Uit de cijfers wordt duidelijk dat de invoering van functione- ringsgesprekken vrijwel overal langer heeft geduurd dan was gepland. Een belangrijk struikelblok vormde het uitblijven van een regeling voor hoogleraren. December 1989 lag er dan wel een officiële Regeling Functioneringsgesprekken, de Regeling Functio- neringsgesprekken Hoogleraren liet tot september 1991 op zich wachten. Wat voor verschillende dienstcommissies aanleiding was om te stellen: we beginnen niet met functioneringsgesprekken tot dat ook de hoogleraren aan het regime zijn onderworpen; gelijke monniken, gelijke kappen. Siersema: ''Die regeling voor hoogleraren was lastig. Formeel zou de rector magnificus de gesprekken moeten voeren, maar dat was onbegonnen werk. Deze taak kon veel beter naar de decaan. Probleem is echter dat in de relatie decaan-hoogleraar niet echt sprake is van een heldere hiërarchische verhouding. Het duurde even voordat dat goed geregeld was.'' Het uitgangspunt om het systeem top down in te voeren werd hierdoor al direct ondergraven. Daarbij komt dat de animo onder het wetenschappelijk personeel duidelijk lager is dan bij het ondersteunend en beheerspersoneel (obp). ''De gezagsverhoudingen bij het wp liggen diffuser'', weet Siersema. ''De hoogleraar is toch vaak de primus inter pares. Bij het obp ligt die rolverdeling duidelijker. Bovendien wordt in wp-kringen vaak gezegd: het heeft voor mij toch geen enkel effect, ik heb geen verder loopbaanperspectief, dus waarom zou ik mijn tijd ver- doen... Voor een deel zal dat wel kloppen. De doorstroming bij sommige faculteiten is beperkt. Maar wanneer leidinggevenden met dit argument de gesprekken uit de weg gaan, zit er iets mis. Ik vind dat mensen een fundamenteel recht hebben om te horen hoe ze het doen. Ze moeten daarover van gedachten kunnen wisselen met hun chef. De cultuur in deze organisatie is toch al zo, dat er veel over functioneren wordt gepraat, maar niet met de betrokkene zelf!''

Een van de eenheden die rustig wachtte op de regeling voor hoogleraren was de Faculteit der Economische Wetenschappen. In de toelichting op de onlangs gepresenteerde cijfers signaleert Siersema voor deze faculteit ''het vrijwel volledig ontbreken van bestuurlijke steun op alle niveaus''. We hebben al evaluaties van het voorwaardelijk-gefinancierde onderzoek en van het onderwijs, zo redeneerden de economen, dat is wel genoeg. Deze houding is inmiddels verleden tijd, stelt R. Willink, personeelsconsulent van de faculteit. De nieuwe decaan en de interim-directeur-beheer trekken er inmiddels hard aan. Medewerkers die dit academisch jaar in dienst komen, vallen standaard binnen het systeem van functioneringsgesprekken. En de gesprekken met zittende medewer- kers zijn in volle gang. ''Sinds het najaar is er stroomversnel- ling. Precieze cijfers heb ik nog niet, maar ik verwacht dat onze achterstand over een paar maanden is weggewerkt'', aldus een optimistische Willink. Ook J. Peeters, directeur-beheer bij geneeskunde, spreekt van een inhaalmanoeuvre. Toen afgelopen zomer bleek dat er nog maar enkele gesprekken waren gevoerd, stuurden decaan en directeur-be- heer een oekaze de faculteit in. ''Dat was een brief om de zaak op te porren'', vertelt Peeters. ''We wilden benadrukken dat wij functioneringsgesprekken wel degelijk belangrijk vinden. En dat heeft geholpen.'' Het argument bij geneeskunde was de onzekerheid van de personele reorganisatie. Peeters: ''Dat is vaak als alibi gebruikt, door zowel leidinggevenden als medewerkers. Er werd gezegd: het heeft geen zin om met zoveel onzekerheden in de personele sfeer gesprekken te voeren. Terwijl het in zo'n situa- tie juist extra nuttig is om met het personeel in gesprek te blijven. Ik zie het als vluchtgedrag, als een manier om een tijdrovend nieuw fenomeen uit de weg te gaan.'' De directeur-be- heer voorspelt dat aan het einde van het jaar 80 procent van de gesprekken gevoerd is.

Absolute koploper bij de invoering van functioneringsgesprekken is de Faculteit Bedrijfskunde. Daar gingen de functioneringsge- sprekken netjes in 1990 van start en is de tweede ronde inmiddels afgerond. Al voor de universitaire regeling er lag, hadden de bedrijfskundigen hun eigen aanpak ontwikkeld. ''Wij gaan er vanuit dat personeelsbeleid primair een zaak is van de verant- woordelijke leidinggevenden en niet van de centrale dienst personeelszaken'', stelt directeur-beheer A. Middelberg. Het Arnhemse adviesbureau Rijnconsult begeleidde de invoering, die zonder noemenswaardige tegenwerking verliep. ''Natuurlijk stond niet iedereen te trappelen, maar toen de decaan het goede voor- beeld gaf door met de hoogleraren te beginnen, volgde de rest vanzelf'', aldus Middelberg. ''En bovendien kenden veel bedrijfs- kundigen het fenomeen al vanuit het bedrijfsleven en wisten dat het zinvol kon zijn.'' Niet iedereen bij bedrijfskunde is echter te spreken over de kwaliteit van de functioneringsgesprekken. Zo leeft onder het obp de kritiek dat de gesprekken een wassen neus zijn. Ze worden niet voorbereid, er is geen schriftelijke verslaglegging en dus heeft het spuien van kritiek geen effect. ''Iedere medewerker kan om een schriftelijke vastlegging van de gesprekken vragen'', repli- ceert Middelberg. Al moet hij toegeven dat dat in de praktijk weinig gebeurt. ''Er zijn vast wel medewerkers die teleurgesteld zijn, die hogere verwachtingen hadden. Maar wij hebben juist voor een laagdrempelige procedure gekozen. Een verplichte schriftelij- ke voorbereiding en verslaglegging maakt het zo officieel, dat schrikt mensen af en zorgt ervoor dat ze zich voorzichtig opstel- len.'' Met als risico dat drie keer dezelfde kritiek ter tafel komt, zonder dat er iets gebeurt. Een reëel gevaar, erkent Middelberg. ''Maar ik vind het allereerst belangrijk dat de gesprekken gevoerd worden. Concludeer je dan na een paar keer: we herhalen ons, dan is de tijd aangebroken om concrete stappen te nemen.'' De bonden in het georganiseerd overleg hebben naar aanleiding van de vergelijkende cijfers aangedrongen op een kwalitatieve evalua- tie van de functioneringsgesprekken bij eenheden die al meerdere rondes achter de rug hebben. De bedrijfskundigen zullen opnieuw de eerste zijn.

Tenorsaxofonist Von Freeman is de muzikale aartsvader van vele saxofonisten uit Chicago. Geboren in 1922 en rond 1940 als professioneel muzikant begonnen, maakte hij het onstaan van de bebop mee. Met z'n broers George en Bruz vormde hij een vast trio, dat onder andere nog met Charlie Parker en Lester Young optrad. Verder leidde hij een betrekkelijk anoniem clubleven, zodat hij behalve in Chicago nooit veel bekendheid wist te vergaren. Pas begin jaren zeventig nam hij zijn eerste plaat op. Evenals de andere twee gasten heeft Von Freeman een uitstekende techniek. Zijn toon is opvallend scherp, waar veel andere saxofo- nisten van zijn lichting een zachter en ronder geluid hebben. Zijn speelstijl vertoont ook duidelijke sporen van zijn blu- es-achtergrond. Van de het drietal is tenorsaxofonist Teddy Edwards het minst een 'local hero'. Hij nam al sinds midden jaren veertig platen op met Howard McGhee en behoorde tot de sleutelfiguren van de bebop aan de westkust van Amerika. Op 21-jarige leeftijd kwam hij naar Los Angeles, waar hij nog steeds woont. Tot slot het best bewaarde geheim van het drietal: Buck Hill. Pas in 1990 verruilde deze tenorsaxofonist zijn oude beroep, dat van postbode in Washington D.C., voor dat van fulltime-musicus. Hoewel ook Hill al sinds de jaren veertig sax speelt, heeft hij altijd gekozen voor de zekerheid van een vaste baan. Tot eind jaren zeventig trad hij slechts af en toe op in plaatselijke clubs. Die tijd is nu echter voorgoed voorbij, volgende week vrijdag is hij zelfs in het verre Groningen te horen.

Vrijdag 10 april, Tenor Conclave, de Oosterpoort, 21 uur.

Wilcox' oratie, die ze vorige week dinsdag uitsprak, gaf de leek een aardig inkijkje in deze veelzijdige benadering van litera- tuur. Centraal stond de vraag: hoe krijgt de lezer de betekenis van een literair werk te pakken? De hoogleraar nam haar gehoor mee terug naar de bloeitijd van de Engelse dichtkunst: de eerste helft van de zeventiende eeuw. In die tijd functioneerde er al een begrip dat nauw verwant is met het moderne fenomeen 'kritisch lezen': wit. Wie bij wit alleen denkt aan de typisch Engelse humor, komt bedrogen uit. In de toenmalige literaire wereld stond het begrip voor de ideale houding van zowel schrijvers als lezers. ''Je kunt het vertalen als 'spits- vondigheid', als een intelligent en vindingrijk omgaan met taal'', legt Wilcox uit. ''Maar het is meer dan zomaar een vaardigheid. In die tijd stond wit voor een bepaalde manier van kijken naar de wereld. Men was zich ervan bewust dat woorden en uiterlijke verschijnselen niet eenduidig waren. Dat er meer achter zat. En dat 'meer' had vaak een religieuze of spiri- tuele inhoud.''

De zeventiende-eeuwse dichters waren zich bewust van de kracht en de mogelijkheden van de taal. Ze speelden met de betekenissen van woorden en zinnen. Het schrijven beschouwden ze als een ontdek- kingstocht, en hun ontdekkingen deelden ze met de lezer. Al kreeg deze de nieuwe inzichten niet cadeau. De lezer werd openlijk uitgedaagd om op een witty manier te lezen. Het beeld van een sluier die de dichter over de woorden legt, komt in verschil- lende literaire teksten terug. Aan de lezer de taak om te ''ont-dekken''. De dichters beseften ter dege hoe gevaarlijk hun witty omgang met taal was. Tijdens haar oratie gebruikte Wilcox een passage uit Shakespeares komedie 'Twelfth Night' ('Driekoningen- avond'), waarin de nar uitroept: ''In wat voor tijd leven wij! Een zin is slechts een zeemleren handschoen voor een spitsvondige geest (''a good wit''). Hoe gemakkelijk kun je hem niet binnen- stebuiten keren.'' Waarna zich een dialoog ontspint over de ''lichtzinnigheid'' van woorden en de vele valkuilen die de taal voor de gebruiker in petto heeft. ''Een heel ironische passage'', licht Wilcox toe. ''Shakespeare waarschuwt de lezer: vertrouw nooit op woorden, het zijn echte 'schelmen'. Maar voor deze boodschap gebruikt hij zelf natuurlijk ook op uiterst slimme wijze woorden.'' Deze dubbelzinnige houding tegenover het begrip wit is typerend voor de zeventiende-eeuwers. Enerzijds wantrouwen ze woorden, anderzijds zien ze taal als een middel om achter de waarheid te komen. Als voorbeeld van het zoeken naar diepere religieuze waarheid geeft Wilcox het gedicht 'Jesu' van George Herbert. De dichter speelt in zijn vers met de spel- ling van de naam Jesu, via I-ES-U komt hij op ''I ease you''; Jezus als balsem voor zijn ''gebroken hart''. Een slim woordspel- letje? Niet alleen, stelt Wilcox. ''Het is ook een poging om achter de taal te komen, om nieuwe verbanden te ontdekken. Het fenomeen wit is in die tijd nauw verbonden met een reli- gieuze ervaring. De grote uitdaging voor de dichter was om iets van het goddelijke in taal te vangen. En sommige dichters zagen zelfs de hand van God in hun ontdekkingen.'' Wat kan de moderne lezer van het begrip wit leren? Veel, vindt Wilcox. ''Allereerst is er het plezier in woorden. Dat is de basis van alle lezen. Daarnaast laat de zeventiende-eeuwse praktijk zien hoe belangrijk het is om je bewust te zijn van de complexiteit van het leesproces. De lezer moet ook het eigen lezen interpreteren. Wij, in 1992, lezen op een specifieke manier. En daar komt dan nog de eigen achtergrond bij. Ik ben Engelse en vrouw, dat is van invloed op mijn manier van lezen. ''Maar misschien is wel de belangrijkste invloed van wit op het lezen: de zin om te ontdekken, om verrast te worden, om vaste verwachtingen te doorbreken en op zoek te gaan naar nieuwe mogelijkheden en inzichten. Voor de zeventiende-eeuwer was het besef dat er meer achter woorden schuilging een soort tweede natuur, die met spiritualiteit had te maken. Die spiritualiteit krijgen we natuurlijk niet meer terug, maar ik hoop dat mijn oratie het belang van zo'n actieve leeshouding heeft aange- toond.''

Een alerte lezer haalt meer uit een roman of gedicht. En zo'n actieve houding is aan te leren, stelt Wilcox. ''Daarom zal ik ook altijd blijven verkondigen dat het nuttig is om een litera- tuurstudie te volgen. Dat maakt je zelfbewuster tegenover een tekst, dus haal je er meer uit.'' Toch klinkt onder literatuurstudenten nog wel eens de klacht dat ze het plezier in het lezen dreigen te verliezen. Doordat ze zoveel theoretische bagage meekrijgen, zou er een beroepsdeforma- tie optreden, waardoor het simpel genieten van een tekst niet meer mogelijk is. ''Dat vind ik een trieste opvatting', reageert de hoogleraar lichtelijk ontdaan. ''Ik begrijp het wel, maar ben het er niet mee eens. Omdat ik vind dat de beste tekstanalyse moet beginnen bij wat je voelt tijdens het lezen. Wanneer een boek je niet bevalt, kun je het wegleggen en vergeten. Maar je kunt ook onderzoeken: waarom vind ik het niet mooi, waar gaat deze tekst de mist in. Dan ga je tussen de tekst en je leeservaring in staan. En dat kan het lezen een extra dimensie geven... Als je als student echt vindt dat dit je leesplezier vergalt, dan moet je toch overwegen of je wel met de juiste studie bezig bent.'' ''Neemt u mij niet kwalijk jongeman, maar wij willen even met u praten. Mijn naam is Eerelman, voorzitter van de Bond Stadsbe- scherming. Aangenaam.'' ''Van Waayen, secretaris van de vereniging Hart voor de Stad, prettig met u kennis te maken.'' Met de behendigheid van een stel Jehova's waren de twee hoogbe- jaarde mannen naar binnen geglipt. Omdat ze niet van plan leken voorlopig weer weg te gaan, en ze er ongevaarlijk uitzagen, had Aernout van Wassenaer ze maar verder gelaten. Nu zaten ze al anderhalf uur in de keuken te praten. Dat wil zeggen, de beide mannen voerden het woord, en Aernout pro- beerde te luisteren. ''... en daarom maken wij ons grote zorgen om de toekomst'', sloot de heer Eerelman een langdurige monoloog af. ''Maar eh, wat heeft dat ...'', mompelde Aernout. ''Het Groninger Museum, de Waagstraat, de Westerhaven; dit gemeentebestuur bouwt alles vol. Alles! De openbare ruimte wordt uitverkocht'', zei de heer Van Waayen. ''Maar door ruimte te bebouwen zijn de steden toch ontstaan'', probeerde Aernout. ''Jongmens, deze stad is al veel te vol!'' sprak de heer Eerelman bestraffend. ''De manier waarop de Grote Markt nu weer wordt volgebouwd, dat is werkelijk schandalig! Vroeger had je daar een prachtige paardenkeuring! Tegenwoordig vinden ze alleen geld belangrijk. Daarom moet iedere vierkante meter worden benut.'' ''Het grootkapitaal.'' Fredje, die ongemerkt was aangeschoven, knikte instemmend. ''Daar moet alles voor wijken. Ik heb zelf ook in een oud pand gewoond. Met geweld heeft de staat ons er uit verdreven. Alleen om de grond te kunnen verpatsen.'' ''Juist'', zei de heer Eerelman. ''Dat brengt ons bij de reden van ons bezoek. Met het huis waar u nu in woont zijn ze hetzelfde van plan. Heeft u klachten over het onderhoud?'' vroeg hij onverwacht. ''Ach klachten ...'' zei Aernout. ''Het is wel wat vochtig. Veel insecten. Dat is wel eens lastig.'' ''Precies'', zei Van Waayen. ''Als ik het niet gedacht had.'' Hij maakte een aantekening in een notitieblok. ''We stoken op olie'', vervolgde Fredje. ''Alleen in de keuken zit een gasaansluiting.'' ''Ongehoord!'' Ook de heer Eerelman schreef nu iets op. ''Het voordeel is wel dat de huur laag blijft'', zei Fredje. ''Hm.'' De heer Van Waayen stond op. ''Wij weten genoeg heren. Dank u vriendelijk. Mag ik u dit overhandigen?'' Hij gaf Aernout een uitgescheurde pagina van de Groninger Gezinsbode. ''We komen er zelf wel uit'', zei de heer Eerelman. ''Tot ziens. Wij staan achter uw zaak!''

''Welke zaak?'' vroeg Aernout, toen de twee mannen weg waren. ''En wat staat er in dat artikel?'' ''Shit'', zei Fredje. ''Ik lees hier dat die twee ouwe mafkezen actie voeren voor het behoud van ons huis. Ze hebben een brief aan de gemeenteraad geschreven.'' ''Hoezo?'' ''Ze beschuldigen de eigenaar ervan het pand te verwaarlozen, zodat die het kan slopen en er kantoren kan neerzetten. Shit.'' ''Hoezo shit?'' vroeg Aernout. ''Dat is toch geschikt van ze?'' ''Natuurlijk niet.'' Fredje beet op zijn onderlip. ''Iedere onderhoudsbeurt kost ons handenvol geld! Dacht je nu echt dat het zo'n vaart loopt met ons huis? Er wonen al dertig jaar studenten hier. Het heeft de jaren zestig, zeventig en tachtig overleefd. Onze tijd zal het heus wel duren. Kut, hier baal ik van.''

In zijn recent verschenen jaarverslag stelt ook de Nationale Ombudsman vertrouwen te hebben in de Informatiseringsbank die, ondanks een aantal schoonheidsfoutjes, steeds beter functioneert. Berentsen noemt het compliment dat de Informatiseringsbank, zeker in vergelijking tot andere uitvoeringsorganen van de overheid, zuinig omspringt met geld. Het verschil met vroeger, toen het geld door een gebrekkige administratie niet op leek te kunnen, is duidelijk. Een student die niets van zich liet horen, had toen een goede kans dat hij (een deel van) zijn beurs niet hoefde terug te betalen. Dat is inderdaad veranderd. Omdat de automatische processen beter werken, maar ook omdat de IB er met controles voor zorgt dat het gemeenschapsgeld niet onnodig lang blijft uitstaan. De IB werkt op basis van de gegevens die studenten zelf aanleveren. Controleren is niets anders dan kijken of op moment x de gehanteerde gegevens nog wel juist zijn, zodat een student een juist bedrag ontvangt en bijvoorbeeld niet onnodig een schuld opbouwt. De wijze van controleren verbetert ook. De auteur be- schrijft de gang van zaken bij de uitwonenden-controle van 1990, waarbij toezending van een controle-formulier aan de studenten werd gecombineerd met een massamediale advertentie-campagne. Omdat bleek dat teveel studenten met de voorlichting niet werden bereikt en op aandringen van de studentenbonden LSVb en ISO, besloot de IB in 1991 de advertenties te vervangen door een herinneringsbrief verstuurd naar het huisadres. Heeft de IB geen oog voor de belangen van haar klanten? De auteur stelt dat de IB in een aantal gevallen te zuinig is en noemt daarbij ondermeer de problemen rond de strikte toepassing van de hardheidsclausule. Hierbij ziet hij de relatie tussen opdrachtgever en uitvoerder over het hoofd. Zo bepaalt het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen (en de Tweede Kamer) de regels en voert de Informatiseringsbank ze uit. Dat er voorbeel- den zijn van schrijnende gevallen wil ik niet ontkennen. Maar de auteur vergist zich als hij suggereert dat bij de beoordeling van de aanvragen het eigen belang van de IB (de eigen porte- monnee) voorop staat. Het is nu eenmaal zo dat de beleidsbeslis- singen, en dus ook de interpretatie van regels, genomen worden in Zoetermeer.

De IB heeft daarnaast te maken met het College van Beroep, een onafhankelijke rechter. De uitspraken van dit college zijn voor alle partijen, dus ook voor de IB, bindend. De auteur noemt de plannen van de IB om in de toekomst de taak van steunpunten studiefinanciering te veranderen een bewijs dat de bank erkent dat de huidige manier van communiceren met de klant, anoniem en via formulieren, niet werkt. Ik zou de plannen liever zien als bewijs dat de IB serieus en stap voor stap op zoek is naar een verdere verbetering van de dienstverlening aan klanten. Ook de instelling van een bureau klantenservice bij de produkt- groep studiefinanciering is daarvan een bewijs. Dit bureau zal zich met name bezighouden met de correspondentie met studenten die wat betreft hun studiefinanciering in een moeilijke situatie of uitzonderingspositie zitten, en die daar met de reguliere formulieren niet uitkomen. Een eenvoudiger systeem van studiefinanciering, daar is niemand tegen; helemaal als daardoor minder uitzonderingen en schrijnende gevallen ontstaan. De IB heeft echter voor het uitvoeren van haar taken op het gebied van studiefinanciering en ook op andere terreinen, vooralsnog te maken met de op dit moment bestaande kaders van wetten en regels. Ik vind, in tegenstelling tot de redacteur, dat directeur C. Barnhoorn van de IB wel het recht heeft om te vertellen dat zijn organisatie nu veel beter draait dan in de eerste jaren. Al is en blijft iedere student die ten onrechte geen studiefinan- ciering ontvangt er een te veel!

Harald Wouters is persvoorlichter bij de Informatiserings- bank

''Ikzelf ben iemand die nogal terugvalt op de ouwe punkscene, het '77-werk. De Ramones en dergelijke. Anderen binnen de band zijn wat moderner georiënteerd, Jingo de Lunch, de Spermbirds. Maar eenduidig beïnvloed zijn we niet. Eigenlijk spelen we pure hardcore. We staan achter onze muziek, zowel op het podium als op de plaat. Vooral als het klikt tussen het publiek en de band zijn we bereid tot op het tandvlees door te gaan. Onze eerste plaat deed het verbazingwekkend goed. Zelf vinden we dat onze tweede elpee in alle opzichten nog beter is geworden. 'Not a youth cult', het titelnummer, gaat over het feit dat veel mensen kritiekloos achter een bepaald genre aanlopen en niet meer open staan voor andere stromingen. Wij wijzen een dergelijke hokjes- geest af'', aldus zanger Roelof van het Groningse Rat Patrol. Zondag 5 april presenteert de band haar tweede plaat in VERA. Weer een van die exponenten van het nieuwe Groninger Springtij. Het gaat ons goed. (Perry ten Hoor)

Vera draait komende maand vier recente films uit Portugal, een land dat al weer een aantal jaren een gestage stroom films aflevert van zeer behoorlijke kwaliteit. De mooiste film is van de oude meester Manuel de Oliviera, Os Cannibais, uit 1988 (21 april). 'Os Cannibais' is een filmopera, waar ik het verhaal onmiddellijk weer van vergeten ben, maar die een grote indruk achter laat vanwege de weldadige sfeer van de film. Op 14 april wordt 'Tempos Dificeis' vertoond, waarin Joao Botelho de hande- ling van 'Hard Times' van Dickens verplaatst naar het Portugal van tegenwoordig. Grenzeloze apathie in een prachtig gefotogra- feerde zwart-wit film. Volgende week tenslotte, op 7 april, vertoont Vera 'Herinneringen aan het gele huis' van Joao Cesar Monteiro. Ik heb hem niet gezien, maar volgens de berichten is het de moeite waard. Check it out. (Frank Blaakmeer)

Eerst maar even een misverstand rechtzetten: de light ope- ra van Bernstein 'Candide' is niet in het Gronings gezongen, zoals ik de vorige week mededeelde, maar in het Nederlands. Dus als je de tekst als niet-Groninger eventueel toch niet hebt verstaan, lag dat aan jou. Goed, wat hebben we volgende week voor de klassieke liefhebber. Hoop maar op een regenachtige zondagmid- dag, dan kan je met recht naar het Noord Nederlands Orkest. Het orkest speelt werken van Mozart, Mendelssohn en Respighi. Respig- hi was tegelijkertijd een classicus als het op de vorm van zijn werken aankwam, en een romanticus wat betreft de inhoud van zijn composities. In zijn suite 'de vogels' gebruikt hij clavecimbel- composities uit de zeventiende- en achttiende eeuw die hij heeft bewerkt. De delen zijn genoemd naar vogels: de duif, de hen, de nachtegaal en de koekoek. Het vioolconcert van Mendelssohn wordt gespeeld door de Chinese violist Hu Kun. Het concert weerspiegelt de vreugdevolle stemming waarin Mendelssohn verkeerde op het moment dat hij het concert schreef. Noord Nederlands Orkest, zondagmiddag 5 april, 15.00 uur, Ooster- poort. (Yvonne van den Berg)

Eind februari las Marga Minco in de grote A-kerk met een broos geworden stem een van haar verhalen voor. De 72-jarige schrijf- ster ontroerde met haar uitstraling van ongebroken kracht; een joodse vrouw met een verleden dat geheel getekend is door de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Haar oeuvre is onlosmakelijk verbonden met deze oorlog en de periode erna, de leegte en de wanhoop. Op speciaal verzoek van het Theater van het Oosten bewerkte zij Een leeg huis, een roman uit 1966, voor het toneel. In dit verhaal proberen twee jonge joodse vrouwen ook wel afsplit- singen van Minco genoemd aan hun nieuwe na-oorlogse bestaan zin te geven. Yona zoekt bewust haar verleden op, onder andere in directe confrontaties met ontzielde huizen van familieleden, Sepha daarentegen wil vooruit kijken; in haar vlucht naar Frank- rijk probeert zij haar ontwrichte leven in een nieuw perspectief te plaatsen. Sepha kan uiteindelijk niet voorkomen dat Yona aan haar desillusies ten onder gaat. Of zij zelf ooit gelukkig wordt, is de vraag. Te zien in de Stadsschouwburg op woensdag 8 en donderdag 9 april (Lida Coumou)

Waarom hebben vwo'ers het in toenemende mate moeilijk in het wetenschappelijk onderwijs? Waarom doen ingestroomde hbo'ers het een stuk beter? Een eenduidig antwoord op die vragen is niet te geven. Jos Vroon, hoofd van het Bureau Studentendecanen van de RUG, komt met een verklaring die niet zo nieuw is. Hij wijst op de grote overgang die het gaan studeren met zich mee- brengt: ''Ze komen van het veilige vwo in het Sodom en Gomorra van een universiteit en schrikken zich rot.'' Juist zij die het vwo op hun sloffen af konden struikelen in het wetenschappelijk onderwijs, weten de studentendecanen. Maar ook het ''hoger onderwijs voor velen''-beleid laat sporen na. Econo- mie-studieadviseur Dick Veenhuizen spreekt van toegenomen ''ruis''. Voor studierichtingen als economie en rechten geldt bovendien dat er grote groepen niet al te gemotiveerde aspi- rant-studenten op af komen ''omdat je er nog alle kanten mee op kunt''. En dan zijn er nog de deficiënte aspirant-studenten, die een verkeerd pakket hebben voor de studie die ze gaan volgen. In de wet staat dat een vwo-diploma ''omnivalent'' is. Dat wil zeggen dat het toegang verschaft tot alle studierichtingen, ongeacht het gevolgde vakkenpakket. Studierichtingen stellen wel toegangseisen vooral wiskunde wordt veel gevraagd , maar schrijven studenten in zonder een blik te werpen op het lijstje met gevolg- de vakken. Zelfs numerus fixus-studierichtingen, die wél op gemiddelde cijfers letten, malen niet om vakkenpakketten. ''Een rare situatie'', vindt Jos Vroon. ''Iemand die een pretpakket had en zo deficiënt is als een deur, maar wel gemiddeld een negen had, heeft veel meer kans om in te loten bij bijvoorbeeld genees- kunde, dan iemand die braaf natuur- en scheikunde nam, maar slechts een zes gemiddeld haalde.'' Als de deficiënte student staat ingeschreven mag hij overigens pas tentamens doen als hij heeft aangetoond de vereiste voorkennis te beheersen. De meest gevolgde weg is dan een jaar naar het Noordelijk Avond College voor een deelcertificaat. Karel Berends, vwo-decaan van het Sint Maartens-college in Groningen, sluit niet uit dat deficiëntie nog eens als ''gat in de markt'' ontdekt wordt door middelbare scholen. Momenteel houdt de zorg van de middelbare scholen echter meteen na het eindexamen op. En ook universiteiten voelen zich niet op grote schaal geroepen leerlingen bij te spijkeren.

Aan de RUG zijn een paar uitzonderingen. Er zijn bijspij- kercursussen Grieks en Latijn en de afdeling natuurkunde organi- seert al een jaar of tien zomercursussen. In zes weken wordt, à raison van vijfhonderd gulden, de hele vwo-bovenbouwstof van natuurkunde erin gepompt. Voor onder meer aankomende studenten geneeskunde, wiskunde en informatica. ''Je bent er zes weken full time mee bezig'', voert drs. Dick Leyenaar, didacticus van natuurkunde, aan op de vraag of dat wel kan, drie jaar stof in zes weken. Gegevens over hoe zijn cursis- ten het er in de loop van hun studie afbrengen heeft hij niet. ''Ik heb echter geen redenen om aan te nemen dat ze het minder doen dan anderen. Al moet ik er eerlijk bij zeggen dat ik wel mijn vraagtekens heb bij de begripsvorming. Het blijft natuurlijk een noodoplossing die wij als basis voor onze eigen studie zeker niet aanbevelen. De meeste cursisten doen richtingen waarvoor niet zo gek veel natuurkunde vereist is.''

Elke studieadviseur en elke decaan, op middelbare school en universiteit, zal beamen dat de voorlichting strenger is gewor- den. Om deficiënten buiten de deur te houden en om te bereiken dat pakketten en studies in één keer goed gekozen worden. Het huidige onderwijsbeleid laat ongelukken onderweg niet meer toe. In de voorlichtingsgids 1992-1993 voor aspirant-RUG-stu- denten staat dan ook: denk niet dat je zomaar een deficiëntie wegwerkt als het gaat om een vak dat je hebt laten vallen omdat je er niet zo goed in was. Het concept-Ontwikkelingsplan 1993-1996 vermeldt dat de Groningse universiteit van plan is om vanaf 1993, in navolging van de Katholieke Universiteit in Nijmegen, crocuscursussen te organise- ren voor vijf en zes vwo'ers. Een nieuw voorlichtingsmiddel om de juiste vwo-leerling op de juiste plek te krijgen. Dat voorlichten geen eenvoudige taak is, legt Jos Vroon van Bureau Studentendeca- nen uit. De jeugdigheid van de doelgroep is een hinderpaal. ''Je kunt nog zoveel praatjes houden, maar het is de vraag of het onder die pet geluld wordt. Die kinderen weten op die leeftijd gewoon nog niet wat ze willen. Dan vinden ze tekenen bijvoorbeeld leuk en willen naar Minerva. Nemen ze een pakket met talen en tekenen. Later willen ze opeens dokter worden. Nou, dan zijn ze de sigaar.'' Studentendecaan Joke Cuperus benadrukt dat voorlichting vooral niet te ''gezellig'' moet zijn: ''Sommigen komen al na een week. 'We zitten verkeerd.' 'Hoe kan dat nou?' 'Ja, het was daar zo gezellig.' Ze kiezen voor sfeer.'' Cuperus vindt overigens dat economie, de faculteit die met haar rendementen in de onderste regionen verkeert, wel wat duidelijker mag zijn met de voorlich- ting. Zeker als het om wiskunde gaat. Economie heeft op papier wiskunde A, B of I als toegangseis. Maar in de praktijk blijken wiskunde A-klanten helemaal niet mee te kunnen komen. Cuperus krijgt geregeld ''hordes verborgen deficiënten met alleen A'' aan de balie: '''Hadden we het geweten, we hadden het niet gedaan', zeggen ze. 'We dachten dat het economie van de middelbare school was.' Ik vind het studentonvriendelijk van economie dat ze daar niet duidelijker in zijn.'' ''Het zijn richtlijnen van de minister'', verweert economie-stu- dieadviseur Veenhuizen zich. ''De faculteiten in Nederland zouden dolgraag willen dat het veranderd werd in B, maar ik ben bang dat de minister de knoop niet durft door te hakken uit angst daarmee studenten te verliezen.''

De politiek wordt steeds genoemd als boosdoener. Het is de politiek die maakt dat een student eenmaal op de universiteit met het verstand op nul en de blik op oneindig door moet jakkeren. En de politiek bepaalde ook dat een leerling al in de vierde een definitief vakkenpakket moet kiezen. In vwo- en universitaire kringen zou men het toejuichen als bijvoorbeeld in vijf vwo een pakket nog kon worden bijgesteld. Maar een ruimere keuzevrijheid lijkt een illusie. In maart vorig jaar lanceerde staatssecretaris Wallage van onderwijs namelijk zijn zogeheten door- en instroom- profielen. Bedoeling is dat de bovenbouw van het voortgezet onderwijs in vier stromen wordt verdeeld die elk dan weer aan- sluiten op een zogenaamd instroomprofiel in het hoger onderwijs. Om tegenwicht te bieden aan Wallages profielen heeft de Vereni- ging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten zich momenteel zelf op de aansluitingsproblematiek gestort. Afgelopen vrijdag kwamen vertegenwoordigers van onder meer de Algemene Vereniging van Studentendecanen en het Nederlands Genootschap van Leraren daartoe voor het eerst bijeen. Men wil in kaart brengen wat de minimuminhoud van een vwo-vakkenpakket moet zijn voor bepaalde studierichtingen. Een goed idee, vinden de Groningse vwo-decanen: ''Wij willen graag van de universiteiten weten wat hun eisen zijn.'' Ook op de RUG wil men niets liever dan de kloof met het vwo over- bruggen. Dick Veenhuizen denkt soms met weemoed terug aan de jaren dat hij zelf in het vwo werkte: ''Vroeger zat er nog een gecommitteerde van de universiteit bij het hbs-examen, die hadden dan een idee hoe het onderwijs in elkaar zat. Nu weet je over en weer te weinig van elkaar.'' In Groningen voelt men vooral veel voor regionale samenwerkingsverbanden. ''Met de VSNU heb je voor je het weet een fantastisch praatcircus'', weet Jos Vroon, ''en dan ben je een paar jaar verder voor er iets uit- komt.'' Het project dat 11 maart j.l. in Groningen werd gepresenteerd om iets te doen aan de, eveneens belabberde, aansluiting tussen hbo en havo lijkt Vroon wel wat. De Rijkshogeschool, de Hanzehoge- school, de Gemeente Groningen en vijf havo's uit de regio hebben de handen ineengeslagen. Zij willen onder meer komen tot de uitwisseling van docenten. Dick Veenhuizen: ''Het zou goed zijn als er bij ons ook eens vwo-docenten achter in de klas za- ten.''

De multi-disciplinair en meer empirisch georiënteerde juridische realo's van het CRBS zien zich nu geplaatst tegen- over klassieke juristen, die van mening zijn dat de faculteit zich moet concentreren op ''zuiver juridisch'', dogmatisch-be- schrijvend onderzoek; onderzoek dat betrekking heeft op het eerder genoemde positieve recht. Deze dogmatici of fundi's vrezen dat de plannen van het CRBS het juridische karakter van de faculteit wezenlijk zullen aantasten. De voorzitter van de vakgroep Privaatrecht, prof.mr. C.J.H. Brunner, heeft als eerste de kat de bel aangebonden en de stel- lingen betrokken. In een open brief aan het bestuur van de faculteit spreekt Brunner zijn bezorgdheid uit over de plannen van het Centrum en de praktische gevolgen daarvan voor het onderzoek en onderwijs aan de faculteit. Brunner vreest dat ''het Centrum een belangrijk deel van de formatieruimte van de faculteit zal opeisen voor niet-juridisch onderzoek, welk deel dan in mindering komt van de ruimte voor juridisch onderzoek.'' Onderzoek naar de feitelijke uitwerking van het recht is volgens Brunner weliswaar niet onbelangrijk, maar kan geen juridisch onderzoek zijn, ''en hoort daarom in beginsel in andere faculteiten thuis dan in de juridische.'' Daarbij tekent Brunner aan dat de niet-juridische onderzoekers nauwelijks bijdragen aan het juridische onderwijs. Dat betekent dat de onderwijslast van de 'echte' juristen alleen maar toe- neemt, zodat er nog minder ruimte voor onderzoek overblijft. ''Het juridisch onderwijs en onderzoek moet de eerste prioriteit blijven van de faculteit. (...) het idee dat juridisch onderzoek van aio's en docenten steeds, of bij voorkeur een sociaal-weten- schappelijke component zou moeten hebben, zal naar mijn verwach- ting aan onze faculteit als juridische faculteit meer schade doen dan voordeel brengen'', schrijft de hoogleraar.

Volgens Brunner staat de goede reputatie van de faculteit op het spel. Die reputatie is volgens hem te danken aan ''de nadruk op dogmatische en juridisch-technische aspecten van het recht.'' Ook voor de positie van afgestudeerden op de arbeidsmarkt acht hij het van belang dat de faculteit haar ''reputatie van ambachte- lijk-juridische opleiding'' behoudt. Een reactie op de brief van Brunner kon niet lang op zich laten wachten. Binnen een week lag er een antwoord van prof.mr. M. Scheltema, voorzitter van de vakgroep Bestuursrecht en bestuurs- kunde en een van de initiatiefnemers van het CRBS. Schel- tema benadrukt dat het geenszins de bedoeling is het juridisch onderzoek te vervangen door sociaal-wetenschappelijk onderzoek, maar beide invalshoeken beter op elkaar af te stemmen. Scheltema legt uit dat het CRBS zich richt op externe geldmiddelen en dus geenszins ten koste gaat van het 'normale' juridische onderzoek. Sterker nog: onder de paraplu van het Centrum kan ook best zuiver juridisch onderzoek worden bekostigd. De hoogleraar bestrijdt de opvatting dat studie naar de prakti- sche werking van het recht niet past in het juridisch métier. Kennis van de doelmatigheid van een juridisch instrument, geeft Scheltema als voorbeeld, heeft grote consequenties voor de inhoud van het recht, en kan daarom niet verwezen worden naar een faculteit van niet-juristen. ''Dan verengt men het werkterrein van juristen.'' En voor alle duidelijkheid, dat acht Scheltema ongewenst. Het kost de coördinator van het CRBS, dr. F.P.H. Dijkster- huis geen moeite om een voorbeeld te noemen van multi-discipli- nair onderzoek. ''Neem onderzoek op het gebied van het strafrecht en criminologie. Daar past dogmatisch en meer empirisch onderzoek heel goed bij elkaar. Dan kijken strafrechtjuristen naar wat precies het strafkarakter van bijvoorbeeld een alternatieve straf is, en de criminologen zoeken uit wat het effect van de alterna- tieve straf is op de recidive, de kans dat iemand nog een keer de fout in gaat.'' Niet alle vakgroepen staan te springen om onderzoek binnen het Centrum te bundelen, zo is de ervaring van Dijksterhuis. Met name de vakgroepen Rechtsgeschiedenis, Algemene rechtswetenschap en Privaatrecht (een driehoek die in de wandelgangen van de facul- teit wel wordt aangeduid als ''de vereniging juristen voor juristen'') bekijken het CRBS met enige scepsis. Daar ook vinden de opvattingen van Brunner de nodige weerklank.

De decaan van de faculteit, prof.mr. A. Nooteboom, wil geen scherprechter zijn in de discussie tussen de dogmatici en de empiristen. ''De discussie moet de komende tijd in alle rust gevoerd worden. De vraag naar de profilering van de faculteit wordt natuurlijk prangender, als er sprake is van bezuinigingen en krimp. Maar als we uitsluitend dogmatisch onderzoek deden dan zou ik dat persoonlijk wel een verarming vinden. Ik merk in mijn vakgebied, belastingrecht, dat onderzoek naast een dogmatische kant bijna altijd ook een empirische kant heeft, waarbij naar de praktijk wordt gekeken. Dat relativeert de discussie die nu gaande is ook wel weer.'' Maar dat laat onverlet dat de faculteit voor inhoudelijke keuzes staat. De vraag daarbij is niet alleen op welke punten de rechten zich moet profileren ten opzichte van de zusterfaculteiten in den lande, maar ook in welke richting de faculteit zich op onderwijs- gebied de komende jaren moet ontwikkelen. In een ''zuiver'' juridische richting met de advocatuur, de rechterlijke macht en het notariaat als belangrijkste beroepsvelden, of breder geori- nteerd met onder meer bedrijfsleven en bestuur als wenkende beroepsperspectieven. Nooteboom: ''De kern van de vraag is eigenlijk: voor wie willen we mensen opleiden?''

De afloop van de oorlog is bekend: de Iraakse legers werden uit Koeweit verdreven. Daarnaast dwong de Veiligheidsraad Irak tot het aanvaarden van een aantal resoluties, waarvan Resolutie 687, ook wel de moeder van alle resoluties genoemd, de belangrijkste is. Deze resolutie behelst onder meer het opruimen van alle massavernietigingwapens. In de praktijk blijkt dat Irak de resoluties ontduikt. ''Irak speelt al een jaar lang het spel van kat en muis'', verklaart Suy. ''Het land probeert stelselmatig de controlecommissie om de tuin te leiden. Volgens berekeningen zou Irak over ruim achthonderd Scuds beschikken. Tijdens de oorlog zijn er zo'n 65 afgeschoten en verder hebben de Irakezen er zelf een paar vernietigd. Waar de rest gebleven is weet niemand. Ik vind dat de VN Irak onder druk moet zetten, maar ik zet mijn vraagtekens bij het gebruik van geweld. Daarvoor is toestem- ming van de Veiligheidsraad nodig.'' Suy noemt de handelwijze van de VN tijdens de golfcrisis een mijlpaal. De voormalig adjunct-secretaris-generaal is van mening dat de Veiligheidsraad voor het eerst sinds 45 jaar daadkrachtig bij een crisis ingreep. ''Daar gaat ook een preven- tieve werking vanuit. Het is een waarschuwing aan het adres van potentiële agressors. Kleine landen kunnen zich een stuk veiliger voelen.'' Toch wordt blijkbaar niet alle agressie afgestraft. Indonesië bezet al sinds 1977 Oost-Timor, en ondanks een veroordeling door de VN maken de Indonesiërs weinig aanstalten om het eiland te verlaten. Tijd voor een VN-interventie? Professor Suy denkt dat het er niet van zal komen. ''De Indonesische president Soeharto staat op goede voet met de Westerse mogendheden, dus is een VN-ingrijpen niet aan de orde. Het internationaal recht wordt steeds vaker overschaduwd door politieke belangen. Recht is macht en macht is recht. Ik verwijs wel eens naar een citaat uit een fabel van Lafontaine: La raison du plus fort est toujours la meilleur, het recht van de sterkste is altijd het beste.'' De hoogleraar vertelt dat de aanleiding van de Golfoorlog ook alles te maken heeft met politiek. ''Saddam Hoessein werd te machtig. Hij vormde een bedreiging voor de staat Israël en de energievoorziening. Toekomstige machthebbers in het Midden Oosten zullen hier lering uit trekken.''

Het feit dat Hoessein nog steeds in Bagdad regeert is volgens hem tevens het gevolg van politieke afwegingen. ''De geallieerden hadden Hoessein gemakkelijk kunnen verdrijven, maar dat hebben ze bewust niet gedaan. Er stond geen opvolger voor de dictator klaar. Zijn val zou hebben betekend dat Irak als land uit elkaar was gevallen. Dat had geresulteerd in een tweede Libanon, met een Koerdische staat in het noorden en opstandige Sjiïten in het zuiden, die zich willen aansluiten bij Iran. De situatie die ontstaan is na de Golfoorlog doet mij wel eens denken aan een einde van de Tweede Wereldoorlog waarbij de geallieerden na de Slag om Arnhem gestopt waren met vechten en Hitler aan de macht hadden gelaten.'' President Bush spreekt tegenwoordig vaak over een nieuwe wereldorde. Hij denkt dan aan de VN als politiemacht met een belangrijke taak voor de Veiligheidsraad. Bent u voorstander van zo'n orde? ''Juridisch heb ik daar mijn bedenkingen tegen. Tijdens de golfcrisis zijn volgens mij beslissingen genomen waarbij de Veiligheidsraad haar bevoegdheden te buiten is gegaan. Ook nu speelt dat weer. President Bush roept dat de economische sancties tegen Irak net zo lang moeten aanhouden totdat Saddam Hoessein van het politieke toneel verdwijnt. Dat lijkt mij juridisch niet houdbaar. Met die bedoeling zijn de sancties niet ingesteld. Ook vraag ik mij af of het politiek gezien wenselijk is een nieuwe wereldorde te creëren. Ik ben bang voor een situatie waarin een paar leden van de Veiligheidsraad de wereld domineren. Het moet niet zo zijn dat de VS en Engeland de Veilig- heidsraad naar hun hand gaan zetten om doelstellingen te bereiken die niet nadrukkelijk in het handvest van de VN geschreven zijn. Een ander juridisch bezwaar is dat ieder VN-orgaan de eigen bevoegdheid vast kan stellen. In een normale rechtsorde is altijd sprake van een hogere macht die de lagere organen contro- leert. Denk bijvoorbeeld aan de Hoge Raad in Nederland. Theore- tisch is hier wel een oplossing voor te vinden. Het Internatio- naal Gerechtshof kan bijvoorbeeld die controlerende taak toebe- deeld krijgen.''

Professor Suy bezocht in het voorjaar van 1991 Irak. Als persoon- lijk vertegenwoordiger van de toenmalige secretaris-generaal Perez de Cuellar onderhandelde Suy met de Irakezen over het oprichten van humanitaire centra in Koerdistan. De hoogleraar verbleef zes dagen in Irak en bezocht onder andere de Koerdische steden Irbil en Sulaimania en de Sjiïtische plaatsen Kerbela en Nedjef. ''Wat ik daar zag, heeft mij zeer getroffen'', verklaart hij. ''In de Koerdische steden is nauwelijks gevochten, van vernielingen was, op een paar beschadigde gebouwen van de Baath-partij na, geen sprake. Toen Saddams troepen deze steden belegerden, zijn de Koerden de bergen in gevlucht. De Sjiïtische steden daarentegen lagen in puin, bijna alle huizen waren aan flarden geschoten. De bevolking had geen plaats om heen te vluchten, er is vreselijk gevochten. De Sjiïtische opstandelingen hebben zich ten einde raad verschuild in hun heiligdommen, maar ook die zijn door het Iraakse leger zwaar bestookt.'' Is de Golfoorlog nu een succes geweest? ''De Golfoorlog is een succes geweest omdat de Iraakse legers uit Koeweit verdreven zijn. Uiteindelijk heeft de oorlog echter niets opgelost. Saddam Hoessein is nog steeds een machtig man die over onvoorstelbaar veel conventionele wapens beschikt. Hij heeft een nederlaag geleden, maar is nog lang niet verslagen.''

''Pater Vroom was dat'', herinnert Flint zich. ''Met hem hebben we geboft. Hij voelde dat studentikoze binnen de club goed aan. Je kon met van alles bij hem aankomen. Hij kon wel wat hebben.'' Vroom werd geconsulteerd bij bestuurszaken en geloofsproblemen, maar ook voor problemen met meisjes schrok hij niet terug. Flint: ''Ik wilde toen een niet-katholiek meisje meenemen naar een Albertus-feest. Maar zonder toestemming van Vroom ging dat niet. Dat was een halszaak voor mij. Ach, zo belangrijk was het niet, maar toen dacht ik er anders over. Ze is trouwens wel meegegaan uiteindelijk.'' Het label ''vriendenclubje'', dat Flint gebruikt voo zijn eerste jaren bij Albertus, was al snel niet meer van toepassing. De ledenaanwas zorgde er voor dat er een soos-gebouw werd gezocht, en gevonden: in de Oude Boteringestraat. En vanaf dat moment zette de groei nog eens extra aan. ''Het was mond-op-mond recla- me'', vertelt Flint. ''Groningen en Albertus hadden onder de rk-studenten een hele goede reputatie. Albertusleden kwamen immers vaak uit het zuiden en gingen daarom niet elk weekeinde naar huis. Dat was te ver. Dus was de soos altijd open en erg gezellig. Dat trok veel mensen aan.'' De vat-feesten waarbij een heel vat bier werd leeggedronken, de liederentafels, een hele avond lang studentenliederen brallen, maar ook de lezingen van beroemde filosofen (''Neem nou de filosoof Van Melzen; een must was dat''), dat herinnert Flint zich van zijn Albertus-tijd. ''En altijd op chique, hè. Je was altijd netjes in het pak. Heel anders dan tegenwoordig. Nu dragen ze wel een nette zwarte rok, maar dan trekken ze daar bruine schoenen bij aan. Of alles is net iets te kort. Dat is wel veranderd.''

Albertus kende zo haar mores: niet zonder das op de soos komen, geen meisjes in de Kroeg na twaalf uur en heel verschillende rechten en plichten voor oudere- en jongerejaars. ''Dat was allemaal heel normaal en geaccepteerd. Je had nu eenmaal allerlei tradities'', weet Flint uit zijn Albertus-tijd. Maar de tijd ging niet ongemerkt aan Albertus voorbij. De vereni- ging bleef gestaag groeien, oude mores werden ter discussie gesteld en het roomse karakter verdween een beetje naar de achtergrond. Pater Neefs verving Vroom en de eerste niet-katho- liek werd lid van de vereniging. ''Met speciale toestemming van kerkelijke zijde'', benadrukt Driek van Wissen, die van 1961 tot 1971 lid was van Albertus. Van Wissen: ''Je werd als student automatisch lid van een vereni- ging. Negentig procent van de studenten deed dat. Ik kwam met mijn katholieke opvoeding bij Albertus terecht. Wat moest je anders? Albertus was dan nog iets soepeler dan Vindicat, met een rooms sausje. Dat maakte de vereniging iets sympathieker. Wat minder kakkerig.'' Streng godsdienstig was Albertus niet in het begin van de jaren zestig. Van Wissen: ''Foeten hadden nog wel zo'n gesprekje met de moderator, maar dat was vrij cliché. En verder had Neefs nog van die gespreksgroepen. Voor wie er behoefte aan had. Nou, ik had niet van die geloofsproblemen, dus zoveel contact had ik niet met hem. Pater Neefs was niet zo'n vlotte man, wat gereserveerder, dus het contact met de studenten was ook minder. Maar natuurlijk was de hele sfeer daar ook naar. De pater werd steeds minder belangrijk.''

Wat wel belangrijker werd, was de verhouding van Albertus met Vindicat. Hadden de katholieken in hun vroege jaren altijd wat in de schaduw van het corps gestaan, zo langzamerhand begonnen de beide verenigingen een blok te vormen tegen de zogenaamde ''boen- ders'', de leden van VERA en Unitas. ''Vindicat en Albertus waren twee handen op één buik'', vertelt Van Wissen. ''We trokken samen van leer tegen die 'boenders'. Die deugden niet. Dan waren er groepen die zich bij Unitas naar binnen vochten en als ze geluk hadden, konden ze de piano in de gracht gooien of zoiets. Vonden we leuk toen.'' Van Wissen kan het zich nauwelijks meer voorstellen. Als hij nu zou gaan studeren, zou Albertus niet meer in het plaatje voorkomen. ''Maar toen was elk vertier in de stad bijna verbonden aan een vereniging. Je moest wel.'' De groentijd staat Van Wissen nog het meeste tegen uit die tijd. ''Niet dat ik er trauma's aan overgehouden heb hoor. Je ontleende er ook iets van trots aan, zo iets van: nu ben ik student. Maar ik moet er niet zoveel meer van hebben. Dat leger-achtige: kaalscheren, niet naar huis mogen, bier halen voor een oudere- jaars, dat vervolgens over je hoofd wordt uitgekieperd.'' Ook het gedrag tegen de meisjes stond Van Wissen niet zo aan. ''Die moesten traditioneel om twaalf uur naar huis. Dan werd 'Goodnight ladies' gedraaid en als de dames dan niet gingen, werden er hardere middelen toegepast. De brandspuit erop bijvoor- beeld.'' Gelukkig hadden de dames een eigen zolder van de FAAM (Filiae Amicae Alberti Magni), waar zij de baas waren. Maar de Kroeg was na twaalven verboden terrein. Van Wissen: ''We wisten gewoon niet hoe we met meisjes om moesten gaan. Je ging met ze naar het galabal en dat was het zo ongeveer. Pas tegen je afstuderen ging je serieus aan het werk om je leven te regelen. Zo zijn er nog heel wat studenten met faampjes getrouwd.'' Langzaam maar zeker verdwenen de strakke regels in de jaren zestig. Van Wissen heeft hard zijn best gedaan om de versoepeling erdoor te krijgen. Zo hield hij de Kroeg open in de vakanties. ''En dan golden er geen restricties, op welk gebied dan ook.'' In 1968 werd Van Wissen met wat vrienden de Kroeg uitgezet, toen ze en plein public hun das en jasje uittrokken. ''We zijn toen een jaar lid-af geweest. Toen we in 1969 terugkwamen, waren de kledingvoorschriften afgeschaft.''

Dergelijke veranderingen markeerden het begin van het einde voor de traditionele studentenverenigingen. VERA werd een open jongeren-centrum, Unitas verdween. Bij Albertus werd in 1970 nog net voorkomen dat de vereniging toegankelijk zou worden voor niet-studenten. Wel waren hbo-studenten vanaf dat moment welkom. Begin jaren zeventig was een groot deel van de traditionele mores verdwenen. '''Goodnight ladies' werd nog wel gedraaid, maar de meisjes gingen niet meer weg'', vertelt Annemieke Kuin-van den Akker, Albertus-lid van 1972 tot 1975. ''De traditionele ontgroe- ning was ook al afgeschaft en kledingvoorschriften golden al helemaal niet meer.'' Albertus ging mee met de tijdgeest, meent Kuin-van den Akker: ''Er mocht geen dwang zijn, alles moest kunnen.'' Zij en haar man, Jan Kuin, kozen nog voor Albertus vanwege de katholieke achtergrond van de club. De vereniging vertoonde echter weinig katholieke kenmerken meer, behalve dat het leeuwedeel van de leden van rooms-katholieke huize was. ''Maar daar hield het ook mee op'', vertelt Jan Kuin. ''Het was allemaal wat in verval. Pater Neefs kwam nog wel elke week op de koffie, maar dat werd steeds minder. Hij kende steeds minder studenten en kon zijn tijd wel nuttiger besteden. Het was een soort zelfoplossend proces. Wel triest eigenlijk.''

Pater Neefs werd in 1973 officieel ''afgeschaft'', samen met de rooms-katholieke doelstellingen van de vereniging. Jan Kuin: ''Het was een hectische vergadering toen. Er is tot diep in de nacht over gediscussieerd. Er waren altijd mensen die meenden dat afschaffing van het roomse karakter de doodsteek van de vereni- ging zou betekenen. Tenminste, dat zeiden ze. Maar uiteindelijk is het er toch doorgekomen.'' Sindsdien is er weinig meer dat de RKSV (de officiële naam is niet veranderd) Albertus Magnus principieel van Vindicat onderscheidt. Behalve misschien de voorliefde voor zingen, meent Kuin. ''Laat op de avond wilde men nog wel eens losbarsten in het Credo, of het Onze Vader. En dat scheidde de papen toch altijd weer van de niet-papen. Alleen roomsen kennen het Latijn en begrijpen iets van de beurtzangen.''

Albertus Magnus is populair bij studenten. De studentenver- eniging viert haar negentiende lustrum met een record aantal leden. Bijna vijftienhonderd studenten betalen dit jaar contribu- tie (van 180 gulden voor eerstejaars aflopend naar 50 gulden voor ouderejaars) om zich Albertiaan te mogen noemen. Deze schare was nog groter geweest als het bestuur geen ledenstop had afgekon- digd. ''Vijftienhonderd is voorlopig voor ons de limit'', legt Braunstahl uit. ''Als de belangstelling te groot is gaan we loten.'' Opvallend is het hoge percentage vrouwen dat zich aanmeldt. De jubilerende vereniging bestaat weliswaar voor de helft uit dames, maar dat komt omdat men de verhouding jongens en meisjes met de loting op fifty-fifty brengt. Gert Jan Braunstahl heeft wel een verklaring voor de populariteit van zijn vereniging bij de studentes. ''Bij ons voelen meisjes zich minder bekeken. Mijn vriendin is lid van Vindicat, maar daar word je al snel in een hokje geplaatst. Of je hebt de naam dat je het met iedereen op de Kroeg doet, of je bent juist heel preuts.'' Stefan Jansen, praeses van de lustrumcommissie, denkt dat het een ander slag meisjes is dat lid wordt van Albertus. ''De stoere meiden in blauwe bodywarmers die bij de Albert Heyn kratten bier ophalen en deze in de hoek van de kroeg opzuipen, vind je niet bij Albertus.'' Dat vrouwen bij de jubilerende vereniging naar de top kunnen doorstomen, bewijst Carolien Gehrels. Ze is al de derde voorzitter van het vrouwelijk ge- slacht.

''We hebben nog dat roomse tintje'', verklaart Braunstahl het succes van zijn vereniging. ''We kennen natuurlijk veel tradi- ties, maar we zijn minder corporaal dan Vindicat en niet zo streng in de leer als Hendrik de Cock. Op het gebied van feesten hebben we een reputatie hoog te houden, de Kroeg staat niet voor niets naast de kerk.'' Dat de vereniging geroemd wordt om haar feesten is ook de buurt- bewoners bekend. Wanneer Albertus grote activiteiten organiseert kampt de vereniging met ruimtegebrek. In het verleden maakte men dan gebruik van de binnenplaats, maar als het feest daar ''los gaat'' staan al snel boze buurtbewoners op de stoep. Niet alle buren zijn even goed te spreken over ''het studentenvolk dat zo luidruchtig feest viert''. In een recent verleden deden omwonen- den regelmatig hun beklag bij de lokale autoriteiten. Politie-au- to's reden af en aan naar de sociëteit. ''Tegenwoordig valt het reuze mee'', haast een buurtbewoner te zeggen. ''Het huidige bestuur doet er alles aan om de overlast te beperken. Maar ja, het blijven studenten.'' Carolien Gehrels zegt dat speciale Kroeg-commissarissen tijdens feesten posten bij de deur en leden beboeten die zich misdragen. ''Over een jaar zijn de klachten verleden tijd'', weet de prae- ses. ''Dan is de gedeeltelijke overkapping van de binnenplaats een feit en biedt 'ons eigen huis' aan meer mensen ruimte.'' Albertus Magnus draait op vrijwilligers. Het bestuur anticipeert inmiddels op de studieduurbeperkingen die strak studeren steeds belangrijker maken. ''We starten volgend college-jaar een studie- begeleidingssysteem'', vertelt Gehrels. ''Met behulp van deskun- digen van de universitaire gezondheidsdienst leren eerstejaars in tien weken de kunst van het studeren. We willen onze leden met een vliegende start aan hun studie laten beginnen.'' Verder heeft de studentenvereniging plannen voor het instellen van een intern auditorenfonds. Leden die door deelname aan verenigingsactivitei- ten studietijd opgebruikt hebben, mogen hier een beroep op doen.

Janka Stoker is zo'n actief lid. De studente psychologie maakte deel uit van de opvangscommissie voor eerstejaars en was een jaar lang hoofdredacteur van het verenigingsblad 'de Bokaal'. ''Ik werd gevraagd door mijn voorgangster, nadat ik al eens een stukje in het blad had geschreven''. Onder Stokers leiding zagen vijf thema-nummers van 'de Bokaal' het levenslicht. Thema's als 'eigengeilerij' en 'climaxen' passeerden de revue. Het blad is niet bedoeld voor de buitenwacht. De verslaggever mag het clubblad niet meenemen naar huis. ''Dat heeft het bestuur liever niet'', verontschuldigt Stoker zich. Even inzien, mag wel. In climax-nummer vallen de interviews op met de hockeyer Tom van het Hek en de schrijver Boudewijn Buch. Zij worden gevraagd naar wat zij als hoogtepunt van hun leven beschouwen. Een redacteur verhaalt over zijn ervaringen met een 06-lijn en Janka Stoker heeft het in het redactioneel commentaar over ''wurgseks''. ''We schrijven heel erg studentikoos'', bevestigt de oud-hoofdredac- teur desgevraagd. Stoker maakt ook deel uit van het dispuut Isis. ''Niet iedereen komt in aanmerking voor een plaats in een dispuut'', vertelt de psychologie-studente. ''Je moet gevraagd worden. Ik was opgevallen op de Kroeg en daarom ben ik uitgenodigd.'' De dames van Isis staan op de vereniging bekend als de ''sher- ry-trutten''. Albertus kent meer roemruchte disputen. Zo is er Caius, bevolkt door stoere lieden die over een uitgebreide vocabulai- re vieze woorden beschikken, en Ianus, de club van cultuurmin- naars. Een belangrijke commissie is de lustrum-commissie. Deze organi- seert onder de naam Opsessie tien dagen lang festivitei- ten. ''Door de studieduurverkortingen kunnen de meeste studenten tegenwoordig maar één lustrum meemaken'', vertelt Stefan Jansen. ''Ze zien daar heel erg naar uit, het is als het ware een obses- sie om er bij te mogen zijn. Het feest speelt zich af op ver- schillende locaties, vandaar de woordspeling.'' Film is een belangrijk onderdeel van de lustrumviering. Volgens Jansen is Albertus Magnus te vergelijken met een film waarin iedereen een rol speelt. De bekende acteur Tom Hofman verrichtte dan ook de opening van de feestperiode.

Het loopt tegen middernacht op de Kroeg. Het is nog steeds rustig. Daar komt klokslag twaalf uur verandering in. Een jonge- man in rafelige spijkerbroek en op afgetrapte laarzen springt plots op de bar. Hij laat het Wilhelmus door de ruimte schallen. De laatste twee regels vallen de aanwezigen in. Is dit de beroem- de Albertiaanse samenzang? Helaas, het blijkt slechts van korte duur. De jongen verdwijnt weer achter de bar. Zijn gezang kondig- de slechts de nieuwe dag aan.

Bij psychologie wordt de verantwoordelijkheid nog veel meer bij de studenten gelegd. ''Tentamenresultaten worden via het prikbord bekend gemaakt'', vertelt S. Weide, hoofd van het onderwijsbureau van psychologie. ''Die lijsten worden bewaard en we hebben ook nog een kaartenbak met gegevens. Mocht een student een overzicht willen hebben, dan kan hij dat krijgen bij de administratie.'' De studenten worden echter niet structureel op de hoogte gesteld van deze mogelijkheid. Van brieven naar individuele studenten of een mededeling in de UK is geen sprake. ''Er is wel overleg in allerlei commissies of het ook anders kan. Op de manier waarop rechten het doet, bijvoorbeeld'', aldus Weide Er zijn ook richtingen waar het handgeschreven tentamenbriefje hardnekkig blijft gelden als het enige echte tentamenbewijs. Sociale geografie en biologie, bijvoorbeeld. En ook ge- schiedenis volgt de tendens die tentamenbriefjes tot een zeld- zaamheid maakt niet. ''Gebleken is, dat er vaak fouten in de computeruitdraaien zitten'', stelt R. Wagenaar, subbeheerder bij geschiedenis. ''De originele gegevens weer nazoeken geeft enorm veel administratieve rompslomp, vooral als het gaat om individue- le onderdelen. Vandaar dat wij vasthouden aan briefjes. Boven- dien, een student heeft gewoon recht op een geldig tentamenbe- wijs. Daar kun je niet zomaar omheen. Mocht er ergens iets fout gaan, is hij totaal afhankelijk van anderen. En dat is niet terecht. Anders maak je het administratieve systeem tot heili- ge.''

De jurist A. Korten geeft Wagenaar hierin gelijk. ''Het Acade- misch Statuut is duidelijk genoeg'', zegt hij. ''Men dient zich daaraan te houden. Het ontbreken van een tentamenbewijs kan problemen opleveren als een student bijvoorbeeld beroep tegen een cijfer wil aantekenen bij de examencommissie. Het is in zo'n geval de regel, dat een tentamenbewijs meegestuurd wordt. '' Op de situatie zoals die bij rechten bestaat heeft hij niets aan te merken. ''Daar kan niet zoveel bij mis gaan'', meent hij. Studenten die geen tentamenbriefje krijgen, maar er wel één willen hebben, moeten eerst met hun vakgroep overleggen, stelt Korten. Krijgen ze hun zin niet, dan moeten ze een brief schrij- ven aan het college van bestuur. ''Dat kan op grond daarvan actie ondernemen.''

Geertje Lycklama à Nijeholt is niet iemand die erg op de voor- grond treedt. ''Ik heb inderdaad niet zo heel veel gepubliceerd. In feite ben ik een herintreedster. Op mijn 38ste ben ik pas gepromoveerd.'' Ze is niet de enige die vanuit de ontwikkelings- problematiek is toegegroeid naar de vrouwenproblematiek. ''Ik ben scherp gaan zien hoe anders vrouwen behandeld worden dan mannen, ook in de wijze waarop het westen intervenieert. Het westen brengt onze scheve man/vrouwrelatie gewoon over. Werkgelegenheid wordt bijvoorbeeld alleen voor mannen gecreëerd, terwijl het juist vrouwen zijn die in de Derde Wereld voor de eerste levens- voorzieningen zorgen.'' Over het vraagstuk integratie versus autonomie, een volgens haar belangrijk issue in de Derde Wereld, nam ze duidelijk stelling. Integratie van vrouwen in een ontwikkelingsproces, waarin mannen de instituties overheersen, leidt volgens haar nergens toe. ''Vrouwen worden dan 'weg-geïntegreerd'. Ik ben meer voor een twee-sporenbeleid. Vanuit autonomie kunnen vrouwen kiezen voor integratie, met behoud van een eigen stuk ruimte en zelfstandigheid. In een land als Indië is dit een belangrijk gegeven.'' Lycklama à Nijeholt werd in 1990 rector van het Haagse Institute of Social Studies (ISS). Deze bestuursfunctie laat weinig ruimte over voor onderwijs en onderzoek. Managen en lobbyen, dat is haar huidige dagtaak. Bijvoorbeeld lobbyen om het doctoraaldi- ploma dat is verkregen bij het ISS, eindelijk officieel erkend te krijgen. Volgens de nieuwe Wet op het Hoger en Weten- schappelijk Onderwijs (WHW) is het straks inderdaad zover. ''Maar daar is het ISS dan ook jarenlang mee bezig ge- weest. Die wet moet nog wel aangenomen worden, maar het enige amendement dat dit onderdeel weer heeft willen schrappen, heeft het niet gehaald. Het betekent dat we wellicht een grotere toeloop van studenten kunnen verwachten. Nu zijn het er ongeveer 250, waarvan 90 procent uit ontwikkelingslanden.''

Als rector met veel beleidstaken zegt ze het onderwijs en onder- zoek wel te missen: ''Maar ik ben nog wel betrokken bij een studie over de gevolgen van de migratie van dienstmeisjes vanuit de Filippijnen naar bijvoorbeeld Hongkong en Singapore. Die migratie is een bewust beleid van de Filippijnse overheid vanwege de buitenlandse valuta. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een team van lokale onderzoeksgroepen en ik ben er als resource- person bij betrokken: ik belicht de theoretische aspecten en los methodologische problemen op. Op dit moment komen de eerste rapporten binnen.'' Ondanks de jarenlange betrokkenheid bij ontwikkelings- en vrou- wenproblematiek kost het Lycklama niet bijzonder veel moeite optimistisch te blijven. ''Ik blijf vrolijk, ik ben gelukkig optimistisch van aard. Ik heb nooit gedacht dat verhoudingen snel veranderen, wist altijd dat het een langzaam proces zou zijn. Bovendien, er doen zich wel degelijk veranderingen voor. Het is aardig om in dat verband de 'Herinneringen' van Aletta Jacobs er op na te lezen. Eén van de dingen die langzaam gaan is de positie van vrouwen in leidinggevende functies: in het bankwezen, de politiek, de Verenigde Naties. Wel zie je steeds meer vrouwen in lagere bestuurslagen, in gemeentes bijvoorbeeld. Positief is ook de aandacht voor nieuwe issues: geweld tegen vrouwen en aids zijn nu bijvoorbeeld bespreekbaar. Alleen al het bespreek- baar maken is een enorme verandering. ''In het westen is de vrouwenproblematiek natuurlijk van een heel andere orde dan in de Derde Wereld. Daar is het vaak een kwestie van leven en dood. Rechtstreeks kun je er heel weinig aan doen. Verbeteringen moeten van vrouwen zelf komen. Eigenlijk kun je alleen steun bieden en ruimte geven.''

Foto BERT JANSSEN/Tekst ALFRED KAZEMIER

Van 1970 tot de verhuizing naar het Harmoniecomplex in 1989 verbleven de slavisten in een groot Herenhuis aan de Reitdiepska- de. Je kon er in de bibliotheek studeren met uitzicht op de Noorderhaven en het Noorderplantsoen. Het was door de jaren heen een ''gezellig'' instituut, tot op den duur door achterstallig onderhoud de verf van de muren kwam. Na de verkoop kwam het huis in particuliere handen en is het van onder tot boven opgeknapt. De bibliotheek werd woonkamer, de zolder waar de talenpractica werden gehouden is nu een werkkamer (zie foto). Een van de huidige bewoners is een jaar met de studie gestopt om aan de verbouwing van het huis te werken. Het resul- taat mag er zijn.

Iemand die zich deze kritiek van Myers persoonlijk aan mocht trekken was dr. N.H. Biegman, directeur-generaal Internationale Samenwerking van Buitenlandse Zaken. ''De beperking van de vruchtbaardheid is voor de Derde-Wereldlanden de enige kans op duurzame economische ontwikkeling'', erkent Biegman. Mondiale invoering van nieuwe technologie en verminderde consumptie op wereldniveau kunnen een nieuw ecologische evenwicht brengen mits de bevolkingsgroei wordt stopgezet. Maar het Nederlandse stand- punt op het gebied van mondiale geboortebeperking laat een gedwongen stopzetting van die groei niet toe. ''Om te overleven is men in het Zuiden juist gedwongen om wél kinderen te krij- gen'', aldus de directeur-generaal. Bereikte men in New York vorige week vrijdag nog enige vorm van consensus over de zorg voor het milieu en de daaraan gekoppelde ontwikkelingspolitiek, tegelijkertijd werd in Groningen duidelijk dat een 'Handvest voor de Aarde' gedoemd is tot mislukken zolang men in de discussie over milieu en economische ontwikkeling de minstens even belangrijke bevolkingsgroei vergeet. Beginsel 8 van het handvest is voorlopig de enige plaats waarin de te voeren bevolkingspolitiek zij het slechts in een bijzin opduikt. Dus, zo werd op het symposium wel duidelijk, is de voorbereiding in New York op dat gebied duidelijk tekort gescho- ten. Toen Annie Stortemelk die dinsdagmiddag om tien over vijf café Wolthoorn & Co binnenkwam, was het er al een drukte van belang. Alle tafeltjes waren bezet, en aan de bar verdrongen zich tien- tallen modern uitziende mannen en vrouwen. Annie voelde zich meteen doodongelukkig in dit gezelschap. Had ze nu maar niet met Yvette de Bruijne in de stad afgesproken! Waarom kon zoiets ook niet gewoon thuis? Over een uurtje gingen ze eten; dan ga je toch aan het eind van de middag niet in zo'n barretje hangen? Aan de andere kant: waar ze met Yvette over wilde praten, was nou eenmaal niet het onderwerp dat je in de gemeenschappelijke keuken van Huize Mussengang aansneed, en in zo'n rumoerige omgeving als deze konden de omstanders het tenminste niet verstaan hopelijk. Gelukkig, daar zag ze Yvette al zitten, aan de verste hoek van de bar. Zo te zien was ze alleen, al hingen er links en rechts van haar wat lawaaiige dronken mannen over de bar te lallen. Met een vies gezicht baande Annie zich een weg door de drinkende en rokende menigte. ''Hai Annie!'' ''Hai Yvette, zeg kon je geen betere plek uitkiezen voor onze afspraak?'' ''De Wolthoorn is toch een gave tent? Hier zitten alle lokale machthebbers, joh! En vlakbij de Harmonie, dus voor jou twee minuten lopen uit college. Hee, wat drink je van me?'' Yvette bestelde voor Annie een bitter lemon, en draaide zich met haar witbiertje een halve slag naar haar huisgenote toe. ''Waar wilde je me zo geheimzinnig over spreken? Gaat het weer 's niet goed met Van Wassenaer en jou?'' ''Ssstt! Stil toch!'' Annie bloosde en keek zo schichtig om zich heen, dat Yvette meteen wist dat ze goed geraden had. ''Ik weet het niet meer, Yvette. Aan de ene kant hou ik gewoon best wel nog steeds van Noutie, maar we zijn zo... zo ánders.'' ''Een beetje verschil, in karakter of leeftijd bijvoorbeeld, kan anders heus geen kwaad, dat houdt het spannend'', was het nu Yvette's beurt om te blozen. ''Ja maar bij ons is het echt een botsing der culturen!'' verhief Annie haar stem, zodat een van de dronken mannen aan de bar omkeek. ''Ik bedoel: neem nou alleen al eh... hoe hij en ik denken over eh...'' ''Seks?'' Annie knikte, nu egaal donkerrood. ''Soms zou ik best wel eh... nou, jeweetwel, maar Noutie kan soms zo... zo ruw zijn in dat soort dingen, zeg maar.'' Opeens drong zich een ander rood gezicht tussen de hoofden van Annie en Yvette. Een grote stevige man met blond krulhaar legde zijn armen om de beide meisjes heen, en ademde een sterke drank- lucht in hun verschrikte gezichten. ''Hhhall-lloo! En wwie mogen j-jullie dan wel niet zijn? Hhee, Mark! Markie jongen! Ggeeff deze twee schone blommen wat te drinken van mij!'' In zijn pogingen de aandacht van de barman te trekken, verloor de man bijna zijn evenwicht, waardoor hij zich iets steviger aan Annie en Yvette moest vastgrijpen. ''Sorry meneer'', duwde Yvette de arm van haar schouder, ''maar wij hoeven even niks. En u heeft ook al genoeg gehad, dacht ik zo.'' Met grote ogen probeerde de man Yvette scherp in zijn blikveld te krijgen. Een traan rolde over zijn wang. ''Genoeg? Hah! Waarom dacht je dat ik zo bezopen was? Ik heb er inderdaad meer dan genoeg van! En dame: als Ypke Gietema er genoeg van heeft, kan hij er voorlopig niet genoeg van krij- gen!''Vrienden van mij waren vorig jaar van vakantie uit Indonesië teruggekomen met verontrustende verhalen over een uit Japan naar de Gordel van Smaragd overgewaaide rage: de Karaoke. In Japan konden zakenlieden meezingen met heuse videoclips van bekende nummers, waar de zang uitgemixt was, om stoom af te blazen van een zeventig-urige werkweek. Op een monitor was de tekst te zien. Zo kon elke kantoorkluns even de sleur van alledag achter zich laten, en voor onbekende barbezoekers gedurende drie minuut vijfenveertig de grote ster zijn. Ondanks de verslechterende betrekkingen was de rage via Indonesië nu ook in Nederland terecht gekomen, ontdekte ik een paar maanden geleden in Rotterdam. In het trendy café Moskva had een entertai- ners-echtpaar een Karaoke-installatie opgebouwd, bestaande uit een geluidsinstallatie met beeldplaatspeler, wat videomonitoren en een grootbeeld videoscherm. Het paar dat zich in de strakste leren broek had gestoken, het uithangende permanent in de bleekste coup soleil had laten verven en de zonnebank in de hoogste stand had gezet gaf eerst een klein uur lang het goede voorbeeld. Je kon zien dat de man eigenlijk een glanzende carrière als solozanger ambieerde: met zijn ogen dicht stond hij diep-ingeleefd te zingen, en de demonstratie culmineerde in een duet met zijn zo te zien even ambitieuze vrouw: 'How about us?' Toen alras de eerste kandidaten uit het publiek het podium bestormden, realiseerde ik me dat zo'n soort mini-playbackshow natuurlijk een enorm gat in de markt is: hele jaarclubs vol ballerige studentjes (en daar zijn er heel wat van in Rotterdam) leefden zich de hele avond uit achter de microfoon. Wel drie maal hebben we 'Een eigen huis, een plek onder de zon' horen brullen door acht apen in identieke colbertjes, afgewisseld met vijf dames die 'Ik doe wat ik doe' schreeuwden, en tweemaal vier heren who did it My Way. In Groningen hoeven de gebruinde echtparen niet langs de kroegen te trekken met hun soundmix-machines; wij hebben al onze eigen Karaoke-bars. Binnen een jaar zullen ze wel net zo talrijk zijn als een ordinaire pizzeria, maar toen ik het Karaoke-paleis aan het Schuitendiep betrad, werd ik daar vooralsnog getroffen door een air van exclusiviteit en exotiek.

Een heuse bamboebrug voert ons over een woeste bergstroom naar een ruimte, waar we in rieten stoelen aan ronde tafeltjes kunnen plaatsnemen. Onmiddellijk komt een meisje toegeschoten met een schaaltje kroepoek. ''Als u wat wil zingen: met dit kaartje kunt u een nummer aanvragen. U hebt tafel vier.'' Op tafel vier ligt, net als op alle andere tafels, een dikke multo-map met het Repertoire. Zeker duizend nummers bevat de Karaoke-jukebox: softpop, rock and roll, soul, nederlandstalig, pagina's vol bekende en minder bekende liedjes, en achterin de ringband nog eens honderden titels in het Chinees! Inderdaad bestaat de helft van de ongeveer dertig aanwezigen uit Chinezen. Zij zorgen deze avond voor meer dan de helft van de muziekaanvra- gen. Nadat een enge Nederlander met een glimmend bruin pak en zijn haar in een Leo Johnson-paardestaart 'Born to be Wild' heeft gebruld, neemt een keurige Chinese meneer de microfoon over. Op het grootbeeld-videoscherm verschijnt een mierzoete clip: een Hongkongs liefdespaar rent door een zonovergoten branding. Begeleid door een symfonie-orkest dat rechtstreeks uit een synthesizer is geperst, zingt de man een zo te horen hartver- scheurende moderne Chinese smartlap. In tegenstelling tot de meeste andere zangers, die de tekst woord voor woord oplezen van de video-monitor aan hun voeten en daarom vreemd voorovergebogen staan te zingen, brengt deze man zijn lijflied met de ogen toe, recht uit het hart, over het voetlicht. Vreemd genoeg keurt de rest van zijn gezelschap hem geen blik waardig. Dat zingen met videobandbegeleiding, dat doe je blijk- baar zomaar even tussen de biertjes door; verder geen gezeur. Zo keutelt dat de hele avond door. 'De Zuiderzee-ballade' volgt op 'Private dancer'. Als iemand verkeerd invalt, helpt de 'disc-jockey' (beeldplaatbediener?) een handje, door op de achtergrond de juiste tekst in het juiste ritme te zingen. Van studenten geen spoor op de avond dat ik in de zaal zit. Misschien zou het juist een goed idee zijn als de een of andere jaarclub deze slaapverwekkende tent eens op zijn kop zou zetten...

Frank den Hollander

''Als je de jaarprogrammering bekijkt zie je dat zoiets een incident is. Het geld dat met 'The Unbearable Lightness' verdiend is heeft me wel in staat gesteld om vlak voor het filmfestival een Italiaanse week te organiseren waar gemiddeld drie bezoekers kwamen. Er draaiden wel zes fantastische Italiaanse films van voor de oorlog. Zo'n weekje kost ongeveer 15 duizend gulden, en daar moet je drie weken 'Unbearable Lightness' voor draaien om dat te verdienen.'' ''Ik streef er naar om in een soort mix-formule zowel films te draaien van de gesubsidieerde distributie, als films uit de bovenlaag van het commerciële circuit. Bij de eerste kijk ik naar mijn eigen smaak maar ook met een schuin oog naar wat het publiek wil, bij de tweede gaat het om films die Groningen niet zouden halen als wij ze niet draaiden. Films als 'Monsieur Hire' en 'Le Mari de la Coiffeuse', die in Amsterdam 26 weken draaien, moeten in Groningen te zien zijn. Met één zaal is zo'n mix een probleem, want je moet voortdurend trucjes bedenken om er voor te zorgen dat je zoveel mogelijk films in première brengt, en dat is de reden dat er zoveel met films geschoven wordt; van de eerste voorstelling naar de tweede, van de tweede naar de nacht, enzo- voort. Een bijkomend probleem is dat je films een redelijk roulement moet geven. Een film die goed loopt, waar publiek op afkomt, na één of twee weken weer uit het programma gooien omdat er te weinig ruimte is vind ik minachting van het publiek. We streven er sowieso naar om films een kans te geven, hoewel de prolongatie van films die voor geen meter lopen noodgedwongen moeilijker wordt. Er is een constant dilemma tussen financiën en artistieke doelstellingen. We werken met een club die geen eigen vermogen heeft; aan het begin van het jaar is het nul, en aan het eind van het jaar moet je zorgen dat het weer nul is en niet min. Plus hoeven we helemaal niet over te praten. En dus kan je zo af en toe manoeuvres als die met 'Unbearable Lightness' verwachten. Af en toe, want dat soort films kweekt een verkeerd publiek voor het Filmhuis. Als je alleen maar dat soort films draait kan je het wel vergeten om ook nog eens een film van Bela Tarr te draaien, of zo'n 'Waarom vertrok Bodhi Darma naar het oosten'. Je moet het publiek alert houden door ze regelmatig echt iets moeilijks voor te zetten. Doe je dat niet, dan ben je de groep van echte Filmhuis bezoekers zo kwijt. Die groep wordt ook niet groter door de alternatieve filmhuizen. Het is heel waardevol dat er in Groningen dat soort theaters zijn, maar ze bedienen een hele kleine publieksgroep, misschien met uitzondering van de USVA omdat die heel gericht in de universiteit hun publiek zoeken. De alternatieve filmhuizen kweken ook niet echt een cinefiel publiek. Cinefiel publiek kweek je door mensen in een perfecte zaal met een goede projectie films te laten zien. ''

Er is al jaren sprake van uitbreiding van het Filmhuis. Hoe zit het met de tweede zaal? ''Die is er niet. En die had er natuurlijk allang moeten zijn. Toen ik in 1981 werd aangenomen zat er in mijn salaris al een component 'programmering tweede zaal'. De tekeningen voor een locatie in cultuur centrum de Oosterpoort waren er al, en mij werd gevraagd een openingsprogramma in elkaar te zetten. De Poolse filmweek die dat opleverde draaide echter gewoon aan de Poelestraat, want het feest ging niet door. Met de recente verbouwing van de Oosterpoort is opnieuw bekeken of het mogelijk zou zijn twee zalen in het gebouw te reserveren voor Liga '68, maar aangezien dat een verdubbeling van de gemeentelijke subsidie zou vereisen werd ook dat plan afgeblazen. We zijn daarna nog een tijd bezig geweest met het idee om van de 'Kapteynzaal', die boven de ingang van de bioscoop aan de Poelestraat ligt, een tweede zaal te maken. Dat plan leek te gaan lukken, totdat de eigenaresse van de zaal plotseling drie keer zoveel huur vroeg als eerder per indicatie overeengekomen. Het volgende idee, een combinatie van een cultureel café met een tweede zaal tegenover het huidige pand, liep stuk op de gemeentelijke politiek om geen horecavergunning meer af te geven voor de Poelestraat. Op het moment zijn we terug bij af, maar we blijven zoeken naar een mogelijkheid om de tweede zaal te realiseren, want die is hard nodig. Ik kan je zo dertig films opnoemen die recentelijk in Groningen hadden moeten draaien, maar die niet of niet goed vertoond zijn. En dan zwijg ik nog over festivals, retrospectie- ven etcetera. Het is in elk geval niet zo, zoals wel eens gesug- gereerd wordt, dat we met de armen over elkaar af zitten te wachten tot er wat gebeurt. Misschien komt het toch nog eens goed met de Kapteynzaal.''

''Ik speel thuis Mozart en Beethoven alleen nog maar op fortepia- no, zelfs als ik tijdens het concert op een vleugel moet spelen. De klank van de fortepiano past veel meer bij Mozart dan de klank van een vleugel. De fortepiano is minder lieflijk, feller. Als Mozart uitpakte, moet je ook echt kunnen uitpakken en op een vleugel geeft dat vaak te veel geweld, zodat je je toch moet inhouden. Bij een fortepiano niet. Het is alsof je op zo'n instrument een hoop ballast kwijt bent.'' Aldus pianist Ronald Brautigam over de fortepiano. Maria Rose-van Epenhuysen zal het ongetwijfeld met deze uitspraken eens zijn. Zaterdag 11 april geeft zij in de Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, een recital op fortepiano. Mozart en Beethoven komen allebei aan bod, evenals de componisten Clementi en Dussek. Maria Rose nam deel aan festivals voor Oude Muziek in Europa en de VS. Het concert begint om 20.15 uur. (Yvonne van den Berg)

Is een toneeltekst heilig of kun je ermee doen wat je wilt? Vorig jaar discussieerden Inez van Dullemen en Agaath Witteman hierover in de foyer van de Stadsschouwburg. Van Dullemen toonde zich teleurgesteld over de realisering van haar toneelstuk 'Schrijf me in het zand', waarop Witteman te kennen gaf dat zij als regisseu- se de vrijheid heeft om een tekst naar haar hand te zetten. Van Dullemen wilde echter als auteur meer invloed hebben op de enscenering. Samuel Beckett was tijdens zijn leven ongelooflijk streng: toen hij vier jaar geleden hoorde dat een Nederlandse toneelgroep zijn 'Wachten op Godot' door vrouwen wilde laten spelen, verbood hij via de rechter de voorstelling. In 1989 overleed hij, zijn werk ten prooi achterlatend aan eigenzinnige regisseurs. Met Shakespeare in discussie gaan is al eeuwen niet meer moge- lijk; als regisseur heb je daarom alle vrijheid ''te schoffelen in zijn tekst'', zoals de groep Alex d'Electrique stelt ter gelegenheid van haar versie op Koning Jan. De voorstelling zit weer vol gewaagde acts en bloedstollende emoties. Te zien in het Kruithuis op 12 en 13 april. (Lida Coumou)

Vormgevingsgalerie Puntgaaf komt verrassend uit de hoek met een tentoonstelling van lampen en lichtontwerpen ('De Verlichting' tot en met 1 mei). De deelnemende vormgevers, Henk Duijn, Marcel Wanders en Albert Geertjes, hanteren alle drie verschillende uitgangspunten bij hun produkties. Wanders is binnen dit gezel- schap de meest functionele ontwerper, hoewel hij zeker niet beticht kan worden van conventionalisme. Zijn lamp-ontwerpen kunnen prima functioneren als gewone lampen, maar ze spreiden wel eigengereide afwijkende vormen en contouren tentoon in het interieur: lampen met een aangenaam eigen smoel. Duijn en Geer- tjes gaan nog een stap verder op het sculpturale pad. Met name de lichtontwerpen van Geertjes beelden gehele figuratieve vertellin- gen uit. Het zijn eerder beeldhouwkundige exercities dan bruikba- re lampen en als zodanig niet erg fascinerend. Duijn tenslotte bouwt vreemde abstracte licht-objecten op uit allerlei gevonden restanten (bijvoorbeeld barbipoppen). Zijn eigenaardige, zeer persoonlijke vormgevoel zorgt ervoor dat deze wat logge objecten zonder meer intrigerend en bovendien zelfs bruikbaar zijn. Ze vormen een welkome kanttekening bij een vakgebied dat helaas beheerst wordt door futloze trendy ontwerpen. (Gerard Lakke)

Leken de stedelijke highlights op popgebied zich de afgelopen weken vooral in VERA te voltrekken, de komende week mengt ook Simplon zich in de strijd. En wel met twee jonge bands. 15 april komen, na 's middags te hebben opgetreden in Elpee, de bierbuiken van Hallo Venray uit Den Haag langs. Melancholische gitaarliedjes waarin zanger/gitarist Henk Koorn klinkt als Neil Young. Geënt op de Amerikaanse gitaarmuziek dus, dezelfde roots als Swell. Een tijdje geleden kondigde een radio-drie presentator dit bandje aan als nieuw Amerikaans produkt. Onmiddellijk be- kruipt je dan het 'Nirvana-Seattle-hype-gevoel'. Gelukkig komt Swell uit San Francisco en heeft het een eigen geluid. De combi- natie van elektrische en akoestische gitaren met holle pakkende drums levert een eenvoudige doch voedzame maaltijd op. Afgaande op het plaatwerk smaakt Swell dan ook naar meer. Benieuwd of er 11 april in Simplon na het concert een boertje af kan. (Perry ten Hoor)

Het is helaas nog altijd waar: vrouwen in de jazz zijn dun gezaaid. Over het waarom is al veel geschreven, maar ook dat hielp niets: geen horden vrouwen die zich plotseling opwierpen om de grote leemte te vullen of meisjes die besloten hun opleiding van klassiek naar lichte muziek te veranderen; zelfs het succes van superster Candy heeft maar weinig vruchten afgeworpen. Het enige dat overblijft, is het opkomend vrouwelijk talent veel aandacht te schenken en hun concerten massaal te bezoeken. Altsaxofoniste Tineke Koops draait al vier jaar mee, maar begint zich nu duidelijker dan ooit een plaats te verwerven tussen de bekende gezichten in Groningen. Na de band 'Bas & de Boomerangs' volgde 'Tribute To Cannonball' en nog maar kwam ze met haar eigen band: Teenops Takes Charge. Deze band waagt zich aan materiaal van Mingus en Monk. Dus voor een vrolijke noot op die saaie eerste paasdag: Go See Teenops! Café de Unie, zondag 19 april, 16 uur. (Jerry Remkes)

De verklaringen voor de daling van de studieresultaten zijn legio. RUG-collegevoorzitter E. Bleumink zoekt de oorzaak in de grote instroom bij bepaalde, modieuze studierichtingen. De keuze voor studies als economie en letteren zou niet altijd even gemotiveerd zijn. Ook de massaliteit en bijgevolg het gebrek aan sociale controle speelt deze faculteiten parten. En dan zijn er de studenten die slecht voorbereid aan hun studie beginnen. Faculteiten kunnen weliswaar eisen stellen ten aanzien van het eindexamenpakket, maar dan houdt het op. Een scholier met een vier voor wiskunde op zijn eindlijst staat het vrij natuurkunde te gaan studeren. Louwarnoud van der Duim van de Grunk-fractie in de universiteits- raad, vermoedt dat de maatregelen in de studiefinanciering een averechts effect hebben gehad. In plaats van sneller te gaan studeren zouden ze voor sommige studenten wel eens aanleiding kunnen zijn geweest om de studie te staken, aldus Van der Duim. Eén ding hebben de opgesomde verklaringen gemeen: het is allemaal natte vinger werk. Maar ook de deskundige moet het antwoord schuldig blijven op de vraag waarom de studieresultaten juist de afgelopen jaren zijn verslechterd. Els Jansen is medewerker bij het Centrum voor Onderzoek van het Wetenschappelijk Onderwijs Groningen (COWOG), dat is ondergebracht bij de sociale faculteit van de RUG. Bij die faculteit doet Jansen onderzoek naar de studievoortgang sinds de invoering van de jaarindeling in zes periodes van zeven weken. Ook de economen riepen haar hulp in toen bleek dat in 1990/91 slechts 6 procent van de eerstejaars de propaedeuse in één jaar haalde. De slechte rendementscijfers verdienen volgens Jansen enige nuancering. De verslechtering van de studieresultaten is wellicht minder dramatisch wanneer niet het aantal propaedeuse- en docto- raalexamens wordt geteld, maar de hoeveelheid behaalde studiepun- ten. Nu wordt er geen onderscheid gemaakt tussen een student die na één jaar 38 studiepunten heeft en zijn collega die nog geen enkel punt op zak heeft; beiden vallen onder het percentage dat de propaedeuse niet in één jaar haalt. Ook zou Jansen de cijfers willen opschonen voor de 'no-show-studenten', studenten die zich alleen maar inschrijven, maar nooit komen opdagen. Ze vermoedt dat dat bij sommige studies een verschil maakt. Zo haalde bij sociologie in een jaar eenderde van de studenten geen enkel studiepunt. ''Het kan heel goed zijn dat daar studenten bij zitten die de propaedeuse economie niet in twee jaar hebben gehaald en die alsnog willen halen met een inschrijving bij sociologie'', denkt Jansen. ''Die studenten drukken eerst de rendementen bij economie en daarna bij sociolo- gie.''

Om dit soort gegevens te kunnen verwerken, zou de onderzoeker graag zien dat de geautomatiseerde registratie van studievoort- gang en -uitval verder zou worden gedetailleerd: over welke vakken struikelen studenten en waarom stoppen sommigen met de studie? ''Het kan voor studierichtingen prettig zijn om dat te weten. Mogelijk blijkt dat ze aan bepaalde zaken niets kunnen doen'', meent Jansen. ''Daarnaast kun je bijvoorbeeld vakken die een struikelblok zijn in de propaedeuse, aan het begin zetten. Per slot van rekening is de propaedeuse selecterend, maar selec- teer dan zo vroeg mogelijk, zodat studenten weinig studietijd verliezen.'' Zoals gezegd, een verklaring voor de achteruitgang van de studie- resultaten heeft de COWOG-medewerker niet. Een algemene remedie om de rendementen op te krikken wel: zet de studenten vanaf de eerste dag dat ze de universiteit binnen stappen aan het werk en stel vanaf het begin eisen. Toen de semesterindeling nog bestond, werden die eisen pas na een half jaar, bij de eerste tentamens in februari gesteld. De invoering van het trimestersysteem heeft daar verandering in gebracht, maar biedt te weinig soelaas, aldus Els Jansen. ''Het onderwijs is onvoldoende aangepast. Studenten moeten vanaf de eerste dag aan de slag kunnen. Daar ontbreekt het nu aan. De mogelijkheden om te toetsen moeten daarom flexibeler worden. Je zou bijvoorbeeld al na twee maanden een toets moeten hebben. Nu ligt de piek te veel aan het eind van het trimester.'' Een bijkomend voordeel van vroege toetsing gecombineerd met een adequate studiebegeleiding is dat studenten eerder kunnen beslui- ten over te stappen. Ook moeten er volgens de onderwijskundige minder vakken parallel lopen, zowel voor wat betreft colleges als tentamens: ''Uit alle onderzoek blijkt dat concurrentie tussen vakken slecht is voor het rendement.'' Een heldere en duidelijk aanwezige structurering van het onder- wijs is vooral belangrijk in de propaedeuse en het basisdocto- raal. Daarna is er ruimte voor een meer flexibele indeling. Het bekende verwijt dat de universiteit op deze manier verschoolst, wijst Jansen resoluut van de hand: ''Flauwekul. Een goede struc- tuur heeft niets te maken met meer hapklare brokken. De studiebe- lasting per vak blijft namelijk hetzelfde. Dat was ook zo bij de invoering van de trimesterindeling. Waar het om gaat, is dat studenten steeds veertig uur per week zinnig kunnen studeren. Dat is nu vaak moeilijk.''

Els Jansen is er overigens van overtuigd dat binnen de facultei- ten het besef leeft dat er iets gedaan moet worden aan de lage rendementen. Dat is niet verwonderlijk. Het college van bestuur heeft streef- cijfers opgesteld, met als stok achter de deur: rapportage over de maatregelen die een studierichting denkt te nemen wanneer deze niet worden gehaald. Een belangrijkere prikkel om iets aan de studieresultaten te doen, is dat de studierendementen zwaarder gaan meetellen in de financiering van de universiteiten. Maar of rammelen met de geldbuidel echt helpt, moet worden afgewacht. Dat blijkt wel uit de weinig eenduidige effecten van de maatregelen in de studiefinanciering.

Een onderzoeksinstituut zoals dat is beschreven in de Wet op het Wetenschappelijk Onderwijs heet in bestuursjargon een ''zware structuur''. Met een eigen bestuur en een eigen wetenschappelijk directeur kan het instituut in belang- rijke mate zelf bepalen hoe het onderzoek binnen zijn muren eruit ziet. Raad en bestuur van de faculteit zijn op afstand gezet. In de race naar het felbegeerde predikaat onderzoekschool geldt het onderzoeksinstituut als de geëigende organisatievorm voor de gewenste concentratie van toponderzoek. Na besluitvorming in de faculteit moeten college van bestuur en universiteitsraad hun fiat geven aan de oprichting van een onderzoeksinstituut. In het concept-Ontwikkelingsplan 1993-96 voor de RUG waarschuwt het Groningse college van bestuur dat er geen onderzoeksinstituten moeten worden opgericht waar dat niet per se noodzakelijk is. De faculteitsraad van geneeskunde debatteerde vorige week dinsdag over het bestuursvoorstel de onderzoeksinstituten in oprichting GIDS (Groningen Institute for Drug Studies) en ICCB (Institute for Clinical Cell Biology) te promoveren tot officiële onderzoeksinstituten. Tevens vroeg het bestuur de raad steun te betuigen aan de oprichting van het onderzoeksinstituut BCN (Groningen Centre for Behavioral, Cognitive, and Neuro-sciences) binnen de bèta-faculteit. Geneeskunde is een van de vijf facul- teiten die in BCN participeren. Omgekeerd neemt de Facul- teit der Wiskunde en Natuurwetenschappen deel in GIDS. D. de Zeeuw, lid van zowel de faculteitsraad geneeskunde als de universiteitsraad, stelde de prangende vraag, waar de raad precies haar ja-woord aan zou geven wanneer ze akkoord zou gaan met de bestuursvoorstellen. Zou er personeel uit de vakgroepen gedetacheerd moeten worden in de onderzoeksinstituten? Zo ja, wie wel en wie niet, en wie beslist daarover? Of gaan de instituten zelf personeel aanstellen? En hoe zit het met medewerkers en werkgroepen die bij meerdere onderzoeksinstituten worden genoemd?

L. Raedts (ondersteunend en beheerspersoneel) vroeg zich af wat de gevolgen van de komst van de instituten zullen zijn voor de facultaire organisatie. De instituten dekken een groot deel van het facultaire onderzoek. Met enerzijds de indeling in vakgroepen en anderzijds de instituten voorzag Raedts twee organisatievormen die elkaar niet verdragen: ''Als je besluit om links te gaan rijden, moet je dat in één keer voor iedereen invoeren, en niet eerst alleen voor het vrachtverkeer, want dan krijg je ongeluk- ken.'' G. te Meerman (wetenschappelijk personeel) noemde de onderzoeks- instituten ''lege hulzen'', waarin vooral ''bestuurlijke hoteme- toten'' geïnteresseerd zijn. De universitaire democratie is volgens hem niet zo knellend dat die de oprichting van de rela- tief autonome instituten rechtvaardigt. Hij trok verder de vergelijking met het voorwaardelijk gefinancierd onderzoek. Iedereen leverde strijd om in een vf-programma terecht te komen, maar die inspanning bleek zowel financieel als kwalitatief nauwelijks iets te hebben opgeleverd. In plaats van zich blind te staren op institutionalisering, hamerde Te Meerman op de tot nu toe achterwege gebleven kwalitatieve, inhoudelijke toetsing van de samenwerking die her en der in het onderzoek ontstaat.

Instituutsvorming zou wel eens het einde kunnen betekenen voor reeds bestaande samenwerkingsverbanden, vreesde H. Kauffman (wetenschappelijk personeel). Kauffman vertelde met verschillende medewerkers buiten zijn eigen vakgroep samen te werken in het Cara-onderzoek. Een te klein aandachtsgebied om zelf tot insti- tuut verheven te worden, en bijgevolg een attractief jachtgebied voor onderzoeksinstituten om delen ervan binnen hun eigen muren te halen. G. Scherphof, portefeuillehouder onderzoek in het faculteitsbe- stuur, moest vooral antwoorden schuldig blijven. Hij sprak over ''een voorzichtig begin'' en ''een stap op een lange weg''. Geen vrijblijvende stap, maar een stap ''naar iets ingrijpends''. ''Bij vakgroepen bestaat een natuurlijke weerstand tegen de schijn dat hun belangen en omvang geschaad wordt. Maar over vijf jaar is iedereen misschien vergeten dat er ooit vakgroepen bestonden'', waagde Scherphof zich aan een voorspelling. Het was niet meer dan een voorspelling, want de eindbestemming van de lange weg blijft vooralsnog onduidelijk. Afwijken van de marsroute is echter niet goed mogelijk, want dan loopt men uit de pas, zo luidde de communis opinio tijdens de faculteitsraadverga- dering. En op dit moment lijkt het onderzoeksinstituut als nieuw ''onderzoeksorganisatorisch paradigma'', zoals decaan H. Huisjes het formuleerde, het toverwoord om subsidies binnen te halen. De decaan tekende daar bij aan dat het onderzoeksinstituut zeker geen eeuwigheidswaarde heeft; hij signaleerde zelfs al weer een nieuwe trend: de individuele toponderzoeker als spil van de onderzoeksorganisatie.

Ondertussen biedt het bestuurlijk vacuüm de zelfbenoemde bestuur- ders van de onderzoeksinstituten in oprichting alle ruimte om hun speelplaats naar eigen goeddunken in te richten. H. Duifhuis, wetenschappelijk directeur van het BCN, was een van de weinigen die vorige week tevreden gesteld naar huis kon gaan.

''Wij meenden dat we al een goede zorg hadden'', antwoordt De Boer op de vraag waarom zijn specialisme hier nieuw is. En het moet gezegd: een kind dat om welke reden dan ook een gestoorde ontwikkeling vertoont kan op vele adressen terecht. Bij de pedagoog, de huisarts en de kinderarts. Op een consultatiebureau of een medisch kleuterdagverblijf. Bij neonatologen, ontwikke- lingsneurologen en -psychologen. Maar De Boer wijst er op dat nergens continu en in gelijke mate naar lichamelijke zowel als geestelijke aspecten wordt gekeken. ''Een psychiater doet dat wel. Die is primair arts en maakt als geen ander vanuit de organische ontwikkeling van het kind een interpretatie van het gedrag. Als ik een hyperactief kind hier krijg, richt ik me niet alleen op het gedrag, maar kijk ik ook naar bijvoorbeeld storin- gen op de EEG.'' Hans de Boer sprak op het symposium over één kant van zijn praktijk, over moeizame en weigerachtige eters als Maartje. Het hoofd van Het Singelhuis heeft de volgende visie: ''Wij in het Westen vinden dat je volgens de schijf van vijf moet eten, en op gezette tijden. Maar dat hebben wíj uitgevonden. Veel baby's hebben er behoefte aan meerdere keren per dag een klein beetje te eten in plaats van om één uur die beker yoghurt. In andere culturen pakt het kind de moederborst wanneer het daar behoefte aan heeft, dat gaat zelfs 's nachts door.'' Kinderen met eetproblemen krijgen in Het Singelhuis een training in het nemen van hapjes en slokjes. Een tijdrovend proces waarin allereerst wordt bepaald wat een kind lekker vindt. Daartoe worden de vier basissmaken zout, zuur, zoet en bitter op voorwerpen gesmeerd die het kind graag in de mond steekt. Daarna wordt geprobeerd het kind zover te krijgen dat het eten leuk gaat vinden. De Boer: ''De schijf van vijf interesseert ons niet. De nodige voedingsstoffen zitten wel in de sondevoeding. Een kind kan bij ons wel eens een maand alleen smeerkaas eten. Maar dan ontwikkelt het wel plezier in eten.'' Minstens zo belangrijk is dat de relatie met de opvoeder met sprongen vooruitgaat. Een kind dat het eten door de kamer gooit kan een huishouden op niet mis te verstane wijze op stelten zetten. ''Zo'n kind tast je moedergevoel enorm aan, je voelt je schuldig en boos. Er zijn moeders die zeggen: 'Ik flikker het kind het raam uit!' Met daarnaast weer de gedachte dat ze zo niet mogen denken. Dat heeft zijn weerslag op de rest van het gezin.''

Vrijwel alle patiënten in Het Singelhuis vertonen een storing in de hechting met hun opvoeder. De oorzaken daarvoor zijn divers en complex. Ze kunnen bij het kind liggen, bij de ouders of aan beide kanten. Bovendien kunnen ze zowel geestelijk als lichame- lijk van aard zijn. Maartje had bijvoorbeeld een groeistoornis tijdens de zwangerschap. Het rijtje andere mogelijke oorzaken is lang en bevat onder meer: hersenbeschadiging door een te vroege geboorte, een postnatale depressie, psychiatrische stoornissen in de familie, een traumatische ervaring van de ouders (bijvoorbeeld bij een eerder doodgeboren kindje), incest of verwaarlozing. Ook kan het zijn dat het gewoon niet botert tussen ouder en kind. Daniël van zeven kwam toen hij drie jaar was. ''Hij had het hele medische circuit al gezien. Op dat moment ging hij elke dag met de taxi naar het medisch kinderdagverblijf'', vertelt Jan Nauta, pedagogisch medewerker van Het Singelhuis en de persoonlijke mentor van Daniël. Thuis was er geen land met Daniël te bezeilen. ''Slaan, schoppen, bijten, als hij niet kreeg wat hij wilde. Maar wat hij wilde, dat wist hij niet.'' Bij Daniël werd de diagnose 'narcistische stoornis' gesteld. Nauta legt uit dat Daniëls moeder het, onbewust, liet afweten bij het met babytalk, mimiek en gebaren reageren op haar baby en dat ze het kind niet uitnodigde tot communicatie. Nauta: ''Ze had een vlak, steeds boos gezicht. Daniël leerde daardoor niet een 'zelf' te ontwikke- len, een eigen innerlijke structuur.'' Was Daniël veel later in behandeling genomen, dan was het, vermoedt Nauta, iemand geworden ''die zelf ook niet in staat is tot wederzijdse relaties. Iemand die zich steeds tekort gedaan voelt.'' Daniël werd losgeweekt van zijn ouderlijk milieu en volledig onder de vleugels van zijn mentor gebracht. ''De ouders mochten alleen op bezoek komen als ik er ook was.'' Achterliggende gedachte was dat het kind eerst een band moest leren krijgen met de begeleider. ''Op die manier ontstaat een basis om ook van een ander te kunnen houden'', aldus Nauta.

Zodra het mogelijk is, worden de ouders van de patiëntjes betrok- ken in de behandeling van hun kind. Moeders en vaders komen helpen met voeren, spelen, aankleden of baden. ''Het is natuur- lijk niet de bedoeling is dat het óns kind wordt'', lacht Nauta. Ouderparticipatie is nieuw in de geestelijke gezondheidszorg. Hans de Boer zou niet weten waar het nog meer gebeurt. ''Men vindt het lastig, te duur en het personeel is er vaak niet vaardig in. Men vindt dat het maatschappelijk werk de ouders maar moet begeleiden.'' Hoewel de participatie inderdaad een zware wissel op het personeel trekt wegen op Het Singelhuis de voorde- len zwaarder. Hans de Boer: ''Je ontwortelt het kind minder. En door ouders en kinderen met elkaar om te zien gaan, kunnen wij knelpunten meteen signaleren, maar ook benadrukken wat er wél goed gaat. Je kunt ouders het gevoel geven dat ze competent zijn.'' Daniëls moeder komt elke woensdag. ''Driftbuien handelt ze nu zelf af'', aldus Nauta. ''Ze heeft gekeken hoe wij dat doen. Houdt het kind stevig vast tot het rustig is en probeert erachter te komen waarom het boos is.'' Als zijn mentor de interviewer rondleidt door Het Singelhuis zint dat Daniël duidelijk niet. ''Jaloers op die vreemde mevrouw, die opeens de aandacht krijgt'', stelt Nauta vast. Daniëls moeder lost de situatie op, ze trekt het kind op schoot. Later laat Daniël zijn eigen kamer- tje zien, inclusief de knuffelkat Moppie, genoemd naar de kat die thuis woont. ''Wat heb je hier geleerd, Daniël?'' probeert Nauta. Het kind kruipt dicht tegen hem aan en mompelt: ''Niet zoveel ruzie maken. En als ik boos word tegen de kussens trappen.'' Hans de Boer: ''Veel ouders zeggen: 'Het is verdrietig te merken dat een kind zo om jullie gaat geven', maar het moet om de gehechtheidsrelatie van het kind te verbeteren.'' Op den duur laat de begeleider het kind weer los. Dan kan het zich aan anderen hechten is de ervaring. Bij Daniël is het nog niet zover. ''Hij zegt wel eens dat als hij weer thuiskomt Jan mooi in het logeerbed kan slapen'', zegt zijn moeder.

Behandelingen in Het Singelhuis duren lang, gemiddeld anderhalf tot twee jaar. ''Tachtig procent gaat, genezen, terug naar huis'', deelt De Boer mee. Twintig procent van de patiënten belandt in een pleeggezin, een psychiatrische kliniek of houdt chronische stoornissen. Soms is er te lang gedokterd met het kind. ''Dan zijn de hechtingsstoornissen onherstelbaar. Bepaalde biologische structuren leg je na het derde, vierde, vijfde levensjaar niet meer aan. Je kunt alleen nog wat compenseren in de verstandelijke ontwikkeling bijvoorbeeld.'' Soms is een kind gewoon te 'gestoord'. Zoals Mark. Zonder dat duidelijk is tegen wie hij het heeft roept hij ''Ja, ja dikzak.'' Op de speelplaats van Het Singelhuis maakt hij de meeste herrie. ''Omdat papa in het ziekenhuis heeft gelegen'', noemt de zesjarige als de reden voor zijn verblijf op het AZG-terrein. Nauta evenwel legt uit dat het jongetje door, niet helemaal duidelijke, lichamelijke oorzaken ''van binnen leeg'' is en ''geen zelf'' heeft. ''Hij zal waarschijnlijk altijd een zeer beschermd leven leiden, een in zichzelf gekeerde man worden. Op zijn best ontwikkelt hij een bepaalde passie. Nu al weet Mark alles van trekkers.''

Uit overwegingen van privacy zijn in dit artikel de namen van kinderen veranderd.

Over de hele linie valt er een duidelijke groei te bespeuren. Maar de nationale resultaten lopen behoorlijk uiteen. Een verge- lijking van de groei in de periode 1985-1988 ten opzichte van 1981-1984 geeft het volgende beeld: Frankrijk gaat aan de leiding met een toename van maar liefst 90 procent, gevolgd door België en Groot-Brittannië met 50 procent. Nederland behoort, met nog steeds een toename van 28 procent, tot de hekkesluiters, samen met de Bondsrepubliek (10 procent). Een nadere analyse leert dat de helft van het kantooroppervlak zich concentreert in de regio's waarin de metropolen Londen, Parijs, de Randstad, Brussel, München, Frankfurt, Hamburg en Berlijn liggen. ''De andere helft ligt dus in de periferie, het gebied buiten deze kernlocaties. Dit gebied is in de literatuur over de kantorenmarkt tot nu toe zwaar verwaarloosd'', stelt de onderzoeker. ''Ik vind dat onterecht.'' Hoewel alle nationale overheden de regionale spreiding hoog in het vaandel voeren, komt daar in de praktijk weinig van terecht. De vergelijking van de twee perioden in de jaren tachtig leert dat de regio vrijwel overal achterblijft. Met als gunstige uitzondering Nederland. Daar blijkt dat het kantooroppervlak in de tweede helft van de jaren tachtig voor West-Nederland een toename van 31 procent kent, terwijl de stijging voor Noord-Nederland maar liefst 59 procent bedraagt. ''Een enigszins geflatteerd cijfer, omdat er in het Noorden relatief weinig kantoorruimte was'', relativeert Van der Velde. ''Maar je kunt wel concluderen dat de regio in Nederland niet achterop is geraakt. Daarmee benadert de Nederlandse overheid als enige haar doelstelling van regionale spreiding.'' En waarom die sterke groei in Groningen? ''Ik denk dat de komst van de PTT naar Groningen de ontwikkeling in het Noorden heeft gestimuleerd. Zo'n grote vestiging brengt allerlei spin off met zich mee en trekt andere vestigingen op het gebied van de telematica aan. Maar dat is een speculatie, zo ver gaat mijn onderzoek niet.'' De promovendus blijft voorzichtig. Zijn onderzoek, zo veront- schuldigt hij zich, is gebaseerd op de afgegeven bouwvergunningen en zegt dus alleen iets over de ontwikkeling in het aanbod van kantoorpanden. Wel waagt hij zich in het laatste hoofdstuk van zijn dissertatie aan een ''vooruitblik''. De laatste jaren is er sprake van een schaalvergroting in vrijwel alle economische sectoren. Recentelijk nog waren er fusies in de wereld van het bank- en verzekeringswezen, de luchtvaart en de zuivelindustrie. Dit zal op termijn zeker leiden tot concentratie van de hoofdzetel van deze giganten in één stad, stelt de promo- vendus. Bovendien voorziet hij grenzen aan de groei. De huidige trend van upgrading van de bedrijfshuisvesting is een welvaartsver- schijnsel en ''nogal modieus''. De eerste gloednieuwe kantoorpan- den in de London Docks staan al leeg. ''Een teken aan de wand'', aldus de onderzoeker.

Dat gaat komend jaar gebeuren. Alle laboratoria van de RUG hebben sinds kort een lozingsvergunning vanwege de wet Verontrei- niging oppervlaktewater. In het kader van die vergunning worden komend jaar monsters genomen van het afvalwater en dan moet blijken of de chemici aan de lozingsnormen voldoen. Milieucoördi- natrice Karin Ree verwacht niet dat de scheikundigen hun labora- toriumgedrag moeten bijstellen omdat ze de normen zouden over- schrijden . ''Het gaat bij ons vooral om oplosmiddelen als chloroform en dichloormethaan. Daarmee zitten we duidelijk onder de normen. Wat we zouden kunnen doen is die normen scherper vastleggen in de vergunning zodat ook de buitenwacht kan zien dat we er dik onder zitten.'' De rondleiding door het laboratorium laat zien hoe netjes de moderne scheikundigen met hun afval omspringen. Overal staan containertjes waarin de diverse stoffen na gebruik geloosd worden. ''De sociale controle is groot'', had Teuben van tevoren verteld, ''niemand spoelt zijn glaswerk in de gootsteen.'' De jonge chemici blijken zelfs geen sociale controle nodig te hebben. ''Zoiets doe je gewoon niet'', zegt een student die zijn glaswerk met aceton staat schoon te maken. Hij deponeert zijn afval in de container. ''Niet alleen vanwege de stank, je krijgt deze werkwijze hier met de paplepel ingegoten.'' Teuben zelf relativeert het belang van de strenge lab-regels. Als hij thuis met de verfkwast aan de slag gaat, belast hij het milieu vermoe- delijk meer. Net als de arbeiders die op dit moment het scheikun- degebouw van een doordringende lijmlucht voorzien. ''Maar ik laat het op het lab niet versloffen. En als deze generatie later in de fabrieken komt, zal het zijn uitwerking hebben. Zij accepteren vervuilend gedrag niet meer.'' Wat de chemici wel zorgen baart, zijn de normen voor lozingen via de lucht. Over acht jaar moeten ze voldoen aan het zogenaamde KWS-2000 convenant: ze mogen dan ten opzichte van 1981 nog maar de helft van de hoeveelheid koolwaterstoffen via de schoor- steen lozen. Maar niemand weet wat het niveau van 1981 was. Op het dak staan 480 lozingspunten waarop bijvoorbeeld alle zuurkas- ten van het laboratorium uitkomen. Via zo'n zuurkast zuigt de chemicus de dampen van zijn proef af, daarlangs verdwijnen de kwalijke luchtjes van de practicumzalen en in de kasten staan ook de containers met het afval. Een hts'er gaat binnenkort inventa- riseren hoeveel koolwaterstoffen via de schoorsteenpijpen ver- dwijnen.

In de medische laboratoria zijn de problemen van een andere orde. Zulke grote hoeveelheden afval hebben ze daar niet. Bij Medische Genetica bijvoorbeeld staan weliswaar dezelfde afvalcontainers, maar terwijl de chemici ze binnen handbereik hebben staan voorzien van trechter en al hebben de medici de containers opgeborgen onder de zuurkast. Zo vaak zijn ze blijkbaar niet nodig. Hoewel de medici dezelfde netheid in acht nemen als de chemici is hun afvalprobleem toch in de eerste plaats een kwestie van veiligheid. De kleurstof die de genetici gebruiken voor hun DNA-onderzoek, is kankerverwekkend, andere hulpstoffen zijn radioactief. Daarvoor moeten speciale veiligheidsregels in acht worden genomen. ''De handschoenen voor de proeven'', vertelt Rein Stulp van het genetica-lab, ''slaan vroeg of laat door. Soms komen de organische oplosmiddelen er al na een uur doorheen, een andere keer na vijf uur. Dus gebruiken we wegwerphandschoenen, ook al gooien we ze dan na tien minuten gebruik al weg. Het milieu komt pas op de derde plaats, na het onderzoek en na de veiligheid.'' Typisch ziekenhuisafval is het zogenaamde emotionele afval: samengevat alles wat met bloed- of andere lichaamscellen in aanraking is geweest. Overal in de laboratoria staan aparte blauwe bakken die met name vol raken door de grote hoeveelheid glaswerk die erin terecht komt. ''Daar moet je niet moeilijk mee gaan doen'', zegt Henk Kauffman van de vakgroep Allergologie. ''Als je die bloedbuisjes leeg gaat gieten, loop je een groot risico van infectie. Daar weegt de milieubelasting niet tegen op. Per slot kun je het glaswerk redelijk eenvoudig recyclen.'' Zowel bij de rondleiding van Stulp als bij die van Kauffman blijkt dat de medici varen op de afvalstroom die door het zieken- huis is geregeld. Iedereen vangt zijn afval op en retourneert het voor zover er afvoerkanalen zijn. Beperking van de eigen stroom is een hoofdstuk waar de meesten nog aan moeten beginnen. En als ze al willen, ontbreekt het vaak aan de mogelijkheden. Kauffman noemt het voorbeeld van de radioactieve merkstoffen. Voor een deel is zijn vakgroep al overgeschakeld op andere merkstoffen. ''Als we volledig overstappen, kost dat 2500 gulden per jaar. Dat is, met een budget van 6500 gulden, een probleem. Zeker als je bedenkt dat we in de praktijk 35.000 gulden uitgeven, een bedrag dat we her en der bij elkaar schrapen. Het kan dus wel milieu- vriendelijker maar dan moet de faculteit met geld over de brug komen.'' Milieuzorg gaat nu nog in termen van good-housekeeping, vindt Karin Ree. ''Niet dat er zoveel knelpunten zijn maar met een milieuzorgsysteem maak je ze goed zichtbaar. Een volgende stap is vermindering van het afval. Zoek naar alternatieven. Dat lijkt misschien peanuts maar op die manier laat je zien dat je de milieuzorg serieus neemt.''

Maar niet alle schuld ligt bij de studenten: de trek naar het buitenland wordt volgens Schultink ook belemmerd door ''de ongekende bureaucratie bij het Erasmus-programma van de EG.'' Veel docenten hebben hun handen al van dit programma afgetrokken, gedesillusioneerd door de papierwinkel en de wacht- tijden. De beurzen zijn er dus wel, maar ze blijven voor een deel ongebruikt. Gunstige uitzondering is Engels, dat al langer ervaring heeft met een eigen beurzenprogramma. De liefde voor een taal is voor velen overigens niet meer het motief voor de studie. Dat blijkt uit de toeloop bij nieuwe richtingen als algemene letteren. De visitatiecommissie verzet zich daar niet tegen, ze prijst zelfs dat de faculteiten inspelen op veranderende behoeften. Zorgwekkend vindt ze echter dat die groeirichtingen vaak bovenbouwstudies zijn, die als een water- hoofd op de talenpropaedeuse staan. Schultink: ''Dat geeft veel frustraties. Je krijgt een groep studenten in de propaedeuse die geen trek heeft in vakken als taal- en literatuurwetenschap, terwijl de anderen juist meer willen dan alleen wat praktische taalbeheersing.'' Om aan die demotiverende situatie voor studenten én docenten een eind te maken, vindt de commissie dat grote bovenbouwstudies een eigen eerste jaar moeten krijgen. De Utrechtse richting Algemene Letteren met meer dan 200 eerstejaars dient dan als voorbeeld. Studenten moeten ruim kunnen kiezen, maar de nadelige bij- effecten ervan moeten bestreden worden. Die boodschap klinkt ook in het rapport door als het gaat om de vrije ruimte in het doctoraalprogramma. ''In het algemeen zijn wij helemaal niet tegen die vrijheid'', zegt Schultink die zelf in de jaren veertig als student Nederlands een bijvak in Bantoe-talen deed. ''Maar in onze gesprekken bleek dat de huidige studenten door de grote vrijheid overweldigd worden. Ze vinden het dikwijls prettiger als hen een beperkt aantal pakketten wordt voorgelegd.'' Zowel tussen de zes faculteiten als tussen de talen vallen soms grote verschillen in keuzevrijheid op. De studies Duits in Groningen en bij de Vrije Universiteit juist de twee vestigingen die als onberispelijk uit de visitatie komen is zelfs aan de schoolse kant. Op de hele studie heb je er maar zes maanden keuzeruimte, drie keer zo weinig als bij de talenstudies in Utrecht. Schultink: ''De studenten zijn er tevreden mee. En wie ben ik dan om er iets over te zeggen? Bovendien hangt die beperkte keuzevrijheid samen met de geringe omvang van deze studies. Men kan er maar een beperkt aantal vakken aanbieden.'' De commissie wijst in haar rapport op de schaarste aan personeel, die soms al tot onverantwoorde toestanden leidt. Bovendien dringt ze bij de universiteitsbesturen aan op een toewijzing van midde- len voor onderwijsvernieuwing en voor de handhaving van biblio- theekcollecties. Veel illusies maakt Schultink zich wat dit betreft echter niet. ''Je wordt soms wat moedeloos van de verdeling binnen de univer- siteiten. In Utrecht heb ik altijd gedacht dat onze faculteit het ondergeschoven kind was binnen een bèta-universiteit. Maar álle letterenfaculteiten blijken zo'n ondergeschoven kind te zijn. De bètastudies zijn in alle opzichten ruimer bedeeld, ook met secretaresses. Er is toch geen bèta-hoogleraar die zelf een brief uittikt?'' (HOP) Als een soort achterafje is er dan de onvermijdelijke jubileum- uitgave; de historische notulen van het 25-jarig bestaan van de Groningse Faculteit der Wijsbegeerte. Het boek, dat de titel 'Filosofen in actie' meekreeg, overstijgt echter de status van jubileumuitgave, en is 'per ongeluk' een goede inleiding in de filosofische wetenschap geworden. Er wordt de lezer een aardige, inventariserende blik gegund in de hedendaagse frontlinies van het filosofisch denken. 'Filosofen in Actie' is samengesteld uit de verzamelde papieren die er van het filosofenjubileum overbleven; velletjes met lezingen van beroemde buitenlanders. Maar ook de commentaren van Groningse filosofen die zich beijverden om de lezingen van de buitenlandse gasten te bekritiseren, zijn toegevoegd. Het resul- taat daarvan werd een bont boekwerk met aandacht voor feminisme en socialisme, democratie, retorica en metafysica. 'De actuele betekenis van Links' heette één van de lezingen. Steven Lukes zocht daarin, een jaar na de omwentelingen in Oost-Europa van 1989, een antwoord op de vraag wat nu eigenlijk specifiek linkse kenmerken zijn. De wat hol klinkende termen 'ongelijkheid' en 'mogelijkheden voor politieke meningsvorming' zijn volgens Lukes de sleutelbegrippen. In een heldere rede geeft hij inhoud aan de verschillende abstracties die bij een debat over 'links' opduiken. Lolle Nauta draagt in zijn commentaar vervolgens nog het kenmerk milieu aan. Aandacht voor het milieu zou onlosmakelijk met het linkse gedachtengoed moeten worden verbonden. Wanneer we slecht met onze omgeving blijven omsprin- gen, creëren we een ongelijkheid met toekomstige generaties. Met deze redeneertrant sluit Nauta aan op die van Lukes, die het strijden tegen sociale ongelijkheden als voornaamste linkse kenmerk noemt. Hoewel links haar kansen als reëel 'totaalalternatief' lijkt te hebben verloren, onderstrepen zowel Nauta als Lukes, dat er nog grote waarde aan linkse theorieën vastzit. Theoretische waarde, wel te verstaan. Zo valt er met behulp van Lukes' notie 'links', een beeld te geven van het sociale gehalte, en eventuele sociale misstanden in onze Europese welvaartstaten. Een specifieke misstand die aandacht krijgt in dit boek is de ongelijkheid tussen man en vrouw. In concrete voorbeelden be- schrijven Cocks en Benhabib de begrippen 'identiteit' en 'publie- ke ruimte'. Twee termen die in staat zijn geweest de positie van vrouwen vast te zetten. Heel mooi is de bijdrage van Baukje Prins met onder andere een prachtige eye-opener. Prins probeert te achterhalen waarom het maar niet lukt een ethische discussie over pornografie te voeren. Ze verduidelijkt ten slotte: ''Zoals godslastering alleen laakbaar is wanneer je in het bestaan van God gelooft, is pornografie alleen laakbaar als je in het bestaan van vrouwen gelooft.'' Het laatste deel van 'Filosofen in actie' blinkt niet uit in aansprekende titels. Teksten met als kop 'Speculatieve logica als de 'Eigenlijke' metafysica', of 'De verhouding tussen de mens als lichaam en ziel en God volgens Marius Victorinus' stellen de ongetrainde lezer voor een grote opgave. De ontoegankelijkheid die van de filosofie zo welbekend is, heeft zich teruggetrokken in dit laatste deel van de bundel. De rest is weliswaar niet eenvoudig, maar wel leesbaar en lezenswaardig. (Bart Brandsma)

'Filosofen in actie', redactie Theo A.F. Kuipers, Uitgeverij Eburon Delft 1992, 250 pagina's, prijs F 39,95.