Het Watson Dispuut wil studenten en recent afgestudeerden die wél onderzoek verrichten, ervaringen laten uitwisselen. Om het houden van voordrachten onder de knie te krijgen, organiseert het dispuut maandelijks een avond waarop leden iets vertellen over hun onderzoek. Maar ook studenten die zelf geen onderzoek doen, maar wel geïnteresseerd zijn, zijn van harte welkom, benadrukt Van der Waaij. ''We willen graag meer leden krijgen. Misschien is de naam 'dispuut' daarom niet zo gelukkig gekozen. Dat klinkt nogal besloten en elitair, maar dat zijn we zeker niet.'' Ook het stille leed van de jonge onderzoekers komt in het dispuut aan bod, zij het dat de leden niet veel meer kunnen doen dan elkaar mentaal ondersteunen wanneer het bijvoorbeeld niet goed botert met de begeleider. Er bestaat nogal wat van dat stille leed, zo bleek vorige week tijdens het symposium. Bijvoorbeeld beloftes over congresbezoek die niet worden nagekomen, of een begeleider die wanneer de student-onderzoeker een aardige vondst heeft gedaan, met de eer gaat strijken door zijn naam als eerste auteur boven een artikel te zetten. En dan zijn er de praktische problemen: heeft een begeleider voldoende tijd, is er een werkruimte aanwezig en zijn er genoeg faciliteiten beschikbaar. ''Ik heb heel wat collega-studenten zien afknappen, toen de werkelijke begeleiding moest komen en ze nul op het rekest kregen. Ze kregen een mooie worst voor gehouden, maar daar bleef het bij. Dat is echt sneu en dat is óók een reden waarom Watson is opgericht'', zo hield dispuutslid Wim de Graaff de symposiumbezoekers voor. De meeste aanwezigen allemaal trouwens even enthousiast over het verrichten van onderzoek voelden wel wat voor een lijst met aandachtspunten, die de begeleider en de aspirant-onderzoeker samen langslopen alvorens het onderzoek te starten. Zo kunnen de wederzijdse verwachtingen op elkaar worden afgestemd en toekomstige teleurstellingen worden vermeden. Ook Heijmans vond daar veel inzitten. ''Maar toch word ik er zo ongelukkig van'', vervolgde hij. ''Energie besteed je aan elkaar, als je elkaar inspireert. Ook al heb je stapels werk, je doet ook nog wel iets voor iemand omdat je het leuk vindt. Een stapel contracten op mijn bureau daar krijg ik het zuur van.'' ''Wat is die gotverdommese Volkskrant toch eigenlijk een belachelijke reactionaire kutkrant geworden!'' brieste Fredje, terwijl hij woest de zaterdagaflevering van het gewraakte dagblad dichtsloeg. ''Als je zulke taal gaat bezigen, denk ik dat ik maar liever op mijn eigen kamer ga zitten'', sprak Annie Stortemelk koeltjes. ''Hè nee, kom op An, blijf nou even gezellig hier'', legde Aernout van Wassenaer zenuwachtig een hand op haar arm. ''We zitten net zo lekker te kletsen met elkaar.'' Stanley Druiprek was een weekend naar zijn zus in Amsterdam, en Hedwig Verschuur bevond zich op het hockeyveld, of in ieder geval in de bijbehorende kantine. De andere bewoners van Huize Mussengang waren door Aernout op de koffie gevraagd, dat wil zeggen: Yvette had voor zichzelf koffie gezet, Annie had een potje thee meegenomen, en Fredje en Aernout plengden op deze winderige zondagmiddag hun eerste offer aan Bacchus, in de vorm van een flesje bier. ''Wat is er dan met de Volkskrant, Freddie?'' vroeg Yvette, die ondanks het koude weer niet veel kleren had aangetrokken, en dan ook zo'n beetje in de kachel was gekropen. ''Moet je dit lezen man: nou bestaat er opeens zogenaamd geen generatiekloof meer! Pfah!'' ''Nou, dat kan toch? Ik ken tegenwoordig genoeg mensen die het inderdaad best met hun ouders kunnen vinden'', beaamde Yvette. ''En ik zeg: over mijn lijk! Om iets te kunnen veranderen aan deze hele klote-maatschappij moeten we blijven strijden tegen de gevestigde krachten, en aangezien onze ouwelui nou eenmaal bij het establishment horen, vallen zij automatisch in de categorie vijanden van de vooruitgang!'' Fredje had een extra lange teug aan zijn flesje nodig om bij te komen van deze uiteenzetting. ''Dat heb ik altijd al eens willen vragen, Freddie...'' Aernout aarzelde. ''Jij heet toch eh... Gualthérie van Weezel van je achternaam?'' De ex-WNC-kraker verslikte zich bijna in zijn pils. ''Hoe... hoe weten jullie dat?'' stamelde hij bleekjes. ''Van Hedwig gehoord'', zei Aernout snel, ''toen je vorig jaar die scriptie-prijs had gewonnen. Maar vertel 's... die CDA'er Gualthérie van Weezel, is dat familie van je?'' ''Shit shit shit!'' Aangeslagen staarde Fredje naar de volrakende asbak. ''Nou ben ik er bij. Fuck!'' ''Hoezo er bij?'' Annie keek opeens geïnteresseerd, en negeerde zelfs Fredje's veeltalige vloekenvocabulaire. ''Ik vind dat een hele nette man, die vaak heel verstandige dingen zegt. Dus dat is echt familie van jou?'' Er blonk een traan in Fredje's ooghoek. ''Ja, gotverdomme! Die vieze racistische christenhond, dat gluiperige pommade-koppie in zijn krijtstreeppakkie, die hypocriete rechts-extremist, die... die... die LUL, dat is mijn vader!'' In de kamer was nu een tijdje alleen het snorren van de cilinderkachel te horen, onregelmatig onderbroken door een zachte snik uit Fredje's keel. Na een paar minuten deed Aernout een poging om zijn huisgenoot op te peppen. ''Je moet maar zo denken, Freddie: je woont nu in ieder geval in het gezelligste huis van Groningen. En ik begrijp nu tenminste beter waarom je in de kraakbeweging bent terechtgekomen. Je zal maar zo'n vader hebben zeg: die CDA'ers zijn inderdaad allemaal hypocriete gluiperdjes als je het mij vraagt. Een beetje de fatsoensrakker uit lopen te hangen in naam van onze lieve hee... oeps!'' Aernout slikte de rest van zijn enthousiaste verhaal in, toen hij recht in de ijzige blik keek van degene die tot voor kort nog zo verliefd op hem was geweest.

HORIZONTAAL:

1. stapel diploma's in een kaastent. (8) 5. het speelgoed van die jongen is scherp. (6) 10. ontzettende knoeier. (7) 11. hoort als een onderkruipsel. (7) 12. zo'n organisatie geeft geen hechting. (12) 13. het westers spirituele wordt gekort. (3) 14. die buitenlanders vliegen voor hun god. (8) 15. voor en boven haar. (4) 17. huisstukken. (13) 20. belegen wijn voor over de grens. (6) 21. snijdende kuch. (8) 25. zo'n vogel legt haar vrucht in de boom. (9) 27. heeft vader 't gegeten. (5) 28. snorren houden van vliegen. (7) 29. met sport er in. (5)

VERTICAAL:

1. Europa's leenbaas. (8) 2. prijs de kudde. (11) 3. gewoontedier. (7) 4. klaar met paren. (10) 6. in beroep wezen. (9) 7. het tweede gezicht. (4) 8. slap plassen. (8) 9. voor samenwerkende borsten is het een beest. (5) 13. het eenvoudige nummer. (11) 16. druknoot. (9) 18. het aanleggen met de bak willen ze gelijk stellen. (8) 19. vroeger zat het er ook niet in. (7) 22. hoort er boven. (6) 23. naast de hemelse concurrent. (5) 24. wees een waterstand van hout. (5) 26. loos in monopolie. (4)

Onder de inzenders van de goede oplossing van het cryptogram wordt een boekenbon van 25 gulden verloot. Oplossingen van cryptogram 35 dienen vrijdag 22 mei 1992 voor 12.00 uur in het bezit te zijn van UK, Postbus 80, 9700 AB Groningen, ovv. cryptogram 35. De goede oplossing vindt u in UK 37.

OPLOSSING CRYPTOGRAM 33

Horizontaal: 1.onderwijs; 8.zwoerd; 9.hamburger; 10. doping; 11.essays; 12.toerental; 13.herenkapper; 15.miauw; 17.sukkelig; 18.delict; 19.aflegt; 21.re; 23.eiwitten; 24.stomst.

Verticaal: 1.ochtendhumeur; 2.damesverband; 3.werkstuk; 4.sleutelpositie; 5.az; 6.hospita; 7.kranslegging; 10.dievenklauw; 14.geklets; 16.walvis; 20.tint; 22.eet.

De boekenbon voor deze oplossing gaat naar: M. Lubbers, Eendenveld 6, 7827 LA Emmen.

HERHAALDE OPROEP De UK zoekt een actieve

''Een historische roman maakt, anders dan een geschiedkundige verhandeling of een theologisch betoog, geen aanspraak op weten- schappelijke of religieuze waarheid. In een roman wordt de geschiedenis gebruikt als een toneel waarop de schrijver een spel laat opvoeren uit zijn verbeelding'', schrijft Glimmerveen in de 'verantwoording' aan het einde van 'Judas'. Als bron voor de opzienbarende persoonsverwisseling van Judas en Jezus noemt hij een ''fraaie'' variant van het lijdensverhaal uit de vierde eeuw na Chr. ''Maar daar kwam ik bij toeval achter, toen de roman al voor driekwart gevorderd was'', vertelt hij. De aanleiding voor de roman lag, heel eigentijds, in de omstreden film 'The last Temptation of Christ' van Martin Scorsese. ''Ik las een recensie van deze film en dat werkte als een soort 'trigger' voor plannen die vermoedelijk al langer in mijn hoofd zaten.'' Als assistent in opleiding had hij een jaar lang hard gewerkt aan zijn dissertatie over de 'krachtbegrippen' in de natuurfilosofie van Leibniz, Kant en Hegel. ''Ik was het wetenschappelijk bedrijf een beetje zat en wilde eens iets anders doen.'' De verklaring klinkt simpel, maar een historische roman van bijna driehonderd pagina's over een gevoelig bijbels onderwerp, is toch een hele onderneming. En zeker voor een debutant, die nooit eerder een letter in een literair tijdschrift heeft gepubliceerd. Kees Glimmerveen haalt met een Friese nuchterheid de schouders op: ''Ik heb nooit gedacht: laat ik eens aan een roman beginnen, dat is een zwaar project. Ik had op een gegeven moment een idee en ben dat achter de tekstverwerker gaan uitwerken. Al schrijvend ben ik van alles gaan uitzoeken, zoals hoe de huizen er in die tijd uitzagen, wat men at en wat voor vee men had. Intussen groeide het verhaal uit tot een roman.''

Wat boeide je in Judas, waarom de keuze voor dit bijbelse thema? ''Dat heeft te maken met een dubbele fascinatie: zowel voor Judas als voor Jezus. Beiden worden in het Evangelie volledig uit ieder menselijk verband getrokken. Andere discipelen hebben nog wel eens twijfels, gaan soms gewoon dom tekeer. Maar Judas en Jezus worden volstrekt exemplarisch afgeschilderd, als de ideale god-mens en de duivel. Dat ging me steeds meer irriteren. Het is hetzelfde zwart-wit denken dat ik nog steeds sterk herken in onze huidige Westerse cultuur. Zowel bij gelovige als niet-gelovige mensen. Je ziet het in de ethische normen die we in het Westen aanleggen. Het ideaal is toch de volstrekt onschuldige die zich voor de schuldigen opoffert. Daar draait het altijd op uit. Ik vind dat een verwrongen opvatting. Bijna pervers. ''Er wordt altijd gezocht naar exemplarische figuren. Neem het recente proces tegen Winnie Mandela. Van een leider van de anti-apartheidsbeweging wordt verwacht dat ze absoluut 'wit' is al klinkt dat in dit verband wat lullig. Dat is natuurlijk onmogelijk. Waarom moet je dat van iemand verwachten? Je kunt haar beter gewoon als mens benaderen in plaats van te oordelen met absolute begrippen als 'goed' en 'kwaad'.'' In de roman verkondigt Judas deze opvatting. Hij zet zich af tegen predikers van de absolute waarheid. Zowel tegen Paulus ''met zijn onverdraagzame voorschriften en absolute overtuiging'' als tegen de sicariërs die met hun extreme ideeën nooit enig politiek resultaat zullen bereiken. Maar zelf lijkt hij zich in het tegendeel te koesteren. Hij hangt een soort al-relativisme aan. Je roman biedt de lezer geen oplossing voor de controverse dogmatisme-relativisme. ''Dat is ook niet het doel van mijn boek. Ik geef alleen een toelichting op het probleem met zo menselijk mogelijke personen. De controverse die door mijn roman speelt is een constante in de geschiedenis. Vooral in tijden van grote maatschappelijke veran- deringen komt er een hang naar vaste waarden. Mensen kunnen niet zonder houvast. Ook in onze tijd zie je die ruk naar dogmatische posities. In de milieubeweging bijvoorbeeld duiken begrippen op als 'moeder aarde', die een bijna religieuze status krijgen. Aan de andere kant zie je in de praktische politiek een steeds cynischer, pragmatischer houding.''

''Ik denk dat de controverse die ik aansnijd uiterst actueel is. En, zo blijkt uit de reacties in de pers, dat maakt het nodige los. De recensies zijn of buitengewoon lovend of buitengewoon negatief. De negatieve komen, zeg maar, van de kant van de gevestigde orde. Van recensenten met een opvatting over hoe de dingen moeten zijn. Jaap Goedegebuure, zijn katholieke achtergrond als hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Brabant indachtig, schrijft in HP/De Tijd dat mijn Judas 'het demonische mist'. Hij heeft blijkbaar de opzet van de roman niet begrepen, of kan hem niet accepteren.'' Maar Arnold Heumakers in de Volkskrant bekritiseert de roman toch duidelijk op formele gronden. Het eerste deel is veel te traag en de stijl zit vol clichés. ''Ik weet niet hoe serieus je de argumentatie in recensies moet nemen. In zekere zin heeft Heumakers gelijk dat de stijl wat droog is misschien is dat nog de invloed van de wetenschap en het begin kan zeker krachtiger. Het is een debuutroman en er kan een hoop aan verbeterd worden. Maar ik vermoed ook dat mensen door het thema geprikkeld raken. Als je naar de formuleringen van Heumakers kijkt: die zijn bijna persoonlijk. Te stellen dat de helft van het boek 'desnoods blindelings' geschrapt kan worden! Waar heeft dat voor nodig, denk ik dan. Hier spreekt meer uit dan alleen kritiek op de stijl.'' Lig je wakker van deze negatieve oordelen? (glimlachend) ''Ja hoor: één nacht! Als ik zo'n recensie lees, voel ik me ontzettend gepakt, ga ik vloekend door het huis. Dan pak ik het boek weer erbij om te kijken of het echt zo is. Er zit immers altijd een grond van waarheid in; mensen schrijven zelden ècht onzin... Het blokkeert me een, twee dagen in het schrijven, maar daarna kruip ik weer achter de tekstverwerker.'' Het raakt je niet zodanig, dat je gaat twijfelen aan een toekomst als schrijver? ''Nee, net zo min als ik uit de lovende recensies concludeer, dat ik dus de Nederlandse inzending voor de Nobelprijs heb geschreven.''

Kees Glimmerveen blijft nuchter. Ook wanneer het zijn toekomst betreft. Over een half jaar promoveert hij ''of niet, als ik de financiering van het proefschrift niet rond krijg'' en gaat zich voor de volle honderd procent aan het schrijverschap wijden. Het lijkt een wilde sprong, maar de debutant heeft geïnvesteerd in de toekomst. Een tweede roman komt dit najaar nog op de markt. Het thema: hoe te leven in het jaar 2010, tegen de achtergrond van een dreigende ecologische ramp? En nummer drie, over de botsende werelden van wetenschap en kunst, is in de maak. Denkt hij van de pen te kunnen leven? ''Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat mijn vrouw werkt'', bekent de schrijver. ''Maar met ieder jaar een roman en wat literaire nevenactiviteiten als voorleesavonden moet ik een eind kunnen komen.'' Al moeten die nevenactiviteiten wel binnen de perken blijven. Want als Glimmerveen ergens de pest aan heeft, is het aan de poespas die de moderne Nederlandse schrijvers omgeeft. Voor hem geen talkshows, quizen of ander teevee-gebabbel. En dus ook geen AKO-literatuurprijs? De vraag brengt hem geenszins in verlegenheid: ''Oh jawel, dat lijkt me prachtig. Je roman zal veel meer gelezen worden en die 50.000 gulden is ook nooit weg. Maar ik zou absoluut weigeren om daar te verschijnen om de prijs in ontvangst te nemen. Het gaat om het boek en niet om mij.'' Kees Glimmerveen 'Judas', uitgeverij de Prom, 287 pagina's, prijs F 32.50.

De deelnemers zeggen veel behoefte te hebben aan inzicht in de manieren waarop universiteiten te besturen zijn. ''We proberen onze eigen situatie te verbeteren, en daarbij kijken we graag naar de voorbeelden van anderen'', zegt de Hongaarse wiskundige dr. Gyula Soós. Een ideale bestuursstructuur bestaat volgens Soós niet. Er zijn hooguit goede en minder goede organisatievormen. Aan de Hongaarse universiteit is de besluitvorming, na het wegvallen van de directe invloed van de staat, in handen van de decanen van faculteiten. Een centraal bestuursorgaan ontbreekt. ''Over een dergelijk centraal orgaan zijn we nu wel aan het nadenken. De bezoeken aan Heidelberg en Groningen hebben ons wat dat betreft wel op ideeën gebracht.'' De universiteit van Bratislava kent al wel een centraal bestuur voor de universiteit. Daar maken sinds kort ook een gekozen senaat en een gekozen universiteitsraad deel van uit. ''Veel ervaring met democratische structuren hebben we nog niet. We moeten het leren. Daarom is het nodig dat we goed om ons heen kijken en ervaringen uitwisselen. Dat is niet alleen belangrijk voor de bestuurders van de universiteiten, maar ook voor studenten en de mensen die het middenkader van de universiteit vormen'', aldus Viera Stráznická van de Comenius universiteit. Uit de losse pols formuleert Gyula Soós een wetmatigheid die hij in de afgelopen maanden op het spoor is gekomen. Hij noemt het de wet van Soós: ''Neem de hoeveelheid autonomie die een universiteit heeft, en zet dat af tegen de geldmiddelen waarover de universiteit beschikt. Dan zien we dat elke toename van autonomie gepaard gaat met een rechtevenredige vermindering van de beschikbare budgetten.''

De wet van Soós heeft de instemming van zijn Slowaakse collega Stráznická. Het geeft in een notedop weer met welke problemen de veelal nieuwe bestuurders van universiteiten in Oost-Europa kampen. Stráznická: ''We hebben weinig ervaring met het oplossen van bestuursproblemen, alles werd immers bij decreet geregeld, als ik het zo mag noemen. En we kampen met een enorm gebrek aan middelen. Er is te weinig geld, we hebben gebrek aan computers, communicatiemiddelen en onderzoeksfaciliteiten.'' Dan is het weer de beurt aan Soós om z'n instemming te betuigen. ''Veertig jaar is het bestuur van de universiteit gedicteerd door de staat. Wij hoefden geen keuzes te maken, want die lagen al vast in het vierjarenplan. Er was maar een zeer kleine marge van vrijheid voor de universiteit. Van autonomie was geen sprake. ''Men moet niet denken dat in onze landen het roer van de ene op de andere dag om is gegaan. We zitten integendeel nog midden in de periode van verandering. Oude structuren laten zich maar langzaam verdringen. Een wet op de universiteiten is er in Hongarije nooit geweest. Vier ministeries, elk met een eigen Plan, oefenden invloed uit op de universiteit. Dat is een van de tragische erfenissen van veertig jaar communistisch bewind. Onderwijs en onderzoek moet weer onder de verantwoordelijkheid van één ministerie worden gebracht. Dat vergt veel tijd en uithoudingsvermogen.''

Tijdens het simulatiespel is in de groep van Stráznická en Soós soms heftig gediscussieerd. Het ging dan ook om een niet misselijke bezuinigingsronde van tien procent. Het radicale idee om de hele economische faculteit maar te sluiten, is met algemene stemmen verworpen. Het is Stráznická daarna opgevallen dat naarmate de voorstellen subtieler, meer gedetailleerd werden, de discussie met grotere felheid werd gevoerd. ''Ik denk omdat de voorgestelde maatregelen er reëler en herkenbaarder op werden'', zegt ze. Een onderwerp waarover lang is gepraat is bijvoorbeeld de vraag of vakbonden iets in de melk te brokkelen moeten hebben als er ontslagen dreigen te vallen. Maar ook is de vraag aan de orde geweest in hoeverre universitaire bestuurders verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek. Een heet hangijzer draait om de vraag hoe het toelatingsbeleid er uit moet zien. Met name bij de vakken rechten en economie zijn er vier keer zoveel aanmeldingen als er studieplaatsen zijn. Soós: ''Er moet dus geselecteerd worden, maar de grote vraag is hoe je dat doet, op welk moment en op grond waarvan. Laat je mensen loten, of laat je studenten toetsen maken waarna je alleen de besten toelaat.'' Op de laatste dag van het bezoek werden uitgewerkte plannen voorgelegd aan een college onder voorzitterschap van het Groningse collegelid M. Kooijman, die voor de gelegenheid in de rol van minister was gekropen. Er hoeven geen faculteiten gesloten te worden, zo besloten de kersverse bestuurders. Maar alle faculteiten zijn een beetje de klos, en aan ontslagen valt niet te ontkomen. Het voorstel van een van de werkgroepen om vergaand te bezuinigen door de instroom van studenten te beperken, komt hen te staan op een standje van de adviseur van de minister, omdat studenten en afgestudeerden toch kapitaal voor een land vormen. In alle drie werkgroepen zijn plannen voor nieuw beleid ontwikkeld, die een weerspiegeling vormen van de problemen waarmee men in Hongarije en Tsjecho-Slowakije worstelt. Zo moet er milieu onderzoek van de grond komen, en er moeten wetenschappelijke instituten opgericht worden die zich bezig gaan houden met de controle van voedsel en oppervlaktewater. Uitbreiding van de commerciële dienstverlening, het verrichten van contract onderzoek en het opzetten van nieuwe bedrijven moet het geld opbrengen om alle plannen te realiseren. De bestuurders van de Eurotopia Universiteit leggen vooralsnog een groot vertrouwen in de markt aan de dag. ''In het nieuwe denken zijn universiteiten aanbieders van diensten, en er wordt klakkeloos van uit gegaan dat daar ook wel een vraag naar bestaat'', zegt George Mulder, medewerker van de RUG en een van de bedenkers van het simulatiespel. ''Dat is wel kenmerkend voor het gebrek aan ervaring met het fenomeen markt.''

Een tijdje geleden had je twee bands uit Boston: Bullet Lavolta en Moving Targets. En je had Kenny Chambers, die maar niet kon besluiten in welke band hij wilde spelen. Dus speelde hij in beide bands. Nu heeft Kenny en besluit genomen en dat is een verstandig besluit geweest. De platen zijn op dit moment niet van de lucht. Een paar weken geleden verscheen de tweede Moving Targets elpee binnen korte tijd. Zogenaamd een plaat met de overblijfselen van de vorige elpee, maar volgens ondergetekende vreemd genoeg leuker, speelser, dan de eerste. En plotseling was daar een soloplaat van Chambers, waarop hij laat horen in zijn eentje ook wel een Moving Targets plaat te kunnen maken. Kenny's songs zijn sterk beïnvloed door met name die van Hüsker Dü: sterke melodieën tegen een muurtje van gitaren en met mooie vocalen. Zo opgeschreven klinkt dat reuze saai, maar op het podium levert Moving Targets het zoveelste bewijs dat live rock & roll heel enerverend kan zijn. Donderdag, Vera. (Jan Kooi)

Zaterdag 8 juni geven het koor en orkest van Bragi o.l.v. Leendert Runia en studenten van de Christian Albrechts Universität uit Kiel gezamenlijk een concert in het kader van een uitwisselingsproject tussen de beide verenigingen. Als goede gastheer opent Bragi het concert voor de pauze met de compositie 'Summer' van F. Bridge en drie delen van 'Five Tudor Portraits' van R. Vaughan Williams. Dit laatste stuk is gecomponeerd in 1934 -35 op teksten van John Skelton. Het eerste deel draait om een brouwerij waarin de klanten in verschillende toonsoorten het bier proberen te bemachtigen. Het liederlijke gedrag van een van hen ('Drunken Alice') is te horen in het boeren en hikken in het thema in de fagot en contrabas. Na de pauze, waarin u rustig uw kopje koffie en glaasje fris kunt drinken, zorgen de Duitse gasten weer voor wat meer beschaving met de 'Messiah' van Handel, bewerkt door Mozart. Dit feestelijke concert is te beluisteren op 8 juni in de St. Jozefkerk, Radesingel 2, aanvang 20.15 uur (Yvonne van den Berg)

Zo'n 120 jaar geleden groeide Helen Beatrix Potter op in een Victoriaanse omgeving met strenge ouders die haar in een voor die tijd gebruikelijk isolement plaatsten. Zij fantaseerde evenwel dat ze contact had met de dieren om haar heen; ze tekende muizen, konijnen en eenden na die ze zag tijdens haar vakantie in het Lakedistrict en ze beschreef hun beestenleventjes in kleine fabeltjes. De bekende beeldend theatermaker Rieks Swarte liet zich inspireren door deze prachtig geïllustreerde kindervertellingen. Hij koos er vijf uit. Om het niet te zoetsappig te maken confronteert Swarte het publiek met een soort openbare repetitie waarin vier acteurs een toneelstuk voorbereiden: ze geven elkaar aanwijzingen, wisselen zelf het decor en richten zich rechtstreeks tot de toeschouwers. Een prachtige vondst die werkt. Je vergeet dat je zit te kijken naar vier heren, die met Potters Beesten zitten te spelen en je gelooft in het verhaal van bijvoorbeeld de naïeve Jemima Puddleduck die zich door de valse maar o zo charmante vos laat verleiden tot een kerstdiner voor twee. Spannend, komisch en ontroerend, te zien in het Grand Theatre op vrijdag 7 juni, zaterdag 8 juni (21.00 uur) en op zondagmiddag 9 juni om drie uur. (Lida Coumou)

Een van de echt grote meesterwerken van de stomme film is komende week bij Simplon te bewonderen (donderdag 13 juni). Het gaat om Greed van Erich von Stroheim, een film die onder filmhistorici een mytische klank heeft, omdat ongeveer zeven uur van de oorspronkelijke kopie verloren is gegaan. Er schijnen nog mensen rond te lopen die scènes uit het zeventig jaar geleden verloren gegane materiaal enthousiast kunnen navertellen. Hoe dan ook, de twee uur die van Greed is overgebleven is zeer de moeite waard. Het verhaal speelt, in tegenstelling tot de doorsnee films uit de jaren twintig, in de lagere milieus van de Amerikaanse samenleving. Von Stroheim wilde een sterk realistische film maken, die als het ware het leven zelf zou betrappen. Inderdaad doet Greed hier en daar documentair aan, maar de film is behalve realistisch vooral meeslepend. Met name het dramatische slot in Death Valley is de moeite waard. Okee, het is een stomme film, maar dat doet echt niet zeer. Zien dus. (Frank Blaakmeer)

De confrontatie van werken van de Groningers Martin Tissing, Drewes de Wit, Monique Middelhoek, Gerrie Babtist en Pim Benus ligt in eerste instantie niet voor de hand. De streng geometrische schilderijen van De Wit naast de wulpse keramiek van Middelhoek? De kleurrijke poëtische beeldtaal van Tissing bij de postmodernistische meubels van Babtist? 'De Connectie' bij galerie Puntgaaf (t/m 14 juni) bewijst echter dat zulke onverwachtse koppelingen juist bijzondere effecten kunnen veroorzaken. Deze perfect getroffen combinatie van verschillende artistieke temperamenten opent je de ogen voor kwaliteiten van de werken die gewoonlijk minder evident zijn. Allerhande onderlinge relaties worden zichtbaar en voelbaar. Zo blijken bijvoorbeeld de dikwijls koel ogende schilderijen van De Wit opeens veel rijker, warmer en toegankelijker te worden in deze context. Op zijn beurt toont zijn vormentaal zich weer een directe bloedverwant van de absurdistische tafels van Babtist, die zelf weer ... enzovoort, enzovoorts. Er springen voortdurend vonken over tussen de werkstukken en in het licht van dat vuurwerk staan de kunstwerken er stralend bij. Een heerlijke expositie! (Gerard Lakke) ''Met Urgentmail'', sprak Yvette de Bruyne met haar beste luchthavenstem in het mondstuk van de telefoon. Ze luisterde even: ''Heeft u een momentje, dan geef ik u even aan meneer van Wulfthe Palthe.'' Ze legde haar hand op de hoorn en fluisterde hard: ''iemand met een buitenlands accent.'' Peter van Wulfthe Palthe nam de telefoon over. Hij luisterde geruime tijd, toen zei hij: ''hoe groot zijn die pakketten, meneer Lasagne?'' Hij wachtte even: ''Onze koeriersdienst werkt namelijk met het openbaar vervoer, wij hebben geen auto's dus dat zal moeilijk worden. Als wij onze mensen als pakezels gaan behandelen zonder dat daar een uitzonderlijke vergoeding tegenover staat lopen ze naar de concurrent. Dat begrijpt u natuurlijk wel meneer Lasagne.'' Na nog even luisteren lichtte zijn gezicht op. ''Voor het bezorgen van documenten ter grootte van een attachécase rekenen wij in het weekend 250 gulden, dus een zware koffer komt al gauw op het drievoudige....Ah, dat is geen bezwaar? Goed, dan geef ik u voor de details weer terug aan mijn manager rayon Groningen voor de administratieve details als plaats van bezorging en dergelijke... Wat zegt u? Daarover hoeven wij ons niet druk te maken? Maar meneer Lasagne, ik begrijp dat wij de koffers kunnen ophalen bij de balie van het Américain, maar ze moeten neem ik aan toch ergens bezorgd worden?'' Peter pakte en blocnote en begon te schrijven. ''Nee, dat moet kunnen'', zei hij, ''geen bezwaar.'' Hij luisterde verder. Yvette hoorde wat grommende klanken uit de telefoon komen. ''Nee, maakt u zich geen zorgen meneer Lasagne, morgen staan ze om acht uur op de genoemde plek.'' Hij gooide de haak op de telefoon. ''Wat was dat?'' vroeg Yvette. ''Dat was een meneer Lasagne. Meneer Lasagne heeft er 1500 gulden voor over wanneer ik twee koffers van Amsterdam naar Groningen breng.'' ''Ongelooflijk.'' ''Ja sterk hè, vooral wanneer je bedenkt dat de koffers op mijn naam opgehaald kunnen worden in het Américain-hotel, sterker nog, in Groningen hoef ik ze alleen maar achter te laten op het station voor het Brunawinkeltje. Daarna kon ik gewoon rustig weglopen, sterker nog, meneer Lasagne drong er sterk op aan dat ik dat zou doen.'' ''Wat zat er in die koffers?'' Peter van Wulfthe Palthe lachte. ''Dat heb ik niet gevraagd.'' Hij keek even bedachtzaam rond. ''Kom'', zei hij, ''aan de slag.'' ''Wat gaan we doen?'' ''Een aantal dingen, om te beginnen huur jij even een klein busje bij Gal, op je eigen naam graag. Intussen begin ik hier alles in te pakken, in het halletje staan nog een stapel opgevouwen kartonnen verhuisdozen.'' ''Maar, maar...'' ''Naait soezen maar dwan, zeggen ze dat hier niet? Het zou kunnen zijn dat het plezierig is wanneer meneer Lasagne of zijn vrienden ons na deze opdracht niet meer kunnen vinden, daarom lijkt moven mij op dit moment geïndiceerd.'' ''Maar waar wil je heen?'' ''Ik ben blij dat je zelf over dit punt begint en dank je recht hartelijk voor de uitnodiging die ik erin meen te bespeuren. Voor korte tijd maak ik graag gebruik van je gastvrijheid.''

Waardoor wordt de traagheid van het CvB veroorzaakt? De eerste reden is, zoals gezegd, dat er nog geen zicht is op realisering van een nieuwe SKG-crèche. Als men echter met een aanvraag voor uitbreiding wacht tot er een nieuwe crèche is, spant men het paard achter de wagen. Het College stelt zich te afhankelijk en afwachtend op. In de onlangs door de Gemeente Groningen besloten uitbreiding van kindplaatsen in onder andere Selwerd en Vinkhuizen kunnen ook bedrijven participeren. Wanneer de RUG, bijvoorbeeld voor de gebruikers van het Zernike-complex, hierin is geïnteresseerd, dan dient zij snel stappen te ondernemen. De tweede reden is de onduidelijkheid in het gemeentelijk meerjarenbeleid. De gemeenten hebben geld gekregen voor uitbreiding van de kinderopvang. Zij dienen profit en non-profit bedrijven hierin te laten delen, maar hieraan zitten nog vele haken en ogen (bijvoorbeeld de hoogte van de gemeentelijke subsidie voor bedrijfsplaatsen, het beleid voor werknemers die buiten de gemeente wonen en nabij hun bedrijf een kindplaats willen, en de samenwerking tussen de kinderopvang-organisaties). Dit mag echter geen belemmering zijn om genomen besluiten niet uit te voeren en het beschikbare geld op te potten. Financiële redenen zijn er niet: een deel van de decentrale werkgelegenheidsgelden wordt gebruikt voor uitbreiding van het aantal kindplaatsen. De geplande uitbreiding voor '91 wordt betaald met geld dat in '89 reeds ter beschikking is gekomen. Het College voorzag vorig jaar al een positief saldo van ruim 6 ton in '91; door de uitgaven uit te stellen loopt dit bedrag nog verder op!

De houding van het College heeft enkele onaangename consequenties. De wachttijden worden steeds langer en er ontbreekt een perspectief voor plaatsing. Ouders worden gedwongen alternatieven te zoeken. Met als gevolg dat de wachtlijst minder betrouwbaar wordt. Het blijkt steeds vaker voor te komen dat ouders, wanneer zij eindelijk aan de beurt zijn, voor de aangeboden plaats bedanken: zij hebben al wat anders geregeld en voelen er weinig voor om hun kind voor de basisschool nog een ingrijpende verandering mee te laten maken. Personeelsleden worden zo gedwongen direct aansluitend op hun zwangerschapsverlof, ouderschapsverlof op te nemen. Ouderschaps- verlof had een vrije keuze moeten zijn, naar wens op te nemen gedurende de eerste vier levensjaren van het kind. Door het ontbreken van een kinderopvangplaats na het bevallingsverlof wordt het echter bittere noodzaak. Op het personeelsbeleid van de RUG, en in het bijzonder het emancipatiebeleid, is de onvoldoende kinderopvang een blamerende smet. Ook faculteiten hebben in de positieve actieplannen voor vrouwen gewezen op het gebrek aan goede kinderopvang als een belemmering voor vrouwen in hun loopbaan. De enige consequentie die het College daaraan verbindt, is het voorstel om bij sollicitaties 'schaarse' vrouwen binnen drie maanden een kinderopvangplaats te beloven. De mensen die al jaren op de wachtlijst staan dreigen daarmee te worden gepasseerd. Het zou zeer terecht zijn als U-Raad en Georganiseerd Overleg hier een stokje voor steken. Hèt probleem is uiteraard het gebrek aan plaatsen, maar het College kiest kennelijk de weg om de huidige plaatsen-armoede te herverdelen. Deeltijd-studenten zijn al geweerd van de universitaire kinderopvang en voltijd-studenten krijgen met moeite een plaats voor het eind van de studie, waarbij het College nog op zoek is naar alternatieven als gastouderprojecten. Nu men ook nog voorstelt om bepaalde categorieën te bevoordelen, is het einde zoek. Enkel met voldoende kindplaatsen is het, door de faculteiten gesignaleerde, probleem op te lossen. Alleen als het College toont dat het haast maakt met de uitbreiding van de kinderopvang, kan het op geloofwaardige wijze van faculteiten verlangen dat zij een beleid van positieve actie voeren. Drie jaar wachttijd mag niet voorkomen. Alleen de mogelijkheid tot plaatsing na het bevallingsverlof is acceptabel. Het College heeft nog een lange weg te gaan. Het geld is er; nu nog de nodige wil en inzet.

Jan Wolthuis is lid van het Platform Universitaire Kinderopvang. De Universiteitsraad kreeg vorige week donderdag bezoek van een vijftiental universitaire medewerkers uit Bratislava en Boedapest. Zij waren een weekje in Groningen om te zien hoe de RUG wordt bestierd. Een vergadering van het hoogste gekozen orgaan van de universiteit mocht uiteraard niet aan het programma ontbreken. De Europeanen vanachter het afgebroken IJzeren Gordijn toonden zich in een dankwoord aan Raad en College van Bestuur deemoedige en gewillige leerlingen. Van ruim veertig jaar communisme hadden ze niets geleerd over het besturen van een universiteit, bekende een goed in het pak gestoken woordvoerder, maar door de stoomcursus hoopten ze binnenkort waardige partners te zijn van de Westerse zusterinstellingen. Te bescheiden. Want als de Hongaren en Slowaken wat langer bij de U-raad waren gebleven en het agendapunt positieve actie hadden kunnen volgen, waren ze vast en zeker tot de conclusie gekomen dat er niet altijd een wereld van verschil bestaat tussen de bestuursmechanismen die zij van huis uit kennen en de manier waarop in het Academiegebouw de zaken worden geregeld. In sommige gevallen is het verschil tussen het voormalige Oostblok en onze bestuursaanpak vooral gradueel. Het beleid van onze universiteit om vrouwen op te stoten in de vaart der volkeren is daar een goed voorbeeld van. Dat beleid roept onwillekeurig herinneringen op aan de vijfjarenplannen waarin de socialistische landen tot voor kort uitblonken. Veel goede voornemens en goed ogende streefcijfers, die als zeepbellen uit elkaar spatten op de weerbarstige praktijk. Dick de Zeeuw, U-raadslid voor het wetenschappelijk personeel en medewerker bij Geneeskunde, gaf daar een aardige illustratie van. Geneeskunde is vanwege haar positieve actieplan de meest geprezen faculteit van de RUG. Helaas moest De Zeeuw constateren dat hij als lid van verschillende sollicitatiecommissies nog nooit iets had gemerkt van het vrouwvriendelijke karakter van zijn faculteit. In Oost-Europa werden de vijfjarenplannen weliswaar gehaald, maar niemand had dat in de gaten want in de winkels werden de schappen almaar leger. Om het morrende volk in ieder geval nog één worst voor te houden, bleven de leiders hardnekkig de komst van de nieuwe mens aankondigen. Het College van Bestuur van de RUG heeft zijn eigen worst wanneer het allemaal wat lang duurt. Die heet cultuuromslag. Collegevoorzitter Erik Bleumink wordt niet moe te betogen dat verplichtingen niet werken in een intelligente organisatie als de universiteit voorzover het niet om geld gaat, wel te verstaan. Verplichtingen leiden tot sabotage, weet hij. Slechts de cultuuromslag beklijft en die is alleen te bereiken door te overtuigen. U-raadslid Louwarnoud van der Duim mocht dan beweren dat vijf jaar geleden dezelfde goede voornemens op papier stonden, volgens Bleumink ging het wel degelijk de goede kant met de cultuuromslag ten aanzien van de vrouwen aan de universiteit. ''Grote delen van de organisatie zijn voor emancipatie. Misschien zijn er zo nu en dan nog wat stofnesten die moeten worden opgeruimd'', zei de collegevoorzitter. ''Daarom moeten we ook meer vrouwen hebben binnen de instelling'', voegde hij daar tot groot vermaak van de Raad aan toe.

Foto BERT JANSSEN/Tekst ELLIS ELLENBROEK

Hartklachten dwongen prof.dr. F.J. Loomeyer (69) in 1979 zijn bureau, zijn lab en zijn collegezalen vaarwel te zeggen. Van de een op de andere dag. ''Een jaar lang heb ik zitten kniezen'', weet de emeritus, die vanaf 1964 hoogleraar fysiologische chemie was, nog. Een kist met oude papieren bracht de ommekeer: ''Ik was er met een figuurlijke draai om mijn oren uitgekegeld en zat sip thuis. Als de telefoon ging zei ik tegen mijn vrouw: 'Ga jij maar, het is toch voor jou en dat was dan ook zo.' Tot mijn jongste zoon met een kist aan kwam. Een van een zolder gevist archief van de Groningse zeekapitein Ketelaar uit het begin van de vorige eeuw. Ach wat een rotzooi, dacht ik eerst, maar dat heeft niet langer dan en week of twee geduurd. Ik bleek papieren te hebben die niemand had. Over een kanaal tussen de Noorden de Oostzee, waar wij nog nooit van gehoord hadden. Ik ben er naar wezen zoeken en ik heb er een verhaal over geschreven. Toen een gedeelte van het archief van dat kanaal boven water kwam in het Landesarchiv van Sleeswijk vroegen ze : 'Heb jij zin om dat uit te spitten?' Ik zei: 'Ik zit hier, driehonderdvijftig kilometer ver weg, en bovendien ben ik emeritus, ik heb geen secretaresse en geen geld.' Maar ik kreeg subsidie en daar ging ik! Het hele archief kreeg ik in fotocopie op mijn bureau. Maar hoe analyseerde ik zoiets? Daar was maar één middel voor: een computer. Ik heb er tegenaan zitten hikken, want ik wist niks van computers. Maar ja, wat moet je? Ik begon met 1823 en wilde vijftien archiefjaren doen. Het zijn er achttien geworden. Uniek materiaal dat een beeld geeft van de industriële ontwikkeling, want alles wat van de Noordnaar de Oostzee voer staat erin. En dus zit ik nu in de Arbeitskreis für Wirtschafts- und Sozialgeschichte Schleswig-Holsteins. Of ik mee wilde werken aan een boek over de ontwikkeling van het vervoer. 'Ik begrijp jullie waarschijnlijk niet', heb ik nog gezegd. 'Wat voor vaktaal spreken jullie? Jullie begrijpen ook niks van fysiologische chemie.' Maar het gaf niets. In oktober moet ik een praatje houden, heel officieel allemaal, heel Duits. Ik krijg brieven met 'Herr Professor Doktor Emeritus'. Zelf gebruik ik mijn titel nooit meer. Professor suggereert een bepaalde deskundigheid op een vakgebied, maar op dit gebied ben ik een geïnteresseerde leek.''

De vraag is echter of met deze algemene opmerkingen van Berentsen de academische vrijheid, de creativiteit en ander fraais nu aantoonbaar een vijgeblad is om je achter te verbergen. Nou, zoals Berentsen de wetenschap ervaart, een zich expanderend gezwel, leidend tot stinkende sloten, dat zich al klauwend tot ieder levensterrein uitzaait, wel ja. Geen vijgeblad is dan groot genoeg voor de Alma Mater. Laten we deze opmerkingen dus ook maar zien als een onschuldig afreageren. Onschuldig dan in vergelijking met het kraken van panden of het verbouwen van een treinstel na een interessante voetbalwedstrijd. Er zijn aardige parallellen te trekken tussen de biologische evolutie, de markteconomie, de democratie en de wetenschap. Het zijn namelijk allemaal zoekprocessen. Het leven zelf en de drie genoemde menselijke instellingen gaan alle uit van het feit, dat de toekomst onzeker is. Op voorhand weten we niet wat goed zal uitpakken. Dus werken deze processen met twee van elkaar onafhankelijke mechanismen. Het eerste is het genereringsmechanisme, dat zo pluriform mogelijk is en vaak tamelijk blind. Het zorgt voor variatie in genenmateriaal via mutatie en recombinatie, waarin ook de sexe segregatie een belangrijke rol speelt; het laat vele kooplui toe die allen groenten verkopen op de markt; het geeft vrijheid aan individuen zich in groepen te organiseren om iets te ondernemen, of ideeën uit te dragen en te effectueren; het laat academische vrijheid toe om een onderzoek te starten, waar jij nu van denkt dat het wat zal opleveren, ook al vinden anderen van niet. Dit genereringsmechanisme gaat met verspilling gepaard. Te Meerman en De Jong hebben dus gelijk wat dit aspect betreft. Je kunt niet ongestraft deze vrijheid beperken. Er is geen goed beleid op voorhand uit te voeren in deze zaken, omdat iedere keuze ideologisch is bepaald. Dat kan alleen als je weet, wat in de toekomst goed zal uitpakken. Maar wie weet dat? Is het daarom niet begrijpelijk dat burgers en dus ook wetenschappers wat aarzelend zijn als anderen hen willen vertellen, wat nu zo nuttig en zo nodig is?

Ik moet er niet aan denken trouwens dat de toekomst zeker zou zijn. Stel je voor dat je een geheugen had voor de toekomst en je nu al weet wat er zou gaan gebeuren. Vrije wil, creativiteit, intelligentie en dus de menselijke waardigheid zouden als begrippen volledig hun inhoud verliezen. Je zou als een robot gevangen zitten in de tijd. Denk je dat je dan alleen het vijgeblad kwijt zou zijn? Het tweede mechanisme is het selectiemechanisme. In de biologische evolutie is dit de bekende natuurlijke selectie; op de markt is dat de klant, die zijn eigen onafhankelijke keuze maakt; in de democratie is het de kiezer, die, in een onbloedig ritueel, bepaalt welke groep de macht krijgt om zijn ideeën te effectueren; in de wetenschap is dat ..., ja wat eigenlijk? Het forum van wetenschappers, dat bepaalt of je het goed gezien hebt? Dat lijkt dan wel erg op een soort gespecialiseerde democratie niet waar? Als natuurwetenschapper heb ik sterk de neiging hier het experiment te kiezen, omdat het een directe communicatie is met de wereld waarvan we deel uitmaken. Het resultaat kan ons antwoord geven op de vraag of ons codesysteem van taal of gedachten, ook met de wereld overeen stemt. Dit zijn ijzersterke argumenten, die iedereen inclusief het forum, kunnen overtuigen, daar heb ik nou geen enkele twijfel over.

Ik benijd beleidsmakers niet, want geld is een schaars goed en je hebt weinig houvast om het vooraf goed te verdelen. En dat moet wel, want anders kunnen alleen puissant rijke mensen het zich veroorloven onderzoek te doen. Het enige wat ik vraag is, dat men de moeite wil nemen om zich te verdiepen in de resultaten van wat er door wetenschappers samen met ondersteunende diensten wordt geproduceerd en men niet voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten, door alleen criteria te verzinnen voor toewijzing van gelden, die gemakkelijk zijn toe te passen. Iedereen mag fouten maken, maar de inspanningsverplichting moet er minimaal zijn, anders kunnen we het geld beter in het casino verdelen. Waar het ons allemaal zal brengen, ik weet het niet. Onze Alma Mater mag dan oud zijn, maar het is een mooie vrouw, die zich best kan laten zien zonder vijgeblad. Ze is tenslotte de hoedster van wat je het meest menselijke van de mens zou kunnen noemen, een leidster op weg naar onze onbekende bestemming.

Bert Schoonen is medewerker van het Universitair Centrum voor Farmacie.

VR. 7 JUNI On the Waterfront USA, 1923. Marlon Brando in een film over Newyorkse haven-vakbonden. De film won acht Oscars. Simplon Filmhuis. 21.00 uur.Stagefestival. Toneelgroep NNAT speelt 'Alles voor de tuin'. Regie: Nico van der Wijk. Prinsen- theater. 20.00 uur.

ZA. 8 JUNI Concert The Locke Consort. Werken van Jenkins, Blow, Purcell, Locke, Marais en Leclair. De bezetting bestaat uit twee barokviolen, viola da gamba en theorbe. Lutherse Kerk, Haddingestraat 23. 20.15 uur.Stagefestival. Toneelgroep Solo speelt 'De Koning Sterft'. Regie: Clare Tolsma. 14.00 uur. Toneelvereniging de Ryge speelt 'Met mes en vork'. Regie Anke Riebau. 20.00 uur. Beide in Prinsentheater.

ZO. 9 JUNI Het Groninger kamerkoor Tirana zingt werken van Purcell, Pearsall, Hassler, Wood, Morley, Bartlet, Ravenscroft e.a. olv. Catrien de Boer. Het kerkje van Garnwerd. 15.00 uur.Chanson en Consort omstreeks 1500 door het Ensemble Middeleeuwen Renaissance olv Jankees Braaksma. Een afwisselend programma met vocale en instru- mentale muziek. Kerkje Fransum. 15.00 uur.Latijns-Amerikaans Concert Nieuwe Tango. Het Trio Luis Borda brengt nieuwe tangomuziek uit Argentinie. Combinatie tango-jazz. Een uniek concert. Stedelijke muziekschool. 16.30 uur.Stagefestival. Toneelgroep 't Venster speelt 'Liefde half om half'. Regie: Bernadette Laudy. 14.00 uur. Toneelgroep Saspel speelt 'Dwazen'. Regie: Hiepie Hoogeveen. 20.00 uur. Beide in Prinsentheater.

MA. 10 JUNI Cat People. Zwart-wit film uit USA, 1942. Een ijzingwek-kende horrorfilm van de Franse Amerikaan Jacques Tourneur. RKZ-bios. 21.00 uur.

DI. 11 JUNI Gölge. Regie: Sema Poyraz, 1980 BRD. Een Turks meisje probeert te ontsnappen aan grauwe Berlijnse werkelijkheid. VERA.Wait untill dark. Knappe horrorfilm met Audrey Hepburn als blinde vrouw, die in haar eigen huis geterroriseerd wordt door een psychopaat; een prachtige rol van Alan Arkin. RKZ-bios. 21.00 uur.

WO. 12 JUNI Concert Groninger Kinderkoor en Groninger Jeugdkoor. Onder de titel 'van Bach tot Beat', een liedjes-programma met instrumentale begeleiding olv. Loes Jeltes. Oosterpoort. 19.30 uur.

DO. 13 JUNI Stagefestival. Toneelgroep Fluxus speelt 'Speelgoed op Zolder'. Regie: Bertine Beugels. Prinsentheater. 20.00 uur.

Hoe dat precies zal moeten is nog niet helemaal duidelijk. De werkgroep heeft nog maar één vergadering achter de rug en de plannen verkeren nog in een pril stadium. Het College van Decanen heeft wel al drie mogelijke varianten besproken. Gedacht wordt aan een of meerdere vakken verzorgt door de Faculteit der Wijsbegeerte en toegankelijk voor (bijna) alle studenten. Of elke faculteit afzonderlijk geeft zogenaamde grondslagen-vakken met aandacht voor geschiedenis en theorievorming. Een derde optie is, dat iedere faculteit een of meerdere vakken aanbiedt aan studenten uit andere faculteiten. In een notitie van de decanen Maaskant-Kleibrink en Griffiths, respectievelijk van Letteren en Rechtsgeleerdheid, staan wat betreft die derde optie een aantal mogelijkheden genoemd. Te denken valt aan vakken als Islam en Boeddhisme (verzorgt door de Faculteit der Godgeleerdheid), Wiskundig denken (W&N), Natuurlijke en Kunstmatige Intelligentie (Geneeskunde e.a.), Grondslagen van Ethische Oordelen (Wijsbegeerte), Geschiedenis van de 19e en 20e eeuw (Letteren), Algemene Inleiding in het Recht (Rechtsgeleerdheid), en Psychologie, Psychiatrie en Psychoanalyse (PPSW, Geneeskunde). Beide decanen stellen voor om minstens één van de algemeen vormende vakken verplicht te stellen. In alle onderwijsprogramma's moet daarvoor in het derde of vierde studiejaar een ruimte van twee of drie studiepunten worden gereserveerd. De vakken bestaan uit hoorcolleges plus verplichte literatuur en worden met een tentamen afgesloten.

De werkgroep wil liefst al op korte termijn, gedacht wordt aan september 1991, starten met een aantal experimentele colleges. Dan zou bijvoorbeeld een college argumentatieleer bij Bedrijfskunde kunnen beginnen, verzorgd door de Faculteit der Wijsbegeerte. Studieadviseur K.R. Labberté van Bedrijfskunde is voorzichtig met zijn reactie, omdat de plannen nog een voorlopig karakter hebben. Hij is echter sceptisch. ''Van alle kanten wordt steeds vaker aanbevolen dat studenten zich breed moeten oriënteren. Maar een studie bedrijfskunde is al een allegaartje van verschillende vakken. Ik denk dat we er voor op moeten passen dat het onderwijsprogramma steeds breder wordt. Daarmee wil ik niet ontkennen dat een vak als psychoanalyse voor een aanstaande manager heel leerzaam kan zijn. Maar vindingrijke studenten vinden ook nu wel hun weg naar andere faculteiten. Bovendien hebben we ook nog het Studium Generale. En het merendeel van de studenten zit niet op die algemeen vormende vakken te wachten.'' Volgens de werkgroep kan de motivatie van de studenten inderdaad een probleem vormen. De oplossing wordt gezocht in een combinatie van interessante werkvormen en boeiend vertellende docenten. ''En het is daarbij zeker niet de bedoeling om Studium Generale overbodig te maken'', aldus Verveld. ''Daar is de doelstelling veel breder. Ons gaat het om de integratie van algemeen vormende vakken in de bestaande onderwijsprogramma's.''

Wethouder Westerink (CDA) van welzijn, die verantwoordelijk is voor de bezuiniging op Vera, rechtvaardigt zijn maatregel door het centrum te beoordelen als welzijnsinstelling. Westerink zegt dat de gemeente binnen de sector welzijn prioriteit toekent aan ''de functie zorg boven de functie recreatie en ontmoeting''. Westerink: ''De kwaliteit van de zorg willen we handhaven. Vera profileert zich nadrukkelijk als muziekpodium. Dat is hun goed recht, maar dan ben je maar heel weinig een specifieke welzijnsinstelling.'' Peter Weening, muziekcoördinator van Vera bestrijdt dat het jongerencentrum de welzijnskant verwaarloost. ''Vijfennegentig vrijwilligers dragen de programmering van Vera. Dat is heel wat anders dan wat cursusjes draaien opdat de bezoekers 'ergens' mee bezig zijn.'' ''Met dat zorg-verhaal geeft de gemeente er blijk van geen sjoege verstand te hebben van de huidige jongerencultuur. Muziek staat daarin nog altijd centraal. Het is de muziek die tot alle andere activiteiten inspireert. Daarbij is een interessant concertbeleid de motor van de club.'' Vera geldt in het land als een gitaar-tempel. Dat is volgens Weening niet terecht, het is een van buiten opgedrongen etiket. ''We richten ons veel breder. Wat is dat eigenlijk, gitaar-muziek. In elk bandje zit wel een gitaar, dus dat is niet het criterium. Nee, Vera richt zich op de onderstroom van de popcultuur. De popmuziek ligt meer dan ooit onder vuur van de commercie, en nu dus ook onder vuur van de gemeente. Popmuziek is big business geworden, en goed beleid moet dus meer dan ooit gericht zijn op het steunen van jong en eigenwijs talent. En of je dat cultuurpolitiek noemt, of welzijn, is niet interessant.'' De grote zaal van Vera kan 200 tot 500 bezoekers herbergen. Voor bands die zulke aantallen mensen aan zich weten te binden is Vera dan ook het aangewezen podium. Voor wat betreft de hedendaagse muziek heeft de stad in het cultuurcentrum De Oosterpoort een zaal waar bands spelen die een publiek van tussen de duizend en 1500 mensen moeten kunnen trekken. Voor bands die alleen in kleine kring bekendheid genieten is De Oosterpoort dus geen alternatief. In Simplon is een concertruimte die maximaal 300 bezoekers kan herbergen. Met ander woorden: als podium is Vera een aanvulling op wat er verder in de stad Groningen te vinden is. Van tijd tot tijd toont de sector cultuur belangstelling om de concerten bij Vera onder haar paraplu te brengen. Volgens Peter Weening valt daarover wel te praten, maar is het idee om alleen de concerten over te nemen onbespreekbaar. Volgens Weening staat de gemeente op het punt ''iets unieks'' te vernietigen. ''Er dreigt niet alleen een zaal te verdwijnen, maar ook een hele organisatie met een enorme know-how en goodwill.'' De noodklok luidt, maar het doek is nog niet gevallen. De adhesiebetuigingen stromen binnen, publicitair ligt Vera goed in de markt, en de publieke opinie wordt krachtig gemobiliseerd. Op 13 juni vergadert de raadscommissie Volksgezondheid, Welzijn en Mediabeleid over de voorgenomen bezuinigingen. Eind juni volgt besluitvorming in de Raad.

De meeste politieke partijen hebben nog geen definitief standpunt ingenomen inzake Vera. Duidelijk is al wel het huidige voorstel niet onverkort gehandhaafd zal blijven. De PvdA aarzelt nog; men wil Vera niet kwijt, maar vindt wel dat er fors bezuinigd moet worden. De partij is verdeeld. De Jonge Socialisten vinden bezuinigingen op Vera ''onacceptabel'', en hebben aangekondigd de partij met moties te zullen overspoelen als dat er toch van komt. Een aantal fractieleden van de PvdA vindt dat de subsidie voor Vera desnoods uit het budget van Cultuur gefinancierd moet worden. Fractielid Klaas Swaak vindt bijvoorbeeld ''dat Vera al lang de culturele prijs van de gemeente Groningen had moeten krijgen.'' Ook binnen D66 wordt nagedacht over de mogelijkheid om het voor Vera benodigde bedrag bij cultuur weg te halen. Fractievoorzitter Alfons Dölle van het CDA vindt de afweging tussen welzijn en cultuur niet interessant. ''Dat is een bureaucratische stammentwist.'' ''Binnen het CDA'', zegt Dölle, ''staat de voorgenomen bezuiniging qua omvang en soort ter discussie. Weliswaar is Vera niet immuun voor bezuinigingen, maar het collegevoorstel zoals het er nu ligt wordt door ons niet geaccepteerd. Wij waarderen de ontwikkeling van Vera in de afgelopen jaren positief. Dat zou beloond moeten worden.'' Als komende donderdag symposium en open dag er op zitten de hotemetoten uit de sociale wetenschappen zijn uitgezwaaid en alle geïnteresseerde pottekijkers zijn naar huis dan hebben de PPSW'ers tijd voor elkaar. Tijd om te vieren dat ze nu samenwonen in de Hortusbuurt en tijd voor een toast op een prettige samenwerking, omlijst door een muziekje. Maar welk muziekje? ''Een groot facultair orkest met koor.'' Bestuurssecretaris Sylvia van de Vijver kondigde het niet zolang geleden vol trots aan. Maar niks NFO (Nieuw Facultair Orkest). In de grote feesttent is het komende donderdag tussen acht en negen muisstil.

Aan Gert Visser, studiecoördinator van psychologie, heeft het niet gelegen. Hij had zich laten bombarderen tot algemeen coördinator muzikale bijdragen. Vijftig muzikanten hadden zich gemeld. Twee violisten, twee fluitisten, een cellist en vier saxofonisten, zoiets. En voor de rest zangers. Een uitvoering van Mahler zou er niet inzitten, zag Visser meteen, maar een ''creatief en onconventioneel programma onder de noemer 'impromptu' vast wel. Wat te denken van een Groot Facultair Koor met orthopedagoog Gijs van Gemert om de maat slaan? En daartussendoor psycholoog Paul van Geert, ''een uitstekend cabaretier'', samen met zijn vrouw op de gitaar?

En toen kwamen de briefjes. ''Leuk idee Gert'', prees psycholo- giesecretaresse Christien Vijlbrief, ''maar ik kan niet. Ik heb mijn klarinet verkocht.'' Het plaatsvervangend hoofd van de bibliotheek zag af van deelname aan het koor: ''Mijn werk vraagt momenteel teveel avonden weekenduren. Jammer dat alles zo tegelijk moet komen. Stel jij Gijs van Gemert op de hoogte?'' Onnodig, zo bleek, want ook dirigent Van Gemert haakte af. Een bemoedigend ''geachte collega'' boven zijn schrijven. En daarna: ''Tot mijn verrassing trof ik mijn naam aan in een briefje over de muziekbeoefening op 13 juni. Ik moet echter negatief reageren op deze 'suggestie'. Ik heb mezelf niet opgegeven voor het Groot Facultair Koor en zeker niet als dirigent o.i.d. De tijd en gelegenheid ontbreken mij om er alsnog aan deel te nemen. Bovendien, ik ben op dertien juni niet in Groningen.''

Vijftig min drie. En daar nog de PPSW'ers vanaf die opeens niet meer durfden, op vakantie bleken of steigerden bij het bericht dat ze voor het feest een kaartje moesten kopen. ''Iedereen vindt het leuk, maar niemand gaat met de billen bloot'', klaagde Visser. Maar hij hield de moed erin: ''Ik raak niet zo gauw in paniek. Psychologen hebben misschien beter geleerd met onzekerheid om te gaan dan anderen.'' Bovendien, socioloog en lingerie-verzamelaar Herman Boeije had ook nog niet genoeg modellen voor zijn badpakkenshow!

Vijf studentes en een aio kwamen uiteindelijk afgelopen maandag naar een door Visser gearrangeerde werkbespreking. En later nog een wp'er, helemaal vanaf het Verkeerskundig Studiecentrum in Haren. Visser verhaalde van zijn 'jongensdroom': met veel instrumenten de Vier Jaargetijden of, als het echt niet anders zou kunnen, maar drie. Een of twee delen uit Schuberts 'Rosamunde' was ook leuk geweest, of desnoods een ''stukkie cantate van Bach.'' Zeven sombere gezichten en hulpeloze blikken. ''Je hebt minstens drie bassen nodig'', constateerde de wp'er, ''zeker als je het niet zo goed kent.'' De studentes probeerden het nog even: ''Half Orthopedagogiek zingt toch?'' ''Als iedereen nou nog een paar mensen meeneemt'', stelde de wp'er voor. ''Dan kunnen we met twee uur repeteren toch wel iets Renaissance-achtigs doen?'' Maar uiteindelijk gaf de aio de doorslag. Hij had er geen zin meer in. ''Een loeier van een orkest'', had hij zich voorgesteld, ''Waar ik dan op een bekken of een triangel zou mogen slaan.'' Maar dit? ''Net een aio-overleg, ook altijd zo treurig'', mompelde hij terwijl hij afdroop, snel gevolgd door de andere zes.

Een achtergebleven vertwijfelde Visser trok zijn conclusies: ''Tsja, zo bloedt het dan dood, daar komt het wel op neer. En het had zo mooi kunnen zijn. Het was in ieder geval nog één vorm van samenwerking geweest.''

Ellis Ellenbroek

Twintig jaar geleden al, toen hij als docent van de Theologische Hogeschool van Kampen college gaf over de brief, twijfelde Egbert de Vries aan de gangbare duiding ervan. ''Ik voelde aan het wringen van de begrippen dat er iets niet klopte. Er moest meer samenhang in zitten. In de standaard-uitleg kwam de brief raar over. Het was bijvoorbeeld vreemd dat de oude Kerk, in de eerste eeuwen na Christus, geen problemen had met de brief van Jakobus naast die van Paulus in één bijbel. Blijkbaar hadden de woorden toen een ander gewicht.'' Het idee om de brief nader te onderzoeken bleef echter liggen. Toen hij een paar jaar geleden de draad weer oppakte, bleken meer theologen op zoek te zijn naar een structuur. Maar zo goed als de inmiddels 58-jarige dominee uit Kampen de brief in zijn vingers heeft, zijn er maar weinig. Tijdens zijn promotie vorige week aan de RUG werd hij daarvoor ruimschoots gecomplimenteerd. ''Ik vergelijk het wel eens met breien. Daar kan ik niets van en als ik zie hoe onder de onnavolgbare bewegingen van de handen van mijn vrouw een trui groeit, komt dat wonderlijk over. Die indruk moeten anderen krijgen als ze zien hoe ik van het ene vers naar het andere spring.''

De basis van de conclusies van De Vries is dat alle uitspraken in de bijbel situatief zijn, dat wil zeggen, afhankelijk van de tijd en de plaats waar ze gebezigd zijn. ''Luther heeft eens gezegd dat de problemen zijn begonnen toen men alles is gaan opschrijven. Toen hebben de uitspraken het karakter van algemene waarheden gekregen. Ik vergelijk het wel eens met een medische encyclopedie. Daar staan ook algemene regels in. Je moet een dokter zijn om te weten hoe je die regels in de praktijk moet gebruiken. Katholieken hebben tenminste hun Kerk nog en hun paus die als hun 'arts' kan optreden. Maar protestanten hebben die Kerk afgeschaft. Elke protestant zoekt zijn antwoorden zelf in de bijbel op. Met als gevolg dat iedereen de bijbel als zijn eigen kookboek gebruikt en zijn eigen potje kookt. Dan krijg je dat Paulus en Jakobus tegen elkaar worden uitgespeeld.'' Om de brief in het juiste kader te kunnen plaatsen heeft De Vries de tekst bestudeerd op taal (Grieks), stijl, eventuele reacties op andere geschriften en dergelijke. Hij komt tot de conclusie dat de brief rond 90 na Christus geschreven moet zijn. Niet door de apostel Jakobus, zoals de Statenbijbel suggereert, want deze apostel is al vrij snel als eerste martelaar aan zijn einde gekomen. Ook niet door Jakobus, de broeder des Heren, die in 62 gestenigd is. Volgens De Vries heeft een anonieme schrijver wel deze broer van Jezus voor ogen gehad en de brief zo geschreven zoals Jakobus het gezegd zou kunnen hebben. ''Dat was voor die tijd een hele normale manier van doen. De schrijver is van joodse komaf geweest en heeft Jakobus, een exponent van de joodse traditie, laten optreden. De brief wordt dan goed te begrijpen als een tegenwicht voor en een commentaar op de hellenistische koers die het gedachtengoed van Paulus kreeg.'' De beschaafde wereld was in die dagen door de veroveringen van Alexander de Grote doortrokken van het hellenisme. Een centrale gedachte daarin was het dualisme, de scheiding van lichaam en geest. ''Het lichaam is de kerker van de geest'', had Plato al gezegd. Die volmaakte geest, daar was het om te doen, niet dat krakkemikkige lichaam. Het aardse bestaan verwerd tot een wachten op de verlossing van de geest. De Vries: ''Dat idee is later in extremo doorgevoerd door de katharen. Zij schaften huwelijk en seksualiteit af. Kwam het einde der tijden tenminste sneller.'' Die dualistische denkwijze kreeg vaste voet in de christelijke leer. En leidde tot de al eerder genoemde gespletenheid. De Vries: ''Als ik iets wil stelen, kan ik de schuld van mij afschuiven door te zeggen dat het de schuld van mijn wezen is. En, ver doorgevoerd, dat het de schuld van mijn Schepper is, die mij blijkbaar zo in elkaar gezet heeft dat ik nu in verzoeking gebracht word om iets te stelen. Die gespletenheid van 'mijn geloof is wel goed maar mijn lichaam is slecht', dáártegen richt de brief van Jakobus zich.'' Citerend uit de brief: ''Niemand, als hij verzocht wordt, zegge: ik word van God verzocht; want God kan niet verzocht worden van het kwade en Hij Zelf verzoekt niemand.''

De schrijver van de brief heeft zich willen verweren tegen de schizofrenie. Het dualisme druist ook in tegen de joodse cultuur. ''In hun visie word je bepaald door je werken en blijft er niets over na de dood'', aldus De Vries. ''Het hiernamaals is een uitvinding van het Nieuwe Testament. Oud en Nieuw Testament zijn tegenwoordig zeer duidelijk gescheiden. Het Oude is van de joden, het Nieuwe van de christenen. Maar toen was dat minder sterk. De schrijver heeft geprobeerd de hellenistische koers van het christendom bij te sturen.'' Of hij erin geslaagd is te zeggen wat hij bedoelde (das Gesagte und das Gemeinte), zo besluit De Vries zijn proefschrift, is de vraag, zoals in de geschiedenis van de perceptie van de brief van Jakobus ook gebleken is.

In de twintig jaar die tussen het eerste idee en de uiteindelijke promotie verstreken, ging het niet altijd even gemakkelijk, laat De Vries zo nu en dan doorschemeren. Nu het onderzoek afgerond is, komen toch de complimenten. ''Al had je ook die dualistische reactie. Ze vonden het een mooi boek, maar ze leken zich af te vragen of het allemaal waar was.'' Aan de Faculteit der Letteren is dr. Helen E. Wilcox (36) benoemd tot hoogleraar Engelse Letterkunde na de Middeleeuwen en de Amerikaanse Letterkunde. Wilcox, momenteel docente Engelse literatuur aan de Universiteit van Liverpool, treedt per 1 augustus a.s. in dienst.

Op de eerste economie-olympiade voor studenten, die van 30 juni tot en met 5 juli a.s. wordt gehouden in Leningrad, zal Nederland vertegenwoordigd worden door de vierdejaars RUG-student economie Bert van Selm. Deelnemers van de economie-olympiade moeten een paper presenteren over het thema economische integratie. De inzending van Van Selm, met de titel 'economic aspects of political desintegration in the Soviet Union' gaat over de kosten en baten van onafhankelijkheid voor de Baltische republieken. Dr. E. van Spiegel, sinds 1975 directeur-generaal voor het Wetenschapsbeleid, is op 30 mei j.l. benoemd tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. Van Spiegel, die met ingang van 1 juni j.l. met pensioen is, kreeg de onderscheiding van Minister Ritzen. Van Spiegel is de laatste jaren nauw betrokken geweest bij een aantal nieuwe ontwikkelingen. Hij stond aan de wieg van de internationalisering van wetenschapsbeleid en had een sturende rol bij de nota 'Zicht op een nieuw onderzoek- landschap', een nota waar de opzet voor onderzoekscholen min of meer uit is voortgekomen. Verder stimuleerde hij de ontwikkeling van wetenschapsverkenningen, het opsporen van trends op het terrein van de wetenschap, waar de overheid via haar beleid tijdig op in moet spelen.

In een interview met het HBO-journaal uit 1984 zei Van Lieshout het al: ''Ik ben nooit ergens neergezet om alles bij het oude te laten.'' En overigens is hij van mening, dat de Vereniging meer kritiek krijgt dan ze verdient. ''De VSNU maakt naar buiten een zwakkere indruk dan ik zelf in de vergaderingen ondervind. Bij de meeste organisaties is het andersom en eigenlijk is dat beter. Maar daar kunnen we wel iets aan doen...'' De VSNU is niet krachtig genoeg, zo luidt de veel gehoorde kritiek. De scheidende en komende voorzitter zijn zich beiden van die kritiek goed bewust. Van der Schans, voorzichtig als altijd, zoekt naar verklaringen: ''De VSNU is een zeer wisselend gezelschap. Ik heb mij nooit negatief uitgelaten over de bestaande bestuurlijke organisatie, maar laat ik dit nu maar eens eerlijk zeggen: ik vind dat de universiteiten hun bestuurders veel te snel verslijten. Van de 14 collegevoorzitters uit het begin zullen er binnenkort nog twee over zijn. En elke wijziging in de bezetting geeft een andere nuance in de benadering; dat is een wezenlijk probleem voor het functioneren van de VSNU.'' Een probleem dat te meer knelt omdat, zoals de wantrouwende bestuurders ooit hebben afgesproken, in het bestuurlijk overleg van de VSNU minderheden niet door de meerderheid overruled kunnen worden. Van der Schans, nog voorzichtiger: ''Zeker, maar er zijn dan ook zeer uiteenlopende belangen. Natuurlijk, het is wel eens lastig. Maar grotere zelfstandigheid van de universiteiten betekent natuurlijk ook dat je het wel eens niet met elkaar eens bent. En het enige wat dan werkt is geduld, doorzettingsvermogen en overtuigingskracht.'' De nieuwe voorzitter Van Lieshout lijkt in dat profiel redelijk te passen. Vooral de twee laatste eigenschappen zijn hem niet vreemd en, dat in elk geval: hij weet precies wat hij wil. ''In de tweede fase van de VSNU zullen we ons moeten gaan bewijzen'', zegt hij. ''Wat betekent die vereniging precies, wat is haar kracht, welke functie vervult ze als intermediaire organisatie? En wat is het gemeenschappelijke element? Dat betekent dat we ons intern eens goed moeten beraden: waar zijn de universiteiten elkaars broeders en willen we op een lijn zitten en wat is het terrein waar de VSNU alleen maar verdeeldheid uitstraalt. Dat laatste is iets wat de VSNU in elk geval niet moet doen.''

''Zich bewijzen'', daarvoor zullen de universiteiten en de VSNU de komende tijd alle gelegenheid krijgen. Toetsstenen te over. Met de 'programmeervrijheid', die vastgelegd wordt in de nieuwe Hoger Onderwijswet WHW, dreigt het echter meteen al mis te gaan. De manier waarop minister Ritzen aan de wet is gaan sleutelen, vooral onder druk van de Tweede Kamer, doet de universiteitsbestuurders rood aanlopen van woede. Van der Schans spreekt nog voorzichtig van ''koudwatervrees' en ''een onterechte vergelijking met het hbo'', maar Van Lieshout vindt het kortweg ''schandelijk gedrag''. De universiteiten hoeven wat hem betreft niet álles zelf te beslissen, maar het programmeren juist wel. Ook als het om onderzoek gaat, droomt Van Lieshout van een veel grotere rol voor de VSNU. ''Waar het nu eerst op aan komt is dat de VSNU, naar ik hoop met de instemming van de minister, initiatieven neemt voor een systeem waarbij de universiteiten over ruime fondsen kunnen beschikken voor fundamenteel onderzoek, terwijl de politiek en de maatschappij er verzekerd van zijn dat dat geld goed besteed wordt.'' Van Lieshout formuleert zijn idealen met een veelbetekenend lachje om de mond. Dat ze niet gemakkelijk te verwezenlijken zullen zijn, weet hij ook wel: wie kent de universitaire wereld beter dan hij? Maar toch, de universiteiten zijn flexibeler dan men denkt. Wat cryptisch oordeelt Van Lieshout: ''De universiteiten zijn er soms meesters in om niet trots te vertellen wat we hebben bereikt, maar ruzie te maken over dingen waarvan we eigenlijk zeker zijn dat ze in de komende vijf jaar toch worden bereikt.''

Voor de universiteiten is de noodzaak minder dringend. Zij voelen er in principe wel voor ook hun huisvesting voortaan zelf te regelen, maar zij zagen liever een heel geleidelijke invoering. De bedragen waar het bij de twee sectoren om gaat lopen ook nogal uiteen: het hbo beheert panden ter waarde van zo'n twee miljard, de universiteiten van acht miljard. Minister Ritzen zag zich dit jaar echter geconfronteerd met een geweldig gat in de begroting, onder andere als gevolg van het uitstel van de privatisering van de studieleningen. Om dat gat, 480 miljoen, te dichten heeft de minister plotseling haast om een begin te maken met de al afgesproken verkoop van gebouwen. Tot nu toe vond hij de minister van Financiën daarin op zijn weg. Daar ziet men de overdracht van rijksgebouwen een beetje als het verkopen van het tafelzilver, maar minister Kok vreesde bovendien dat de overheid uiteindelijk toch garant zou moeten staan voor eventuele geldleningen van de instellingen. Dat de overheid op geen enkele manier nog als vangnet wil dienen, staat dan ook uitdrukkelijk in de Voorjaarsnota beschreven. (HOP)

Jans Keizer vertelt dat het met de dienstverlening de laatste tijd noodgedwongen steeds minder is geworden, en dat dat in de nabije toekomst alleen nog maar minimaler zal worden. ''Tot nu toe werd al het onderhoud centraal gefinancierd, maar bij de nieuwe 'XYZ-operatie' wordt dat allemaal anders. Onderhoud wordt dan minimaal gefinancierd, wat betekent dat een stuk groen zeg maar vier keer per jaar geschoffeld wordt. Wil een beheerder van een gebouw meer, dan kan gekozen worden voor variant Y, maar dat moet dan door de beheerseenheid worden bijbetaald. Tenslotte is er nog de Z-component, voor projecten zoals een compleet nieuwe tuininrichting bij een gebouw.'' Medewerkster Maria Dutmer is op dit moment druk bezig alle 'objecten' op kaart uit te splitsen per beheerseenheid. ''Dat kan nog problemen gaan opleveren, want hoe moet je nu bijvoorbeeld het groen rond het WSN-gebouw gaan scheiden? Waarschijnlijk gaan we de verdeelsleutels gebruiken die de schoonmaakdienst ook al voor die gebouwen gebruikt. Je moet verder natuurlijk onderscheid maken in wat wij noemen 'gebruikersgroen', dus terrassen en bankjes waar mensen gebruik van kunnen maken, en het 'kijkgroen', waaronder de begroeide bermen langs de wegen bijvoorbeeld vallen. Dat zal toch uit de centrale middelen betaald moeten worden.'' Ook diensthoofd Frits Klein maakt zich zorgen over de toekomst: ''Die decentralisatie van onderhoudsgelden kan nog wel eens pijnlijk worden. De mensen realiseren zich de consequenties nog niet, maar ik zie de eerste beheerder al, die zijn geld liever aan onderzoek spendeert, dan aan de plantjes rond zijn gebouw.'' Jans Keizer: ''Dat zo'n beheerder zegt: asfalteer alles maar. Om dat te voorkomen moeten we met de Centrale Diensten op de nieuwe toer: klantvriendelijk, warm en dynamisch. We moeten onszelf gaan verkopen.''

Over deze klantvriendelijkheid begint ook Peter Pannekoek, die de scepter zwaait over de kwekerij. ''Als je wilt kunnen blijven werken, moet je er voor zorgen dat je veel klanten blijft houden.'' Pannekoek doelt op de verkoop van bloemstukken en boeketten, waar hij en zijn collega Harsema (''De beste bloemschikker van Groningen'') zeker twee dagen per week werk aan hebben. ''We hebben hier nu een lijst hangen met alle verjaardagen van de personeelsleden van bedrijfskunde en de Centrale Diensten. Wij zorgen op zo'n verjaardag voor een mooi boeket. Dat kunnen we voor andere eenheden ook best doen. Trek het maar naar je toe, zeg ik altijd. Dus wat mij betreft: hoe meer zielen, hoe meer vreugd.''

Als we hem opzoeken heeft Pannekoek even geen tijd voor bloem- stukken: de meterslange bakken vol knolbegonia's, afrikaantjes, vlijtige liesjes en duizendschoon moeten besproeid worden. ''Alle twintigduizend eenjarigen die we hier hebben staan, moeten tegelijkertijd klaar zijn om in de verschillende tuinen van de universiteit te worden geplant. Het is poot-aan, hoor, je moet stevig doorgaan. Het is nu chaos, hè: geen winter, nat voorjaar, dat zijn slechte tijden met veel onkruid. De jongens hebben het nu te druk om mij te helpen met het wegbrengen van deze eenjarigen, dus dat lukt nu pas over twee weken. Maar je hebt hier te maken met levend materiaal, dus dat kun je niet zomaar een tijdje laten liggen, hè? ''Ik werk hier nu tien jaar, daarvoor zat ik vijftien jaar bij de gemeente. Toen ik daar wegbezuinigd werd en hier kwam, voelde ik me alsof ik van de hel in de hemel kwam. En het is hier nog steeds goed hoor, maar het wordt wel minder. Met die bezuinigingen moeten ze wel oppassen dat ze het niet een beetje doortrekken naar de andere kant, vind ik. Een juiste behandeling op de juiste tijd, dat lukt al vaak niet meer.'' In de grote kas beschermt een computergestuurd gaasdoek de planten tegen te fel zonlicht. Maar de geavanceerde meetappara- tuur die continu grafieken uitbraakte met gegevens over neerslag en temperatuur heeft Peter Pannekoek vorig jaar uitgezet: ''Gain tied veur, om daarmee te speulen.'' In de kas staan plantenbakken klaar voor vervoer naar universitaire kantines. Pannekoek, lachend: ''Krijg je telefoon: ja, het moet tegen stof kunnen, donker kunnen staan, niet veel water nodig hebben: daarom zie je in kantines altijd dezelfde planten staan.'' Klaas Kamminga is de voorman van de ploeg die de binnenstad onder haar hoede heeft. We treffen hem naast het tandheelkunde-gebouw, bezig plastic zakken uit de struiken te verwijderen. ''Vroeger gingen we zesmaal per jaar overal langs, nu nog maar vier keer. Dat merk je duidelijk. Ik werk hier nu zestien jaar, maar er is veel meer vervuiling gekomen. Die studenten, hebben ze een plastic zak om hun zadel, en waar gooien ze die? Niemand ruimt meer iets op.''

Jans Keizer wijst nog eens op de druk waaronder de mensen van GTW steeds meer moeten werken. ''Wat wij doen, is voor iedereen zichtbaar. Dat heeft als voordeel dat iedereen meteen ziet wat er ligt. Het nadeel is, dat het er door het minimaal onderhoud dat we plegen, niet meer zo mooi bijligt als een paar jaar geleden. Dat valt op, en het is niet goed voor de motivatie. Maar ja: goed onderhoud kost tijd en dus geld.'' Ook de medewerkers van de ploeg-Paddepoel onder leiding van Rudie van der Wal hebben amper de tijd om te praten. Fré Beekman, bezig onkruid te wieden voor het gebouw van de Centrale Fotodienst: ''Dit is de eerste keer dat we dit jaar onderhoud plegen. Kijk, hier, dit perkje: een chaos. Als we hier de volgende keer komen, staat het onkruid weer zó hoog. De aardigheid is er af, mooi werk kun je niet meer afleveren. Maar ja, wat zegt een professor? Meer geld voor onderzoek, minder geld voor onderhoud. Dat potje hevelen we even over.'' Zijn collega Jan Heersema vult aan: ''Je moet steeds gemotiveerd blijven. Daar doen we ons best ook voor, maar op een gegeven moment is dat gebeurd. Bij die voorlichtingsdagen, als al die ouders hier komen, moet het er toch een beetje verzorgd bij liggen? De mensen zien het heus wel hoor, als het een rotzootje is.''

''Gelukkig is de sfeer bij het personeel onder elkaar nog steeds erg goed'', vertelt Beekman. ''Door de bezuinigingen krijgen we steeds meer werk, maar de motivatie is er nog steeds. Toch moet het niet nog minder worden, want qua minimaal onderhoud is het nulpunt nu wel bereikt.'' Henri Geerards, voor de 'technische' zomermaanden als extra kracht aangenomen, is het met hem eens: ''We zijn eigenlijk niet meer in staat om ons werk op een fatsoenlijke wijze uit te oefenen. We moeten nu bijvoorbeeld weer nodig naar de Hanze Hogeschool, terwijl hier ook nog zoveel te doen is.'' Voor de medewerkers is er echter nog genoeg te beleven buiten de zorgen over het af te leveren werk. Klaas Kamminga: ''Hier in de buurt van het Bloemsingel-terrein hebben we veel te maken met de methadonpost in de Bloemstraat. Je vindt leeggeroofde portefeuilles tussen de bosjes, en vorige week was van een van de timmerlui de autoradio gestolen.'' Op de vraag wat er zoal nog meer tussen de bosjes gevonden wordt, verwijst iedereen meteen naar de op Paddepoel werkzame groep. ''Oh, je bedoelt de wip-expres?'' lacht Fré Beekman. ''Daarvoor moet je op de rotonde wezen, hier aan het eind van de weg!'' Tweemaal per week, zo blijkt, geeft een ouder paar zich in een auto op de afgelegen rotonde aan het eind van een doodlopende weg, midden tussen het hoge groen, over aan onstuimig liefdesspel. ''En dat doen ze al zeker twaalf jaar!'' verzekert Beekman. ''Hoe houden ze het vol, hè?''

Wat is wetenschappelijke fraude? Gegeven het feit dat de wetten van de wetenschap flexibel zijn, is het vrijwel onmogelijk een sluitende definitie te geven van wetenschappelijke fraude. Wat zijn bruikbare criteria? Wie stelt die criteria vast? Geen vaste wetten, dus geen rechters en gerechtshoven. In 'Betrayers of the Truth' (1982) hebben W. Broad en N. Wade, een groot aantal gevallen van wetenschappelijke fraude besproken en geanalyseerd. A. Kohn deed in 'False Prophets' (1986/88) hetzelfde. In de meest gevallen ging het om onderzoekers die in publikaties beweerden dat ze een bepaalde waarneming gedaan hadden, terwijl uit notities en andere documenten gemaakt tijdens het onderzoek bleek dat die waarnemingen verzonnen waren. Dat zijn natuurlijk duidelijke gevallen van fraude. Hoe dikwijls vergelijkt men echter de gepubliceerde waarnemingen met notities uit de laboratoria? Niemand heeft ooit mijn aantekeningen ingezien, die aantekeningen zijn zelfs nogal slordig. Als student, of daarna als promovendus, heb ik niet geleerd een goed wetenschappelijk dagboek bij te houden. Ik geloof niet dat ik daardoor ooit de boel bedonderd heb, maar dat komt vooral omdat ik wel al vroeg leerde experimenten vaker te herhalen dan misschien strikt noodzakelijk was. Stel dat iemand van alle publikaties alle originele waarnemingen zou controleren, dan zouden er vermoed ik nogal wat ongerechtigheden ontdekt worden. Regelmatig kom ik in publikaties in mijn onderzoeksgebied onmogelijke resultaten tegen, die in ieder geval niet verkregen kunnen zijn door het volgens de regels van de kunst toepassen van geaccepteerde en goed uitgeteste methoden. Slordig onderzoek? Frauduleus onderzoek? Onderzoek zonder enig belang? Moeilijk uit te maken, in de meeste gevallen ook niet nodig, omdat er toch niemand is die aandacht schenkt aan de inhoud van deze publikaties. Dat lange publikatielijsten dikwijls grote indruk maken op autoriteiten is uitermate vervelend. En helaas is dat een krachtige stimulans tot de produktie van zulke lange lijsten.

Al moge echt frauduleus onderzoek relatief zeldzaam zijn, fraudu- leus, slordig en zinloos onderzoek bij elkaar vullen vele pagina's van de wetenschappelijke tijdschriften. Dat is overigens geen nieuw verschijnsel. Het is een aloude klacht, zoals trouwens de geruchten over fraude ook van alle tijden zijn. Wie verstandig is wacht met het oordeel over de waarde van een nieuwe ontwikkeling tot het moment dat anderen die nieuwe ontwikkeling bevestigen. Maar ook al wordt er weinig echt gefraudeerd, het lijkt me van het grootste belang dat de wetenschappelijke gemeenschap minder informeel dan tot nu toe geruchten over fraude onderzoekt. Zeker als die fraude gepleegd zou zijn door geaccepteerde leden van die wetenschappelijke gemeenschap. Dat juist in die 'hogere' kringen grote weerstand bestaat tegen betere procedures voor het opsporen van fraude, is uiterst merkwaardig. Zoals het ook merkwaardig is, dat het lot van degene die een geval van fraude aankaart, zelden aangenaam is. Dat enkele assistentenen onderzoekers-in-opleiding bleken te frauderen is geen ramp. Niemand zal hoop ik alle aio's en oio's opeens gaan verdenken als potentiële fraudeurs. De meeste van hen werken hard en zijn integer. Toch dreigen er enkele problemen. Te vaak wordt van aio's en oio's verwacht dat ze al na vrij korte tijd publiceerbare gegevens produceren. Dat zoiets in enkele gevallen lukt is prima, maar in de meeste gevallen is die eis onzinnig, zelfs pervers. Het vreemde is dat die eis afkomstig is van mensen die na vijf jaar studie in het oude systeem nog aan hun hoofdvak moesten beginnen, en toen nog nauwelijks dachten aan het schrijven van een wetenschappelijk artikel, zeker niet aan een stuk voor 'Nature' of 'Science'.

Het aio/oio-systeem van nu is in principe goed; beter dan het promovendus-systeem van vroeger. Maar er is iets fundamenteel mis met de uitvoering. Ten eerste, de opleiding die aio's en oio's krijgen is in de regel veel te gering; ten tweede, ze krijgen veel te weinig kans zich zelf te ontwikkelen, omdat ze primair als goedkope onderzoekskrachten dienen te produceren voor een onderzoeksgroep, die publikaties nodig heeft; en ten derde: de begeleiding van promotoren is in vele gevallen beneden de maat. Ik begrijp absoluut niet waarom we aio's en oio's niet vier jaar de kans geven om te ontdekken hoe je wetenschappelijk onderzoek doet en of je wetenschappelijk onderzoek leuk vindt of niet. Publiceren is natuurlijk een onderdeel van het wetenschappelijk onderzoek, maar niet omdat het per se moet, maar omdat de behaalde resultaten daartoe aanleiding geven. Ik ben bang dat het aio/oio-systeem zoals dat in de praktijk nu in vele gevallen gerealiseerd is, resulteert in eng opgeleide onderzoekers, die misschien wel prestatiebewust zijn, maar lang niet altijd produkten van blijvend belang produceren. En nog vervelender, dat ze nogal gemakkelijk in de verleiding komen om zinloos, slordig of zelfs frauduleus onderzoek te produceren. Tot slot, waarom zouden aio's en oio's als afronding van hun vier jaar werken geen proefschrift schrijven dat in enkele exemplaren geproduceerd achter gesloten deuren beoordeeld wordt door een commissie die bestaat uit echte deskundigen? Leerzaam en niet frustrerend voor de promovendus.

Voor iedereen was de kous toen af, zo leek het. Maar de studenten lieten het er niet bij zitten. Ze hadden tijdens die vijf dagen kou extra kosten moeten maken omdat ze zichzelf met gasfornuizen, elektrische dekens, verwarmingselementen en veel warme douches nog een beetje op temperatuur hadden gehouden. Bovendien wilden ze ook wel iets terugzien voor de extra telefoonkosten, de hulp en reiskosten van derden en het verminderde woongenot. Op 21 november stuurden ze daarom een schadeclaim naar de SSH van zo'n 1750 gulden. Met die stichting hadden ze immers hun huurovereenkomst gesloten. Het zag er in aanvang gunstig uit voor de studenten. Eddy Zwerver, vijfdejaars student geschiedenis en woordvoerder van de bewoners, had een informeel gesprek gehad met H. Hendriks, hoofd bewonerszaken van de SSH. Die vond de schadeclaim alleszins redelijk en gaf de verzekering dat de zaak spoedig en in positieve zin zou worden afgehandeld. Maar wat de bewoners niet wisten was dit: Hendriks was kort daarvoor door de directeur van de SSH, Van der Boor, tijdelijk van zijn functie ontheven; al zijn beslissingsbevoegdheden waren hem ontnomen. Als hoofd bewonerszaken had hij de schuld gekregen van de vernielingen die studentbewoners hadden aangericht in de flat Maria ten Hoorn, een voormalig bejaardentehuis in Corpus den Hoorn. Die flat werd rond begin december gesloopt, maar voordat het zo ver was hadden de bewoners, na een wat uit de hand gelopen eindfeest, zelf al een deel van de sloop op zich genomen. Daarbij werden dingen vernield, zoals de alarminstallatie en de liften, die nog wel degelijk enige waarde hadden. Hendriks kreeg daarop binnen de SSH de zwarte piet toegeschoven; helemaal toen er een schadeclaim dreigde van de eigenaar van de flat, de woningbouwvereniging Concordia.

Voor de bewoners aan de Landsteinerlaan met hun ondeugdelijke verwarming hadden de spanningen tussen de SSH en Concordia al vervelende gevolgen gehad. Concordia had na de gebeurtenissen in Maria ten Hoorn niet zo'n hoge pet op van de beheerderskwaliteiten van de stichting. Dat verklaarde ook waarom ze de sleutel van het ketelhuis in de Landsteinerlaan had geweigerd. Maar er was meer. Over de schadeclaim van de Landsteinerlaanbewoners moest nu niet Hendriks maar S. Venema beslissen, hoofd van de financiële administratie van de SSH. En die leek het toch meer een zaak voor R.E. Kasemier, het hoofd van de technische dienst. Moe van al het gezeur, geschrijf en getelefoneer van die lastige, vastberaden studenten met hun schadeclaim, zou Kasemier dit varkentje wel even wassen en de zaak definitief afhandelen. Kasemier schoof de schadeclaim van de bewoners op 6 december door naar Concordia. Bewonersvertegenwoordiger Zwerver werd ondertussen te verstaan gegeven dat hij en zijn medebewoners pas geld van de SSH konden verwachten als die zelf eerst eenzelfde bedrag van de woningbouwvereniging had ontvangen. En daarmee was voor Kasemier de kous af. Maar niet voor de bewoners aan de Landsteinerlaan. Zij hadden, vonden ze, helemaal niets met Concordia, de Maria ten Hoorn flat of met het interne gedonder bij de SSH te maken. Toch werden ze daar nu wel het slachtoffer van, ze werden door de SSH van het kastje naar de muur gestuurd. Bovendien was hun verwarming sinds de eerste schadeclaim nog herhaaldelijk, bij elkaar zo'n vijf dagen uitgevallen. Dus ging er op 9 december een verhoogde schadeclaim van ongeveer 3600 gulden de deur uit en zochten de bewoners contact met de pers, eerst met de UK en een paar dagen later met het Nieuwsblad van het Noorden. De gealarmeerde SSH, bij een feestelijke opening van nieuwe wooneenheden altijd bijzonder happig op publiciteit, probeerde nu krampachtig haar deuren voor de pers dicht te timmeren. Nadat Kasemier zich pas na zeer veel moeite liet opsporen, wilde hij over de eigenaardige gang van zaken enkel kwijt dat hij er geen behoefte aan had ''alles aan de grote klok te gaan hangen of aan een buitenstaander te vertellen''.

De doofpot werkte niet. De kranteberichten sloegen op de SSH-burelen dan ook in als een bom. Voor Kasemier, die zich binnen de SSH had opgeworpen als degene die het allemaal wel even zou regelen, dreigde nu opeens gezichtsverlies. Want hij had zich lelijk verkeken op de vastbeslotenheid van de bewoners met hun schadeclaim. En dus leek er toen zo waar toch nog wat schot in de zaak te komen. Hoofdbewoner Zwerver kreeg op 19 december een brief van Kasemier waarin deze meedeelde dat hij met Concordia het een en ander had besproken en afgehandeld. Zwerver zelf werd uitgenodigd voor een gesprek op 15 januari 1992 op het SSH-kantoor. Op die vijftiende januari gaf Kasemier een nieuwe draai aan de zaak. Hij vertelde dat Concordia in principe al bereid was geweest aan de schadeclaim tegemoet te komen, maar dat de woningbouwvereniging na de berichten in de pers weer was afgehaakt. De bewoners hadden de SSH sowieso te weinig tijd gegund om alles in orde te maken. (''Onzin'', zegt Zwerver. ''We hebben na onze eerste claim drie weken op een officiële, schriftelijke reactie van de SSH zitten wachten voordat we naar de pers gingen. Bovendien kwamen de vele andere contacten altijd door onze bemoeienissen tot stand, nooit nam de SSH zelf het initiatief.'') Op de verdere medewerking van Kasemier hoefden de bewoners nu dus ook niet meer te rekenen, zei Kasemier. En de ooit gedane belofte van het hoofd bewonerszaken Hendriks dat het allemaal wel goed zou komen, was een belofte van Hendriks en niet van hem; daar zou hij Hendriks nog wel even op aanspreken. Niet in de laatste plaats nam hij het de bewoners bovendien bijzonder kwalijk dat ze onderhand ook de klachtencommissie van de SSH hadden benaderd.

Een buitenstaander zal zich ondertussen afvragen waarom de SSH niet direct en zonder morren de eerste schadeclaim van zo'n 1750 gulden uitkeerde. Dat de scheve verhoudingen tussen SSH-medewerkers de zaak onnodig compliceerden is op zich wel duidelijk. Maar over het waarom van die slechte werksfeer is nog niets gezegd. Daarom een intermezzo. De SSH wil groeien en een volwassen woningbouwvereniging worden. Probleem is echter dat de rijkssubsidies steeds verder slinken waardoor nieuwbouw aanzienlijk duurder wordt. Op dit moment bouwt de SSH nog maar zo'n 30 à 40 nieuwe wooneenheden per jaar. In betere tijden sprong de overheid bovendien ook voor renovatiewerkzaamheden met fikse bedragen bij, maar die subsidies zijn de laatste vijf jaar gaandeweg afgebouwd en per 1 januari 1992 definitief stopgezet. Voor het zover was heeft de stichting daarom nog in ijltempo diverse studentenflats gerenoveerd. Toch moest ze bijvoorbeeld bij de laatste klus, de renovatie van de studentenflat Selwerd 3, al een groot deel van de kosten zelf betalen. Het bedrag dat de SSH moest bijpassen had echter oorspronkelijk een andere bestemming. Jaarlijks ontvangt de stichting 500 à 600 gulden subsidie per wooneenheid voor het dagelijks onderhoud, ook voor nieuwe eenheden waar de echte onderhoudskosten nog even op zich laten wachten. Dat reservepotje is nu aangesproken om de grote renovatieprojecten bij de diverse flats te financieren. En dus krijgt de SSH binnenkort de rekening gepresen- teerd van haar weinig vooruitziende blik. Want ook de vele, ooit gloednieuwe wooneenheden die vanaf de beginjaren tachtig zijn gebouwd, vertonen onderhand hun eerste gebreken en zijn over niet al te lange tijd aan een opknapbeurt toe. En dat soort uitgaven kan de stichting zich steeds minder permitteren; volgens onbevestigde berichten zou in 1991 al voor zo'n 3 miljoen gulden zijn ingeteerd op een totale reserve van rond de 7 miljoen.

Oplossingen zijn er ook bedacht, oplossingen die een ware stam- menstrijd binnen de SSH in gang hebben gezet; want het aloude principe van goede en betaalbare huisvesting voor jongeren staat zwaar onder druk. De afdeling bewonerszaken van Hendriks neemt het op voor de huurders. Klachten van bewoners worden nog immer serieus genomen en terechte schadeclaims zullen in de regel vlotjes worden gehonoreerd. Maar de andere stroming binnen de SSH krijgt steeds meer de overhand; boekhouder Venema, hoofd technische dienst Kasemier en directeur Van der Boor houden de hand angstvallig op de knip en zoeken tegelijkertijd naar nieuwe bronnen van inkomsten. Het is dan ook niet toevallig dat de SSH onlangs een zogenaamd niet-commercieel kamerbemiddelingsbureau heeft geopend. Eerder konden studenten op een prikbord een kamer uitzoeken die door particulieren en woningbouwverenigingen via de SSH op de markt werden gebracht; dat was kosteloos. Nu echter moeten dakloze studenten zich eerst voor vijftig gulden inschrijven bij het bemiddelingsbureau. Ook is de SSH in bepaalde gevallen niet meer bereid om rechtstreeks als verhuurder op te treden.

Vervolg op pagina 10

Vervolg van pagina 9.

Dat schept namelijk verplichtingen ten aanzien van huurders en houdt dus ook een zeker risico in. Voor de huisvesting van buitenlandse studenten bijvoorbeeld hebben de universiteit en de hogescholen in Groningen daarom een eigen huisvestingsbureau in het leven moeten roepen. De huurders die de SSH nog wel rechtstreeks bedient zullen ondertussen worden geconfronteerd met stijgende huren, nog los van de wettelijke, jaarlijkse huurverhogingen; want de stichting zal gemaakte kosten steeds vaker doorberekenen. Dat gebeurt nu eigenlijk al, maar soms dan ook nog met een onzorgvuldigheid die vooral voordelig uitpakt voor de stichting zelf.

In februari van dit jaar kwam bijvoorbeeld aan het licht dat de SSH de studentbewoners van de flat Hoendiep 1 in totaal 4000 gulden teveel in rekening had gebracht voor de reparatie van liften en verlichting en het klein onderhoud. Bewoners die hun geld terug wilden zouden echter eerst individueel bij de huurcommissie, een onafhankelijke geschillencommissie ingesteld door het Ministerie van Volkshuisvesting, een officiële klacht moeten indienen. Kosten per student voor zo'n procedure: 25 gulden. Dat procedurebedrag was in de meeste gevallen al hoger dan het bedrag dat ze vervolgens bij de SSH konden terugvorderen. Dus lieten vrijwel alle studenten het er maar bij zitten. Boekhouder Venema concludeerde dan ook ''dat er maar één klacht van één bewoner'' was ontvangen: ''Voor de overige bewoners was daar blijkbaar geen aanleiding toe.'' Terwijl de SSH zich dreigt te verslikken in grote onderhoudskosten, wordt tegelijkertijd de kans op gebreken aan de wooneenheden steeds groter. En daarmee groeit ook de huiver van de stichting voor klachten en schadeclaims van bewoners. De oplossing lijkt te zijn gevonden in een ontmoedigingsbeleid: maak de klachtenprocedure zo onaantrekkelijk en onoverzichtelijk mogelijk. Maar maak die procedure vooral zeer tijdrovend. Studenten kunnen hun tijd immers wel beter besteden. Wat dat in de praktijk betekent ondervonden ook de bewoners in de Landsteinerlaan met hun schadeclaim. Dat ze desondanks niet voortijdig afhaakten heeft een eenvoudige verklaring. ''Het werd een principekwestie'', zegt bewonerswoordvoerder Zwerver. ''We wilden ons niet zomaar door de zeer onfatsoenlijke behandeling van de SSH uit het veld laten slaan.'' Pas na een hele hoop getelefoneer werd het de bewoners duidelijk dat ze voor een procedure bij de SSH-klachtencommissie een schriftelijke verklaring van Kasemier nodig hadden waarin deze hun schadeclaim officieel afwees. Dus stuurden de bewoners een verzoek voor zo'n verklaring op 22 januari naar Kasemier. Die had op zijn beurt ook niet stil gezeten en wilde de confrontatie met de klachtencommissie hoe dan ook voorkomen.

Hoofd bewonerszaken Hendriks werd van stal gehaald (hij was door het stichtingsbestuur inmiddels weer in ere hersteld) om een brief aan de bewoners te schrijven. In die brief maakte de SSH officieel bekend dat ze op basis van de eerste schadeclaim, van 21 november 1991, had besloten aan de bewoners een vergoeding toe te kennen van iets meer dan honderd gulden per persoon. Omdat de brieven van de bewoners en van Hendriks elkaar kruisten, volgde op 28 januari nog een schrijven van de SSH, maar deze keer weer van Kasemier. Zonder tegenbericht ging hij er vanuit dat alles nu in orde was. Dat kon hij wel vergeten. De SSH had alleen de eerste claim over de eerste vijf dagen kou ten dele gehonoreerd, oordeelden de bewoners. Hun verhoogde schadeclaim van 9 december, na nogmaals vijf dagen kou, werd in feite genegeerd. En dus dienden ze op 29 januari toch een officiële klacht in bij de klachtencommissie van de SSH. De panden aan de Landsteinerlaan bestonden toen al lang niet meer; ze waren gesloopt. (Die sloop begon eerder dan gepland. De al vertrokken bewoners werden daarover niet tijdig geïnformeerd. Eén bewoonster kon zelfs haar nog achtergelaten spullen uit de vuilnis vissen.) De bewoners waren in andere SSH-eenheden ondergebracht, verspreid over de hele stad. Voor Zwerver betekende dat veel extra werk om de oud-bewoners als groep bij elkaar en bij de les te houden. De klachtencommissie van de SSH nam geen genoegen met de klacht die Zwerver namens iedereen had ingediend. Dus was hij weer vele uren zoet om alle bewoners een klachtenformulier toe te spelen en om deze na ondertekening weer op te halen.

Op 20 februari 1992 organiseerde de klachtencommissie voorzichtig een 'informatieve bijeenkomst' waar de bewoners hun zegje mochten doen. Later werden ook Hendriks en Kasemier van de SSH aan de tand gevoeld; op donderdag 12 maart volgde daarop de officiële zitting. En op 9 april viel het besluit van de commissie bij Zwerver in de bus. De teleurstelling van de bewoners was groot. De eerste claim was door de commissie als uitgangspunt genomen, stond er in de brief. De bewoners hadden recht op een vergoeding van iets meer dan honderd gulden per persoon en dat bedrag was al aan hen uitgekeerd. Maar de latere, verhoogde claim werd van de hand gewezen met een verwijzing naar artikel 14 lid 7 van de Algemene Bepalingen (deel uitmakend van Overeenkomsten van Verhuur en Huur van de stichting 'Stichting Studentenhuisvesting Groningen'). Dat artikel luidt: ''Huurder heeft tijdens de uitvoering van werkzaamheden geen recht op vermindering van de huurprijs, tenzij de werkzaamheden langer dan 40 dagen duren.'' Leuk bedacht door de klachtencommissie van de SSH, maar artikel 14 lid 7 is in deze zaak helemaal niet van toepassing. Dat vermoeden wordt nog eens bevestigd door prof.mr.dr. Wim Reehuis van de vakgroep Privaatrecht van de Groningse rechtenfaculteit. ''Het artikel heeft betrekking op geplande, op voorhand afgesproken renovatiewerkzaamheden waar een huurder mogelijk overlast van ondervindt. In zo'n geval heeft de huurder dan ook geen recht op vermindering van de huurprijs. Maar in deze zaak speelt dat helemaal niet. Het is van de bewoners alleszins redelijk om gemaakte kosten te verhalen op de verhuurder.'' En zo rommelt de SSH straffeloos maar wat aan met haar huurders. De bewoners van de Landsteinerlaan zoeken ondertussen naar andere mogelijkheden om hun recht te halen. Wat de toch al lange lijdensweg hen tot op dit moment nog wel heeft opgeleverd, is dit: hoofdbewoner Zwerver kreeg van de klachtencommissie als beloning voor al zijn inspanningen een tegemoetkoming in de telefoonkosten. En verder hadden de huurders zich volgens de commissie ook volkomen correct met hun klacht tot de Stichting Studenten Huisvesting gewend, omdat zij met die instelling een huurovereenkomst hadden gesloten. Als meest schrale troost bleef voor de bewoners tenslotte over dat het stichtingsbestuur van de SSH het SSH-kantoor geïnstrueerd heeft zelf ook ''in den vervolge in die geest te handelen''.

Van der Veen vergelijkt het historische landschap met het gezicht van een oude vrouw, die verhalen kan vertellen: ''Het landschap heeft van alles meegemaakt, er zitten barsten, plooien, kieren en gaten in. Als je een kaart van dit gebied ziet, dan herken je meteen de oude stroomdalen en wierden.'' De keuze van de lokaties voor het festival was snel gemaakt: de kade bij Wierumerschouw vormt een natuurlijk openluchttheater, evenals de speelruimte in Garnwerd. De terp van Oostum lag voor de hand, in het verleden zijn daar verschillende culturele manifestaties geweest en het smeedijzeren bruggetje in het weidse landschap roept als het ware om theater. Deze bekende plekjes worden al jaren gekoesterd door Van der Veen. In zijn hoofd had hij duidelijke beelden gevormd, die hij terecht aan de kant moest zetten voor de 'verbeelding' van de betrokken regisseurs. Hoe verschillend lokatietheater kan zijn, komt naar voren in de tien voorstellingen die er dit weekend zijn te zien.

In Garnwerd wordt het 'Witchwicht' gespeeld, geschreven door Ben Smit, de regisseur van de Rederijkerskamer Io Vivat. De spelers komen allen uit de gemeente Winsum, zoals de kinderen uit Garnwerd en het vrouwenkoor uit Feerwerd. Het verhaal gaat over het dorp Garnwerd: het Reitdiep vormde vanouds de grens waarachter het gevaar school van het 'Overdiepse', waarmee Winsum werd aangeduid. In de rug voelde de bevolking een bedreiging vanuit de stad. Het theaterstuk gaat over vreemde invloeden van buitenaf, in de persoon van een heks en een dame, die het idyllische dorpstafereel komen verstoren. De cast met onder anderen de dorpsgek, de hoer en de dominee, speelt vlakbij café Hammingh een tijdloos verhaal over het bedreigde Garnwerd. Zo vormt het dorp het decor, de woonplaats en het verhaal. Halverwege Garnwerd en Wierumerschouw wordt bij de smeedijzeren draaibrug 'Coen' van Slauerhoff opgevoerd. Van de brug is alleen nog het geraamte over, de ene helft hangt boven het water, de andere helft boven het land. Van der Veen: ''Dat ding heeft absoluut geen functie meer, alles is weg, het hout, de bedekking. Je kunt nergens meer aan zien welke betekenis deze brug in het verleden had. Er is geen weg, geen spoor, niets. In the middle of nowhere staat een brug die ooit de stuw bediende, die het water moest tegenhouden.'' Voor Van der Veen roept deze lokatie het ultieme Slauerhoffgevoel op: waar ben ik, wie ben ik, wil ik naar het water of blijf ik liever op het land. Een oerromantisch verlangen dat tot weinig leidt, enkel melancholie. Het bruggetje wordt omgebouwd tot het Batavia van 1629 met de calvinistische gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen aan het hoofd. Hij is een potentaat en hij leeft volkomen geïsoleerd van zijn omgeving: hij heeft ruzie met Nederland, omdat hij niet genoeg kruidnagelen aflevert, conflicten met de inlanders, die beter betaald willen worden en problemen met Sara, zijn halfbloed petekind. In het midden van de weilanden ontstaat een broeierig Batavia, waarvan de dramatische spanning te herkennen is in de geografische samenstelling van de lokatie: de eenzame plek, het stenen walletje en het loze bruggetje.

De derde intrigerende speelruimte wordt gevormd door het kerketerpje van Oostum. Hier voeren vier bekende groepen uit Groningen hun produkties op. Het performancetheater 'Degedoe' bijvoorbeeld werkt graag met beeldend materiaal; aan hun expressieve optreden kun je zien dat ze stage hebben gelopen bij de Dogtroep. Hun stuk 'Weggegooid geld' spelen zij met behulp van allerlei grof vuil, waar zij een processie van maken die uitmondt in de kerk. De plek als inspiratiebron voor de vertelling.

Het theaterfestival speelt zich in wezen op een klein gebied af: Van Wierumerschouw naar Garnwerd is hemelsbreed niet meer dan 5 kilometer, met gemak per fiets of wandelend te doen. Langs de route staan verschillende performers en horeca-ondernemers, die de tocht veraangenamen. Van der Veen: ''Ik wil mensen leren kijken. Veel Pieterpadwandelaars kijken alleen naar de twee meter voor hun voeten en naar de hielen van hun metgezel; fietsers richten zich op de weg. De uitdaging van dit project is juist om het landschap mee te laten doen.''

De voorstellingen van het theaterfestival Reitdiepgang vinden plaats op zondag 7 en maandag 8 juni van 13.00 uur tot 18.00 uur. Kaartvoorverkoop bij het Prinsentheater (tel:719600).

Ooit hield hij zich als voorman van de Virgin Prunes bezig met het ontdekken van het primitieve in de mens. Historisch zijn de concerten waarbij de band schaars gekleed als een kudde oermensen het podium besteeg en elkaar met modder bestookte. Het instrumentarium bracht hortende, primitieve klanken voort en qua zang bedienden de Prunes zich van een soort oertaal. Tegenwoordig treedt Gavin Friday aardig sophisticated voor het voetlicht. Meestal keurig in het pak bezoekt hij samen met mede-muzikant The Man Seezer veelal theaters en schouwburgen. Zijn image mag dan wel 100 procent zijn omgeslagen, zijn muziek is er niet minder om geworden. Rustige ballades begeleid door piano en cello en doortrokken van zwarte romantiek. 'Each man kills the thing he loves' is wat dat betreft een veelzeggende titel van een veelzeggende plaat. Zaterdag 6 juni treedt Friday op in de Oosterpoort. Het zal alleen wel even wennen zijn, zo'n concert met zitten en zonder modder. (Perry ten Hoor)

Soms denk ik dat ik stekeblind ben. Of die film met Richard Gere en Kim Basinger die in de dagbladen zo lovend besproken wordt is een andere dan de Final Analysis die ik moest uitzitten. Zouden ze in Groningen de aktes door elkaar hebben gegooid? Ach nee, het verhaaltje liep keurig zonder onderbrekingen naar het lang verbeide eind. Zelden zie je een film die echt lelijk is. Maar zelfs op het eerste leuke plaatje moet je bij 'Final Analysis' ruim een uur wachten. Zelden zie je een film die in alle opzichten oninteressant is. Maar bij 'Final Analysis' hoop je al na een kwartier dat alle hoofdpersonen zo gauw mogelijk plat gereden worden. De thuisblijftip van het jaar. (Frank Blaakmeer)

Met Les Trois Jours de la Grande Musique zo vlak voor de deur en het einde van het seizoen in zicht, kan ik het niet vaak genoeg zeggen: komt dit weekend (6 tot en met 8 juni) luisteren in het Grand Theatre! Het festival Les Trois Jours doet in actualiteit en kwaliteit niet onder voor welk ander muziekfestival dan ook. Dus nogmaals: Komt allen s'il vous plaît. Uit Frankrijk zijn te horen, naast Le Bûcher des Silences, klarinettist Louis Sclavis (in duo met cellist Ernst Reijseger) en de gitaristen Guy Sapin en Marc Ducret. Ducret werkt onder anderen met trompetvirtuoos Herb Robertson. Uit België pianist Fred van Hove, die in 1968 al speelde op Europa's allereerste freejazz-produktie (Machine Gun-Brötzmann Octet), en het Trio Bravo. Uit Nederland tenslotte stemkunstenaar Han Buhrs in Sumbur 5 en het Gronings duo Winfred Buma/Louis Hummel. Voor wie zicht wil krijgen op de huidige stand van zaken in de Europese geïmproviseerde muziek, is dit festival dus van onschatbare waarde. Mis het niet. (Jerry Remkes)

De laatste loodjes al weer. Het studiejaar is bijna voorbij, nog een paar tentamens en de vakantie kan beginnen. Voor de conserva- toriumstudenten bestaan deze tentamens voor een groot deel uit praktische examens: gewoon spelen en kijken (horen dus!) of het goed genoeg is om weer een jaartje verder te mogen. Tijdens de einduitvoering kamermuziek, verzorgd door studenten van het conservatorium, spelen de beste ensembles, voor een groot deel bestaande uit eindexamenkandidaten. Beroepsmusici, klaar om het werkveld verder te onderzoeken, want musiceren hebben zij natuurlijk vanaf hun eerste studiejaar al gedaan. Het programma is nog een verrassing, maar ongetwijfeld zullen zowel de strijkers als de blazers en de pianisten vertegenwoordigd zijn. In ieder geval belooft het een goed concert te worden, verzorgd door jonge musici die de hele dag niets anders willen dan muziek maken. Woensdag 10 juni, in de Oosterpoort, 20.15 uur. (Yvonne van den Berg)

Een aangename verrassing zijn de aquarellen die Elviera Wersche tot en met 29 juni exposeert bij galerie Biemoldsbelang. Wersche's beeldtaal omvat zowel figuratieve als abstracte motieven; symbolische vormen als schepen en ogen zijn vermengd met wiskundige en geometrische tekens, met landschappelijke en florale elementen en met transparante kleurvelden. Het kleurgebruik is helder en lichtvoetig. In de uitgebreide serie met de titel 'Das sinnende sein' lijkt de kunstenares een staalkaart te presenteren van haar ervaringen en fascinaties. De beelden vormen een hecht aaneengeregen ketting waarin diverse rode draden en thema's te ontwarren zijn. Hoewel 'het systeem' achter de serie te persoonsgebonden is om zomaar te doorgronden, brengt de reeks beelden als geheel wel dat voldane gevoel over dat een inventarisatie van de stand van zaken kan geven. Samenhang en compleetheid. Dat geldt eveneens voor de elfdelige linodruk 'De matriarchale en patriarchale kosmos' die een uitdagende kluif is voor beeld-interpretatoren. Tezamen vormen de geëxposeerde werken een moedig en fascinerend persoonlijk statement waar de buitenwereld houvast op kan trachten te krijgen. (Gerard Lakke) ''We moeten maar kijken wat er van terecht komt'', zegt Hendrik de Waard. De emeritus hoogleraar experimentele natuurkunde ziet het wat somber in. ''De condities zijn niet zo goed. De ionosfeer heeft een activiteit van 90 en we hebben eigenlijk 140 nodig.'' En zonder veel vertrouwen begint hij aan de knoppen van zijn zendapparatuur te draaien. ''This is PA 0 ZX calling'', zegt hij, ''Papa Alfa Zero Zoeloe Exray calling, are you there Robbert?''. Ergens aan de andere kant van de wereld, in de buurt van Boston in de VS, draait een natuurkundeprofessor van de Harvard University op dat moment ook aan de knoppen van zijn zendapparatuur. Dat is zo afgesproken, dat doen die twee al jaren. Elke zondagmiddag om twee uur Universal Standard Time (Greenwich-time), vier uur in de middag Nederlandse tijd. Maar vandaag wil het door die verkeerde atmosfeer niet lukken. Normaal gesproken kaatst de ionosfeer op een paar honderd kilometer hoogte de radiogolven onder een flauwe hoek weer terug, naar de Atlantische oceaan. En die kaatst de radiogolven weer schuin omhoog een eind verder. Zo stuitert de stem van De Waard (''Kee vie wan bie, are you there?'') tussen hemel en aarde in stappen van drieduizend kilometer naar een ander continent. ''Hier moet-ie toch zitten'', mompelt de geleerde met een blik op een meter. ''Maar ik hoor niks, ik ben bang dat het niet gaat.'' Aan zijn zendapparatuur ligt het in elk geval niet. Bij de suggestie dat het eigenlijk een soort veredeld bakkie is, veert de emeritus op van zijn stoel. ''Dit is'', zegt hij geamuseerd en streng tegelijk, ''professionele zendaparatuur, goedgekeurd en geregistreerd door de PTT. Overal zit een stickertje op. Er is dan ook niks illegaals aan. Ik heb de hoogste zendmachtiging die je in Nederland kunt krijgen; ik mag op alle banden en met een hoog vermogen werken, van 400 tot 600 Watt. En dat doe ik onderhand al zo'n 46 jaar.'' Dat zenden gebeurt vanaf een zolderkamer tussen gele en oranjebruine muren. Felblauw zeil op de grond, een werkbank in de hoek en veel schroevendraaiers en boormachines. Ook een ingelijst borduurwerkje aan de wand: 'Het is zaliger te zenden dan te ontvangen'. De zon brandt er vandaag naar binnen; de thermometer trilt op 31 graden. Maar onverstoorbaar gaat de professor weer aan de knoppen en probeert eens wat anders. Na een hoop gekraak, gesputter en geloei in de luidspreker (''fjoeoeoeihoeoeoejp''), klinkt een stem vanaf de Kanarische eilanden. Kort daarop is er zelfs contact met een station in India. ''Dat is bijzonder'', zegt De Waard, ''in India heb je er niet zoveel.'' Na nog wat gedraai en geschuif met knoppen spitst hij dan opeens de oren en pakt de microfoon. ''Goeie dag Simon, dat is een verrassing. Ik begrijp dat je op een camping honderd kilometer ten zuiden van Stockholm zit. Met een eenvoudige sprietantenne op de dissel van de caravan. Nou, ik krijg een mooi signaal hier, sterkte 8.'' Op de tafel heeft de natuurkundige een schriftje waar alle contacten in genoteerd worden. Vanochtend heeft De Waard al zo'n twintig mensen gesproken, zo blijkt. ''Dat is een vast clubje dat zo langzamerhand is ontstaan'', zegt hij. ''We voeren populair wetenschappelijke gesprekken met elkaar. Vanochtend ging het over parametrische versterkers die weinig ruis vertonen.'' En hij vertelt ook over de vele bevriende wetenschappers die op deze manier informatie uitwisselen over hun vakgebied, elkaar onder- zoeksproblemen voorleggen en alvast de mogelijke uitkomsten van experimenten bespreken. ''Vorige week nog twee keer contact gehad met Australië, ook met München en dus ook regelmatig met Boston. Jammer dat Boston vandaag niet wil lukken.'' Als we later op het dak van zijn huis verkoeling zoeken en de grote, draaibare zendantenne bewonderen (''zelf gebouwd''), ontvouwt de emeritus ook zijn reisplannen voor de komende maanden. Volgende week gaat hij naar Moskou, en dan naar Johannesburg, Japan, Hawaii en Californië. Komt door een verkeerde ionosfeer zijn stem soms niet aan, een boodschap persoonlijk overbrengen lukt altijd wel. Met het vliegtuig, stuiterend van continent naar continent.

Arjan Wildeboer

Het papier vormt de hoofdmoot in die afvalstroom. ''Toen we een jaar geleden met de proef van gescheiden inzamelen van papier begonnen, dachten we dat we 300 ton uit het afval zouden kunnen halen'', vertelt K. Boering, hoofd van de universitaire dienst Civiele Zaken. ''Dat blijken er in de praktijk maar 200 te zijn.'' Of dat betekent dat RUG-medewerkers nog honderd ton papier samen met het andere afval weggooien, is moeilijk te zeggen. Het rekensommetje interesseert Boering eigenlijk ook niet. Hij weet bijvoorbeeld dat sommige mensen het betere oud-papier mee naar huis nemen, ''voor de visclub''. Nou en? reageert hij: ''We zijn toch geen papierhandelaren. Het gaat er ons om dat ons afval papiervrij wordt. Daarom hebben we de gemeente gevraagd zo nu en dan te controleren hoeveel papier wij nog aan de vuilstort aanbieden.'' Op dit moment is dat een flinke hoeveelheid want bij een kwart van de universitaire gebouwen staat geen papiercontainer. De mensen die daar werken kunnen hun apart gehouden papier dus nog niet kwijt. Boering verwacht deze omissie eind dit jaar verholpen te hebben. Afval dat veel in de belangstelling heeft gestaan, is het wegwerpplastic, de disposals. Jaarlijks gooit de universitaire gemeenschap enkele tonnen koffiebekertjes en kroketschaaltjes weg. Acties om zo veel mogelijk over te stappen op afwasbaar serviesgoed liepen stuk op het (aanvechtbare) argument dat dat afwassen belastender is voor het milieu dan het recyclen van het plastic. Maar ook aan dat recyclen kleven bezwaren. Van hergebruik is namelijk geen sprake; de koffiebekertjes moeten, na eenmalig gebruik, als bermpaaltje verder door het leven.

In volume is het kantoorafval het belangrijkst maar het chemisch afval baart de universiteit de meeste zorgen. En het zijn niet alleen de laboratoria die voor dat afval verantwoordelijk zijn. Afvalcoördinator Kingma heeft tijdens zijn rondgang ook verfblikken en accu's opgehaald, evenals koelkasten en afgewerkte olie. Hij noemt wat getallen: ''Jaarlijks vervangt de universiteit 60 duizend tl-buizen. De afgelopen twee maanden heb ik al duizend kilo batterijen afgevoerd en twee kubieke meter aan computerbanden. Vroeger dacht ik bij chemisch afval ook alleen aan de laboratoria. Maar dankzij de kopieerapparaten en vooral die roemruchte laserprinters dragen de kantoren zo'n tien procent aan de chemische afvalberg bij, en met de verfblikken en dergelijke kom je al gauw op dertig procent.'' In 1990 bracht de RUG vijftig ton chemisch afval naar de vuilverwerking. Kingma komt, op grond van zijn korte ervaring, op een schatting van 300 ton chemisch afval per jaar. Dat heeft met zijn inhaaloperatie te maken, en met de definitie van wat precies chemisch afval is. Boering houdt het op structureel vijftig ton per jaar, met dit jaar een uitschieter naar honderd ton. Een groot gedeelte van het afval kan gerecycled worden. Kwik wordt er al op de afdelingen uitgehaald en soms heeft de ene afdeling chemicaliën over die een andere goed kan gebruiken. Kingma bemiddelt dan. De afvalcoördinator noemt de discipline als belangrijkste voorwaarde om de RUG aan de top van het klassement van milieuvriendelijke universiteiten te krijgen. De glascontainers bijvoorbeeld, wat daar allemaal niet ingegooid werd. Kingma: ''De gemeente komt die containers gratis legen. Als het tenminste schoon glas is. Zodra iemand een plastic dopje laat zitten of het glas niet goed spoelt, valt het in de categorie vuil glas en kost het ophalen zo'n duizend gulden.'' Vroeger gooide men het niet opgehaalde spul wel eens bij het gewone vuil. Als de gemeente daar achter kwam, had je pas echt gedonder in de glazen. Het recept van Boering en Kingma daartegen is de beheerders verantwoordelijk maken. Boering: ''Dan kun je tegen zo'n beheerder zeggen: het zijn uw kosten, sluit de container maar af als u er geen rotzooi in wilt krijgen. Dat werkt veel beter. Wij kunnen het van hieruit ook niet overzien. Wij kunnen alleen de faciliteiten bieden, de beheerders moeten de milieuzorg zelf doen.''

Ondanks het voornemen om beide studies tot een goed einde te brengen, liet Jorink, na ruim een jaar dubbelstudent te zijn geweest, de studie rechten voor wat het was. ''Ik heb nog een poging gedaan om de studie weer op te pakken, maar de motivatie was weg. Het stond me tegen. Ik doe liever een studie goed, dan twee studies met tegenzin. Daarnaast denk ik dat geschiedenis me meer mogelijkheden biedt om mijn persoonlijke kwaliteiten te ontwikkelen. Het schrijven van referaten ligt me wel en die vaardigheden komen tijdens de studie ruimschoots aan bod. Verder probeer ik dingen te doen die me onderscheiden van andere studenten.'' Een van die dingen is het studeren in het buitenland. Jorink gaat in september voor een jaar naar het Duitse Tübingen. ''Ik denk erover om af te studeren in 'eigentijdse geschiedenis'. De ontwikkelingen in Duitsland boeien mij. Momenteel is Duitsland bezig met een heroriëntatie van haar internationale politiek en haar positie binnen Europa. Vanuit Nederland wordt dat met argwaan bekeken, en dat is niet altijd terecht. Ik denk dat ik vanuit Duitsland zelf de ontwikkelingen het best kan waarnemen.'' ''Zo, zitten jullie hier?'' vroeg Fredje overbodig, terwijl hij zich in de groen uitgeslagen kussens liet zakken van de schimmelige tweezitsbank, die al sinds mensenheugenis in de tuin van Huize Mussengang stond en doorgaans zó doorweekt was dat hij alleen te gebruiken was na een periode van sterk drogend weer. ''Tjee, wat ben jij bij de tijd, zeg!'' snauwde Yvette de Bruyne, ''Jeroen zit inderdaad. Hij studeert. Ik lig daarentegen. Ik baal.'' ''Yvette is chagrijnig'', lichtte Jeroen de Bock toe, ''de hele middag al.'' ''Wie gaat er dan ook studeren met dit weer?'' viel Yvette uit, ''er zijn toch veel leukere dingen te doen? Met een biertje in de Poelestraat zitten, mensen kijken. Of naar de Hoornse Plas.'' ''Maar ik heb volgende week tentamen bedrijfsinformatica'', protesteerde Jeroen, een lijvige blauwe klapper omhoog houdend, ''en ik ben deze syllabus nog maar voor de helft door!'' ''Tenminste nog één hier in huis die een beetje werk maakt van z'n studie'', vond Fredje. ''Er wordt veel te weinig gestudeerd hier. Een vriendje van mij woont met een stel mensen in een kast aan de Spilsluizen. Dáár wordt pas gestudeerd, je kunt er een speld horen vallen. Maar hier, hier fuckt iedereen maar met iedereen. Jullie met je tweeën, Annie en Aernout...'' ''En jullie dan, jij en Hedwig?'' vroeg Jeroen. ''Hedwig en ik zijn uitzonderingen'', bestudeerde Fredje z'n vingernagels. ''Hedwigje hoeft per definitie niet te studeren met die hobby van d'r. Die Ieootjes lopen alleen maar recepties en cocktailparty's af in de hoop de juiste kruiwagen tegen te komen op weg naar een vette baan in Straatsburg. En ik?'', vervolgde Fredje bescheiden, ''ik hoef ook niet te studeren. Daar ben ik te briljant voor. Ik vergeet niet veel, maar ik ben nu al meer vergeten dan mijn geachte medestudenten ooit zullen onthouden.'' Jeroen trok een denkrimpel in z'n voorhoofd. ''Je bedoelt dat jij zóveel weet dat...'' ''Wat een ongelofelijke kokeleko, makker'', smaalde Yvette, ''je lult uit je nek. Neem Annie, die zit de hele dag op de UB. En ik ben bijna afgestudeerd arts, dat wordt je ook niet zomaar en Stanley heeft het hartstikke druk met z'n onderzoek naar de aardbevingen bij Geelbroek. Wat wil je nou? Volgens mij zijn jij en Hedwig de enigen hier in huis die geen zak uitvreten.'' ''Of bedoelde je dat zo net precies andersom, dat jij zó weinig vergeet, dat de anderen...'', bracht Jeroen aarzelend in het midden. ''Stil, de Bock'', beval Yvette, ''en nog wat trouwens, wist je dat het uit is tussen Annie en Aernout?'' Ze keek Fredje triomfantelijk aan. Deze trok z'n wenkbrauwen op. ''Nou, ik kan me voorstellen dat Aernout er genoeg van had. Als ik van Hedwig een complete geluidsinstallatie op m'n tetter zou krijgen, nou dan...'' ''Oen, jij snapt ook niks van vrouwen hè. Annie heeft het uitgemaakt. Ze...'', begon Yvette. Op dat moment verschenen er om de hoek van het huis een tweetal figuren die hand in hand de tuin in kwamen lopen. ''Hallo, jongens'', straalde Annie Stortemelk, ''we zijn naar de Hoornse Plas geweest! Heerlijk daar, hoor!'' ''En daarna zijn we nog een glas wijn wezen drinken in de Poelestraat. Mensen kijken, weet je'', lachte Stanley Druiprek. ''Nóu snap ik het'', klonk plotseling de triomfantelijke stem van Jeroen de Bock, ''scheikunde is gewoon een verdomd moeilijke studie!''

Het grootste kritiekpunt betreft echter de interne communicatie binnen de universiteit. Het 'wij-gevoel' op de RUG ontbreekt. ''De medewerkers ontlenen hun identiteit aan hun werkveld en niet aan het feit dat ze lid zijn van de organisatie RUG. Als gevolg hiervan lijkt de RUG een berg los zand'', merken de vijf academici op. ''Het organiseren van een jaarlijks interfacultair congres en het positief naar buiten treden via de pers of in de vorm van een open dag kan het 'wij-gevoel' versterken.'' Wim Janssen, hoofd van de Dienst Interne en Externe Betrekkingen van de RUG, was tijdens de groepspresentaties aanwezig. Wat is zijn oordeel over de aanbevelingen van de cursisten? ''De snelheid waarmee de groepen relevante informatie boven tafel hebben gekregen, heeft me verbaasd'', meldt Janssen. ''Wat men vervolgens met die informatie gedaan heeft, was wat teleurstellend. Men had er meer uit kunnen halen. Dat bijvoorbeeld de interne communicatie binnen de RUG niet optimaal is, hadden we zelf ook al geconstateerd.'' Toch leverde het onderzoek volgens Janssen een nieuw gezichtspunt op. ''Een van de groepen stelde voor om de RUG meer te profileren als een universiteit die opleidingen aanbiedt die goed aansluiten op de arbeidsmarkt. Daar moeten we nog maar eens over nadenken, daar kunnen we misschien wel iets mee.''

In de discussienota 'Taak en Toerusting' signaleren de gerefor- meerd-vrijgemaakten dat ongelijke onderwijskansen naar sociale herkomst op hun scholen niet of nauwelijks zouden voorkomen en dat over de hele linie het schoolsucces hoger zou liggen dan in het doorsnee Nederlandse onderwijs. ''Het zou te maken hebben met godsdienstige kenmerken'', licht Anne Bert Dijkstra toe. ''Gere- formeerd-vrijgemaakten benadrukken dat God je talenten heeft gegeven om hard mee aan het werk te gaan. Komen leerlingen thuis dan mogen ze bijvoorbeeld alleen buiten spelen als ze hun huiswerk gemaakt hebben. Een onderwijsondersteunend klimaat tref je elders voornamelijk in hogere kringen aan, maar bij gereformeerd-vrijgemaakten zou het in alle milieus voorkomen.'' De gereformeerd-vrijgemaakte scholen nemen met 20.000 leerlingen in het basisen 10.000 leerlingen in het voortgezet onderwijs ongeveer één procent van het onderwijsveld in beslag. Desalniettemin waren de uitlatingen in 'Taak en Toerusting' voor Dijkstra prikkelend genoeg om er een promotie-onderzoek aan te wijden. ''Stel dat ze gelijk hebben, dan heb je een volstrekt unieke groep te pakken'', bedacht Dijkstra. ''Overal is onderwijsongelijkheid en je weet niet precies waar je moet zijn om er wat aan te doen. Als het daar, onder invloed van religie, anders is, is het natuurlijk zaak er met een vergrootglas te gaan rondsnuffelen.''

De gereformeerd-vrijgemaakten zoúden gelijk kunnen hebben, beredeneerde Dijkstra die vandaag zijn proefschrift 'De religieuze factor' verdedigt. Aan de ene kant omdat ze toch een apart slag vormen: ''Tja, ze vinden het zelf misschien niet leuk, maar ze staan toch als activistisch bekend. Het is een kleine club die zijn zaakjes goed voor mekaar heeft. Dat hangt samen met het besef dat je niet voor de lol op straat loopt, dat het niet gaat om feestvieren. Maar dat je vooruit moet zien te komen met de gaven die je hebt gekregen.'' Ter vergelijking noemt Dijkstra de reformatorische geloofsrichting, ook wel 'zwarte-kousenkerk' genoemd: ''Daar heerst een ander klimaat. Lijdelijkheid is er meer overheersend. Je moet maar net uitverkoren zijn. God bepaalt dat, daar kun je zelf verder weinig aan doen.'' Aan de andere kant haalde Dijkstra, zelf trouwens gerefor- meerd-vrijgemaakt, uit Amerikaanse onderzoeksliteratuur aanwijzingen dat godsdienst een positief effect heeft op onderwijsprestaties. Omdat scholen van een bepaalde signatuur vaak geworteld zijn in een hecht, veilig netwerk: ouders, kinderen en leerkrachten komen elkaar ook elders tegen en dat zou de onderwijsprestaties ten goede komen. Dijkstra: ''Gereformeerd-vrijgemaakte ouders kennen elkaar ook van veel meer dan van hun kind bij het hek afhalen.''

Anne Bert Dijkstra ''pikte'' in 1986 van gereformeerd-vrijgemaakte scholen uit het hele land 700 pupillen uit groep 8 ''op'', de laatste groep van de basisschool. Die volgde hij tot en met de derde klas van het voortgezet onderwijs. Hij vergeleek ze met het CBS-cohort 1982, 16.000 tieners die in 1982 in groep 8 zaten en sinds die tijd door het Centraal Bureau voor de Statistiek in de gaten worden gehouden om een beeld van schoolloopbanen te krijgen. Met aan het CBS-ontleende vragenlijsten mat Dijkstra onder meer taalen rekenprestaties, ging na in welk soort voortgezet onderwijs de scholieren belandden en wat voor cijfers ze daar haalden. Daarnaast wilde Dijkstra weten of de opvoeding van zijn artikel 31-jongens en -meisjes werkelijk zoveel anders was dan die van andere kinderen. Ouders, afhankelijk van hun opleiding en beroep verdeeld in vijf groepen, moesten daartoe vragen beantwoorden als: 'U zit te eten en uw kind begint tegen u te praten, wat zegt u dan?'. De promovendus vond wel verschillen in de opvoeding maar toch bleek dat de schrijvers van 'Taak en toerusting' het níet bij het rechte eind hadden: gereformeerd-vrijgemaakte kinderen doen het per saldo niet beter op school, ook niet als ze uit een lager sociaal milieu komen. Een derde onderzoeksvraag is er binnen de gereformeerd-vrijgemaakte richting een sterkere samenhang tussen sekse en schoolsucces? zag de promovendus evenmin bevestigd. Het traditionele rolpatroon-denken maakt niet zelden dat meisjes het minder ver schoppen dan jongens. Dijkstra leerde de gerefor- meerd-vrijgemaakten wat dat betreft als vrij modern kennen: ''Ze zeggen tegen alle kinderen: 'Denk erom, je moet doorleren'.'' Maar vermoedelijk treden er vanaf de tweede helft van de middelbare school wél negatieve effecten voor meisjes op. Dan komt voor de gereformeerd-vrijgemaakte meisjes de taak in het gezin toch meer en meer in het vizier. ''Zo gauw het meisje denkt dat ze, als ze tegen een vent aanloopt, trouwt en kinderen krijgt, veranderen haar opleidingskeuzes. Dan kiest ze voor kortere, minder kansrijke opleidingstrajecten.'' De onderzoeker blijft zijn 1986-cohort volgen om dat aan te tonen. Tegelijk kan dan worden onderzocht of er verbanden bestaan tussen milieu, religie en de keuze voor bepaalde beroepen en studierichtingen. De gereformeerd-vrijgemaakten moeten intussen consequenties trekken, nu het probleem van ongelijke onderwijskansen wel degelijk ook in hun gelederen blijkt te spelen. ''Wat mij betreft is het belangrijkste dat ze het probleem op de agenda plaatsen'', aldus Dijkstra. Met andere woorden: meedoen aan het beleid dat er is om het probleem te lijf te gaan.