Heerlense televisiekijkers moeten nog even geduld hebben voordat ze naar de programma's van MTV, BBC 1 en BBC 2 kunnen kijken.

Het Nutsbedrijf Heerlen BV begint op 6 januari met het omzetten van de apparatuur in de Heerlense wijken. Een karwei dat vier tot zes weken duurt. In elke straat in Heerlen staan verdeelkastjes waarop een aantal woningen is aangesloten. In al die kastjes moeten veranderingen worden aangebracht. Het Nutsbedrijf Heerlen BV denkt uiterlijk half februari klaar te zijn met het karwei. Het invoeren van MTV gebeurt een paar dagen later omdat voor de ontvangst van die zender speciale apparatuur nodig is, die nog niet voor handen is.

Heerlen is er niet beter van geworden. En Hoensbroek bestaat niet meer. De Heerlenaar betaalt meer belasting. En de Hoensbroekenaar voelt zich gediscrimineerd. Vier conclusies over de gemeentelijke herindeling, opgetekend uit de mond van oud-wethouder Rein Hummel van Hoensbroek, tien jaar na de herindeling.

Hummel herinnert zich de periode vlak vóór de herindeling nog goed. Hoensbroek stond bol van de protesten. De plannen van de regering, om de stad te degraderen tot de zoveelste wijk van de gemeente Heerlen, sloegen in als een bom. "Dat nooit", riepen de Hoensbroekenaren in koor. Hummel nu: "Het was nog nooit vertoond dat zo'n grote gemeente zomaar van de kaart werd geveegd. Hoensbroek had best kunnen blijven bestaan. Het zou niet veel meer gegroeid zijn, maar behoud en verbetering van wat er was, boden voldoende mogelijkheden om Hoensbroek niet te laten afglijden. Je moet niet vergeten dat de gemeente op 1 januari 1982, toen ze opging in Heerlen, financiële reserves had van bijna 17 miljoen gulden. Samen met de gemeentelijke bezittingen bracht Hoensbroek een bruidschat van zo'n 25 miljoen gulden mee."

Meer belasting Dat betekent volgens de oud-wethouder niet dat Heerlen ook beter werd van de herindeling. "Er kwamen meer inwoners bij, het grondgebied werd groter. Dat lijkt allemaal erg leuk, maar de magische grens van 100.000 inwoners - die meer rijksgeld in het gemeentelaatje brengt - heeft de stad nog steeds niet bereikt. Groot-Heerlen is van de herindeling uiteindelijk alleen maar armer geworden. En de inwoners betalen daarvoor meer belasting." De voornaamste gedachte achter de gemeentelijke herindeling in Zuid-Limburg was het vormen van bestuurskrachtiger gemeenten, om daarmee de herstructurering van met name de achtergebleven Mijnstreek extra te stimleren. Die doelstelling is in Heerlen niet gehaald, vindt Hummel.

Armlastig "Heerlen is vanwege zijn armlastige positie nog steeds niet het krachtige streek-bestuurscentrum dat de overheid zich destijds heeft voorgesteld. De gemeente moet zich vastklampen aan het beeld van een stedelijk knooppunt om voor subsidies in aanmerking te komen. Op eigen kracht kan ze zich niet tot een sterk bestuurlijk centrum ontwikkelen." Samenvoeging in 1982 van Heerlen met Hoensbroek èn het huidige Landgraaf had dat effect wel kunnen hebben, meent hij. "Maar dat mocht niet. Dan zou Heerlen groter dan Maastricht zijn geworden. En dat was politiek weer ondenkbaar." PvdA-gedeputeerde Johan van der Woude had al in de jaren zestig het idee om van de hele Oostelijke Mijnstreek één grote gemeente te maken. Een gedachte die vandaag de dag steeds meer aanhang vindt in de streek. Maar destijds werd Van der Woudes idee getorpedeerd.

Oud-mijnwerkers Groter nog was volgens Hummel het fiasco van de herindeling op maatschappelijk gebied in Heerlen. Daarmee sloeg de overheid de plank naar zijn mening finaal mis. "De Hoensbroekse bevolking bestond voor het overgrote deel uit oud-mijnwerkers en laaggeschoolde werknemers. In Heerlen is de bevolkingsstructuur duidelijk anders. Het niveau lag, en ligt, er wat hoger. Die verschillen werk je niet weg met een papieren herindeling." Ook op politiek gebied is dat volgens hem duidelijk zichtbaar geworden. In de Heerlens-Hoensbroekse afdeling van de PvdA, het vroegere politieke nest van Hummel, ontstonden sterke contrasten. "De arbeiders contra de witte boorden", zo typeert hij het. Volgens Hummel overigens de rechtstreekse aanleiding van de teloorgang van de PvdA in het Heerlense.

Winkelcentrum De maatschappelijke verschillen tussen Hoensbroek en Heerlen bleven na de herindeling voortbestaan. Heerlen ontwikkelt zich steeds meer tot een witte-boorden-stad. Hoensbroek verpaupert. Dat geldt niet alleen voor de bevolking. Ook het aanzien van de vroegere kasteelstad is er in de achterliggende tien jaar niet op vooruitgegaan. Het Hoensbroekse winkelcentrum holde zienderogen achteruit, terwijl de gemeentebestuurders er alles aan doen het Heerlense centrum voor honderden miljoenen guldens op te knappen. Uiteindelijk pikten de Hoensbroekse winkeliers het niet meer en protesteerden zij zo ongemeen hard, dat het Heerlense gemeentebestuur wel mòest luisteren. Na veel vijven en zessen, en met geld van anderen, wordt het Hoensbroekse winkelcentrum nu enigszins opgekrikt.

Verwaarloosd Hummel verwacht niet dat de pijn van de herindeling op korte termijn verdwijnt. "In Blerick, dat al in 1941 bij Venlo werd gevoegd, voelen oudere mensen die pijn nog steeds", weet hij. "Als je daar naar het gemeentehuis vraagt, verwijzen ze je nog steeds de weg naar het oude Blerickse gemeentehuis, en niet naar Venlo." Hummel: "Er is meer. Sinds de herindeling is het bestuur afstandelijker geworden. In Hoensbroek stonden gemeentebestuur en bevolkingdicht bij elkaar. Men kende elkaar. Bestuurders kwamen naar alle feestelijkheden van verenigingen. Iedereen kende de raadsleden. Nu is dat heel anders. Je ziet op recepties van Hoensbroekse verenigingen nauwelijks nog collegeleden. Carnavalsvereniging en harmonieën voelen zich in dat opzicht steeds meer verwaarloosd. De meeste Hoensbroekenaren weten nauwelijks nog wie er in de gemeenteraad zit."

Belazerd "En dan die andere zaken", vervolgt hij. "De dreigende sluiting van het politiebureau, de dreigende opheffing van de dependance van de dienst Burgerzaken van de gemeente, de dreigende sluiting van het zwembad Terveurt. Allemaal dingen die het er voor Hoensbroek niet leuker op maakten." De doorsnee-Hoensbroekenaar voelt zich volgens Hummel eigenlijk gewoon belazerd door Heerlen. "Dat betekent dus dat er een afstand blijft bestaan tussen Heerlen en Hoensbroek. En dat kan nooit de bedoeling van de gemeentelijke herindeling zijn geweest."

* De veertiende Kartoenale, die vanaf vandaag in kasteel Hoensbroek te zien is, staat volledig in het teken van het milieu. Uit de ruim 1600 inzendingen koos een deskundige jury honderd winnende cartoons, die geëxposeerd worden. De tekeningetjes zijn niet alleen bedoeld als komische plaatjes om naar te kijken. Veel meer geven ze op een cynische manier aan hoe we met het milieu omgaan, en wat daar de resultaten van dreigen te worden. Het initiatief van deze jaarlijks terugkerende Kartoenale komt van het Provinciaal Vormingscentrum Beringe in Belgisch Limburg. De inzendingen zijn afkomstig van cartoonisten uit de gehele wereld. Vooral vanuit het Russische Gemenebest kwamen veel inzendingen. De expositie van cartoons is vanaf zaterdag 4 januari tot en met zondag 2 februari te zien in het Slotgebouw van kasteel Hoensbroek. Dagelijks geopend van 10.00 tot 12.00 uur en van 13.30 tot 17.00 uur.

De een is overspannen, de ander afgebrand en weer een ander staat langdurig onder stress. Iedereen geeft hetzelfde beestje een andere naam. En veel, erg veel mensen zien hun werk als veroorzaker van het probleem. De gevolgen: ziekteverzuim, psychische en lichamelijke klachten en arbeidsongeschiktheid. De afdeling preventie van het regionaal instituut voor ambulante geestelijke gezondheidszorg (Riagg) in Sittard heeft voor deze problematiek een cursus ontwikkeld, die het ziekteverzuim en de werkstress tegen moet gaan. Want werken blijkt voor steeds meer mensen een geestelijk ongezonde bezigheid te worden. Werkstress lijkt de beroepsziekte van de jaren negentig te worden. Riagg Sittard geeft cursussen om ziekteverzuim tegen te gaan

Uiteindelijk belandde hij moe gestreden thuis. Gesloopt, zoals hij zelf zegt, door de drukkende situatie op zijn werk. Hij was vaak moe, kreeg last van zijn maag, maar zag het naderende onheil niet op tijd aankomen. Op een gegeven moment kón hij gewoon niet meer. "Ik denk dat ik mezelf lang voor de gek heb gehouden". Ben (45) is zeven maanden overspannen geweest, maar onlangs weer begonnen met halve dagen werken. Voor die tijd werkte hij méér dan full-time op een administratieve afdeling van een groot bedrijf. Hij was altijd enthousiast en zijn collega's wisten dat ze op hem konden rekenen. Maar in de loop der jaren groeide het werk Ben boven het hoofd. De afdeling werd gereorganiseerd en van de acht bleven er nog maar vijf mensen over, die hetzelfde werk moesten verzetten. En liefst snel en nauwkeurig. "Dus ging ik werk mee naar huis nemen", vertelt Ben, "want ik ga geen 'nee' verkopen aan collega's die gewend zijn dat ze van mij op aan kunnen. Bovendien moest de tent blijven draaien", duidt hij de betrokkenheid bij zijn bedrijf aan. Het werden geen 40 uur, maar 60 uur in de week werken. Ben was moe en futloos als hij thuiskwam, had vaak hoofdpijn, kon slecht slapen en had in het weekeinde geen zin meer in gezellige uitstapjes. "Ja logisch toch dat je moe bent in je vrije tijd, als je de hele week hard werkt?" Maar Ben hield zichzelf voor de gek. Geknapt "Op een maandagmorgen is er iets in me geknapt", vertelt hij verder. "Binnen een kwartier kwamen drie collega's met een spoedklus. De derde vraag heb ik niet eens meer meegekregen. Het begon me te duizelen, ik dacht dat ging flauwvallen en raakte in paniek. In de middagpauze ben ik naar huis gegaan en heb me ziek gemeld. De volgende dag weer gewoon aan het werk gegaan. Maar ik was bang geworden, bang om onder de mensen te zijn. Ik zat maar wat te zitten achter mijn bureau, zwetend en met een bonzend hart. Mijn collega's hebben me naar huis gestuurd. Dat was het begin van een verschrikkelijke tijd." Geleidelijk aan zag ook Ben in, dat hij te veel van zichzelf had geëist. De huisarts verwees hem door naar het Riagg en die zette hem in een therapiegroep met mensen die dezelfde problemen hadden. Hier heeft hij veel aan gehad. "Werken is goed, maar het moet er niet op uitdraaien dat het allesoverheersend wordt in je leven, doordat je het koste wat kost altijd goed wilt doen." Cirkel Voor de medewerkers van het Riagg in Sittard is het verhaal van Ben zeker niet nieuw. 25 procent van de mensen die bij het Riagg aankloppen heeft psychische problemen die verband houden met werk. Het probleem groeit, steeds meer mensen worden ziek en belanden in het ergste geval in de WAO. "Het is een vicieuze cirkel", vertelt psycholoog Marc Bosma van het Riagg in Sittard. "Steeds minder mensen moeten steeds meer werken. Ze raken overbelast en worden ziek. Het gevolg: hun collega's moeten het werk opvangen, kunnen dit op den duur niet meer aan en worden ook ziek. Zo is de cirkel rond". De toenemende stroom mensen die bij het Riagg om hulp kwam vragen, zetten de medewerkers van de afdeling preventie een jaar geleden aan het denken. Er moest snel iets aan gedaan worden. En niet achteraf, maar vooraf. Preventief dus. De hoofdvragen die afdeling zich stelde, waren: - wat kunnen wij als preventieafdeling doen, om te voorkomen dat mensen aan werkstress ten onder gaan en in de ziektewet belanden, en - op welke beroepsgroep moeten wij als Riagg ons in eerste instantie richten? Cursus De conclusies van een jaar onderzoeken, vergaderen en opschrijven liggen nu kant-en-klaar in het rapport Werkend en Wel. Het is een voorstel voor twee cursussen om werkstress en ziekteverzuim in de gezondheidszorg en dienstverlenende beroepen te voorkomen of te verminderen. "Bij veel beroepen brengt de aard van het werk stress met zich mee", vertelt sociologe Irène Ceha van het Riagg. "Bijvoorbeeld buschauffeurs: die moeten veilig rijden, op tijd zijn en vriendelijk blijven tegen vervelende passagiers. Of verzorgsters in een bejaardenhuis: het werk moet af, liefst zo snel mogelijk en ze moeten altijd aardig blijven, ook tegen lastige ouderen. Vooral in de gezondheidszorg is het percentage mensen dat ziek thuis zit, hoog. Vandaar dat we om te beginnen, de cursussen op deze tak hebben toegespitst." In februari gaan als eersten de leidinggevenden van de Stichting Gezinszorg Geleen, Beek en Stein op cursus. In zes bijeenkomsten van 2½ uur wordt hen geleerd hoe ze stressproblemen op de werkvloer kunnen herkennen en voorkomen. Verder wordt de stijl van leidinggeven onder de loep genomen en bekeken hoe ze het ziekteverzuim bespreekbaar kunnen maken. De doelgroep managers is bewust gekozen omdat zij de personeelsleden kennen, hen moeten begeleiden en invloed op de werkomstandigheden kunnen uitoefenen. In maart staat het verzorgend personeel van de Paulusstichting in Sittard op het programma. Deze bedrijfsgerichte aanpak is landelijk gezien, nog een betrekkelijk nieuw onderdeel voor de afdeling preventie van het Riagg. Schuldig Ben is in ieder geval blij dat het probleem gesignaleerd is en preventief wordt aangepakt. Hij vindt het vooral belangrijk dat het ziekteverzuim binnen het bedrijf besproken kan worden. "Niets is zo erg als je schuldig voelen dat je ziek bent. Tegenover je chef, je collega's, je omgeving en de controlerend arts. Ik heb vaak gewenst dat ik een aanwijsbare ziekte had waardoor ik niet kon werken. Maar hoe moest ik nu uitleggen dat het niet meer ging?" Ben werkt nu weer voor halve dagen. "Kan ik 's middags mijn accu opladen als het 's morgens druk is geweest. Ik heb wel geleerd dat je al dat moeten moet relativeren. Hard werken kan geen kwaad, maar je moet voor jezelf weten wanneer je té hard werkt en daarvoor ook uit durven komen. En dat is niet gemakkelijk in deze tijd. Want het lijkt wel alsof er geen middenweg meer bestaat tussen niet werken en veel te hard werken."

* Werkstress: steeds meer mensen krijgen psychische problemen als gevolg van stress op het werk.

De handtekeningenactie die de stichting Behoud Landschap Het Meldert in Stein enkele weken geleden is gestart loopt lekker. Nu al hebben zo'n 1500 mensen in de aan Het Meldert grenzende kernen Nieuwdorp en Elserveld hun steun betuigd aan de actie.

Dat houdt volgens voorzitter M. Fredrix van de stichting in dat 90% van de direct omwonenden tegen de bebouwing van het natuurgebied is. De stichting gaat de komende weken nog door met de huis-aan-huis-inzameling van handtekeningen. "Het kost veel tijd en inzet, maar het loont de moeite. Hieraan kan de gemeente Stein niet zonder meer voorbij gaan", aldus Fredrix. De stichting Behoud Landschap Het Meldert loopt te hoop tegen de plannen van de gemeente Stein om in het natuurgebied tussen Elsloo en Stein 700 woningen te bouwen. Dat kan volgens wethouder Jo Driessen zonder het hart van het gebied, waar veel bomen staan, aan te tasten. Volgens Driessen worden alleen de agrarische gebieden rondom de bomenkern bebouwd. De stichting stelt daartegenover dat juist bebouwing van die rustige velden het eigenlijke natuurgebied zal aantasten, omdat het gedaan zal zijn met de rust daar.

Vragen Inmiddels heeft de stichting de politieke partijen in Stein op de hoogte gesteld voor haar bezwaren tegen de bouwplannen. Een heel klein succesje heeft dat inmiddels opgeleverd, want de commissie ruimtelijke ordening wilde niet zonder meer akkoord gaan met de eerste fase van het plan. Die eerste fase wil Stein alvast uitvoeren, vooruitlopend op de wijziging van het bestemmingsplan voor Het Meldert. De raadscommissie heeft daar nog wat vragen over, onder meer over de financiële kant van de zaak en wil daar eerst antwoord op voordat ze akkoord gaat. Overigens trekken vrijwel alle fracties de financiële haalbaarheid van het gehele plan in twijfel. Er lopen allerlei transportleidingen (onder meer voor DSM) door het gebied, waarvoor extra veiligheidsmaatregelen getroffen moeten worden. Daarnaast valt een groot deel van het gebied in de zogeheten 55 dBa-zône, wat betekent dat de gemeente geluidwerende voorzieningen moet treffen. Beide zaken maken dat bouwen in Het Meldert wel eens flink duurder kan uitpakken dan elders het geval is.

Onontkoombaar Probleem is alleen dat Stein volgens wethouder Driessen geen "elders" meer heeft. Hij blijft er bij dat bebouwing van Het Meldert onontkoombaar is omdat Stein geen andere bouwterreinen meer heeft. Gezien het grote aantal woningzoekenden dat Stein kent is uitbreiding van het aantal woningen in de gemeente dringend nodig, aldusDriessen.

Het is nog stil op straat. In een cafeetje, langs de smalle Tentstraat in Vaals, klinken de eerste noten van Suzie Quatro's 'If you can't give me love'. Een 'gouwe ouwe'. Op het podium, in 't Jachthuus, staat Acid. Een dansorkest, kondigt het plakaat op de toegangsdeur van het kroegje aan. De naam doet anders vermoeden... Nieuwjaarsdag in Vaals. De klok slaat twee uur. Je ruikt de geur van vers gepofte aardappelen in het centrum van het grensplaatsje. Hier en daar wandelen mensen. De rest slaapt wellicht nog, of maakt zich op voor de 'noen'. Sommigen zijn op weg naar café 't Jachthuus, voor een nostaligsch optreden van Acid. "Eigenlijk is de groep uit elkaar. Maar het is traditie hè, dat ze op nieuwjaarsdag hier spelen", vertelt een vrouw van middelbare leeftijd, die de bonnenverkoop regelt. Dromerig schudt ze het hoofd. "Sjiek wah!", mompelt ze, terwijl ze naar het podium staart. Naar haar zonen, Marc en Errol Delnoye, die inmiddels stevig keyboards en basgitaar bespelen.

Woordenboek Nee, ze spelen geen House. Ook geen Acid. Maar die naam dan? "Nou dat zit zo. Toen we zestien jaar geleden begonnen, waren we vrijwel allemaal fan van de Sweet. Dus gingen we in het woordenboek op zoek naar het tegenovergestelde van zoet. Zuur dus. We vonden het woord Acid. Dat betekent niet letterlijk zuur, maar het ìs een zuur. Daar kwamen we pas later achter", legt zanger Leo van Weersch uit. Hij is met zijn 29 jaar het op één na oudste lid van de band. "We zijn jong begonnen, hebben elkaar leren kennen toen we op de middelbare school zaten. Vandaar." Acid bestaat officieel niet meer. Medio vorig jaar ging de band uit elkaar. De karakters van de bandleden botsten, en zo gezellig als vroeger was het niet meer. De muzikanten van het eerste uur waren vertrokken, hun plaatsen ingenomen door nieuwelingen.

Zangeres "De samenstelling van Acid is in de loop van de jaren vijf à zes keer veranderd", vertelt drummer Paul Jussen, ook één van de afhakers. Hij woont en werkt tegenwoordig in Hilversum, is paukenist bij het Radio Filharmonisch Orkest. "We hebben zelfs een keer een zangeres gehad." Hoongelach van de andere bandleden. "Ze kon niet zingen", legt Jussen uit. Nee, de bandleden die vandaag weer op het podium staan, die vormden de 'succesformatie': Errol en Marc Delnoye, Paul Jussen, John Beckers en Leo Vanweersch. "Samen hebben we meer dan zes jaar gespeeld. We deden alles samen, gingen samen uit en samen op vakantie. We hebben in die tijd zelfs een singeltje gemaakt met twee covers erop: You thrill me van Exile en een nummer van Billy Preston."

Jeugdsentiment Vanweersch grijnst. "Weet je, we hebben zelfs in het voorprogramma van Pussycat gespeeld. Echt, serieus. En voor Engelse soldaten. Tsjonge, dat was lachen. Wij zongen teksten waarvan we dachten dat ze zo klonken. Die Engelsen konden ons amper verstaan. Ons niveau? Mmm, bij vlagen hoog." Jeugdsentiment. Officieel bestaat Acid niet meer. "Het liep niet meer." De zanger haalt berustend zijn schouders op. "We zijn niet met ruzie uit elkaar gegaan, hoor. We zijn nog steeds vrienden." Het idee voor een 'Acid-revival' werd afgelopen zomer geboren, tijdens een reünie van oud-spelers. "Zestien jaar lang hebben we op bruiloften en partijen gespeeld, en bijna evenlang verzorgden we op nieuwjaarsdag een matinee in dit café. Tijdens de reünie hebben we besloten om die traditie voort te zetten. Dit is toch hartstikke gezellig", vindt Marc. Zijn moeder is het daar ongetwijfeld roerend mee eens.

Grapje Gerepeteerd hebben ze niet. Rond half drie loopt het kroegje vol en begint Acid met het nostalgische concert. Een nummer van de Beach Boys, een nummer van Chris Norman en dan? "Tja, we kennen nog maar twee nummers, dus die doen we maar weer over", blèrt Vanweersch. "Grapje!" Het publiek lacht, terwijl drummer Paul het ritme van 'O middernacht' van Drukwerk inzet. Even later galmt iedereen mee op meezinger bij uitstek 'Een beetje verliefd' van André Hazes. Terwijl Acid voor de gein even wat 'moderne' noten erdoorheen mixt. 'James Brown is dead', om vervolgens weer over te gaan op 'gouwe ouwen'. Het publiek geniet, jong en oud. Volgend jaar weer? Paul Jussen glimlacht geheimzinnig. "Dat hangt af van wat we betaald krijgen." "En of iemand met tomaten gaat gooien", vult Vanweersch hem aan. Dat gebeurt niet. Dus wie weet. Maar meedraaien in het circuit, dat willen de vijf muzikanten niet meer. "Al die moderne apparatuur. Dat is toch niet te betálen." Nee, James Brown mag dan nog still alive zijn, Acid is ècht dead, op enkele kleine revivals na...

De Meerssense coalitie-fractie Nieuw Meerssen is "zeer verontwaardigd" over de snoeibeurt die de heg rond en op de begraafplaats in Meerssen heeft ondergaan. "Gewoon schandalig", noemt Nieuw Meerssen het snoeien, waardoor, volgens de fractie, de privacy van de nabestaanden van de overledenen wordt aangetast. Ook vindt de fractie dat het vroeger zo mooie en karakteristieke kerkhof in een "kale boel" is veranderd. In een brief aan het Meerssense gemeentebestuur vragen Jan Peusmans, Paul Houten en Marie Tummers burgemeester en wethouders om hen voortaan van te voren op de hoogte te stellen van het waar en hoe van snoeibeurten, of zoals Nieuw Meerssen het uitdrukt: "Van het toedienen van zulke dwaze kapsels".

Het voormalig kraakpand aan de Hondstraat 15 in Maastricht krijgt een herdenkingsplaquette. Het moet een symbolische plaquette worden voor dit pand, dat eind jaren zeventig werd gekraakt en medio 1980 door de politie werd ontruimd. In de raadsvergadering van mei jl. stelde de PvdA al voor het voormalige kraakpand een dergelijk gedenkteken te geven. "Het was destijds een roerige periode in de stad; daar mogen we best aan herinnerd worden. Anders is iedereen het over vijftig jaar vergeten", aldus PvdA'er Laetus Kaasenbrood. De gemeente heeft nu in overleg met de Stichting Heubi, eigenaresse van het pand, besloten een kunstenares opdracht te geven een plaquette te ontwerpen. Deze kunstenares is een vroegere bewoonster van de Hondstraat 15, die zelf actief is geweest in de kraakbeweging.

Een van de uitgangspunten van de Dierenbescherming is het verbod op het sportvissen. Maar - zo staat in een onlangs verschenen brochure - als er dan tòch gevist wordt, doe dat dan wel op een verantwoorde manier. Frans van den Broek uit Maastricht is bestuurslid en voorlichter van de Dierenbescherming, afdeling Maastricht, en zeer actief op het gebied van de dierenbescherming in het algemeen. Dierenbescherming of niet, toch neemt Van den Broek van tijd tot tijd een hengel uit zijn foedraal om vervolgens in de Maas te gaan vissen. "Dat moet kunnen", is zijn slogan. "Maar ik vis wel op een verantwoorde wijze." Vegetariër Zijn opvatting staat haaks op het uitgangspunt van de Dierenbescherming. Daar is Van den Broek zich terdege van bewust, maar hij stelt ook vast dat de sportvisserij in Nederland niet van vandaag op morgen kan worden uitgebannen. "Wel moet er gezorgd worden voor goede voorlichting op hengelgebied. Dat zou de Nederlandse Vereniging voor Sportvissersorganisaties (NVVS) voor haar rekening moeten nemen. Zorgen voor een stukje opvoeding aan de waterkant", aldus Van den Broek. "Het feit dat ik vis, zal mij in kringen van de Dierenbescherming niet in dank worden afgenomen. Maar ik denk dat nog meer leden van de Dierenbescherming gaan vissen. Omgekeerd zullen veel sportvissers lid van de Dierenbescherming zijn. Eigenlijk moet een lid van de Dierenbescherming ook vegetariër zijn. Hoeveel dierenbeschermers zouden tijdens de Kerstdagen hebben gesmuld van hun kalkoen? Hypocriet? Dat kun je wel zeggen, ja."

Verbieden "Er zijn in het verleden wel vaker discussies tussen de Dierenbescherming en de Nederlandse Vereniging voor Sportvissersorganisaties (NVVS) geweest", vervolgt Van den Broek. "Maar die hebben niet geleid tot een oplossing." Iedereen weet dat een vis pijn lijdt als hij gevangen wordt, zegt hij. "Ik ook. Daarover bestaat geen discussie. Daarom wil de Dierenbescherming het vissen verbieden. Het is heel moeilijk, of zelfs onmogelijk, het vissen aan banden te leggen. Daarom moet gezocht worden naar een oplossing. Er zou eens een behoorlijke dialoog moeten komen. Zo'n discussie had al veel eerder moeten plaatsvinden. Overigens: de Dierenbescherming doet méér dan alleen praten over het al dan niet verbieden van het vissen."

Onverantwoord Van den Broek is ervan overtuigd dat "mensen uit de praktijk" veel kunnen bijdragen tot begrip tussen beide partijen. "Ik bedoel dat een goed functionerend hoofdbestuurslid van de Dierenbescherming ooit eens gevist zou moeten hebben. Ik ben er namelijk van overtuigd dat de beste jachtopziener nog altijd een voormalig stroper is. Weet je waar ik op tegen ben? Op het foreltakelen in een afgesloten bak. Dat heeft niets met vissen te maken. Hier gaat het erom zoveel mogelijk vissen aan de kant te krijgen. Daar betaal je immers voor?" Ook voor het wedstrijdvissen heeft de Maastrichtenaar geen goed woord over. "Dat is dierenkwellerij. Te vergelijken met onverantwoord jagen. Die mensen hebben geen tijd de gevangen vissen goed te behandelen; de vissen worden ook nog in een net bewaard. Vaak sterven de vissen dan alsnog." Er is volgens Van den Broek een groot verschil tussen recreatievissen en wedstrijdvissen. "Een hengelaar moet duidelijk worden gemaakt dat hij een belangrijke taak aan de waterkant kan vervullen. Hij constateert het eerst als er iets aan het milieu schort. Heeft dus een signalerende functie. De Dierenbescherming zou moeten zeggen: 'Vissen? Okè, maar dan op een wijze die geen weerzin opwekt'. Dat kàn hoor, echt."

De Nederlandse Spoorwegen schuift projecten buiten de Randstad jaren naar achter. De modernisering van het spoor in en rond de grote steden krijgt voorrang. Volgens Gustafsson` hoofd planning van de NS` in het blad Openbaar Vervoer staat de spoorverdubbeling en elektrificatie van enkelsporige diesellijnen als Nijmegen-Roermond en Zutphen-Hengelo pas over twintig jaar op het programma. Overigens verwacht de NS wel een verbetering van de dienstverlening door nieuw en sneller dieselmaterieel` dat vanaf 1995 in gebruik wordt genomen.

Snelheid De NS stapt af van het plan om intercity-treinen binnen enkele jaren 200 kilometer per uur te laten rijden. Volgens Gustafsson kan de NS met een topsnelheid van 160 kilometer ook goed uit de voeten. Voor het intercity-project was twee miljard gulden gereserveerd. Dat geld wil de Spoorwegen onder andere gebruiken om rondom Amsterdam vier in plaats van twee sporen extra aan te leggen.

Rail 21 Wanneer er niet meer dan 700 miljoen gulden per jaar wordt geïnvesteerd, is volgens Gustafsson het eerste gedeelte van het omvangrijke NS-project Rail 21 pas in 2010 gereed. Eerder liet minister Maij-Weggen (Verkeer en Waterstaat) de Tweede Kamer weten dat de eerste fase al rond de eeuwwisseling klaar zou zijn.

De Maastrichtse politie heeft een 30-jarige Maastrichtenaar, die eind oktober na een toegestaan verlof uit de Sittardse gevangenis De Geerhorst niet terugkeerde, dinsdagochtend vroeg aangehouden in Berg en Terblijt. Rond 1.30 uur zag een politiepatrouille de man in een personenauto over de Terblijterweg rijden. Zodra hij de politie in de gaten kreeg, stoof de man met 160 kilometer per uur richting Berg en Terblijt. Daar stopte hij. De man werd aangehouden en zijn auto in beslag genomen. Nog dezelfde dag is de Maastrichtenaar overgebracht naar het huis van bewaring in Vught.

Het bisdom Roermond heeft van de Roermondse kantonrechter mr. Th. Pluymaekers dinsdag tien dagen de tijd gekregen om het ontslag van drs. L. Bongaarts uit Herkenbosch ongedaan te maken. Bongaarts is onderwijsgedelegeerde van het bisdom Roermond. is volgens het bisdom geen werk meer. Veel scholen in het voortgezet onderwijs hebben in de loop der jaren hun relatie met het bisdom Roermond verbroken, omdat ze het niet eens zijn met het beleid van bisschop Gijsen. Voor het bisdom reden zich van Bongaarts te ontdoen. Afgewezen Het arbeidsbureau heeft de ontslagaanvrage van het bisdom tot twee keer toe afgewezen. Veertien dagen geleden eiste Bongaarts voor de kantonrechter een schadevergoeding van drie ton als het bisdom hem aan de kant zou zetten. De kantonrechter vroeg zich toen hardop af of het bisdom genoeg heeft gedaan om Bongaarts een andere baan te bezorgen. Belangen Kantonrechter Pluymaekers heeft het bisdom nu de kans geboden het dreigende ontslag ongedaan te maken. Hij heeft het bisdom tevens veroordeeld tot het betalen van de proceskosten. De juiste tekst van het vonnis is door de Roermondse kantonrechter niet vrijgegeven. Hij vindt dat het aan de partijen zelf is om het vonnis openbaar te maken. Onderwijsgedelegeerde Bongaarts wil vooralsnog geen commentaar geven op het vonnis. Hij zegt de belangen van de kerk niet te willen schaden. Bij het bisdom Roermond was niemand voor commentaar bereikbaar.

Oud-huidarts F. Poldermans uit Roermond is dinsdag in het Laurentiusziekenhuis op 74-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van een verkeersongeval. Poldermans werd maandag op de Burgemeester Geuljanslaan aangereden, toen hij te voet de weg overstak. Met een ogenschijnlijk onschuldige hersenschudding werd hij naar het ziekenhuis gebracht. Daar traden complicaties op, waardoor zijn toestand verslechterde en hij overleed. Poldermans was voor zijn pensionering huidarts in het Roermondse ziekenhuis.

Ook in Zuid-Limburg bestaat vanaf half januari de mogelijkheid het rijbewijs binnen twee weken te behalen.

Op een afgesloten gedeelte van het vroegere Emma-terrein in Brunssum heeft het Verkeers Opleidings Centrum (VOC) Limburg BV een gigantisch circuit aangelegd, waar rij-examenkandidaten in veertien opeenvolgende dagen het autorijden wordt bijgebracht. nam het idee voor een leskamp voor het rij-examen over van andere VOC's, onder meer in Eindhoven, Gorinchem, Dordrecht en Vaessen.

Circuit In Brunssum zorgen vijftien fulltime medewerkers ervoor dat per cursus zo'n zestig kandidaten in tien tot veertien dagen tijd worden klaargestoomd voor het rij-examen. Het examen volgt meteen na de cursus. Om de kandidaten zo goed mogelijk op het rij-examen te kunnen voorbereiden, legde VOC Limburg BV een compleet autowegen-circuit aan op het vroegere Emma-terrein in Brunssum. "Behalve een circuit van wegen hebben we een paar hellingen gemaakt, er is een groot parkeerterrein en er zijn garages, bedoeld om kandidaten alles bij te brengen wat nodig is voor het behalen van het rijbewijs", vertelt een van de medewerkers van VOC-Limburg.

Theorie Behalve uitgebreide praktijklessen krijgen de kandidaten ook een stoomcursus theorie. Het behalen van het rijbewijs op deze manier betekent wel dat kandidaten veertien dagen vrij moeten nemen, omdat ze de gehele dag bezig zijn op het terrein in Brunssum. Initiatiefnemer H. Jansingh kwam op het idee ook in Zuid-Limburg een dergelijke rij-opleiding met een speciaal circuit te beginnen, nadat soortgelijke opleidingen elders in het land een groot succes bleken. "Veel mensen die een rijbewijs willen halen, kijken op tegen de lange cursustijd bij normale rijscholen", aldus de medewerker van VOC-Limburg. Het instituut verzorgt ook opleidingen voor de rij-examens motorfiets, vrachtauto en bus. Het percentage geslaagde deelnemers ligt bij de landelijke VOC's gemiddeld op zestig tot zeventig procent.

* Landgraaf krijgt binnenkort internationale bekendheid, zo is tenminste de bedoeling. Directeur Leo Bauer (links) van het Internationaal Transportbedrijf Janssen & Zn BV uit die gemeente vond dat het na tien jaar Landgraaf tijd werd zijn gemeente ook eens buiten de landsgrenzen bekendheid te geven. Hij besloot als verjaardagscadeautje voor de tienjarige gemeente een van zijn vrachtwagens volledig te beschilderen met Landgraaf-reclame. Behalve het gemeenteljk logo, de bekende drie blaadjes en de naam Landgraaf, sieren ook de twaalf Europese sterren de vrachtwagen. Landgraafs burgemeester Coenders onthulde de zestien meter lange rijdende reclame gistermorgen tijdens een feestelijke bijeenkomst op het plein voor het Landgraafse raadhuis. Tijdens diezelfde bijeenkomst ontving de burgemeester ook het eerste exemplaar van Landgraaf Aktueel, de opvolger van het bekende Ensu-Weetje, een weekblad dat de afgelopen jaren in Landgraaf verscheen.

Elk jaar verschijnt in Maastricht het Jaarboek. Voor 1991 tekende de schrijfster Angenies Brandenburg voor een literaire terugblik op het voorbije jaar. De Limburger mocht van haar in een aantal afleveringen een voorpublicatie doen op chronologische volgorde. Vandaag het wetenschappelijk leven in de stad.

Aan de RL wordt vooral véél onderzocht

tegen de dertig graden, is gerijpt tot een diep-verzadigd, diffuus licht dat schuine schaduwen werpt over die heel oude stad van mijn herinnering. En "...Uit alle hoeken en gaten komen ze weer tevoorschijn, de Maastrichtenaren", schrijft restaurateur Lei Meisen in Maas en MECC. "Het dialect klinkt weer op van de terrassen. De kleding is weer verzorgd en er wordt weer gelachen." Op 2 september vond de opening plaats van het academisch jaar, in de nieuwe, halfondergrondse aula. Het was dit keer niet premier Lubbers die opmerkelijke uitspraken deed (zoals: "Nederland is ziek", verleden jaar in Nijmegen), maar de voorzitter van het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Limburg, drs L.E.H. Vredevoogd. "Het idee van gelijkheid is een fictie", zei hij. "Natuurlijk zijn universiteiten niet gelijk. Maar hier in Nederland doen ze zoveel mogelijk hun best om datgene wat ze van elkaar onderscheidt vooral te verbergen. Ten opzichte van de wetenschapsbeoefenaren (en dat is zeer ernstig, want de ongelijkheid in prestatie en talent die per definitie aanwezig is, wordt zo vervangen door een organisatorische schijngelijkheid), maar ook ten opzichte van de studenten. Alsof het niets uitmaakt waar je studeert. Alsof al die jonge mensen een universiteit binnenkomen met gelijke kwaliteiten, een gelijke motivatie en een gelijke ambitie..."

Gelijke kansen Een alert bureau voorlichting zou de strekking van dit betoog ogenblikkelijk een landelijke publicatie waardig hebben gevonden. Vredevoogd raakte hier immers de kern van de onderwijsontmanteling: onder het mom van gelijke kansen, het forceren van steeds verder opgeklopte organisaties en benamingen (iedereen is tegenwoordig professor) voor steeds verder vervlakkende kwaliteitseisen. Het dieptepunt is wel bereikt in de jaren zeventig: toen was het bij een aantal sociale faculteiten mogelijk af te studeren op een dagboek. Dat de Rijksuniversiteit Limburg kortgeleden inzat over het teruglopen van het aantal promoties per jaar is met de uitlatingen van de voorzitter eigenlijk niet goed te rijmen. Het schrijven van een dissertatie vergt meer tijd dan de vier jaar die de gemiddelde AIO (assistent-in-opleiding) tot zijn of haar beschikking heeft. Tenminste, als men zich niet tevreden stelt met bijvoorbeeld een vergelijkend literatuur-onderzoek in zes eerder gepubliceerde artikelen. De ongerustheid kan er dus op wijzen dat promovendi er genoeg van hebben stukwerk te mogen afleveren.

Te mondig? Een ander probleem dat wetenschapsbeoefenaren onvoldoende aan onderzoek toekomen omdat zij lijden onder de onderwijsbelasting, heeft eveneens iets raadselachtigs. Zijn er te veel studenten? Dan zou de Alma Mater acuut moeten ophouden met reclame maken. Zijn de studenten te mondig en daarom lastig? Nee, want dat is weer strijdig met de ervaringen bij het afstuderen van dertig volwassen deeltijdstudenten, onder wie banketbakker Theo Coenegracht. Het was een verademing, vond de wetenschappelijke staf, om te werken met mensen die levenservaring hadden en hun mond durfden opendoen. Zijn dan de docenten onvoldoende gemotiveerd? Daar zou iets van waar kunnen zijn. Bij rechten wil men bijvoorbeeld het liefst weer normaal tentamen afnemen, maar dat is strijdig met de ideologie van het Maastrichtse onderwijs. Wat ten nadele gaat van zowel onderwijs als onderzoek lijkt echter in eerste instantie de vergader'belasting', door de overheid afgedwongen en wie weet in de geboren Nederlander langzamerhand verinnerlijkt. Of, zoals de uit Tongeren afkomstige neurochirurg prof. E. Beuls het zei: "...waar twee Nederlanders bijeen zijn, daar worden notulen gemaakt."

Vergeetachtigheid Onderzocht wordt er ondanks alles aan deze universiteit onwaarschijnlijk veel. Er verschijnen boekjes over vergeetachtigheid bij ouderen, er staan oproepen in de krant voor dikke proefpersonen die willen afvallen, er wordt onderzoek gedaan naar 'angst voor pijn', naar het verschil in medische consumptie door Limburgers, Duitsers en Belgen, naar de doelmatigheid van fysiotherapie (de uitslag was dat daar geen verstandig woord over te zeggen viel; een week later werd de oprichting aangekondigd van een postdoctorale studie fysiotherapie), of naar buikpijn bij kinderen. Er is hoop voor het Maastrichts, want de samenvatting bij dit laatste proefschrift was geschreven in het Fries. Erg spannend leek mij het promotie-onderzoek van Jan Joost Rethans: gedurende twee jaar werden (getrainde) nep-patiënten met nep-klachten tweehonderd keer naar spreekuren van huisartsen gestuurd. De bevindingen waren dat niemand werd ontmaskerd als simulator en, zeer positief, dat ieder de best mogelijke zorg kreeg. Bij gebrek aan een echte letterenfaculteit kan er jammer genoeg geen onderzoek worden gedaan naar sommige zaken die juist voor Maastricht erg interessant zijn. Men kan hier geen talen of taalwetenschappen, geen geschiedenis en geen kunsthistorie studeren.

Symposia Mede vanwege het vijftienjarig bestaan van de RL zijn er dit jaar extra veel symposia en (open) wetenschapsdagen gehouden. De grootste publiekstrekker daaronder was wel het symposium op 25 oktober jl. over 'belastingvlucht naar België', onder leiding van de fiscaal-jurist prof. dr. R. Niessen. De uitgenodigde inspecteurs van de belastingdienst hadden een spreekverbod opgelegd gekregen. Juist daardoor, wellicht, kwamen 650 belangstellenden luisteren naar de ervaringen van de niet-inspecteurs. De universiteit klaagt dat ze niet genoeg studenten krijgt, en de studenten klagen dat ze niet genoeg geld krijgen. Daarover zouden ze eens met hun eigen opleiders moeten praten: die kregen geen van allen een beurs zonder tegen-prestatie. Bij matige studieresultaten konden ze geld lenen (het zogeheten renteloze voorschot), en dat later braaf terugbetalen. Naar het schijnt verlaten Maastrichtse afgestudeerden snel de regio, krijgen zij relatief gemakkelijk een baan en doen zij het daarin goed. Zelf verklaren zij dit uit een groep talent in sociale vaardigheden, vergeleken bij hun collega's van andere universiteiten. Wel is het aantal hoger opgeleiden dat staat ingeschreven bij het arbeidsbureau gestegen; acht ervan hebben medicijnen gestudeerd. In sommige gevallen anticipeert men gedurende zijn studie al op een bedrijfszekere toekomst, zoals de ploeg rechtenstudenten die tegen scherp concurrerende prijzen juridische bron-informatie verstrekt aan advocaten en notarissen. (De universiteitsbibliotheek, die dit jaar hetzelfde plan lanceerde, is duurder).

Overnames Hoewel de universiteit er een zesde faculteit bij wil (sociale wetenschappen), hoeft zij wat de gevestigde faculteiten betreft niet te vrezen voor fusies, aftapping of 'vijandelijke overnames'. Bij de Rijkshogeschool is dat anders gesteld. Dit jaar werd het conservatorium voor het feit geplaatst dat het moet gaan samenwerken met het conservatorium in Tilburg, liepen de academies voor bouwkunst en beeldende kunst hun tweede-fase-opleiding mis en kreeg de toneelacademie te horen dat ook zij onder de paraplu van Amsterdam moet werken. Ook de tolkenschool kan niet verwetenschappelijken in het tempo dat men zich voorstelt. Er wordt dus, niet verwonderlijk, opnieuw over 'de Randstadlobby' gesproken.

De jaarwisseling in Limburg verliep dit jaar rustig. Opvallend rustig zelfs, volgens de meeste politiewoordvoerders. weinig klachten over vuurwerk gehad, terwijl er toch meer dan ooit is verkocht", laat de politiewoordvoerder in Roermond weten. De eerste-hulp afdeling van het Academisch Ziekenhuis in Maastricht heeft in de nacht van oud op nieuw geen ernstige ongevallen hoeven te behandelen. Volgens waarnemend EHBO-hoofd G. Vandergraesen is het gisteren op zijn afdeling wel iets drukker geweest dan tijdens voorgaande jaarwisselingen, maar "het is nog absoluut niet te vergelijken met de drukte tijdens het carnaval". De Maastrichtse EHBO heeft ook geen ernstige brandwonden of ander vuurwerk-letsel hoeven te behandelen. Ook de Maastrichtse politie heeft een rustige nacht gehad. Afgezien van enkele kleine vechtpartijen, vier gesneuvelde ruiten en een burenruzie verliep de nieuwjaarsviering kalm. Verkeerd gebruik De eerste hulp-post van het Maaslandziekenhuis in Sittard moest zeven vuurwerkslachtoffers behandelen. Geen ernstige zaken. Het betrof allemaal verkeerd gebruik van vuurwerk en geen ongelukken als gevolg van ondeugdelijk vuurwerk. Zeven is voor Sittard een redelijk gemiddelde, geen opvallende stijging of daling. In de Oostelijke Mijnstreek verliep de jaarwisseling opvallend rustig. Nergens waren problemen met vuurwerk, nergens ook problemen met mensen die wat teveel gedronken hadden en toch achter het stuur wilden kruipen. Ook deden zich geen vechtpartijen voor. Politie en brandweer in de regio konden gisteren opgetogen melden dat ze een opvallend rustige nacht hadden gehad. Incidenten In Roermond vonden slechts enkele incidenten plaats, hoewel het bijvoorbeeld op de Veldstraat tot 8 uur 's morgens zeer druk was. Hier en daar werd met vuurwerk een brievenbus opgeblazen of een deurmat in brand gestoken. In het autolokaal van de LBO-school aan de Otgerusstraat werd brand gesticht. De Roermondse politie heeft geen verklaring voor het kalme verloop van de jaarwisseling. "Een paar jaar geleden hadden we om zeven uur 's ochtens nog de grootste trammelant. Ook nou hielden we met een aantal zaken rekening, maar de mensen gedroegen zich goed." In het Roermondse St.-Laurentiusziekenhuis werden drie mensen met vuurwerk-letsel aan de handen behandeld. Brand In Maasbracht veroorzaakte een vuurpijl een brand in een woning aan de Binnenweg. Het nieuwe jaar was amper twee minuten oud toen de uit koers geraakte pijl door de ruit van de woonkamer vloog. Er ontstond voor enkele duizenden guldens aan brand- en roetschade. Volgens de politie krijgt de afsteker van de vuurpijl de rekening gepresenteerd. De politie in Weert weet geen enkele wanklank te melden. De eerste hulp van het Sint-Jans Gasthuis in Weert hoefde geen vuurwerk-letsels te behandelen. "Er gebeurde niks speciaals", zegt een verpleger.

De voorbereiding en de verplaatsing van het chemisch bedrijf Harcros Chemicals (voorheen Haagen Chemie) aan de Molenweg in Roermond gaan zeker nog twee tot drie jaar in beslag nemen. Een en ander hangt af van de concrete besluiten van de provincie en het rijk. Dat antwoorden B en W van Roermond op vragen van het PvdA-raadslid G. IJff. B en W achten het zowel op milieuhygiënisch als op planologisch vlak nog steeds gewenst dat het bedrijf verplaatst wordt. Maar het college vindt het niet nodig, dat de partijen uit de gemeenteraad hun politieke kanalen gaan aanboren in de richting van de Provinciale Staten en de Tweede Kamer om de verplaatsing van Haagen te versnellen. B en W willen eerst meer duidelijkheid over de bodemsanering, want de grond onder het bedrijfsterrein is zwaar vervuild. Het saneringsonderzoek dat in opdracht van Gedeputeerde Staten wordt verricht, verkeert in een afrondend stadium. Zodra de provincie dit heeft vastgesteld, maakt de gemeente de saneringskosten openbaar. Overeenstemming In 1989 bereikte de gemeente en het bedrijf in principe overeenstemming over de verplaatsing van Harcros naar het industrieterrein Heide/Roerstreek. Voorwaarde was echter dat de gemeente 10 miljoen gulden zou bijdragen aan de verplaatsing en dat het rijk het bedrijf zou vrijwaren van de saneringskosten van de aanwezige bodemverontreiniging. Volgens de antwoorden van B en W aan het PvdA-raadslid zijn de principe-afspraken uit 1989 nog steeds van kracht. Op korte termijn moet echter bekeken worden of ze ook uitvoerbaar zijn. Het college gaat ervan uit dat de hogere overheden, voor zover mogelijk, ernaar streven de saneringskosten door het bedrijf te laten dragen.

In een poging de golf van inbraken in sportkantines in de regio in te dammen gaat de groep Heythuysen van de Rijkspolitie voorlichting over inbraakpreventie geven aan eigenaren en beheerders van dit soort panden. De voorlichtingscampagne zal binnenkort van start gaan met een algemene informatie-avond. Heythuysen de laatste tijd veelvuldig het doelwit van ongenode gasten. Teamleider G. Roufs van de groepsrecherche in Heythuysen zegt dat in de laatste drie maanden van 1991 maar liefst veertien keer een dergelijke inbraak heeft plaatsgevonden. Daarbij werd niet alleen het nodige gestolen, maar in sommige gevallen richtten de daders een enorme ravage aan in het interieur. Dat was bijvoorbeeld met Kerstmis het geval in de kantine van de voetbalclub RKSVN in Neer, waar een brandblusser werd leeggespoten op de inventaris. En ook in de nacht van 8 op 9 december in de kantine van de voetbalclub S.V. Heythuysen. Daar ontzagen de daders zich niet om ketchup tegen de muren te kwakken en vet op de vloer rond te strooien. Roufs: "Onnodig te zeggen dat zoiets de verenigingen veel geld kost". Stoer doen De politie vermoedt dat de daders gezocht moeten worden in de categorie jeugdigen van pakweg dertien tot achttien jaar. De locale preventiecoördinator van de Rijkspolitie Heythuysen G. Vervoort: "Veel van die jongelui vervelen zich, willen vaak thuis weg, willen stoer doen, en komen dan tot dit soort gedrag. Vaak realiseren ze zich niet eens dat ze met een misdrijf bezig zijn. Zelf vinden ze het kattekwaad". Waarom het nu net sportkantines zijn die door de daders worden uitgekozen? Die liggen meestal lange tijd leeg, en vaak ook nogal afgelegen. Dat maakt, zo weten ook de inbrekers, de pakkans gering. Een afdoende oplossing voor het probleem is dus nauwelijks aan te dragen, denken Roufs en Vervoort. Toch willen ze het niet alleen laten bij pogingen om de daders op te sporen. Ze zijn van oordeel dat voorlichting over inbraakpreventie een goede hulp kan zijn bij de bestrijding van het kwaad. En in die mening zijn ze gesterkt door de ervaringen van hun collega's van de groep Thorn. Roufs: "In Thorn en omgeving komen nagenoeg geen kantine-inbraken voor. Het frappante is dat daar een voorlichtingscampagne is gehouden. We denken dat die vruchten heeft afgeworpen". Gedetailleerd De groep Heythuysen van de Rijkspolitie wil nu ook op die toer. In het eerste kwartaal van het pas begonnen jaar zullen een of meer voorlichtingsavonden gegeven worden. Daarop zullen besturen van sportclubs en anderen die daarvoor in aanmerking komen, algemene informatie krijgen over de maatregelen die in hun panden genomen kunnen worden om het inbrekers moeilijk te maken. Vervolgens kunnen belangstellenden afspraken met de politie maken voor een meer individuele benadering, waarin een gedetailleerd en op maat gesneden beveiligingsadvies kan worden verstrekt. Vervoort: "Maar natuurlijk is het ook mogelijk dat geïnteresseerden nú al bij ons aankloppen om advies."

Kerkdorpen van Deurne, waar de maatschappelijke betrokkenheid van de bevolking groot en goed is, zullen mogelijk minder geld krijgen van de gemeente. Deurne wil dat geld besteden in wijken, waar de burgerzin klein is en de problemen extra aandacht vragen. nota over sociale vernieuwing in de gemeente. In enkele wijken is een concentratie van achterstanden op diverse gebieden ontstaan. Het gaat vooral om nieuwe wijken waarin bewoners geen enkele binding hebben met elkaar. Wil de gemeente geld vrij maken om de maatschappelijke deelname van de burgers aan activiteiten in eigen wijk of buurt te bevorderen, dan gaat dit ten koste van kerkdorpen (en een enkele wijk), waar die participatie van de bevolking wél aanwezig is, zeggen B en W. Verschuiving van geldmiddelen is verantwoord, aldus het college: die dorpen zullen het geld wel missen, maar het gaat bij hen om een `luxe-probleem' in verhouding met de tekorten in de wijken elders. De sociale vernieuwing in Deurne zal zich verder richten op de langdurig werklozen en de gemeenschapsvoorzieningen. Die laatste zijn in Deurne ruimschoots aanwezig, maar bereiken niet in alle gevallen de groepen waarvoor ze bedoeld zijn. De wethouders J. Duffhauss en J. Maas zullen een ambtelijke stuurgroep voorzitten, die een plan gaat uitwerken voor de aanpak van de knelpunten.

"Ik heb nauwelijks hobby's. Vroeger kon ik nooit bij een vereniging, want ik had altijd dienst. Ik moest altijd beschikbaar zijn. Nu heb ik slechts af en toe dienst, maar nu heb ik mijn tijd hard nodig om vakliteratuur bij te houden." uitgeoefend. "Ik leefde in en voor de praktijk", zegt hij met enige weemoed. Na vijfendertig jaar vindt hij het tijd om terug te treden. Gisteren droeg hij zijn praktijk over aan de heer en mevrouw Berger, beiden arts. Met dokter Hick blikken we terug op de 3,5 decennia waarin hij zijn praktijk in het Middenlimburgse dorp had. Het ging niet altijd van een leien dakje in die jaren. Tegenslagen waren ook zijn deel. "Maar", aldus dokter Hick, "de gemeenschap is hier sterk. Daar kun je op leunen." Misdienaar Het toeval speelde een grote rol bij zijn keuze om arts te worden. "Als misdienaar in het St.-Jozefziekenhuis in Heerlen kwam ik in contact met zieken. "Ik wilde iets doen, een dienende taak hebben. Toen ik op het punt stond dat ik een keuze moest maken, besloot ik bijna vanzelf om arts te worden. Als arts kon ik me op meerdere terreinen dienstbaar maken, vooral op het platteland, dat toen vaak nog verstoken was van geneeskundige hulp in de directe omgeving. Doordat ik een eigen apotheek kreeg, kon ik mijn patiënten ook dichtbij helpen." Het toeval hielp ook een handje bij het begin van de eerste huisartsenpraktijk in Grathem. Grathem was te klein voor een zelfstandige praktijk. De inwoners van het dorp moesten naar de nabijgelegen plaatsen Thorn of Heel voor geneeskundige hulp of voor het bezoek aan een apotheek. Dokter Hick, die na zijn studie zijn militaire dienst vervulde, kreeg een functie aangeboden als militair arts in Weert. Dat liet zich prima combineren met een praktijk als huisarts. Want daar lag de werkelijke ambitie van dokter Hick. Vertrouwen Het begin was aarzelend. "Eén patiënt, daar begon het mee", herinnert hij zich. Hij won al snel het vertrouwen van de bevolking en zijn praktijk groeide. Intussen zette ook zijn militaire loopbaan zich voort. Dokter Hick werd geneeskundige commandant van de plaatsen Weert, Venlo en Roermond en kreeg later de supervisie over de geneeskundige verzorging van de gehele provincie Limburg. Toen hij zijn praktijk begon, deed een huisarts nog veel meer zelf dan nu het geval is. Bevallingen behoorden tot zijn terrein, tientallen kinderen heeft hij ter wereld gebracht en hij was er ook weer bij de geboorte van hun kinderen. Maar ook al de eerste-hulp klusjes waarvoor men nu wat gemakkelijker naar het ziekenhuis gaat, werden door de huisarts uitgevoerd. "Nu heeft iedereen een auto, dus het is ook minder bezwaarlijk om iemand door te sturen. Toen ik begon stonden hier een of twee auto's op het kerkplein. Ik tufte rond in een Volkswagentje dat moeizaam mijn tempo volgde." Apotheek Er veranderde wel meer in de medische wereld. Vooral op farmaceutisch gebied gingen de ontwikkelingen razendsnel. "Er komen steeds meer geneesmiddelen op de markt. Dat betekent meer mogelijkheden op complicaties en bijwerkingen, meer mogelijkheid tot verkeerde combinaties enzovoorts. Dan zijn er nog de bijsluiters die mensen in de war maken. Ik ben voor goede voorlichting, maar dat moet niet ontaarden in bangmakerij. En dat is nu wel eens het geval." Het bijhouden van de ontwikkelingen op zijn vakgebied kostte vrijwel al zijn vrije tijd. Welzijn Dokter Hick kijkt met veel plezier terug op zijn 35-jarige loopbaan als huisarts in Grathem. "De band die ik met mijn patiënten had heeft altijd veel voor me betekend." De veranderingen die zich in die tijd hebben voorgedaan beschouwt hij met vreugde, maar ook met een beetje spijt. "Er is welvaart gekomen in deze streek, die aanvankelijk verstoken was van luxe. Er was 35 jaar geleden nog niet overal riolering, waterleiding was iets bijzonders en in het buitengebied beschikte men nog lang niet overal over elektriciteit. Dat is veranderd. Maar daar is het welzijn bij in het gedrang gekomen. Pas als men ziek is, komt de vraag naar welzijn naar boven. De mensen zijn het leven als iets puur technisch gaan zien, maar er is ook nog iets als een geest en ziel. Als we de mens bezien als een technisch object en we vergeten ziel en geest, hebben we misschien wel meer welvaart, maar we worden dan ook een stukje armer." Afscheid Op zondag 12 januari neemt dokter G. Hick officieel afscheid. Op die dag is er om 10.00 uur een mis in de kerk van Grathem. Van 13.30 tot 16.00 uur is er een feestelijke bijeenkomst in zaal Geraats aan de Markt 5. Iedereen is dan welkom afscheid te nemen van dokter Hick en om kennis te maken met zijn opvolgers.

Bisschop J. Gijsen van Roermond heeft plebaan-deken W. Heuvelmans van Roermond met ingang van 1 mei ontslag verleend. De deken had daar om gezondheidsredenen om gevraagd. Deken Heuvelmans heeft dit zijn parochianen in een nieuwjaarsboodschap officieel laten weten. Hij zegt daarin, dat hij graag tot zijn 70-ste jaar had willen doorwerken in Roermond, maar dat gezondheidsredenen hem hebben genoopt om zijn ambt neer te leggen. De vijftien jaren die hij in de parchie van St.-Christoffel in de Roermondse binnenstad heeft gewerkt, noemt de deken "de mooiste jaren van zijn priesterleven". Deken Heuvelmans zal zich vanaf 4 mei vestigen in zijn geboorteplaats Panningen. Het kerkbestuur heeft in verband met het afscheid van de deken een girorekening (onder nummer 71 10 74) geopend, waarop onder het motto "Gaef de Daeke get veur zien `flet'" bijdragen kunnen worden gestort.

De beelden van Gorbatsjov en Bartje, eerder deze week gestolen, zijn weer terecht. De oudejaarsvereniging 'Vesuvius-club' in het Friese Elsloo heeft in de nacht van dinsdag op woensdag het beeld van Gorbatsjov 'onthuld'. Het beeld, dat Tweede Kerstdag op klaarlichte dag werd ontvreemd uit het wassenbeeldenmuseum Madame Tussaud in Amsterdam, werd in het plaatselijke café Het Anker aan de aanwezigen getoond. boven water. Leden van de oudejaarsvereniging 'De Geitefok' uit Oldeberkoop in Friesland hebben het beeld gestolen en oudejaarsnacht in hun gemeente neergezet.

De bouw van de Berlijnse Muur in 1961 heeft bijna geleid tot een nieuwe wereldoorlog. Dit blijkt uit een document van de Britse regering dat gisteren openbaar werd gemaakt. In augustus 1961 sloot de regering van het toenmalige communistische Oost-Duitsland de grens tussen Oost- en West-Berlijn en trok zij een goed bewaakte muur op tussen de twee stadsdelen om te voorkomen dat Oostduitse burgers naar het Westen vluchtten. Uit de vrijgegeven documenten blijkt dat de Commissie van Chefs van Staven zich op 24 augustus 1961 boog over een document over een gezamenlijke houding van Groot-Brittannië, de VS en Frankrijk tegenover de Berlijnse kwestie. Een week eerder waren de Oostduitsers begonnen met de bouw van de muur. In het stuk werd gesteld dat de landen genoodzaakt waren "de aanwezigheid en veiligheid van hun troepen in West-Berlijn, de vrijheid, levensvatbaarheid en toegankelijkheid van de stad te handhaven". "Ofschoon iedere redelijke poging zal worden gedaan om tot een vreedzame regeling te komen met de Sovjet-regering over de Berlijnse kwestie, zullen ze (de Westelijke Geallieerden) in afwachting van een dergelijke regeling alle noodzakelijke en geëigende stappen ondernemen om hun vastbeslotenheid te tonen bij het vasthouden aan hun voorwaarden, indien noodzakelijk met het gevaar van oorlog", aldus het document. Volgens de Britse wet op geheime overheidsdocumenten vormen de meeste van deze stukken na dertig jaar geen gevaar voor de staatsveiligheid meer. Elk Nieuwjaar wordt een grote hoeveelheid kabinetsstukken en andere documenten over een breed scala van onderwerpen vrijgegeven. Andere, nog steeds gevoelig liggende stukken blijven echter nog enkele jaren achter slot en grendel.

Na twaalf jaar strijd is in de nacht van dinsdag op woensdag een einde gekomen aan de burgeroorlog in El Salvador. Na langdurige onderhandelingen tekenden de regering en de leiders van het Nationale Bevrijdingsfront FMLN onder de ogen van onderhandelaars van de Verenigde Naties een vredesovereenkomst. De Amerikaanse onderminister van buitenlandse zaken Bernard Aronson, die betrokken is geweest bij de laatste fase van de onderhandelingen, zei dat op 1 februari een formeel staakt-het-vuren van kracht wordt. "Beide partijen weten dat de oorlog voorbij is", zei Aronson. Het nieuws van de doorbraak werd bekendgemaakt door de Salvadoraanse president Alfredo Cristiani. Cristiani zei dat het verdrag op 16 januari in Mexico Stad zal worden getekend. Voor die tijd zullen de regering en het FMLN nog enkele dagen overleggen over details van het plan. "Het gaat alleen nog om technische aspecten", zei Cristiani. Cristiani prees het Salvadoraanse leger voor zijn instemming met het vredesplan. Ook de guerrillastrijders kregen van de Salvadoraanse president lof voor "de moed om dit proces vol te houden en deze overeenkomst te tekenen". De Cuellar De vredesovereenkomst is de kroon op het werk van de vertrekkende VN-secretaris-generaal Javier Perez de Cuellar, die zijn tienjarige ambtstermijn op hetzelfde moment beeindigde. "1992 wordt een jaar van vrede en vriendschap voor de mensen van El Salvador", zei Perez de Cuellar. De onderhandelingen raakten dinsdag in een stroomversnelling. Aronson zei dat de VN-secretaris "zeer veel eer" toekwam voor zijn inspanningen bij de onderhandelingen. "Ik voel me heel trots, niet alleen op mezelf, maar ook op mijn collegae en vrienden die aan de onderhandelingen hebben deelgenomen", zei de 71-jarige VN-chef, die na zijn onderhoud met de pers voorgoed uit het gebouw van de Verenigde Naties vertrok. Twee jaar De Verenigde Naties hebben bijna twee jaar lang meegewerkt aan een oplossing voor de burgeroorlog in El Salvador, die de afgelopen twaalf jaar 75.000 levens heeft geëist.

Paus Johannes Paulus II heeft in zijn traditionele nieuwjaarspreek gisteren aandacht gevraagd voor de Joegoslavische burgeroorlog. "Laat al degenen die lijden, met name het volk van Kroatië, weten dat ze niet in de steek worden gelaten", sprak de paus. Hij zei dat Europa zich moest schamen voor de "massamoord onder onschuldigen". De nieuwjaarsfestiviteiten eisten wereldwijd de nodige slachtoffers. Op de Filipijnen vielen door vreugdeschoten acht doden en zeker duizend gewonden. In de hoofdstad Manila werden door vuurwerk ten minste tien branden veroorzaakt. Een man in Giais in Noord-Italië, die ter verwelkoming van het nieuwe jaar zijn geweer afschoot, doodde per ongeluk zijn tienjarige neefje. Door vuurwerk raakten 1.112 Italianen gewond. Veertien Berlijnse agenten liepen verwondingen op toen zij kort na middernacht in de wijk Kreuzberg werden bekogeld met stenen en vuurwerk. De politie zette tegen ongeveer honderd relschoppers, die brandende barricades opwierpen, traangas en het waterkanon in. Tijdens de ongeregeldheden, die meer dan twee uur aanhielden, werden 22 arrestaties verricht. De Big Ben luidde in het centrum van Londen, waar zich zo'n 75.000 mensen hadden verzameld, het nieuwe jaar in. Er werden naar verhouding weinig arrestaties verricht. De 157 mensen die de politie inrekende hadden zich schuldig gemaakt aan openbare dronkenschap, verstoring van de openbare orde en drugsgebruik.

Ondanks de Golfoorlog en de stakingen in de haven heeft de Rotterdamse haven vorig jaar een beter resultaat geboekt dan in 1990. Volgens voorlopige cijfers van het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam is in totaal voor 292,5 miljoen ton goederen overgeslagen. Dit betekent een stijging van 4,6 miljoen ton ten opzichte van het jaar ervoor. De overslag van ruwe olie leverde een belangrijke bijdrage aan het resultaat: in 1990 werd er 97 miljoen ton overgeslagen en afgelopen jaar 9,7 procent meer. Ondanks de gunstige cijfers is er volgens het Havenbedrijf toch reden tot bezorgdheid. Rotterdam is weliswaar voor het 29ste achtereenvolgende jaar de grootste haven ter wereld, maar in 1991 is de toegevoegde waarde aan de nationale economie met zo'n kleine zes procent en de werkgelegenheid met ongeveer tien procent afgenomen. Steun De Rotterdamse burgemeester dr. A. Peper zei tijdens de Oudejaarsbijeenkomst van de Havenvereniging Rotterdam dat de haven haar positie als belangrijkste toegangshaven alleen kan behouden als de rijksoverheid bereid is een forse financiële steun te verlenen. Hij noemde twee mogelijke oplossingen: "of alle bijdragen van hogere overheden worden op Europees niveau op korte termijn afgeschaft of ook Rotterdam krijgt een bijdrage uit Den Haag." Investeringen Peper vroeg vooral aandacht voor gewenste investeringen in de verbetering van de infrastructuur vanaf het havengebied naar het achterland; inclusief de aanleg van de Betuwespoorlijn voor het vervoer van goederen. Peper noemde het een absolute noodzaak dat het aandeel van spoor en binnenvaart in het goederentransport toeneemt.

Noord- en Zuid-Korea hebben een zes punten tellend akkoord ondertekend dat bedoeld is om het Koreaanse schiereiland te vrijwaren van kernwapens. Tijdens meer dan acht uur durende besprekingen in het grensdorp Panmunjom stemden beide partijen ook in met het houden van inspecties van vermeende installaties voor kernwapens. Een formele overeenkomst zal in februari worden ondertekend door de premiers van de twee Korea's. Een maand later zal een commissie worden gevormd die de regels voor de inspecties zal opstellen. Vreedzaam De overeenkomst verplicht de beide Korea's kernenergie alleen voor vreedzame doeleinden te gebruiken en verbiedt het produceren, bezitten of gebruiken van enig kernwapen, zei woordvoerder Choi Byong-bo van de zogenoemde Verenigingsraad van de Zuidkoreaanse regering. Beide landen hebben verder afgesproken om een gezamenlijke commissie in te stellen die naleving van de bereikte overeenkomst moet controleren. Programma Door de overeenkomst verplicht Noord-Korea zich publiekelijk af te zien van zijn vermeende programma voor de ontwikkeling van kernwapens. Seoul en regeringen van andere landen zijn van mening dat Noord-Korea binnen een paar jaar een primitief kernwapen kan maken. Zuid-Korea kan in geval van een crisis een beroep doen op de kernwapens van de daar gestationeerde Amerikaanse troepen. Het kernbewapeningsvraagstuk dreigde aanvankelijk een schaduw te werpen over het historische, op 13 december ondertekende, niet-aanvalsverdrag tussen beide landen. Oorlog Het Koreaanse schiereiland is sinds 1945 verdeeld in een kapitalistisch zuiden en een communistisch noorden. De twee landen verkeren theoretisch nog steeds in staat van oorlog, omdat ze nooit een vredesverdrag ter beëindiging van de Koreaanse oorlog van 1950-1953 hebben ondertekend.

Na Servië heeft ook Kroatië ingestemd met een vredesplan waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor de stationering van een VN-vredesmacht in Joegoslavië. Dat heeft afgezant Cyrus Vance van de Verenigde Naties gisteren gezegd na een ontmoeting met de Kroatische president Tudjman. Vance zei dat het vredesplan een uitwerking is van het akkoord dat in november in Genève werd bereikt. Vandaag worden de details uitgewerkt met vertegenwoordigers van Kroatië, het Joegoslavische leger en EG-waarnemers. Vooruitgang "Er is werkelijke vooruitgang geboekt", zei een optimistische Vance. "Ik zie dat er stappen zijn genomen die nog niet eerder zijn gemaakt, de aanvaarding van ons plan in zijn geheel door alle partijen." Het door Servië gedomineerde romp-presidium stemde dinsdag al in met Vance's vredesplan. Volgens het Joegoslavische persbureau Tanjug accepteerde het presidium het voorstel om VN-troepen te stationeren. Vance had dinsdag een ontmoeting met de Servische president, Slobodan Milosevic, en de Joegoslavische minister van defensie, Veljko Kadijevic. Terugtrekken Volgens het plan van de Verenigde Naties moet het Joegoslavische leger zich uit Kroatië terugtrekken en zal er een VN-macht moeten worden gestationeerd in de overwegend Servische gebieden Oost-Slavonië, West-Slavonië en Krajina. Vance zei echter wel dat de 'blauwhelmen' pas zullen worden ingezet als er een daadwerkelijk vredesbestand is dat door beide partijen wordt nageleefd. De veertien vredesbestanden die tot dusverre door bemiddeling van de Europese Gemeenschap werden bereikt, hielden nooit lang stand. Gevechten Ondanks de vorderingen die er op het diplomatieke front zijn gemaakt, gingen de gevechten op Nieuwjaarsdag gewoon door. De federale luchtmacht voerde verscheidene aanvallen uit in gebieden nabij Varazin, Karlovac, Zadar, Otocac en Bjelovar. In zeker 28 Kroatische steden loeide het luchtalarm. Ook het federale leger zette zijn aanvallen op Zadar, aan de Adriatische Zeekust, en Otocac voort, aldus de Kroatische radio. In de oudejaarsnacht werden artilleriebeschietingen gemeld langs het hele oostelijke front, in Karlovac, 50 km ten zuidwesten van Zagreb, en in Ogulin in het westen. Bij een bombardement op Sisak, een industriestad ten zuidoosten van Zagreb, raakten twaalf mensen gewond. Ziekenhuis De strijdende partijen in Joegoslavië beloofden het ziekenhuis van de stad Osijek in het oosten van Kroatië te ontzien, zo maakte het Internationale Comité van het Rode Kruis in Zwitserland bekend.

De jaarwisseling in ons land is volgens de verschillende politiekorpsen vrij rustig verlopen. Er waren enkele vechtpartijen en branden waarbij slechts materiële schade en lichtgewonden te noteren vielen. Het Brandwondencentrum in Beverwijk meldde minder ernstige vuurwerkletsels dan in andere jaren. Ook in Limburg bleven ernstige ongelukken uit. In Haarlem raakten zeven mensen gewond toen in een woning een voorraad vuurwerk tot ontploffing kwam als gevolg van een brandende sigarettepeuk. Drie slachtoffers zijn opgenomen in het Brandwondencentrum in Beverwijk. Branden In Noordwijk richtte een uitslaande brand voor miljoenen guldens schade aan. Kort na middernacht vatte het dak van een restaurant vlam door een vuurpijl waarna ook een pizzeria in brand vloog, evenals dertien bovengelegen appartementen. In Stiens in Friesland ging een windmolen in vlammen op nadat deze was getroffen door een vuurpijl. Een explosie in de zandbak van een school in Glanerbrug zorgde voor aanzienlijke schade. Twee inwoners van Glanerbrug brachten kort na middernacht een kartonnen doos vol kruit tot ontploffing. De steekvlam en de explosie zorgden er voor dat de school zwaar werd beschadigd en dat van zo'n honderd woningen de ruiten sneuvelden. Steekpartij In Loppersum in Groningen raakten drie mensen gewond bij twee steekpartijen. Een van de drie gewonden is naar het ziekenhuis gebracht. In Muiden in Noord-Holland vielen twee gewonden bij een steekpartij. In Gorredijk raakte een man een hand kwijt door vuurwerk. De politie van Den Haag spreekt van de rustigste jaarwisseling sinds jaren. De indruk bestaat dat er minder schade werd aangericht is dan vorig jaar. De politie verrichtte in Den Haag 57 arrestaties, waarvan er 45 direct met oud en nieuw te maken hadden. Dertig mensen zitten nog vast.

Zie ook pagina 3

De gevechten tussen regeringsgetrouwe soldaten en de oppositie in de Georgische hoofdstad Tbilisi zijn gisteren weer opgelaaid. Aan het einde van de ochtend, na een betrekkelijk rustige nacht, werd geschoten met zware automatische wapens, terwijl het centrum aan het einde van de dag werd opgeschrikt door explosies van mortiergranaten en door kanongeschut. Zeker één flatgebouw in de buurt van het parlementsgebouw, waaronder president Gamsachoerdia zich in een bunker schuil houdt, stond in brand. Opstandelingenleider Tengis Kitovani zei binnenkort over te zullen gaan tot de bestorming van het regeringsgebouw. "Alle onderhandelingen tussen oppositie en aanhangers van de president zijn mislukt", aldus Kitovani. Bij de aanhoudende gevechten in de voormalige Sovjet-republiek zijn al zo'n 60 doden en 300 gewonden gevallen.

De Europese Gemeenschap is bereid het merendeel van de voormalige Sovjetrepublieken te erkennen omdat deze zich bereid hebben verklaard aan de EG-eisen voor erkenning tegemoet te komen. In een verklaring liet de EG weten dat zij acht republieken (Armenië, Azerbajdzjan, Kazachstan, Moldavië, de Oekraine, Oezbekistan, Toerkmenistan en Wit-Rusland) zal erkennen. Rusland werd vorige week al door de Gemeenschap erkend als opvolger van de Sovjetunie. Georgië, dat geen lid is van de GOS, valt vooralsnog buiten de boot. Het Vaticaan maakte gisteren de formele erkenning bekend van de onafhankelijkheid van Rusland. Volgens de Vaticaanse woordvoerder Joaquin Navarro betekent dit dat de Russische Federatie dezelfde officiële betrekkingen kan onderhouden die voorheen bestonden tussen de Heilige Stoel en de Sovjetunie. Die betrekkingen werden pas gevestigd nadat de toenmalige president Michail Gorbatsjov in 1989 door de paus in audientie was ontvangen.

Moeder Teresa, die afgelopen zondag een hartoperatie onderging in de Verenigde Staten, ligt op sterven. De 81-jarige religieuse, die in 1979 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg voor haar werk voor "de armsten onder de armen", heeft een levensbedreigende longontsteking opgelopen. Moeder Teresa werd vorige week donderdag in het ziekenhuis opgenomen. Zaterdag kreeg zij een hartaanval waarna ze geopereerd werd.

binnen gestapt. En met zoveel geknal op straat, dat het wel oorlog leek. Elders in de wereld is het echt oorlog: Kroatië, Georgië, Somalië, Kurdistan. Daar vallen doden, wordt geplunderd, verkracht en gemarteld. Wij in het rijke en o zo materialistische westen kijken toe. Leven ons leventje. We hebben geen tijd, snellen in een ijltempo naar het jaar 2000. Er gebeurt veel. De muur is weg, de eens zo machtige Sovjetunie bestaat niet meer. In het vroegere Oostblok is een verpletterende armoede zichtbaar. Hier oliebollen en champagne. Daar honger en vertwijfeling. 1992. Als dat maar goed gaat.

De voor het Belgische parlement gekozen Jean-Pierre Van Rossem is gisteren voorwaardelijk vrijgelaten. Van Rossem, die met zijn non-conformistische partij ROSSEM drie parlementszetels behaalde, werd een week voor de verkiezingen van 24 november gearresteerd. Hij wordt beschuldigd van onwettige investeringspraktijken en zou miljoenen guldens van zijn investeerders achterover hebben gedrukt. Over enkele weken begint het strafproces tegen Van Rossem.

De aandelenkoersen op de Newyorkse effectenbeurs hebben 1991 afgesloten op een recordniveau. De Dow Jones-index van de dertig belangrijkste fondsen steeg op oudejaarsdag met 4,92 punten tot 3.168,83, waarmee voor de vierde achtereenvolgende beursdag een record werd gevestigd. Over het hele jaar was er een stijging met 535 punten ofwel 20,3 procent.

In 1991 zijn 7,9 miljoen Nederlanders van 18 jaar en ouder met vakantie geweest. Ze gaven daarbij 10,6 miljard gulden uit, 7 procent meer dan het jaar daarvoor. Dit blijkt een onderzoek van het CBS en NIPO. Frankrijk is het meest populaire vakantieland gebleven met een marktaandeel van 26 procent, gevolgd door Duitsland (15 procent), Oostenrijk (10 procent) en Spanje (8 procent). De meeste mensen gingen met de auto naar het buitenland. De auto maakt 65 procent uit van het totale vakantievervoer. Het vervoer per vliegtuig leverde vorig jaar 10 procent in en kwam op een aandeel uit van 15 procent. Het reizen per bus was goed voor 12 procent.

De Jeugdspaarwet van 1958, beter bekend als de Zilvervloot, bestaat niet meer. De wet is gisteren officieel ingetrokken. Vanaf vandaag kunnen dus geen jeugd-spaarovereenkomsten met premie van de overheid (tien procent van het gespaarde bedrag) meer worden afgesloten. Aan de bestaande contracten wordt echter niet getornd. Kabinet en Kamer menen dat in de huidige tijd bij tal van banken reeds voldoende interessante regelingen bestaan die jongeren tot sparen aanzetten.

Nederland verliest terrein op zijn belangrijkste exportmarkt, Duitsland. Door de Duitse eenwording is de uitvoer naar onze oosterburen het afgelopen jaar fors toegenomen, maar andere landen profiteren veel sterker van de nieuwe situatie. Dat schrijft C. van Paridon, stafmedewerker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), in het economenvakblad ESB. Meer dan andere landen exporteert ons land vooral voedingsmiddelen en halffabrikaten naar Duitsland, maar de groei van de Duitse import bestaat vooral uit industriële eindprodukten. Het laatste anderhalf jaar blijft de groei van de Duitse import vanuit ons land in toenemende mate achter bij het gemiddelde van de EG-landen. De concurrentie met andere landen op de Duitse markt wordt steeds scherper, aldus Van Paridon.

De Amerikaanse president George Bush heeft tijdens zijn staatsbezoek aan Australië veel kritiek te slikken gekregen. In Canberra wreef premier Keating Bush onder de neus dat de Australische boeren de dupe worden van de graansubsidies die de VS-regering aan de Amerikaanse boeren betaalt. Gisteren demonstreerden bij de Amerikaanse ambassade in Canberra zo'n 500 tegenstanders van de Amerikaanse regering. Zij riepen leuzen en droegen spandoeken met anti-Amerikaanse teksten, waarvan er een luidde: "Oswald, waar ben je als we je nodig hebben?", een verwijzing naar Lee Harvey Oswald, de vermeende moordenaar van de Amerikaanse oud-president John F. Kennedy.

In de Noord-Somalische havenstad Berbera is de afgelopen twee dagen fors gevochten tussen het regeringsleger en burgers. Een onbekend aantal mensen is daarbij om het leven gekomen. Berbera is de op een na grootste stad in de Republiek Somaliland, die zich in mei onafhankelijk verklaarde van de rest van Somalia. Medewerkers van organisaties van de Verenigde Naties zijn naar het naburige Djibouti gevlucht.

Zoals bij elke jaarwisseling gebruikelijk een overzicht van de nieuwe belastingtarieven` de sociale premies en de sociale uitkeringen. Het minimum(jeugd)loon en de daaraan gekoppelde uitkeringen gaan op 1 januari met 1`45 procent (afgerond 1`48 procent) omhoog. Op 1 juli volgt een tweede verhoging met 1`45 procent` zodat over het gehele jaar 1992 gerekend de verhoging 3 procent bedraagt.

De belangrijkste wijziging per 1 januari is de doorvoering van de eerste fase van het nieuwe stelsel van ziektekostenverzekering` het zogenoemde plan-Simons. Vanaf Nieuwjaar is iedereen automatisch verzekerd voor medicijnen. Aanschaf van in het Geneesmiddel Vergoedings Systeem (GVS) genoemde medicijnen wordt volledig vergoed. Voor niet genoemde (en over het algemeen duurdere) medicijnen moet worden bijbetaald. Verstrekking van medicijnen` revalidatie` hulpverlening in audiologische centra en erfelijkheidsonderzoek worden van de ziekenfondsverzekering en de particuliere verzekering overgeheveld naar de volksverzekering AWBZ (Algmene Wet Bijzondere Ziektekosten). Dat heeft gevolgen voor de premie. Het ziekenfondspakket wordt kleiner en ook de particuliere polis dekt minder. Daardoor kan de premie lager. Maar de premie AWBZ gaat omhoog. Naast de procentuele premie ziekenfonds wordt een nominale (vast bedrag) premie geheven. Voor de verzekerde in het ziekenfonds is de nominale premie f 16`50 per maand (was f 18`80). Voor een verzekerde met meeverzekerde partner en twee kinderen bedraagt de premie f 49`50 (was f 56`40). Men is verplicht verzekerd (ziekenfondsgrens) tot een inkomen van f 54.000 (was f 52.300) Ook in de AWBZ komt een nominale premie naast de (verhoogde) procentuele premie. De hoogte van de nominale premie wordt door de verzekeraar bepaald en is mede afhankelijk van het feit of de verzekerde reeds medicijnen in het pakket had en van de hoogte van het eigen risico. Er wordt uitgegaan van een gemiddelde van f 125 per persoon per jaar. Voor kinderen wordt éénderde van de nominale premie geheven.

SOCIALE ZEKERHEID

AOW

Het Algemeen Ouderdomspensioen (AOW): de netto uitkering voor een gehuwde met een partner die ook 65 jaar of ouder is` gaat omhoog met bijna f 22 per maand en komt daarmee op f 837`23. Dit geldt voor een AOW-gerechtigde zonder aanvullend pensioen` die in het ziekenfonds verzekerd is. Beide partners hebben recht op dit bedrag. Het AOW-pensioen voor gehuwden is netto gelijk aan 50 procent van het netto minimumloon indien beide partners 65 jaar of ouder zijn. Het netto pensioen van een gehuwde met een partner jonger dan 65 jaar en van een ongehuwde is gelijk aan 70 procent van het netto minimumloon. Voor éénoudergezinnen (ongehuwde bejaarde met een kind jonger dan 18 jaar voor wie kinderbijslag wordt ontvangen) bedraagt het AOW-pensioen 90 procent van het netto minimumloon. De gehuwde gepensioneerde met een partner jonger dan 65 jaar kan een toeslag op het AOW-pensioen krijgen` waarvan de hoogte afhankelijk is van het inkomen van die jongere partner. Van dit inkomen wordt eerst een deel buiten beschouwing gelaten: 15 procent van het bruto minimumloon plus de overhevelingstoeslag van f 356`92 en eenderde deel van wat bruto meer wordt verdiend. Het dan resterende bedrag wordt in mindering gebracht op de toeslag. Bij een bruto inkomen van de jongere partner van meer dan f 1.166`68 per maand (inclusief de overhevelingstoeslag) wordt geen toeslag betaald. De nieuwe bedragen zijn: (tussen haakjes de bedragen die golden vanaf 1 juli 1991)

Bruto per maand Bruto vakantiegeld per maand

Gehuwden` partner ouder dan 65 jaar968`34 (950`97) 58`94 ( 58.80) Gehuwden met maximale toeslag 1.936`68 (1.901`94) 117`87 (117`60) Gehuwden zonder toeslag (partner jonger dan 65)

en ongehuwden 1.396`84 (1.364`33) 82`52 ( 82`32) Ongehuwden met kind tot 18 jaar 1.741`78 (1.709`94) 106`09 (105`84) Maximale toeslag539`84 (537`61)

AWW

Het Algemeen Weduwen-en Wezenpensioen (AWW) is voor een weduwe met een kind jonger dan 18 jaar netto gelijk aan het minimumloon` Voor een weduwe zonder kind jonger dan 18 jaar is het pensioen netto gelijk aan 70 procent van het minimumloon. Weduwnaars kunnen onder dezelfde voorwaarden als weduwen aanspraak maken op een AWW-pensioen.

De nieuwe bedragen zijn: (tussen haakjes de bedragen die golden vanaf 1 juli 1991)

Bruto per maand Bruto vakantiegeld per maand

Weduwen met kind tot 18 jaar 2.400`92 (2.349`35) 152`88 (148`63) Weduwen zonder kind tot 18 jaar 1.744`62 (1.655`06) 107`02 (104`04)

Wezen tot 10 jaar558`28 (529`62) 34`25 ( 33`29) Wezen van 10 tot 16 jaar 837`42 (794`43)51`37 ( 49`94) Wezen van 16 tot 27 jaar1.116`56 (1.059`24) 68`49 ( 66`59)

MINIMUM (JEUGD)LOON

Het bruto minimumloon voor een werknemer van 23 jaar en ouder bedraagt: (tussen haakjes de bedragen die golden vanaf 1 juli 1991)

Met ingang van Met ingang van: 1-1-'921-7-'92

Per maand¨.2.133`30 (2.102`10)2.163`20

Per week¨. 492`30 (485.10) 499`20 Per dag¨. 98`46 ( 97`02) 99`84

De bruto minimumjeugdlonen bedragen: (tussen haakjes de bedragen die golden vanaf 1 juli 1991)

TABEL JEUGDLONEN

De werkgever is niet wettelijk verplicht aan gedeeltelijk leerplichtige jongeren het mimimumloon te betalen voor de dagen waarop de leerplicht geldt. Zi is bijvoorbeeld per 1 januari 1992 het minimumjeugdloon voor een 16-jarige bij twee dagen gedeeltelijke leerplicht en een werkweek van drie dagen f 441`60 (was f 435`12) per maand en f 101`88 (was f 100`44) per week.

KINDERBIJSLAG

De kinderbijslag wordt met met 2`65 procent (de prijsstijging van april 1991 tot oktober 1991) verhoogd. Daarop komt nog een extra verhoging. De verhoogde bijslag wordt voor het eerst in april 1992 uitgekeerd. De nieuwe bedragen inguldens` per kind` per kwartaal: (tussen haakjes de bedragen die golden per 1 juli 1991)

TABEL KINDERBIJSLAG

De bijslagbedragen worden verhoogd met een opslag voor de premies ziekenfonds-wet en algemene wet bijzondere ziektekosten. Per kind per kwartaal bedraagt die opslag: f 22`61 voor het eerste en het tweede kind` f 10`42 voor het derde en de volgende kinderen. Per gezin bedraagt de opslag per kwartaal:f 22`61 voor een gezin met één kind` f 45`22 bij twee kinderen` f 55`64 bij drie kinderen` f 66`06 bij vier kinderen` f 76`48 bij vijf kinderen` f 86`90 bij zes kinderen` f 97`32 bij zeven kinderen` f 107`74 bij acht kinderen.

KOPJES OP DE UITKERING

Om te voorkomen dat de uitkeringen op minimum-niveau van alleenstaanden van 21 jaar of ouder bij werkloosheid of volledige arbeidsongeschiktheid beneden het voor hen geldende sociale minimum dalen` worden zogenoemde `kopjes` op de uitkeringen arbeidsongeschiktheid en werkloosheid gezet. Verschil met vorig jaar is dat de tijdelijke alleenstaanden-toeslag in de loon-en inkomstenbelasting niet meer geldt voor alleenstaanden die op 1 januari 1990 27 jaar en ouder` maar jonger dan 65 waren. Daarom geldt vanaf 1 januari 1992 één kopjesbedrag voor uitkeringsgerechtigden vanaf 23 jaar.

De nieuwe bedragen (exclusief vakantietoeslag) zijn: (tussen haakjes de bedragen die golden vanaf 1 juli 1991)

TABEL WW E.D.

DE PREMIES

(tussen haakjes de premiepercentages die in 1991 golden)

TABEL PREMIES

De overhevelingstoeslag die de werkgevers dienen te betalen bovenop het brutoloon - ter compensatie van de AAW-en AWBZ-premie die voor rekening van de werknemer is - bedraagt 11`50 procent (was 11`00) van het loon waarover premie wordt geheven. De toeslag wordt berekend over maximaal f 71.500.

De premies AOW` AWW` AAW en AWBZ worden geheven over een inkomen van maximaal f42.966 (geen verandering ten opzichte van 1991).

De premies WAO` wachtgeld` werkloosheid en ziektewet worden geheven over een inkomen van maximaal f 282 (was f 274) per dag.

De premie ziekenfonds wordt geheven over een inkomen van maximaal f 178 (was f 171) per dag.

1) Voor de volksverzekeringen AOW` AWW` AAW en AWBZ wordt de premie niet geheven over de eerste f 5.225 (was f 4.660). 2) Voor de WAO wordt geen premie geheven over f 98 (was f 95) per dag.

3) Geraamd gemiddelde voor bedrijven; de premie wordt door de bedrijfsverenigingen vastgesteld.

) Over de verdeling van de premie tussen werkgevers en werknemers moet de Raad van State nog adviseren.

) Gemiddelde premie; de werkelijke premie wordt door de bedrijfsverenigingen vastgesteld.

) Voor mensen met een AOW-uitkering die verplicht bij het ziekenfonds verzekerd zijn` geldt een premie van 0`75 procent (was 1`90 procent) over de AOW-uitkering.

BELASTINGEN

SCHIJVENTARIEF

In het kader van het werkgelegenheids-en inkomensbeleid is een aantal maatregelen genomen. De basisaftrek - bedrag waarover geen belasting wordt geheven - wordt met f 425 verhoogd tot f 5.225. De vaste aftrek voor beroeps-en verwervingskosten (arbeidskostenforfait) gaat van 4 naar 5 procent` met een minimum van f 215 (was f 208) en een maximum van f 1.518 (was f 1.036). Voor niet-actieven geldt een vaste aftrek van f 533 (f 517). Op de schijflengten - de inkomensdelen waarover wel belasting wordt geheven - wordt geen correctie aangebracht voor de opgetreden geldontwaarding (inflatie).

Het tarief voor 1992 is: (tussen haakjes de in 1991 geldende bedragen)

TABEL SCHIJFINDELING

Over de eerste inkomensschijf worden belasting en premies volksverzekeringen (AOW`AWW` AAW en AWBZ) gecombineerd geheven. De stijging van het tariefpercentage van 35`75 procent in 1991 naar 38.55 procent nu is uitsluitend het gevolg van de hogere premies. Het aandeel van de belasting blijft 13 procent. Voor bejaarden geldt in de eerste schijf een lager tarief (20`3 procent` was 18`8 procent) omdat zij geen premie AOW` AWW en AAW betalen. Op het belastingtarief van 13 procent komt voor hen alleen de verhoogde AWBZ-premie van 7`3 procent (was 5`8 procent).

BELASTINGVRIJE BEDRAGEN

(tussen haakjes de bedragen uit 1991)

TARIEFGROEP 1

Indeling in tariefgroep 1 - zonder belastingvrij bedrag - geldt als men: * als gehuwde of ongehuwde het belastingvrije bedrag overdraagt aan de echtgenoot/huisgenoot omdat men zelf geen inkomen heeft of een inkomen lager dan f 5.225 (f 4.660); * twee of meer dienstbetrekkingen/uitkeringen heeft en bij de andere dienstbetrekking/uitkering al in een tariefgroep wordt ingedeeld die wel recht geeft op een belastingvrij bedrag.

TARIEFGROEP 2

Indeling in tariefgroep 2 - met een belastingvrij bedrag van f 5.225 (f 4.660) - geldt als men: * tweeverdiener is en de echtgenoten/huisgenoten beiden meer verdienen dan f 5.225 (f 4.660); * als alleenstaande ouder niet in aanmerking komt voor indeling in tariefgroep 4 of 5.

TARIEFGROEP 3

Indeling in tariefgroep 3 - met een belastingvrij bedrag van f 10.450 (f 9.320) - geldt als men: * gehuwd is en de echtgenoot/echtgenote geen inkomen heeft of een inkomen van minder dan f 5.225 (f 4.660). Indien in de loonbelastingverklaring tariefgroep 3 wordt aangekruist en de echtgenoot/echtgenote de verklaring mede-ondertekent` heeft de overdracht van zijn/haar belastingvrije som automatisch plaats en bedraagt tweemaal f 5.225 (f 4.660)= f 10.450 (f 9.320); * ongehuwd is en kiest voor overdracht van het belastingvrije bedrag van de huisgenoot/huisgenote. Die keuze is mogelijk als de huisgenoot/huisgenote geen inkomen heeft of een inkomen van minder dan f 5.225 (f 4.660)` men vanaf het begin van het vorige kalenderjaar en aansluitend meer dan zes maanden samen op één adres in het bevolkingsregister ingeschreven stond en men beiden bij het begin van 1992 achttien jaar of ouder is. Is de huisgenoot/huisgenote bij het begin van het jaar jonger dan 27` maar tenminste achttien jaar` dan geldt als aanvullende voorwaarde dat hij/zij niet meer dan zes maanden in het kalenderjaar door ouders of pleegouders in belangrijke mate onderhouden mag worden. Voor ongehuwden is indeling in tariefgroep 3 alleen mogelijk bij beschikking van de inspecteur op gezamenlijk verzoek.

TARIEFGROEP 4

Indeling in tariefgroep 4 - met een belastingvrij bedrag van f 9.405 (f 8.338) - geldt als men: * alleenstaande ouder is bij wie de kinderen` die bij het begin van het kalenderjaar jonger zijn dan 27 jaar` inwonen en die één of meer kinderen in belangrijke mate onderhoudt. Men wordt geacht een kind in belangrijke mate te onderhouden indien voor een kind recht op kinderbijslag bestaat of in het levensonderhoud van het kind tenminste f 56 per week bijdraagt.

TARIEFGROEP 5

Indeling in tariefgroep 5 - met een belastingvrij bedrag van f 9.405 (f 8.338) plus zes procent van het arbeidsinkomen met een maximum van f 4.180 (f 3.728) - geldt als men: * als alleenstaande ouder naast wat voor tariefgroep 4 geldt ook nog werkzaamheden buiten het huishouden doet en het jongste kind dat inwoont bij het begin van het jaar jonger is dan 12 jaar.

AANSLAGGRENS

Men wordt aangeslagen voor de inkomstenbelasting bij een inkomen van f 71.100 (f 68.100). Bij een lager inkomen betaalt men alleen loonbelasting.

TERUGGAVE LOONBELASTING EN PREMIES

Bij teruggave op verzoek van teveel ingehouden loonbelasting en premies volksverzekeringen worden bedragen beneden f 319 (f 310) NIET terugbetaald. Voor bejaarden ligt deze grens op f 213 (f 207)

AFTREK REISKOSTEN

Voor wie geen gebruik maakt van het openbaar vervoer geldt het algemeen reiskostenforfait met de volgende bedragen: (tussen haakjes de bedragen die in 1991 golden)

Enkele reisafstandAftrekbedragMaximum woon-werkverkeer vrijgestelde vergoeding

0- 10 km¨. -- --

10 - 15 km¨. 740 (740) 1.550 (1.340) 15 - 20 km¨. 1.030 (1.030) 1.830 (1.670) 20 - 30 km¨. 1.610 (1.520) 2.510 (2.280) meer dan 30 km¨. 1.610 (1.520)2.510 (2.280)

Maakt men wèl gebruik van het openbaar vervoer (over de hele afstand of voor een deel) dan kan men in aanmerking komen voor een hogere aftrek of vrijgestelde vergoeding van de werkgever. Om een hogere aftrek te krijgen moet men beschikken over een openbaar-vervoerverkaring. Krijgt men een vergoeding van de werkgever dan mag deze de hogere belastingvrije bedragen alleen toepassen als men de plaatsbewijzen bij de werkgever inlevert. De werkgever mag in dat geval de werkelijke prijs van de plaatsbewijzen vergoeden ook als die prijs hoger is dan overeenkomstig het forfait. Bij gebruikmaking van het openbaar vervoer geldt het volgende reiskostenforfait openbaar vervoer:

(tussen haakjes de bedragen uit 1991)

Enkele reisafstandAftrekbedragMaximum woon-werkverkeervrijgestelde vergoeding

0 - 10 km¨.-- 730(670) 10 - 15 km¨. 740 (740) 1.750 (1.540) 15 - 20 km¨. 1.030 (1.030) 2.030 (1.870) 20 - 30 km¨. 1.610 (1.520) 2.710 (2.480) 30 - 40 km¨. 2.140 (2.140) 3.210 (3.200) 40 - 50 km¨. 2.720 (2.620) 4.050 (3.770) 50 - 60 km¨. 3.060 (2.960) 4.460 (4.190) 60 - 70 km¨. 3.490 (3.180) 4.980 (4.460) meer dan 70 km¨. 3.710 (3.220) 5.290 (4.560)

AFTREK BUITENGEWONE LASTEN

De kosten van ziekte` invaliditeit` bevalling` adoptie` overlijden` arbeidsongeschiktheid en ouderdom komen voor aftrek in aanmerking als zij een bepaalde drempel te boven gaan. De drempelbedragen voor 1992 zijn: (tussen haakjes de bedragen die in 1991 golden)

* bij een onzuiver inkomen van 0 tot en met f 20.984 (f 20.369) is de drempel f 2.560 ( f2.485); * bij een onzuiver inkomen van f 20.984 (f 20.369) tot en met f 87.410 (f 84.861) is de drempel 12`2 procent van het onzuiver inkomen; * bij een onzuiver inkomen van meer dan f 87.410 is de drempel f 10.664 (f 10.353)

De vaste aftrek voor arbeidsongeschikten en bejaarden is f 802 (f 778) per persoon. Voor gehuwde bejaarden geldt een vaste aftrek van f 1.604 (f 1.556) als beiden 65 jaar of ouder zijn.

(Bij het opstellen van dit overzicht heeft onze Haagse redactie zich gebaseerd op door de ministeries van Financiën en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verstrekte gegevens).

Minumum- jeugdloon - Leeftijd Per maandPer maandPer week Per week m.i.v. 1-1-'92 m.i.v. 1-7-'92 m.i.v. 1-1-'92 m.i.v.1-7-'92

22 jaar1.813`30 (1.786`80)1.838`70 418`50 (412`30) 424`30 21 jaar1.546`60 (1.524`00)1.568`30 356`90 (351`70) 361`90 20 jaar1.312`00 (1.292`80)1.330`40 302`80 (298`30) 307`-- 19 jaar1.120`00 (1.103`60)1.135`70 258`50 (254`70) 262`10 18 jaar970`70 (956`50)984`30 224`-- (220`70) 227`10 17 jaar842`70 (830`30)854`50 194`50 (191`60) 197`20 16 jaar736`00 (725`20)746`30 169`80 (167`40) 172`20 15 jaar640`00 (630`60)649`-- 147`70 (145`50) 149`80

TariefpercentageOpvolgende Totaal Totale inkomens- opvolgende heffing schijvenink. schijven

38`55% over eerste42.966 42.96616.563 (15.360) 50% over volgende42.96485.93038.045 (36.842) 60% over rest

Werkgevers Werknemers Totaal

AOW 1) --14`35 (14`05) 14`35 (14`05) AWW 1) -- 1`15 ( 1`10) 1`15 ( 1`10) AAW 1) -- 2`75 ( 1`80) 2`75 ( 1`80) AWBZ 1) --7`30 ( 5`80) 7`30 ( 5`80) WAO2) -- 13`00 (12`00) 13`00 (12.00) Wachtgeld 3) 0`35 (0`44) 0`35 ( 0`44)0`70 ( 0`88) Werkloosheid )0`85 (1`00)0`85 ( 0`60) 1`70 ( 1`60) ZW)4`-- (6`20) 1`20 ( 1`20) 5`20 ( 7`40) ZFW )) 5`15 (4`95) 1`20 ( 2`85) 6`35 ( 7`80) Vorstverlet 3) 0`30 (0`25) -- 0`30 ( 0`25) VUT 3) 0`85 (1`03) 0`45 ( 0`37) 1`30 ( 1`40)

AAW/WAO WWWWV

vanaf 23 jaar 72`-- (68`47) 72`00 (68`47) 77`82 (73`95) van 22 jaar 59`45 (59`11) 59`45 (59`11)64`26 (63`82) van 21 jaar 50`30 (50`04) 50`30 (50`04)54`25 (54`05)

Gezinnen met 0 t/m 5 jaar 6 t/m 11 jaar 12 t/m 17 jaar 18 t/m 24 jaar

1 kind 268`67 (253`62)383`81 (362`32) 498`95 (471`02) 2 kinderen 322`-- (311`21)460`-- (444`58) 598`-- (577`95) 3 kinderen 339`77 (327`88)485`39 (468`40) 631`01 (608`92) 4 kinderen 372`18 (355`13)531`69 (507`33) 691`20 (659`53) 5 kinderen 391`62 (371`47)559`46 (530`67) 727`30 (689`87) 6 kinderen 404`56 (389`85)577`94 (556`93) 751`32 (724`01) 7 kinderen 413`84 (402`99)591`20 (575`70) 768`56 (748`41) 8 kinderen 430`20 (418`94)614`57 (598`49) 798`94 (778`04)

Israël is het nieuwe jaar ingegaan zonder goedgekeurde begroting. Na dagenlange besprekingen is de rechtse regeringscoalitie er niet in geslaagd het budget voor 1992 door het parlement te loodsen. De regering kan nu officieel geen geld uitgeven om schulden af te betalen en salarissen uit te betalen. Minister van financiën, Itzhak Modai, heeft meegedeeld dat hij vandaag met een interim-budget komt voor enkele maanden, zodat de staat niet onmiddellijk zonder geld zit.

Stel dat er een soort alleswetend brein is, dat jouw hele doen en laten nauwlettend in de gaten houdt en daar een oordeel over velt. Niet op het einde van je leven, maar pakweg halverwege. Dat oordeel valt op een dag in de vorm van een envelop met een dik pak papier in je brievenbus. Dan kun je je afvragen: wil je weten wat erin staat of eigenlijk maar liever niet ?

Met die intrigerende gewetensvraag worstelt Lucas Vlieger, hoofdpersoon in het nieuwe boek Zo is hij van Vonne van der Meer, na Een warme rug (1987) en De reis naar het kind (1989) haar derde roman. Midden in de nacht vindt deze 46-jarige tekenaar Vlieger een aan hem gerichte envelop in de bus, met daarop in grote letters: Oordeel.

Twijfels Die envelop komt niet helemaal uit het niets vallen. Vlieger is opnieuw verliefd, op ene Martine, maar hij weet nog niet wat zij van hem vindt. Hij vraagt zich van alles af: ziet hij er wel leuk uit, is hij wel aardig, niet te saai enzovoorts. Kortom: hoe is hij ? Vlieger weet het niet. Vonne van der Meer beschrijft Vliegers twijfels uitgebreid en grappig. Zo is Vlieger jaloers op de stelligheid waarmee mannen zich presenteren in contactadvertenties in de krant. Zelf komt hij niet ver met het opstellen van zo'n advertentie. "Een paar trefwoorden, onweerlegbaar als een geboortedatum - kende hij die woorden maar." Wat hij weet te noemen is: "Man, 46, gesch., won. in de buurt van A'dam, scheert zich nat...man, 46, heeft vooral in het gezelschap van vrouwen soms het gevoel dat hij geen eigenschappen bezit."

Noodrem Al redenerend komt Vlieger op het idee van een alwetende brein, maar dan niet iets als God, wat hem precies zou kunnen melden welke eigenschappen hij dan wel heeft. Onder vrienden in een café brengt hij dit onderwerp ter sprake. Prompt de nacht na deze discussie met zijn vrienden valt de envelop bij Lucas Vlieger in de bus. Vreemd is dat hij geen moment denkt dat het een grap is van een van die vrienden. Nee, Lucas raakt onmiddellijk geobsedeerd door de envelop, maar aarzelt met openen. Hij sjouwt dit waardevolle bezit overal mee naar toe en dreigt het meerdere malen te verliezen. Vonne van der Meer maakt er een spannend verhaal van. Lucas heeft er heel wat voor over om de envelop in zijn bezit te houden: in de trein trekt hij, omdat een vrouw op de envelop is gaan zitten, aan de noodrem, wat hem een fikse boete kost, hij geeft zijn buurjongetjes ook nog eens vijftig pop voor hun slechte kerstrapporten om ze maar snel de deur uit te werken en hij breekt zelfs een keer ergens in.

Liefdesleven Ondertussen vraagt Lucas zich voortdurend af welke gebeurtenissen uit zijn leven in het oordeel zullen staan. Wat deed hij goed, wat deed hij fout ? Fragmentarisch trekt zo het leven van Lucas Vlieger aan de lezer voorbij. Belangrijk punt voor Lucas is vooral zijn liefdesleven. Vonne van der Meer beschrijft op een prachtig ontroerende wijze zijn liefdesverhouding met een invalide vrouw, geheel in de stijl van haar geprezen debuut uit 1985 Het limonadegevoel en andere verhalen. De ontknoping van het verhaal is verrassend en geloofwaardig. Want er is inderdaad één 'brein' dat alles van Lucas Vlieger kan weten. Lucas komt uiteindelijk tot de ontdekking dat hij maar een romanpersonage is. En zijn onontkoombaar lot is dat hij niet meer leeft als de lezer het boek uit heeft. Tot zover prima en knap bedacht. Maar Vonne van der Meer gaat net iets te ver. "Als de lezer het boek weer door geeft aan een ander...en die raadt het weer aan een volgende aan, zolang dat gebeurt, zolang dit verhaal gelezen wordt besta ik?" Zoiets lees ik met gekromde tenen en ik denk: nee, doe dat nu niet. En dan nog eens daarboven op "Nee, lezer, sla het boek nu niet dicht."...Brrr. Zo is hij is een knap en vlot geschreven spannend boek, waarin de lezer een prima inleefbaar beeld krijgt van een personage dat geen duidelijk beeld van zichzelf heeft. Alleen jammer van dat te ver doorgedreven einde.

Vonne van der Meer, Zo is hij, De Bezige Bij, f 24,50.

Vijftig jaar na de eerste volledige Nederlandse uitgave van het heldendicht Gilgamesj - één van de oudste literaire teksten ter wereld - komt er een nieuwe vertaling. De auteur, Theo de Feyter (*1947), is beeldend kunstenaar en archeoloog, afgestudeerd in de Westaziatische Talen en Culturen aan de universiteit van Amsterdam, zijn woonplaats. De Gilgamesj - een verzameling verhalen in versvorm over helden, goden en hun lotgevallen uit Babylonië - is tussen ± 2000 en ± 400 vóór Christus in fragmenten ontstaan en in kleitabletten gegrift. De tragiek van Gilgamesj spreekt ook ons nog aan. Vergeefs tracht een mens, die voor een deel God is, onsterfelijkheid te veroveren. Een gesprek over een oud epos en een modern thema met Theo de Feyter.

Tale Kanaäns Theo de Feyter: "De invloed van zware bijbeltaal is aan de vorige Nederlandse Gilgamesj-uitgave goed te merken. Toch was die vertaling van F.M. Th. de Liagre Böhl een serieus werkstuk. Het onderzoek heeft sindsdien niet stil gestaan. Er zijn nieuwe teksten aan het licht gekomen. Liagre Böhl is in zijn vertaling terughoudend waar het erotische passages betreft. Hij schrijft, dat hij bepaalde uitdrukkingen heeft verzacht. Ik heb de Gilgamesj concreet vertaald, met oog voor de literaire kwaliteit, én voor concrete beelden en symbolen." •Op vele manieren is dit epos verklaard. Wat spreekt u het meest aan? "Het belangrijkst is voor mij dat er geen perspectief is op leven in het hiernamaals. Dat is een modern thema. In de Gilgamesj komt tevens tot uitdrukking: Geniet van het leven nú. Maar ook al is er dan in de letterlijke zin geen eeuwig leven, toch kun je in je woorden en daden - zoals Gilgamesj - beroemd worden, wat lijkt op onsterfelijkheid. Bijzonder vind ik, dat Gilgamesj impliciet de boodschap krijgt: Je moet niet wíllen onsterfelijk te worden. Gilgamesj is overigens niet vergeten. Ken je de opera The Forest van Wilson en Byrne (van de Talking Heads)? Het epos inspireerde ook Anselm Kiefer tot het maken van zijn kunstenaarsboeken." • Welke nieuwe informatie over de Gilgamesj kwam beschikbaar? "Sommige teksten zijn pas na jaren van tijdrovend onderzoek geïdentificeerd. Tal van kleitabletten worden in het British Museum en ook in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden nog onderzocht. Niet alleen recente opgravingen zorgen voor nieuwe informatie, maar ook stukken uit de museumcollecties. Er zijn nieuwe teksten vertaald afkomstig van kleitabletten die in Kalach zijn gevonden, één van de Assyrische hoofdsteden. En uit Oeroek aan de Eufraat (Zuid-Irak). Daar is al vanaf de jaren dertig gegraven."

Uitgestorven Oeroek was een machtige stad met de (opgegraven) tempels van hemelgod Anoe en liefdesgodin Isjtar, grote lemen gebouwen, levendige handel, knappe bevloeiïngssystemen en een groot ambtelijk apparaat. Vooral bekend werd de grote bibliotheek met een indrukwekkende verzameling kleitabletten in wig-schrift. De teksten zijn met schrijfstaafjes in de klei gekerfd. Oeroek bestaat nog steeds. de stad ligt ± 200 km. van Bagdad, in het zuiden van de staat Irak, ± 150 km. van de Koeweitse grens. Fragmenten van het Gilgamesj epos zijn bij opgravingen onder meer ontdekt in de bibliotheek van de geleerde en kunstzinnige Assyrische koning Assoerbanipal (669-627 v. Chr.) bij opgravingen te Ninevé, in Noord-Irak. In de 13de eeuw v. Chr. maakte een priester uit Oeroek, Sin-leqe-oennini, een samenhangend verhaal van Gilgamesj-fragmenten. Ze werden in Nieuw-Assyrisch spijkerschrift vastgelegd op elf kleitabletten. Wellicht is eerder ook al een samenvatting gemaakt. De oudste, losse teksten over Gilgamesj zijn geschreven in het Soemerisch dat tot een nog onbekende taalfamilie behoort. Het is het oudste schriftteken-systeem ter wereld, de oudste geschreven taal. Bij Ebla (Tell Mardich) in Syrië is bij opgravingen in de jaren zeventig 's werelds oudste archief ontdekt uit ± 2300 v. Chr.. Daarin bevonden zich - op kleitabletten - een woordenboek Soemerisch-Semitsch, literaire en religieuze teksten en - zo beweren althans de opgravers - ook verhalen over Gilgamesj.

Teveel lawaai • Zijn er tijdens de Golfoorlog vindplaatsen beschadigd? "Dat is moeilijk te zeggen. Saddam Hoessein zette opzettelijk tanks bij belangrijke monumenten. Niet alleen Oeroek is van belang als vindplaats maar ook Ischali (Noord-Irak), Kalach, Ninevé, Haran in Noord-Syrïë en Megido in Palestina. Het project van Saddam Hoessein om Babylon te herbouwen - ten zuiden van Bagdad - is mede een staaltje propaganda. Een internationale commissie houdt echter toezicht op deze reconstructie. Het is heus geen pure fantasie wat ze daar bouwen. Al worden behalve lofprijzingen op oude koningen, ook eerbewijzen aan Saddam Hoessein in poorten gebeiteld. En dat in namaak spijkerschrift!" • Hoeveel jaar vroeger dan de Bijbelse zondvloed is er in de Gilgamesj sprake van een vergelijkbare grote watervloed ? "Er is bij de afzonderlijke Soemerische verhalen er één uit ± 2000 v. Chr. over een grote watervloed, onderdeel van een scheppingsverhaal. Een vloed-verhaal kwam ook in een 13de eeuwse bewerking in de standaard-versie van de Gilgamesj terecht. De zondvloed in het Oude Testament dateert van ± 400 v. Chr. Dit verhaal is aan het joodse geloof aangepast. Overeenkomsten zijn: de ark, een duif die terugkeert, een mannaregen. Er zijn belangrijke verschillen. Bij de joden is er één God, de Soemeriërs hadden méér Goden. De bijbelse reden voor de zondvloed is de verdorvenheid van de mensen. In de Gilgamesj is er niet zo een duidelijke reden. In een vroeg, Oud-Babylonisch watervloedverhaal zijn de goden in hun tempels aan een plein vertoornd omdat de mensen teveel geluidhinder veroorzaken!"

Tegenpolen • Is de persoon Gilgamesj die voor 2/3 goddelijk en voor 1/3 menselijk was en rebelleerde tegen de dood, een voorloper van de christelijke godmens? "Die vergelijking gaat te ver. Gilgamesj als historische figuur dateert van 2700/2800 v. Chr. Hij was eerst een krijger en bedwinger van wilde dieren. Daarna is hij vergoddelijkt. Maar die vergoddelijking gold in een bepaalde periode ook voor voorouders. Gilgamesj was dus geen uitzondering." • Enkidoe, de tegenpool van Gilgamesj, is een woesteling.. "In oudere verhalen is Enkidoe de knecht van Gilgamesj. Later worden zij gelijken. De bedoeling is duidelijk: dan heeft de dood van Enkidoe een sterker effect. Één interpretatie is: Enkidoe kun je zien als de natuur en Gilgamesj als de cultuur. De spanning tussen beide(n) wordt in het epos overwonnen."

Overgang •Welke vindt u de mooiste passage uit de Gilgamesj ? "Dat is de scène waar Enkidoe op zijn doodsbed de deur van cederhout ziet en die voor een levende persoon houdt. Hij vervloekt ze. Die deur is voor mij het symbool van het dodenrijk. Gilgamesj zit op de drempel en kijkt toe. De overgang zit in het vervloeken van de deur." "Behalve de pentekeningen voor deze vertaling van de Gilgamesj, maakte ik een cassette met litho's, en verder tekeningen en aquarellen die door de Gilgamesj zijn geïnspireerd. Met name de Akkadische rolzegels uit de 2de helft van het 3de millennium v. Chr. vind ik wondermooi." "Opvallend is, dat wij bij de Gilgamesj - niet als bij andere epen - alleen de eindversie kennen. We kennen ook de voorgaande fasen. Oorspronkelijk moeten er 3500 regels zijn geweest. Zo'n 60 procent daarvan is op kleitabletten teruggevonden en ontcijferd. Zo ontstond een standaard-versie, het nu opnieuw vertaalde verhaal."

Gilgamesj. Een zoektocht naar onsterfelijkheid. Vertaald, ingeleid en geïllustreerd door Theo de Feyter. 119 blz. Gebonden. Uitgeverij Vrij Geestesleven. f 45.

De heldhaftige koning Gilgamesj in Oeroek ontpopt zich in het gelijknamige epos als tiran. De goden komen de klagende mensen te hulp en zij scheppen voor hun vorst Enkidoe, een wildeman. Door een tempelhoer komt Enkidoe in Oeroek terecht. Hij raakt prompt met Gilgamesj verwikkeld in een woest duel. Daarna verzoenen de vechtersbazen zich en sluiten vriendschap. Zij gaan samen naar een cederwoud in de Libanon, waar zij - met hulp van de zonnegod - het woeste monster Choembaba verslaan. Isjtar, de onbetrouwbare godin van oorlog én liefde (schutsgodin van Oeroek) heeft een oogje op de dappere Gilgamesj. Maar hij wijst haar bruut af. Zij stuurt als wraak een gevaarlijke stier op hem af die het laat afweten. Toch slaagt de godin erin Gilgamesj te treffen: door de dood van zijn beste vriend, Enkidoe. Ontroostbaar en van zijn stuk gebracht door de dreiging van de dood zoekt Gilgamesj zijn voorvader Oetnapisjtim (letterlijk: 'Hij vond leven') op. Hij heeft een grote watervloed overleefd en geniet nu - in onsterfelijkheid - volop in zijn paradijs op een eiland. (Bahrein is vaak als plek genoemd). Een vreselijke tocht langs goden, monsters en paradijzen leidt Gilgamesj tot de pijnlijke conclusie dat hij nimmer het eeuwige leven verwerft, waarnaar hij toch zo vurig verlangt. Zonnegod Samasj blijft onvermurwbaar, zowel smeekbeden als beproevingen halen niets uit. Intussen krijgt Gilgamesj gezelschap van Oersjanabi, een kasteleinse. Als troost mag hij van Oetnapistim een plant plukken die verjonging bewerkstelligt. Maar helaas, een slang gaat er met de plant vandoor. Het tweetal rest niets anders, dan terug te gaan Oeroek. Daar toont Gilgamesj aan Oersjanabi trots de stad. Het is zíjn stad, waar hij koning is, een stad waarvan de gebouwen de tijd trotseren. In tegenstelling tot de mens, de koning en de god Gilgamesj, die tot sterven gedoemd is.

Wordt het een nieuwe auto of een nieuwe hoofdtelefoon? Rare vraag? Niet als de hoofdtelefoon op vijf tientjes na vierentwintigduizend gulden kost. De duurste ter wereld en volgens fabrikant Sennheiser natuurlijk ook de beste ooit gemaakt. Joop Goosen heeft er een in zijn winkel. Door de telefoon had hij er al van alles over verteld; de prijs maakte de meeste indruk. Maar een verhaal over zo'n apparaat is niet volledig zonder het wonder ook beluisterd te hebben. Dus naar Den Bosch waar zich een van de twee in Nederland aanwezige hoofdtelefoons bevindt. De andere is al verkocht. Een kleine tegenvaller is dat het ding zelf 'slechts' f 12.500 kost. De 23.950 gulden moet worden neergeteld voor de complete set, die bestaat uit een hoofdtelefoon en een bijpassende buizenversterker. Een troost is dat die versterker niet voor andere doeleinden geschikt is (je kunt er geen boxen op aansluiten) en dat de hoofdtelefoon niet op een 'gewone' versterker past. Het moet wel exclusief blijven.

Plateau Hoe het eruit ziet? De buizenversterker is ongeveer een halve meter breed, half rond en uitgevoerd in roestvrij staal, zwart kunststof en kostbaar hout. De zes buizen staan, elk in een roestvrij stalen kooitje, prominent op een glimmend plateau aan de voorkant van de versterker. Er zijn twee 'knoppen': een soort contactsleutel om hem aan of uit te zetten en een volumeknop die kunstig is weggewerkt in het glanzende pootje midden voor. Op de buizenversterker kan uiteraard afspeelapparatuur (cd-speler, cassettedeck, tuner, platenspeler) worden aangesloten. De hoofdtelefoon ziet er naast dit design-geweld maar povertjes uit: eenvoudige oorschelpen van beukehout, afgezet met zwarte randen en oorkussentjes. Als compensatie wordt hij geleverd in een soort hardhouten doodskistje, van binnen bekleed met blauwe zijde. De ingebouwde luidsprekertjes zijn van het electrostatische soort. Het geluid van de hoofdtelefoon is formidabel. Met een prijs van 24 mille op het hoofd kan dat ook niet anders. De cd geeft ongehoorde details prijs. Tussen de buizen door staart een rood lampje de luisteraar aan. In hun kooitjes lichten de radiobuizen flauw rood op; ze stralen echte warmte uit. En intussen is er alleen muziek. Wie maalt dan nog om de technische specificaties?

Nummer zes De fabrikant heeft aangekondigd maximaal 300 van zulke sets (met de o zo toepasselijke naam Orpheus) te zullen maken. In beginsel alleen op bestelling. Exclusiviteit is dus gewaarborgd. Het toestel in Den Bosch is nummer zes. Ergens in het noorden van het land is recent een combinatie verkocht aan een muziekliefhebber. Sennheiser verwacht in ons land vier tot vijf van de apparaten te kunnen slijten. Voor wie bestemd? Joop Goosen aarzelt. Hoe mooi ook, hoe goed alles ook klinkt, hij zou het er zelf niet voor betalen: "Er zijn nog andere dingen in het leven." Misschien een groot muziekliefhebber, misschien een rijkaard die een 'hebbedingetje' zoekt en de telefoon alleen opzet als hij bezoek in huis en een borrel op heeft. Dat is de hoek waarin Goosen zijn potentiële klant denkt te vinden. Het toestel dat hij nu in huis heeft, moet dezer dagen terug naar de fabriek. Joop Goosen heeft het voor enkele weken kunnen lenen. Maar over een paar weken komt er weer een. "Ik vind dat we het aan onze stand verplicht zijn er een in voorraad te hebben", zegt hij.

Een echte soundtrack is een album met muziek, speciaal voor een film of tv-serie geschreven. Een soundtrack is niet: een album met bij elkaar geraapte bestaande nummers. Hitjes onder beelden zetten (zie Tour of Duty) is vrijwel altijd een zwaktebod en het heeft ook niets met filmmuziek te maken. Filmmuziek ondersteunt de beelden, overheerst echter zelden. Soms is de muziek zó goed dat je haar zonder de film te hebben gezien kunt waarderen. De muziek die John Williams schreef voor Close Encounters is daar een voorbeeld van, evenals de muziek van Vangelis voor Blade Runner. Ook Angelo Badalamenti's composities voor de tv-serie Twin Peaks behoren tot het beste wat de laatste jaren is verschenen op soundtrack-gebied. Van het melodramatische Twin Peaks Theme, het kitsch-romantische Falling van Julee Cruise tot en met het jazzy Dance of the Dream Man is het een curieuze en sfeervolle score. Liefhebbers van de serie kunnen er moeiteloos beelden bij denken (Audrey Horne zweeft door mijn kamer als ik het Love Theme opzet) en zij weten waarschijnlijk ook dat die maffe rock-a-billy-gitaar die steeds weer opduikt voor dat ene accentje een idee moet zijn van David Lynch. Maar ook als je dit niet weet of als het je niet interesseert: Twin Peaks is mooi, vooral op druilerige dagen of na lange nachten als de muziek je terugbrengt in die vreemde toestand tussen dromen en waken in, "when anything can happen".

Mannen bedenken de reclamespotjes voor typisch vrouwelijke dingen als maandverband en tampons. Dat kan niet anders, want ze getuigen (zoals veel reclame trouwens) van een flinke dosis stompzinnigheid, slechts overtroffen door een overduidelijk gebrek aan kennis van zaken.

Neem de Libresse-spot, die 'met dat leuke meeneempakje'. Je ziet een mannequin in haar slipje, waarin trouwens overduidelijk géén maandverband zit, en op de achtergrond vraagt een stem in het Engels zich af of je weet wie dat is en waar ze vandaan komt? Ik ken haar dus niet en waar ze vandaan komt interesseert me niet, maar dan blijkt ze in het spotje ineens ergens naar toe te gaan. En jawel hoor, dan moet het maandverband natuurlijk mee. Het wordt kennelijk een lange reis, want ze heeft liefst drie van die pakjes in haar tas. Of liever: goed zichtbaar bovenin haar tas.

Heren: geen enkele vrouw doet dat, hoe leuk de pakjes ook zijn. Wij lopen NIET te zwaaien met maandverband of tampons, maar stoppen die discreet IN onze tas. Trouwens, als je drie pakjes nodig hebt voor een avondje stappen lijkt het absorbatievermogen van dat maandverband bepaald niet groot.

Voor de tampons van hetzelfde merk hebben ze ook iets bedacht: een mooi doosje. Dat wordt ons via een radiospotje aangeprezen. Dat gaat ongeveer zo: vraag: Hé, wat een mooi doosje. Zitten daar pepermuntjes in? (Dat gaat je niets aan, denk ik dan meteen, maar goed) Antwoord: nee, iets heel intiems. (Dat weerhoudt de vragenstelster niet te kijken, want even later hoor je haar vragen:) Tampons van Libresse? Hoe kom je daar aan? (Gejat, is het nou goed?)

Enfin, een conversatie van hoogstaand niveau. Maar ik vraag me toch af wat de makers ervan nou eigenlijk willen bereiken. Ik neem aan dat ze zoveel mogelijk vrouwen aan de Libresse willen krijgen, maar dáár krijg je niets over te horen. Wel dat ze in een leuk pakje danwel mooi doosje zitten, maar met die verpakkingsmaterialen schiet ik natuurlijk in wat vroeger plechtig de maandstonde genoemd werd, verrekt weinig op.

Alleen figuren die nooit maandverband of tampons hoeven te gebruiken presteren het een reclamespotje te maken dat vrouwen nul komma niks vertelt over de voordelen van juist dat merk. Mannen dus!

"Beste mijnheer Bernard. Met veel belangstelling kijk ik dagelijks naar uw uitzending via RTL 4. Uw voorspellingen zijn door de bank genomen juister dan die van de Franse meteo's. Op het kaartje bij deze brief kunt u zien dat ik achthonderd meter hoog in de Pyreneeën woon. Mocht u ooit in deze buurt komen, dan bent u met de uwen van harte welkom voor koffie, maar ook voor meer." Weerman John Bernard krijgt kijkerspost uit heel Europa "Een schavelende wind, dat is toch prachtig?"

Het citaat uit deze brief is afkomstig van een van de honderden Nederlanders in het buitenland die de afgelopen maanden RTL 4-weerman John Bernard schreven. Sinds hij zijn opwachting maakte in het populaire Klasgenoten is een niet aflatende stroom post op gang gekomen.

Bernard: "Dat programma is voor veel mensen blijkbaar de druppel geweest die de emmer deed overlopen. De meesten hebben die gelegenheid aangegrepen om mij te schrijven." RTL 4 is in een groot deel van Europa met een schotel te ontvangen en landgenoten in het buitenland vinden het blijkbaar leuk om een Nederlandse weerman te zien. Bernard: "Ik krijg post uit het meest westelijke puntje van Ierland, waar de oceaanschepen voorbij kunnen komen, maar ook uit Portugal, Spanje, Noord-Afrika en zelfs Roemenië. Laatst was mijn broer voor zaken in Polen en hij vertelde dat hij ineens die 'kop van z'n broer' op het scherm zag, toen hij na een bespreking op z'n hotelkamer terugkwam en de televisie aanzette. Zoiets verwacht je natuurlijk niet, maar ik vind het wel leuk om te horen."

Vakantie Volgens Bernard gedragen Nederlanders die in het buitenland wonen zich precies hetzelfde als landgenoten op vakantie; ze willen graag weten hoe beroerd het weer in eigen land is, in de hoop dat ze het zelf beter hebben. Bernard: "Daarom luisteren veel vakantiegangers ook naar de Wereldomroep. Het weer heeft voor ons nu eenmaal een emotionele waarde; het is voor veel mensen zelfs belangrijk voor hun gemoedstoestand. Daar komt bij dat veel Nederlanders tegenwoordig wat meer vrije tijd hebben. Zij willen er vaker tussenuit en dan is het weer best belangrijk." Is dat de enige oorzaak van de toegenomen belangstelling? "Nee, ik denk ook dat een aantal wereldproblemen waarmee wij tegenwoordig te maken hebben, daar een rol in speelt. De oliebranden in het Midden-Oosten, het broeikaseffect en indertijd bijvoorbeeld de kernramp in Tsjernobyl hebben hun invloed op het weer. Daar is men nu eenmaal bezorgd over. En verder is de grote belangstelling voor het weer typisch iets voor streken met een gematigd klimaat. Als je in een subtropisch gebied woont, zal een voorspelling je niet zoveel interesseren. Maar omdat het bij ons en in landen als Duitsland en Engeland vaak zo wisselvallig is, wordt er ook meer over het weer gepraat. In Amerika is het weer ook mateloos populair. Je hebt daar zelfs een televisiekanaal dat 24 uur per dag informatie uitzendt over het weer."

Handwerk Bernard begon zijn televisiecarrière als KNMI-weerman bij de NOS, maar inmiddels heeft hij z'n eigen bedrijf in Wageningen. In het pand van RTL 4 in Hilversum is een filiaal van deze onderneming gevestigd. Met behulp van computers, modems en telefoonlijnen kan Bernard daar informatie opvragen over het weer in alle denkbare windstreken en op deze manier stelt hij zijn dagelijks weerpraatje samen. De teksten die hij op het scherm oplepelt, worden overigens niet uitgeschreven. "Ik zet de onderwerpen waarover ik het wil hebben op een rijtje en weet dan wel wat ik daarover wil vertellen. Daar heb ik geen spiekbriefje bij nodig", aldus de weerman. John Bernard is al sinds 1957 meteoroloog. De afgelopen jaren heeft hij zijn vak snel zien veranderen. Al het handwerk is verdwenen en de hoeveelheid computers is aanzienlijk toegenomen. Bernard: "Als je vroeger een meteorologisch station binnenkwam, zag je een heleboel mensen in de weer met getalletjes, kaarten en grafieken. Dat gebeurt nu nergens meer. Negenennegentig procent van dat werk is overgenomen door computers. Omdat we nu bovendien kunnen beschikken over satellieten en radar, is onze kennis over het weer toegenomen. Dat betekent overigens niet dat we daardoor beter kunnen voorspellen. Eigenlijk is dat maar mondjesmaat vooruitgegaan."

Grote lijnen "We weten nu beter hoe de atmosfeer in elkaar zit, maar dat wil niet zeggen dat de analyses die je aan de hand van die gegevens maakt, ook beter zijn. Het enige dat we daarmee wel hebben bereikt, is dat we nu iets kunnen zeggen over hoe het weer er over drie of vier dagen uitziet. Daar kunnen we nu een redelijke indruk van geven, twintig jaar geleden was dat nog ondenkbaar. Maar een week vooruit voorspellen is nog steeds niet mogelijk en ik verwacht ook niet dat dat ooit gebeurt. We kunnen alleen de grote lijnen bekijken. Meer niet." Bernard is een verteller in hart en nieren. Het lag dan ook voor de hand dat de directie van het KNMI bij hem aanklopte toen het instituut een nieuwe weerman nodig had. Hij had ervaring opgedaan met weerpraatjes op de Landbouwuniversiteit in Wageningen, maar wist zo weinig van televisie, dat hij dacht dat zo'n baan niets voor hem zou zijn. Een screentest bewees het tegendeel en de weerman was twee jaar lang in het Journaal te zien. Bernard: "Omdat er iedere dag wel iets over het weer valt te vertellen, blijft dit werk leuk. Je verzamelt je gegevens en gaat vervolgens kijken wat je er vandaag weer mee kunt doen. Het is voor mij nog steeds een uitdaging om er dan iets van te maken. En het is altijd wel ergens rotweer, dus om onderwerpen hoef je niet verlegen te zitten. Als ik dit werk niet meer leuk vind, zou ik er morgen mee stoppen."

IJsland De weerman van RTL 4 krijgt niet alleen van landgenoten in het buitenland veel reacties; ook uit Nederland komen dagelijks brieven binnen. Daar zijn veel verzoekjes bij, soms een enkele klacht en vaak complimentjes. Bernard: "Ik kreeg laatst een brief van een mevrouw die dol is op slecht weer. Ze schreef dat ze op vakantie ging naar IJsland en vroeg mij om eens iets over het weer daar te vertellen. Dat heb ik uiteraard gedaan. Als ik tijd en ruimte heb, besteed ik wel aandacht aan dergelijke suggesties. Verder zijn er mensen die over mijn uitspraak vallen. Ik schijn het woord 'buien' niet uit te spreken zoals het hoort, maar goed, daar kan ik ook niets aan doen." Het is voor Bernard de laatste tijd een sport geworden om oude, in de vergetelheid geraakte woorden of begrippen die met het weer te maken hebben, opnieuw te introduceren. "Ieder vak heeft z'n eigen jargon. Toen ik bij de NOS terecht kwam, was het de bedoeling dat ik die vaktermen zo snel mogelijk zou kwijtraken. Dat betekende echter dat een heleboel mooie Nederlandse woorden in onbruik raakten. Neem bijvoorbeeld 'een krimpende wind'. Dat mochten we bij de NOS niet gebruiken, maar ik ben het nu langzaam maar zeker weer aan het introduceren. Ik vertel dan dat de wind nu west is en morgen naar zuid draait en dat we dat een krimpende wind noemen. Dat is toch een prachtige term? Nederland is altijd een natie van boeren en vissers geweest, die permanent met het weer bezig waren. Onze taal is dan ook rijk aan dit soort termen. Een ander voorbeeld is een schavelende wind. Dat betekent dat de wind gaat liggen. Dergelijke woorden staan allemaal in de Dikke Van Dale, maar worden nauwelijks gebruikt. Dat vind ik zonde."

De Spaanse wielerploegen Banesto, Clas en Lotus zijn de grootste slachtoffers van het nieuwe reglement, dat de profsectie van de internationale wielerunie, de FICP, met ingang van dit seizoen toepast bij samenstelling van het ploegenklassement.

Vanaf dit jaar wordt het klassement voor het eerst opgemaakt over de tien renners van de ploeg, die de meeste FICP-punten hebben verzameld. In voorgaande jaren werd de rangschikking over de vijf beste renners opgemaakt. Gatorade, de sponsor van wereldkampioen én nummer één van het FICP-klassement Gianni Bugno, blijft eerste. De investering van 11 miljoen gulden voor 1992 lijkt dus al resultaat te hebben opgeleverd. De nummer 1-positie zou de Italiaanse ploeg kwijt zijn geweest, als het Spaanse Once over de punten van de Belg Johan Bruyneel kon beschikken. Maar omdat Bruyneel zijn contract bij Lotto niet heeft uitgediend, mist zijn nieuwe sponsor 482 punten.

Brede basis Het nieuwe reglement komt vooral ploegen met een brede basis ten goede. De Franse Z-ploeg steeg van de 17de naar de 11de plaats. Motorola, de nieuwe ploeg van Hennie Kuiper, klom van de 13de naar de 10de plaats. Ariostea steeg twee plaatsen: van de 8ste naar de 6de positie op de ranglijst. De Italiaanse ploeg met Argentin, Sörensen, Lelli en Cassani zag het puntentotaal met 1103 stijgen. Geen enkele ploeg kreeg zoveel punten erbij door de nieuwe reglementering. Buckler is de beste Nederlandse ploeg. De renners van Jan Raas verzamelden 3930 punten. Precies 130 punten meer dan Panasonic, dat is opgeklommen naar de vierde plaats. Door het vertrek van Sean Kelly is PDM gezakt naar de negende plaats op de ranglijst. De ploeg van Jan Gisbers kreeg er echter ten opzichte van vorig klassement wel 991 punten bij. Voor Buckler bedroeg dat aantal 794 en voor Panasonic 716 punten. TVM, de vierde Nederlandse vertegenwoordiger, is één plaats gezakt: van de 16de naar de 17de plaats. Gert-Jan Theunisse en zijn ploegmaats fietsten 2515 punten bij elkaar en kregen er 618 bij.

Forse investering De Spaanse ploegen verloren, met uitzondering van Once, verschillende plaatsen. Banesto, met Tour-winnaar Miguel Indurain, duikelde van de tweede naar de vijfde plaats. Lotus, ondanks de forse investeringen in Kelly, Wegmüller, Richard en Gianetti, van de 10de naar de 15de positie en Clas met de miljoenentransfer van Rominger van de 11de naar de 16de plaats. Ook Carrera, met Claudio Chiappucci als kopman, verloor ondanks de komst van Stephen Roche drie plaatsen: van 2 naar 5. Opvallend is het groot aantal wijzigingen, zowel in de stand opgemaakt over de vijf en tien beste renners. Door het verdwijnen van Histor, Weinmann, Toshiba en de fusie van MG-Boys met de voormalige Tonton Tapis-ploeg, is een aantal plaatsen vrijgekomen. Mede daardoor plaatsten Tulip en Telekom zich bij de beste zestien ploegen. In beide klassementen is de teloorgang van het Franse wielrennen duidelijk zichtbaar. In de stand opgemaakt over vijf renners bezetten Z, Castorama en RMO respectievelijk de 17de, 18de en 19de plaats. In het nieuwe klassement heeft alleen Z vooruitgang geboekt. De posities van RMO en Castorama blijven nagenoeg ongewijzigd.

Stand Het puntentotaal van koploper Gatorade en de Nederlandse ploegen kwam als volgt tot stand in de nieuwe ranglijst: Gatorade: Bugno 2033,60 - Giovannetti 505,20 - De Wolf 437,15 - Cabestany 306 - Fignon 287,80 - Verdonck 208,80 - Fidanza 128,80 - Gotti 116 - Rondon 115,80 Volpi 104,20. Buckler: Maassen 867,20 - Rooks 700 - Edwig van Hooydonck 675,90 - Nijdam 516 - Vanderaerden 377 - Veenstra 350,20 - De Vries 146,50 - Zuyderwijk 145,50 - Solleveld 88,20 - Rayner 64,20. Panasonic: Ludwig 888,80 - Fondriest 841,50 - Ekimov 478,20 - Dhaenens 338,50 - Van Lancker 539,80 - Sergeant 271,40 - Bouwmans 161,10 - Zhdanov 139,90 - De Koning 75,50 - Nulens 69,50. PDM: Breukink 764,30 - Raab 446,70 - Alcala 467,20 - Van Poppel 356,50 - Talen 293 - Cordes 238,80 - Verhoeven 221,80 - Earley 219,30 - Kummer 156,40 - Boden 154,40. TVM: Millar 532,80 - Konychev 362,85 - Capiot 357,20 - Skibby 341,25 - Theunisse 303,20 - Schürer 198,45 - Wijnands 184,80 - Sunderland 139,20 - Jan Siemons 54,00 - Jdanov 41,65. Stand per 1 januari (5 renners): 1. Gatorade 3569, 2. Once 3240, 3. Carrera 3144, 4. Buckler 3136, 5. Banesto 3088, 6. Panasonic 3084, 7. MG-GB 2756, 8. Ariostea 2683, 9. PDM 2328, 10. Lotus 2239, 11. Clas 2233, 12. Lotto 2215, 13. Motorola 2158, 14. Tulip 2026, 15. Telekom 2007, 16. TVM 1897, 17. Z 1866, 18. Castorama 1774, 19. RMO 1717, 20. Helvetia 1331. Nieuw klassement (10 renners): 1. Gatorade 4253, 2. Once 4182, 3. Buckler 3930, 4. Panasonic 3800, 5. Carrera 3796, 6. Ariostea 3792, 7. MG-GB 3770, 8. Banesto 3620, 9. PDM 3319, 10. Motorola 2838, 11. Z 2824, 12. Lotto 2691, 13. Telekom 2681, 14. Tulip 2601, 15. Lotus 2577, 16. Clas 2546, 17. TVM 2515, 18. RMO 2350, 19. Castorama 2302, 20. Helvetia 1701.

Op 6 november kwam een einde aan de onzekerheid. Die dag maakte Sam Ramsamy, voorzitter van het Zuidafrikaans Olympische Comité, bekend dat zijn organisatie de uitnodiging van IOC-president Juan-Antonio Samaranch accepteert en dat Zuid-Afrika een sportploeg zal sturen naar de Olympische Spelen van Barcelona 1992. Daarmee kwam een einde aan een afwezigheid van 32 jaar. In Rome 1960 was Zuid-Afrika voor het laatst aanwezig op een Olympiade en sedert 1970 was het land officieel uitgesloten door het IOC. Nadat in 1990 Nelson Mandela, de leider van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) werd vrijgelaten en zijn partij werd gelegaliseerd, kwam de discussie over afschaffing van de apartheid in een stroomversnelling. Die leidde, sportief gezien, tot de uitnodiging van IOC-president Samaranch op 9 juli. Nadat het SANOC de uitnodiging geaccepteerd heeft, zijn de verschillende sportbonden meteen op pad gegaan. De wijde wereld ingetrokken om te kijken hoe de mondiale verhoudingen liggen. Hoe ver Zuid-Afrika achterop geraakt is door het sportieve isolement. Gekeken wordt in welke takken van sport men een ploeg naar Barcelona kan sturen, die zich kan meten met de rest van de wereld. Daarvoor was vorige week bijvoorbeeld springruiter Peter Gotz, met amazone Gail Foxcroft, in Europa. Hij was toeschouwer bij de wereldbeker-wedstrijd (kwalificatie) in het Londense Olympia en deelnemer in Mechelen. Na afloop van de Grand Prix vertelde de Zuidafrikaan over zijn ervaringen en de kansen van zijn land.

"Dit kennen wij niet in Zuid-Afrika", was de eerste opmerking van Peter Gotz na de Grand Prix in het Belgische Mechelen afgelopen zondag. Op een geleend paard had hij deelgenomen aan de finale. Met twee springfouten viel hij niet uit de toon en kon hij tevreden de balans opmaken.

De 35-jarige Gotz had het druk in Mechelen. Als hij niet op zijn paard zat, was hij in de weer met zijn video-recorder om de prestaties van de Europese springruiters vast te leggen en daar tussendoor maakte hij van elke gelegenheid gebruik om collega's aan te spreken. Hij zat uren aan een tafeltje met de ervaren Nelson Pessoa en praatte lang met onder andere Thomas Frühmann.

Veel informatie "Ik ken ze nog van vroeger", merkte Gotz op over die sessies. "Ik heb tot 1982 veel aan wedstrijden deelgenomen in Europa. Toen heb ik al die mannen al leren kennen. En het is prettig ze hier weer te treffen, want zij kunnen me veel informatie geven". In 1982 ging Peter Gotz terug naar zijn land en nam niet meer deel aan wedstrijden in het buitenland. Nu is hij met zijn ervaring een van de voorgangers op hippisch gebied. Zuid-Afrika telt nog enkele andere ervaren ruiters als Gail Foxcroft en Ronnie Lauwrence. Maar Gotz heeft de taak op zich genomen om de "markt" te onderzoeken. Het belangrijkste dat hij in tien dagen Europa heeft kunnen constateren is simpelweg: "We hebben minstens een jaar achterstand opgelopen".

Populair Verwonderd is Peter Gotz niet over wat hij gezien heeft in Europa, hij maakte immers enkele jaren deel uit van het circuit. "Dit soort wedstrijden kennen we in Zuid-Afrika niet", zegt hij. "Zo'n ambiance, massa's toeschouwers en een enorm prijzengeld. Ongekend in ons land. Bij de hoogst gedoteerde concoursen is de hoofdprijs van de Grand Prix hooguit 5.000 of 6.000 Engelse ponden (18.000 gulden). Er zijn geen sponsors, er komt minder publiek en de televisie heeft er niet zoveel interesse in. Daarmee is veel verklaard". Volgens Gotz ispaardensport is redelijk populair in Zuid-Afrika. "Maar voetbal is de nationale sport. De zwarte bevolking is daar helemaal wild van. Internationaal kunnen de voetballers in Zuid-Afrika zich dan ook meten met andere landen. Ook op atletiekgebied hebben we een aantal goede, zwarte, lopers. In de paardensport zijn de zwarten amper actief. Dat komt omdat de sport veel te duur voor hen is. Bijna niemand kan zich paarden veroorloven. De paarden die we hebben zijn best van goede kwaliteit, maar ze komen in vergelijking met de Europese springpaarden kracht tekort".

Onbetaalbaar "Het gebrek aan competitie met de rest van de wereld heeft ons ver achteruit geworpen. Om die achterstand in te lopen hebben we veel internationale competities nodig. Maar dat is op dit moment bijna onbetaalbaar. In Afrika hebben we niet veel te zoeken, want daar steken wij met kop en schouders boven de rest uit. Alleen Zimbabwe zou zich, hoe vreemd dat ook moge klinken, enigszins met ons kunnen meten. We hebben gesprekken aangeknoopt met Max Ammann, directeur van de wereldbeker-organisatie, om te onderzoeken of we bij ons een Afrikaanse liga kunnen opzetten. Maar die besprekingen zijn pas in een prematuur stadium".

Onzekerheid Gotz is blij dat Apartheid officieel tot het verleden behoort. "Een goede zaak", zegt hij, "alleen is het jammer dat het zo lang heeft moeten duren voordat racisme afgeschaft werd". Tijd speelt momenteel een grote rol bij de Zuidafrikaanse sporters, of eigenlijk het ontbreken daarvan. Peter Gotz: "We hebben lang in onzekerheid verkeerd. Pas in november werd bekend dat we naar de Olympische Spelen kunnen gaan. We moeten nu alles zelf gaan uitzoeken, want niemand vertelt ons wat we moeten doen. Gelukkig ken ik door mijn eerdere ervaringen de weg een beetje in dat wereldje, anders was het onbegonnen werk."

Goed geschoold Het grootste probleem voor de Zuidafrikanen is op dit moment het vinden van geschikte paarden. "De ruiters zijn goed geschoold. Ze komen alleen internationale ervaring tekort, maar die achterstand kunnen we de komende maanden een beetje wegwerken. De paarden vormen een hoofdstuk apart. Het materiaal dat wij hebben is goed, maar niet echt geschikt voor het zware Olympische werk. Met onze eigen paarden hebben wij in Barcelona eigenlijk niets te zoeken. Als de hindernissen 1,50 of 1,55 meter hoog zijn, komen we in de problemen", zegt hij eerlijk. Peter Gotz heeft al zijn bronnen in Europa aangeboord. Hij zoekt dringend paarden van Olympische kwaliteit. Maar inmiddels heeft hij al ondervonden dat die "bijna niet te betalen zijn". In Zuid-Afrika is geld op dit moment een groot probleem. De ontwaarding van de munt-eenheid, de Rand, heeft een hoge vlucht genomen. "Op dit moment moeten we bijna 5 Rand neertellen voor een Engels pond, tot voor kort was dit maar 1,47 Rand (1 Rand is circa 1,25 gulden). "Bovendien gaat het erg slecht met de economie in Zuid-Afrika en is de hele situatie anders. In Europa zijn de toppaarden in het bezit van een handvol rijke lieden, die ook nog de beste ruiters in dienst hebben. Dat handjevol mensen wil ook nog steeds hetzelfde toppaard kopen, waardoor de prijzen de hoogte inschieten. Bij ons kennen we dat helemaal niet. Daar is iedereen eigenaar van de paarden die hij berijdt. Het is dus eigenlijk onbetaalbaar voor ons. Maar we gaan het toch proberen, we zijn in Afrika al op zoek naar sponsors die ons moeten ondersteunen bij de aanschaf van paarden. Van de hippische en nationale Olympische bond hoeven we geen steun te verwachten".

Drie ruiters Ook zijn "kruistocht" door Europa moet Gotz helemaal zelf bekostigen. "Alleen al een enkele vliegreis Johannesburg - Londen kost me iedere keer 5000 rand (6.000 gulden). Reis- en verblijfkosten in Europa buiten beschouwing gelaten. Ik ga nu weer naar Zuid-Afrika terug, in februari kom ik terug om te starten in Antwerpen, Den Bosch, Dortmund en Parijs. Dan weer terug. Zo blijf ik enkele keren pendelen tussen Afrika en Europa". Peter Gotz is ervan overtuigd dat Zuid-Afrika zal deelnemen aan de hippische wedstrijden in Barcelona. "Ik zeg eerlijk dat we er op dit moment niets te zoeken hebben. Maar als we enkele goede paarden kunnen kopen wordt dat anders. Een hele ploeg (4 ruiters) zal het wellicht niet worden, maar ik hoop toch met een of twee anderen naar Barcelona te kunnen". Als hij erin slaagt enkele paarden te kopen wil Peter Gotz met de andere ruiters naar Europa komen om zich hier op de Olympische Spelen voor te bereiden. "Door het isolement heeft het ons vooral ontbroken aan competitie met de internationale top. Daar kun je iets leren en ervaring opdoen. We komen nu eigenlijk tijd tekort, maar dat kan ons er niet van weerhouden te starten in Barcelona. Nu we toestemming hebben willen we ook gebruik maken van de mogelijkheid".

HET JAAR DAT voor ons ligt zal het jaar van de Olympische Spelen in Barcelona worden. Een happening die -gezien de investering- nog eens bevestigt dat sport op het hoogste niveau veel verder gaat dan oorspronkelijk in de bedoeling lag.

HET FEEST IN Barcelona gaat 1000 miljard peseta's` rond 1.8 miljard gulden kosten. Een beangstigend cijfer. Want wie heeft buiten Spanje` Italië` Duitsland` Japan en de Verenigde Staten een politieke en economische structuur om in de toekomst een dergelijk bedrag vrij te maken? Het gigantische kapitaal dat in Barcelona wordt geinvesteerd om de Spelen te houden komt voor 43 procent uit de privé-sector en wordt voor 57 procent door de overheid gefinancierd.

DE GROOTSTE zorg in de Catalaanse hoofdstad is op dit moment niet of Carl Lewis straks een nieuw wereldrecord verspringen vestigt` maar het niveau van de koers van de dollar. Toen in 1986 de Spelen aan Barcelona werden toegewezen en het Amerikaanse station NBC de televisie-rechten voor 401 miljoen dollar kocht` werd voor een dollar 160 peseta's betaald. Op dit moment is een dollar -gemeten naar peseta-waarde- 37 procent in waarde gedaald. Een schadepost van 170 miljoen gulden. Een kleine tegenvaller.

BARCELONA` vestingstad. Twintig jaar geleden stonden deuren en ramen van de huizen open. Wie op de Ramblas zijn portemonnaie verloor` werd vriendelijk op de schouders getikt en kreeg z'n eigendom in de handen gedrukt. Wie nu door Barcelona rijdt, ziet de meeste vensters gebarricadeerd. De samenleving is er veranderd. Omgaan met de democratie lukt ook daar niet helemaal. Diefstallen` aanrandingen` plunderingen` aanslagen. Wat wel gebleven is: de mogelijkheid voor het vrijmaken van gigantische fondsen voor prestige-objecten. Dit in een toch nog altijd betrekkelijk arm land. Maar het verschijnsel was al min of meer bekend sinds Cruijff de laatste drie jaar 85 miljoen gulden kon investeren in nieuwe voetbalsterren voor FC Barcelona.

OP 25 JULI` over 205 dagen` schallen de bazuinen. Vanaf de heuvel van Montjuich zal men kunnen neerzien op een menselijke mierenhoop die bij het symbool van de vijf ringen holt en springt` werpt en schiet. Een nooit overtroffen media-manifestatie zal plaatsvinden. Meer dan de helft van alle kosten zal worden opgebracht door sponsoren en inkomsten uit televisie-rechten. Slechts acht procent van de kosten wordt gedekt door de verkoop van entreebewijzen. Hier zet zich de trend van de financiering van ons voetbal door. Sponsoren houden de clubs overeind` toeschouwers vormen de sluitpost. Barcelona wordt in die lijn vooral een commerciële- en publicitaire krachtmeting. Waarbij ook sport wordt bedreven.

Naar schatting 300.000 mensen hebben gisteren in de Algerijnse hoofdstad Algiers gedemonstreerd voor "de redding van de democratie" en tegen het Islamitische Reddingsfront (FIS). De demonstratie was georganiseerd door de Berberpartij FFS en de regeringspartij FLN. Het was de eerste massale demonstratie tegen de fundamentalisten sinds dezen vorige week donderdag een overweldigende overwinning behaalden in de eerste ronde van de parlementsverkiezingen. In een toespraak gaf Hocine Ait Ahmed, de leider van het FFS (Front des Forces Socialistes), het doel aan van de demonstratie: een voorbeeld stellen aan die Algerijnen die "getraumatiseerd" zijn door de winst van het FIS en verder de bijna vijf miljoen kiezers mobiliseren die vorige week niet zijn gaan stemmen. Die wegblijvers kunnen in de tweede ronde op 16 januari voorkomen dat het FIS de tweederde meerderheid in het parlement krijgt die nodig is om de grondwet te veranderen. Hocine Ait Ahmed waarschuwde dat ingrijpen van het leger tegen de FIS de problemen alleen maar zou verscherpen en tot "een spiraal van geweld" zou leiden.

De Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) gaat zich nadrukkelijk richten op samenwerking met recherchediensten in andere landen, vooral in Europa. De komende jaren overschrijdt de georganiseerde misdaad volgens de CRI in toenemende mate de landsgrenzen. Om deze ontwikkeling te bestrijden, opent de dienst een reeks buitenlandse posten.

Dat kondigde hoofdcommissaris J. Wilzing van de CRI gisteren aan in zijn nieuwjaarsrede. Zodra Nederland het Akkoord van Schengen heeft geratificeerd, vestigt de CRI posten in Madrid, Wiesbaden, Parijs, Rome, Londen en Brussel. De CRI wil ook een man in Paramaribo, zodra de toestand in Suriname is genormaliseerd. Als uitvloeisel van het besluit van de Europese regeringsleiders tijdens de Top van Maastricht, zal de CRI de European Drugs Unit (EDU) in het leven roepen. De EDU zal een onderdeel vormen van Europol. Volgens Wilzing verdienen vooral de internationale handel in cocaïne en heroïne de aandacht.

Amfetamine Overigens was de hoeveelheid drugs die in 1991 in beslag is genomen kleiner dan het jaar ervoor. Een uitzondering daarop vormt amfetamine. Wilzing wijst erop dat de hoeveelheid die in beslag werd genomen in 1991 met 170 procent steeg. Polen lijkt zich als belangrijkste producent van dit pepmiddel te ontwikkelen. Zowat de helft van de cocaïne die in beslag werd genomen was afkomstig uit Suriname. De hoeveelheid liep overigens sterk terug. In 1990 nam de politie nog 4288 kilo in beslag, in 1991 2268 kilo.

Utrecht Politie-onderzoeken van afzonderlijke politiekorpsen naar vormen van zware criminaliteit moeten meer op elkaar worden afgestemd. Dat heeft de plaatsvervangend chef van de Utrechtse gemeentepolitie, B. van Baarle, gisteren gezegd in zijn nieuwjaarsrede. "Er moeten als het ware politiële onderzoeksnetwerken ontstaan ter bestrijding van criminele netwerken", aldus Van Baarle.

Nordholt Zowel Van Baarle als de Amsterdamse hoofdcommissaris van politie, E. Nordholt, waarschuwde ernstig voor de grote maatschappelijke dreiging die volgens hen uitgaat van jongeren uit met name het Marokkaanse en Antilliaanse milieu die geen opleiding, geen baan en vaak ook geen enkel uitzicht hebben op een normale maatschappelijke status. Nordholt verzette zich tegen de maatschappelijke tendens dat "naarmate men meent vraagstukken naar de politie te kunnen verwijzen, de feitelijk verantwoordelijken - politici en bestuurders - zich aan hun verantwoordelijkheid kunnen onttrekken."

Deltaplan De Rotterdamse korpschef R. Hessing pleitte gisteren voor 'Deltaplan-achtige wijze' aanpak van de criminaliteit. Volgens Hessing is de samenleving "behoorlijk verloederd de afgelopen decennia. De politie kan de samenleving slechts marginaal beïnvloeden."

De oppositie in Georgië, die president Zviad Gamsachoerdia al elf dagen gewapenderhand probeert te verdrijven uit zijn bunker onder het parlementsgebouw in de hoofdstad Tbilisi, heeft gisteravond verklaard de macht overgenomen te hebben. Dat heeft het onafhankelijke persbureaus Interfax gemeld. Gamsachoerdia heeft nog 24 uur de gelegenheid gekregen om af te treden. Zo niet, dan zal het parlementsgebouw worden bestormd en de president met geweld worden verdreven. De oppositie heeft een alternatieve regering onder leiding van de vroegere premier Tengiz Sigua geïnstalleerd. Voorts is voor Tbilisi een uitgaansverbod ingesteld van 11 uur 's avonds tot 6 uur 's morgens. De oppositie verwijt Gamsachoerdia een dictatoriale manier van regeren.

Een 5-jarig meisje uit Roermond is woensdag overleden aan nekkramp. In het Roermondse Sint Laurentiusziekenhuis ligt verder een 19-jarige uit deze stad die ook aan meningitis lijdt. Sinds de zomer van 1990 zijn in Midden-Limburg dertig gevallen van nekkramp geconstateerd, waarvan er vier een dodelijke afloop hadden. gewezen op de verschijnselen van de aandoening. Dat zijn hoge koorts, hoofdpijn, rode vlekjes op de huid, braken en kramp in de nek. In de folder staat dat nekkramp in Limburg gemiddeld veertig keer per jaar voorkomt.

Nieuwjaarsredes van hoge politiepieten lijken verdacht veel op de boeken van Arendsoog: scherpe blik op altijd hetzelfde probleem. Zo heeft de opperbaas van de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) meegedeeld dat zijn club "zich nadrukkelijk gaat richten" op samenwerking met speurders in andere landen. De plaatsvervangend korpschef van Utrecht zei gisteren dat politiekorpsen niet allemaal op eigen houtje achter zware criminelen aan moeten zitten. Ook hij wil samenwerken. Hoe komen ze toch op het idee? Criminelen wippen al jaren speels over de grens. Als een agent uit Herkenbosch één stap op Duits grondgebied zou willen zetten, moet dat in drievoud aangevraagd worden via Roermond, Den Haag, Bonn en Wiesbaden.

In Joegoslavië gloort nieuwe hoop op een spoedig einde aan de bloedige burgeroorlog. Volgens het Joegoslavische persbureau Tanjug hebben de Kroatische Nationale Garde en het door Servië geleide federale leger gisteren ingestemd met een "volledig staakt-het-vuren" op de Kroatische slagvelden. Het nieuwe bestand moet om 18.00 uur plaatselijke tijd vanmiddag ingaan. VN-gezant Cyrus Vance sprak van een "belangrijke stap voorwaarts". Als het bestand wordt nageleefd, wordt de stationering van een VN-vredesleger van ten hoogste 10.000 man in Joegoslavië mogelijk.Als er VN-soldaten naar Joegoslavië worden gestuurd krijgen zij hun hoofdkwartier in Banja Luka in Bosnië-Hercegovina. De Joegoslavische luchtmacht ging gisteren door met het bombarderen van Kroatische steden. Karlovac, 50 kilometer ten zuiden van Zagreb, werd opnieuw bestookt met zware artillerie.

Bij een uitslaande brand in een flatgebouw aan de Peter Schunckstraat in Heerlen is gistermorgen rond vijf uur een vrouw om het leven gekomen. Het slachtoffer is vermoedelijk de 70-jarige alleenstaande bewoonster van de flatwoning. De politie heeft de identiteit van de vrouw nog niet kunnen vaststellen. Omstreeks kwart voor vijf gistermorgen ontdekte een toevallig passerende politiepatrouille dat er rook kwam uit een woning op de vierde verdieping van het flatgebouw in de wijk Heerlerbaan. De agenten alarmeerden de brandweer, en gingen op onderzoek uit. Omdat herhaald kloppen en bellen geen reactie uit de woning opleverde, werd de voordeur geforceerd. Dichte rookwolken maakten verder binnendringen in de woning echter onmogelijk.

De inmiddels gearriveerde brandweer wist zich met behulp van bluswater en persluchtmaskers wèl toegang tot de woning te verschaffen. Daar werd het stoffelijk overschot van de vrouw gevonden.

De flatwoning brandde nagenoeg helemaal uit. De bewoners van de vierde en de vijfde etage van het flatgebouw werden voor de duur van het bluswerk veiligheidshalve geëvacueerd. Toen het sein brand meester kwam, konden de meesten weer terugkeren. Alleen de bewoners van de twee aangrenzende flatwoningen moesten voorlopig elders onderdak zoeken. Hun woningen liepen aanzienlijke rook- en waterschade op. De technische recherche heeft het onderzoek naar de oorzaak van de brand nog niet afgerond. Ook de omvang van de schade is nog niet duidelijk.

Op de draf- en renbaan in Schaesberg en het paardeproefbedrijf in Merkelbeek moet een Europees paardencentrum - European Horse Centre - verrijzen.

Dat plan lanceert het VVD-Kamerlid P. Blauw, tevens voorzitter van de Kamercommissie voor Landbouw, Natuurbeheer en Visserij èn van de afdeling paardenhouderij van het Landbouwschap.

Toerisme Blauw denkt aan een centrum naar Amerikaans model met toerisme, recreatie, educatie en promotie van de paardesport. De belangrijkste Europese paarderassen, rijtuigen, koetsen en paardetrams zullen te bezichtigen moeten zijn. Sporters zouden er alle trainingsfaciliteiten moeten kunnen vinden. Blauw speelt in op actuele ontwikkelingen in Zuid-Limburg. De Tweede Kamer heeft ingestemd met het afschaffen van koersen op de draf- en renbaan in Schaesberg. Het bestuur van die baan wil de draf- en renbaan in de toekomst als trainingscentrum gaan exploiteren. Of de baan daarmee rendabel zal zijn, is de vraag.

Lelystad Ook de toekomst van het paardeproefbedrijf in Merkelbeek, waar zes mensen werken, is onzeker. Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij wil dat het bedrijfsleven het paardepraktijk-onderzoek in Nederland voor de helft gaat meebetalen. Vanuit de paardenhouderij komen er geluiden om het onderzoek dan maar te concentreren in Lelystad. Een woordvoerder van het ministerie laat weten dat een commissie zich binnenkort buigt over de vraag hoeveel onderzoek er in de toekomst nog gedaan moet worden en waar dat moet gebeuren.

"We zitten dus met twee accommodaties die uitstekend geschikt zijn voor hun doelen, maar weinig perspectief bieden", aldus Blauw, die zeer optimistisch is over de toekomstkansen van zowel Schaesberg en Merkelbeek. Op de draf- en renbaan zullen nieuwe investeringen nodig zijn. Behalve koersen in de recreatieve sfeer zouden er ook concoursen hippique, keuringen en veilingen kunnen worden gehouden. In Merkelbeek zouden Europese paarderassen (Blauw: "Het grootste en het kleinste paard van Europa") te bezichtigen moeten zijn, evenals attributen uit de paardewereld.

Euregio Het is het Kamerlid niet in de eerste plaats te doen om de werkgelegenheid bij de renbaan en het proefbedrijf, maar meer om het behoud van twee goede accommodaties in een omgeving, waar toerisme en recreatie een belangrijke rol vervullen. Daarbij is de ligging in de Euregio ideaal. Blauw benadrukt zelf dat hij vanuit de paardenhouderij en de politiek twee petten op heeft. "Op die basis wil ik mensen en organisaties bijeenbrengen, die hier iets in zien", aldus de VVD'er. Dat er subsidies nodig zullen zijn om het project van de grond te tillen, sluit hij niet uit. "Maar als je het daarvan moet hebben, kun je er beter niet aan beginnen."

Ondanks forse prijsstijgingen zijn in Rusland rellen uitgebleven op de eerste winkeldag van het nieuwe jaar. Berusting en ongeloof stond te lezen op de gezichten van het publiek in de Gastronoom op de Arbat` een grote levensmiddelenwinkel in het centrum van Moskou. Het was er druk als altijd` maar veel mensen liepen vertwijfeld rond en sloten zich niet aan bij de vele rijen. "Bozje moj" ("Mijn God") kwam fluisterend over de lippen van vooral oudere Moskovieten. Schok Eigenlijk moet de schok nog mee zijn gevallen` want verhoogde prijzen zijn de afgelopen maanden stiekemweg de staatswinkels al binnengeslopen onder de noemer 'contractprijzen'. De overheid had een aantal bedrijven in de gelegenheid gesteld consumentengoederen rechtstreeks te betrekken bij de producent tegen onderling vrij overeengekomen prijzen. Zo kon het gebeuren dat kaas op de laatste dag van het afgelopen jaar in de Gastronoom aan het Tagankaplein al 150 roebel per kilo kostte. Dat komt tegenwoordig neer op een rijksdaalder. Erg goedkoop dus. Voor een Rus is die kaas echter schreeuwend duur` want Ivan Modaal verdient per maand zo'n 600 roebel` ofwel tien gulden. Toch stond er voor die dure kaas op oudejaarsdag een grote rij en op de eerste winkeldag van het nieuwe jaar bleek hij op. Wel stond er nu een rij voor boter` die 132 roebel per kilo kostte. In een gemiddeld Russisch maandloon gaat dus minder dan vier kilo boter.

Bij een stapel blauwe blikjes stond een omaatje te huilen. Tot voor kort was de prijs van zo'n blikje ingedikte zoete melk nog 1`10 roebel. "Wie kan nu van zijn pensioen 48 roebel neertellen voor een kip of 20 roebel voor goestsjonka"` snikte zij. Haar pensioen bedraagt 205 roebel in de maand` maar de overheid is al twee maanden achter met betalen. Troost Een jongeman troost haar. "Binnenkort komen er speciale winkels waar bejaarden goedkoper levensmiddelen kunnen kopen"` zei hij. Inderdaad hebben de autoriteiten dergelijke maatregelen aangekondigd` maar de laatste tijd hoor je hier niet zoveel meer over. "Ik heb vandaag pas drie klanten gehad"` klaagde een taxi-chauffeur rond het middaguur. Het officiële tarief is vervijfvoudigd en bedraagt nu twee roebel per kilometer. Moskou is een grote stad waar een rit van dertig` veertig kilometer niets bijzonders is. "Mijn klanten lopen weg als ze het nieuwe tarief horen"` vervolgde de chauffeur. "Intussen moet ik wel de norm van 540 roebel per dag halen. Onder de norm verdien ik niets. Reëel zou nu zijn: 300 roebel per dag. Vandaag stond mijn auto zonder olie. Die hoor ik in mijn garage` een overheidsbedrijf` te krijgen` maar ik moest de monteur omkopen. Dat kostte me wel even 85 roebel uit eigen zak." Melk` brood` vlees` vodka` benzine en vervoer zijn allemaal drie tot vijf keer zo duur geworden. Andere prijzen laat de overheid zelfs volledig vrij. Absurd De gedachte achter de prijsliberalisatie is` dat de hogere prijzen de producenten ertoe zullen aanzetten om meer te produceren. Economen in Moskou merken op dat dit een absurde veronderstelling is` gezien het feit dat de produktie nog steeds bijna totaal in overheidshanden verkeert. Volgens de critici zullen de staatsbedrijven de hoge prijzen met een vriendelijke glimlach in ontvangst nemen zonder de activiteiten op te voeren. Waarom zouden ze` als er geen concurrent is die de klanten af kan snoepen? Jeltsins regering had eerst moeten privatiseren` zodat verschillende bedrijven met elkaar in de slag konden om de gunst van de consument` zo luidt de boodschap van rechts. In deze kringen werpt men zich via de voormalige partijkranten Sovjetskaja Rossia en de Pravda plotseling op als kenner van het marktmechanisme. Toch waarschuwen ook hervormingsgezinde commentatoren dat Jeltsins shocktherapie een shock is zonder therapie. Scepticus De grootste en belangrijkste scepticus is ongetwijfeld Jeltsins vice-premier Roetskoj. Vóór de prijsliberalisering telde het land honderd miljoen mensen die onder de armoedegrens leefden` maar nu leeft iedereen onder die grens` aldus Roetskoj` die overtuigd communist is. Inmiddels heeft Jeltsins minister van Economie en Financiën Gaidar een blauwdruk voor de privatisering van kleine bedrijven en grote boerderijen gepresenteerd` maar van meer dan een grove schets is nog geen sprake. Overstag Ook Kiev is overstag gegaan. De Oekraïense president Kravtsjoek had zich met hand en tand verzet tegen de Russische prijsverhoging` omdat zijn republiek niet over voldoende roebels beschikt en ze van Moskou niet zelf mag drukken. Op het laatste moment heeft hij` noodgedwongen` eieren voor zijn geld gekozen en de prijzen eveneens vrijgegeven. Op tien januari gaat Kiev de eigen bevolking in coupons uitbetalen die de Oekraïne in allerijl in Parijs heeft laten drukken. Kosten: ruim 35 miljoen dollar. Deze coupons vormen een tussenstap op de weg naar een eigen Oekraïense munt` de grivna. De Oekraïense regering begrijpt dat onafhankelijkheid een fictie is als het geld door een vreemde mogendheid wordt gedrukt. Leegzuigen De Centraalaziatische republieken kunnen ook niet achterblijven met de prijsmaatregel` want als zij hun consumentengoederen met behulp van subsidies kunstmatig laag houden worden zij overspoeld met waardeloze roebels. Daarmee zullen de rijkere Russen die arme republieken leegzuigen. Wat hier dreigt` is een totale ineenstorting van de handel tussen de voormalige Sovjet-republieken` wier economie veel nauwer verweven is dan die van de Europese Gemeenschap. De gevolgen van die economische ramp zijn onvoorspelbaar. Maar ook zonder deze ramp voorzien Moskouse economen grote problemen. Vorig jaar is de Sovjet-produktie met 15 procent gekelderd. Het ontbrekende aanbod tegenover een markt met een totale vraag zal er volgens de somberste voorspellingen toe leiden dat de prijzen astronomisch zullen stijgen. Waarop Jeltsins voorspelling berust dat de Russische consument het over zes tot acht maanden beter gaat krijgen` is dan ook een raadsel.

De Palestijnse delegatie zal niet naar Washington gaan voor de derde ronde van de vredesbesprekingen over het Midden-Oosten uit protest tegen de Israëlische beslissing twaalf Palestijnen te deporteren. Dat heeft de ambassadeur van de Palestijnen in Jordanië, Al-Tayeb Abdelrahim, gisteren gezegd tegen het Franse persbureau AFP. Volgens Abdelrahim zal de Palestijnse delegatie vandaag niet in de Jordaanse hoofdstad Amman aankomen. Dat was oorspronkelijk wel de bedoeling. Vanuit Amman zouden de Jordanen en Palestijnen, die op vredesconferentie een gezamenlijke delegatie hebben, naar Washington reizen. De nieuwe ronde van bilaterale vredesbesprekingen tussen Arabieren en Israël heeft komende dinsdag plaats in Washington. Israël maakte gisteren bekend dat ze in verband met de dood van een joodse kolonist twaalf Palestijnse activisten uit de bezette gebieden zal deporteren Israël heeft tot nu toe 66 Palestijnen verbannen, voor het laatst in april toen vier Palestijnen werden gedeporteerd. Sindsdien heeft Israël onder druk van Washington afgezien van verbanningen.

De stad Maaseik is voor f 800.000 de boot in gegaan nu het recreatiecentrum Het Warredal nv in Neeroeteren failliet is verklaard. Dat bedrag had het stadsbestuur in het recreatiecentrum gestoken. In het Warredal wilden de zes initiatiefnemers, vijf Nederlanders en een Belg, op ecologische wijze een boerderij exploiteren. De boerderij moest per jaar 400.000 bezoekers trekken. Door het faillissement zijn de twintig personeelsleden werkloos geworden.

Het Academische Ziekenhuis Maastricht heeft zijn zeven vette jaren achter de rug en kan zich opmaken voor de zeven magere. Er komt een aantal "kwade kansen" op de academische ziekenhuizen in Nederland af, die voor het AZM niet minder bedreigend zijn dan voor de andere.

Voorzitter dr. J. Carpay van de raad van bestuur van het AZM kon er in zijn nieuwjaarsrede gisteren niet omheen: "De mooie jaren liggen achter ons." Als "bedreigingen van buitenaf" noemde hij de bezuingingsoperatie van 75 miljoen gulden die de minister van Onderwijs voor de academische ziekenhuizen in petto heeft en de door Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur aangekondigde bezuiniging van honderd miljoen.

Lichtpunten Toch zei Carpay nog lichtpunten te zien. "We hebben kans gezien ondanks de bezuinigingen in de afgelopen periode ons budget meer op gelijke voet te krijgen met de andere academische ziekenhuizen. De sterk verbeterde relatie met de ziektekostenverzekeraars heeft daar zeker toe bijgedragen. De samenwerking met de faculteit der geneeskunde is verbeterd en de verdere gezamenlijke profilering zal onze positie nationaal en internationaal verbeteren." Ook heeft, aldus Carpay, het betrekken van het nieuwe AZM-gebouw de spirit, de onderlinge samenhang en de cultuur van de organisatie zeker verbeterd. Volgens hem is de bereidheid tot verandering een van de belangrijkste kenmerken van de AZM-organisatie. "Die bereidheid is essentieel voor iedere organisatie, maar zeker voor een universitaire gemeenschap. Immers vele nieuwe ontwikkelingen en dus veranderingen vinden hun oorsprong in de research en lopen door in het onderwijs."

Uiterste Eén conclusie kon Carpay dan ook zonder meer trekken: het proces van verandering zal zeker doorgaan. "Dat betekent dat ook voor 1992 veel gevraagd wordt van de flexibiliteit van de medewerker. De aangekondigde beleidsmaatregelen en het Europa van de negentiger jaren zullen het uiterste van ons vergen om te veranderen tot verbeteren."

De griffier van de provincie Limburg` mr. B. Gudde` gaat vervroegd met pensioen. Gudde (62) kondigde zijn vertrek gisteren aan in zijn nieuwjaarstoespraak voor het personeel van de provincie. Hij legt zijn ambt op 1 juni dit jaar neer. De griffier is secretaris van Gedeputeerde en Provinciale Staten` staat de commissaris der koningin bij en geeft bovendien leiding aan het personeel van de provincie. Gudde is dertien jaar griffier van Limburg geweest.

Landgraaf gevestigd bedrijf voor duizenden marken opgelicht. Dat meldt het Duitse weekblad Der Spiegel.

Volgens het blad leverden veel zakenmensen bij het bedrijf Dealworth Investments Inc. hun spaargeld in. In ruil daarvoor konden ze via het bedrijf goedkoop voor miljoenem aan zwart geld lenen. Dealworth heeft volgens Der Spiegel echter nooit leningen verstrekt. Het Landgraafse Dealworth is, aldus het blad, een onderdeel van een inernationale oplichtersbende. Vooral middenstanders zouden door de zogenaamde kredietverschaffers zijn opgelicht. Afgelopen jaar zomer verschenen in Duitse kranten advertenties waarin allerlei bedrijfjes financiële oplossingen beloofden aan mensen die dringend veel geld nodig hadden. Een Duitse middenstander, die op de advertenties reageerde, kreeg te horen dat hij 1,2 miljoen mark kon lenen tegen slechts zeven procent rente. De kredietverleners lieten weten dit te kunnen doen omdat het om zwart geld ging. Ze zouden de beschikking hebben over een miljardenkapitaal, verkregen uit de drugshandel en andere criminele activiteiten.

Wit wassen De kredietverleners wilden het zwarte geld via deze methode wit wassen, zo schrijft Der Spiegel. "Het gaat ons eigenlijk niet om de rente", kregen belangstellenden te horen. Wie geld van hen wilde lenen, had geen onderpand nodig. Ze moesten alleen, ter dekking van de kosten, een bedrag vooruit betalen. De Duitse middenstander betaalde 40.000 mark. Daarna hoorde de man nooit meer iets van het kredietbureau. Op deze manier zijn afgelopen jaar honderden Duitse zakenmensen voor in totaal enkele miljoenen marken bedrogen. Onder de slachtoffers bevindt zich een beleggingsadviseur en een voormalige commissaris van de politie. Volgens Der Spiegel zijn de oplichters moeilijk op te sporen. De financieringsfirma's in Duitsland veranderen regelmatig van naam en adres om sporen uit te wissen. De top van de organisatie zit, volgens het blad, in Nederland en Luxemburg. Het bedrijf aan de Baanderstraat in Landgraaf neemt overigens geen telefoon meer aan. De PTT heeft de telefoon van het bedrijf onlangs afgesloten.

Neways Electronics International NV is de nieuwe eigenaar van de Philips-fabriek in Heerlen. getekend. De wisseling van eigenaar heeft geen gevolgen voor de werkgelegenheid in het Heerlense bedrijf, waar ongeveer 180 mensen hun brood verdienen. Met de ondernemingsraden en de vakbonden is overeenstemming bereikt over de overname.

Neways en Philips waren al geruime tijd in gesprek over de toekomst van het Philips-bedrijf in Heerlen. Aanvankelijk gingen de gedachten uit naar het vormen van een holding-maatschappij met een meerderheidsbelang voor Neways, waarin niet alleen de Heerlense maar ook de Leeuwardense vestiging (140 werknemers) van Philips zou worden opgenomen. Uiteindelijk zou Neways dan het volledige eigendom van beide bedrijven verwerven.

Marktpositie In de verdere onderhandelingen is nu voor een onmiddellijke overdracht van beide bedrijven aan Neways Electronics gekozen. De Neways-groep, die al een eigen vestiging had in het Brabantse Nuenen, ziet in de overname van de beide Philips-bedrijven goede mogelijkheden om haar positie op de Westeuropese electronica-markt verder te versterken.

Medische electronica De electronica-divisie van Neways houdt zich vooral bezig met het ontwikkelen en fabriceren van electronische producten, deelsystemen en onderdelen, zowel rechtstreeks voor de markt als voor toelevering aan andere bedrijven. De Philips-vestigingen in Heerlen en Leeuwarden zijn op hetzelfde gebied actief. Philips Heerlen beschikt bovendien over specifieke kennis en faciliteiten voor het vervaardigen van medische electronica.

Verdubbeling omzet Neways Electronics NV verwacht door de overname van de Philips-bedrijven in Heerlen en Leeuwarden in 1992 de omzet te kunnen verdubbelen ten opzichte van het vorig jaar.

De rechtbank in Roermond heeft gisteren de 40-jarige R. van der W. uit Venlo tot vier jaar en drie maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf veroordeeld. De officier van justitie, mevrouw mr. E. van der Bijl, had tegen hem vijf jaar gevangenisstraf geëist. Volgens haar is Van der W. één van de topfiguren van een internationale organisatie van drugsdealers, bekend als de 'Venlo-connection'. De 27-jarige Venlonaar M.B., tegen wie drie jaar was geëist, kreeg van de rechtbank een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van twee jaar en negen maanden opgelegd. De vriendin van de leider van de bende, de 29-jarige B.B. uit Velden, wier woning als opslagplaats voor verdovende middelen dienst deed, werd veroordeeld tot twintig maanden gevangenisstraf waarvan zes maanden voorwaardelijk. De zaak tegen de hoofdverdachte, de 27-jarige A.S. uit Venlo, is voor het horen van getuigen aangehouden. De opgerolde bende heeft naar het oordeel van de Roermondse justitie honderden kilo's hasj en tientallen kilo's amfitamine en coke illegaal uitgevoerd naar Denemarken, Engeland, Zwitserland en speciaal naar Duitsland. Daarmee waren tientallen miljoenen guldens gemoeid. Eén van de leden van de Venlo-connection liep in Duitsland tegen de lamp en werd door de rechtbank in Dortmund veroordeeld tot een gevangenisstraf van acht en een half jaar.

Schutterij Sint Agatha in Haelen wil een mini-OLS voor schietende vrouwen organiseren, maar dat feest gaat niet door, althans niet onder de naam mini-OLS. Het bestuur van de OLS-federatie wil dat namelijk niet. De afwijzing heeft niets te maken met discriminatie van de vrouw, maar wél met de naamgeving. "De OLS-federatie maakt bezwaar tegen het te pas en te onpas gebruiken van het begrip OLS voor activiteiten die niet door de federatie zijn georganiseerd. Volgens OLS-president Lei Stals is in het verleden al vaker geprobeerd om een schutterstreffen voor vrouwen te organiseren. Al deze pogingen zijn gestrand op te geringe deelname. Het openstellen van een schuttersfeest voor alleen dames-zestallen maakt de kans van slagen nog geringer", zo meldt het Limburgs Schutterstijdschrift. Maar Sint Agatha is een schutterij die zich niet gauw uit het lood laat slaan. Na het afwijzend antwoord van de OLS-federatie is besloten dit jaar tóch een provinciaal vrouwenschietfestijn te houden, maar dan onder de naam Limburgs Dames Schuttersfeest en niet voor zes- maar voor drietallen. Dus: naast een OLS nu ook een LDS in Limburg.

De brand die in mei 225 hectare van de Groote Peel verwoestte, hoeft niet per se te zijn aangestoken. Tot die conclusie komen politie en brandweer na onderzoek van de brand. Aanvankelijk werd uitgegaan van brandstichting, omdat zes brandhaarden werden waargenomen.

nieuwe aanwijzingen zijn, zo meldt de groepscommandant van de rijkspolitie Asten/Someren. Tijdens het onderzoek zijn nooit aanwijzingen gevonden die duiden op brandstichting. Een brandstichter had grote afstanden moeten afleggen in een gebied waar ten tijde van de brand tientallen mensen waren.

Vogels Voor het ontstaan van zes brandhaarden zijn enkele andere verklaringen. Een daarvan zijn de vogels. De brand woedde in het broedseizoen als de vogels zo lang mogelijk bij hun jongen blijven. Mogelijk zijn de dieren pas opgevlogen, toen ze al door de vlammen waren ingesloten en vielen ze elders brandend neer. Daar zouden ze nieuwe brandhaarden hebben veroorzaakt. Een andere uitleg geeft de brandweercommandant van de Astense brandweer: "De diverse brandhaarden zijn gemeld vanuit een door ons te hulp geroepen vliegtuigje. Dat kwam echter pas, toen wij al tegenvuur hadden aangelegd. Het is dus goed mogelijk dat die vuurhaarden bij ons bekend waren en door ons zelf zijn aangelegd. Door gebrek aan een goed overzicht in de eerste uren is ons dat toen ontgaan."

"Weet je hoe die mannen vroeger repeteerden? In de ene hand een sigaar en de in de andere hand een glas bier. Dat was afgelopen toen de groep werd versterkt met vrouwen".

Een echt mannenkoor, tot 1964. Zo omschrijft voorzitter Coen de Vries van het Koninklijk Sint Caeciliakoor uit Heer zijn zangvereniging. Tegenwoordig is het koor niet meer compleet zonder vrouwen. "Het heeft wel even geduurd voordat die mannen gewend waren aan de vrouwen." ook het repertoire werd aangepast aan de hogere stemmen. "Neem het muziekwerk Halleluja van Händel. Dat kan alleen maar door een gemengd koor gezongen worden."

Oudste koor Coen de Vries vertelt bijna lyrisch over het koor, dat volgens hem een belangrijke rol in de Heerder gemeenschap vervult. "Het is toch wel bijzonder dat een lid van het koor haar huwelijk uitstelt, zodat wij op haar bruiloft kunnen zingen. Zo ver is het al gekomen." Het Sint Caeciliakoor viert dit jaar het 135-jarig jubileum, en is daarmee het oudste zangkoor van Maastricht. Het initiatief voor dit koor werd genomen in 1857 door pastoor Hoelen, kapelaan Haeren en enkele Heerder notabelen. Nu telt de 'koninklijke' 94 leden. Gezongen wordt er in het Latijns, Duits, Italiaans, Engels en Frans.

Latijns Absoluut géén Nederlands repertoire. "Al vanaf het bestaan van het koor wordt er voornamelijk Latijns gezongen. Een traditie die wij voortzetten. Het is dan ook ondenkbaar dat de Hoogmis in Heer in het Nederlands wordt gezongen", verklaart De Vries. Secretaris Jacques Schlangen vult aan: "Wat dat repertoire betreft, zijn wij in een straal van honderd kilometer rond Maastricht het enige koor dat in het Latijns zingt. Daar komen mensen uit heel Nederland op af. Zijn bijvoorbeeld hier tijdens een vakantie verzeild geraakt, en vonden de mis zo mooit dat ze elk jaar weer ervoor terug komen. Dat zegt toch wel wat."

Hecht gezin "Je zou ons koor kunnen omschrijven als een groot, hecht gezin", vervolgt De Vries. "De leden gaan ook buiten het koor veel met elkaar om. Door die goede sfeer blijven mensen meestal lang lid van het koor. Gemiddeld 18 jaar." Om zoveel mogelijk jongeren te interesseren voor het Caeciliakoor onderhoudt de vereniging nauwe banden met het jongerenkoor van Heer. Coen de Vries: "De leden van het jongerenkoor zijn tussen de 12 en 23 jaar. Voor ons is het ideaal als ze vervolgens overstappen naar ons koor." Het enthousiasme en de inzet van de dirigent is volgens beide bestuursleden heel beangrijk. "We hebben momenteel een jonge dirigent, Jean Philippe Rieu. Hoewel hij een professional is en wij slechts amateurs, is hij ontzettend gemotiveerd. We hebben ontzettend aan hem en zijn tempo moeten wennen, maar we groeien nu naar elkaar toe."

* Het Sint Ceaciliakoor uit Heer: de vrouwelijke leden zijn tegenwoordig niet meer weg te denken.

Het doorrijden na een aanrijding neemt fors toe in Maastricht. Het afgelopen jaar reden 984 automobilisten door na een aanrijding; in 1990 waren dat er nog 842. Volgens hoofdcommissaris Bert van Schaick van de gemeentepolitie Maastricht zijn "gerichte opsporing en fikse strafoplegging de enige middelen tegen dit kwalijke gedrag." Hij zei dit gistermiddag tijdens zijn nieuwjaarstoespraak.

Dieptepunt Van Schaick blikte in zijn rede terug op 1991. "Een ongewoon dieptepunt waren vorig jaar de vijf moorden en doodslagen, en een heuse ontvoering." Verder constateerde hij een lichte daling van het aantal geregistreerde misdrijven. In 1991 waren het er 10.500, tegenover 10.839 misdrijven het jaar ervoor. De verdrievoudiging van het aantal opgespoorde gevalllen van valsheid in geschrifte noemde hij opvallend.

Drugsoverlast Het aantal zedenmisdrijven is vorig jaar gehalveerd. Maar het aantal diefstallen met geweld verdubbeld. Er werd vorig jaar 370 keer minder ingebroken in huizen dan in 1990, toen nog 1292 maal een woning doelwit van dieven was. Van Schaick noemde de gerichte aanpak van zakkenrollerij in de binnenstad succesvol: in 1990 werden 724 mensen slachtoffer van zakkenrollers, tegenover afgelopen jaar 526 personen. De drugscriminaliteit blijft toenemen, moest de commissaris vaststellen. "Het bestrijden van de overlast door drugshandel levert weliswaar successen op, maar de zorg blijft. Er zijn in 1991 bijna honderd processen-verbaal meer opgemaakt terzake de opiumwetgeving. De politie alleen kan dit probleem niet oplossen. Een geïntegreerde aanpak met gemeente en andere instellingen kan het probleem tot een aanvaardbaar niveau terugbrengen." Van Schaick denkt daarbij onder meer aan de opvang van drugsverslaafden, en het slopen of snel hergebruiken van leegstaande panden.

Onderbezetting Hij memoreerde voorts dat het Maastrichtse politiekorps nog altijd met een onderbezetting te kampen heeft. "Volgens de laatste gegevens van het ministerie van Binnenlandse Zaken moeten er zo'n zestig politiemensen worden toegevoegd aan het korps. In 1996 moet ons korps 340 man sterk zijn; nu telt het 280 functionarissen." Tijdens de Eurotop heeft het Maastrichtse korps volgens Van Schaick desondanks "een geweldige prestatie" geleverd. Voor dit jaar wordt een zogeheten criminaliteits-beheersingsplan opgesteld. Daarin krijgen de bestrijding van woninginbraken, geweldsmisdrijven en drugsoverlast de prioriteit. Bovendien wordt dit jaar begonnen met de opbouw van het district Maastricht, waarin de gemeentepolitie Maastricht plus de rijkspolitie van Margraten/Eijsden, Valkenburg en Meerssen opgaan.

De bezems en de vuilniszakken stonden al klaar, want wie met vuurwerk had gestunt zou eraan moeten geloven. Het Buro HALT wilde jonge wetsovertreders, net als vorig jaar, aanpakken met een alternatieve straf. Zover kwam het dit jaar echter niet.

De jongeren zouden eerst een aangrijpende film over de gevolgen van vuurwerkmisbruik moeten bekijken en daarna de resten van rotjes, strijkers en ander vuurwerk op het Vrijthof moeten opruimen. De politie pakte ditmaal rond de jaarwisseling, tegen de verwachtingen in, echter niemand op. De bezems bleven onaangeroerd. "Er is gewoon niemand komen opdagen", zegt Marianne Vogten van Buro HALT laconiek. "De politie zou alle jonge vuurwerkvandalen van 12 tot 18 jaar voor een alternatieve straf naar ons bureau sturen. Je weet toch dat er altijd wel jongeren zijn die met vuurwerk gaan stunten. Maar waarschijnlijk heeft de preventiecampagne gewerkt, want dit is toch wel bijzonder." Ook de gemeentepolitie vermoedt dat de SIRE-campagne succes heeft gehad. Woordvoerder Bert Peters: "Inderdaad, we hebben niemand opgepakt. Natuurlijk hebben we wel klachten gehad, maar beduidend minder dan voorgaande jaren." Bovendien, zegt Peters, is het naar aanleiding van een klacht niet altijd mogelijk iemand op heterdaad te betrappen. "Of de vogel is gevlogen, òf we kunnen het bezit van vuurwerk niet aantonen. Maar de afname van vuurwerkgeweld heeft, denk ik, wel te maken met die campagne. En dat is toch een goede zaak."

Ongeveer vijftig inwoners van de Maastrichtse wijk De Heeg tekenen protest aan tegen de mogelijke komst van bedrijven naar de Heerderrein. Zij hebben een bezwaarschrift ingediend tegen het ontwerp-bestemmingsplan Heerderrein. In dat ontwerp-plan laat de gemeente ruimte open voor de eventuele vestiging van bedrijven. Daar zijn de omwonenden fel op tegen. "Ik ben eigenaar van een koopwoning", schrijft een van hen in zijn bezwaarschrift. "Toen ik het huis kocht, had de Heerderrein de bestemming 'sociaal-culturele doeleinden', waarmee werd gedoeld op instellingen voor onderwijs en opvoeding. Nu krijgt het opeens de bestemming bedrijfsterrein." De protesterende inwoners van De Heeg begrijpen dat de gemeente behoefte heeft aan bedrijfsterreinen. Zij wijzen het gemeentebestuur op enkele andere gebieden die volgens hen meer in aanmerking komen voor de vestiging van bedrijven, bijvoorbeeld in Randwyck. De omwonenden vinden dat de Heerderrein de nu geldende bestemming 'onderwijs' moet behouden.

De bushalte bij het Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM) wordt nog deze maand tochtvrij gemaakt. De overkapping bij de halte wordt afgesloten met een wand.

Dat antwoorden B en W van Maastricht op schriftelijke vragen van de PvdA-fractie. B en W melden dat het AZM heeft bevestigd dat de wand in januari wordt geplaatst. Het college erkent dat wachtende passagiers nu nog veel hinder ondervinden van de tocht onder de overkapping. Volgens B en W heeft de interne besluitvorming bij het ziekenhuis de komst van zo'n muur vertraagd.

Elk jaar verschijnt in Maastricht het Jaarboek. Voor 1991 tekende de schrijfster Angenies Brandenburg voor een literaire terugblik op het voorbije jaar. De Limburger mocht van haar in een aantal afleveringen een voorpublicatie doen op chronologische volgorde. Vandaag: de zuigkracht van nieuw Maastricht. - Maastrichtse wonderen bestaan nog - Sinds 1986 zijn er duizend nieuwe bedrijven opgericht in Maastricht, samen goed voor 1800 nieuwe arbeidsplaatsen. De helft van de initiatiefnemers heeft het in die vijf jaar tijd gered, de andere helft niet: alleen al in de eerste zes maanden van 1991 gingen 116 bedrijven failliet. Voor sommige startende ondernemers, die zich konden vestigen in het dit jaar geopende bedrijvencentrum - het tweede in zijn soort - in Amby, verliep in elk geval de aanloopperiode voorspoedig. Binnen enkele maanden waren zij de gesubsidieerde accommodatie ontgroeid, zodat zij moesten uitkijken naar een grotere ruimte elders. Net zomin als het marktsucces van een nieuw op te zetten onderneming, valt natuurlijk de groei ervan met zekerheid te voorspellen. Naast al het andere zal veel afhangen van een wilsbesluit: wil men groot, groter, grootst worden? Wil een particulier, wil een stad als geheel dat? Soms ontstaat schaalvergroting immers door druk van buitenaf. Als het Dagblad voor Noord-Limburg, zoals de plannen luiden, gaat fuseren met De Limburger, dan zijn beide kranten daartoe genoopt door de bezuinigingen van hun uitgever VNU.

Randwyck Als de universiteit met alle geweld tienduizend studenten wil binnenhalen, kan niet schelen in welke pour besoin de la cause opgezette studierichting, dan komt dat doordat elke student (overheids)geld in het laatje brengt. En als het nog steeds niet-winstgevende MECC nu al jaren de hand moet ophouden bij de gemeente, dan is dat mede te wijten aan het verlangen van diezelfde gemeente om Maastricht te zien als mega-stad. Onder de recent in Maastricht gevestigde bedrijven en organisaties zijn er vele die zo snel mogelijk een plaats trachten te vinden op Randwyck. In het verleden ging dat herhaaldelijk gepaard met 'wildbouw': lukraak, zonder enig overleg neergezette kantoren en voorzieningen. Als de gemeente beleefd wees op de stedebouwkundige voorwaarden, kon het gebeuren dat er werd gedreigd met schadeclaims of vertrek. Voor de toekomst is nu de Duitse hoogleraar Ungers ingeschakeld om Randwyck alsnog, via een betere indeling, tot een ook voor de bewoners aanvaardbaar geheel te maken.

Opvangcentrum Andere belangstellenden voor een nering in Maastricht hebben hun oog laten vallen op het oude centrum. Of op de rivieroever, zoals het deze zomer geopende Chinees-Thais-Japanse eethuis in het Maaspaviljoen. Dit heet nu, geheel in de geest van minister Ritzen, Oriëntal Palace Maasview. Aan de Markt, noordzijde, is er dit jaar het gezellige muziek- en eetcafé De Spekkamer bijgekomen (een verbastering van de 'suspecten' onderin het stadhuis), maar uit de Koestraat is helaas Meneer Dinges met zijn gelagkamer verdwenen. Oudere weduwnaars kwamen hier nog wel eens een krant lezen of aan de table d'hote, voor het onwaarschijnlijke bedrag van f 7,50, de dagschotel gebruiken. Het Jodenstraatje moet via een facelift meer worden betrokken bij het hoofdwinkelgebied, en ook de Boschstraat zou voor nieuwe zaken aantrekkelijker worden gemaakt. Volgens de zittende ondernemers en het Marktcomité draagt de tijdelijke komst van een opvangcentrum voor daklozen en verslaafden daaraan niet bij.

Vlooienmarkt Ook Wyck wordt steeds aantrekkelijker. Er doet zich het bekende sneeuwbaleffect voor: door het restaureren en organiseren van een kern neemt de behoefte aan uitbreiding of vestiging toe. Zo wil de zaterdagse antiek- en vlooienmarkt graag een paar straten met kraampjes erbij, en is het modehuis Pauw nu met een tweede zaak vertegenwoordigd in de Stationsstraat. Vroeger had je hier elektriciteitswinkels, die heetten Het Wonder van Maastricht en Het Wonder van Wyck. De namen zijn verdwenen, maar de Maastrichtse wonderen niet. Een ervan is mij verschenen in mensengedaante: mijnheer Bertram. Mijnheer Bertram woont op de Pietersberg. Hij kan niet stilzitten, zegt hij zelf. Hij is altijd in touw met zijn huis en zijn tuin en zijn vereniging van gehandicapten, waarvoor hij vrijwel dagelijks, stad en land aflopend, collecteert. Ik had nooit van hem gehoord, maar op een ochtend dat hij weer aan het geld-ophalen was, belde hij aan bij het huis van mijn vader. Ik logeerde daar op dat moment en deed de deur open. Of ik donateur wou worden. Dat vond ik best, maar wilde mijnheer Bertram dan even binnen komen, want m'n portemonnee lag boven.

Vertellen Tijdens het wachten had mijnheer Bertram zich kennelijk ingesteld op een wat langere conversatie. Hij moest het naadje van de kous weten, maar begon dan ook als wederdienst zijn hele levensverhaal te vertellen. Ik vond dat leuk - zoals ik bijna alles leuk vind wat Maastrichtenaren vertellen. Zo heet dat ook: "Kom je straks, dan kunnen we wat vertellen", zeggen ze in plaats van "dan kunnen we wat praten." Halverwege zijn verhaal vroeg mijnheer Bertram ineens zonder enige aanleiding, me onderzoekend aankijkend: "Komt u hier soms wonen? Er is een mevrouw hier vlakbij, die verhuurt kamers. Maar dat moet u geloof ik niet wezen. U moet een huis hebben." Nogal verwilderd antwoordde ik dat ik helemaal geen huis zocht, en er eigenlijk ook nooit over gedacht had om 'voor vast' in Maastricht te komen wonen. "Jawel", zei mijnheer Bertram gedecideerd. "Komt u maar eens mee. Ik weet wel iets." Voor ik in de gaten had wat er gebeurde nam hij mijn arm, trok me mee het stoepje af en draafde vijf minuten lang voor me uit naar een paar straten verderop. Midden voor een alleraardigst huis met French windows en een vijftiger-jaren balkonnetje hield hij halt. "Daar", wees hij. "Dat is het voor u. Dat moet u doen. Het is te huur, ziet u wel? Boven op het raam zit een plakkaat. Laat u het mij horen als het doorgaat? Dat zou ik leuk vinden." En weg was mijnheer Bertram met zijn donateurskaarten. Dat was in augustus. In september verhuisde ik, en nu woon ik hier. Al twee maanden. En ik vind het iedere dag opnieuw een wonder.

De Australische actrice Cassandra Harris, die bekendheid met haar rollen in de Amerikaanse televisieserie 'Remington Steele' en de James-Bondfilm 'For Your Eyes Only', is overleden.

De 39 jaar geworden Cassandra Harris leed sinds vier jaar aan baarmoederhalskanker. De van oorsprong toneelspeelster Harris had ook prominente rollen in Britse televisieprodukties als de series All Out at Kangaroo Valley en The Boy Merlin.

De Egyptische schrijver Alaa Hamed is in Cairo veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf wegens godslastering. Ook zijn uitgever en de drukker van zijn boek Reis in de geest van de mens moeten voor acht jaar de gevangenis in.

In Reis in de geest van de mens, dat in 1990 uitkwam, beschrijft Hamed een denkbeeldige reis van de profeten in het paradijs. Daarbij komen ze terecht in situaties die als godslasterlijk worden beoordeeld door de theologen van de Azhar, bewakers van de soennitische orthodoxie. Hamed beschrijft bijvoorbeeld, hoe Mozes vruchteloos met een stok een bron wil laten ontspringen en hoe Noach met een papieren bootje aan de oever van een poel speelt. De islamitische journalist Ahmad Bahgat noemde Hamed in de krant Al-Ahram "de Egyptische Salman Rushdie". Kort nadat de kritiek op Hameds boek was losgebarsten, publiceerde het weekblad Rose El-Youssef een lijst van 55 boeken die de afgelopen tijd in Egypte verboden zijn.

Binnen het restauratiewezen is een trend waarneembaar naar het gebruik van traditioneel materiaal. Vooral de Amerikaanse restauratoren die veelal synthetisch materiaal gebruiken, stappen er op over. Volgens Ella Hendriks, hoofd van het restauratie-atelier van het Frans Halsmuseum in Haarlem, houdt dit verband met de algehele trend "van terug naar de natuur".

Red, Yellow and Blue III van Barnett Newman, misschien heeft het ook te maken met het feit dat er meer bekend is over de gevolgen van het gebruik van traditioneel dan synthetisch materiaal.

Terugkeer Ella Hendriks gaf de afgelopen drie jaar leiding aan de restauratie van een aantal zestiende-eeuwse schilderijen, waaronder de zijluiken van Het Drapeniersaltaar (1546) van Maarten van Heemskerck. Ook het middenstuk, dat een aantal jaren later -in 1591- werd gemaakt door Cornelis van Haarlem, werd gerestaureerd. Het werk is getiteld De kindermoord te Bethlehem. Van Van Haarlem werd verder het schilderij De Bruiloft van Peleus en Thetis uit 1593 onder handen genomen. Ter gelegenheid van de voltooiing van dit grote restauratieproject is tot en met 26 april in het museum de tentoonstelling Terugkeer van de Meesters, restaureren en conserveren in het Frans Halsmuseum te zien. De tentoonstelling besteedt niet alleen aandacht aan het restauratie-project, maar toont ook ruim twintig schilderijen die de afgelopen vijf jaar zijn geconserveerd of gerestaureerd. De expositie begint met een zaal met schilderijen, die Hendriks betiteld als "de zeer extreme gevallen". De schilderijen zijn dermate aangetast dat ze niet meer te restaureren zijn. Conserveren, behouden wat er is, blijkt de enige mogelijkheid te zijn.

Gekrompen De restauratrice laat tijdens een rondgang door het museum zien hoe het schilderij Stadhuis te Haarlem van Vincent van der Vinne er aan toe is. De structuur van de verf is erg korrelig, wat waarschijnlijk het gevolg is van een eerdere, niet zo succesvolle restauratie. Ook is het doek onder invloed van vocht gekrompen, waardoor de verf niet genoeg ruimte kreeg en barstte. Om de kwetsbare delen van de verflagen te beschermen, werden daarom op het schilderij repen Japans papier aangebracht. Het schilderij kan in deze staat nooit meer worden geëxposeerd, zegt Hendriks, met uitzondering misschien van een tentoonstelling over het Haarlemse stadhuis.

Verdonkering Ook is in deze 'hopeloze gevallenzaal' een doek uit de negentiende eeuw te zien van Jacobus van Looy. Het doek wordt steeds donkerder. Die verkleuring wordt veroorzaakt doordat de schilder een verkeerde samenstelling van de verf gebruikte, vertelt Hendriks. Daar valt niets aan te doen. Bij naar schatting dertig schilderijen van Jacobus van Looy treedt een vergelijkbare verdonkering op. Het restauratie-atelier in het Frans Halsmuseum kent sinds een aantal jaren de traditie restauratoren van buiten aan te trekken, die binnen het atelier een opleiding kunnen krijgen. Een dergelijke aanpak werkt voor de restauratoren stimulerend en maakt het ook mogelijk ervaringen uit te wisselen over het gebruik van technieken. Er blijkt een grote animo te zijn voor het restauratiewerk. Tijdens het grote restauratie-project van de zestiende-eeuwse schilders, waren op een gegeven moment zelfs elf restauratoren uit binnen- en buitenland werkzaam.

Beschadigingen Voordat de restauraties plaatsvonden, werden de schilderijen ook in kunsthistorich opzicht onderzocht. Koos Levy is verantwoordelijk voor dat onderzoek. Over het schilderij van Cornelis van Haarlem De Bruiloft van Peleus en Thetis uit 1593, vertelt ze, dat de beschadigingen voor een belangrijk deel in de negentiende eeuw ontstonden. "Het schilderij was toen overgebracht naar het Mauritshuis in Den Haag waar het gedurende veertig jaar op de zolder lag opgeslagen. Het doek was met de beschilderde kant naar binnen opgevouwen, waardoor zeer ernstige beschadegingen optraden. Eind van de negentiende eeuw ontdekte iemand het bij toeval. Toen ontstond natuurlijk een enorme heibel over zoveel nalatigheid. De literaire tijdschriften stonden er bol van", aldus Levy. Het voorval geeft volgens Levy aan wat voor waardering er in de loop der tijd voor de beeldende kunst bestond. In Nederland werden onze topschilders schromelijk verwaarloosd, vindt ze.

Golfbeweging De waardering voor beeldende kunst is volgens haar gekoppeld aan de waardering van het restauratievak. In ons land gaat die waardering in golfbewegingen. Pas in de negentiende eeuw begon men bij voorbeeld incidenteel met het documenteren tijdens het restauratieproces. Het gebrek aan waardering van de overheid voor het restauratiewezen blijkt volgens haar ook uit het feit dat er lange tijd geen scholings- of opleidingsmogelijkheden bestonden. Ook bij de restauratie van de zijluiken van het drieluik van Maarten van Heemskerck voerde Levy kunsthistorisch onderzoek uit. Daarbij bleek onder meer dat de bogen van het schilderij met een passer waren aangebracht. De restauratie van één van de zijluiken is voor de leek niet helemaal volledig uitgevoerd, omdat er nog steeds ruimte bestaat tussen de planken waaruit het schilderij is opgebouwd. Volgens restauratrice Hendriks is dat ook niet mogelijk. Het hout blijft "bewegen" , zodat het geen zin heeft de groeven dicht te stoppen. Bovendien, zo zegt ze, bij restaureren is het eigenlijk zaak zo weinig mogelijk te doen, zodat het later ongedaan gemaakt kan worden. Dat was les één van het restauratievak." De expositie is geopend van maandag tot en met zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur en op zondag van 13.00 tot 17.00 uur.

De Franse schrijver Hervé Guibert, die bekend werd wegens twee boeken over zijn strijd tegen Aids, is op 36-jarige leeftijd aan deze ziekte overleden. Guibert overleed in een ziekenhuis in Chamart, nabij Parijs.

Guibert werd bekend door zijn boeken A l'ami qui ne m'a pas sauve la vie en Protocole compassionnel die allebei bestsellers werden. Hierin doorbrak Guibert het taboe over Aids te schrijven. Geïnspireerd door de Franse homoseksuele schrijver Jean Genet schreef Guibert op een afstandelijke, ironische toon over de ziekte waaraan hij zou overlijden. In zijn eerste boek onthulde Guibert dat de filosoof en historicus Michel Foucault, die in 1984 stierf, eveneens Aids had. Voor Guibert was schrijven een manier om tegen zijn ziekte te vechten. "Als ik schrijf, voel ik mij het meest levend", schreef hij in Protocole compassionnel.

De Amerikaanse danser Clint Farha (38) heeft op nieuwjaarsdag de Alexandra Radius-prijs voor het dansseizoen 1990/1991 gekregen. De prijs bestaat uit een bronzen beeldje van de hand van Frits Stapel en een geldbedrag van 2.500 gulden.

De prijs is ingesteld op initiatief van de Stichting Vrienden van Het Nationale Ballet en is bestemd voor die danser of danseres van Het Nationale Ballet, die naar het oordeel van de ruim 1.500 'vrienden', in het afgelopen seizoen de beste dansprestaties leverde. Clint Farha krijgt de prijs vooral voor zijn vertolkingen van balletten van Rudi van Dantzig en Toer van Schayk. Farha trad in 1972 in dienst van Het Nationale Ballet. In 1976 werd hij tot tweede solist bevorderd en twee jaar later volgde zijn benoeming tot eerste solist.

* Het herenvest/gilet/gieleke/kammezäölke/waemeske is weer helemaal 'in'. Niet als onderdeel van het drie-delige executive-pak, maar als 'eye-catcher'. We wisten natuurlijk al dat het kon als 'grap'. Status Quo's Francis Rossi headbangde twee decennia met zo'n ding over zijn witte overhemd over alle Europese podia. Maar de come-back van het vest werd ingeluid door Mickey Rourke (foto) die het, wel een beetje erg patserig, over zijn blote bast en te wijd openstaande overhemden droeg in Wild Orchid. Een paar eeuwen geleden was het gilet een pronkstuk, geborduurd met goud- en zilverdraad. In de loop der tijd veranderde het: korter en minder opvallend doordat het verdween onder een dichtgeknoopt colbert. De hippies uit de jaren zestig brachten het vestje vol folklore of eigen borduur- en haakwerk weer in beeld. Tien jaar later gevolgd door liefhebbers van tweedehandkleding, die gecharmeerd waren van het streepvestje afkomstig van opa's oude, drie-delige pak. Het mannenvest laat nu weer eens van zich horen omdat, zo zeggen de experts, het een tijd is waarin mannen zich wat frivoler kleden. Designers als Jean Paul Gaultier en Paco Rabanne hebben het gieleke opgenomen in de nieuwste collecties. Als symbool van: ongebondenheid. Rebel without a stropdas!

Het is voorbij. Gedaan. Afgelopen. Het gedenkwaardige jaar 1991 is definitief ten einde. Tijd voor een grafrede dus. Voor een jaar als het voorafgaande is dat namelijk geen overbodige luxe.

Waarom was 1991 eigenlijk zo bijzonder? Lag het aan Norman Schwarzkopf? Aan Boris Jeltsin misschien? Of kwam het door de plaats die Maastricht nu definitief heeft ingenomen op de wereldkaart?

Nee, nee en nog eens nee. Wie dat gelooft zou ik willen adviseren: er is vast wel iemand bij U in de buurt die het jaaroverzicht van NOS of CNN heeft opgenomen. Als U daarin wilt ontdekken waarom 1991 zo gedenkwaardig was, wens ik U alle mogelijke nakneukeling. Ondertussen zal ik onze overige 349.999 lezers uitleggen wat er werkelijk aan de hand is geweest.

Het jaar dat wij drie dagen geleden zo knallend vaarwel hebben gezegd was er een uit duizenden. We mogen zelfs wel zeggen dat er in de 1991 voorafgaande nog nooit zo een bij heeft gezeten. Ja maar, zal een enkeling onder U ongetwijfeld roepen, net als elke mens is toch ook elk jaar uniek en wat voor zin heeft het daar dan zo'n ophef over te maken. Wie dat zegt mag ik beleefd maar heel dringend verzoeken plaats te nemen achter de video waar net ook die andere ongelovige het jaaroverzicht is gaan bekijken. Als U geluk hebt valt U nog midden in een paar kilo Kurdisch leed.

Goed, nu we hier dan toch zitten met die harde kern van 349.998 geselecteerde lezers, kan ik het wel vertellen. 1992 mag dan een jaar zijn met een magische klank, een jaar waarin ons van alles en nog wat staat te wachten en dat eigenlijk al niet meer kapot kon voordat het goed en wel was begonnen, het is ook een triest jaar omdat het de deur van 1991 definitief heeft gesloten. Maar er is ook hoop. Er is geen enkele reden nu zo triest te zijn als onze voorouders in 1882 of - pakweg - 1002 ongetwijfeld zijn geweest.

Dat klinkt U wat cryptisch in de oren? Okee, trek Uw conclusie en laat 349.997 lezers rustig van de ontknoping genieten. 1992: dat wil zeggen dat we nog maar tien jaar van 2002 verwijderd zijn. Ik zie inmiddels 349.996 lichtjes branden. Allemaal mensen die door hebben dat voor het eerst in de geschiedenis van onze jaartelling slechts elf jaar geteld kan worden tussen twee jaartallen waarvan het eerste en het laatste cijfer gelijk zijn en bovendien twee dezelfde cijfers in het midden hebben staan. 1001, 1221, 1331, 1441, 1551, 1661, 1771, 1881 en 1991: normaal gesproken komt dit opmerkelijke verschijnsel slechts één keer in de 110 jaar voor en vrijwel niemand (reïncarnanten en katten daargelaten) speelt het dan ook klaar twee van dergelijke jaren in zijn leven te vangen. Maar voor het selecte groepje huidige aardbewoners (zo'n vijf miljard als ik goed geteld heb) ligt dat heel anders. Zij hebben een oneindig veel grotere kans op deelname aan de befaamde tweevoudige dubbel-twee. Het enige wat U moet doen is de komende jaren rustig doorleven, zodat U ook 2002 nog haalt. Slechts 3649 dagen scheiden ons van de onsterfelijkheid.

U bent er nog bij? Proficiat. U begrijpt de zin van het leven. En nu naar die video.

* Wedden dat PSV weer kampioen wordt? *Wedden dat Joost Magerman de prijs der Knetterende Nederlandse Letteren krijgt voor zijn gehele Hors d'Oeuvre? *Wedden dat 1992 een jaar wordt van gemiddeld 37 kleinere en grotere ergernissen per uur? * Dat voor een groot deel van die kleine ergernissen de ongeveer 200 bekende Nederlanders garant zullen staan die zich in spel- en quizprogramma's weerzullen verdringen om hun onleukheid te demonstreren? in 1991? * Wedden dat het nieuwe boek van Palmen, Connie de AKO-kladderatuurprijs krijgt? * Wedden dat HP - Nooit Bij De Tijd in 1992 met over-pretentieuze, gedateerde themanummers komt over: 'het zalige zuchten', 'de vloekende veertigers', 'de kriebelende kruisbanden', 'de afgeschreven auto' en 'de wedergeboorte van de winderigheid' en de 'luilekkerende leegte'? * Wedden dat Maartje Van Weegen in 1992 de stem van haar hart volgt en alsnog (k)leuterleidster wordt? * Wedden dat 1992 weer een jaar van Venijn langs de lijn wordt? En dat het 'voetbalgebeuren' opnieuw de laagste instincten in de mensen zal wakker maken? * Wedden dat in 1992 blijkt dat Van Klooten en DeBiel in 1991 al op hun retour waren? En dat de commercieel geworden TROS hen een hele avond zendtijd zal aanbieden? * Wedden dat het weer zo'n postmodern jaar zonder kop en staart wordt? * Wedden dat cd's weer niet goedkoper zullen worden? * Wedden dat het populairste tv-programma er weer een is waarin mensen voor de video-camera struikelen, vallen of zichzelf vreselijk pijn doen? * Wedden dat Peter Timofeeff er weer een jaar lang in zal slagen geen goedzittend pak te vinden? * Wedden dat er weer een hoop nieuwe groepen zullen doorbreken na een fantastisch debuut? * Wedden dat Maastricht een heus poppodium krijgt? Helaas zal de officiële opening nooit doorgang vinden, want na een volle week aanhoudende, indringende protesten van één omwonende besluiten burgemeester en wethouders namelijk dat het afgelopen moet zijn met die herrie en krijgt het podium de bestemming platte zaal. Voor al uw feesten, partijen en andere carnavalsactiviteiten.

Met de beste wensen...

* Dat Barend & Van Dorp ook volgend jaar weer het beste sportprogramma van Nederland mogen maken. * Dat Wim Kayzer-himself A-omroep moge worden. * Dat Willem Alexander een nieuw vriendinnetje mag krijgen: Nada van Nie. * Dat Rob de Nijs in RUR mag vertellen dat hij nog steeds van Belinda houdt en vervolgens haar op zijn buik getatoueerde beeltenis mag tonen aan den volke. * Dat de Klatsch-redactie een feestje mag vieren vanwege de vijftigste en laatste blote vrouwenborst van het jaar op deze pagina. * Dat de WW Band een wederom volledig uitverkocht Pinkpop-festival mag openen dat in een knallend onweer passend wordt afgesloten door Nirvana. * Dat Duitsland de EK-finale in Zweden van Nederland mag verliezen. * Dat Mickey Rourke weer eens een goede film mag maken. * Dat alles goed zal gaan met Sherilyn Fenn en dat ze aub terugkomt op haar beslissing om niet mee te doen aan de bioscoopversie van Twin Peaks. * Dat Kamagurka en Herr Seele door mogen gaan met Lava maar dat ze die ingeblikte lach zullen weglaten * Dat iedereen iets minder vaak naar MTV zal kijken en iets meer naar muziek gaat luisteren.

Het jaar 1991 was voor deze pagina het jaar waarin Nariz, onze columnist, ermee kapte en de krant verliet om elders zijn heil te zoeken, steenrijk te worden en de hele dag, klapwiekenend van de Sangre de Torro, op een zonovergoten hacienda te luisteren naar Paco de Lucia en Al DiMeola. Nariz' stukken zorgden enerzijds voor tranen van het lachen bij de fans, en ontzetting en gekwetsheid bij hen die graag en snel ontzet en gekwetst zijn. Waarom die schijnbaar zinloze verwijzingen naar tenenkaas, de derde oksel, boeren, kotsen en rupsen? Is het omdat Nederlanders alleen maar kunnen lachen om moppen met een 'pointe' maar niet om dingen die alleen maar 'silly' zijn? Is er iets leukers dan lachen om mensen die niet kunnen lachen omdat het 'flauw' is? 'Beauty is in the eye of the beholder', en datzelfde geldt voor humor. Laat de wetenschap zich er maar over buigen. Als hommage, hieronder een kleine niet-representative selectie uit de stellingen, poëtische invallen en filosofieën die Nariz 87 weken lang voor deze pagina schreef. Het ga je goed, boy!

* "Presidenten gaan en komen, schepen verwelken en rozen vergaan. Helaas, Michael Jackson blijft nog steeds bestaan." * "Met Cola kun je roestige schroeven losmaken, dat is bekend. Ook kun je er hardnekkige aanslag op je vals gebit mee wegkrijgen. En er zijn zelfs mensen die beweren dat je het kunt drinken." * "Een oude rage steekt weer de kop op. Raadsels met artiesten. Een popblad gaf een voorzetje. Het zit laag bij de grond en het schiet? Ra, ra, wie is dat? Plint Eastwood! Zo kennen we er ook nog wel een paar. Een zingende zeug, die graag soep lust? Rita Knorrita. Een oudere Belgische artiest, die dol is op patat? Will Fritura. Amerikaanse filmster, die in bankzaken doet? Robert de Giro. Een klier van een Amerikaanse filmster, maar wel lekker om te eten? Patrick Swayzerik. En zo kunnen nog wel uren doorgaan." * "Touwen zijn weer helemaal terug. Niet die gekleurde, maar die stevige van hennep. Vooral de wurgsex-maniakken bungelen hier graag aan. Ja, wurgsex is de nieuwste en voor sommigen helaas ook de laatste kick. Bungelen aan een touw met een natte broek, da's pas hijgen. Dat is heel wat anders dan al dat gefrunnik aan het ventiel van een blaaspop of dat gehannes met een clownspak in de tuin van een crèche of bij min tien graden in een tunneltje staan potloodventen. Maar wurgsex is niet ongevaarlijk. Bijvoorbeeld als je vriend(in) meer denkt aan de cd-installatie, die hij/zij van je krijgt als je iets langer bungelt." * "De reli-jongeren hebben de toekomst, zegt een trendzoekende psycholoog. De simpele dingen des levens worden steeds meer opgezocht. Geen ik-gevoel maar het ik-en-jij-gevoel gaat de boventoon voeren. Jij en ik in een bootje met pa en ma op vakantie. Lekker mediteren in je boxer-short of tuinbroek terwijl je korte haar achter je oren wappert op de EO-jongerendag. Geen hip-hoppen op een oorverdovende house-party, maar lekker met zijn tweeën of vieren (want pa en ma horen erbij) openhartig en diep praten in een openbare gelegenheid. "Ober, mag er nog een neonbuis aan. En breng ons nog een karaf kraanwater s.v.p." Zo hoort dat."

* "Wie al lange tijd meeloopt op het dunne koord van de pop is Donovan. Who-novan?, zullen enkele post-zestigers zich afvragen. Donovan was in het begin van de jaren zestig een krullebol die op zijn beugel een mondharmonica had laten zetten. Met die melodica-beugel en een gitaar, waarop de spaken van zijn kinderfietsje als snaren waren gemonteerd, zong hij dat de wereld zo rot was: bommen, drank, drugs en enge ouders. Vraag je vader maar eens of hij een van Donovans liedjes via zijn autotelefoon zingt voor je." * "Als je als fabrikant je produkten echt niet meer aan de straatstenen kwijt kunt, dan wordt het tijd voor een chique reclametruc. Je maakt je product gewoon snobbisher en deftiger. Hoe? Gewoon door het een Frans tintje te geven. Klinkt anders maar is hetzelfde. Zo ook de tandenborstelboys van Jordan die hun nieuwe, trendy gebitreinigers LeBrush noemen. Zoals vroeger Renault probeerde met zijn model voor de Amerikaanse markt: LeCar. En de Amerikaanse jeansmakers van Vis. Die maakten er Levis van." * "Mit Übung kommt man Überall. Niet alleen met de benen maar ook met de genotsknots en de pretheuvel. In Berlijn heb je nu Orgasmus-Schulen. Lokalen, waar je op zijn Duits leert klaarkomen. Ein, zwei, drei, Ordnung und Orgas-mus sein."

Het hoofd van de vroegere Westduitse binnenlandse veiligheidsdienst, Heribert Hellenbroich, heeft gisteren in een radio-interview Duitse rechtbanken opgeroepen leden van de linkse guerrillabeweging RAF niet vervroegd vrij te laten. Hellenbroich reageerde hiermee op berichten in de Duitse pers dat ten minste zeven leden van de Rote Armee Fraktion (RAF) dit jaar voorwaardelijk vrijgelaten worden nadat zij vijftien jaar van hun levenslange gevangenisstraf hebben uitgezeten. De RAF voerde in de jaren '70 campagne tegen Westduitse politici en zakenlieden met een serie moorden, bomaanslagen en ontvoeringen. Vorig jaar verklaarde een vermoedelijke nieuwe generatie van RAF-strijders het verenigde Duitsland de oorlog. In regeringskringen werd gisteren bevestigd dat Duitse rechtbanken van zeven RAF-terroristen onderzoeken of zij voorwaardelijk kunnen worden vrijgelaten. Volgens de bronnen is het in Duitsland gebruikelijk dat de zaak van gevangenen die tot levenslang veroordeeld zijn na vijftien jaar opnieuw bekeken wordt. In het geval van de RAF hoopt de regering door de vervroegde vrijlating nieuwe aanslagen te voorkomen, aldus de zegslieden.

Israël heeft gisteren aangekondigd twaalf Palestijnen te deporteren in verband met de dood van een joodse kolonist.

Een woordvoerder van het Israëlische leger maakte verder bekend dat het voornamelijk gaat om activisten uit de bezette gebieden die soldaten hebben aangevallen. Volgens de woordvoerder zijn zij lid van verscheidene verboden politieke partijen.

Staatssecretaris Kosto (Justitie) gaat Canada vragen om uitlevering van de - van oorsprong Nederlandse - oorlogsmisdadiger Luitjens. Dat heeft hij gisteren geantwoord op vragen van de Tweede Kamer. Sinds een maand is er een nieuw uitleveringsverdrag tussen Nederland en Canada. Daardoor kan een uitleveringsverzoek, zo blijkt uit overleg met Canadese autoriteiten, nu wel resultaat opleveren. Vroeger was een dergelijk verzoek bij voorbaat kansloos: de misdaden waarvoor Luitjens in ons land was veroordeeld, vielen niet onder het oude uitleveringsverdrag. Luitjens (72) werd in 1948 bij verstek tot levenslang veroordeeld.

* Sedert gisteren zijn de Stasi-dossiers openbaar. Iedere Duitser, die dat wil, kan de dossiers van de voormalige Oostduitse veiligheidsdienst inzien en achterhalen wie - in zijn familie, bedrijf, vriendenkring - voor de Stasi spioneerde. Een van de eersten die gisteren zijn dossier mocht inzien was de laatste Oostduitse minister van Defensie en voormalige dissident ds. Rainer Eppelmann.

"Doodzonde dat weer valse hoop wordt gewekt." Aidsdeskundige dr. J. Lange, hoofd van het Nationaal Aids Therapiecentrum in Amsterdam, betreurt de voorbarige krantekoppen over het medicijn Acyclovir als een 'nieuw en veelbelovend Aidsmedicijn'. "Neem dat voorlopig maar met een korrel zout", reageert dr. Lange terughoudend. "Als je goed leest zie je dat de Britse artsen het ook hebben over een 'minor step', een piepkleine stap voorwaarts." Boerenbedrog Vooral de gewekte suggestie dat door Acyclovir de ziekte Aids beheersbaar is geworden zoals suikerziekte noemt Lange ronduit 'boerenbedrog'. Voorlopig is de publiciteit vooral goed geweest voor de maker van het medicijn, het Britse farmaceutisch bedrijf Wellcome. De aandelenkoers van de firma is begin deze week op de Londense effectenbeurs omhoog gevlogen. Eenzelfde effect hadden in 1989 publicaties over de gunstige testresultaten met Aidsremmer Retrovir oftewel AZT, ook door Wellcome geproduceerd. Acyclovir is geen nieuw middel. Het is al een jaar of tien op de markt en wordt veel gebruikt bij infectieziekten als herpes en gordelroos. Bij proeven in Engeland, Duitsland en Australië zou een combinatietherapie van Acyclovir met AZT zeer effectief zijn gebleken. Van de patiënten die alleen AZT gebruiken sterft een vijfde binnen een jaar, van de patiënten met de combinatietherapie een tiende. De 'helft minder Aidsdoden', zo staat het in de krantekoppen. Lange: "Maar de groepen zijn nog te klein om goede conclusies te trekken. Ik verwacht dat de therapie niet zo veelbelovend is als gesuggereerd wordt." Experiment Dr. Lange was al in 1987 betrokken bij een soortgelijk experiment via de Amsterdamse GGD. "Wij probeerden die combinatietherapie daarmee het eerst uit. Onze conclusie destijds was absoluut niet, dat het daarbij zoveel beter ging. De voordelen waren marginaal. Ook uit andere studies bleek niet dat het middel zo spectaculair werkt bij Aidspatiënten." Hij benadrukt dat Acyclovir een weliswaar veilig en goed middel is zonder veel bijwerkingen, maar vooral peperduur: per patiënt f 15 tot 20.000 per jaar, bovenop de f 6.000 die toediening van AZT per jaar kost.

Twee Amerikanen en een Filipijn die begin december vorig jaar bij de Iraaks-Kuwaytse grens door Irak waren opgepakt zijn gisteren op vrije voeten gesteld.

Dat heeft de Poolse diplomaat, die zich de afgelopen weken met de zaak heeft beziggehouden, meegedeeld in Baghdad. Polen behartigt de Amerikaanse belangen in Irak sinds augustus 1990 toen de troepen van Saddam Husayn Kuwayt binnenvielen. "De mannen zijn aan ons overgedragen. Alles is in orde", aldus de Poolse diplomaat die er aan toevoegde dat het drietal vandaag uit Irak zal vertrekken. De drie mannen - volgens de Amerikaanse ambassade in Kuwayt zakenlieden - werden op 6 december gearresteerd door Iraakse militairen nadat ze waarschijnlijk de weg waren kwijt geraakt in de gedemilitariseerde zone tussen Irak en Kuwayt.

Italiaanse legereenheden gaan op de zuidhelling van de vulkaan Etna op Sicilië een aarden wal oprichten in een poging het stadje Zafferano Etnea te beschermen. Drie weken geleden begon na een rustperiode van enkele jaren een stroom van magma op te wellen uit de krater van de vulkaan. Aanvankelijk leek de uitbarsting die op 2400 meter hoogte begon en een traag verloop had niet bedreigend` maar in de afgelopen dagen zijn de berichten steeds alarmerender geworden. Hoewel de vulkaan al 25 miljoen kubieke meter heeft uitgebraakt` blijkt de druk in het binnenste van de Etna nog steeds toe te nemen. De lavastroom die inmiddels al een deel van de vruchtenbongerds op de helling heeft vernietigd` wordt daardoor nog steeds rijkelijk gevoed. De metershoge wal van vloeiend gesteente zet zijn opmars gestaag voort met een snelheid van tien meter per uur en begint de woonhuizen van het op 1000 meter hoogte gelegen Zafferano Etnea nu gevaarlijk dicht te naderen. Na een reeks van geruststellende berichten van de autoriteiten die het gevaar lijken te hebben onderschat` begonnen vorige week de bewoners van Zafferano Etnea` dat is gebouwd op de ruïnes van een nederzetting die tweehonderd jaar geleden door de lava werd verzwolgen` zich te roeren. De burgemeester richtte een noodkreet tot de regering nadat de bronnen waaruit Zafferano zijn drinkwater betrok door de lava in stoom waren opgegaan. Daarom is gisteren begonnen met de bouw van een twintig meter hoge en 150 meter lange dijk` waardoor de lavastroom moet worden afgebogen naar een onbewoonde vallei. Het zou niet de eerste keer zijn dat een uitbarsting van de Etna kunstmatig in goede banen wordt geleid. In 1983 werd de lavastroom afgebogen door dynamietontploffingen in de krater.

Voor het eerst in de geschiedenis van Coca Cola zouden de producenten van de bruine limonade bereid zijn hun hoogst geheime recept aan een buitenstaander toe te vertrouwen.

Dat meldde de Israëlische krant Ma'ariv gisteren. De uitverkorene is rabbijn Moshe Landau uit de als orthodox joods bekendstaande stad Bnei Brak bij Tel Aviv. Coca Cola heeft besloten het recept aan joodse geestelijken te openbaren zodat zij kunnen bepalen of de bruine drank ook voor de streng religieuze joden 'kosjer' is en aan de joodse geloofsvoorschriften voldoet.

Het mes moet in de sociale zekerheid. Tegelijkertijd moet de overheid meer investeren in projecten die de economische structuur versterken (infrastructuur, onderwijs). Zo is te voorkomen dat Nederland achterop raakt in het Europa zonder binnengrenzen.

Dat schrijft topambtenaar prof. Geelhoed van het ministerie van Economische Zaken in zijn nieuwjaarsartikel in het economenblad ESB. Eerder deze week concludeerde de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in Parijs al dat Nederland teveel uitgeeft aan uitkeringen.

Lastendruk Volgens Geelhoed leiden die uitgaven tot een relatief hoge collectieve lastendruk, het totaal van sociale premies en belastingen. Hij vreest dat als volgend jaar de Europese binnengrenzen wegvallen en volledig vrij verkeer van geld, goederen en arbeidskrachten mogelijk is, bedrijven meer en meer hun heil zullen zoeken buiten Nederland. Daar hoeven ze minder premies en belastingen te betalen. Geelhoed wil daarom de collectieve lastendruk verminderen, door vooral de uitgaven voor sociale uitkeringen terug te brengen. Het kabinet gaat tot nu toe uit van een gelijkblijvende collectieve lastendruk, zo is in het regeerakkoord overeengekomen.

Infrastructuur Wel moet het kabinet meer geld uittrekken voor 'publieke investeringen' zoals een goede infrastructuur, goede onderwijs- en onderzoeksmogelijkheden. Deze komen het bedrijfsleven vaak direct ten goede en zullen een steeds grotere rol spelen bij investeringsbeslissingen. "Kort gezegd: de publieke investeringen zullen moeten worden versterkt ten koste van de overdrachtuitgaven en dat uit een kleinere publieke enveloppe", aldus de topambtenaar.

* In grote delen van Israël is het verkeer ontwricht door ongebruikelijk winterweer met sneeuwstormen, slagregens en onweer. In Tel Aviv kwam een automobilist om het leven, toen zijn voertuig bij een wolkbreuk van de weg werd gespoeld. In de regio Jeruzalem viel een dik pak sneeuw, waardoor de aan- en afvoerwegen naar de hoofdstad enige tijd onbegaanbaar waren. Alle verkeer op wegen op de bezette hoogte van Golan en in hoog gelegen gebieden elders kwam door de sneeuwjachten volkomen vast te zitten. Zelfs in de zuidelijke Negev-woestijn viel sneeuw.

Tadjikistan, de zuidelijkste republiek van de voormalige Sovjetunie, dreigt een wereldwijde nucleaire risicofactor te worden. Uit Tadjikistaanse parlementskringen werd gisteren bekend dat de leiding van de republiek van plan is verrijkt uranimum en de technologie die voor de verwerking van deze delfstof nodig is in het buitenland te verkopen.

in de hoofdstad Doesjanbe gesignaleerd. President Rachmon Nabijev wil binnenkort een bezoek brengen aan India om daar de belangstelling te peilen voor de delfstoffen uit zijn republiek.

Stalin Tadjikistan beschikt over talrijke vindplaatsen van uranium. De eerste fabriek voor uraniumverrijking werd in 1940 op persoonlijke opdracht van Sovjetdictator Stalin in Leninabad - in het noorden van de republiek - gebouwd. Tadjikistan leverde het splijtbare materiaal voor de eerste atoomboom van Sovjetmakelij. De Tadjikistaanse leiding denkt op het terrein van de uitbreiding van verrijking en produktie van uranium ook aan samenwerking met de Arabische landen en Iran. Recentelijk zijn in Tadjikistan nieuwe uraniumvoorraden ontdekt. De regering van de republieken wil die voorraden ontginnen.

Major De Britse premier John Major wil de permanente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties bijeenroepen voor een top over de gevolgen op veiligheidsgebied van het uiteenvallen van de Sovjetunie, zo hebben functionarissen in Londen gisteren gezegd. Major, die woensdag het roulerend voorzitterschap van de Veiligheidsraad op zich nam, polst de Verenigde Staten, China, Frankrijk en Rusland over het houden van zo'n bijeenkomst. "Het zou hen de kans geven bij elkaar te komen en de situatie ten aanzien van de kernwapens en andere kwesties na het ineenstorten van de Sovjetunie te bespeken", verklaarde een functionaris.

Vietnamese asielzoekers die in Nederland zijn uitgeprocedeerd, kunnen volgens staatssecretaris Kosto (Justitie) worden uitgewezen naar Tsjechoslowakije, het land dat zij eerder ontvluchtten.

Kosto ziet geen aanleiding een nieuw onderzoek laten doen naar de situatie van de uitgewezen Vietnamezen in Tsjechoslovakije. In een brief aan het actiecomité Vietnamese asielzoekers heeft de bewindsman dit gisteren laten weten. "Ik wordt voortdurend door betrouwbare bronnen op de hoogte gehouden van de situatie in Tsjechoslovakije. Mij is gebleken dat Tsjechoslovakije zich houdt aan de verplichtingen die zijn neergelegd in het Geneefs Vluchtelingenverdrag van 1951", schrijft Kosto. "Derhalve is er geen beletsel om Vietnamezen wier verzoek om asiel is afgewezen, naar dat land terug te zenden."

Koningin Beatrix viert dit jaar Koninginnedag in Rotterdam. Dit heeft de Rotterdamse burgemeester A. Peper gisteren bekendgemaakt. Een woordvoerder van de Rijksvoorlichtingsdienst heeft desgevraagd meegedeeld dat de Koningin op donderdag 30 april geen andere plaats dan de Maasstad zal bezoeken. Hij kon over de invulling van het programma nog geen verdere mededelingen doen. Prins Claus zal naar alle waarschijnlijkheid niet aanwezig zijn op de traditionele nieuwjaarsreceptie van de koningin in het Paleis op de Dam in Amsterdam. De prins lijdt sinds juli van het vorige jaar weer aan depressies: hij verbleef daarvoor tot half november regelmatig in het ziekenhuis. De prins lijdt tevens aan de ziekte van Parkinson.

Je zou het zelf kunnen bedenken: gooi alle religies op een hoop en noem het 'Hebt uw naaste lief', de grote gemene deler. Maar om jezelf de door God gezondene te noemen is vers twee. Sri Sathya Sai Baba doet dat. En meer dan 50 miljoen mensen noemen zich volgeling of in goed Engels 'devotee'.

Jan Dorresteijn die aan Sai Baba de documentaire 'God woont in India' wijdde (vanavond te zien op Nederland 3 om 20.53 uur), kan er met zijn pet niet bij. "Ik begrijp het nog steeds niet dat mensen naar India gaan, hem zien en zeggen 'Okay, hij is God'. Dat ze dat zonder meer aanvaarden. Hij is een fenomeen met een groot charisma, waardoor hij gigantisch veel mensen aantrekt. Dat iemand in staat is miljoenen mensen achter zich te krijgen, is heel bijzonder. Waarom doen mensen dat, vroeg ik me af." "Eigenlijk vertelt hij helemaal niets nieuws. Hij brengt alle religies tot de basis terug, de naastenliefde. Zelf zegt hij: na bij mij geweest te zijn of over mij gelezen te hebben, word je een betere christen, moslim of boeddhist. Hij zegt prachtige dingen. Zoals over de verplichtingen en dogma's in het katholieke geloof, troep die je overboord moet gooien. Het is alleen zo jammer dat-ie vingervlugheid en wonderen nodig heeft. Vijf procent van wat-ie zegt, is onzin. Als hij zegt 'Hij die mij heeft gezonden, zal wederkomen, en dat ben ik', dan sla ik op tilt."

Koeiemest

Volgens de devotees verricht Sai Baba elke dag wonderen. Hij materialiseert heilige as, simpel gezegd: hij tovert verbrande koeiemest uit zijn hand. Sterker nog, ook ringen en horloges. En hij zou zijn hand niet omdraaien voor de vermenigvuldiging van rijst, voor een frisse regenbui en de genezing van zieken. Regisseur Dorresteijn zet daar zijn vraagtekens bij, zoals aan het slot van de documentaire wordt geconstateerd. Desgevraagd zegt hij ervoor gekozen te hebben een objectief beeld te geven van het dagelijks leven in Puttaparthi. Aan het woord komen allerlei volgelingen. Onder hen een Engelse psychiater die zijn privé-kliniek opgaf, een Italiaanse priester die de katholieke theologie weet te rijmen met reïncarnatie en een Nederlandse vrouw die wat scepsis aan de dag legt. De filmmaker onderstreept niks negatiefs rond Sai Baba ontdekt te hebben. De Indiër is geen charlatan, geen oplichter, geen Baghwan. "Wat mensen ervaren is totaal anders. Ik heb in de vier weken dat wij er waren geen mensen gezien die totaal in extase raakten. Sai Baba verplicht je tot niets. Mensen storten veel geld in een fonds, dat beheerd wordt door volgelingen. Met het geld zijn honderden scholen gebouwd. En pas is een ziekenhuis klaargekomen van 125 miljoen dollar. Sai Baba heeft 7000 dorpen geadopteerd. De inwoners krijgen bijvoorbeeld landbouwmachines en onderricht in weeftechnieken. Zelf weigert hij geld."

Afgeschermd

Het lukte Dorresteijn niet Sai Baba te spreken. Dolgraag had hij een zogenoemd interview meegemaakt, een gesprekje waarvoor Sai Baba volgelingen pikt uit de massa die de ochtendbijeenkomst bijwoont. In die interviews tovert Sai Baba ook bij herhaling sieraden tevoorschijn. "We hebben allerlei pogingen ondernomen, maar die man wordt verschrikkelijk afgeschermd. Ze hebben altijd de boot afgehouden voor filmploegen, maar wij waren de allereerste die er een tijdje heeft gewoond en gewerkt. Sai Baba wil geen publiciteit. Je moet je door je daden laten zien, zegt hij." Het is een wonderbaarlijk verschijnsel: elke dag zijn er meer dan 20.000 mensen in het tempelcomplex van Sai Baba, waar ze tijdelijk een leven leiden zonder alcohol, nicotine en vlees. Voor de meeste devotees is Sai Baba God zelf, Brama, Krishna, Boeddha en Jezus Christus. De 65-jarige fit ogende Indiër schuifelt langs de drommen. Een blik in de ogen is voor hen veelal voldoende, het aannemen van een enveloppe al het bevredigende antwoord op geschreven vragen, een uitnodiging voor een interview het opperste geluk. Een innemende of overtuigende babbel heeft Sai Baba niet eens. Een open deur als 'Breng de liefde tot ontwikkeling, elke dag' brengt de toehoorders al in vervoering. En ook zo'n zinnetje zou je zelf kunnen bedenken.

Argentinië is het jaar begonnen met een nieuwe munteenheid: de peso. De peso zal op termijn de austral vervangen.

Gisteren werden de eerste nieuwe bankbiljetten in de circulatie gebracht. De austral behoudt vooralsnog haar waarde. De uitgiftekoers van de nieuwe peso is gelijk aan die van de Amerikaanse dollar. Alfonsin de munteenheid in als onderdeel van een drastisch hervormingsplan van de economie. De austral moest een symbool worden voor economische stabiliteit. De oorspronkelijke pariteit van de munt aan de dollar werd als snel teniet gedaan door een torenhoge inflatie.

De Nederlandse Gasunie verwacht de komende jaren een blijvend grote aardgasafzet. Het afzetpatroon zal de komende jaren schommelen rond de tachtig miljard kubieke meter per jaar. Dat zei hoofddirecteur A. Grotens van de Gasunie gisteren in zijn nieuwjaarsrede.

Volgens Grotens is 1991 voor Gasunie een goed jaar geweest. In 1991 heeft zij 83,5 miljard kubieke meter aardgas verkocht. Daarvan was 45 miljard bestemd voor het binnenland. In vergelijking tot 1990 werd er bijna negen miljard kubieke meter aardgas meer verkocht. Dat was het beste resultaat sinds 1985.

Stijging In geld uitgedrukt betekende de afzetstijging een omzetstijging van f 3,6 miljard, waardoor de omzet uitkwam op f 18,9 miljard. In Nederland ging de verkoop van aardgas naar 45 miljard kubieke meter en dat betekende een stijging van 4,5 miljard kubieke meter ten opzichte van 1990. Kleine verbruikers, tuinders en elektrische centrales namen meer gas af. De levering aan de industrie bleef gelijk.

Export De export nam in 1991 met f 4 miljard toe tot ruim f 38 miljard. Die stijging was vooral te danken aan extra verkopen aan Duitsland en Frankrijk. Volgens Grotens is de afzetstijging van 1990 geen uitschieter. "De komende jaren zal het afzetpatroon zich rond de tachtig miljard kubieke meter bewegen. Oorzaak is de toenemende vraag in het buitenland. De verwachting is dat het totale buitenlandse volume zal groeien naar ruim veertig miljard kubieke meter". Vorig jaar werden de exportcontracten van de Gasunie met haar buitenlandse afnemers al verhoogd en verlengd. Alleen met Italië wordt nog onderhandeld.

Het Huis van de Vrede in de hoofdstad van El Salvador kan zijn naam wellicht eer gaan aandoen. Het vrij moderne gebouw in het centrum van San Salvador is nu nog een ruïne - alle ruiten liggen aan diggelen en de muren zitten vol kogelgaten. De burgeroorlog in El Salvador spaarde zelfs het Huis van de Vrede niet.

Het in de nieuwjaarsnacht bereikte vredesakkoord voor El Salvador kan niet alleen het lot van het Huis van de Vrede veranderen, maar wellicht van het hele Middenamerikaanse land dat twaalf jaar lang is geteisterd door een burgeroorlog die naar schatting aan 75.000 mensen het leven heeft gekost. Onder auspiciën van de Verenigde Naties werden de regering van El Salvador en de guerrillabeweging het in New York eens over een staakt-het-vuren dat per 1 februari ingaat. Beide partijen hebben afgesproken dat ze voor 10 januari een definitief vredesakkoord op tafel leggen. Mocht dat niet lukken, dan zullen ze zich neerleggen bij een compromisvoorstel van bemiddelaars van de VN.

Doodseskaders De vredesonderhandelingen begonnen in april 1990 zonder hooggespannen verwachtingen. Alfredo Cristiani was een jaar eerder gekozen als eerste president voor de uiterst rechtse Arena-partij, die meermalen is beschuldigd van het onderhouden van nauwe banden met de doodseskaders. De nieuwe president leek niet de aangewezen persoon voor het prediken van verzoening. Maar Cristiani verbaasde vriend en vijand door een begin te maken met serieuze vredesonderhandelingen, mede onder druk van de Amerikanen, die met het einde van de Koude Oorlog niet langer bang leken voor een communistische machtsovername in Midden-Amerika, hun 'achtertuin'. Tegelijkertijd bleek ook het FMLN bereid tot een toenadering en concessies. Eind jaren tachtig had het verzet nog steeds geen uitzicht op een militaire overwinning. Bovendien zagen de guerrilla's hun internationale steun afbrokkelen door het instorten van het Sovjet-rijk, de economische crisis in Cuba en de verkiezingsnederlaag van de Sandinisten in Nicaragua. Onder druk van die realiteit verwaterde het marxisme van het FMLN.

Geen garantie Het huidige akkoord biedt El Salvador een kans op vrede, maar is daarvoor zeker geen garantie. Een aantal belangrijke vragen is nog maar ten dele beantwoord en dat maakte aanvaarding van het akkoord tot op het laatste moment onzeker. Onduidelijk is bijvoorbeeld hoe omvangrijk de overeengekomen afslanking van het regeringsleger zal zijn en hoe voormalige guerrillastrijders op "alle niveaus" moeten worden opgenomen in een geheel vernieuwd politiekorps. Het vredesakkoord omvat verder een overeenkomst over een herverdeling van het grondbezit en andere hervormingen die de positie van de armsten moeten verbeteren. Met deze toezeggingen komt de regering tegemoet aan de guerrillabeweging, die altijd heeft gezegd dat haar verzet wortelt in de armoede en de ongelijke verdeling van de welvaart.

Donors De regering van president Cristiani heeft al laten weten dat ze voor het financieren van de hervormingen twee miljard dollar nodig heeft, waarvoor ze bij buitenlandse donors zal aankloppen. Het succes van het vredesakkoord zal in belangrijkse mate afhangen van de reactie van het leger, dat in het verleden altijd de belangen heeft behartigd van de oligarchie en vooral van de grootgrondbezitters. De militairen hebben nu ook te vrezen voor hun eigen hachje, aangezien het vredesakkoord voorziet in onderzoek naar de belangrijkste slachtpartijen onder burgers en in een evaluatie van het functioneren van officieren om te bepalen voor wie er nog plaats is in het vernieuwde en afgeslankte leger.

Waarde Minister van Defensie Rene Emilio Ponce, die bekend staat als een havik en die Cristiani deze week naar New York vergezelde, verklaarde eerder al dat het leger vrede niet in de weg zal staan. Ponce betoogde dat het nu 55.000 man sterke leger tijdens de burgeroorlog professioneler is geworden en dat de militairen tegenwoordig de waarde van democratie erkennnen. In kringen van het FMLN heerst nog scepsis over de medewerking die van hun gewezen aartsvijanden kan worden verwacht. Guerrilla-commandant Roberto Canas voorziet een "zeer, zeer onstabiele overgangsperiode", waarin het leger gebruik kan maken van doodseskaders om oude rekeningen te vereffenen. Aan de andere kant lijkt Cristiani als president voor de uiterst rechtse Arena-partij echter de aangewezen politicus om het leger te overtuigen van de noodzaak van een vredesakkoord met het FMLN.

De Heerlense politie dient nog dit jaar bij het gemeentebestuur voorstellen in voor het inrichten van een aantal bewaakte parkeerterreinen. Doel: het verder terugdringen van het aantal autodiefstallen en autokraken. Welke parkeerterreinen bewaking krijgen is nog niet bekend. De politie onderzoekt nog op welke plaatsen het risico van diefstal en / of inbraak het grootst is.

"We hebben onze ideeën al met de gemeente doorgesproken", zegt commissaris Hans Tukker van de gemeentepolitie Heerlen. "Het is de bedoeling dat het bewaakt parkeren wordt opgezet als een experiment in het kader van de sociale vernieuwing. De parkeerterreinen die uit ons onderzoek naar voren komen als de meest kraakgevoelige krijgen een omheining, één bewaakte in- en uitgang en een controleur die een oogje in het zeil houdt. Het personeel kan aangetrokken worden via de banenpools; de speciale subsidieregelingen om langdurig werklozen aan het werk te helpen."

Autokraken De cijfers leren dat in Heerlen het aantal autokraken het afgelopen jaar aanzienlijk is gedaald. Werden in de periode van 1 januari tot en met 15 december 1990 nog 2688 autokraken gemeld, in dezelfde periode van 1991 waren er dat 1902. Een daling van bijna dertig procent. "Maar die 1902 kraken zijn er natuurlijk nog altijd veel te veel. Vandaar onze voorstel aan de gemeente om in ieder geval een deel van de parkeerterreinen te gaan bewaken", aldus Tukker.

Inbraken Ook op een ander gebied is de criminaliteit in Heerlen in het afgelopen jaar sterk gedaald: dat van de woninginbraken. In 1990 werden nog 1371 woningen in de gemeente door inbrekers 'bezocht', in 1991 waren dat er nog maar 538. Een daling van liefst zestig procent. Van gemelde inbraken van 1991 heeft de politie er inmiddels 99 (18,4 procent) weten op te lossen.

Top-10 "Het resultaat van een structurele, projectmatige aanpak", aldus Tukker. "We zijn met een vaste groep mensen zeer gericht en intensief bezig geweest met woninginbraken. Dat heeft gewerkt, vooral omdat we op die manier danig huis hebben kunnen houden in de top tien van inbrekers: mensen die vaak vele tientallen inbraken op hun naam hebben staan."

Slachtoffers Vanaf medio dit jaar besteedt de Heerlense politie ook extra aandacht aan de slachtoffers van woninginbraken. "We nemen bij elke aangifte na verloop van tijd weer contact op met de slachtoffers. Is er hulp nodig, bijvoorbeeld bij het regelen van de schade met de verzekering, of vanwege emotionele problemen, dan verstrekken we die hulp, of we verwijzen door. Bovendien houden we de mensen op de hoogte van het verloop van het onderzoek. Je hoort vaak: aangifte doen van inbraak is zinloos, de politie doet toch niks. Met deze aanpak willen we aantonen dat we wel degelijk veel werk verzetten om zaken op te lossen."

Graffiti Succes boekte de Heerlense politie in 1991 ook bij de bestrijding van graffiti en aanverwant vandalisme, zoals het bekrassen van etalageruiten. Er werd 188 keer aangifte gedaan, en daarvan zijn inmiddels 81 zaken opgelost. "Dat is 43 procent. Zeker voor zo'n moeilijk opspoorbaar feit als graffiti een bijzonder hoog percentage", aldus Tukker.

Een meningsverschil tussen de pastoor H. van Horne van Grevenbicht en de stichting Katholiek Onderwijs Papenhoven-Grevenbicht, over de catechese heeft ertoe geleid dat de kinderen van de pastoor Franckschool nu geen catechese meer krijgen. Het meningsverschil draait om de invoering van een nieuwe catechese-methode die is uitgegeven door het bisdom Roermond. Het bindend advies van bisschop Gijsen zegt dat deze methode ingevoerd moet worden op alle katholieke scholen. Dit is ook de methode die de pastoor wil gaan gebruiken op de Pastoor Franckschool. Het schoolbestuur vindt dat er niets mis is met de oude methode, die de pastoor al zo'n vier jaar hanteert. Volgens de voorzitter van de stichting Katholiek Onderwijs, J. Brouns, heeft Van Horne bij zijn weten ook nooit geklaagd over de gebruikte lesmethode. Ouderwets Volgens Brouns bestaat een groot verschil tussen de oude methode en de nieuwe die de pastoor wil invoeren. "De oude methode gaat uit van de interesses van het kind. Themagewijs worden allerlei onderwerpen belicht. Niet alleen de gebeurtenissen in het kerkelijk jaar, zoals Kerstmis en Pasen, maar ook levensbeschouwelijke onderwerpen", aldus Brouns. De methode die nu door Gijsen is voorgesteld vindt hij ouderwets. "Er wordt gesproken over engelen, de erfzonde en de duivel. En dat is niet meer van deze tijd." Het schoolbestuur stelde een compromis voor. "Uit de oude methode zouden de levensbeschouwelijke onderwerpen genomen worden, en uit de methode van Gijsen de rode draad uit het kerkelijk jaar. We hebben de pastoor voorgesteld, dat hij assistentie zou krijgen van iemand uit het schoolbestuur die ook in het kerkbestuur zit. Dit was echter allemaal niet bespreekbaar." Statuten Hierbij komt, dat het schoolbestuur van de Pastoor Franckschool in haar statuten heeft staan dat catechese gegeven moet worden volgens het algemeen reglement katholiek onderwijs. En niet volgens de methode van Gijsen. Van Horne heeft nu in een brief aan het schoolbestuur laten weten "om principiële redenen" geen kathechese meer te willen geven. "Ik wacht nog op de uitgestoken hand van het schoolbestuur. Een goed gesprek kan helpen", aldus de pastoor. Volgens Brouns is die handreiking al gedaan, in de vorm van het compromisvoorstel. De voorzitter weet niet hoe het nu verder moet. "We zitten in een patstelling en zullen moeten kijken hoe we hier uit kunnen komen. De kinderen zijn er tenslotte de dupe van."

De Heerlense politierechter heeft een automobilist uit Bocholtz gisteren vrijgesproken van het rijden onder invloed. De man werd vorig jaar door de politie van Simpelveld op heterdaad betrapt. Uit het onderzoek blijkt echter dat de politie hem te vroeg in het adem-apparaat heeft laten blazen.

Op de terugweg van een feest reed de man destijds een weiland in. De politie liet hem in het adem-apparaat blazen. Het apparaat gaf aan dat de man inderdaad teveel gedronken had. De automobilist werd overgebracht naar het politiebureau, waar zijn adem officieel werd geanalyseerd.

Straf Gisteren moest de man zich verantwoorden voor de Heerlense politierechter. Mr. R. Philippart, de officier van Justitie, eiste een flinke straf tegen de man: een boete van tweeduizend gulden, twee weken voorwaardelijke gevangenisstraf en negen maanden ontzegging van de rijbevoegdheid. Politierechter mr. G. Hermesdorf moest de man echter laten gaan. De politie had de verdachte te vroeg in het adem-apparaat laten blazen, stelde hij vast. "De voorgeschreven procedures zijn niet opgevolgd", aldus de politierechter. "Ik moet de verdachte dan ook vrijspreken."

Vier minuten De wet schrijft voor dat de politie twintig minuten moet wachten met het afnemen van de officiële adem-analyse. In de tussentijd kunnen alcoholdampen die in de mond zijn achtergebleven ontsnappen, zodat de adem-analyse een betrouwbare uitslag geeft. De politie van Simpelveld drukte de stopwatch in toen zij de automobilist aanhield. Inmiddels heeft de Hoge Raad echter uitgesproken dat die wachttijd pas ingaat als op straat de eerste ademtest wordt uitgevoerd. Volgens de rekenwijze van de Hoge Raad duurde de pauze in het geval van de man uit Bocholtz slechts zestien minuten. Precies vier minuten te kort, dus. Volgens mr. Philippart valt de politie van Simpelveld overigens niet veel te verwijten. "De uitspraak van de Hoge Raad is pas onlangs verschenen", zegt hij. "De politie kon daar destijds geen rekening mee houden. De verdachte heeft gewoon mazzel. Ik kan hier weinig aan doen."

De komende acht maanden moet een 36-jarige verpleger uit Eys zijn auto tijdens het weekeinde in de garage laten staan. Dat heeft de Heerlense politierechter mr. G. Hermesdorf gisteren bepaald. De man heeft vorig jaar april op de Irmstraat in Simpelveld een aanrijding veroorzaakt. De Eysenaar was na de aanrijding in Simpelveld meteen naar huis gereden. Hij was "uit pure angst" gevlucht, vertelde hij gisteren. Later op de dag werd hij echter alsnog aangehouden door de politie. Een bloedproef toonde aan dat de man teveel alcohol had gedronken. Mr. Hermesdorf nam de zaak hoog op. Hij verplichtte de Eysenaar om zich te melden bij het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs in Maastricht. "U heeft een serieus alcohol-probleem", benadrukte de politierechter. "En daar moet u iets aan doen, anders gebeuren er grote ongelukken." De politierechter wees de man op zijn verantwoordelijke job op de hartafdeling van het ziekenhuis: "U heeft zeer accuraat werk. Anderen zijn aan uw zorg toevertrouwd. U kunt wel roepen dat het allemaal in orde komt, maar daar geloof ik niks van. U moet zich laten helpen."

De Eysenaar vroeg de rechtbank om zijn rijbewijs niet in te trekken, ook niet tijdens het weekeinde. "Ik heb in het ziekenhuis zeer onregelmatige diensten", hield hij de politierechter voor. Officier van Justitie mr. R. Philippart wilde daar niet aan: "Ik begrijp dat een rijverbod lastig en vervelend is. Maar dat is uw zorg. De vraag is of iemand met uw problemen nog wel zou moeten deelnemen aan het verkeer. En ik ben geneigd om die vraag met 'nee' te beantwoorden." Mr. Hermesdorf veroordeelde de man uiteindelijk tot een geldboete van tweeduizend gulden, een rijverbod voor het weekeinde gedurende acht maanden en een voorwaardelijke gevangenisstraf van veertien dagen. "Het is de laatste kans die u krijgt", waarschuwde hij: "Houdt u zich voortaan strikt aan de regels".

Pastoor H.Heijnen van de Sint Gerlachusparochie in Banholt is benoemd tot pastoor van de Martinusparochie in Beek. De benoeming gaat half februari in.

Ruim vier jaar was de heer Heijnen pastoor in Banholt. In die periode was hij nauw betrokken bij de restauratie van de kerk. In oktober vorig jaar werd de kerk, na een opknapbeurt van dik acht maanden, feestelijk in gebruik genomen.

Al geruime tijd schrijft oud-missionaris Sjef Gubbels uit Kunrade een column voor 'Bijeen', het Derde-Wereldblad van de Nederlandse kloosters. In zijn stukjes vertelt hij over vluchtelingen die hij ontmoet. Het Missionair Centrum in Heerlen heeft dertien verhaaltjes gebundeld in het boekje 'Luisteren naar vluchtelingen'. Het is een van de eerste brochures waarin vluchtelingen zelf aan het woord komen.

Sjef Gubbels laat vluchtelingen hun verhaal vertellen:

Staatssecretaris Aad Kosto van Justitie telt zorgvuldig de vluchtelingen die Nederland toelaat. Vol is vol, vindt hij. Oud-missionaris Sjef Gubbels uit Kunrade begrijpt niets van die redenatie: "Malawi heeft sinds 1975 al achthonderdduizend vluchtelingen uit Mozambique opgevangen. Het land is straatarm, maar toch redt Malawi het. En dan zouden wij het niet aankunnen..."

Ruim twintig jaar heeft Gubbels in het Afrikaanse land Malawi gewoond. Als broeder van de Montfortanen-orde heeft hij er kerken, scholen, ziekenhuizen en kraamklinieken gebouwd. In 1982 is hij, half blind, teruggekeerd naar Nederland. Hij is inmiddels uitgetreden uit de kloosterorde, en woont tegenwoordig in een bovenwoning aan het Milleveld in Kunrade. Sjef Gubbels is in Afrika een wijze man geworden. "Ik vertrok uit mijn geboortedorp Ten Esschen als een held", vertelt hij. "Ik zou die Afrikanen wel eventjes gaan vertellen hoe ze moesten leven. Maar in 1964 werd Malawi onafhankelijk. Vanaf dat moment waren de rollen omgedraaid: na het vertrek van de Engelsen vertelden die Afrikanen mij hoe ik me in Afrika te gedragen had." Na verloop van tijd is hij echter in gesprek geraakt met de bevolking van Malawi. "Ik heb veel geluisterd naar de verhalen van die mensen", zegt de vroegere missionaris. "Zij hebben mij geleerd wat rijkdom is. De mensen leven daar in grote armoede, maar toch zijn ze gelukkig. Ze geven de moed niet op, ook al hebben ze niets anders dan een simpel hutje op een schamel maïsveldje."

Vrede Het zijn grote woorden, geeft Sjef Gubbels toe. Maar ze zijn wel waar: "In Nederland zijn wij zo snel ontevreden. In de winkel kunnen we alles kopen wat we nodig hebben en toch zijn we niet content. Daar, in Malawi, leven de mensen heel anders. Ze hebben vrede met de situatie waarin ze verkeren; ze kunnen intens genieten als ze de korrels van een maïskolf lospeuteren." Hij vertelt over een begrafenis: "We brachten een dode vanuit het ziekenhuis terug naar zijn dorp. De vrouwen die we onderweg passeerden lieten de waterkruiken zó uit hun handen vallen. Drie dagen lang treurde het dorp om de overledene. Maar daarna was het ook over: er werd opnieuw gewerkt, er werd weer gezongen en gedanst. De mensen accepteerden het leven zoals het kwam." Door een ziekte aan zijn ogen moest hij Afrika in 1982 verlaten. Maar vanuit Zuid-Limburg zet Sjef Gubbels zijn missionair werk onverminderd voort. Via allerlei acties schraapt hij geld bijeen voor projecten in de Derde Wereld. Een deel van dat geld gaat nog steeds naar Malawi, waar de Zusters van Amersfoort een opvangcentrum voor gehandicapte kinderen runnen. Daarnaast begeleidt hij buitenlandse vluchtelingen. In de gemeente Voerendaal wonen op dit moment zo'n dertig vluchtelingen. Tamils uit Sri Lanka, Libanezen, Pakistani, Indiërs, Bengalezen uit Bangladesh, Roemenen, Irakezen en Iraniërs. Ze wonen verspreid over de hele gemeente, van Klimmen tot Kunrade en van Voerendaal tot Ubachsberg.

Boodschappers Sjef Gubbels luistert graag naar de verhalen die de vluchtelingen te vertellen hebben. "Het zijn voor mij de boodschappers uit de Derde Wereld", legt hij uit. "Ze maken ons duidelijk wat elders op de aarde aan de hand is. Ze kunnen ons iets zeggen over de honger in Azië, over de onvrijheid in de dictatoriaal geregeerde landen in Afrika en het Midden-Oosten." Hij vertelt hun verhalen door in zijn column in 'Bijeen', het gezamenlijke missieblad van de Nederlandse kloosters. "De televisie schotelt ons de beelden dagelijks voor", zegt Gubbels. "Maar juist door die overvloed aan informatie horen we de boodschap niet meer. Honger, oorlog, verdriet en pijn; we raken zo vertrouwd met die begrippen dat we de ware betekenis ervan vergeten." Vluchtelingen leggen de vinger op de zere plek, benadrukt Gubbels. Een citaat uit zijn column 'Een kleine vis': "Ik ben een vluchteling, een kleine vis die uit het water is gesprongen om mensen hier te zeggen dat het helemaal niet zo mooi is in die stille zee. We worden bedreigd door grote roofvissen, corrupte dictators en bloedzuigers. Ze drinken het bloed van ons volk." Nog een fragment, uit de column 'Wij die verwacht worden': "Vluchtelingen vragen niet om brood of onderkomen. Ze vragen om gerechtigheid en levensperspectieven voor hun eigen volk. Jullie organiseren het zo dat we passen binnen jullie systeem, een systeem waarin ook wij dreigen te verstikken. Ik heb angst voor dit systeem."

Signalen "Het zijn verhalen die mij treffen", bekent Sjef Gubbels. "Ze maken ons duidelijk waarom die mensen hun vaderland ontvluchten. En ze onderstrepen nogmaals dat de vluchtelingen naar Nederland blijven komen zolang het verschil tussen arm en rijk zo groot blijft als het nu is. Het zijn signalen die wij goed tot ons moeten laten doordringen." Maar er wordt te weinig naar geluisterd, vindt hij: "Wij denken nog steeds dat we de vluchtelingen in de watten moeten leggen. We bemoederen ze, we betuttelen ze, we vertroetelen ze. En we verzuimen ondertussen om te luisteren naar wat die mensen ons te vertellen hebben. We zijn meer bezig met onszelf, met het zinvol invullen van onze vrije tijd dan met die vluchtelingen." Zijn columns zullen de wereld niet verbeteren, geeft Sjef Gubbels toe. Net zomin als het boekje 'Luisteren naar vluchtelingen', waarin het Missionair Centrum Heerlen dertien van die verhalen heeft gebundeld, de positie van de vluchtelingen in Nederland ingrijpend zal verbeteren. Maar het is goed dat die verhalen een keertje verteld zijn, vindt hij. Sjef Gubbels recht nog eenmaal zijn rug: "De wereld brandt. Overal lijden mensen honger, pijn en verdriet. We zullen die mensen moeten helpen. Nu, op dit moment en niet over tien jaar. Malawi vraagt ook niet of er genoeg te eten is voor al die vluchtelingen uit Mozambique; het schaarse voedsel dat er is wordt gewoon gedeeld. Nu brandt de wereld. Nu moeten we delen !"

Politierechter mr. G. Hermesdorf is gisteren in de Heerlense rechtbank overladen met goede voornemens voor 1992. Een hele ochtend lang heeft hij dronken automobilisten aan zich voorbij zien trekken. Zij hebben hem zonder uitzondering beloofd dat ze het nóóit meer zullen doen.

Het was of het toeval ermee speelde, maar tijdens de maandelijkse zitting van de politierechter verschenen gisteren uitsluitend dronken automobilisten voor het hekje. Zij hadden inmiddels allemaal deelgenomen aan de cursus 'Alcohol en verkeer'. Zij hadden daar hun lesje geleerd, benadrukten zij. Een garagehouder uit Oirsbeek was in Eindhoven aangehouden door de politie. Na een vergadering had hij vijf pilsjes en drie borreltjes gedronken. "Ik kende Eindhoven niet zo goed", zei hij. "Ik had me verreden. Ik reed een paar keer heen en weer. En dat trok de aandacht van de politie." Een winkelier uit Hoensbroek liep in Sittard tegen de lamp. Op de Sportcentrumlaan vloog hij uit de bocht en ramde hij een verkeerszuiltje. Volgens de politie was hij op dat moment dronken. "Ik heb er zelf eigenlijk geen verklaring voor", opperde hij, "het is gewoon gebeurd." Een bouwvakker uit Waubach had op z'n werk in het Duitse plaatsje Geilenkirchen een klein feestje gevierd. Met een flinke slok op reed hij terug naar huis. Maar onderweg kwam hij de politie tegen. "Het moeten inderdaad heel veel borrels zijn geweest", gaf hij gisteren toe. Een fabrieksarbeider uit Heerlen reed na een verjaarspartijtje over de Schandelerboord naar huis. Hij verloor de macht over het stuur, vloog uit de bocht en knalde frontaal tegen een boom. Hij had de biertjes niet geteld. "Maar het waren er minstens twintig", beaamde hij. Een werkloze jongeman uit Hoensbroek was eens lekker doorgezakt. Hij had pils gedronken, citroenjenever en whisky. Op de Navolaan in Heerlerheide botste hij met de auto van zijn broer tegen een taxi. "Ik had teveel gedronken", gaf hij toe. "Maar een alcoholprobleem... nee, dat heb ik niet." Een enkeling probeerde er nog onderuit te komen. Een onderhoudsmonteur uit Schaesberg had de ademtest gesaboteerd door opzettelijk naast het pijpje te blazen. Maar de meeste verdachten gaven hun fout ronduit toe: "Ik heb mijn lesje geleerd; zoiets gebeurt mij nóóit meer." De bestuurders kwamen er met een geldboete, een voorwaardelijke gevangenisstraf en een tijdelijk rijverbod voor het weekeinde vanaf. "Maar maak uw goede voornemens voor 1992 ook wáár", benadrukte mr. Hermesdorf, "anders zien we elkaar binnenkort in deze rechtszaal terug."

De bevolking van de Westelijke Mijnstreek is vorig jaar weer gegroeid. Koploper is opnieuw Sittard, waar het inwonertal met bijna 400 steeg. Sittard heeft nu 46.244 inwoners.

De bevolking van Geleen groeide met 81 mensen. In de Waereldsjtad wonen nu 33.908 mensen. De stijging is vooral te danken aan het geboorte-overschot. In Geleen werden vorig jaar 387 baby's geboren, terwijl er 326 mensen overleden. mensen naar een totaal van 13.940. De gemeente kende een behoorlijk vestigingsoverschot: 783 mensen kwamen in Schinnen wonen, 663 vertrokken. Schinnen had vorig jaar een geboorte-overschot van 64. Susteren groeide met 22 mensen naar een inwonertal van 13.111. Dat is een voorlopig cijfer want de gegevens van de laatste twee weken van het jaar zijn nog niet verwerkt. Susteren kende een geboorte-overschot van 31, maar ook een vertrekoverschot van 9. In Born steeg het inwonertal met 80 naar 14.224. Een stijging die voornamelijk door een flink geboorteoverschot wordt veroorzaakt. In Born werden vorig jaar 200 baby's geboren, terwijl 90 inwoners overleden. Er kwamen 516 mensen in Born wonen, maar er vertrokken 546 mensen naar een andere plaats.

Rekenen In Beek waren de ambtenaren gisteren nog druk aan het rekenen. Omdat ze de cijfers "in een keer goed" willen hebben, worden de gegevens pas vandaag bekend gemaakt. In Stein zijn ze ook nog niet uitgeteld. De bevolkingscijfers, die zijn bijgewerkt tot en met november, geven een lichte groei van de bevolking te zien. Stein heeft nu 25 mensen meer binnen de gemeentegrenzen dan op 1 januari vorig jaar en komt op een totaal van 26.719.

Het werkvoorzieningschap Geleen en omstreken (Wegom) begint het nieuwe jaar met een gat van bijna vijf ton op de begroting. Oorzaak is een flinke korting die het ministerie van Sociale Zaken onverwacht heeft toegepast op de subsidie aan het Wegom. De begroting 1992 werd in mei vorig jaar opgesteld. De Wegom-leiding ging ervan uit dat voor 1992 evenveel subsidie vanuit Den Haag zou komen als in 1991. Eind oktober werd bekend dat de minister f 473.000 wegstreepte, een bedrag dat het werkvoorzieningsschap in de loop van dit jaar moet zien in te lopen. Dat kan volgens algemeen directeur J. Hendriks alleen door verhoging van de opbrengsten, die overigens voor dit jaar toch al riant begroot zijn. Daarnaast zal de Wegom waar mogelijk de uitgaven beperken. De Wegom had vorig jaar opnieuw een goed jaar, zo liet Hendriks gisteren in zijn nieuwjaarstoespraak weten. Het werkvoorzieningsschap heeft vorig jaar fors geïnvesteerd in verbetering en uitbreiding van de huisvesting in Spaubeek en Geleen. Zo is de metaalafdeling inmiddels in een groot pand aan de Handelsweg in Geleen ondergebracht. Komend jaar krijgen de afdelingen rompen en assemblage, alsmede enkele stafdiensten een nieuwe plek. Net als vorig jaar mag het werkvoorzieningschap ook dit jaar extra mensen in dienst nemen, en wel elf. Uiteindelijk moeten in 1994 700 mensen op de loonlijst van de Wegom staan. Algemeen directeur J. Hendriks kondigde gisteren ook aan dat hij per 1 november met vervroegd pensioen gaat. Hendriks is al tien jaar directeur bij het Wegom.

Na bijna dertig jaar als ambtenaar van de burgerlijke stand bij de gemeente Sittard te hebben gewerkt, moet de 57-jarige M. Coumans uit Beek per 31 december vervroegd en zwaar teleurgesteld in de VUT. Het is een min of meer gedwongen afscheid na een arbeidsconflict. Om een procedure bij het ambtenarengerecht te voorkomen, heeft Coumans na bemiddeling van de vakbond, wel een schadevergoeding van de gemeente Sittard gekregen. Coumans zit al bijna een jaar thuis. Hij is zo verbitterd dat hij een aanbod voor een officieel getint afscheid van de burgemeester en enkele topambtenaren heeft geweigerd. "Ze hebben maanden niets van zich laten horen. Dan hoeft zo'n afscheid van mij ook niet meer. Dag en nacht heb ik klaar gestaan voor de gemeente. Per jaar trouwde ik meer dan driehonderd mensen. Bij mijn dertigjarig jubileum in 1988 prees de burgemeester me nog de hemel in. Zijn enig punt van kritiek was dat ik te hard werkte. En nu dit." De gemeente Sittard onthoudt zich van commentaar. "Het is zijn verantwoordelijkheid dat hij dit aan de pers doorgeeft. Wij willen best met hem praten, maar dan niet via de media, daarvoor is deze zaak te persoonlijk", zo laat een woordvoerder weten.

aan een verbod op het gebruik van asbesthoudende materialen. Dat schrijft de fractie Progressief Beek in een brief aan de gemeenteraad en het college van B en W.

Progressief Beek is blij met het besluit van de waterleidingmaatschappij om voortaan geen asbestcementen buizen meer te gebruiken, maar vindt ook dat daarmee het gevaar niet is geweken. In het verleden is in de bouw immers op grote schaal gebruik gemaakt van asbesthoudende materialen. De verwijdering daarvan is gebonden aan zeer strenge regels, waarvan niet iedereen op de hoogte is. Progressief Beek wil daarom dat het college een uitgebreide voorlichtingscampagne op touw zet, al dan niet in samenwerking met andere gemeenten. Zo wil de fractie voorkomen dat doe-het-zelvers bij kleine verbouwingen onwetend worden blootgesteld aan asbestvezels.

Ir. E. Quanjel is de nieuwe pastoor van de parochie van Holtum. Hij volgt pastoor Gerard Hover op, die is benoemd in de Sint Matthiasparochie in Maastricht. Quanjel, 67 jaar, komt van de parochie van de Sint Martinuskerk in Beek. Hij behoort tot de congregatie SCJ. Het was al langer bekend dat de pastoor uitkeek naar een kleinere parochie. Het kerkbestuur had het bisdom gevraagd om een orthodoxe priester. Quanjel wordt in Beek opgevolgd door pastoor H. Heijnen van de Sint Gerlachusparochie in Banholt. Deze benoeming gaat half februari in. Pastoor Heijnen werkte ruim vier jaar in Banholt. In die periode was hij nauw betrokken bij de restauratie van de kerk.

Luchtalarm, totale verduistering en aanhoudende sneeuwbuien. Zes hulpverleners uit de Westelijke Mijnstreek praten over hun gevaarlijke reis naar Kroatië als over een gezellig vakantie-uitstapje. Maar schijn bedriegt. "Als je op een paar kilometer afstand de inslagen ziet, knijp je 'm wel even", bekent een van hen.

Jaap van Bree, Pierre Verjans en Frans Notten van de brandweer in Geleen, Hans Voorhorst van de brandweer in Sittard en Bert Kuypers van het Rode Kruis brachten tussen Kerst en Nieuwjaar twee vrachtwagens vol hulpgoederen naar de door de burgeroorlog getroffen steden Varàzdin en Zagreb in Kroatië. De goederen waren tijdens een bliksemactie tijdens de kerstdagen bijeengebracht. Mede-initiatiefnemer voor de hulpactie was Ivica Dolofsjak uit Einighausen. Eind november zette hij ook al een hulpactie op touw. "Maar ja, toen gingen we met vijf volgeladen personenauto's. We dachten toen al dat we veel bij ons hadden. Maar nu kwam zoveel hulp binnen, dat we het zelf niet meer aankonden", vertelt Dolofsjak. Brandweer Om het tweede hulptransport tot een goed einde te brengen, werd Dolofsjak - een geboren Kroaat die inmiddels al 25 jaar in Nederland woont - aangeraden contact op te nemen met de brandweer. Een goede raad zo bleek, want bovengenoemde brandweermannen zetten ook al met veel succes hulptransporten op naar Roemenië. De mannen van de brandweer regelden snel twee vrachtwagens. Vrijdag na kerst vertrokken ze, in de nacht van zondag op maandag kwamen ze terug. Sneeuw Bert Kuypers: "Het weer zat ons erg tegen. Vooral in Oostenrijk. Sneeuw, sneeuw en nog eens sneeuw. Hele stukken konden we maar vijf kilometer per uur rijden." Eenmaal in het verscheurde Joegoslavië knapte het weer op. Dankzij de relaties van Dolofsjak kon het transport snel door aan de grens met Slovenië. "Hulptransporten uit onder meer Duitsland bleven daar staan. De goederen moesten overgeladen worden in auto's die uit Kroatië kwamen. Ze durfden niet zelf verder, omdat de auto's niet verzekerd zijn", aldus Kuypers. Een klein deel van de Zuidlimburgse hulpgoederen werd uitgeladen bij het ziekenhuis van Varàzdin, de overige goederen waaronder medicijnen en kleding, ging naar een centraal magazijn in Zagreb. Alle hulpgoederen, die Kroatië krijgt aangeboden, worden vanuit dat centrale magazijn gedistribueerd. Het maakte diepe indruk op de brandweermannen. "Alles, van medicijnen tot een rolstoel wordt genoteerd. Zodra ergens iets nodig, kan het uit de rekken worden gehaald en uitgedeeld worden." Geweld Sporen van geweld zagen de hulpverleners onderweg niet. Alleen de met zandzakken afgeschermde kelderramen en de wegversperringen maakten duidelijk dat het land in oorlog is. Dolofsjak: "Maar toen we in het grote magazijn waren, werd er groot luchtalarm gegeven. Opeens was alles donker". Met hulp van anderen werd het Limburgse konvooi door de duisternis naar de rand van de stad geloodst, waar de kans dat ze getroffen werden het kleinst zou zijn. Jaap van Bree: "Een rare ervaring. We zagen lichtflitsen. Later hoorden we dat Brezovica, ongeveer zes kilometer verderop, getroffen was." De bevolking van Zagreb - de hulpverleners werden bij particulieren ondergebracht - reageerde gelaten. Dolofsjak: "Ze zijn murw gemaakt. Steeds weer luchtalarm, steeds weer naar de schuilkelders. De ene keer wordt wel geschoten, de andere keer niet. De mensen weten het echt niet meer." Kinderen Na enkele dagen gerust te hebben, denken de hulpverleners alweer aan een volgend transport. Ze beginnen niet direct met inzamelen, eerst willen ze van de Kroaten weten waaraan precies behoefte is. Voor zover ze dat konden nagaan, gaat het om verband, materiaal om brandwonden te verzorgen en babyvoeding. Ook kleding is volgens hen nodig. "Maar dan wel winterkleding. Warm ondergoed bijvoorbeeld." Ivica Dolofsjak wil de volgende keer ook dingen mee terugnemen. "Kindertekeningen. En werk van jonge kunstenaars. Ik zou met die tekeningen een tentoonstelling willen inrichten om de mensen hier te laten zien wat de mensen en dan vooral de kinderen daar voelen. Het is zo ontzettend triest, kinderen die hun ouders kwijt zijn. We moeten iets voor hen doen."

Vijf ex-verslaafden die tot voor kort een pand aan de Rijksweg Zuid in Sittard bewoonden, eisen vanmorgen in een kort geding tegen de gemeente dat ze onmiddellijk woonruimte krijgen. Vlak voor de kerst brandde hun woning af, zodat ze tijdens de feestdagen geen onderdak hadden. "Het meest kwalijke vind ik dat tijdens de feestdagen niemand bij de gemeente voor deze zaak aanwezig was", aldus mr. H. Peters, de advocaat van de bewoners. "Dat is natuurlijk onaanvaardbaar. In deze tijd van het jaar moet je een dak boven je hoofd hebben", meent Peters. In november besloot de eigenaar van het pand aan de Rijksweg Zuid de ex-verslaafden uit zijn woning zetten en sloot gas, water en licht af. De bewoners waren het er niet mee eens en spanden een kort geding aan. Ze betaalden immers de huur inclusief gas, water en licht. De rechter stelde de bewoners in het gelijk. De huisbaas trok zich niets aan van de uitspraak. Hierop spande Peters namens zijn cliënten opnieuw een kort geding aan. Ditmaal eiste hij een dwangsom voor elke dag dat de huisbaas niets aan de situatie deed. De gemeente beloofde voor huisvesting te zorgen, waarop de rechter besloot de zaak aan te houden. Hotels Vlak voor de kerst stichtte een tot nu toe onbekende persoon brand in het pand. De woning werd door de gemeente onbewoonbaar verklaard en dichtgetimmerd. De vijf bewoners stonden op straat. De gemeente zou zorgen voor onderdak in hotels. Maar omdat deze tijdens de feestdagen waren volgeboekt, kwam hiervan niets terecht. Eén bewoner heeft intussen tijdelijk onderdak gevonden bij familie en twee hebben zelf een kamer gevonden. De overgebleven twee personen zoeken elke dag naar een andere slaapplaats. De gemeente heeft overigens wel geprobeerd woonruimte te vinden. Het plan om de ex-verslaafden onder te brengen in een keet in het Limbrichterveld ketste af na protesten van buurtbewoners. Ook het plan van de gemeente een pand in Munstergeleen aan te kopen ging niet door.

Als eerste bietencoöperatie in Nederland gaat de Coöperatieve Vereniging voor de Afzet van Suikerbieten (COVAS) strengere kwaliteitseisen stellen aan de suikerbieten die de Limburgse boeren aanleveren. Met een aangescherpte bonus-malusregeling wil de COVAS bereiken dat het suikerwinbaarheidsgehalte van de Limburgse biet wordt verhoogd. En voorts, dat de boeren bieten leveren met een lager tarra-gehalte. Dat zijn bieten waaraan zo weinig mogelijk grond kleeft als ze op de verlaadstations worden aangeleverd. Het suikergehalte, de winbaarheid van de suiker en het tarragehalte van de bieten die in Nederland geteeld worden, vormen een bron van zorg voor de Suiker Unie, de coöperatie van Nederlandse bietentelers die tweederde van de suikerproduktie in ons land verzorgt. Voorzitter C. Geerlings stelde onlangs vast dat aan de Nederlandse teeltmethodes nog veel te verbeteren valt. Met name klaagde hij over het te lage suiker- en winbaarheidsgehalte van Nederlandse biet. Ook het tarragewicht van de bietenladingen is zijns inziens vaak te hoog. Maatregelen De ledenraad van de COVAS heeft, nog vóórdat Geerligs zijn klachten uitte, al maatregelen genomen ter verbetering van de kwaliteit van de in 1992 aan te leveren bieten. Die houden in dat boeren die bieten leveren met een winbaarheidsgehalte boven de standaard WI 86, beloond worden met een premie. Die loopt op van f 0,85 tot f 5,10 per ton. Leden die bieten leveren met een lager gehalte dan deze norm worden geconfronteerd met een inhouding van f 0,85 tot f 42,60 op de prijs per ton. Ook voor het tarragewicht is een inhoudingsregeling getroffen. Die komt erop neer dat een lading met een lage tarra een betere prijs per ton oplevert dan een met een hoge tarra. Rassenkeuze Of bietenboeren wat kunnen doen aan het suikergehalte, de winbaarheid en het tarragewicht? "Veel", meent COVAS-direkteur M. Geuze. "Dat begint al bij de rassenkeuze. Er zijn de laatste jaren nieuwe rassen ontwikkeld met een hoog suikergehalte en een goede winbaarheid. En wat betreft het tarraprobleem, daar is nogal wat aan te doen bij het rooien".

De Venlose politie raakt komend jaar de vier marechaussees kwijt die bij het korps zijn gedetacheerd. Politiechef commissaris R. Boelens heeft dat gistermiddag meegedeeld in zijn nieuwjaarsrede. Ze moeten terug naar het Wapen vanwege een interne reorganisatie. Drie van de vier marechaussees in Boelens' korps werken bij de vreemdelingendienst, die vanwege de schorsing van de chef onderbezet is. De vierde werkt bij het drugsteam. Boelens uitte zijn waardering voor deze mensen, die volgens hem jarenlang prima werk hebben gedaan. De Koninklijke Marechaussee is bezig met het overplaatsen van mensen van de grens naar brigades in het binnenland, omdat over een jaar de controle aan de EG-binnengrenzen wegvalt. De brigade in Blerick wordt daardoor systematisch uitgedund. Waarschijnlijk gaat de eerste marechaussee over een maand weg. Zijn collega's volgen over maximaal een half jaar. De Venlose politie probeert bij andere korpsen in de buurt vervangers te recruteren. Zij zoekt in eerste instantie binnen politie-eenheden in het toekomstige district Venlo van de regiopolitie (Venlo en omliggende gemeenten). Daarmee gaat Venlo over ruim een jaar, als het regiokorps van start gaat, intensief samenwerken.

Rijkswaterstaat wil de vier km lange weg tussen Rijkevoort en Boxmeer, A 73, vóór de zomervakantie voltooien. De instantie wil desnoods de wegenbouwers langere werkdagen laten maken. Volgens een woordvoerder van Rijkswaterstaat is de aanleg van een vierbaansweg een enorme ingreep. Daarnaast dreigt de openstelling door nog niet helemaal afgronde procedures vertraging op te lopen. Door middel van het landschapsplan, een onderdeel van het A 73-traject, moet de autoweg geïntegreerd worden in het Limburgse en Brabantse landschap. Als de wegenbouwers langere dagen moeten maken - er wordt gedacht aan zeven uur 's morgens tot acht uur 's avonds - kost dat het Rijk geen extra geld, omdat er een vast bedrag is afgesloten met de aannemerscombinatie. In totaal kost de aanleg van de A 73 tussen Venray en Boxmeer 150 miljoen gulden.

Loek Smeysters uit Bocholtz is de nieuwe dirigent van de Koninklijke Harmonie St.-Caecilia uit Swalmen. De 24-jarige Smeysters is de opvolger van de in oktober opgestapte Theo Schreurs. Smeysters is ook al dirigent van de fanfare van Hegelsom en bekleedt de functie van tweede dirigent bij harmonie St.-Aemilliaan uit Bleijerheide. Daarnaast speelt hij bij de Philharmonie van Bocholtz als klarinettist. Theo Schreurs stapte enkele maanden geleden op bij St.-Caecilia uit onvrede over de matige opkomst tijdens repetities. In totaal waren er zeventien kandidaten voor de opvolging van Schreurs. Op 10 januari geeft Smeysters zijn eerste repetitie in Swalmen.

Het is droevig gesteld met de mondhygiëne van gebitsdragers. In ons land lopen 3,9 miljoen mensen rond met een volledig kunstgebit. Daarnaast zijn er nog 1 miljoen mensen met alleen een onder- of bovengebit. Van deze 4,9 miljoen mensen gebruikt 71 % géén gebitsreiniger. Niet omdat ze niet willen poetsen, maar omdat ze vinden dat de bestaande reinigingsmiddelen zo agressief van aard zijn, dat ze de prothese aantasten. Marc Adams (34) behoort het poetseuvel tot het verleden. Adams voorziet als ervaren vakman jaarlijks heel wat mensen van een goed passend gebit. Tijdens zijn werk heeft hij voortdurend met mondhygiëne te maken. Voor hem reden een nieuwe gebitsreiniger samen te stellen. Na ruim vier jaar experimenteren is hij daarmee gereed. Hij heeft nationaal en internationaal patent op zijn middel dat binnenkort overal te krijgen is.

Hoe komt iemand er nu bij een gebitsreiniger te fabriceren? Voor Marc Adams in feite een uitvloeisel van zijn dagelijkse bezigheden. Hij krijgt in zijn praktijk zó vaak te maken met mensen die last hebben van hun gebit of kampen met hun mondhygiëne, dat hij aan het prakkizeren sloeg om dat proces een halt toe te roepen. De menselijke mondholte is een van de meest bacterierijke gebieden. Het is volgens Adams zaak die bacteriewereld zó in balans te houden dat het verdere organisme niet verstoord wordt. Elke verstoring in het micro-organisme in de mond kan problemen opleveren in bijvoorbeeld het maagdarmkanaal. Adams weet uit ervaring dat een prothese van slechte kwaliteit het begin van de spijsvertering negatief kan beinvloeden. En vergiftigingen in het slijmvlies kunnen daar ook een gevolg van zijn. Als bewijs van zijn stelling noemt Adams een recent voorbeeld. "Laatst kwam iemand bij me met een gebit van 12 jaar oud. De man had al enkele jaren last van zijn maag. Een oorzaak hiervoor kon niet gevonden worden. Hij vertelde me dat hij een kijkoperatie in zijn maag moest ondergaan. Toen heb ik gezegd: als je je een nieuw gebit laat aanmeten, zijn de maagklachten gegarandeerd weg. En ja hoor, de operatie was overbodig. De klachten waren verdwenen." Zeep Ook de voorlichting richting gebitsdragers is volgens Adams in Nederland onvoldoende. Vroeger zei hij tegen zijn patiënten dat de beste manier om het gebit te reinigen een poetsbeurt met zeep of afwasmiddel was. Maar de meeste mensen weigerden dat te geloven. De gemiddelde draagduur van een gebit is 18 jaar. Veel te lang naar de smaak van Adams. Een draagperiode van zes tot acht jaar is eigenlijk het meest verantwoord. Terug naar de gebitsreiniging. Hij heeft een gel gemaakt die organisch zó is samengesteld dat mensen hiervan niets binnenkrijgen wat negatieve gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Enkele druppels gel op een speciale, ronde tandenborstel - waarmee alle hoeken van het gebit geborsteld kunnen worden - en je kunt gaan poetsen. Het elke nacht in een glas leggen van je gebit met een of ander reinigingsmiddel werkt niet, zegt Adams. Hij heeft zijn reiniger Sensim gedoopt. Sensim is het Latijnse woord voor zacht of vriendelijk. Met die naam wil Adams het milieuvriendelijke van zijn product uitdrukken. Op de flesjes, die om milieuvriendelijk te blijven eveneens van afbreekbaar materiaal zijn gemaakt, staat tevens 'methode Adams' vermeld. Dat is op advies van reclamemensen gebeurd, omdat het product een identiteit moet hebben. Testen Toen Marc Adams zijn gel ontwikkeld had - over de samenstelling zwijgt hij in alle talen - heeft hij zijn product enkele jaren uitgetest bij 50 van zijn patiënten. Toen die test positief uitpakte, startte hij samen met enkele tandartsen een tweede test. De groep van 50 werd met 50 andere mensen uitgebreid, zodat de 100 personen sterke groep een goede dwarsdoorsnede van de bevolking was. Toen de tweede test ook goede resultaten afwierp, was Adams klaar. Dat wil zeggen: met zijn product. Toen rees de vraag hoe hij de gel zou kunnen introduceren, want daarvoor heb je geld nodig. Consument Hij legde zijn uitvinding bij een financieringsmaatschappij op tafel. Die was meteen overtuigd van het middel Sensim en zag er wel brood in. Maar deze maatschappij wilde niet over een nacht ijs gaan en vroeg daarom eerst om een consumentenonderzoek. Dat is er gekomen. Uit dat onderzoek bleek dat 4,9 miljoen Nederlanders met een (deel)gebit rondlopen en dat 71 % zijn gebit nooit met een bestaand middel reinigt. Met die doelgroep voor ogen heeft de financier 'ja' gezegd. Sensim wordt vervaardigd in de fabriek van Henk Vossen in Reuver. Adams heeft folders en 100.000 monsters laten maken. Zijn product wordt via tandartsen en tandtechnische laboratoria geintroduceerd. De vakmensen zijn er enthousiast over. Volgens Adams is zijn gel een heel effectief en zuinig middel, dat in gebruik minder kost dan de bestaande reinigingsproducten. Succes Los van de dagelijkse gel heeft Adams ook nog een intensiefreiniger op de markt gebracht om het gebit eens in de veertien dagen grondig schoon te maken. Hiervoor heeft hij een apart dompelbakje laten ontwerpen. "Ik wil zoveel mogelijk mensen kennis laten maken met mijn concept. Vandaar de gratis monsters", aldus Adams. Hij ziet het helemaal zitten. Want hij meldt met enige trots dat uit tal van andere landen al aanvragen zijn binnengekomen voor zijn product. "Het belooft internationaal een gigantisch succes te worden. We zijn nu al met België, Duitsland, Italië en Spanje bezig. En als klap op de vuurpijl is Australië er bij gekomen. De eerste contacten zijn al gelegd en ik hoop in februari zelf naar Australië af te reizen." Plezier Adams benadrukt dat een dergelijke introductie alleen met een krachtige, financiële partner mogelijk is. Wat hij ermee gaat verdienen, weet hij niet. Hij zegt dit ook minder belangrijk te vinden. Dat hij een middel gemaakt heeft waar de mensen baat bij hebben, doet hem het meeste plezier. Wat dat betreft kan hij goed relativeren. "Ik heb geen wondermiddel gemaakt. Ik hoop te bereiken dat de mensen beter gaan nadenken over de prothese die ze in hun mond hebben". Tijdens zijn testperiodes heeft Marc Adams niet stilgezeten. Hij is inmiddels weer een stapje verder. Adams is druk bezig met het ontwikkelen van andere producten, die specifiek op het bevorderen van het welzijn van gebitsdragers gericht zijn.

Maandag begint het ministerie van Landbouw en Visserij in Roermond aan een grootscheepse verhuisoperatie. De direktie Landbouw, Natuur en Openluchtrecreatie neemt zijn intrek in het eerste gebouw van het nieuwe kantorencomplex Daelhof op het voormalige slachthuisterrein aan de Carmelitessenstraat. en Openluchtrecreatie zijn nu nog ondergebracht in drie gebouwen, te weten het oude seminariecomplex aan de Swalmerstraat 52 en de panden Lindanusstraat 2a en Lindanusstraat 8-10. Deze dislocatie maakte een goed functioneren vrijwel ondoenlijk. De circa 110 personeelsleden hebben dus uitgekeken naar de verhuizing naar Daelhof, die volgende week vrijdag voltooid moet zijn. Het nieuwe kantorencomplex aan de Carmelitessenstraat is een project van projectontwikkelaar Muermans. Het bestaat in de eindfase uit drie gebouwen, waarvan het eerste gebouw nu volledig bezet zal worden door Landbouw. In het tweede gebouw zullen ook enkele Rijksdiensten worden ondergebracht, zoals de Raad voor de Kinderbescherming. En voor gebouw drie heeft Muermans gegadigden als de Grontmij en een accountantskantoor. Van de totale kantoorruimte van 10.000 m2 is momenteel reeds 90 procent verhuurd. Voor de resterende ruimte worden nog gegadigden gezocht.

De belangencommissie Kruchterveld in Maasbracht blijft zich hevig verzetten tegen de aanleg van een nieuw woonwagencentrum aan de Boegspriet en het Gangboord. Vooruitlopend op een tweede hoorzitting over het centrum doet de belangencommissie een beroep op de gemeenteraad en de rijkspolitie om het kamp in ieder geval minder groot te maken. De commissie vraagt de raadsleden een nieuwe beslissing te nemen over het woonwagencentrum. Dit kan volgens de buurtbewoners worden opgedeeld in twee centra van vijf en zes standplaatsen. De provincie heeft besloten dat het centrum elf standplaatsen moet krijgen. De commissie vindt dat veel te veel. Om de integratie van woonwagenbewoners te stimuleren, moeten de centra eigenlijk niet groter zijn dan twee à drie woonwagens, schrijven de buurtbewoners. Zij vragen de groepscommandant van de rijkspolitie in Echt zijn invloed te gebruiken om kleinere centra in Maasbracht te krijgen. De belangencommissie vreest dat een kamp met elf standplaatsen door gemeente en politie moeilijk te beheersen is. Het nieuwe centrum vervangt het overbevolkte kamp aan de Heuvelstraat. Bij de gemeente zijn rond de twintig bezwaarschriften binnengekomen tegen de lokatie Boegspriet/Gangboord. De tweede hoorzitting is op dinsdag 7 januari en begint om 20 uur in het gemeentehuis.

De Stichting Sportevenementen Roermond die van plan was in Roermond een derde sporthal te bouwen, wil zichzelf opheffen. Maar de gemeente Roermond accepteert de liquidatie van de stichting niet. De gemeente heeft het bestuur van de stichting laten weten te wachten op de uitspraak van de rechter alvorens verder stappen te ondernemen. De rechter doet eind deze maand uitspraak in de zaak die de gemeente tegen de stichting heeft aangespannen om f 100.000 subsidie terug te krijgen. Dit bedrag heeft de stichting destijds als voorschot van de gemeente Roermond gekregen voor de bouw van een derde sporthal. Ook gaat de gemeente voorshands niet akkoord met het voorstel van de stichting de helft van f 100.000 terug te betalen, waarna de gemeente af zou moeten zien van verdere juridische stappen. De stichting wil de gemeente bovendien gratis het bestek en alle werktekeningen van de derde sporthal overdragen. Daarna zou de gemeente op korte termijn een beslissing kunnen nemen over de plaats waar de (afgeslankte) hal gebouwd zou kunnen worden. Verder wil een vertegenwoordiging van de stichting samen met de gemeente zitting nemen in een werkgroep die de bouw van de derde sporthal gaat voorbereiden. Aansprakelijk Ook is de stichting bereid om af te zien van juridische stappen tegen de gemeente. De stichting had in eerste instantie de gemeente aansprakelijk willen stellen voor de opgelopen vertraging die onder meer geleid heeft tot uitstel c.q. afstel van de bouw van de hal als gevolg van de vervuilde grond aan de Maashaven. De hal zou gebouwd worden in het sportpark De Stadswei, achter de Ernst Casimir-kazerne waar vroeger de gemeentelijke vuilstortplaats lag. Die derde sporthal zou circa 3 miljoen gulden gaan kosten. De hal zou voor f 170.000 per jaar gehuurd worden door het ministerie van Defensie, zodat het personeel van de kazerne er gebruik van zou kunnen maken. Defensie trok zich echter terug toen, als gevolg van de ontspanning in Oost-Europa, besloten werd meerdere kazernes in Nederland, waaronder die in Roermond, te sluiten. Het wegvallen van de huursom van Defensie bracht de stichting in financiële problemen. Hard nodig Volgens secretaris J. Boekhorst van de stichting heeft Roermond een derde sporthal hard nodig, mede vanwege de slechte staat van de oude Jo Gerrishal die nauwelijks nog voldoet aan de eisen van deze tijd. "Hoe moet dat volgend seizoen, wanneer de Swift-dames weer deelnemen aan het Europa Cup-toernooi ?", vraagt hij zich af. Halszaak voor de bouw en de exploitatie van die nieuwe hal vormen niet de avonduren` maar de bezetting overdag wanneer de sporthal nog veel te vaak ongebruikt wordt.

De Koninklijke Harmonie van Roermond moet het zaterdagmiddag in de Mittelklasse van het internationale muziekconcours 'Prager Winter' opnemen tegen twaalf korpsen uit Duitsland, Zwitserland, Italië en Tsjechoslowakije. Het programma dat wordt afgewerkt in het Redoute-theater in Brno, is gisteren bekendgemaakt. De loting voor de volgorde van optreden volgt vanavond. Dirigent Har Wolters is, behalve uiteraard naar de prestaties van zijn eigen korps, vooral benieuwd naar de verrichtingen van de muziekkorpsen uit het Tsjechische Bohemen. "Daar is na de omwenteling niet alleen politiek, maar zeker ook muzikaal een nieuwe wereld opengegaan", heeft Wolters gemerkt in zijn contacten met Oosteuropese collega's. Voordat het morgen in Brno zover is, verzorgt de Koninklijke Harmonie vanmiddag nog een concert in het aartsbisschoppelijk paleis bij het beroemde Burchtcomplex in de Praagse heuvelen. De Tsjechische aartsbisschop Vlk en andere geestelijke leiders zijn daarbij aanwezig . De eerste dag gisteren was even boeiend als vermoeiend. Niet alles verliep even gladjes, maar het was niet de schuld van de harmonie dat de bussen woensdagavond twee uur later dan gepland arriveerden. Evenmin lag het aan de 'Keuninklikke' dat de hotelkamers bij aankomst in de Tsjechische hoofdstad eerst nog een schoonmaakbeurt nodig hadden en ook 's avonds nog niet helemaal in orde waren. Ongemakjes die je met een glimlach moet beantwoorden, aldus de ANWB-brochure. Met het nodige improvisatietalent en enige veerkracht van de Roermondenaren was het schema later die dag weer gered. De grootste pech was wel dat vicevoorzitter en mede-organisator Paul te Meij op het laatste moment vanwege een rugblessure moest afhaken. Dirigent Har Wolters, tweede dirigent Ton Partouns en penningmeester Theo Derix gingen gisteren enkele uurtjes op instrumentenjacht. De oogst was vier nieuwe trompetten. "Een koopje. Jammer, dat er niet meer te krijgen was, we hadden nog graag een saxofoon gehad", vond voorzitter Jos Spätjens. Het Roermondse gezelschap maakte gistermiddag een trip door historisch Praag. De wind mocht dan wel ijzig zijn, de indruk die de Praagse burcht, de Karelbrug en de oude stad hebben gemaakt, is voorlopig onuitwisbaar. Een schitterende pantomime-uitvoering van Odysseus' zwerftochten door het wereldberoemde Laterna Magica-theater vormde het sluitstuk van de eerste dag Praag. Een ontspannende, maar tegelijkertijd een uiterst inspannende dag.

svp afwijkend lettertype: vet of cursief Dienstmededelingen voor thuisfront: 1. Grijpgraagheid is een probleem van elke wereldstad. Monique Huisinga mist haar fototoestel. Jammer, maar voor een oplossing wordt gezorgd. 2. Harrie Cillekens heeft de komende dagen geen last meer van koude oren na de aanschaf van een bontmuts, Praags model. 3. Het concert bij de aartsbisschop vanmiddag draagt de Koninklijke Harmonie Roermond op aan Paul te Meij. Beterschap!

De Stichting Pedagogisch Sociaal Werk Midden-Limburg begint komend voorjaar met de bouw van een gezinsvervangend tehuis aan de Geenestraat in Nederweert. Vanaf het najaar zal het tehuis door achttien verstandelijk gehandicapten worden bewoond. Op lange termijn is uitbreiding naar 24 bewoners mogelijk. Nederweert besloten, omdat vooral in de regio Weert een grote behoefte bestaat aan een dergelijk tehuis. In die regio beschikt de stichting op dit moment slechts over het tehuis aan de Molenpoort in Weert. De tehuizen zijn bedoeld om mensen met een verstandelijke handicap een plaats te geven in de gemeenschap, opdat ze zoveel mogelijk aan het normale leven kunnen deelnemen. De stichting heeft behalve in Weert ook gezinsvervangende tehuizen in Roermond en in Heythuysen. Daarnaast beschikt de stichting over kinderdagverblijven in St.-Odiliënberg en in Haelen. Voor volwassen verstandelijk gehandicapten heeft ze drie activiteitencentra in Roermond, Weert en Maasbracht. De bestaande drie tehuizen worden bewoond door 99 bewoners. In de kinderdagverblijven worden 72 kinderen opgevangen en in de activiteitencentra 180 volwassenen. Vier woningen Het nieuwe tehuis in Nederweert zal bestaan uit vier woningen die onderling met elkaar worden verbonden. Nog voordat met de bouw wordt gestart, wil de stichting een voorlichtingsbijeenkomst houden voor de bewoners van de buurt waarin het tehuis komt te liggen. De bijeenkomst is bedoeld om een beeld te schetsen van het reilen en zeilen van een gezinsvervangend tehuis.

Verkeerswethouder R. Verheggen van Weert heeft gisteren met het in werking stellen van een parkeerautomaat op het parkeerdek bij het stadhuis het startsein gegeven voor betaald parkeren in de Weerter binnenstad. Vijf controleurs zullen toezicht gaan houden op het betaald parkeren. Tot en met zaterdag zullen de controleurs nog geen bekeuringen uitschrijven aan automobilisten die vergeten te betalen. Overtreders krijgen op die dagen een gele waarschuwingskaart onder de ruitenwisser van hun voertuig geschoven. Vanaf maandag 6 januari worden niet-betalers bekeurd met een bon van minimaal vijftig gulden. Wethouder Verheggen legde uit dat de gemeente om verschillende redenen tot het betaald parkeren heeft besloten. Zo noemde hij de parkeerregulering, het streven om het autogebruik in de binnenstad terug te brengen en de financiële aspecten van het parkeren als belangrijkste redenen. "De druppel die de emmer heeft doen overlopen om tot het betaald parkeren te besluiten, werd gevormd door de bezuinigingen die de rijksoverheid de gemeente oplegt", aldus Verheggen. Binnen de singelring telt Weert twee soorten parkeerplaatsen. Zeven pleinen en stroken bedoeld voor maximaal twee uur parkeren en twee pleinen en een parkeergarage voor langparkeren. Op de tijdgebonden parkeerplaatsen bedraagt het tarief een kwartje per kwartier, op de andere plaatsen kost één uur parkeren een kwartje en een dag parkeren f 2,50.

Ondanks het staakt-het-vuren dat gisteren om 18.00 uur (Nederlandse tijd) in Joegoslavië inging, werd gisteravond nog op verschillende plaatsen in Kroatië gevochten. De eerste berichten na het ingaan van het vijftiende bestand maakten wel melding van een luwende strijd. Het federale leger verhevigde overdag in Kroatië zijn offensief. Volgens de Kroatische radio en televisie gingen na zes uur in Nova Gradiska (West-Slavonië) en in Osijek (Oost-Slavonië) de "buitengewoon heftige" gevechten door. Radio Belgrado bevestigde de aanhoudende strijd. Niet helemaal Waarnemers verwachtten dat de gevechten pas in de nacht zouden afnemen. Zij waarschuwden dat het bloedvergieten niet helemaal zal ophouden, omdat extremistische groepen, waarop Belgrado en Zagreb geen grip hebben, willen doorvechten. Vertegenwoordigers van het Joegoslavische federale leger en de Kroatische regering kwamen het bestand donderdag in Sarajevo in aanwezigheid van de speciale afgezant van de Verenigde Naties, Cyrus Vance, overeen. Als het staakt-het-vuren wordt nageleefd, is de stationering van een VN-vredesleger van ten hoogste 10.000 man in Joegoslavië mogelijk. De instelling en naleving van een bestand is door de VN als absolute voorwaarde gesteld voor het zenden van een vredesmacht. Vredesoverleg Lord Carrington, voorzitter van de EG-vredesconferentie over Joegoslavië, kondigde gisteren in Lissabon een nieuwe (de negende) ronde van het vredesoverleg aan. Hij zei na gesprekken met Vance en de Portugese minister van Buitenlandse Zaken, Joao de Deus Pinheiro, dat hij de presidenten van de Joegoslavische republieken heeft uitgenodigd om donderdag 9 januari naar Brussel te komen. De Portugese minister nam namens zijn land, dat sinds 1 januari voorzitter van de EG is, aan het gesprek met Carrington deel. Opvolger Op een conferentie in de Joegoslavische hoofdstad Belgrado spraken 159 politieke groeperingen zich gisteren uit over een Joegoslavische rompstaat van Servië, Montenegro en de door Serviërs bewoonde gebieden in Kroatië en Bosnië-Hercegovina. De Serviërs willen dat deze rompstaat door het buitenland wordt erkend als de wettige opvolger van Joegoslavië.

De Palestijnse delegatie voor de vredesbesprekingen met Israël heeft gisteren haar vertrek naar Washington voor een derde gespreksronde met de joodse staat uitgesteld. De onderhandelaars willen eerst de reactie van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) vernemen op het besluit van Israël om 12 Palestijnen het land uit te zetten, zo heeft de woordvoerster van de delegatie, Hanan Ashrawi, gezegd. Ashrawi ontkende eerdere berichten dat de Palestijnen hadden besloten om helemaal niet meer in Washington te verschijnen. De woordvoerder van de PLO in Tunis, Ahmmed Abderrahman, zei dat de organisatie de delegatie mogelijk wel gaat adviseren het dinsdag beginnende overleg in Washington te boycotten. De Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Jordanië en Egypte hebben het besluit van Israël om de 12 Palestijnen te deporteren veroordeeld. Jeruzalem wil de Palestijnen uitwijzen uit vergelding voor de moord op een joodse kolonist in de Gazastrook. Volgens het Israëlische leger zijn deze mensen extremisten die verantwoordelijk zijn voor moordaanslagen op zowel Israëliërs als Palestijnen. De Palestijnen en Jordanië hebben een beroep op Washington gedaan druk op Israël uit te oefenen om de uitzettingen ongedaan te maken. PLO-leider Arafat heeft in Tunis de Britse ambassadeur, wiens land thans de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties voorzit, gevraagd de kwestie in de Raad aan de orde te brengen. De Jordaanse delegatie, die eerder samen met de Palestijnen in Madrid en Washington een onderhandelingsploeg vormde, zal vandaag wel naar Washington gaan. Ook Syrië zal meedoen aan de besprekingen in Washington, ook al verwacht het er weinig resultaten van, zo meldde de Syrische pers gisteren. Militanten hebben in de bezette gebieden drie Palestijnen gedood, die werden verdacht van samenwerking met de Israëlische autoriteiten.

De Verenigde Staten willen dat het Internationale Monetaire Fonds (IMF) en de Wereldbank haast maken met toekenning van het lidmaatschap aan de republieken van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), de opvolger van de Sovjetunie. Dit heeft de Amerikaanse minister van Financiën, Nicholas Brady, gisteren verklaard in Washington. "Het lidmaatschap van het IMF en de Wereldbank zal een stimulans zijn voor de marktgerichte hervormingen in deze nieuwe onafhankelijke naties", aldus Brady. geven tot miljardenkredieten, waarmee de overschakeling van een communistische commando-economie naar een kapitalistische markteconomie vergemakkelijkt kan worden.

Betrekkingen Brady zei dat zijn oproep aan het IMF en de Wereldbank geldt voor de Russische Federatie, de Oekraïne, Wit-Rusland, Kazachstan, Armenië en Kirgizië. Daarvan heeft tot nu toe alleen de Oekraïne een aanvraag ingediend. De huidige leden van het IMF en de Wereldbank moeten over de toelating van de voormalige Sovjet-republieken beslissen, maar de steun van de VS geeft meestal de doorslag.

Deskundigen Het IMF liet gisteren weten dat morgen een groep deskundigen naar Moskou gaat om de Russische Federatie te helpen bij het opstellen van een economisch hervormingsprogramma. In kringen van de de zeven grootste industrielanden (G-7) is gisteren vernomen dat de ministers van Financiën en de centrale-bankpresidenten van de groep een voorlopige afspraak hebben gemaakt voor een vergadering op 25 en 26 januari over de ontwikkelingen in de voormalige Sovjetunie en de wereldeconomie in het algemeen.

Prijzen Onder druk van de enorme prijsverhogingen in Rusland hebben andere leden van het nieuwe Gemenebest van Onafhankelijke Staten gisteren bekendgemaakt hun prijzen eveneens te zullen verhogen, hetgeen een gevaarlijke inflatoire spiraal zou kunnen veroorzaken in het hele gebied van de voormalige Sovjetunie. Witrusland heeft zijn prijzen gisteren met gemiddeld 300 procent verhoogd om te voorkomen dat Russen de republiek komen afstropen. De Oekraïne en Moldavië hebben donderdag al prijsmaatregelen doorgevoerd. Kazachstan heeft gezegd zijn prijzen maandag te zullen verhogen.

Roebel De roebel, nog steeds de enige munteenheid in het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) wordt eind januari volledig vrij inwisselbaar. Dat verklaarde de Russische onderminister van Financiën, Andrei Nechajev, gisteren in het vakbondsblad 'Trud'.

De Georgische oppositie heeft gisteravond het ultimatum aan president Zviad Gamsachoerdia om af te treden verlengd tot vanochtend 8.00 uur (plaatselijke tijd).

18.00 uur af. Geeft Gamsachoerdia geen gehoor aan het verlengde ultimatum, dan begint de oppositie aan "een beslissende bestorming" van het regeringsgebouw waar de president zich met circa duizend aanhangers schuilhoudt. Betoging Gewapende mannen openden gisteren in een buitenwijk van de Georgische hoofdstad Tbilisi vanuit een auto het vuur op een menigte van honderden mensen die een betoging hielden voor Gamsachoerdia. Ten minste twee personen kwamen daarbij om het leven; zeker 25 anderen raakten gewond, meldden ooggetuigen. De auto nam vervolgens de wijk maar betogers wisten een van de inzittenden te pakken. Hij zou ernstig zijn mishandeld. De oppositie heeft donderdag een militaire raad gevormd, de noodtoestand uitgeroepen voor de gehele republiek en een avondklok ingesteld in Tbilisi. Ook kondigde de oppositie aan een democratische macht te zullen installeren, verkiezingen te houden en economische hervormingen te zullen invoeren. Oneindig lang President Gamsachoerdia weigert af te treden. Hij meent in staat te zijn oneindig lang de opstandelingen te weerstaan. "Denk maar aan de Litouwse president Landsbergis. Die was omsingeld, had geen beheer over de televisie en het vliegveld en kwam toch als overwinnaar uit de strijd", zei hij in een interview met het Spaanse blad El Mundo dat gisteren verscheen. Gamsachoerdia beschuldigde het voormalige Sovjet-leger ervan zijn vijanden te bevoorraden. Volgens de president zijn de Georgische maffia en voormalige communisten verantwoordelijk voor de rebellie. Hij beschuldigde de Russische president Boris Jeltsin ervan de opstand te steunen.

Premier Lubbers en minister Van den Broek zullen van 18 tot en met 20 februari op uitnodiging van president F. W. de Klerk een officieel bezoek aan Zuid-Afrika brengen. Dit heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag gisteren meegedeeld. Het programma voor het bezoek is nog niet bekend, maar het ligt voor de hand dat Lubbers en Van den Broek ook een ontmoeting zullen hebben met de leider van het African National Congress, Nelson Mandela. Mandela werd in Nederland op het hoogste niveau ontvangen nog voordat president De Klerk, na een bezoek aan een groot aantal Westeuropese landen waarbij Nederland werd overgeslagen, voor een officieel bezoek werd uitgenodigd. Minister Van den Broek heeft zes jaar geleden Zuid-Afrika bezocht als lid van de ministeriële EG-troika. Nederlandse premiers hebben Zuid-Afrika gemeden sinds de apartheidspolitiek in de jaren vijftig het karakter van de samenleving ging bepalen.

De prijs van een heel brood (ongeveer 800 gram) gaat op 13 januari met acht cent omhoog. Andere soorten brood zullen eveneens in prijs stijgen.

Dat is de verwachting van de Nederlandse Bakkerij Stichting, die dit gisteren aan de verkopers van brood heeft geadviseerd. Stijgende kosten vormen de aanleiding voor de prijsverhoging. Omdat het om een advies gaat, staat niet vast of de bakkers de verhoging zullen volgen. Volgens directeur Diekema van de Bakkerijstichting is het ook mogelijk dat een bakker besluit om de prijs met een dubbeltje of meer te verhogen. De broodprijzen zijn vrij.

Vorig jaar gaven bijna acht miljoen Nederlanders op vakantie f 10,6 miljard uit. Een voorschot nemen op de vakantie blijft natuurlijk leuk, maar kost ook het nodige. Neem nou de Vakantie Informatie Beurs (VIB) in Maastricht waar de bezoeker na betaling van entree en parkeerkosten ook nog eens f 5 aan de garderobejuffrouw dient te overhandigen voor het laten bewaken van zijn jas. Nee, dan die arme standhouders. Die moeten, los van de gehuurde ruimte voor al die zonnige brochures, voor het gebruik van een balie f 100 neertellen. Een barkrukje kost ze f 40, een koelkast f 100, een zitje f 150 en een plant f 40. Al dat geld moet er via uw beurs weer uitkomen. U bent nu dus gewaarschuwd.

Heeft een bezoek van de Maastrichtse wethouder Jan Hoen aan de in Maasmechelen gelegen animeertent van zijn stadgenoot J. Herben er toe geleid dat de man in 1980 een uitkering van de gemeente Maastricht heeft gekregen? Die vraag speelde een rol tijdens het kort geding van Herben tegen de fiscus dat gistermiddag voor de Maastrichtse rechtbankpresident mr. P. Broekhoven diende. Na het pleidooi van Herbens raadsman mr. G. Winters en het weerwoord van rijksadvocate mr. R. Repelaer van Driel, bracht Winters de rol van Hoen ter sprake. De rijksadvocate had bij haar pleitnota ook het rapport en het proces-verbaal van de FIOD (de fiscale recherche) tegen J. Herben overgelegd. Hierin verklaart Herben dat hij een uitkering heeft aangevraagd omdat hij Jan Hoen op de film had staan bij diens bezoek aan de animeertent. Hoen ontkent ten stelligste ooit een animeerzaak in Maasmechelen bezocht te hebben. "Ik kom overal, maar daar ben ik nooit geweest."

Advocaat Winters ging niet op de 'filmpassage' in, maar vertelde wel dat wethouder Jan Hoen van Maastricht een animeertent in België bezocht heeft, die door J. Herben werd uitgebaat. Voor Herben reden bij de sociale dienst in Maastricht aan te kloppen voor een uitkering. Wethouder Jan Hoen reageerde gisteravond verbijsterd: "Dit verhaal is grote onzin. Ik ken die heer wel. Hij heeft in het verleden al vaker dreigementen geuit tegen bepaalde instanties. Ik heb ook wel eens van dit verhaal gehoord. Een andere cliënt vertelde het me."

Ongehoord Jan Hoen verbaast zich erover dat een dergelijke bewering in een proces verbaal van de FIOD verwerkt is. "Er zijn dagelijks mensen die dreigementen uiten omdat ze vinden dat ze een te lage uitkering krijgen. Maar als de FIOD zoiets op papier zet, moet ze het ook uitzoeken. Het is ongehoord dat zoiets niet gebeurt. Ik beweer dat u steelt en u mag vervolgens bewijzen dat het niet zo is. Belachelijk."

Herben kreeg indertijd een uitkering, maar de gemeente Maastricht heeft die inmiddels via de rechtbank teruggevorderd, vertelde Winters. Omdat de fiscus beslag heeft laten leggen op alle geld van Herben kan hij onder meer de gemeente Maastricht niet terugbetalen. De fiscus heeft Herben, die bij de Maastrichtse politie bekend staat als handelaar in heroïne, over 1988 en 1989 defintieve aanslagen opgelegd en een voorlopige aanslag over 1990 voor een totaalbedrag van 926.390 gulden. De fiscus heeft beslag gelegd op gelden en goederen van Herben. Bij elkaar f 890.000 en vier kilo goud. Volgens Winters komt het bedrag van de aanslagen overeen met hetgeen bij zijn cliënt in beslag is genomen. Kluis Herben, die nu in de gevangenis van Sittard zit, werd op 7 februari 1991 door de Maastrichtse rechtbank veroordeeld voor de handel in verdovende middelen. De belastingdienst vroeg de FIOD (fiscale recherche) daarop deze zaak te onderzoeken. De FIOD klopte aan bij de Kredietbank in het Belgische Vroenhoven waar Herben in 1987 enkele rekeningen had geopend. In de kluis van de bank vond de FIOD niet alleen bankafschriften, maar ook enkele goudstaven en 250 gram heroïne. Voor de fiscus later reden ervan uit te gaan dat Herben dat vermogen verdiend heeft met de heroïnehandel. Vandaar het opleggen van enkele forse aanslagen. Onrechtmatig Geheel ten onrechte, zo stelde Winters gisteren. Zijn cliënt heeft dat vermogen op een andere wijze vergaard. De fiscus heeft, zo stelde de advocaat, zich alleen door een grote som gelds laten leiden. Ieder bewijs dat Herben in de jaren 1988 en 1989 met heroïne heeft gehandeld, ontbreekt. Volgens het vonnis van de rechtbank blijkt dat Herben veroordeeld is voor de handel in verdovende middelen gedurende de periode van 1 juni 1990 tot 16 oktober 1990. Volgens de berekeningen van de FIOD zou Herben in die periode f 256.500 verdiend hebben. Daarom is de handelwijze van de inspecteur volgens Winters in strijd met het beginsel van behoorlijk bestuur en dus onrechtmatig. Hij eiste daarom opheffing van het beslag en de voorlopige aanslag 1990 te verminderen tot 256.500 gulden. Voorzichtig Voor raadsvrouwe mr. R. Repelaer van Driel van de fiscus valt de inspecteur van de belasting niets te verwijten. Zij legde president Broekhoven uit dat Herben geen aangifte over zijn inkomen heeft gedaan. Herben heeft de hem uitgereikte aangiftebiljetten verscheurd. Ook op aanmaningen om een overzicht van zijn inkomsten en uitgaven te geven, reageerde hij niet. Bovendien stelde ze dat de verplichting tot het betalen van belasting niet wordt opgeheven door het indienen van bezwaarschriften. De fiscale rechtsgang biedt Herben voldoende zekerheden. Ze bestreed dat sprake is van willekeur. De Maastrichtenaar heeft per dag minimaal 6.000 gulden met de heroïnehandel verdiend. "Het kan best meer zijn", aldus de rijksadvocate. "Dit is een voorzichtige berekening van zijn verdiensten. Het is aan hem om te bewijzen dat de aanslagen van de inspecteur onjuist zijn". President mr. P. Broekhoven doet over 14 dagen uitspraak.

Tegen het Landgraafse bedrijf Dealworth investment Inc. liep al een, door de CRI (Centrale Rercherche Informatiedienst), geleid vooronderzoek. Justitie in Maastricht is daarom ongelukkig met de publicaties over het bedrijf, dat honderden Duitse zakenmensen voor miljoenen marken zou hebben opgelicht.

Officier van justitie mr. Nabben: "Die perspublicaties zijn zeer nadelig voor ons. Die mensen zijn gewaarschuwd en hebben natuurlijk maatregelen genomen." Justitie en politie beraden zich nu of het nog zin heeft verder te gaan met de affaire. Woordvoerder Haan van de politie in Landgraaf: "We zijn er nog niet uit. Is het oplichting of zijn die mensen bepaalde afspraken niet nagekomen. Dat is ook nog eens de vraag. Oplichtingszaken liggen erg moeilijk. Je weet wel waar je aan begint, je weet nooit waar je eindigt."

Bende Volgens het Duitse blad Der Spiegel is het bedrijf er mede de oorzaak van dat honderden Duitsers voor in totaal miljoenen marken werden opgelicht. Drie Duitse zakenlieden meldden afgelopen jaar de politie in Landgraaf dat ze door het bedrijf waren opgelicht. Het bedrijf, volgens Der Spiegel een onderdeel van een internationale oplichtersbende, liet via adverenties in Duitse bladen weten grote leningen tegen lage rente te verstrekken. Belangstellenden dienden wel een bepaald bedrag, ter dekking van de kosten, te betalen. Op die manier ontving het bedrijf miljoenen marken, terwijl er nooit leningen werden verstrekt. Het hoofdkantoor van Dealworth is gevestigd in Londen. Twee medewerkers van het bureau in Landgraaf, de NederlanderJozef K. en de Duitser Frits S., hebben laten weten dat zij slechts bemiddelden tussen de financiers in Londen en de kredietaanvragers. Duitsers, die op advertenties van verschillende Duitse firma's reageerden, kwamen eerst bij een mevrouw in Frankfurt terecht. Die verwees de toekomstige klanten naar het bureau in Landgraaf. In de Landgraafse Baanstraat werden vervolgens de financiële voorwaarden besproken. Het uiteindelijke krediet, zo vertellen de Landgraafse medewerkers, moest uit Londen komen.

Boven water Een Duitse firma, die bij het bedrijf in Landgraaf ongeveer f 130.000 investeerde en niets terugkreeg, heeft inmiddels de Heerlense advocaat mr. Meijs ingeschakeld. Meijs: "Voorlopig doe ik nog niets. Misschien dat de komende week iemand het faillissement van het bedrijf aanvraagt. Als er een curator is, komen er misschien toch zaken boven water." Mr. Meijs kent Joseph K., een van de medewerkers van Dealworth in Landgraaf. "Ik was curator toen zijn zaak MSI Trading Ltd. in 1990 failliet ging. Er viel niets meer te halen. We vonden een lege boedel."

Opschieten Mr. Meijs vertrouwde de zaak niet. "Er waren bepaalde zaken die niet verklaard konden worden." Justitie in Maastricht was niet bereid een strafrechtelijk onderzoek te starten. Mr. Meijs hoopt dat het nu wel gebeurt: "Maar dan moeten ze wel opschieten."

Directeur W. Jense van Maastricht Airport haalde gisteren in zijn nieuwjaarstoespraak ongemeen fel uit naar de Boze Moeders, de actiegroep die zich verzet tegen de aanleg van de Oost-westbaan.

Alleen al de naam ergert Jense omdat hij "het trekken van de parallel met de Argentijnse moeders onsmakelijk" vindt. Maar vooral woordvoerster P. Goudsmit van de Boze Moeders moest het ontgelden. Volgens Jense had zij zich toen ze in Oirsbeek ging wonen, moeten realiseren dat bij Maastricht de tweede luchthaven van Nederland ligt. Bovendien had ze kunnen weten dat die luchthaven uitbreidingsplannen heeft. Daarover is volgens Jense in de nationale media uitvoerig bericht in de afgelopen jaren. "Had u niet goed opgelet?", vroeg hij retorisch. En: "Bent u misschien een beetje boos op uzelf?"

Jense hekelde verder de beweegredenen van Boze Moeder Goudsmit. Volgens de vliegvelddirecteur heeft mijnheer Goudsmit zijn goede baan bij DSM mede te danken aan het provinciaal beleid van de afgelopen jaren, beleid waarin dus ook de uitbreiding van de luchthaven is opgenomen. "Jammer eigenlijk dat uw man niet bij ons is komen werken, want dan had u nu lid kunnen worden van het Graetheidecomité (dat ageert tegen de uitbreiding van DSM - red.). Overigens denk ik dat enkele jaren boosheid vele malen slechter voor uw gezondheid is dan het geluid van een enkel vliegtuig", aldus Jense, die de Boze Moeders smalend een actieverschijnsel noemde.

In een reactie zei mevrouw drs. Goudsmit: "Kennelijk maken we het hen wel moeilijk als ze zo persoonlijk moeten worden. De relatie met de Argentijnse moeders is juist uitstekend. Die vechten voor hun mannen en kinderen. Wij knokken voor de gezondheid van onze mannen en kinderen. Als het aan Jensen ligt kan straks onbeperkt 's nachts gevlogen worden. Dat is geen kleinigheid. Er is nog veel te weinig bekend over de gevolgen van vlieglawaai voor de gezondheid. En wat mijn woonplaats betreft. Mevrouw Goudsmit heeft juist heel erg goed opgelet want Oirsbeek ligt niet onder de Oost-westbaan en heeft er dus betrekkelijk weinig last van. De baan van mijn man is natuurlijk volstrekt irrelevant. Bovendien wordt DSM juist steeds milieubewuster. Dat bedrijf investeert miljoenen in de terugdringing van de vervuiling. Zelfs als de toekomstverwachtingen wat minder florissant zijn."

Het Holland Casino in Valkenburg trok verleden jaar 396.316 bezoekers. Een stijging met meer dan 50.000 ten opzichte van het jaar daarvoor. In 1989 bezochten 320.260 mensen het Valkenburgse casino.

Binnen enkele maanden neemt Holland Casino een beslissing over nieuwbouw in Valkenburg of Maastricht. Het bezoek aan de acht officiële casino's in Nederland steeg afgelopen jaar met tien procent. Holland Casino's telde aan het slot van de drukke decembermaand 3.520.328 bezoeken, tegen bijna 3,2 miljoen in 1990. In financieel opzicht verwacht Holland Casino's een winst, die de netto-opbrengst van vorig jaar - 88,1 miljoen gulden - nog overtreft. Dit jaar komen er wellicht twee nieuwe Holland Casino's in ons land bij: op Schiphol, een klein casino voor vertrekkende en overstappende passagiers, en een in de Heuvel Galerie in Eindhoven.

Dit jaar wordt de besluitvorming over de aanleg van de Oost-westbaan op Maastricht Airport afgerond. En die baan kan in 1997 in gebruik worden genomen. Daarvan is vliegvelddirecteur W. Jense overtuigd, zo bleek gisteren uit zijn nieuwjaarstoespraak. "Ik ben geen Don Quichote en minister May van Verkeer en Waterstaat maakt niet de indruk een Donna Quichotta te zijn of te willen worden. Bij herhaling heeft zij het afgelopen jaar medegedeeld aan 1997 te willen vasthouden. Wij geloven haar graag", aldus Jense. Hij ziet het ook als een goed teken dat de deels gereorganiseerde rijksluchtvaartdienst nu hard aan de laatste procedures voor de Oost-westbaan werkt.

Moeilijk jaar 1991 was voor Maastricht Airport, zoals voor alle luchthavens, een moeilijk jaar. De Golfoorlog zorgde voor een forse daling van het passagiersvervoer dat slechts gedeeltelijk werd ingelopen in de tweede helft van het jaar. In deze sector noteerde Beek een daling van 15%. De luchtvracht had minder te lijden van de oorlog en steeg vorig jaar licht met 1,5%. Volgens Jense geen slecht resultaat, vooral ook omdat de onzekerheid voor vrachtvervoerders aan bleef houden, toen vorig jaar opnieuw een besluit over de Oost-westbaan werd uitgesteld.

Ontslagen Het vliegveld zelf ontkwam vorig jaar ook niet aan een reorganisatie, die 25 banen kostte. De afslanking is nodig om binnen de gestelde tekorten te kunnen blijven. Volgens Jense heeft de operatie uiteindelijk 10 gedwongen ontslagen opgeleverd. De rest is via herplaatsingen en het niet opvullen van door natuurlijk verloop vrijkomende banen gerealiseerd.

Zakenleven Directeur Jense blikte in zijn toespraak ook even vooruit. Vooral Air Exel, de regionale luchtvaartmaatschappij die de lijndienst Maastricht-Amsterdam van de KLM overnam, werd door hem geprezen. De meeste vluchten zijn volgens Jense volgeboekt, terwijl de lijndienstregeling binnenkort nog wordt uitgebreid met drie dagelijkse vluchten naar London-Stansted en vermoedelijk een of twee Duitse bestemmingen. Het netwerk wordt zoveel mogelijk aangepast aan de behoefte van het Euregionale zakenleven, dat onlangs in een enquête haar zegje heeft kunnen doen over het vliegveld.

Het pensioenfonds ABP wil meer armslag bij het beleggen van zijn vermogen. Zowel voor het uitbouwen van de beleggingen in het buitenland als voor het uitbreiden van activiteiten op de hypotheekmarkt is het noodzakelijk dat de rijksoverheid het ABP een grotere vrijheid gunt, en allerlei beperkende regelingen verruimt.

Die boodschap klonk gisteren door in de nieuwjaarsrede van mr. drs. M. Snijders, president-directeur van het pensioenfonds. ongeveer 5 miljard in het buitenland geplaatst. Veel meer ruimte is er niet, omdat het fonds voor buitenlandse beleggingen gebonden is aan een plafond van maximaal 5 procent van het belegde vermogen. Met het ministerie van Financiën zijn inmiddels gesprekken gaande om tot versoepeling van die regels te komen.

Hypotheken Het hypotheekbedrijf van het ABP heeft een goed jaar achter de rug. De hypotheekportefeuille groeide van 10,2 naar bijna 11,5 miljard. Om de positie van het hypotheekbedrijf op langere termijn zeker te stellen en te verbeteren, moet het ABP per se hetzelfde produkten-pakket kunnen bieden als de andere hypotheekverleners. Ook op dit gebied heeft de rijksoverheid het fonds echter met een aantal beperkingen opgezadeld. Die moeten zo snel mogelijk verdwijnen.

Samenwerking "Daarnaast wordt onderzocht in hoeverre samenwerking met andere instellingen op dit gebied mogelijk is, om het marktbereik te vergroten. Gesprekken daarover zijn gaande, en wij verwachten in de loop van maart of april concrete voorstellen in die richting", aldus Snijders. In dit kader zijn al geruime tijd 'oriënterende gesprekken' gaande tussen het ABP en de Spaarbankgroep SNS Bank.

Het belegde vermogen van het ABP is in 1991 gestegen van 157,5 naar 163,4 miljard. Voor 1992 wordt - onder de huidige omstandigheden - een verdere stijging tot 170 miljard verwacht.

"In de psychiatrische sector zullen in de toekomst, in navolging van de ontwikkelingen bij diverse andere medische specialismen, ook privé-klinieken gaan ontstaan." Die voorspelling deed directeur Ravelli van het psychiatrisch centrum Welterhof in Heerlen gisteren tijdens de traditionele nieuwjaarstoespraak. "De ervaringen die in de afgelopen tijd zijn opgedaan met particuliere klinieken geven een goede vingerwijzing voor de richting waarin de gezondheidszorg zich de komende jaren dient te ontwikkelen. Begrippen als marktwerking en concurrentie zullen hun intrede doen in de gezondheidszorg. Prestatie, kwaliteit, prijsstelling en volume zijn in dit verband van groot belang", aldus de directeur van Welterhof.

Grenzen In de lichamelijke medische zorg zijn die begrippen al veel verder ontwikkeld dan in de psychiatrie. Maar ook die laatste sector zal zeker volgen. "Er zijn echter grenzen. Wij moeten niet naar een systeem afzakken van privé-klinieken alleen voor de rijken."

* Het Vrijthoftheater in Maastricht is klaar. Vanavond gaan de deuren open voor de eerste voorstelling. De nieuwe theaterzaal - waar de kleuren rood, lila en paars overheersen - biedt plaats aan 950 bezoekers. De theaterzaal is gebouwd achter het historische Generaalshuis aan het Vrijthof. In het eeuwenoude herenhuis en de nieuwbouw zijn behalve de theaterzaal ook diverse foyers, een grote en een kleine zaal en kantoren ondergebracht. Het Vrijthoftheater gaat dienst doen als schouwburg en als concertzaal. Tijdens een besloten bijeenkomst stelt burgemeester Ph. Houben van Maastricht vanavond het nieuwe theater in gebruik. Ook de gloednieuwe concertvleugel wordt dan overgedragen aan het theater.

Bij het toewijzen van woningen in Maastricht moeten inkomen en woonlasten nog beter op elkaar worden afgestemd. Dat is de komende jaren de enige manier om te voorzien in de vraag naar goedkope woningen. Dit blijkt uit het meerjarenplan Volkshuisvesting 1992-1995 van de gemeente Maastricht. De mogelijkheden van de gemeente om met nieuwbouw op die vraag in te spelen, worden steeds kleiner omdat ook de budgetten kleiner worden. Doorstroming Om toch in de behoefte aan goedkope huizen te voorzien, wil Maastricht vooral de doorstroming bevorderen. En dat kan weer, aldus de samenstellers van het meerjarenplan, door kwalitatief goede woningen te bouwen. Daardoor komen de goedkopere woningen vrij. Ook is in Maastricht grote behoefte aan huizen in de goedkope koopsector. Daarvan wil de gemeente er de komende jaren 750 per jaar bouwen. Daarnaast zijn in Maastricht 73 huizen in de sociale huursector gepland.

Tekort De gemeente Maastricht kampt echter met een tekort aan bouwrijpe terreinen. Om dat probleem op te lossen, stelt het college van burgemeester en wethouders voor een aantal grotere bouwterreinen te ontwikkelen. Al in een eerder verschenen rappor Volkshuisvesting werd geadviseerd diverse terreinen in versneld tempo bouwrijp te maken. De gemeente denkt daarbij aan Gravenhof (100 tot 150 woningen), Scharn-noord en Hazendans (circa 200 woningen), Amby-zuid (600 woningen), Annadal (gedeeltelijk) en Grondel.

Elk jaar verschijnt in Maastricht het Jaarboek. Voor 1991 tekende de schrijfster Angenies Brandenburg voor een literaire terugblik op het voorbije jaar. De Limburger mocht van haar in een aantal afleveringen een voorpublicatie doen op chronologische volgorde. Vandaag het slot: de stad gaat in gala.

Muze aan de Maas - 8 De stad soigneert zich voor de Eurotop Pal voor de Eurotop heeft zij, als een huisvrouw die haar lijstjes afwerkt, de kuilen laten dichten voor de nieuwe elektrische bekabeling in het centrum, en de straatkeien laten aanplempen bij het Vrijthoftheater. Voor de dag onmiddellijk na de Top heeft zij al genoteerd: schuttingen optrekken in Wolf- en Havenstraat in verband met sloop en herbouw Limburger. Haar standbeelden heeft zij gepoetst en haar winkelstraten versierd. De graffiti-bus is er met borstels en zeepsop op uitgestuurd; de parken worden aangeharkt, de steiwegen en stoepen geschrobd. Zij heeft de genie laten komen om prikkeldraad en extra parkeerplaatsen aan te brengen bij het MECC; zij heeft ruim op tijd de uitnodigingen verstuurd voor allen die al op zaterdag 7 en zondag 8 december zullen spreken in fora en themadiscussies; zij heeft haar kerken en koren gevraagd om grote, hoogfeestelijke luister. Haar personeel is voltallig ingezet: de hoteliers, de koks, de hulpdiensten, de journalisten, de buschauffeurs (er zijn avonden waarop de burgers gratis mogen rijden), de politie.

Sprookje De stad soigneert zich, zij is bijna klaar. Vijftig roomwitte banieren, de zilveren stadssterren onderaan ongeduldig bewegend op de wind, zweven tussen de facades van haar straten als een legioen, een processie hoog boven de hoofden. De vensters zijn omzoomd met guirlandes van groen en overal aan de gevels wapperen rood-witte en blauw-gouden vlaggen. Haar pleinen, behangen met diamanten, zijn een sprookje; een fee betoverde de bomen. Boven de nachtzwarte lijn van hun stammen flinkert heel het ijle, winterse takkenpatroon uiteen, als een tussenaards sterrenbeeld, in duizenden lichtjes van brekend kristal.

Promotie Vergeten is wat ooit Vondel schreef: "Die nacht gedenckt hoe droef de Trichtse maeghd/Gesleept geboeit op haren oever sat." Neen, dat is voorbij. Pronckstar is zij. Zij zet zich neer aan de Maas en spiegelt zich. Vanaf het begin van dit jaar is er gewerkt aan een uitbundige Maastricht-promotie rond de Eurotop 1991. Folders en boeken werden persklaar gemaakt, presentaties over Maastricht als congresstad en Maastricht als kantorenmarkt ontworpen, de hoeveelheden Europese instellingen aangeprezen. In maart werd in Hotel Maastricht een voorbereidende expositie gehouden. In mei kreeg de kunstschilder Guus van Eck opdracht, de attributen voor de topontmoeting: logo's, vlaggen, postzegels, affiches te verzorgen. In juni was het (Engelstalige) Limburg International magazine met een extra grote oplage geheel aan de top gewijd. De Maastrichtse winkeliers maakten bekend dat er niet zoals in 1981 een groots 'landenfeest' zou komen in de binnenstad: de periode tussen Sinterklaas en Kerstmis was voor hen al druk genoeg.

Drankgebruik Tegelijkertijd vroegen medewerkers van de VVV en de gemeente, en zelfs van diverse horeca-ondernemingen, zich af of al dat opstoten in de vaart der volkeren eigenlijk wel goed was. Of Maastricht daar wel steeds maar mee door moest gaan, want "...waar laten we al die mensen..." Vroeg in het voorjaar begon het Barbizon hotel met een versnelde uitbreiding van zijn accommodatie tot 182 kamers, en begin juli, toen minister Van den Broek in Brussel aantrad als nieuwe EG-voorzitter, maakten buitenlandse journalisten zich reeds zorgen over het eten. Wat het drankgebruik betreft is er intussen meer zekerheid ontstaan: aan de Maastrichtse universiteit promoveerde in april van dit jaar ing. J. Veenstra van TNO op de stelling dat het drinken van drie of vier glaasjes alcohol per dag de manier is om hartinfarcten te voorkomen.

Instituten Gedurende dit hele jaar zijn er weer ettelijke Europese instituten bijgekomen, onder meer het Haus der Technik en het Internationaal Instituut voor Communicatie. Bij sommige miste Maastricht de boot. Zo is het Telematica Onderzoek Centrum aan Twente toebedeeld en gaat de Europese Stichting voor de Poëzie naar Leuven. Het Nederlandse ministerie dat de cultuur moet dienen had er geen geld voor over; het Vlaamse wel. Eerder dit jaar werd in Maastricht de Jean Monnet-leerstoel voor Europees recht geïnaugureerd en vlak voor de top de Jacques Delors-wissel-leerstoel van de vijf Euregionale universiteiten. Als deze aanwas zo doorgaat, schreef De Maaspost, "...hoeft dadelijk niemand meer ergens anders heen om iets te leren of te weten te komen."

Verdrag Op 30 september kreeg het Nederlandse voorzitterschap een geduchte knauw. In de hele EG had men geen goed woord over voor de door Den Haag ontworpen verdragstekst van een Europese Politieke Unie. Met name Engeland verzette zich: een federaal Europa, dat kon niets anders beduiden dan dat Brussel voortaan ging bepalen of de inwoners van het Verenigd Koninkrijk wel of geen clotted cream mochten eten. Sindsdien sprak de landelijke pers over "de lange weg naar Maastricht" en verheugde de organiserende werkgroep zich op een mogelijk hier te sluiten Verdrag: in dat geval zou de naam van de stad eens en voorgoed onder de aandacht zijn gebracht.

Fusie De Europese tentoonstelling in de Dominicanerkerk vanaf 22 november trok niet zo gek veel belangstelling, net zo men als de 'open huis'-dag van de Europese instituten. Zichzelf getrouw, leken de Maastrichtenaren het in ieder geval allemaal wel mooi te vinden. Overdag deden ze hun Sinterklaas-inkopen, namen een kijkje bij het grote witte tentengebouw op het Vrijthof en inspecteerden als gewoonlijk het uiterlijk van hun stad. Zaterdag en zondag slenterden ze, in elegant tenue de ville, dwars door de veiligheidsmaatregelen heen en begonnen ze, in gezelschap van de studenten maar zonder veel toeristen, vrolijk kletsend aan een mini-vastelaovend met de 'Italiaanse' brassband van Le Mouton Blanc of bij de zingende Ieren in de Bonne Femme. Zelfs in de journalistiek maakte men zich niet overdreven druk. Ik had een redacteur van de krant aan de telefoon om een afspraak te maken, in verband met hun werk vooral na de Eurotop. Nee hoor, kon best eerder. Ze hadden de handen voller aan hun eventuele fusie.

Sterren Maar nu is het dan zover. De delegaties van de lidstaten zijn bijeen in de feestzaal van het gouvernement, onder het verzamelteken van de Europese Gemeenschap. Diezelfde twaalf vijfpuntige sterren, aan de achterzijde bewerkt door evenveel Europese kunstenaars, keren terug in de sier-ambtsketen van burgemeester Houben. Edelsmid Rob Smit maakte hem en premier Lubbers hing hem om, daarmee de burgemeester voor het oog van de wereld in een kerstengel veranderend. De twaalf groepen bezoekers hebben per land een Maastrichts café toegewezen gekregen om op verhaal te komen - waarbij de beslissing, café La Patraque in de Platielstraat voor Nederland te reserveren, in het oog springt. Is het opzet of toeval? Het pand was de 'poort' bij het geboortehuis van Henriëtte d'Oultremont, de vrouw met wie koning Willem I, na troonsafstand te hebben gedaan, in tweede echt trouwde. Na zijn overlijden in 1843 placht zij zichzelf 'la vieille patraque' (het oude wrak) te noemen. Haar zeer lezenswaardige brieven zijn in de jaren zestig van deze eeuw bezorgd door de vroegere Belgisch-Limburgse gouverneur Louis Roppe onder de titel Een omstreden huwelijk.

Eurotheater Gedurende de twee ijsblauw stralende dagen van maandag 9 en dinsdag 10 december voltrekt zich het Eurotheater; te land, te water en in de lucht. Helikopters kruisen dag en nacht boven de stad; honderden strategisch geplaatste, vriendelijke geüniformeerden stampvoeten tegen de kou; op steeds verspringende plekken ziet het zwart van de ME-busjes; brede limousines met belangrijk uitziende, op hun papieren kijkende mannen achterin banen zich een weg door zwermen van straatvolk; tweeduizend journalisten in het MECC zoemen als bijen om hoge ambtenaren en zegslieden heen. Radio en televisie berichten dat de Unie van een Verenigd Europa bijna in aantocht is. Op dezelfde dag valt de unie der Verenigde Sovjetrepublieken uiteen. Er staan foto's in de krant van het kapotgeschoten Dubrovnik naast foto's van premier Lubbers in de gave Sint Jan. Kroaten demonstreren in Maastricht; Koerden, Europese federalisten en landbouwers ook. De laatste optocht loopt uit de hand: 1500 Waalse boeren met mestvorken en knuppels worden de stad uitgejaagd. Tot half twee 's nachts zie ik dinsdag vanuit mijn huisje in Sint Pieter de lichten branden in de ronde zaal van het provinciehuis. Ze hebben de grootste moeite de Britten in het federale gareel te krijgen, zegt NOS-Laat. Diep in mijn hart vind ik dat prachtig.

De opbrengst van het Maastrichtse Jaarboek '91 gaat naar de Stichting Nederlandse Volksopera. Dat is het voorstel van de Juniorkamer Maastricht (JKM), die verantwoordelijk is voor de verkoop van het Jaarboek.

Het Jaarboek '91 is vanaf 28 maart voor 17,50 gulden verkrijgbaar bij de Maastrichtse boekhandels. Tevens verkopen leden van de Juniorkamer het op vier achtereenvolgende zaterdagen in de Grote Staat. Het is de derde keer dat de Juniorkamer zorgt voor de verkoop van de boeken. Zij probeert de bekendheid en de oplage van het Jaarboek te vergroten, en op die manier een aantal sociaal-culturele projecten financieel haalbaar te maken.

Ook in Meerssen-west begint maandag de gescheiden inzameling van huisafval. Meerssen doet samen met de gemeente Wittem en een deel van Maastricht mee aan een proef gescheiden afvalverwerking.

Inwoners van Meerssen-west krijgen een groene container voor het groente-, fruit- en tuinafval (GFT-afval) en een milieubox voor klein chemisch afval. Het overige afval gaat in de grijze huisvuilzak. De gemeente Wittem en de deelnemende wijken van Maastricht begonnen vorige maand al met het project.

Compost In Meerssen-west wordt de ene week het GFT-afval opgehaald en de andere week het resterende afval. Voor het legen van de milieubox komt vier keer per jaar een speciale wagen door de wijk. Het in de deelnemende gemeenten ingezamelde GFT-afval wordt in een Maastrichtse fabriek verwerkt tot compost. Die compost is later bruikbaar voor het vruchtbaar maken van grond.

Verplicht Voorlopig beperkt de proef zich tot Meerssen-west, omdat de Maastrichtse composteringsfabriek nog niet op grote schaal GFT-afval kan verwerken. Het experiment in de drie gemeenten kost drie miljoen gulden. Meerssen neemt daarvan ruim een ton voor haar rekening. Na 1994 is de inzameling van gescheiden huisvuil in heel Nederland verplicht.

Nu burgemeester en wethouders van Geleen hebben besloten dat de wielerbaan in het burgemeester Damenpark moet blijven, kan geen sprake meer zijn van de aanleg van een echt stadspark daar. De wielerbaan met zijn hekwerken blijft een obstakel, constateert Tim Deelen, hoofd van de onderhoudsafdeling van de gemeente Geleen, met spijt in zijn stem. Het behoud van de wielerbaan, waartoe B en W besloten na protesten van de sportraad, betekent een flinke streep door het grootse plan dat het Maastrichtse bureau DHS had opgesteld voor het burgemeester Damenpark. Een park waaraan al jaren lang niets is gebeurd en dat dan ook bepaald niet uitnodigt tot een rustige wandeling. Dat laatste had nu juist wel in het opgeknapte Damenpark mogelijk moeten worden. "We wilden het héle park aanpakken, tot aan de geluidswal rond de ijsbaan van Glanerbrook", aldus Deelen. "Dan zou je wandelpaden kunnen aanleggen en van het burgemeester Damenpark een echt stadspark maken. Maar het is niet anders. Als de wielerbaan moet blijven liggen, kan een flink deel van het plan niet uitgevoerd worden. Al vind ik persoonlijk wel dat in deze kwestie de belangen van een paar sporters wel erg zwaar hebben gewogen. Als ik daar de belangen van de hele Geleense bevolking tegenover zet, die toch maar een fraai stadspark midden in de gemeente zouden hebben gekregen, dan vraag ik me af of het dat wel waard is." Tim Deelen werkt nu samen met DHS aan een plan dat wel voorziet in de aanleg van een terrasachtige bloementuin op de plek waar nu nog de midgetgolfbaan en de fietsenstalling van Glanerbrook liggen. Ook de heemtuin en het zogenoemd dendrologisch gedeelte met zeldzame bomen en struiken, die zelfs van wetenschappelijk belang zijn, kan in het alternatieve plan worden gehandhaafd. Alleen worden de verbindingen tussen beide gedeelten noodgedwongen smalle paadjes tussen het trottoir en de hekken rondom de wielerbaan. Voor de opknapbeurt heeft Geleen ruim een half miljoen opzij gelegd. Overigens moet de wielerbaan zelf ook dringend een nieuwe toplaag hebben, volgens Deelen een karwei dat gauw 60 tot 70 mille kost. De beslissing daarover ligt in handen van Glanerbrook en het is de vraag of deze BV, die jaarlijks met flinke tekorten te maken heeft, zoveel geld in de baan wil stoppen.

De organisatie van het Oud Limburgs Schuttersfeest '92, dat op 5 juli in Kelpen-Oler plaatsvindt, komt op dit moment nog ruim twee ton tekort. De door OLS-winnaar Sint Petrus in het leven geroepen stichting heeft de kosten van het OLS begroot op f 666.000. De inkomsten zijn geraamd op f 400.000 en negen sponsors zijn samen goed voor nog eens ongeveer f 60.000. De Stichting Oud Limburgs Schuttersfeest '92 Kelpen-Oler had 250 bedrijven uitgenodigd om in november een sponsoravond bij te wonen. Aan die invitatie gaven er slechts 25 gevolg. "Dat lijkt weinig, maar normaal gesproken reageert slechts twee procent van de aangeschreven bedrijven op dergelijke uitnodigingen. Dat waren er in ons geval dus slechts vijf geweest", zegt Tim Schmitz, een van de organisatoren van het OLS. De stichting en de schutterij hebben goede hoop de komende maanden het financiële gat in de begroting te kunnen dichten. Schmitz: "We gaan onder meer contact opnemen met de potentiële sponsors die wél onze informatie-avond bijwoonden, maar nog niet hebben gereageerd. Ook proberen we bepaalde diensten en werkzaamheden, waarvoor geld op de begroting is opgevoerd, gratis te krijgen."

De gemeente Heerlen moet alles in het werk stellen om het Missionair Centrum in stand te houden. De concentratie van een breed scala aan samenhangende sociaal-culturele activiteiten onder één dak is dermate belangrijk voor de stad en voor de regio, dat het Missionair Centrum niet verloren mag gaan.

Dat schrijft het bestuur van de Streekparochie 't Eikske in een open brief aan de gemeenteraad van Heerlen.

Uniek "In het Missionair Centrum worden allerlei bewonderenswaardige activiteiten ontwikkeld op het gebied van studie, vorming, sociaal-cultureel werk, sociale vernieuwing en bewustwording. Bovendien staat het gebouwencomplex aan de Gasthuisstraat tegen lage tarieven ter beschikking van allerlei groepen en initiatieven, die -juist omdat ze onder één dak zitten - gemakkelijk tot samenwerking en uitwisseling van kennis en ervaring komen", schrijft het bestuur van de Streekparochie 't Eikske. "Een unieke opzet, die voor Heerlen en omgeving unieke mogelijkheden en kansen biedt."

Centrumplan De positie van het Missionair Centrum is in gevaar gekomen door de ontwikkeling van de Heerlense centrumplannen. De gemeente Heerlen ziet behoud van het gebouwencomplex van het Missionair Centrum aan de Gasthuisstraat niet zitten, omdat dit minimaal een investering van 6,7 miljoen zou vergen voor een grondige opknapbeurt en het inhalen van achterstallig onderhoud. De oplossing: slopen, ter plaatse woningen laten bouwen en voor de activiteiten van het Missionair Centrum een ander onderdak zoeken.

Onderdak Tot nu toe is dat nieuwe onderdak niet gevonden. De alternatieven die zijn aangedragen, zoals de Luciushof, zijn volgens de bij het Missionair Centrum betrokken instellingen niet geschikt. In de meeste gevallen zijn ze niet groot genoeg om alle activiteiten van het Missionair Centrum onder te brengen. En juist die samenhang van activiteiten maakt het Missionair Centrum tot zo'n bijzondere instelling.

Beroep "Wij doen een dringend beroep op ieder gemeenteraadslid persoonlijk, op elke raadsfractie en op de gemeenteraad als geheel, om het Missionair Centrum in zijn totale samenhang zijn plaats in het Heerlense stadscentrum te laten behouden. Het tot stand brengen van een modern stadscentrum moet samen kunnen gaan met het behoud van zo'n rijk pakket aan sociaal-culturele activiteiten", vindt het bestuur van de Streekparochie 't Eikske.

De gemeente Sittard hoeft geen vervangende woonruimte te zoeken voor de vijf ex-bewoners van een pand aan de Rijksweg Zuid in Sittard. De president van de rechtbank in Maastricht, mr. P. Broekhoven, wees gisteren in kort geding de vordering tegen de gemeente af. De argumenten voor die afwijzing worden pas over twee weken bekend gemaakt als de schriftelijke motivatie van het vonnis volgt.

Vijf ex-drugsverslaafden spanden het kort geding aan omdat de gemeente, het pand waar ze woonden nadat er een brand had gewoed, onbewoonbaar verklaarde en liet dichttimmeren. Volgens de advocaat van de bewoners, mr. H. Peters, kwamen zijn cliënten daardoor op straat te staan. De gemeente zorgde er weliswaar voor dat de ex-verslaafden tijdelijk ondergebracht werden in hotels, maar dat duurde maar tot 24 december, omdat de kamers tijdens de kerstdagen gereserveerd waren voor andere gasten. Onaanvaardbaar De gemeente had volgens Peters beloofd tot de 28e december voor onderdak te zorgen, maar zijn cliënten stonden vlak voor de kerstdagen op straat. "Ik vind het maatschappelijk onaanvaardbaar dat het pand is dichtgetimmerd. Het is daarom de verantwoordelijkheid van de gemeente iets te doen voor die mensen", aldus mr. Peters gisteren. De advocaat van de gemeente, mr. J. Nijsten, was het niet met Peters eens. "Het dakloos worden van die mensen is niet te wijten aan het feit dat de gemeente het pand dicht timmerde. De brand zorgde ervoor dat het pand niet meer te bewonen viel", aldus de advocaat. Verplichting Hij ontkende ook dat de gemeente verplichtingen zou hebben ten opzichte van de bewoners. "In de noodsituatie, ontstaan door de brand heeft de gemeente ervoor gezorgd dat het acute huisvestingsprobleem kon worden opgelost. Hieruit kan echter geen verdergaande verplichting worden afgeleid. Het is toch onnozel om te zeggen: ik sta op straat en nu moet de gemeente maar vervangende woonruimte voor mij zoeken." Peters maakte zich erg boos over de niet nagekomen belofte van de gemeente de ex-verslaafden tot de 28e onderdak te verlenen. Toen de bewoners de dag voor Kerstmis op straat kwamen te staan, heeft de advocaat geprobeerd iemand van de gemeente te pakken te krijgen om een oplossing te zoeken. Dat lukte niet. "Ik vind dat er voor zulke noodgevallen domweg iemand bereikbaar moet zijn", meldde Peters. Nijsten vertelde dat hij diezelfde dag had geprobeerd Peters te bereiken, die echter volgens hem onvindbaar was.

Zoals het er nu naar uitziet, is in februari het ontwerp van het nieuwe verpleeghuis Sint Agnetenberg in Sittard klaar. Als alles volgens plan verloopt, kunnen de bouwplannen medio 1992 ingediend worden. Dit zegt instellingsdirecteur Th. Mintjens in het Magazine van de Stichting Ziekenzorg Westelijke Mijnstreek. Mintjens hoopt dat eind dit jaar de eerste spade voor de nieuwbouw op de Kolleberg in de grond kan gaan. Na langdurig geharrewar over de plaats waar het nieuwe verpleeghuis zou moeten komen, kon uiteindelijk toch de grond op de Kolleberg worden aangekocht. Een ideale ligging, vlakbij het verzorgingshuis De Kolleberg. Het nieuwe verpleeghuis, dat dertig miljoen gulden gaat kosten, krijgtvijf afdelingen van elk dertig bedden. Elke afdeling krijgt twee units voor vijftien bewoners, die verdeeld zijn over één- en twee persoonskamers. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan de privacy van de bewoners. Elke unit krijgt een eigen huiskamer en een zusterpost, en elke afdeling krijgt een keuken. Verder krijgt het nieuwe verpleeghuis recreatieruimten, vergaderzalen en ruimten voor fysio- en ergotherapie. Er komt ook een aparte afdeling voor dagbehandeling.

Volgende week donderdag beslist de Raad van State of het sport- en recreatiecomplex Glanerbrook in Geleen alsnog dicht moet, in afwachting van een nieuwe hinderwetvergunning.

De provincie Limburg heeft in september vorig jaar namelijk beslist dat ze de openstelling zonder vergunning toelaat. Daar zijn twee omwonenden het niet mee eens. Zij hebben de Raad van State gevraagd dat besluit te schorsen. Als de Raad van State dat doet moet de knip op de deur bij Glanerbrook. Intussen zouden ook Gedeputeerde Staten het complex wel willen sluiten. Hun gedoogbesluit had namelijk twee voorwaarden: de gemeente moest voor 2 december een definitieve, in ambtelijk jargon ontvankelijke aanvraag voor een hinderwetvergunning hebben ingediend, én de gemeente moest ervoor zorgen dat de voorwaarden uit de vorige, door de Raad van State vernietigde, hinderwetvergunning werden nageleefd. Aan beide voorwaarden is volgens GS niet voldaan.

CBR Het centraal bureau voor rijvaardigheidsbewijzen (CBR) zit nog steeds in Glanerbrook, terwijl het niet in de vergunning wordt genoemd. Ook de parkeerplaats aan de Parklaan wordt nog steeds door rijschoolhouders als oefenterrein voor motoren gebruikt. Dat laatste levert klachten van omwonenden op. Bovendien had Geleen de aanvraag niet op tijd ingediend en is de inmiddels ingediende aanvraag niet definitief.

Deputé Tindemans heeft zich behoorlijk opgewonden over de laksheid van Geleen. In een brief verwijt hij de gemeente niet met de nodige voortvarendheid aan de vergunning te hebben gewerkt en dat er, ondanks diverse aanmaningen, nog steeds niets is gedaan aan de afsluiting van de parkeerplaats. Tindemans moet echter ook toegeven dat hij zijn dreigement - sluiting van Glanerbrook - niet kan uitvoeren zolang de Raad van State niet heeft beslist over het schorsingsverzoek.

Afspraken Volgens wethouder Hoedemakers zijn de plooien met de provincie over Glanerbrook inmiddels weer recht gestreken. Tijdens een gesprek met de deputé is afgesproken dat ambtenaren van de provincie de concept-aanvraag nog eens navlooien en op 8 januari met hun commentaar komen. Dan moet ook een datum worden afgesproken waarop de definitieve aanvraag ingediend moet zijn. Verder zal het CBR volgende week uitsluitsel geven over haar vertrek. Er zijn drie alternatieven: sportcomplex Vouersveld in Geleen, de sporthal in Sittard of het sportcentrum in Sittard. Alleen over de parkeerplaats aan de Parklaan wordt nog een juridisch robbertje gevochten. Volgens de provincie is die parkeerplaats niet openbaar en moet er dus een zodanige omheining omheen komen dat rijschoolhouders er niet meer op kunnen oefenen. De gemeente daarentegen spreekt van een openbare parkeerplaats, die dus niet volledig afgesloten hoeft te zijn.

halen de meeste mensen hun neus op. Van die groene soep moeten ze niet veel hebben. Toch is deze smurrie volgens Heerlenaar dr. Bernd Kroon de oplossing voor het mestoverschot en het dreigende tekort aan brandstoffen.

De 28-jarige Kroon dook vier jaar lang in de wereld van de algen, op zoek naar het nut van dit groen. In december promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam.

Waswater "Alle meren in ons land zijn vervuild. Van noord tot zuid, van oost tot west. De fosfaten en nitraten, van overbemesting en waswater, stromen in de meren. Dé ideale voedingsbodem voor de kleine groene plantjes", legt de kersverse doctor uit. Allerlei huidinfecties bij zwemmers kunnen het gevolg zijn van teveel algen in het water. Bovendien zijn ze een bedreiging voor de kwaliteit van het drinkwater. Maar helemaal zonder algen kan een meer ook niet. Die plantjes staan tenslotte onder aan de voedselketen. Ze worden gegeten door plankton. Behalve dat je uit de algen kleurstof en zelfs dieselolie kunt halen, zijn ze uitstekend geschikt voor het zuiveren van het afvalwater. Bernd Kroon weet er alles van. "Je bouwt een kleine vijver naast een groot water. In die vijver verzamel je de algen, en dan leid je het water erdoorheen. De algen halen het vuil uit het water. Dat afval wordt dus opgeslagen in de algen. Dan laat je het schone water via leidingen weer terug in het meer stromen. Een rooster moet de algen tegen houden. Uit die algen kun je dan weer allerlei kleurstoffen, eiwitten en vetten halen. Ook zijn ze bijzonder geschikt als veevoer", vertelt de Heerlenaar.

Soja Hij geeft een voorbeeld. "Varkens krijgen een flink eiwitrijk dieet met soja, waardoor ze snel vet worden. De mest bevat enorm veel nitraat- en fosfaatverbindingen. Dat wordt op het land uitgereden. Het meeste blijft liggen en dient als mest voor planten. Maar het vloeibare deel zakt zo snel in de bodem dat de planten er geen voedingsstoffen uit kunnen halen. Dus verdwijnt het in het grondwater, stroomt het in de meren en krijgen we algen." Bernd Kroon heeft een betere oplossing voor dit milieuprobleem. Het vaste deel van de mest kan de boer gewoon op het land uitrijden. Het vloeibare moet door een algenvijver. Om het optimale resultaat te krijgen, moeten die kweekvijvers precies de juiste diepte hebben. Want het hele proces draait om de hoeveelheid licht die de plantjes krijgen. Bernd Kroon onderzocht in zijn proefschrift hoe je moet berekenen hoe het licht onder water geleidelijk in sterkte afneemt en hoe snel de algen onder die verschillende omstandigheden groeien.

Goedkoper Het voordeel van dit systeem boven de normale zuivering van het water is volgens Kroon dat nu ook de mineralen uit het water worden gehaald. Ook is het veel goedkoper. Bovendien kunnen er allerlei koolstofverbindingen uit de algen worden gehaald, die onder andere gebruikt worden om kunststof van te maken. In de toekomst gaan we dus al ons water op deze manier zuiveren? Kroon: "Nee, want het algen-systeem heeft één groot nadeel. Je hebt enorme oppervlakten nodig voor de vijvers, want na dertig tot veertig centimeter diepte is er geen licht meer. Op die diepte werken de algen dus minder efficiënt. Nederland telt 4,5 miljoen varkens die per stuk zo'n een à twee vierkante meter vijver nodig zouden hebben." Daarom ziet de onderzoeker zijn idee ook als een deeloplossing. In Noord Brabant, waar het probleem van het mestoverschot het grootst is, draait het systeem over enkele maanden op proef. Vier of vijf boeren nemen samen een algenvijver om zo al een deel van het probleem op te lossen.

Olie Bernd Kroon is ervan overtuigd dat we in de toekomst toch naar zo'n soort algensysteem toe moeten. Niet zozeer vanwege de waterzuivering, maar vanwege de olie en benzine die uit het afval van de algen gehaald kan worden. "Duizenden jaren geleden gebeurde dat ook. De gevormde biomassa (algen en planten) is eeuwenlang opgeslagen in diepe aardlagen. Daar pompen we nu de olie op. Maar binnen niet al te lange tijd is die op en moeten we dus nieuwe brandstoffen maken. Een manier is kerncentrales, maar die leveren alleen energie. Algen zorgen voor die brandstoffen èn voor allerlei organische koolstofverbindingen die wij mensen nodig hebben. Op den duur kunnen we dus gewoon niet om de algenkweekvijvers heen."

De leiding van het proefbedrijf voor de paardenhouderij in Brunssum gooit de handdoek nog lang niet in de ring. Dat zegt bedrijfsleider J. Knaap in een reactie op de plannen van het Kamerlid P. Blauw, die het proefbedrijf en de draf- en renbaan in Schaesberg wil uitbouwen tot een Europees paardencentrum.

Zowel het proefbedrijf als de draf- en renbaan verkeren in moeilijkheden. Om de twee dure accommodaties te redden wil Blauw de activiteiten in Zuid-Limburg uitbreiden. Knaap heeft daar wel oren naar: "Aanvullende activiteiten zijn altijd gunstig. Dat versterkt de positie van het bedrijf alleen maar."

Paarderassen De VVD'er Blauw -behalve lid van de Tweede Kamer ook nog voorzitter van de afdeling paardenhouderij bij het Landbouwschap- wil het proefbedrijf in Brunssum uitbouwen tot een voorlichtingscentrum voor de paardenfokkerij. Alle Europese paarderassen zouden er te zien moeten zijn, vindt hij. Ook Knaap denkt bij bij de uitbreiding van de activiteiten in Brunssum in eerste instantie aan voorlichting en onderwijs. Op dit moment kunnen paardenfokbedrijven voor adviezen terecht in Houten. De opleiding van het personeel wordt verzorgd door de praktijkschool in het Deurne.

Mogelijkheden Knaap ziet in elk geval nog volop mogelijkheden voor zijn bedrijf. De paardenfokbedrijven willen het onderzoek graag concentreren op één plek, waarbij zij vooral aan Lelystad denken. Maar volgens Knaap heeft Brunssum even goede papieren als het zusterbedrijf in Flevoland. Qua ligging heeft Brunssum zelfs een streepje voor op Lelystad, vindt Knaap. "We zitten in Zuid-Limburg vlakbij Duitsland en België," zegt hij. "Als je het dus vanuit Europees perspectief bekijkt ligt ons bedrijf wat gunstiger dan het proefbedrijf in Lelystad."

Springwedstrijden De draf- en renbaan in Schaesberg, waar half december de laatste officiële koers is gelopen, zou volgens Blauw moeten uitgroeien tot een centrum voor de paardensport. Behalve draverijen kunnen er ook springwedstrijden en keuringen worden georganiseerd, aldus de parlementariër. De stichting DRL, die de draf- en renbaan in Schaesberg exploiteert, wil nog niet reageren op de ideeën van het Kamerlid. Het bestuur van de stichting hoopt zelf dat zij de vroegere wedstrijdbaan kan uitbouwen tot een internationaal trainingscentrum voor de draf- en rensport.

Het bisdom Roermond moet onderwijsgedelegeerde L. Bongaarts uit Herkenbosch f 130.000 betalen voor inkomens- en pensioenschade als op 15 januari de arbeidsovereenkomst van het bisdom met de werknemer ontbonden wordt. Dat heeft kantonrechter mr. Th. Pluymaekers bepaald. Als het bisdom nog van gedachten verandert, en de arbeidsovereenkomst wil handhaven, moet dit binnen tien dagen gebeuren. A. Jansen, perschef van het bisdom, verklaarde gisteren dat dit niet het geval zal zijn. "Het bisdom is zelf naar de kantonrechter gestapt omdat de functie die Bongaarts bekleedde opgeheven werd." Bongaarts was sinds 1984 bisschoppelijk gedelegeerde voor het hoger onderwijs bij het bisdom. Door een wijziging in het beleid werd zijn werkterrein steeds smaller. Het bisdom heeft naar ander werk voor hem gezocht, maar intern was geen functie voorhanden. Extern ging hij nergens op in. Het arbeidsbureau beloonde de ontslagaanvraag van het bisdom niet. Volgens de beschikking is afdoende gebleken dat de werkzaamheden, waarvoor Bongaarts was aangesteld, vrijwel geheel zijn komen te vervallen en heeft het bisdom voldoende naar passend vervangend werk gezocht. Een zinvolle voortzetting van het dienstverband is naar het oordeel van de kantonrechter niet meer mogelijk.

Per 1 april aanstaande treedt dr. W. Weeda (45) uit Baarn als nieuwe directievoorzitter in dienst van de Stichting Gezondheidszorg Oostelijk Zuid-Limburg. Die stichting vormt het bestuur van de ziekenhuizen en verpleeghuizen in Brunssum en Heerlen.

Weeda volgt de huidige directievoorzitter drs. G. Kroon op, die op 1 juni gebruik maakt van de mogelijkheid om vervroegd uit te treden. zijn afstuderen in 1974 werd hij wetenschappelijk medewerker aan de subfaculteit psychologie van de Katholieke Hogeschool Tilburg (nu Katholieke Universiteit Brabant). In 1977 werd hij hoofd van de afdeling onderzoek en psychologie van het Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling (CITO) in Arnhem. Aan de Katholieke Hogeschool Tilburg promoveerde Weeda in 1982 tot doctor in de sociale wetenschappen. In 1984 aanvaardde hij de benoeming tot hoogleraar aan de faculteit sociale wetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. In 1987 werd dr. Weeda benoemd tot voorzitter van het college van bestuur van de Hogeschool Midden-Nederland in Utrecht. In die functie was hij de motor achter de fusie van achttien HBO-scholen tot één Hogeschool met ongeveer tienduizend studenten, twaalfhonderd medewerkers, en een jaaromzet van ongeveer hondertwintig miljoen gulden. Dr. Weeda is geen vreemde op het gebied van de gezondheidszorg. Hij heeft de sector van nabij leren kennen door zijn lidmaatschap van het hoofdbestuur van de Willem Arntsz-stichting in Utrecht.

Mommers Print Service in Echt heeft de afgelopen tijd tien procent minder orders binnengekregen dan verwacht. Hierdoor heeft de producent van hoogwaardige printplaten met ingang van net nieuwe jaar vijftig tot zestig uitzendkrachten en tijdelijke werknemers afgestoten. Onder de 825 vaste werknemers zijn geen gedwongen ontslagen nodig. Nieuwe vacatures die ontstaan door natuurlijk verloop worden voorlopig niet opgevuld. Het bedrijf wijt de tegengevallende orderportefeuille aan de internationale ontwikkelingen in de electronica-industrie. Print Service hield tot voor kort nog rekening met een groei van vijftien procent. Omzetgroei De omzet van het bedrijf groeide in 1990 met vijftien procent. Mommers Print Service had toen een omzet van 140 miljoen guldem. Print Service behoort tot de drie grootste producenten van printplaten in Europa. Het bedrijf exporteert onder meer naar Belgie,Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittanni, Luxemburg en de Scandinavische landen. Investering Print Service is bezig met eeninvesteringsprogramma van 115 miljoen. Een woorvoerder zei gisteren dat over een jaar de situatie er wellicht beter uitziet voor Mommers Print Service.

Fel demonstrerende actiegroepen, bussen vol protesterende Limburgers op het Haagse Binnenhof, politiek rumoer op alle fronten, een verbeten verkiezingsstrijd, burgemeesters in de zenuwen over hun herbenoeming. De kranten stonden er in 1981 bol van. Het was destijds het onderwerp van gesprek in Zuid-Limburg: de gemeentelijke herindeling. Inmiddels zijn tien jaren verstreken. Een aardige gelegenheid om de balans op te maken. Wat hebben die tien jaren betekend voor de plaatselijke bevolking, hoe sterk en bestuurskrachtig -want dat was toch het uitgangspunt van de herindeling- zijn de nieuwe gemeenten uiteindelijk geworden, hoe denken de actievoerders van 1981 er nu over? op deze pagina. Onze verslaggevers trokken de regio in, en spraken met mensen die in de afgelopen tien jaar een rol speelden bij de geboorte en de eerste, soms wat wankele stapjes van de nieuwe Mijnstreek-gemeenten. Vandaag: Onderbanken staat niet eens in het telefoonboek...

"Ik kom uit Onderbanken... Wie zegt dat nou? Niemand toch! Je woont in Schinveld, of in Jabeek. Maar toch niet in Onderbanken."

Tien jaar nadat de gemeentelijke herindeling een feit werd, is de strijd om die naam nog steeds niet gestreden. Schinveldenaren Ernest Jacobs en Thei Goossens zullen, zodra ze de kans krijgen, alles in het werk stellen om de naam van de gemeente Onderbanken alsnog te veranderen in Schinveld. "Het is een prestigekwestie geworden, inderdaad. Maar we willen rechtzetten wat in het begin van de jaren tachtig fout is gegaan." In de periode voor de herindeling bestond aanvankelijk het plan de gemeenten Bingelrade, Merkelbeek en Jabeek bij Schinnen te voegen. De gemeente Schinveld zou bij Brunssum worden ondergebracht. Dat plan stuitte op nogal wat weerstand, vooral bij de Schinveldenaren. Die voelden weinig voor samenvoeging bij Brunssum. Met die gemeente hadden ze te weinig binding.

Wiegel Bingelrade, Merkelbeek en Jabeek wilden wel samen met Schinveld een nieuwe gemeente vormen. Maar... -en hiermee begon het hele probleem- die nieuwe gemeente mocht dan in geen geval Schinveld gaan heten. En dat terwijl de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken, Hans Wiegel, juist vastgesteld had dat de nieuwe gemeente de naam van de grootste woonkern moest krijgen. Dat was de gewoonte. In die dagen stak een groepje Schinveldenaren de koppen bij elkaar. Zij richtten het Comité Burgerbelangen op. Voornaamste doel: voorkomen dat de nieuwe gemeente de naam Onderbanken zou krijgen. "Wat moesten wij met die naam? We hebben er niet eens recht op. Wie die naam verzonnen heeft? Ik zou het niet weten", zegt Thei Goossens, terwijl hij zijn schouders ophaalt. "De onderbanken, dat was in vroeger eeuwen een soort kantongerecht. Maar dat zat in Amstenrade. Daar hebben wij hier dus helemaal niets mee te maken."

Peilen Het Comité Burgerbelangen trok van deur tot deur om bij de inwoners de mening over de naam voor de nieuwe gemeente te peilen. "En het merendeel van de Schinveldenaren bleek voor de naam Schinveld", weet Goossens. Vanuit de drie kleinere dorpen was intussen echter een lobby richting Den Haag gestart, om ervoor te zorgen dat de nieuwe gemeente díé naam in ieder geval niet zou krijgen. De ambtenaren van Merkelbeek, Jabeek en Bingelrade vreesden dat de naam Onderbanken er door al dat heen-en-weer gepraat nooit zou komen, en legden uit onvrede met de hele situatie het werk voor een paar weken neer. De toenmalige gouverneur Sjeng Kremers moest er aan te pas komen om de ambtenaren weer aan het werk te krijgen.

Lobby De Tweede Kamer was inmiddels al akkoord gegaan met de voorstellen voor de gemeentelijke herindeling. Alleen de Eerste Kamer moest nog goedkeuring geven. "En op de een of andere manier is het door al het gelobby uiteindelijk toch nog gelukt een regeltje aan het voorstel toe te voegen. En juist in die toevoeging staat de naam Onderbanken", zegt Goossens. "De Eerste Kamer gaf zonder veel discussie haar goedkeuring aan het voorstel. Toen kon er niets meer aan veranderd worden. De verschrikkelijke naam Onderbanken was een feit", zucht Ernest Jacobs. "Wat ik niet begrijp is dat verschillende wethouders, raadsleden en ambtenaren, die voor de herindeling zo'n afkeer hadden van de naam Schinveld, nu wel graag hun brood in dat dorp verdienen", zegt Goossens bitter.

Strijd Voor het Comité Burgerbelangen is het verhaal na tien jaar nog niet afgesloten. Vier trouwe leden zetten de strijd tegen de naam Onderbanken ook nu nog door. Jacobs: "Wij blijven ons ook na tien jaar nog sterk maken voor de naam Schinveld. Gewoon omdat de naam Onderbanken volstrekt foutief tot stand is gekomen. Bovendien zijn de inwoners van Merkelbeek, Bingelrade en Jabeek ook helemaal niet gelukkig met die naam. Maar ook naar deze mensen is nooit geluisterd." Jacobs en Goossens zijn ervan overtuigd dat ze ooit nog eens de kans krijgen de naam van hun gemeente te veranderen. "Wat mij betreft had de nieuwe gemeente in 1982 ook Jabeek mogen heten. Het hoeft niet per se Schinveld te zijn. Maar Onderbanken, dat zegt de mensen helemaal niets", meent Goossens. Hij maakt de vergelijking met Landgraaf. Daar werden tien jaar geleden ook verschillende kernen samengevoegd tot een gemeente met een nieuwe naam. "Maar daar waren alle kernen het eens over die naam. Landgraaf staat nu ook in het telefoonboek. Naar Onderbanken kun je lang zoeken..."

Zware dobber Goossens en Jacobs vrezen dat de naamswijziging nog een zware dobber zal worden. Veel jongeren vragen hen al regelmatig waar ze zich in vredesnaam nog druk om maken. Moest in 1982 de naamswijziging nog bij wetsvoorstel worden doorgevoerd, tegenwoordig kan de gemeente daarover zelf beslissen. Maar van B en W is niet veel steun te verwachten. Jacobs: "Wethouder Riet Cremers komt uit Noord-Limburg. Het zal haar een zorg zijn hoe de gemeente heet. Hetzelfde geldt voor burgemeester Vincent Ritzer. En op de steun van Jo Theunissen hoeven we ook niet te rekenen. Die is vóór de naam Onderbanken." Een raadsmeerderheid die het plan van het Comité Burgerbelangen steunt. Dat is de enige manier om de gemeente Onderbanken alsnog om te dopen in Schinveld. Die meerderheid is er (nog?) niet. Maar dat wil niet zeggen dat Thei Goosssens van plan is de moed op te geven. "Als ik de gemiddelde leeftijd haal, heb ik nog 25 jaar te gaan. Die tijd wil ik voor dit doel benutten. Ik vrees alleen dat ik tegen die tijd gewend zal zijn aan de naam Onderbanken..."

Op 24 januari gaat in jeugdtheater De Krakeling in Amsterdam De Jeugd van Hitler in première. De voorstelling wordt gebracht door Theater Wederzijds. Volgens regisseur Matthieu Guthschmidt en dramaturg Ad de Bont van Wederzijds is het een bijzonder indringende voorstelling.

Zij baseerden zich op een bestaand toneelstuk van Niklas Radström, die zich op zijn beurt liet inspireren door een onderzoek van de psychiater Alice Miller naar het gezin Hitler. Zij had geopperd dat er een verband bestaat tussen de terreur bij de Hitlers thuis en de terreur van het Nazi-regime. De Nederlandse bewerkers zijn een stapje verder gegaan: zij hebben teksten van Hitler zelf (uit Mein Kampf) aan het stuk toegevoegd. De voorstelling is ook op 25 januari te zien. Zij is bestemd "voor iedereen vanaf 11 jaar". Wederzijds speelt voornamelijk op scholen. Het gezelschap heeft in 1989 de Hans Snoek Prijs (de nationale jeugdtheaterprijs) gekregen.

Voor de elfde World Art Competition heeft de Amerikaanse organisatie Internationaal Art Horizons in New York voor 10.000 dollar aan prijzen uitgeloofd. De hoofdprijs bedraagt 5000 dollar.

Door samenwerking met de Art 54 Gallery - in het hart van Soho waar veel Newyorkse kunstenaars wonen - worden vijftig finalisten van deze wedstrijd in staat gesteld in New York te exposeren. De jury bestaat onder andere uit curatoren van het Carnegie Museum of Art in Pittsburgh, het Museum of Fine Art in Boston en de kunstenares Nina Cohen, directrice van de tentoonstelling 1992 Grand Exhibition in New York. Galeries die als sponsor optreden, grijpen de wedstrijd aan voor het op internationale schaal werven van talent. Nora Smith van de wedstrijdorganisatie: "Elke kunstenaar bepaalt zelf medium, onderwerp en maat van wat hij inzendt." Voor elke inzending geldt een toelatingstarief van $10 en met de verplichting een foto en een omschrijving van het kunstwerk te zenden aan: International Art Horizons, Art Department/Section CU, 140 Prospect Avenue, Suite 16 R, Hackensack, NJ 07601, USA. Vóór 24 mei 1992 is deelneming mogelijk. Informatie is verkrijgbaar via telefoonnummer 202/646.0222 in New York. Bij de vorige wedstrijd waren er volgens International Art Horizons meer dan 228.000 inzendingen uit 82 landen. De Amerikaanse schilder Steven Miller won de hoofdprijs met een aquarel. Bekroonde Nederlandse inzenders waren Marcel van Scheepen en Frank Vroegop.

Als een tevreden blozende pop met krulletjes. Zo kijkt koopman Don Francisco Lopez Suasso. Hij werd rond 1688 geportretteerd door een onbekende Hollandse schilder, die werkte naar een voorbeeld van Nicolaes Maes. Lopez Suasso troont parmantig op een zeldzame Isfahan. Het is een tapijt dat even bijzonder is als de geportretteerde wil zijn.

statusobject dan een gebruiksvoorwerp. Wie het zich kon permitteren liet zich door bekwame schilders afbeelden op of bij een tapijt, wat blijk gaf van superieure smaak en onbekommerde luxe.

Elite Het aanbod maakt het ook vandaag nog mogelijk met tapijten te pronken. Want er zíjn tapijten die schilderijen in schoonheid evenaren. Toch heeft verloedering van kwaliteit en herkomst van tapijten een barrière opgeworpen. Zowel te grote zucht naar gewin en te geringe vakkennis van handelaars, als te weinig belangstelling en geduld bij kopers met voldoende geld, zorgen ervoor dat menigeen flaters maakt bij het kiezen van tapijten. Vier eeuwen geleden was het aanbod nog niet zo groot, werd niet zo veelzijdig en knap geknoeid als nu, en waren tapijten zo duur dat ze aan de elite waren voorbehouden. Dr. Onno Ydema heeft over oude tapijten een schitterend boek geschreven. Carpets and their datings in Netherlandish Paintings 1540-1700 is een beredeneerde inventarisatie van schilderijen van Hollandse en Vlaamse meesters. Daarop zijn - nu te dateren - tapijten van een soms adembenemende schoonheid te zien. Tussentijds werden al enige resultaten van het onderzoek bekend en dienden twee presentaties als smaakmakers voor het voltooid werkstuk.

Voorproeven Michael en Jacqueline Franses van de The Textile Gallery in Londen kwamen in 1988 op de internationale kunst- en antiekbeurs TEFAF in Maastricht met de expositie 17e Eeuwse tapijten op Hollandse schilderijen. Er werden opzienbarende bruiklenen getoond, afkomstig van musea en verzamelaars. In een artikel in het TEFAF-handboek legde Onno Ydema uit hoe Venetiaanse handelaren vanaf de 14e eeuw oosterse tapijten naar Europa brachten. Hoe een gebruiksobject tot prestige-artikel en kunstwerk werd. Pas in de 19e eeuw gingen kunsthistorici zich ermee bemoeien. Omdat niet zóveel tapijten gedateerd waren, lag vergelijking van exemplaren die op - vaak wel gedateerde - schilderijen voorkomen, voor de hand. Een ander evenement, gebaseerd op dezelfde studie, was 400 Jaar Perzische tapijtkunst in Nederland. Het Perzische tapijt in de oude schilderkunst, een thema-tentoonstelling die vorig najaar in het Singer Museum in Laren te zien was. Drie Europese experts waren erbij betrokken: dr. John Mills, tot zijn pensionering verbonden aan de National Gallery in Londen, auteur van het standaardwerk Carpets in Painting, hoofdredacteur Ian Bennett van Hali (het toonaangevende tijdschrift op het gebied van tapijten) en de eerder genoemde dr. Onno Ydema.

Beeldbronnen In Laren hingen schilderijen uit de Gouden Eeuw, waarop serieus ogende Hollandse kooplui en verwanten zich koesteren in de warme gloed van tapijten uit de Oriënt. In Nederlands en Brits bezit bevinden zich unieke voorbeelden, zoals de zijden Keshan uit de 16e eeuw (prijs f 1,4 miljoen) van de Portugees-Israëlitische Gemeente in Amsterdam. Het rijk geïllustreerde, uitvoerig gedocumenteerde boek van Onno Ydema is van grote betekenis. Over de periode 1540-1700 worden na uitgebreid, systematisch onderzoek bijna 1000 'beeldbronnen' (schilderijen) gepresenteerd. Ze geven opheldering over de tapijten die afgebeeld zijn. Zo is er een nieuwe datering ontdekt van talrijke oude tapijten, waarvan soms slechts enkele fragmenten van zijn overgebleven. De beeldmethode is bijzonder geschikt, omdat van sommige tapijten - die op oude schilderijen te zien zijn - geen exemplaren meer bestaan.

Heidens Belangrijke schilders als Gabriel Metsu, Gerard Terborch, Jan Steen en J. Brueghel de Oudere vereeuwigden trotse burgers én bijzondere tapijten. Jan Steen haalt een zeer hoge score. Net als in onze tijd was in de 17e eeuw elk tapijt uit de Oriënt een Persiaens (Perzisch) tapijt. Maar destijds lag ook de benaming Turkcx (Turks) voor de hand. Verwarrend was dat tapijten uit India, maar ook uit andere zogenaamde heidense landen Indiaensch werden genoemd. Het woord "tapijt" is zowel bruikbaar voor een produkt dat geknoopt is als voor het geweven exemplaar, bijvoorbeeld een Vlaamse tapisserie of wandtapijt. Het is met tapijten anders gegaan als met de keramiek. In Delft is oosters aardwerk gekopieerd, maar in het westen zijn praktisch géén oosterse tapijten geknoopt. Van tijdloze schoonheid getuigen zowel de tapijten als de onderzochte schilderijen met tapijten die niet door mot, schimmel, slijtage of andere rampen zijn verdwenen. De ernst van het poserend oudere echtpaar zocht de schilder Elias Vonck op zijn manier te verzachten. Hij drapeerde omstreeks 1640 voor dit dubbelportret een Caïreens-Ottomaans tapijt over de tafel. De gloed van kleur en de lichtheid van de (bloem)motieven tilt de welgestelde, in zwart fluweel gehulde echtelieden boven de calvinistische, Hollandse somberheid. Zonder dat zij - door het spectaculaire oosters accent in de kamer - aan lichtzinnigheid ten prooi vallen. De vrouw houdt stevig één hand op de Bijbel.

Onno Ydema. Carpets and their datings in Netherlandish Paintings 1540-1700. Geïllustreerd. Gebonden. 208 blz. Uitgeverij De Walburg Pers. f 129.

* Elias Vonck. Ouder echtpaar gezeten aan tafel met hond. ± 1640. Particuliere verzameling.

'Hemel en aarde - werelden van verbeelding' heet de grote tentoonstelling die tot en met 23 februari 1992 te zien is in het Maastrichtse Bonnefantenmuseum. Twaalf geleerden bogen zich over de vraag welke voorstellingen de mensen zich in de loop der tijden gemaakt hebben van hemel, aarde, wolken en sterren. Hoe men daarover dacht en denkt, laat het museum zien in een enorme verzameling van schilderijen, foto's, oude kaarten, tapijten en zelfs tuinen. De kunstredactie besteedt twaalf zaterdagen aandacht aan de tentoonstelling. Twaalf geleerden, twaalf afdelingen, twaalf afleveringen. Dit is deel 6.

De vakbonden gaan zich met hun leden bij de Rabo-bank beraden over acties.

De bonden zijn woedend op de Rabo-top omdat die gisteren terug zou zijn gekomen op eerdere toezeggingen dat er bij een onlangs aangekondigde reorganisatie bij de afdelingen transport, drukkerij, postkamer en magazijn geen gedwongen ontslagen zouden vallen. Een woordvoerder van de Rabo ontkent echter dat de Rabotop ooit de keiharde garantie heeft gegeven dat er geen gedwongen ontslagen zouden vallen. De Rabo-bank wil de betrokken afdelingen de komende vier jaar inkrimpen en het werk grotendeels uitbesteden. In totaal zijn er 215 arbeidsplaatsen in het geding.

Het aantal asielzoekers in Nederland stabiliseert zich. Met 21.615 blijft het aantal asielaanvragen ver onder het verwachtte aantal van 24.000. In 1990 zochten 21.208 asielzoekers hun heil in Nederland. Voor dit jaar maakt het ministerie van Justitie geen schatting. Volgens een woordvoerder is er "geen peil op te trekken" hoeveel asielzoekers er volgend jaar zullen komen. De onvoorspelbaarheid van de ontwikkelingen in onder meer het Oostblok weerhouden staatssecretaris Kosto (Justitie) ervan getallen te noemen voor 1992. In 1991 hebben meer dan een kwart miljoen mensen asiel gevraagd in Duitsland. De Beierse minister van Sociale Zaken Gebhard Glück, die dit gisteren bekend maakte, drong aan op snelle maatregelen om de toeloop van asielzoekers in te dammen.

Op gevaar af van onrust binnen het Amerikaanse leger wil president Bush nog dieper in het defensiebudget van de VS snijden dan eerder al was afgesproken. Geruchten in Washington willen dat Bush van zijn minister van Defensie` Dick Cheney` extra besnoeiingen verlangt ter waarde van 50 miljard dollar over de komende vier jaar.

De kolossale Amerikaanse defensiebegroting bedraagt over 1992 nog altijd 290 miljard dollar` vrijwel evenveel als in de laatste jaren van de Koude Oorlog. Enkele maanden geleden is` in reactie op de val van het communisme in Oost-Europa` door het Witte Huis en het Congres in Washington overeengekomen dat de omvang van het Amerikaanse leger zowel financieel als fysiek in 1996 met 25 procent moet zijn gekrompen. De Pentagon-begroting zou dan nog maar 220 miljard dollar belopen. Economie Thans brengen de opheffing van de Sovjetunie en meer nog de belabberde toestand van Amerika's economie de president tot de overweging om het militaire budget in 1996 op niet meer dan 170 miljard dollar te hebben. Dat plan zorgt voor veel angst en stille tegenwerking binnen het 2 miljoen man sterke Amerikaanse beroepsleger. Het '25-procentsplan' voorzag reeds in de terugbrenging van de Amerikaanse landmacht van 18 tot 12 divisies` de luchtmacht van 36 naar 26 eenheden en de marine van 15 naar 12 vliegdekschepen. Het totale militaire personeelsbestand zou daarmee van 2 miljoen naar 1`5 miljoen terugvallen. Van tientallen bases en legerplaatsen binnen en buiten de VS is reeds de sluiting aangekondigd. In een interview met David Frost zei president Bush gisteravond dat minister Cheney "buitengewoon coöperatief is om met voorstellen te komen voor aanvullende bezuinigingen". Star Wars Tot de nieuwe bezuinigingsopties behoren de volledige stopzetting van de produktie van de B-2 'Stealth' bommenwerper` opheffing van de verouderde vloot van B-52 bommenwerpers (die onlangs al van zijn nucleaire paraatheid is ontslagen)` afzien van de bouw van een nieuw vliegdekschip en vergaande beperking van het SDI-('Star Wars')project tegen raketaanvallen op Amerikaanse bodem. President Bush zou zijn nieuwe bezuinigingsplan voor Defensie willen aankondigen in zijn State of the Union ('troonrede')` eind januari. Het uitgespaarde geld zou hij willen besteden aan belastingverlichting voor de middeninkomens` die zwaar te lijden hebben onder de economische recessie.

De Stichting INLIA - een kerkelijke organisatie die zich inzet voor asielzoekers in Nederland - heeft besloten een onderzoekscommissie naar Tsjechoslowakije te sturen.

Deze commissie bestudeert hoe de situatie is van Vietnamezen in dat land en vooral of het verantwoord is om ongeveer 200 asielzoekers uit Vietnam, die nu nog in Nederland verblijven, terug te sturen naar Tsjechoslowakije. Dat heeft een woordvoerder van de Stichting INLIA gistermiddag in Groningen bekend gemaakt. INLIA heeft besloten om het onderzoek toch in te stellen ondanks het feit dat staatssecretaris Kosto van Justitie heeft laten weten geen behoefte te hebben aan een dergelijk onderzoek.

De rechtbank in Utrecht heeft gisteren in de moordzaak-Fagel de 23-jarige M.O. conform de eis veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf.

De rechtbank beschouwde O. als het brein achter de moord op restauranthouder Gerard Fagel. De 21-jarige S.Z., die het fatale schot loste op Fagel, kreeg tien jaar. De 28-jarige E.L. kreeg ook tien jaar. woning van Fagel in Bosch en Duin binnen. Het duo was op zoek naar een fors geldbedrag dat zich volgens een tip van O. in het pand moest bevinden. Fagel werd wakker waarna L. in paniek naar buiten vluchtte. Z. verklaarde dat hij in feite per ongeluk Fagel had neergeschoten. Hij zei dat Fagel hem opeens bij zijn hand pakte waarna het pistool afging. De officier beschouwde O. als het brein achter de overval. Hij kwam met de tip over het geld en verschafte pistool, vermommingen en handschoenen.

De Deense kroonprins Frederik heeft op nieuwjaarsdag zijn roes uitgeslapen in een politiecel. Dit heeft de Deense roddelpers gisteren breed uitgemeten.

De 23-jarige Frederik had zijn lijfwachten op een feestje afgeschud en was in een limousine vertrokken met het fotomodel Marie-Louise Aasmund achter het stuur. Zij werden in Kopenhagen door de politie aangehouden en de chauffeuse moest mee voor een bloedproef. Ook Frederik bevond zich volgens de politie in kennelijke staat. Op het bureau kwam men tevens tot de conclusie dat Marie-Louise niet over een rijbewijs beschikte. Frederiks moeder, koningin Margrethe II, werd in de pers gemaand haar zoon tot de orde te roepen.

Een week nadat buitenlandse waarnemers en de Algerijnse regering hadden vastgesteld dat de eerste vrije parlementsverkiezingen in Algerije sinds de onafhankelijkheid van 1962 eerlijk waren verlopen, zijn er 341 klachten over verkiezingsfraude binnengekomen.

hebben, werden ruim de helft van de klachten (174) tot nu toe ingediend door de voormalige eenheidspartij FLN, enkele tientallen door het Islamitisch Reddingsfront (FIS) en de rest door de overige oppositiepartijen. De meeste klachten kwamen donderdag binnen, na een grote betoging van tegenstanders van het FIS in Algiers. In de eerste ronde veroverde het FIS 188 zetels, het FLN 15, en het Front van Socialistische Krachten (FFS) 25.

Ds. H.G. Abma, oud-lid van de Tweede en de Eerste Kamer namens de SGP, is donderdag op 74-jarige leeftijd overleden. Een medewerkster van het partijbureau van de SGP heeft dat gisteren bekendgemaakt.

Dominee Hette Gerrit Abma was van 1963 tot 1981 lid van de Tweede Kamer. In 1971 werd hij voorzitter van de fractie van de SGP, de Staatkundig Gereformeerde Partij. Hij verliet in 1981 de Tweede Kamer om lid te worden van de Eerste Kamer. Dat bleef hij tot 1986. Ds. Abma is ook voorzitter van de SGP geweest. Verder was hij voorzitter van de Nederlandse Hervormde Bond voor Inwendige Zending op Gereformeerde Grondslag. Hij was Commandeur in de Orde van Oranje Nassau.

* Enkele tientallen vrijwilligers hebben gistermiddag in de duinen van Callantsoog bij wijze van proef ongeveer 500 kerstbomen geplant en neergelegd om het verstuiven van de duinen tegen te gaan. Het gebruik van de afgedankte kerstbomen is volgens de Callantsoger initiatiefnemer J. Vos een milieuvriendelijk alternatief voor verbranden of versnipperen. De kerstbomen houden in enkele stuifgaten het zand vast en raken gaandeweg bedolven, waarna het taaie hout in de loop van enkele jaren wegrot. De kerstbomen vervullen dezelfde functie als de minder duurzame wilgentakken en de traditionele rietmatten.

De Tweede Kamer is zo verdeeld over het al dan niet behouden van de oude vergaderzaal op het Binnenhof dat er een debat moet komen.

zijn actie voor het intact houden van de huidige vergaderzaal, nadat eind april de nieuwe in gebruik wordt genomen. Volgens de afdeling voorlichting van de Tweede Kamer betekent de massale steun aan de actie van Stemerdink niet zonder meer dat de oude vergaderzaal blijft bestaan. Voorlichter Jochemsen: "Alleen door een stemming van de Tweede Kamer kunnen de plannen worden gewijzigd. Een handtekeningenlijst is niet meer of minder dan een petitie. In een Kamerdebat zullen alle voors en tegens gewogen moeten worden." Al in de jaren zestig is besloten om na de bouw van een nieuwe ronde vergaderzaal de oude zaal te gebruiken voor officiële ontvangsten. Dat zou betekenen dat de huidige inrichting verdwijnt. Op het laatste moment probeert Stemerdink de complete vergaderzaal met de groene bankjes, het podium van de voorzitter en zijn medewerkers en de regeringstafel toch voor het nageslacht te behouden.

Staatssecretaris Simons (Volksgezondheid) heeft het ziekenfonds Medi-Zorg van de particuliere verzekeraar Ohra deze week officieel 'toegelaten'. Medi-Zorg is het eerste landelijk werkende ziekenfonds en het is de bedoeling dat het zo snel mogelijk van start gaat.

Drie jaar geleden heeft Ohra al het initiatief voor het fonds genomen. Aanleiding was toen het verlies van 30.000 verzekerden tengevolge van de privatisering van de PTT. Negatief advies van Medi-Zorg als ziekenfonds. De raad vond het oprichten van een nieuw ziekenfonds niet in het belang van een doelmatige organisatie van de ziekenfondsverzekering, aangezien de beheerskosten erdoor omhoog zouden gaan. Overigens zijn de ziekenfondsen vanaf 1 januari 1992 tengevolge van de stelselwijziging niet meer aan een bepaald werkgebied gebonden. Ze hebben voor wijziging van hun werkgebied geen toestemming meer nodig. Ze moeten die alleen vastleggen in hun statuten en melden aan de Ziekenfondsraad. Enkele fondsen hebben dat inmiddels al gedaan. Meerkosten Volgens staatssecretaris Simons gaat het argument van eventuele meerkosten door het toelaten van nieuwe ziekenfondsen niet meer op nu de tweede fase van de stelselwijziging is ingegaan. De meerkosten kunnen nu via de nominale premie in rekening worden gebracht bij de verzekerden van het betrokken ziekenfonds en de verzekerden kunnen naar een ander ziekenfonds overstappen als ze de nominale premie te hoog vinden. Onderzoek Wel bestaat nog het gevaar van oneerlijke concurrentie. Daarom heeft Simons aan de toelating van Ohra-ziekenfonds de voorwaarde verbonden dat Medi-Zorg bij de start over niet meer financiële reserves beschikt dan een gemiddeld al bestaand ziekenfonds. Voor een onderzoek naar die reserves heeft hij de medewerking van de Ziekenfondsraad gevraagd.

De Berlijnse Muur had in de nieuwjaarsnacht van 1962 al opgeblazen moeten worden. De toenmalige Westberlijnse senator Joachim Lipschitz overlegde toentertijd met de geallieerden en hoge Westerse politieke kopstukken over zijn plannen om de kersverse` maar al diepgehate muur te laten verdwijnen. Niet alleen in de stad Berlijn. Ook de gehele` toen nog tamelijk provisorische afrastering van noord tot zuid (van Lübeck tot aan het Beierse Hof) zou gelijktijdig vernietigd moeten worden.

Vrijwilligers van de Berlijnse politie in burger en leden van het grensbewakingskorps zouden de springstoffen aanbrengen. Lipschitz zou bovendien over een sterk chemisch middel beschikken waardoor de Muur - als die daarmee was bewerkt - na enige tijd vanzelf zou verbrokkelen. Dit spectaculaire plan van Lipschitz werd gisteren onthuld door de Berliner Morgenpost. De krant voert een aantal voormalige medewerkers van Joachim Lipschitz op die allen bevestigen dat er dergelijke plannen waren en dat Lipschitz er op hoog niveau` maar in de grootste geheimhouding over sprak. Met de geallieerden al in de herfst van 1961` maar ook met Herbert Wehner` toentertijd voorzitter van de Westduitse liberalen` de FDP. Die laatste zou het idee bij leden van de Bondsregering aankaarten. Willy Brandt` toen burgemeester van Berlijn` onthoudt zich nu van commentaar` maar moet er volgens insiders van geweten hebben. Vooral de Amerikanen stonden vierkant achter Lipschitz' plan; de Britten waren uit angst voor Sovjetrussische vergeldingsmaatregelen iets terughoudender. Dat meningsverschil heeft er volgens Britse archiefstukken ten slotte toe geleid dat het plan van tafel ging. De toen 43-jarige liberale senator Lipschitz had in de oorlog een arm verloren` maar was niettemin energiek` ook in de politiek. Hij wilde door de vernietiging van de binnen-Duitse grens een internationale conferentie over de status van de stad forceren. Hij was hoogst verontwaardigd dat de geallieerden de toen pasgebouwde muur niet onmiddellijk platwalsten. Joachim Lipschitz overleed begin december 1961` twintig dagen voordat hij zijn plan had willen uitvoeren` nog onwetend hoe de geallieerden op zijn voorstel zouden reageren. Een goede vriend van Lipschitz` de nu 66-jarige Hermann Kreutzer` verwerpt het idee dat de plotseling dood van Lipschitz iets te maken zou hebben gehad met zijn vermetele plan. "Door zijn verwonding leed Lipschitz aan ernstige stofwisselings- en bloedsomloopproblemen. Tijdens een zitting van het Berlijnse stadsbestuur kreeg hij een hartaanval waaraan hij kort daarna in het ziekenhuis is overleden"` aldus Kreutzer.

De werkgevers moeten hun aanval op de VUT staken. Ze kunnen zich beter sterk maken voor een beleid waardoor ouderen langer aan de slag kunnen blijven. Wel is met de vakbeweging te praten over flexibilisering van de VUT of een drie- of vierdaagse werkweek voor oudere werknemers.

Voorzitter Bé van der Weg van de Industriebond FNV zei dat gisteren op de nieuwjaarsbijeenkomst van zijn bond. Hij reageert daarmee op het pleidooi van de werkgeversorganisaties VNO en NCW om de VUT af te schaffen. De VUT wordt onbetaalbaar, vinden de werkgevers.

WAO Van der Weg beschuldigt de werkgevers van "stemmingmakerij". Hij vreest dat als de VUT wordt afgeschaft, steeds meer mensen in de WAO en Ziektewet belanden. De VUT is bovendien een goed middel om verjonging op de bedrijfsvloer door te voeren. "De werkgevers kennen de feiten. En als er knelpunten zijn, dan moet je naar oplossingen zoeken, door de VUT betaalbaar te maken." Dat kan door de VUT flexibel te maken of een drie- of vierdaagse werkweek voor ouderen in te voeren. "Maar er is meer nodig. Er moet gezocht worden naar mogelijkheden om het werk voor betrokkenen aantrekkelijk te houden waardoor hij zegt: ik hoef niet zo nodig met de VUT", aldus Van der Weg. Volgens hem staat bij werknemers teveel de vraag centraal hoe de VUT gezond kan worden gehaald. Van der Weg vindt daarom dat de "discussie over de afschaffing van de VUT" plaats moet maken voor een discussie over "een andere ondernemersmentaliteit ten opzichte van oudere werknemers".

Enige weken geleden deed het gerucht de ronde dat plutonium en uranium, de ruwe materialen waarmee een atoomwapen kan worden gemaakt, te koop werden aangeboden in het Europese wapenhandel-circuit. Het gerucht bleek op feiten gebaseerd toen de Zwitserse politie dertig kilogram verrijkt uranium, afkomstig uit de voormalige Sovjetunie, wist te onderscheppen. Deze week werd duidelijk dat het hierbij niet om een eenmalige aanbieding ging, maar om het begin van de waarschijnlijk grootste nucleaire opruimings-uitverkoop uit de geschiedenis. De verkoper blijkt Tadjikistan, de zuidelijkste republiek van de voormalige Sovjetunie. getroost de transacties clandestien af te handelen, maar praktisch van de daken schreeuwt dat eenieder die maar wil betalen de kennis en de materialen kan krijgen om hele regio's van de aardbodem te vagen. Landen als Libië, Iran en Irak, wier leiders toch al niet uitblinken door een politiek van zelfbeheersing en vredelievendheid, hebben in deze situatie geen Duitse technici of de wet ontduikende bedrijven meer nodig om een atoomwapen te ontwikkelen. Een goed gevulde portemonnee en een retourtje Doesjanbe lijken nu voldoende. Het is een tamelijk angstaanjagend begin van net nieuwe jaar en geen al te beste start voor het Gemenebest van Onafhankelijke Staten dat, leider Boris Jeltsin incluis, tot nu toe in alle toonaarden zwijgt over de affaire. Het is met bittere ironie dat moet worden vastgesteld dat het afzweren van federale gezag door het Gemenebest en het wegsturen van het laatste symbool van dat gezag, Michaïl Gorbatsjov, het onverantwoordelijke en gevaarlijke gedrag van Tadjikistan mogelijk heeft gemaakt.

De Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) gaat met vestigingen in Wiesbaden, Madrid, Rome, Brussel en Londen haar aanpak van de georganiseerde misdaad verstevigen. De CRI werkt al vanuit exotischer oorden als Thailand, Venezuela en Pakistan, maar nu is het besef doorgedrongen dat de drugslijnen ook wat dichter bij huis kunnen worden afgetast. Natuurlijk loopt het CRI-initiatief niet toevallig synchroon met het geleidelijk wegvallen van de Europese binnengrenzen. Tot het inrichten van een Europol is al in Maastricht besloten, en het ligt voor de hand dat de CRI daarop aansluit. politiek, enige formele, euregionale organisatie ter bestrijding van de misdaad. Het drugsverkeer tussen Luik en Maastricht, tussen Aken en Heerlen, en tussen Düsseldorf en Venlo is onaangenaam levendig. Nu de grenzen tot aan de horizon opgeschoven worden, valt de internationale handel hier nauwelijks meer af te remmen. Naarmate de grenzen verdwijnen, groeit de noodzaak de misdaad euregionaal aan te pakken. Het binnen de EG op elkaar afstemmen van de belastingen is heel wat ingewikkelder dan het bijvoorbeeld in het hier centraal gelegen Maastricht inrichten van een Euregiopol. Helaas begint de nationale politiek zich hoe langer hoe meer terug te trekken op de vaderlandse egelstelling Randstad. Den Haag laat de buitengebieden verkommeren. Het parlement is niet warm te krijgen voor de opvatting dat jammeren over de internationale misdaad niet helpt wanneer het drugsverkeer rond de grenzen niet ter plekke bestreden mag worden. Het lijkt heel wat praktischer een rechercheur bij De Locht in Heerlen de posteren dan aan de kaden van Karachi. Nu onze landsregering de Europese voorzittershamer aan Portugal heeft doorgegeven, komt er weer tijd en ambitie vrij om de contacten met de naaste buren aan te halen. Het heet dat de Nederlandse handel met de Bondsrepubliek terrein heeft verloren. Maar uit niets blijkt dat in deze berekening de drugshandel met het sterk uitgebreide afzetgebied Duitsland is meegenomen.

Behalve Columbus-jaar zou 1992 eigenlijk ook het jaar van Europa moeten heten. Het jaar waarin de laatste obstakels voor de Europese eenheid worden opgeruimd. Werkelijk de laatste obstakels? En echt een Europese eenheid?

Het gaat in eerste instantie nog slechts om een deel van Europa, om de twaalf landen van de Europese Gemeenschap die in de tweede helft van vorig jaar onder Nederlands voorzitterschap (eind goed al goed!) met akkoorden over een gemeenschappelijke munt-eenheid en over een hechtere samenwerking op het gebied van de buitenlandse politiek en de defensie hun Unie een steviger fundament hebben gegeven. Ondanks het feit dat de Britten spelbrekers zijn gebleven. De twaalf lidstaten van de Europese Gemeenschap hebben een aantal akkoorden gesloten waarmee de draden die veertig jaar geleden gesponnen werden, langzaam maar zeker tot een Europees weefsel worden verwerkt. Die besluiten zijn bij lange na niet zo baanbrekend als de Verdragen van Rome waarmee de Europese Gemeenschap in 1957 ten doop werd gehouden. Maar tegen de achtergrond van drie eeuwen moderne Europese geschiedenis is de EG-top in Maastricht toch een belangrijke mijlpaal. Gedurende drie eeuwen is nergens ter wereld zo vaak en zo intensief oorlog gevoerd als juist in Europa. In Maastricht werd impliciet nog eens bevestigd wat bij de geboorte van de EG in 1957 voorop stond, dat een oorlog in West-Europa volstrekt ondenkbaar dient te zijn.

Duurzame vrede Maar niet alleen het rijke westelijke deel, héél Europa heeft een jaar achter de rug waarin de kansen op een duurzame vrede groter zijn geworden dan de voorafgaande veertig jaar het geval is geweest. Tegelijkertijd is echter in datzelfde Europa, in het uiteenvallende Joegoslavië, een oorlog uitgebroken. Geen kern-oorlog waarvoor veertig jaar lang in heel Europa een dodelijke angst heeft bestaan, maar een zogenaamd conventionele oorlog. Een oorlog die in elk opzicht conventioneel is, namelijk wreed en meedogenloos. De Joegoslavische burgeroorlog is sinds juni vorig jaar geen dag van het televisiescherm weg geweest en de Westeuropeanen, met name de Westeuropese politici, hebben er voortdurend de mond vol van gehad. Maar West-Europa heeft aan deze negentiende eeuwse oorlog geen einde kunnen maken. Tot veertien maal toe heeft de EG de vechtlustige Serviërs en Kroaten overreed tot een wapenstilstand die al weer werd verbroken voordat de inkt van de handtekeningen onder het bestandsdocument was opgedroogd. Deze burgeroorlog in Joegoslavië, die zonder oorlogsverklaring begonnen is en die geen overwinnaars en geen overwonnenen zal opleveren, had na twee wereldoorlogen in Europa eigenlijk niemand nog voor mogelijk gehouden. Maar toen zij eenmaal toch was uitgebroken, bleek ook niemand in Europa in staat om deze oorlogswaanzin een halt toe te roepen. Het Joegoslavische drama heeft op tragische wijze aangetoond dat de samenwerking op het gebied van het buitenlandse beleid in de EG nog zo gering is, dat de Gemeenschap in de internationale politiek voorlopig geen rol van betekenis zal kunnen spelen. West-Europa werd heen en weer geslingerd tussen met elkaar onverenigbare doelstellingen, tussen onpartijdige bemiddeling en een actief optreden tegen de agressor, het onder Servisch toezicht staande federale leger. Omdat West-Europa intern verdeeld was en dus bleef weifelen, heeft het niet alleen niets kunnen uitrichten - en derhalve deze Europese kwestie aan de Verenigde Naties moeten overlaten -,maar heeft het ook een groot deel van zijn politieke krediet verloren.

Nieuw Europa Met het nieuwe jaar is er tevens een nieuw Europa ontstaan. De Sovjetunie is met de snelheid van een intercontinentale raket uit de geschiedenis verdwenen. Naast Rusland, verreweg de grootste van de Sovjet-erfgenamen, telt Europa sinds de zomer van vorig jaar zes nieuwe onafhankelijke republieken op het gebied van de voormalige Sovjetunie: de Oekraïne, Wit-Rusland, Moldavië en de drie Baltische staten. Bovendien heeft het er in de Kaukasus en in centraal-Azië aanhangsels bij gekregen die het niet straffeloos kan negeren. Hoe Rusland en de andere republieken van het nieuwe Euraziatische Gemenebest zich in de komende twaalf maanden zullen ontwikkelen, is nog ongewis. Er is echter meer reden voor bezorgdheid dan voor hoop. Want niet alleen dreigen hongersnood en chaos, ook een terugkeer van autoritaire structuren kan niet worden uitgesloten. De voorvechters van de democratie zijn immers zelf nog geen democraten en waar zij falen, staan anderen klaar om de ontluikende democratie de nek om te draaien. De nieuwe staatkundige eenheden in Oost-Europa zoeken nog hun vorm. Het Gemenebest van Onafhankelijke Staten is geen eindpunt, hooguit een overgangsregeling met een korte levensduur. En overgang waarnaartoe? Wellicht naar gewapende conflicten tussen buur-republieken met onduidelijke grenzen en autonomie eisende minderheden?

Hoe tevreden moeten we zijn met de proclamatie` door het weekblad Time` van Ted Turner tot Man van het Jaar? Ted is de bouwer van CNN` het instant-nieuws televisiebedrijf te Atlanta` dat zovelen van ons tijdens de Blitz tegen Saddam uit de slaap heeft gehouden. Ach` Ronald Reagan is een paar keer Man van het Jaar geweest` evenals Richard Nixon en zelfs Adolf Hitler viel die eer een paar jaar voor de Tweede Wereldoorlog te beurt. In 1984` het jaar van George Orwell` was het iemand die u maar heel even gekend heeft en al lang vergeten bent. Het was Peter Ueberroth. Wie? Peter Ueberroth` de man die de Olympische Spelen te Los Angeles zo fraai orkestreerde tot het grootste mediagebeuren aller tijden. Dankzij deze Peter kon Amerika zich uit een zwart en schuldig pessimisme verheffen en trots en bevrijd van de schaamte het nieuwe jaar aansnijden. Peter en Ted` meesters van de illusie. Dat jaar 1984 bracht een overweldigende zegepraal van Ronald Reagan op de arme profeet Walter Mondale en Reagan kreeg van zijn vrouw voor de kerst een kostbare paardedeken` terwijl Margaret Thatcher aan haar echtgenoot en butler Denis een partij rozestruiken ten geschenke gaf. Er is sedertdien veel gebeurd. Thatcher zit op de achterste rijen in het Lagerhuis en wat Reagan nog met sidderingen van ontzetting 'Het Rijk van het Kwaad' noemde is zich met grote snelheid aan het ontbinden. De Mannen van het Jaar komen en gaan en soms zijn ze snel vergeten. In 1982 is er zelfs een Machine van het Jaar geweest` de computer` en in het jaar 2000 zullen we het kunnen meemaken dat de computer door Time wordt uitgeroepen tot Machine van het Millenium. We kunnen dit grote werk rustig aan Time overlaten. Voor de prijzen in de onderafdelingen stel ik gegraveerde champagneglazen voor ter beloning van de volgende personen: * Profeet van het Jaar: De man die op de valreep van 1990 voorspelde dat er in 1991 geen kernbom in de Noordzee zou ontploffen waardoor geheel Nederland` met uitzondering van het Limburgse heuvelland` van de aardbodem zou worden weggevaagd. * Optimist van het Jaar: De man die ons voorhield dat we het op onze 52ste breedtegraad zo slecht nog niet hebben` in vergelijking met andere gewesten die aan deze geografische waslijn hangen` zoals Irkoetsk in de verlatenheid van Siberië` Labrador` in de ijskast van Canada en de barre kusten van de Zee van Ochotsk. * Schlemiel van het Jaar: De bankrover in Philadelphia die van de kassier een pen moest lenen en die bij het verlaten van de bank zelf beroofd werd` welk feit hij verontwaardigd bij de politie aangaf. * Dier van het Jaar: De ooievaar` wegens de recente misdadige deportatie uit Groot-Ammers.

* Geluksvogel van het Jaar: Stefan Rasmussen` de piloot die daags na Kerstmis een verlengde DC-9 met 122 passagiers aan boord in stukken aan de grond zetten` waarbij al zijn passagiers het er levend af brachten. Rasmussen zei een beetje geholpen te zijn door de sneeuw in de boomkruinen vlak voor de crash. Rasmussen` die 44 jaar is` verklaarde tevens tevreden te zijn over de gang van zaken. En hij liet ons achter met een mooi raadsel. Hij zei dat hij zijn leven zou veranderen. Hoe? Niet meer vliegen? Niet meer vreemdgaan? Wij weten het niet. Ook wij hebben onze goede voornemens met vuur- en drankoffers en met vrome bezweringen uitgesproken` maar omdat we niet door de muil van de dood zijn gevlogen mogen we er weinig waarde aan hechten. Op Rasmussen kunnen we echter rekenen.

Een heel boek zou je kunnen vullen met alle zegeningen die na 1992 over Limburg neer zouden dalen. Limburg, de gouden wig in Europa, de speer naar München en over de Alpen heen naar Italië. Het is nu stil. We moeten zelfs vrezen dat Limburg over een jaartje strompelend over de wegvallende grenzen gaat. Er is bar weinig over van het gouden gewest. Dat viel vóór de Eurotop op te maken uit verhalen in de landelijke pers. Voor veel Randstedelingen lijkt Limburg weer een achtergebleven gebied, zuchtend onder de knoet van de middeleeuwer mgr. dr. J. Gijsen. Friedrichs zei als eerste dat we met een puur Randstadkabinet te maken hebben. Hij werd niet gehoord. Ook niet toen hij voorrekende dat allerlei bezuinigingen Limburg een 7000 arbeidsplaatsen zouden kosten. Inmiddels is het provinciebestuur er ook achter gekomen. Maar dat zal de Randstad een zorg zijn. Burgemeester Peper van Rotterdam heeft oudejaarsdag om miljarden gevraagd voor zijn haven. Die wordt via de Betuwelijn (miljarden) rechtstreeks met het Ruhrgebied verbonden. Schiphol, die andere toegang tot Nederland, moet groter, beter en belangrijker worden. Amsterdam en Rotterdam komen aan de TGV te liggen. Hebben zo een snelle weg naar de Kanaaltunnel. Maastricht krijgt via Houthem-Sint-Gerlach een verbinding naar een zijtakje van de TGV. Wat moeten we nu? Uithuilen en opnieuw naar Den Haag om de hand op te houden? Nou ja, een goed gesprek met de regering is nooit weg. Misschien wil wel iemand van de zittende bewindslieden burgemeester van Heerlen worden. Ook nooit weg. En vuisten op tafel dat de glazen rinkelen, dat zal zeker indruk maken. Maar veel valt er niet te verwachten. Aken en Luik? Leuke neefjes, maar niet echt sterk. Het is beter de blik eens een andere richting uit te laten gaan. Vlaanderen is het machtigste deel van België. Waarom geen herstel van de Zuidelijke Nederlanden? Vlaanderen, Brabant en Limburg als één krachtige economische eenheid? Zou best eens met Antwerpen, de grote concurrent van Rotterdam, over te praten zijn. Er loopt een mooie, nog filevrije weg van Antwerpen, via Eindhoven en Venlo diep Duitsland in. En een naar Geleen en Heerlen. Het kan een machtig blok worden, van Brugge tot Brunssum. Aan het werk.

De reis die president George Bush dezer dagen door het Verre Oosten onderneemt` is een angstig avontuur. Er is het Amerikaanse staatshoofd alles aan gelegen om met name uit Japan terug te keren met een vette economische buit` maar het ziet er vooralsnog niet naar uit dat dat zal lukken.

De trip naar de andere kant van de wereld was aanvankelijk gepland voor afgelopen november en bedoeld om Zuidoost-Azië te verzekeren van blijvende Amerikaanse militaire bescherming in de nieuwe wereldorde. Maar de economische recessie in de VS en toenemende binnenlandse kritiek op Bush' 'buitenlandhobby' deden de president toen besluiten voorlopig thuis te blijven. En brachten Bush eind december tot de ingeving om de uitgestelde reis van een militair-strategische tot een handelsmissie ten bate van Amerika om te vormen.

Verwijten Dat daarmee de hele tour door Australië` Singapore` Zuid-Korea en Japan zowel in diplomatiek als in economisch en politiek opzicht een hachelijke onderneming is geworden` dat hebben de eerste ervaringen in Australië al laten zien. Terwijl Bush op reis ging om - ter hulpverlening aan Amerika's zieke economie - de vrije internationale handel te prediken` kreeg de president in Sidney en Canberra prompt bittere verwijten om de oren over Amerika's eigen hebbelijkheid de Amerikaanse boeren te beschermen (met zware exportsubsidies) tegen de concurrentie van hun buitenlandse collega's. Als Bush komende dinsdag in Tokyo arriveert` moet hij daar onder meer gaan vragen om de opening van Japans grenzen voor Amerikaanse rijst. Maar de Japanse regering Miyazawa heeft al laten weten dat daarvan` om sociaal-culturele redenen` geen sprake zal kunnen zijn. Het protest daartegen van Bush lijkt alleen maar gesmoord te kunnen worden in de boter op zijn eigen hoofd... Japan wordt uiteraard de belangrijkste aanlegplaats voor de Amerikaanse president` die voor zijn vertrek in de VS tegenover een gezelschap werkloze auto-arbeiders verklaarde: "De inzet van mijn trip is drieëerlei: Banen` banen en banen." Japanse auto's die de Amerikaanse markt overspoelen` maken tachtig procent uit van het tekort van 41 miljard dollar op de jaarlijkse Amerikaanse handelsbalans met Japan. Dertig procent van het Amerikaanse wagenpark heeft nu een Japanse merknaam en de grote Amerikaanse automakers (General Motors` Chrysler en Ford) zijn alledrie feitelijk failliet.

Superieur Het probleem is dus duidelijk` maar wat Bush daar in Japan aan wil gaan doen` is verre van evident. Hij zal vragen om grotere toegankelijkheid van de Japanse markt voor Amerikaanse auto's. De Japanse regering op haar beurt zal vermoedelijk wat zachte beloften doen om de eigen autobranche daar te vragen meer Amerikaanse onderdelen te verwerken en hier en daar ook eens een Amerikaanse wagen in een showroom te zetten. En Japan zal mogelijk de technische en milieu-eisen aan te importeren Amerikaanse auto's enigszins verlichten. Veel lijken zulke verzoeken en beloften echter niet te betekenen. De kwaliteit van Japanse auto's is nu eenmaal superieur` zo heeft de Amerikaanse consument beslist. En in de Amerikaanse filosofie heeft de consument per definitie gelijk. "Hoe kunnen we verwachten dat wij Amerikanen in Japan Chryslers kunnen slijten als wij Amerikanen niet eens Chryslers kunnen slijten in Amerika?"` zo luidt de simpele retorische vraag van econoom Samual Kernell van de Universiteit van Californië. President Bush gaat dan ook eigenlijk gewoon op de knieën naar Tokyo. Dat hij 21 Amerikaanse top-ondernemers meeneemt` onder wie Chrysler-president Lee Iacocca` beklemtoont volgens sommige Amerikaanse critici alleen maar de erkenning dat Amerika technologisch haar meerdere heeft gevonden in Japan. "Die captains of industry kunnen beter thuis blijven en in Amerika hun produktie moderniseren dan de Japanners te gaan vragen minder hun best te doen"` aldus Jerry Thomson` industrieel analyst van het Brookings Instituut.

Vernederend Het element van vernedering dat aan de reis van Bush kleeft` is enkele dagen geleden nog versterkt door Japans premier Miyazawa` toen die zijn oproep aan het Japanse bedrijfsleven tot 'vrijwillige concessies' aan de Amerikanen begeleidde met de de uitspraak: "Ik vraag onze industriële leiders om met meer medeleven naar de Amerikaanse situatie te kijken. Voor de Amerikanen is General Motors als de nationale vlag." GM maakte twee weken geleden bekend 75.000 banen te moeten schrappen en 21 autofabrieken in de VS te zullen sluiten. Toch is het ook voor Japan en voor premier Miyazawa persoonlijk van belang de indruk van succes te geven aan het komende bezoek van de Amerikaanse president. Bush immers is als overtuigd aanhanger van het anti-protectionistische principe voor Japan de best denkbare Amerikaanse leider. 1992 is verkiezingsjaar in de VS en alle andere presidentskandidaten zijn - zowel in het Republikeinse als in het Democratische kamp - meer geneigd tot handelsbarriëres tegen Japan dan de herkiesbare George Bush. Gespannen wachten Amerikaanse werknemers` commentatoren en presidentskandidaten af of George Bush straks bij terugkeer uit Japan inderdaad geloofwaardig zal kunnen maken dat hij 'banen` banen` banen' mee naar huis heeft genomen. Voorlopig ziet het ernaar uit dat ook de president zelf en zijn adviseurs bezorgd zijn dat zij de verwachtingen al te hoog hebben gespannen. Langzamerhand beginnen zij nu` tijdens de trip` weer nadruk te leggen op de oorspronkelijke bedoeling van de presidentiele reis naar Azië. Zoals op de `Verklaring van Tokyo' die getekend zal worden en waarin de VS en Japan 'wereldwijd partnerschap' beloven in een internationale veiligheidspolitiek.

Formaliteit Die verklaring zal echter niet meer dan een formaliteit zijn. Hoewel Amerika ernstig wil praten over grotere financiële en militaire bijdragen van Japan aan de wereldvrede` zal dat tijdens dit bezoek moeilijk kunnen. De wendingen in de motivatie van Bush' Aziatische tournee hebben ervoor gezorgd dat zijn minister van Buitenlandse Zaken James Baker niet mee is gegaan en van een welverdiende vakantie geniet in Texas.

De provincie Limburg heeft de Raad van State in november 1990 belangrijke informatie onthouden over afvalverwerker Edelchemie in Panheel. Daardoor heeft de Kroon de afvalstoffenvergunning van het bedrijf niet geschorst. Dat zegt de stichting Omgeving Heel Schoon. De stichting baseert zich daarbij op een niet-openbaar stuk van de afdeling milieu van de provincie Limburg uit november vorig jaar. Daarin staat dat Edelchemie onmogelijk kon voldoen aan alle eisen van het ministerie van VROM, rijkswaterstaat en de provincie. Het bedrijf moest ontmanteld, gesaneerd en weer opgebouwd worden om volgens de milieuregels te kunnen werken. Volgens de afdeling milieu zou dat een investering van enkele tientallen miljoenen guldens vergen. Omgeving Heel Schoon concludeert hieruit dat de provincie Limburg het bedrijf uit economische redenen een afvalstoffenvergunning heeft gegeven en niet naar het milieu heeft gekeken. Had de provincie de Raad van State ingelicht over het bedrag van tientallen miljoenen guldens, dan had de Kroon de vergunning zeker geschorst, is de overtuiging van de milieugroep. Schadeclaim Volgens R. Seerden van Omgeving Heel Schoon koos de provincie eieren voor haar geld: "Voor Edelchemie betekent zo'n enorme investering sluiting. Het bedrijf had dan zeker een forse schadeclaim ingediend. De provincie heeft immers al die jaren gedoogd dat het bedrijf niet volgens de regels werkt." Een woordvoerder van de provincie zegt dat het bedrag van enkele tientallen miljoenen guldens ten tijde van de zitting nog niet bekend was. "Als we die informatie toen hadden gehad, zouden we die zeker niet achter hebben gehouden." Volgens de woordvoerder is het heel gebruikelijk een bedrijf via een stappenplan aan milieu-eisen te laten voldoen, zoals bij Edelchemie het geval is. Ook zegt hij dat het heel gewoon is om daarbij een economische afweging te maken: "Je kunt niet verwachten dat een bedrijf wordt ontmanteld en al z'n kapitaal verbruikt voor milieuproblemen. Bij ieder bedrijf werk je stapsgewijs en naar economisch draagvlak. Bij Rockwool is precies hetzelfde gebeurd." Naleving De stichting Omgeving Heel Schoon vroeg destijds om schorsing van de vergunning. De normen zouden ontoereikend zijn om stank- en rookoverlast te voorkomen. Bovendien zou de provincie Limburg niet in staat zijn om de naleving van de regels te controleren. De stichting zegt dat het bedrijf de nu een jaar in werking zijnde afvalstoffenvergunning aan z'n laars lapt. De provincie zou de eisen voortdurend versoepelen. Milieu-deputé J. Tindemans (PvdA) heeft toegezegd dat voor het zomerreces van Provinciale Staten moet blijken of Edelchemie in staat is de stankoverlast zodanig te beperken dat de bevolking er aanzienlijk minder last van heeft. Schoorsteen Volgens Tindemans vertrouwen Gedeputeerde Staten er op dat de stankoverlast aanzienlijk minder kan door de schoorsteen van Edelchemie zes meter te verhogen en een druppelvanger te plaatsen. Door op de schoorsteen meetapparatuur te zetten, denkt de deputé na 26 mei te weten of het bedrijf voldoet aan de richtlijnen om een vergunning te krijgen volgens de afvalstoffenwet. Omgeving Heel Schoon wil een gesprek met Tindemans over het stuk van de provinciale milieu-afdeling. De actiegroep is ook geschrokken van de passage daarin dat een goede procesvoering en schadelijke uitstoot bij het bedrijf afhangen van de ervaring van de toevallig aanwezige operator. De stichting gaat de juridische mogelijkheden onderzoeken om de afvalstoffenvergunning alsnog geschorst te krijgen.

De subtropische zwembaden in Midden-Limburg hebben er in de kerstvakantie veel profijt van gehad dat Koning Winter dit jaar geen buitenpret in de aanbieding had. Omdat er geen ijs was om op te schaatsen of sneeuw om in te sleeën, zocht de schooljeugd de subtropische zwembaden op. Gisteren passeerden ruim 1.200 bezoekers de kassa van De IJzeren Man in Weert. "Alleen daags voor Kerstmis en Nieuwjaar was het slap, maar op andere dagen trokken we 1.400 tot 1.500 bezoekers: niet alleen jeugd maar ook complete gezinnen. Ze kwamen niet alleen uit de regio Weert, maar zelfs uit Zuid-Limburg", zegt bedrijfsleider J. Vestjens. De gewone overdekte baden trokken beduidend minder bezoekers. Op het moment dat gisteren bij De IJzeren Man het 1.200e entreekaartje was verkocht, telde zwembad De Roerdomp in Roermond amper 50 zwemmers. "Een gewoon overdekt bad is niet meer dan een bak waarin je een duik kunt nemen en is dus niet attractief, zodat alleen de echte zwemliefhebbers komen. We hebben wél warm-waterdagen gehad. De temperatuur was dan niet de gebruikelijke 28 graden, maar 30 graden. Op die dagen trok je vier keer zoveel mensen; niet zozeer de schooljeugd, maar vooral ouderen en ouders met kleine kinderen," zegt bedrijfsleider P. van der Meeren van De Roerdomp. De volgende kerstvakantie zal het in de Roerdomp aanzienlijk drukker zijn, want dan heeft ook Roermond een subtropisch zwembad.

De Koninklijke Harmonie van Roermond is binnenkort te zien in honderden fotoplakboeken over de hele wereld. Talloze toeristen vereeuwigden het gezelschap gistermiddag met foto- en videocamera's tijdens het optreden op de binnenplaats van het aartsbisschopppelijk paleis in Praag. Kort daarvoor paradeerde de "Keuninklikke" voorbij roerloze poortwachters over het Eerste Binnenhof van de Praagse Burcht. De bezoekers lieten zich dat muzikale extraatje goed smaken en gingen - letterlijk - met de muziek mee richting aartsbisschop Miloslav Vlk, vicaris Herman en bisschop Lobkowicx van Praag. Een warm miniconcert volgde, waar tijdens het Tsjechisch volkslied hier en daar een traantje in een zakdoek werd verstopt en de muzikanten - weer leterlijk - schouderklopjes kregen. Vlk zei de Roermondse muziek als een bijdrage aan de Europese eenwording te zien: "Er wordt overal onderhandeld en gepraat, maar jullie brengen wat de mensen nodig hebben: liefde." De Tsjechische aartsbisschop werd benoemd tot honorair lid van de harmonie, een eretitel waarmee hij verguld bleek. Dat was Vlk ook met de ets van de Roermondse kathedraal, die loco-burgemeester Harrie Derks hem aanbood. De aartsbisschop beloofde een gaatje in zijn agenda te zoeken om Roermond en zijn harmonie in maart te bezoeken, wanneer hij naar Nederland komt. Enkele marsen en veel applaus later volgde de "Abmarsch" richting Brno, waar dirigent Har Wolters, voorzitter Jos Spätjens en loco Harrie Derks werden ontvangen door het stadsbestuur. Hotel Astoria is hier de komende dagen het domein van de Koninklijke Harmonie. Hier moet vandaag een prestatie van formaat worden neergezet. In het muziektoernooi "Prager Winter". De Koninklijke Harmonie treedt rond 18 uur als 13e en laatste in haar klasse op. De verwachtingen zijn hooggespannen. "Wij hebben er veel energie in gestopt. De stukken zitten, echt waar", vindt Marijke Creemers, die de tenorsax blaast. In de jury zit ook de Limburger Jo Conjaerts. "Dat is een prettige gedachte, alhoewel hij ons zeker niet zal bevoordelen", denkt Marijke. Dirigent Har Wolters zal vanochtend het concourswerk nog een keer repeteren.

cursief zetten Dienstmededelingen voor het thuisfront: 1. Susan Janssen en Simone van der Velde vieren vandaag hun verjaardag in Brno. Felicitaties ook voor Kitty Wolters, echtgenote van de dirigent. 2. Deze verslaggever schoot op verzoek van drapeaudrager Chris (stuff) Ramakers een rolletje met diens toestel vol. Chris kwam er een paar uur later achter dat zijn accu "eigenlijk" al tijden leeg was. 3. Een huilverhaal van de reisleidster en twee dozen cola halveerden niet alleen de hoogte van een pittige bekeuring, maar zorgde er ook voor dat de bus onder politie-escorte met zwaailicht naar het theater kon racen. Oorzaak van de commotie: de chauffeur had door het rode licht gereden en twee agenten wilden die overtreding "op hun dooie gemak" eens bekijken. 4. De mensen in Oost-Europa zijn bepaald geen vrolijkerds. Na twee dagen Praag typeerde Rard Spätjens (13) raak: "Ik heb vandaag voor het eerst een Tsjech zien lachen". 5. Chris Ramakers en Harrie Cillekens hebben gisteravond telefonisch ingestemd met de benoeming van Jan Sevriens als dirigent van het Roermonds Mannenkoor.

Het brandweerkorps van Weert heeft vorig jaar niet vaak hoeven uitrukken om hulp te verlenen. Moest de brandweer in 1990 nog 121 keer in de bres springen bij hulpverlening, vorig jaar was dit slechts 105 keer. Hulpverlening door de brandweer varieert van het opruimen van wespennesten of de verwijdering van olie na verkeersongelukken tot het bevrijden van slachtoffers uit autowrakken of het opduiken van drenkelingen. Volgens de commandant J. Beesems van de brandweer Weert komt de daling op het conto van verschillende werkzaamheden. Allereerst is het aantal verkeersslachtoffers dat bevrijd moest worden, gedaald van vijf in 1990 tot drie in 1991. Het verlenen van bijstand aan verkeersslachtoffer buiten de gemeente Weert daalde zelfs van 20 tot 11. Verder moesten vorig jaar slechts 11 wespennesten worden `opgeruimd', terwijl er dat in 1990 nog 24 waren. Beesems schrijft die afname deels toe aan de verbeterde voorlichting aan Weertenaren over `hoe te handelen bij de overlast van wespen'. Tot slot zijn relatief veel klussen een klein beetje gedaald. Zo is het aantal metingen naar de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen bijvoorbeeld gedaald van 5 in 1990 tot 3 in 1991. Het complete jaaroverzicht van de brandweer Weert wordt in maart aan het college van B en W aangeboden.

Voor de talloze Indianen-volken is de twaalfde oktober, de dag dat Columbus in 1492 in Amerika voet aan wal zette, nooit een feestdag geweest. In hun ogen valt er niets te vieren. De 500ste verjaardag van Columbus' 'ontdekking', die komend jaar door tal van feestelijkheden wordt omlijst, is voor de Indianen op het continent een jaar van herdenking van 500 jaar "volkerenmoord, slavernij en milieuvernietiging". Columbus symboliseert voor hen vijf eeuwen onderdrukking. In een tijd dat Indianen niet golden als mensen woonden er op het continent 45 miljoen. Miljoenen van hen stierven aan ziektes, in oorlogen met de Spanjaarden of onder het juk van de slavernij. Rond 1540 telde de Indiaanse bevolking van Latijns-Amerika nog maar 15 miljoen zielen. Tweederde van de oorspronkelijke bevolking was omgekomen. "Vergeleken met Columbus was Hitler een jeugdige delinquent", meent de Indiaanse activist Russell Means. De woede over de viering van een Columbus-jaar dreef de organisaties van inheemse volken, van Eskimo's tot de bewoners van Vuurland, tot elkaar. Nog nooit kwamen zoveel vertegenwoordigers van Indianen bijeen als anderhalf jaar geleden in Quito, de hoofdstad van Ecuador, toen 120 volken acte de présence gaven. Zij schaarden zich achter de 'Verklaring van Quito', waarin Columbus postuum stevig de oren wordt gewassen en de Indianen elkaar beloven de 500ste verjaardag aan te grijpen als "een gelegenheid voor het versterken van onze gemeenschappelijke strijd voor bevrijding". Dit jaar volgde een tweede Continentale Ontmoeting van Inheemse Volken, in Guatemala, die werd afgesloten met een grote demonstratie voor het recht op zelfbeschikking. Een oproep van Indianen om 1992 uit te roepen tot het 'Jaar van de Inheemse Volken' haalde in de Verenigde Naties echter geen meerderheid. De protesten van Indianen overal in Latijns-Amerika, de Verenigde Staten en Europa overstijgen het debat over het historische belang van Columbus. De onderdrukking stamt volgens organisaties van Indianen niet alleen uit het verleden maar evenzeer uit het heden. In veel delen van de 'Nieuwe Wereld' gelden Indianen nog steeds als tweederangs burgers. In de staat Arizona zijn vergevorderde plannen voor de bouw van een sterrenwacht met de sterkste sterrekijker ter wereld, op een berg aan de rand van een Apache-reservaat. Dat de berg, door de blanken Mount Graham en door de Indianen 'diepgewortelde berg' genoemd, voor de Apache een religieus centrum is heeft de plannenmakers niet kunnen afschrikken. Als om zout in de indiaanse wonden te wrijven, wordt de sterrenwacht vernoemd naar¨¨¨Christopher Columbus. Opvallend is wel dat de protesten van Indianen niet stuiten op de muur van onbegrip die honderd jaar geleden nog hun deel was. De viering van de 'Vijfhonderdste verjaardag' is soberder dan in 1892, toen Columbus vooral in de Verenigde Staten gold als een onomstreden symbool van democratie en vrijheid en van het krantenjongen-tot-miljonair-syndroom. De feestcommissies kunnen anno 1992 niet meer om de twijfels over Columbus heen. Bij twee herdenkingstentoonstellingen in Washington viel de naam van de Italiaans-Spaanse ontdekkingsreiziger zelfs geen moment.

Was hij de eerste Amerikaan? De meest invloedrijke man van de moderne maatschappij? Een jood? Was hij erger dan Hitler en Atilla de Hun? Of was hij slechts een zeer competente zeevaarder? Of, want ook dat wordt gezegd: een onbekwame zeeman? Het lijstje typeringen van Christoffel Columbus kan moeiteloos met enige tientallen, mogelijk zelfs honderden voorbeelden, uitgebreid worden. Want de geschiedenisboeken tellen weinig namen die zo omstreden zijn als de in het Italiaanse Genua opgegroeide Cristoforo Columbus. Er zijn nauwelijks vergelijkbare voorbeelden te noemen van grote historische figuren, die in de loop der eeuwen zo het onderwerp van mythevorming zijn geworden als de man die aan het eind van de vijftiende eeuw in dienst trad van het Spaanse koningspaar, Isabella van Castilië en Ferdinand van Aragon. Sinds die tijd droeg hij een Spaanse naam: Cristó Colón. Mythes Het leven van de ontdekkingsreiziger met zoveel mythes, onwaarheden, en verschillende interpretaties is omgeven, is voor een deel te wijten aan het feit dat over de eerste tientallen jaren van zijn leven weinig bekend is. Pas vanaf 1492 is er meer informatie voorhanden. Columbus werd vermoedelijk in 1451 geboren, als zoon van een wolwever. In zijn familie moeten echter ook zeevaarders zijn voorgekomen, wat niet vreemd was, want Genua was een belangrijke zeemogendheid. De jeugdige Columbus leerde in de zelfstandige republiek al snel de kunstgrepen van het zeevaardersvak. Er volgden handelsreizen naar de Levant, Noordwest-Europa en IJsland. In 1476 week hij uit naar Portugal, maar een bewuste keuze was dat niet. Columbus voer mee op een handelsvloot die vanuit Genua koers zette naar Engeland. Onderweg werden de schepen overvallen door Franse kapers, maar hij slaagde erin zich op het nippertje aan wrakstukken vast te klampen en de Portugese kust te bereiken. Oceaanzeilers Portugal was toen al enige tijd op zoek naar nieuwe handelsroutes en nieuwe gebieden. Portugese expedities vestigden vanaf het begin van de vijftiende eeuw handelskantoren, forten en nederzettingen langs de Afrikaanse kust en waren naarstig op zoek naar de oostelijke zeeroute naar Indië. De Portugezen waren samen met de Castilianen de beste oceaanzeilers van de wereld. Zijn liefde voor de zee voerde Columbus op vele reizen, waarschijnlijk in opdracht van Genuese handelshuizen, naar verscheidene kusten, maar zijn plan, om via het westen naar het oosten - naar India, China, Japan - te varen, strandde voorlopig. De westelijke route was volgens hem veel gemakkelijker en korter. Op grond van studie, informatie van de Italiaanse geleerde Toscanelli, verhalen van Marco Polo en na lezing van het geschrift Imago Mundi van Pierre d'Ailly, kwam hij tot de conclusie dat Azië dichtbij de westkust van Europa lag. De oostkust van Azië zou zich bevinden op de breedtegraden waar in werkelijkheid Amerika lag. Strijd Bij de Portugese vorst Joáo II, aan wie hij zijn plan voorlegde, kreeg hij nul op het rekest. Ook in Spanje, waar hij vervolgens zijn toevlucht zocht en de steun van Isabella probeerde te vinden, werden zijn ideëen lauw ontvangen. De strijd tegen de Moren slokte alle aandacht op. Toen in 1492 met de val van het koninkrijk Granada de katholieke vorsten Isabella van Castilië en Ferdinand van Aragon een einde maakten aan 700 jaar aanwezigheid van de moslims in Spanje, en de verbanning van de joden een feit was, keerden de kansen van Columbus. Na pittige onderhandelingen mcht Columbus zijn droom in praktijk brengen: op zoek naar China en Japan voor goud, zijde, parels en specerijen. Tot zijn dood zou hij ervan overtuigd blijven de oostkust van beide landen ook daadwerkelijk ontdekt te hebben. Vikingen Columbus was niet de ontdekker van Amerika, daar zijn bijna alle historici het wel over eens. De Vikingen stichtten omstreeks het jaar 1000 al een nederzetting op het Amerikaanse vasteland, in Newfoundland. Bovendien zouden andere bevolkingsgroepen al voor Columbus Amerika hebben bereikt. Een hele lijst concurrenten dringt zich op: er zijn in dit verband mythische verhalen van Engelse, Bretonse en Portugese zeelui in omloop. Ook Chinezen, Ierse monniken, en Romeinse christenen zouden al ver voor Columbus de weg naar de Nieuwe Wereld hebben gevonden. Alle pre-Columbiaanse voorgangers hadden één ding gemeen: ze lieten geen tastbare bewijzen achter. Hun reizen waren niet voor herhaling vatbaar, ze konden niet getuigen van hun ontdekkingen. En een echte ontdekking moet je kunnen navertellen. Columbus kon dat. Hij baande de weg van de verovering van de Nieuwe Wereld door de Europeanen. Sinds Columbus is Amerika een deel van de Europese Wereld en het begin van uitgebreide contacten tussen de Oude en Nieuwe Wereld. Het Amerikaanse weekblad Newsweek drukte dat onlangs in een speciale uitgave kort en krachtig uit: "Columbus had consequences." Erfenis Met die drie woorden begint de controverse over de erfenis van Columbus, die mogelijk deze hele eeuw nog voortduurt en waarvan de emoties het hoogst oplaaien in Spanje, de Verenigde Staten en Latijns-Amerika. Voor- en tegenstanders van het herdenkingsjaar 1992 slijpen de messen en laten hun mening uitdrukkelijk horen. Sleutelwoorden bij de tegenstanders zijn: genocide, kolonialisme, volkerenmoord, milieuverontreiniging, verspreiding van ziekten, hebzucht, slavernij. Een grote stap op weg naar democratie, nieuwe wereld, nieuwe produkten, de verdiensten van de multiculturele en -raciale samenleving, de uitwisseling van culturen, de vermenging van rassen en culturen, de invoer van nieuwe plante- en diersoorten zijn de andere begrippen. De oorspronkelijke bewoners, de Indianen, wijzen op de genocide die het resultaat is geweest van de komst van Columbus, waarbij miljoenen Indianen om het leven kwamen. In zijn in 1990 verschenen boek 'The Conquest of Paradise' haalde de Amerikaanse historicus Kirkpatrick Sale vernietigend uit naar Columbus en zijn navolgers: "Columbus was de man die het idee van slavernij uitbreidde van persoonlijke slaven naar de slavernij van een heel ras als motor van een uitbuitende economische machinerie." Antropoloog Sale heeft in de wetenschappelijke wereld veel medestanders, maar toch deelt lang niet iedereen zijn mening. De Britse schrijver en Columbus-biograaf John Davies neemt het nadrukkelijk voor Columbus op: de ontdekkingsreiziger wilde geen mensen uitbuiten, hij wilde onderzoeken en was in feite cultureel antropoloog. "Vanaf het eerste moment dat hij met ze in contact kwam, hield hij van de Indianen. Als je zijn brieven en logboeken leest, had hij respect voor hen. De enige schuldige persoon is ...koningin Isabella van Spanje. Waarom vallen ze haar niet aan? Dat is laf." De Amerikaanse weekbladen Newsweek en Time probeerden onlangs de discussie over Columbus en zijn erfenis te relativeren. Newsweek: "Het probleem is dat degenen die Columbus afwijzen, evenals de mensen die van hem een idool maken, naar de geschiedenis kijken met een hedendaagse bril. Voor de problemen van minderheden, niet-Europese culturen en de problematiek van de regenwouden bestaat tegenwoordig veel belangstelling. Als je alleen daar naar kijkt, is het gemakkelijk om Columbus en andere ontdekkingsreizigers af te schilderen als mensen die vreemde beschavingen verwoestten en de natuur vernietigden. Dat is een beeld van verdoemenis. Maar het laat ook veel weg." Verwijten Time: "De Columbus-controverse heeft weinig te maken met 1492 en bijna alles met 1992." Time heeft ook scherpe verwijten aan het adres van Sale: "In zijn werk zijn kwaad en onrecht dingen die exclusief uit Europa komen. Het lijkt alsof de oorspronkelijke bewoners geen echte geschiedenis hebben, geen beschaving, geen oorlog, geen wreedheden, geen rijken, voor de komst van de blanken. Het is een mythe dat de pre-Columbiaanse samenlevingen zo perfect waren." Op donderdagavond 11 oktober 1492, omstreeks tien uur, ruim twee maanden nadat Columbus met drie schepen uit Zuid-Spanje vertrokken was, ontdekte zijn matroos Rodrigo de Triana land in zicht. Enkele uren later zou Columbus aan land gaan van één van de Bahama-eilanden, die in de Indianentaal Guanahani werd genoemd. De ontdekkingsreiziger zou het eiland weldra omdopen tot San Salvador. Behalve dat hij op zoek was naar goud en nieuwe gebieden, wilde de godvruchtige Columbus de bewoners van het eiland ook bekeren tot het christendom. In zijn scheepsjouraal schreef hij: "In de hoop dat ze met ons bevriend zouden raken, en in de mening dat het beter was wanneer deze mensen eerder uit liefde dan uit dwang zich van hun dwalingen tot ons Heilige Geloof bekeerden, gaf ik aan enkele van hen rode mutsen en glazen kralen, die ze op hun borst bevestigden, en nog vele andere dingen van geringe waarde, die hun zoveel plezier deden en zoveel vriendschap voor ons wekten, dat het wonderbaarlijk was. Ze zijn dienstvaardig en vlug van begrip. Ik denk dat ze zonder enige bezwaren christenen zullen worden, want ze leken me geen eigen godsdienst te hebben." Indianen Columbus werd ontvangen door het volk van de Taino's, maar noemde hen Indianen, omdat hij in de veronderstelling verkeerde voor de kust van India te zijn geland. Van de inboorlingen had de ontdekkingsreiziger een goede indruk: "Ze waren heel goed gebouwd, recht van lijf en leden, zeer welgeschapen mensen. Hun ogen zijn heel mooi en niet klein. Ze zijn heel vriendelijk." Op zijn eerste reis deed Columbus ook Hispaniola (Dominicaanse Republiek en Haïti) en Cuba aan (Cipango), waarvan hij vermoedde dat het Japan was. Op Hispaniola liet hij een nederzetting achter om handel te drijven met de inboorlingen en de jacht naar goud voort te zetten. Want dat had Columbus op zijn eerste reis nauwelijks gevonden. Zwarte legende Maar de Italiaanse ondekkingsreiziger in Spaanse dienst kreeg de titel van admiraal en bevelhebber van de nieuwe koloniën en zou nog drie reizen naar de Nieuwe Wereld maken. Vele andere Spaanse ontdekkingsreizigers - de conquistadores - zouden volgen. De confrontatie met de Indiaanse cultuur bracht grote rampen teweeg en ging de geschiedenis in als 'la Leyenda Negra', de Zwarte Legende. De protestantse tegenstanders van het katholieke Spanje, Holland en Engeland, in de zeventiende eeuw allebei zeer actief in de internationale slavenhandel, zouden uit politieke en propagandistische overwegingen 'de zwarte legende' verder verspreiden.

* De ontdekkingsreis van Columbus.

Graphics: ANP

In de pagina over de belastingen en de sociale zekerheid in 1992, die afgelopen donderdag in deze krant verscheen, is een klein foutje geslopen. Onder het kopje 'tariefgroep 2' met een belastingvrije som van f 5.225 voor 1992 staat dat hiervoor tweeverdieners en alleenstaande ouders, die niet in groep 4 of 5 vallen, in aanmerking komen. Er is nog een derde, belangrijke categorie, die in tariefgroep 2 valt: de alleenstaanden. Die groep moet nog aan het lijstje toegevoegd worden.

Wie komende dinsdag Philips Nederland belt, loopt grote kans een manager aan de telefoon te krijgen. Terwijl de rest van het personeel de hele dag nadenkt en praat over 'klantvriendelijkheid', kunnen hun bazen die in praktijk brengen, voorzover ze niet nodig zijn bij de organisatie van de 'Dag van de Klant'. Bijna alle Philips-werknemers in West-Europa doen dinsdag mee aan de 'Customer Day'. Toespraken van Philips-topman Timmer (via de satelliet) en van het plaatselijk management gaan vooraf aan een dag vol discussie en massale communicatie. Dat moet niet alleen leiden tot een betere behandeling van de klant, maar ook tot een verbetering van de bedrijfscultuur. Centurion Een betere bedrijfscultuur is van het begin af aan een belangrijke doelstelling geweest binnen de Centurion-campagne die Philips-topman Jan Timmer anderhalf jaar geleden startte. Weg met de bureaucratie, waarin iedereen zich achter iedereen kan verschuilen en waarin signalen van de basis de top niet bereiken. Timmer heeft er steeds op gehamerd, maar even veelvuldig klinken geluiden dat deze doelstelling nog lang niet gerealiseerd is. Het beeld dat aldus dreigt te ontstaan: Philips ligt met snijden op schema, maar met het wekken van nieuwe levensgeesten in het achterblijvende lichaam wil het maar niet vlotten. Terwijl de nieuwe technologie (HDTV, CD-I en DCC) veelbelovend is, overheerst nog het idee dat Philips een logge en trage organisatie is, waarin goeie ideëen niet gedijen. Met de 'Dag van de Klant' wil Philips op dit punt een duidelijke omslag bereiken. De andere aanpak, de betere bedrijfscultuur en de grotere klantgerichtheid is dinsdag niet langer een zaak zijn van dure trainingen voor hogere managers. Nee, iedereen kan Jan Timmer dan eens vertellen hoe het moet. Tafeloudste Honderdduizend Philips-werknemers nemen eerst gelijktijdig kennis van Timmers boodschap via de satelliet en gaan daarna in discussiegroepjes van zes tot tien mensen uiteen om te discussiëren. Ieder groepje staat onder leiding van een 'tafeloudste'. Daarvan zijn er bijna 20.000. De gespreksleiders zijn geïnstrueerd door 1350 trainingsleiders. Die trainingsleiders zijn weer voorbereid door 250 projectmanagers. Vooraf geformuleerde stellingen over klantvriendelijkheid van de eigen organisatie worden door de groepen besproken en van commentaar voorzien. De uitkomsten daarvan worden 's middags nog per telefoon, fax of via computer-netwerken naar het Evoluon in Eindhoven gestuurd. Timmer gaat dan in een middag-uitzending nog reageren op suggesties en vragen. Satelliet De gekozen massale aanpak vloeit deels voort uit het cadeautje van de PTT bij het eeuwfeest van Philips: zendtijd per satelliet. Maar dat uiteindelijk voor deze vorm - met allerlei organisatorische problemen - is gekozen, heeft vooral te maken met de hoop dat de wetten van de massapsychologie hun werk doen. Volgens directeur drs. ing. Matthijs Vermaas van de Philips-afdeling Organisatie en Efficiency is het project een prachtige manier om het hele bedrijf te mobiliseren. "Het is eigenlijk een combinatie van communicatie en training. Je kunt volstaan met het rondsturen van een video met een toespraak van de Philips-president en dan maar hopen dat iedereen ernaar kijkt. Op die manier maken mensen zich de doelstellingen en ideëen niet erg eigen. Bij een traditionele training zijn weer veel te weinig mensen betrokken. Nu bereik je in een klap bijna alle Philips-werknemers in Europa en ze krijgen bovendien de kans om te praten over de gang van zaken in hun eigen bedrijf." Decentraal Er moet dinsdag duidelijk sprake zijn van tweerichting-verkeer. Philips wil geen sterk centraal geleide organisatie meer zijn, waarin de top aan de basis vertelt hoe het moet. Dus naast 'top-down' ook 'bottom-up' in het bij de multinational onvermijdelijke Engels. Omdat de televisie-uitzending van Timmers toespraak via de D2-Mac-normen wordt verzorgd, is die in liefst negen talen te beluisteren. In Hongarije en Finland zorgen vertalers ter plaatse voor het verstaan van de boodschap. Bij deze aanpak past ook de centrale organisatie van de dag. Vertegenwoordigers van de Philips-landenorganisaties zijn weliswaar in Nederland bijgepraat over opzet en aanpak, maar hebben het vervolgens in eigen land zelf mogen organiseren. Zo wordt in Engeland een eigen 'videoband' vertoond, voorafgaand aan Timmer. Krachten En daarmee komen we op het psychologische effect van de grootscheepse en tamelijk spectaculaire operatie. Na reorganiseren en afstoten is het bedrijf toe aan een omkering in de beeldvorming. Vermaas: "Er zijn veel krachten in dit concern. Ze zijn misschien in het verleden onvoldoende gebundeld of niet voldoende te gelde gemaakt, maar ze zijn er wel. Nu moeten we het mentale dal uit en weer een winning team willen worden. Niet alleen wat betreft technologie, ook wat betreft omzet en winstgevendheid." Naast concrete aanbevelingen over klantenonderzoek en klantenservice-organisatie, is daarbij een andere instelling van de werkers in het bedrijf steeds in beeld geweest. "Klantgerichtheid raakt iedereen binnen de organisatie. Daarbij moet je de klant niet te eng zien", zegt De Vries. "De klant is diegene die ons werk in ontvangst neemt. Dat kan dus ook een andere Philips-afdeling zijn. Het uitgangspunt moet zijn: je werkt niet voor de baas, maar voor een klant. Die betaalt ons uiteindelijk."

Alvorens in te gaan op het zélf verkopen van het huis en het schenken van geld aan de kinderen nog het volgende. Als ouders de blote eigendom van een huis verkopen aan hun kinderen, is het veelal zo dat de kinderen geen contanten hebben om die koopsom te voldoen. Wat dan gezongen? Heel simpel. Die koopsom wordt vaak kwijtgescholden. Soms ineens. Soms trapsgewijs. Dat kan bij onderhandse acte. Dus zonder notaris. Ouders kunnen ook geldbedragen schuldig erkennen aan de kinderen. Maar die 'erkenning' moet bij notariële acte geregeld worden. Als geen contant geld aanwezig is, lenen de ouders van hun kroost het geld dat ze eerst hebben geschonken. De kinderen hebben dan een vordering op pa en/of ma. De ouders lenen tegen daadwerkelijke betaling van rente, want anders is het een luchtballon die de fiscus doorprikt. Uitleg Die rente hoeft niet de volle mep te zijn van de normale rente, die op schulden betaald moet worden. Met een percentage van 6 of 7 neemt de fiscus genoegen. In dit geval kunnen de ouders die rente aftrekken en moeten de kinderen ze als inkomen aangeven. Dat heeft fiscale consequenties als de kinderen geen gebruik kunnen maken van de rentevrijstelling van f 1.000 per persoon of f 2.000 per echtpaar. En het werkt nadelig als de kinderen in een hogere tariefgroep vallen voor de inkomstenbelasting dan de ouders. Dan is het natuurlijk niet de meest ideale oplossing. De notaris zal bij deze transacties tekst en uitleg geven over alle haken en ogen, die eraan kleven. Als alles notarieel goed geregeld is, heeft niemand er verder omkijken naar. Maar ja, je moet er wat voor over hebben als je wilt voorkomen dat je huis (of geld) in handen van de fiscus valt of opgaat aan het bejaardentehuis. Bepalen Terug naar het zélf verkopen van een huis. Ouders kunnen om elke discussie met kinderen te voorkomen het huis gewoon van de hand doen aan een derde. Ze beuren de verkoopprijs, nemen hun intrek in een kleine huurwoning en klaar is kees. Het nadeel is dat je dan wel dat je huur moet betalen. Dat heb je bij een verkoop met het recht van bewoning niet nodig. Het voordeel is dat de ouders zelf kunnen bepalen wat ze met het geld doen. Ze kunnen het geld schenken aan hun kinderen. En dat is ook een mogelijkheid om het betalen van successierecht en wat dies meer zij te omzeilen. Telefoon Het punt schenkingen is weer een hoofdstuk apart. Ouders, die geen eigen huis bezitten, maar wel vermogen hebben, kunnen van deze mogelijkheid gebruik maken. Dat geldt ook voor de ouders die hun huis zelf verkocht hebben. Ook van schenkingen weten notarissen alles af. Het is overigens niet per se nodig bij elke schenking een notaris in te schakelen. Wie niet graag naar een notaris stapt, maar toch het zekere voor het onzekere wil nemen, kan zijn licht opsteken bij de notaristelefoon. Via het telefoonnummer 070-3469393 kan eenieder daar op werkdagen van 9 tot 14 uur terecht voor alle gewenste inlichtingen. Daar kunnen ook gratis brochures worden opgevraagd. Aanvaarden Bij schenkingen is sprake van vrijgevigheid. Daarbij wordt een ander bevoordeeld. Het maakt niet uit waarom. Van de mogelijkheid hierover geen schenkingsrecht en eventueel later geen successierecht te betalen, kan iedereen gebruik maken. Degene die het geld krijgt, moet dat ook aanvaarden. Anders is van een schenking geen sprake. Wat dat betreft is in ons land alles aan regels gebonden. In een land als België gaat het er heel anders aan toe. Daar kennen ze het systeem van de schenking van hand tot hand. Als Belgische ouders hun kinderen bij wijze van spreken elk drie ton in de hand drukken, is dat pico bello in orde. Daar kennen ze het begrip schenkingsrecht niet. Dat is overigens een van de redenen dat nogal wat vermogende Nederlanders naar België zijn vertrokken. Maar dat is weer een ander hoofdstuk. Overmaken Hoe schenk je geld? Heel eenvoudig. Je maakt de centen, die je wilt schenken, over op de bank- of girorekening van de begunstigde. Dan ben je klaar. Dat geldt ook voor effecten. Die kunnen gewoon op een andere naam gezet worden via de bank of commissionair. Toch is het oppassen geblazen! Want een verklaring dat je Piet of Klaas vanwege een schenking geld schuldig bent, telt niet. Voor het schenkingsrecht zijn fiscale vrijstellingen. In 1992 kan een ouder aan een eigen, stief- of pleegkind vrij f 6.999 schenken. Dat kan verder elk jaar. De bedragen worden jaarlijks fiscaal aangepast. Verder is ook een eenmalige vrijstelling van f 34.996 mogelijk aan een kind dat ouder is dan 18 maar jonger dan 35 jaar. Die eenmalige vrijstelling telt ook als de wederhelft van een kind aan deze leeftijdsgrens voldoet. Schenkingen tot f 6.999 hoeven niet gemeld te worden bij de inspecteur van de registratie en succesie. Dat moet bij de eenmalige schenking van f 34.966 wel gebeuren maar dan moet tevens een beroep op de vrijstelling gedaan worden. Wie meer geeft dan genoemde bedragen, is alleen over het meerdere schenkingsrecht verschuldigd.

De Palestijnse delegatie heeft nog niet besloten of zij zich terugtrekt uit het morgen in Washington te hervatten vredesoverleg over het Midden-Oosten.

Woordvoerster Hanan Ashrawi van de delegatie zei gisteren dat een besluit over een boycot zal afhangen van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). De Palestijnen schortten hun vertrek op uit protest tegen het Israëlisch besluit om twaalf Palestijnen uit de bezette gebieden te deporteren na de moord op een joodse kolonist in de bezette gebieden. Ook de delegaties van Syrië, Jordanië en Libanon stelden afgelopen zaterdag hun vertrek naar Washington, uit solidariteit met de Palestijnen, uit. De Israëlische minister van Defensie Moshe Arens zei gisteren dat de uitwijzing van de Palestijnen door zal gaan, ondanks zeer scherpe kritiek van de EG, de VS en Rusland. De Israëli's willen vandaag gewoon naar Washington vertrekken.

Saddam Husayn heeft in het geheim nucleaire materialen en atoomgeleerden naar Algerije gestuurd. Nog voordat de eerste inspectieteams van de VN vorig jaar maart arriveerden in Irak, smokkelde dat land meer dan tien ton uranium naar Algerije. Westerse inlichtingendiensten en de Israëlische geheime dienst Mossad hebben dat bevestigd. De vrees is hierdoor gegroeid dat Irak en Algerije een nucleaire as hebben gevormd om 's werelds eerste islamitische atoombom te maken. Een dergelijk atoom-pact tussen de twee landen is een regelrechte bedreiging voor Zuid-Europa` Israël en het Midden-Oosten. De meest recente politieke ontwikkelingen in Algerije` waar fundamentalisten enorme verkiezingswinsten boekten, hebben de ongerustheid bij westerse inlichtingendiensten alleen maar vergroot.

Reactor Officiële woordvoerders zeggen dat de Iraakse atoomtechnici en de nucleaire materialen waarschijnlijk bestemd zijn voor een reactor van Chinese makelij in Algerije die begin volgend jaar in werking moet treden. De Iraakse zending zou een beloning zijn voor de stilzwijgende steun van Algerije aan Irak tijdens de Golfoorlog. Een nucleair verbond met Algerije stelt Saddam Husayn bovendien in staat te ontsnappen aan het nauwlettende toezicht van de VN.

CIA Satellietfoto's van de Amerikaanse dienst CIA onthulden een jaar geleden dat Algerije, met Chinese hulp, bezig was met de bouw van een 15 megawatt kernreactor op een verlaten` streng bewaakte plek in de heuvels van het Atlasgebergte in Ain Oussera` 160 kilometer ten zuiden van Algiers. Algerije en China hebben ontkend dat de reactor gebruikt zal worden om plutonium te produceren. Maar experts menen dat het nog maar drie jaar zal duren voordat Algerije haar eerste bom ('formaat Nagasaki') kan maken. Algerije is het enige Arabische land met nucleaire potentie dat het non-proliferatieverdrag niet heeft ondertekend.

De twee belangrijkste republieken van de voormalige Sovjetunie` Rusland en de Oakraïne, zijn in een hoog oplopend conflict verzeild geraakt over de verdeling van materieel en manschappen van het Rode Leger.

De ruzie tussen Moskou en Kiev draait vooral om de Zwarte-Zeevloot en andere onderdelen van het Rode Leger` voor zover die zich bevinden op het grondgebied van de Oekraïne. Bovendien dreigen onlusten te ontstaan als gevolg van de Oekraïnse eis dat ook niet-Oekraïense soldaten en officieren trouw moeten zweren aan deze onlangs onafhankelijk geworden republiek. Gisteren zouden de eerste 10.000 militairen de eed van trouw moeten afleggen. Volgens verslaggevers in Kiev hebben 2.000 militairen, die niet van Oekraïnse afkomst zijn, dit geweigerd.

Vraagtekens De kiem voor het conflict werd eind vorige maand gelegd toen pogingen van Russische zijde om het hele voormalige Sovjet-leger onder één opperbevel te houden mislukten. De Oekraïne` alsmede de overwegend Roemeense republiek Moldova en de Kaukasische republiek Azerbajdzjan, eisten een eigen leger. Het enige dat de de elf republieken van het Gemenebest overeenkwamen was dat de strategische kernstrijdkrachten onder gemeenschappelijk opperbevel zouden blijven.

Strijd Bij de strijd tussen Moskou en Kiev gaat het erom of de Zwarte-Zeevloot al dan niet tot de strategische strijdkrachten behoort. Nee` zeggen de Oekraïners` want die vloot beschikt niet over kernraketten. Ja` zeggen de Russen` want die vloot bevat schepen met lanceercapaciteit voor zulke raketten. Volgens de letter van het akkoord van Minsk heeft Moskou gelijk. Bovendien vinden de Russen dat de internationale erkenning van hun republiek als erfgenaam van de Sovjetunie ook betekent dat de vloot van hen is. Bovendien lijkt het onmogelijk dat de Oekraïne zich een vloot kan veroorloven. De Zwarte-Zeevloot telt 300 schepen en is volgens Russische defensiespecialisten` in guldens uitgedrukt` 150 miljard waard. Het onderhoud kost nog eens zo'n bedrag.

Buschauffeur zijn is ook niet alles. Onprettige werktijden, vaak onvriendelijke passagiers, nooit verlof met feestdagen. Toch liggen ze niet vaak dwars. Busstakingen zijn zeldzaam in ons land. Neem nu de tweehonderd mannen en vrouwen van de Maastrichtse stadbus. Elke tweede maandag van december vechten ze voor hun verlof. Nemen verlof om verlof te krijgen. Staan dagen eerder voor het verlofloket, dat die dag om 05.00 uur opengaat. De eerste negen krijgen de door hen gewenste dagen. De rest moet maar afwachten. Ze ondergaan het gelaten. Maastricht heeft te weinig chauffeurs, weten ze. Het is een kwestie van centen. De Eurotop levert geld op. Aan een buschauffeur valt niets te verdienen.

Bij een ongeluk tussen een VSL-bus en een personenauto met aanhanger, zaterdagmiddag in Hulsberg, zijn vier zwaargewonden en drie lichtgewonden gevallen. Ze zijn buiten levensgevaar.

een Maastrichtse chauffeur, frontaal tegen een auto met aanhanger. In de wagen zat een echtpaar uit Beek met drie kleine kinderen. De bestuurder, zijn vrouw en twee van de kinderen werden zwaargewond naar het De Weverziekenhuis in Heerlen vervoerd. Het derde kind raakte lichtgewond.

Over de oorzaak van het ongeluk bestaat geen duidelijkheid. De politie vermoedt dat de bus in een slip raakte en daardoor op de andere weghelft terechtkwam, waar ze tegen de tegenligger botste. Twee inzittenden van de bus liepen ook lichte verwondingen op.

Toen een familielid van de zwaargewonden uit Schimmert hoorde wat er was gebeurd, liet hij alles in de steek en snelde naar het ongeluk. Hij had een frietpan op het fornuis staan in zijn woonwagen en vergat het vuur uit te draaien. Zijn caravan vloog in brand en brandde helemaal uit.

Voor het eerst gonst het in het nieuwe theater van de stemmen van speciaal voor de gelegenheid opgedofte gasten. Het nieuwe Theater aan het Vrijthof in Maastricht ontvangt hen met wijd open deuren en showt niet zonder trots zijn vele foyers, zijn diverse bars en zijn twee zalen. Dat is het evenwel niet alleen waar dit uitgekiende publiek voor komt. Het komt vooral voor de uitprobeeravond, die, zo weet men, een bijzonder optreden van de eerste burger van de Limburgse hoofdstad bevat. Burgemeester Philip Houben wil deze eerste zaterdagavond van 1992 op geheel eigen wijze dankjewel zeggen tegen de pakweg veertig sponsors die de bouw van het theater mede mogelijk maakten.

Plaats Zij zitten uiteraard pontificaal op de eerste rijen (de rest van het hooggeëerd publiek heeft honderd gulden voor een kaartje neergelegd), als plotseling in een pikdonkere zaal de stem van Houben onontkoombaar in hun oren dreunt. "Hoe zit dat nou?" bast de gelegenheids-conferencier streng tot zijn gehoor. "Op uw eigen stoel, in uw eigen theater?" Zij zien hem niet, hij ziet hen wel. "Door een spleetje in het gordijn zag ik u net wel zoeken. Ik denk nog: die weten hun plaats niet. Maar dat komt wel vaker voor in Maastricht." Het eerste lachsalvo kan hij in zijn zak steken. Dit publiek heeft er zin in, zoveel is zeker. "Gelukkig bent u door het theaterpersoneel snel op uw plaats gezet."

Het optreden van burgemeester Houben moest een hommage aan de sponsors zijn. Samen brachten zij 6,5 miljoen gulden bijeen. Dank, dank, dank aan alle gulden-gevers. Met een schijnwerpertje zoekt Houben, zelf nog altijd onzichtbaar, de gezichten van degenen tot wie zijn dank is gericht.

Te veel namen om allemaal te noemen. Het schijnwerpertje zoekt vervolgens oud-minister Elco Brinkman van WVC en oud-gouverneur Sjeng Kremers. Dank ook aan hen, omdat "u dit theater iets heeft gegeven van wat u toen nog had: geld."

Stopera De burgemeester, inmiddels voor iedereen te aanschouwen, memoreert nog even de met veel financiële problemen gepaard gaande bouw van de Amsterdamse Stopera. "Die uiteindelijk 235 miljoen kostte. In Maastricht hebben we de komma een plaatsje opgeschoven." Absoluut lyrisch is Houben over het Theater aan het Vrijthof. "De plaats waar Maastricht bij zijn muze kan zijn." Hij zingt een lied, wordt daarbij op de piano begeleid door zijn "goede vriend" Tonny Eyck. Maastricht heeft z'n theater, wat een maginifiek gezicht, Maastricht heeft z'n theater, en het doek gaat nooit meer dicht. Na tien minuten kondigt Houben het einde van de voorstelling aan. "Dat was het dan. Ik richt mij nog even tot de burgemeester, hij zal hier wel ergens op de eerste rij zitten, burgemeester: dank voor uw aanwezigheid, fijn dat u een gaatje hebt kunnen vinden in uw ongetwijfeld overvolle agenda. Dames en heren, wel thuis en tot ziens."

Pingelen Haha, maar daar trapt natuurlijk niemand in. Iedereen blijft stug zitten. In de hoop dat er meer komt. En er komt meer. De totale voorstelling zal tweeëneenhalf uur in beslag nemen. Zonder pauze. Wat volgt zijn burgemeesters-sketches en -liedjes à la Toon Hermans, muziek van het Maastrichts Salonorkest en van het orkest Same Oet, zang van het Heugems Mannenkoor en het PLEM-koor. De spiksplinternieuwe vleugel, een cadeautje, wordt in gebruik genomen. Houben pingelt er hoogstpersoonlijk een deuntje op. Want daar is hij goed in, "in pingelen".

Clown Als voorzitter van de Stichting tot Behoud van Sponsors houdt Houben een vermakelijke toespraak. Als dirigent Herbert von Moelejan hangt hij op sublieme wijze clown uit. Als burgemeester van Maastricht troggelt hij PTT Telecom-directeur Westgeest een draadloze telefoon af. Als timmerman bepaalt hij het middelpunt van het toneel en slaat daar de Koperen Kees (een richtpunt voor in het theater optredende artiesten). Als cabaretier bezingt hij de schoonheid van het Vrijthof en vergelijkt het met pleinen als het Haagse Malieveld en de Amsterdamse Dam. "Maar het Onze Lieve Vrouweplein is het mooiste wat er is." De burgemeester schnabbelt er wat bij, vanavond. Dan is het ogenblik gekomen dat alle sponsors op het toneel worden verwacht. Zij krijgen uit handen van Philip Houben en theater-directeur Piet van Hest een beeldje van Toon Hermans. Samen met het Heugems Mannenkoor, het PLEM-koor en de complete zaal worden zij vervolgens geacht, jawel, het Maastrichts Volkslied ten gehore te brengen. Aldus geschiedt. Maastricht, uw theater stáát er, zingen de beide koren tot slot.

Staande ovatie Het doek valt. Het publiek staat al vanwege Het Volkslied. Dus die staande ovatie, die kómt er, hoe dan ook. In de foyers wordt de voorstelling geëvalueerd. Alom lof voor burgemeester Philip Houben. Menig artiest kan daar een puntje aan zuigen. En dat-ie 't dùrft. "Knap hoor", bromt oud-wethouder Theo Vermeegen. "Een fantastische prestatie. Nee, tijdens vergaderingen hebben we nooit zo met 'm gelachen. Hij bewaart zijn inspiratie doorgaans voor carnaval." In de bovenste foyer begint plotseling een onaangekondigd optreden van twee sponsors, die Philip Houben namens alle anderen een bronzen plaquette met een tekst van Toon Hermans aanbieden. Pieternel Noortman (kunsthandel Noortman) en Thomasvaer de Wit (voorzitter raad van bestuur KNP) richten zich in samenspraak tot de Maastrichtse burgemeester. "Het ging hem om Maastricht: de stad was niet voltooid, totdat zij zich met dez' Burcht der Muzen had getooid. Kom aan nu, steek de loftrompet voor een Groot Metselaar, de speelse Dichter van het Gat en Geniaal Bedelaar." Maastricht, uw theater stáát er.

Ze zien er allemaal piekfijn uit. Gestoken in een lamswollen trui of met een gedistingeerde pet op het hoofd, en dikke sigaar in de mond. De gemiddelde leeftijd schommelt rond de vijftig. Nee, de jeugd interesseert zich nog niet zo voor deze sport. "Mensen die aan bridge doen zijn over het algemeen ietwat ouder", denkt Wiel Loop uit Mechelen. "Pakweg 45 jaar."

Zaterdagmiddag 14.30 uur. Voor café 't Pintje in Mechelen staan paard en wagen te wachten op nieuwe passagiers. De koetsier kijkt er niet erg gelukkig bij. Het regent. Binnen, in 'de hoeskamer van het Mergelland', is de temperatuur een stuk aangenamer. Het is druk. Mensen lopen in en uit, met een mapje met kaarten onder de arm. Het Driekoningentreffen 1992 van bridgeclub Schweiberg is in volle gang.

Denksport Tweehonderdzestig mensen trekken van kroeg naar kroeg, om een kaartje te leggen. Wel een ingewikkeld kaartje, want "bridge is een denksport", vindt Wiel Loop. "Net als schaken." Het spel 'even' uitleggen, kan hij niet. "Mensen die willen bridgen, hebben vaak ruim een half jaar nodig om het spel onder de knie te krijgen." "Nee", voegt hij er hoofdschuddend aan toe, "zo simpel is het allemaal niet." Praten op het moment dat de spelers nog bezig zijn, is taboe. Opperste concentratie is een vereiste. Vier vrouwen van middelbare leeftijd weten dat maar al te goed. Zwijgzaam zitten ze tegenover elkaar, starend naar de kaarten op hun hand, èn naar de tegenstander. Na vijf minuten liggen alle kaarten op tafel. Het eerste spel is voorbij. "Tjonge, slecht gespeeld hoor", moppert één van de dames geïrriteerd. "Ach, dat viel best mee", beurt haar compagnon haar op. Want bridgen, dat doe je in 'paren'. Twee tegen twee. In totaal moeten ze vier spellen afwerken in dertig minuten. Daarna gaan ze naar de volgende kroeg, op naar de volgende tegenstander.

Gezelligheid "Probeer eventuele geschillen zoveel mogelijk in goed overleg op te lossen", staat te lezen in het wedstrijdreglement. "Bij deze drive staat immers het gezelligheidsaspect voorop." En gezellig, dat is het. Daar zijn de vier kaartsters het unaniem over eens. Ze zijn al van tien uur 's ochtends in de weer. Sommige deelnemers zijn zelfs vanuit Amsterdam afgereisd naar Wittem, om mee te kunnen doen aan de kroegendrive. De oudste deelnemer is 84. "Miene pap", vertelt Tiny Loop. De jongste is 24. "Onze zoon", legt haar echtgenoot Wiel uit. Nee, Wiel en Tiny kaarten vandaag niet mee. Ze moeten het Driekoningentreffen in goede banen leiden. Aan alles is gedacht, aan een bescheiden lunch (een kopje erwten- of goulaschsoep) en een stukje vlaai tussendoor. En aan een fraaie prijs voor de winnaars natuurlijk: Zes flessen wijn, een geldbedrag van f 75 en een gedenkboekje van Wittem.

Ontknoping Rond zes uur 's avonds volgt de ontknoping: Winnaars van de 'Gezelligheids-bridge-drive' in Mechelen zijn mevrouw Wimmers uit Klimmen en de heer Philippens uit Eys, met een score van 68,4 procent. Tweede is het paar Hamers/Even met 66 procent. Zij krijgen uit handen van het bestuur van bridgeclub Schweiberg vier flessen wijn, vijftig gulden en een gedenkboek. Derde is het stel Janssen/Wolswijk met een score van 64,2 procent. Het Driekoningentreffen zit erop. De meeste deelnemers gaan naar huis. De liefhebbers trekken naar de 'Graanschuur' in Mechelen voor een 'bridgediner'. En alsof dat nog niet genoeg is, wordt ook de volgende dag nog gekaart, in Slenaken. "Vermoeiend? Nee, dat is het niet", denkt Wiel Loop. "We spelen geen voetbal. Maar...", voegt hij er aarzelend aan toe, "op een gegeven moment heb je er wèl genoeg van."

De stevige wind heeft ongeveer 270 wandelaars er zaterdagmorgen in Landgraaf niet van weerhouden in alle vroegte hun warme bed te verruilen voor een paar wandelschoenen en dikke kleding. Zij liepen de jaarlijkse voetbedevaart naar Wittem. Om half zes vertrekken de eerste wandelaars van Ubach over Worms naar het startpunt bij het kruisbeeld op de hoek Hereweg/Vaechshof in Nieuwenhagen. Vandaar gaat de tocht verder door het heuvelland naar Wittem.

Rozenkrans Bij ieder wegkruis bidt de stoet een tientje van de rozenkrans. Want de bedoeling is dat iedereen die meeloopt een intentie heeft. In totaal staat de groep een keer of achttien stil. "We slaan ook wel eens een paar kruizen over hoor", vertelt Paul van Wersch, één van de organisatoren van de tocht. "Dat kan ook bijna niet anders. Zeker aan het eind van de tocht is de groep uitgerekt tot wel een kilometer. Dan is het heel moeilijk om bij ieder kruis te stoppen. Want er staat nogal wat kruizen langs de weg." In de buurt van Eys begint het langzaam te regenen. Maar de wandelaars stappen stevig verder. Dit is tenslotte niets vergeleken met een paar jaar geleden, toen ze bijna vast kwamen te zitten door enkele flinke sneeuwbuien.

Zwaailicht Een busje met zwaailicht van het Rode Kruis waarschuwt op gevaarlijke kruispunten het verkeer voor de naderende wandelaars. "De oudste deelnemer loopt tegen de tachtig, de jongste moet net de tien voorbij zijn", zegt de andere organisator, Guido Vreuls. Voor het eerst in de geschiedenis kent de tocht een uitvaller. "Die man waarschuwde ons van te voren al dat hij wat last van zijn been had. Hopelijk is hij er volgend jaar weer bij." Tegen kwart over negen komt de groep in Wittem aan. Even later wordt door verschillende priesters een heilige mis in de kerk opgedragen. Daarna kunnen de wandelaars in een zaal in Partij even bijkomen van hun sportieve prestatie. Daar wacht hen een kop warme soep.

Harde kern De meesten gaan met auto's of de bus terug naar Landgraaf. Ze hebben genoeg gelopen voor vandaag. Maar de echte harde kern loopt natuurlijk de weg naar huis. "Dit heeft dan niets meer met een bedevaart te maken, hoor. Ik heb het sterke vermoeden dat dit meer weg heeft van een kroegentocht", lacht Paul van Wersch.

De Vakantie Info Beurs (VIB), die afgelopen week werd gehouden in het MECC in Maastricht, heeft 29.488 belangstellenden getrokken.

Volgend jaar wordt de beurs beduidend groter van opzet, aldus beursorganisator Maurice Schoenmaeckers. "De afgelopen jaren hebben we steeds meer reisorganisatoren op de wachtlijst moeten zetten, omdat we geen te grote beurs wilden", zegt hij. "Maar inmiddels is duidelijk dat de VIB een goede continuïteit heeft." Volgend jaar bedraagt het vloeroppervlak van de VIB dan ook ten minste 10.000 vierkante meter. Tijdens de afgelopen beurs bleek dat de belangstelling van de bezoekers steeds meer uitgaat naar verre reizen. De meeste mensen willen het liefst vanaf Maastricht Airport vertrekken.

Twee dagen verlof opnemen om verlof te kunnen krijgen. Dat is voor werknemers van de busdienst van de stad Maastricht heel gewoon.

Gisteren was het weer zo ver. Meer dan vijftig busschauffeurs wachtten in de kantine van de busremise aan de Ankerkade verveeld tot maandagmorgen om 05.00 uur het vakantiedagenloket open gaat. Ze kaarten, roken, drinken koffie. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Die keiharde wet geldt al meer dan twintig jaar bij de stadsbusdienst. Een van de chauffeurs: "Om zeker te zijn dat je de gewenste dagen verlof ook krijgt komen de chauffeurs steeds vroeger. Sommigen zaten hier zondagmorgen om 07.00 uur al. Ze nemen verlof op om verlof te kunnen krijgen. In 1989 kwam een chauffeur al op vrijdagavond posten. Die is door de directie toen verwijderd. Maar ze komen toch steeds vroeger. Iedereen wil bovenaan de lijst staan."

Lijst In de kantine ligt een lijst. De eerste negen intekenaars krijgen gegarandeerd de dagen verlof die ze willen hebben. De anderen moeten afwachten of het wel kan. "Maar hoe hoger op de lijst, hoe beter je kansen", laat een andere chauffeur weten. Ze willen alleen als groep iets vertellen. "De directie wil dit niet in de krant. Als je praat kun je op problemen rekenen. Vier jaar geleden werd de poort gesloten toen er een verslaggever kwam kijken. De directeur was woedend en vroeg iedereen rekenschap." Ze vinden het waanzinnig dat ze op die manier voor hun verlofdagen moeten vechten. "Het is middeleeuws. We hoeven dit natuurlijk niet te doen, maar het is de enige manier om buiten de vakantie om de dagen te krijgen die je wil hebben. Daarbij komt nog dat wij ook geen ander systeem kunnen bedenken."

Geld Het is een kwestie van geld weten ze. "In Dordrecht bijvoorbeeld krijgt iedere chauffeur zonder problemen de dagen die hij wil hebben. Maar in die stad hebben ze genoeg reserve-chauffeurs. In Maastricht klopt het systeem niet. De vaste chauffeurs, de reserve-chauffeurs en de parttimers zijn allemaal al ingedeeld. De leiding heeft niets achter de hand." Iedere tweede maandag van december spelen zich bij de stadsbusdienst dergelijke taferelen af. Dan gaat het verlofloket om 05.00 uur open. Afgelopen jaar ging het mis. "De leiding vroeg chauffeurs, die hier zaten te wachten tot het loket openging, om toch te rijden. Ze kregen hun verlofbriefjes en gingen aan het werk. Diezelfde week nog werden die verlofbriefjes ingetrokken. Ze telden niet. Daarom moesten we nu terugkomen. Van de directie zegt de medezeggingschapsraad. De medezeggingschapsraad wilde dit, roept de directie. Maar wij zijn de klos. Sommige chauffeurs zijn door die toestand nu vier verlofdagen kwijt. Het klinkt volkomen waanzinnig, maar het is echt waar."

Pech Buschauffeur zijn is ook niet alles. In de kantine hoor je er alles over. Onregelmatige werktijden, nooit verlof met Kerstmis, Pasen, carnaval. Een chauffeur is nog nooit met zijn vrouw op vakantie geweest. "We hebben geen kinderen, daarom mag ik zomers nooit op vakantie. Mijn vrouw heeft altijd tijdens de bouwvak vakantie." Aan het eigenlijke werk ligt het niet, vinden ze. "Maar daarom heen kan zo weinig. Dat maakt je knetter. Het is een vicieuze circel. Mensen meldden zich door deze toestanden vaker ziek. Het ziekteverzuim is hier 13,8 procent. Daardoor wordt de kans op gewenste verlofdagen weer kleiner." Ze praten uren van zich af. "Dit verhaal moet de politici in deze stad aan het denken zetten. Alleen zij kunnen ons nog helpen."

In de Platielstraat dwarrelen de tonen van het Ierse volkslied 'The Wild Rover' de rustzoekende zondagmiddagwandelaar tegemoet. Een stel sjieke passanten (hij in stemmig donkerblauw; zij getooid met een prachtig lichtgrijs, bijna doorschijnend kapsel) bewondert een peperdure Steinway-vleugel. Het tweetal sjunkelt op de maten van de meezinger.

De tekst van de Ierse folksong die uit een café op de hoek van het Vrijthof galmt, wijkt enigszins af van de originele. Zoiets als: "Es echte pirate zien veer väöl op zie", maar dan wel met het bekende viermaal klappen-in-de-handjes.

Nieuwsgierig het rumoerige, volgepropte donkerbruine etablissement (de Vogelstruys) binnenwippen is absoluut onmogelijk. Want dat hadden een uurtje eerder al ongeveer 350 echte fans van "Ziesjoem" gedaan. Zij willen de presentatie van de CD ("Vol met goud gelaoje") van hun favoriete, als piraten verklede dialectgroep voor geen goud missen. Ook wethouder van Cultuur Raymond Leenders heeft zich op tijd muurvast op kruk 3 genesteld.

Mini-musical Een typisch Maastrichts feestje. Een onderonsje. Veel mensen op een kluitje, enkele meezingers, de nodige pilsjes en de dag kan niet meer stuk. Het was gisteren niet anders. Alleen het thema was bijzonder: de live-presentatie van een CD waarop een heuse mini-musical. Vertolkt door Karen Groot, Henny Slangen, Marly van Herpen, Jos van Herpen en Mario Verhoeven. Ziesjoem, dus. In een klein uurtje doorkruisen de vijf piraten zingend over vele zeeën (en "aander waterkes") en door landen waar ze zingend op bestaande melodieën allerlei avonturen beleven.

Het Maastrichtse publiek is zeer te spreken over het optreden. "Anders dan anders. Origineel. Verfrissend. Afwijkend van het normale stramien." Voorlopig heeft Ziesjoem het nodige krediet. "Dat is ook de opzet van Ziesjoem", zegt zanger Mario Verhoeven. "Wij willen niet met andere groepen vergeleken worden."

Een hollandse mevrouw die vlak voor het podium een plaatsje heeft gevonden, vindt het optreden 'zo typisch Maastrichts' en zingt met schelle stem boven alles en iedereen uit: 'Zoonder humme en zoonder brook'. "Ik heb geen idee wat het betekent", bekent ze eerlijk, "maar het klinkt wel leuk."

Raymond Leenders kan het niet laten. De wethouder wringt zich door het opeengepakte publiek en klimt op het podium. "Es te 't mér neet te laank maaks", krijgt hij als waarschuwing mee. "Ik wil heel even de betekenis van deze groep benadrukken", zegt Leenders. "De leden komen uit het volk zelf. Spreken de taal, hebben het juiste ritme en inspiratie en zijn behept met het 'Maastrichtse gevoel'. Wat dat betekent? Drink maar eens vijf pilsjes, dan kom je daar wel achter."

Ger Boumans (61) van Lijst Borger stapt op 14 januari definitief op als wethouder van de gemeente Brunssum. Hij blijft wel raadslid. Fractiegenoot Goof Janssen (52) is kandidaat om Boumans op te volgen.

Boumans legt zijn functie neer, omdat die hem na 25 jaar te zwaar geworden is. Janssen zit dertien jaar voor de fractie Borger in de Brunssumse gemeenteraad. Hij is voorlichter bij MEGA Limburg.

In de extra raadsvergadering van 14 januari gaat het CDA het college en de raad opnieuw vragen om de wethouderspost die vrijkomt niet op te vullen. De bezuinigingen die de gemeente boven het hoofd hangen, is de belangrijkste reden voor het CDA om de vierde wethouderspost te schrappen. Daarmee zou in deze raadsperiode drie ton bespaard worden. "We hebben drie diensten bij de gemeente: ruimte en techniek, burgerzaken en middelen. Het zou logisch zijn als er ook drie wethouders zijn", aldus CDA-fractievoorzitter Tjeerd de Graaf.

PvdA-wethouder John van Dijk (40) van Brunssum wordt hoogstwaarschijnlijk de nieuwe burgemeester van Vaals.

Het advies van gouverneur Emiel Mastenbroek ligt in Den Haag. Het wachten is op de laatste formaliteit: de handtekening van de minister van Binnenlandse Zaken Ien Dales. Die wordt eind januari verwacht. De benoeming zou al op 1 februari ingaan.

Geruchtencircuit Sinds 1 september staat de burgemeesterpost in Vaals open. Op die datum vertrok PvdA'er Rien Damen naar het Academisch Ziekenhuis in Maastricht. Op dit moment neemt oud-burgemeester Louw Hoogland van Brunssum de honneurs waar.

John van Dijk zelf zegt van niets te weten. "Dit verhaal komt uit de lucht vallen." De leden van de Vaalser vertrouwenscommissie willen nog niet op de eventuele benoeming van Van Dijk reageren. Wethouder Marjolein Meindersma: "Officieel weten wij nog van niets. Al heb ik die naam vaker in het geruchtencircuit horen vallen."

Rommelig Raadslid Piet Meesters van de fractie Perspectief '85 bevestigt dat Van Dijk één van de kandidaten is. Meesters verliet de vertrouwenscommissie vroegtijdig, omdat Mastenbroek te veel druk op de ketel zette. "We kregen de opdracht de zaak binnen veertien dagen te regelen. Dat was onmogelijk, omdat we op dat moment nog in een rommelige situatie verkeerden."

Na het vertrek van burgemeester Rien Damen spatte de coalitie in Vaals uit elkaar. VVD en Perspectief '85 zegden de samenwerking met de PvdA op. Inmiddels is een nieuwe coalitie tussen CDA en VVD gevormd. De PvdA is tot de oppositie-banken veroordeeld.

Spelletje Ex-PvdA-wethouder Thijs Jussen: "Wat ik weet is dat Ien Dales op vakantie is. De benoeming is dus nog niet officieel. Wat ik wèl gehoord heb, is dat door CDA en VVD kwistig met namen gestrooid is. Volgens mij wordt in Vaals hetzelfde rotspelletje als in Brunssum gespeeld om op die manier de benoeming van een PvdA-burgemeester tegen te houden."

Jussen doelt op de benoeming van Henk Riem in Brunssum. De vertrouwenscommissie had CDA-burgemeester Hub Strous van Voerendaal naar voren geschoven als kandidaat voor de burgemeesterspost. Dat advies werd door Mastenbroek genegeerd, omdat die voorkeur was uitgelekt. CDA-voorzitter Lambert Jaegers reageert gelaten op het verwijt van PvdA. "Daar wil ik niets op zeggen." Ook over de eventuele benoeming van John van Dijk wil hij niets kwijt. "Het enige dat ik kan zeggen, is dat die naam mij zeer verbaast."

Op de tekening van Philip van Gulpen van vorige week zijn veel reacties binnengekomen. Van Gulpen was een Maastrichtenaar die een heelmeesterspraktijk had aan de Capucijnenstraat 29. Naast het helen van meesters had Van Gulpen een bijzondere hobby: hij bracht veel plekken en gebouwen in Zuid-Limburg en in het bijzonder in Maastricht in beeld. Een verzameling van deze prenten zijn in twee albums opgeborgen in het Stadsarchief. Een echt Printebook. De prent die op 23 december de krant sierde had de westgevel van de stadsschouwburg of de voormalige jezuïtenkerk tot onderwerp. Lange tijd bleef dit beeld bewaard, maar in de vijftiger jaren was er kennelijk behoefte aan vernieuwing. De gemeente keurde een restauratieplen goed voor de Bonbonnière voor een bedrag van zes ton. (Dat streefbedrag werd vele malen overschreden).

Oplossing Schietvereniging De Looier

Ook op de opname van de stoere schutters van Schietvereniging De Looier kwamen veel reacties binnen. De schietvereniging schijnt niet in 1941 maar eind dertiger jaren te zijn opgericht en - zoals uit de telefoontjes is gebleken - er is absoluut geen afvaardiging van de familie Felix, maar van de familie Deneke, Coenen en verwanten op de foto te zien. De club werd na de oorlogsjaren opnieuw opgericht onder dezelfde naam door Jean en Tina Coenen van café De Keigel Coenen, ook wel café De Looier genoemd aan de Kleine Looiersstraat. De club bestond tot eind 1959, omdat het café een jaar zijn dueren zou sluiten. Veel leden stapten na de aankondiging van dat nieuws over naar café 'Het Vizier' aan de Tongersestraat. Schietvereniging De Looier schoot met windbuksen, kaliber 7 mm. Op zondagmorgen veranderde het café van Jean en Tina in een schuttersoord. Mevrouw Indebraek vertelde menige anekdote over deze tijd. Ze herinnert zich bijvoorbeeld dat naarmate de tijd verstreek, de trefzekerheid van de schutters met sprongen achteruit holde. 'Mam' bleef meer dan eens met verzawweld ete zitten. De leden die voor de fotograaf poseerden zijn, zittend van links naar rechts: Winand Dassen, Pierre Godding, Sjaak Klingenstijn, Sjo Deneke (voorzitter), caféhouder Jean Coenen, schoenmaker Lerang Crals en Sjaak Hannon. Staand van links naar rechts: Martin Deneke, Philip Pirson, Harrie Duchateau, Nico Coenen, Sjaak Coenen, Willem Heckers (bijgenaamd de lame Wullem), Wim Ramakers, André Godding, Sjaak Voorts, vaandeldrager Wim Coenen (gedeeltelijk zichtbaar), Sjo Hardy, Frans Niesten, Frans Niesten, Schäfer, schoenmaker Sjo Wijzen, Jean Hannon en Hameleers. (Speciale dank gaat uit naar Jef Bonfrère, mevr. Indebraek, Jean Dassen, de heer Deneke, mevr. Gerards, Marjo Hardy en E. Smitshuysen). Vraagje: Heeft iemand ooit gehoord van voetbalclub De Looier? De heer Smitshuysen is in het bezit van een foto uit 1920. Zoals altijd: kunt u meer vertellen over geplaatste foto's? Bent u in het bezit van aardige oude opnamen? Bel of schrijf.

Nieuwe opgave: Waar zijn deze opa's en oma's aan de zwier?

Vele jongeren van toen zullen zich herkennen. En grinniken bij het zien van de net geknipte kopjes, stropdassen en - uiteraard - witte hemden. Maar ook als ze die jaren zestig-brilletjes nog eens terugzien. Monturen die momenteel een antiquarische waarde hebben. Veel vrouwen droegen een kuis wit, hooggesloten kraagje over de jurk. Een prachtfoto, die bij nadere beschouwing ongetwijfeld kreten van herkenning zal oproepen. De bedoeling is duidelijk: waar werd deze foto genomen en wanneer? Zijn veel van de afgebeelde innig dansende paartjes ook daadwerkelijk echtelieden geworden? Volgens kenners is de foto uit 1962 of 1963. Één hint kunnen we geven: de foto werd genomen tijdens een nieuwjaarsbal. Weet u een antwoord of herkent u vrienden, bekenden, familie of misschien wel uzelf? Laat dat dan even weten via de telefoon of een briefkaartje. Overigens heeft u de oplossing van vorige week nog tegoed. Die volgt komende maandag.

Met respek veur eus dialek

1. 'n Klaor oug make. 2. Höl euver tröl. 3. Snotselelaank kriete. 4. Zunne ketel sjore. 5. Heer liet niks ligke es heit iezer en meulestein.

Met ingang van het nieuwe jaar zijn verschillende specialismen in het Maaslandziekenhuis uitgebreid, veranderd of van standplaats gewisseld.

Zo is J. Heynens toegevoegd aan de specialisten kindergeneeskunde. Heynens zal met name op de lokatie Sittard de klinische en poliklinische zorg voor kinderen leveren en twee dagdelen in de Geleense vestiging polikliniek houden. Heynens is gespecialiseerd in de behandeling van kinderen met ademhalingsproblemen. Kinderarts Peters blijft overigens gewoon in de Geleense vestiging werken. Dr. J. Kortlandt heeft zijn praktijk als chirurg in Sittard beëindigd. Hij wordt vervangen door dr. A. Hoofwijk, die overigens al een jaar in Sittard werkt. In totaal werken nu zeven chirurgen in Sittard en Geleen, die waarschijnlijk nog dit jaar een associatie aangaan. Op de afdeling cardiologie is dokter P. de Vos vertrokken. Zijn plaats wordt ingenomen door R. Krijne. Ook op de interne geneeskunde zijn twee artsen vertrokken: P.J. Geelen, die in Geleen werkte en dr. Van de Wiel die in Sittard zijn vaste plek had. Hun opvolgers zijn Erdkamp en Doorenbos. De negen internisten zijn per 1 januari geassocieerd. De functie revalidatie wordt na het vertrek van C. Smit ingevuld vanuit het revalidatiecentrum Hoensbroek/Valkenburg, van waaruit de revalidatieartsen K. Danen en D. Jaeken aan de stichting ziekenzorg westelijke mijnstreek worden 'geleend'.

Fel demonstrerende actiegroepen, bussen vol protesterende Limburgers op het Haagse Binnenhof, politiek rumoer op alle fronten, een verbeten verkiezingsstrijd, burgemeesters in de zenuwen over hun herbenoeming. De kranten stonden er bol van in 1981. Het was destijds hèt onderwerp van gesprek in Zuid-Limburg: de gemeentelijke herindeling. Inmiddels zijn tien jaren verstreken. Een aardige gelegenheid om de balans op te maken. Wat hebben die tien jaren betekend voor de plaatselijke bevolking, hoe sterk en bestuurskrachtig - want dat was toch het uitgangspunt van de herindeling - zijn de nieuwe gemeenten uiteindelijk geworden, hoe denken de actievoerders van 1981 er nù over? Vragen die rond de jaarwisseling aan de orde komen in een serie interviews op deze pagina. Onze verslaggevers trokken de regio in, en spraken met mensen die in de afgelopen tien jaar een rol speelden bij de geboorte en de eerste, soms wat wankele stapjes van de nieuwe Mijnstreek-gemeenten. Vandaag: Als Treebeek maar Treebeek blijft.

Het kon de inwoners van Treebeek tien jaar geleden niet veel schelen of ze nou voortaan bij de gemeente Heerlen of bij de gemeente Brunssum zouden gaan horen. Met beide plaatsen hadden ze niet zo erg veel binding. Zolang Treebeek maar Treebeek kon blijven.

Geen boze bewoners dus, en geen felle protesten tegen de herindeling, zoals in veel andere Limburgse dorpen in die tijd. Het deed de inwoners van Treebeek niet veel toen ze te horen kregen dat ze op 1 januari 1982 onder het bewind van de gemeente Brunssum zouden vallen. Nee, de inwoners vonden het wel best. Zolang hun wijk maar haar eigen karakter hield.

Schipper Oud-raadslid Geert Spinder van Brunssum woonde tientallen jaren in Treebeek. Als zoon van een werkloze binnenschipper kwam hij in de jaren twintig naar Zuid-Limburg, waar zijn vader als mijnwerker aan de slag kon. Geert Spinder was een vreemde eend in het katholieke zuiden. De 'Hollander' was tenslotte een protestant. "Als protestant had je in Limburg toch al een achterstand. Katholieke kinderen mochten niet met je spelen. En meneer pastoor verbood katholieke families zelfs brood te bestellen bij een protestante bakker", weet Spinder zich nog goed te herinneren.

Mijnen Net als de meeste families uit Holland, kreeg het gezin Spinder een woning in Treebeek. Een wijk die gebouwd werd door de mijnen. Alle niet-katholieken huisden hier bij elkaar. De gemeenschap Treebeek werd op die manier zeer gevarieerd. Je trof (en treft er nog steeds) mensen met een zeer uiteenlopende achtergrond, afkomst en geloof. De woonkern Treebeek maakte in die tijd nog deel uit van de gemeente Heerlen. Maar erg veel binding hadden de Treebekenaren niet met die gemeente. "Treebeek was een wijk in het uiterste puntje van Heerlen. We werden een beetje vergeten", vertelt Spinder, die inmiddels verhuist is naar een flat in Brunssum-noord. "Er zat ook niemand uit Treebeek in de Heerlense gemeenteraad, en dus maakte zich ook niemand sterk voor deze wijk. En toen eenmaal de plannen van de herindeling bekend waren, gebeurde er helemaal niets meer in Treebeek. De wegen werden niet meer onderhouden, en plantsoenen raakten vervuild."

Krant Spinder heeft het eerste nieuws over de gemeentelijke herindeling in Limburg, en de plaats van Treebeek daarin, destijds in de krant gelezen. Veel opschudding veroorzaakten de berichten niet. "Voorlichting over wat er nou allemaal concreet ging gebeuren, hebben wij nooit gehad. We merkten in de praktijk wel wat er veranderd was. Plotseling moesten we ons huisvuil in Brunssum aanbieden. Maar op de een of andere vreemde manier kregen we nog wel het gas en electiciteit via de gemeente Heerlen. Dat kon toen niet anders, blijkbaar."

Afstand De meeste mensen lagen ook hier niet wakker van. Deel uitmaken van de gemeente Brunssum zagen ze toch uiteindelijk wel als een voordeel, hoe klein dan ook. "Ja, neem alleen de afstand al. Wilde je in Treebeek iets gedaan krijgen dan moest je eerst zes kilometer afleggen naar het Heerlense stadhuis. Brunssum is dan toch een stukje dichterbij", legt Spinder uit. Het Brunssumse CDA vroeg Spinder of hij interesse had in een zetel in de gemeenteraad. "En plotseling was ik toen raadslid van de gemeente Brunssum. Ik kende er niemand. De andere raadsleden spraken over situaties en problemen waar ik nog nooit van gehoord had. Ik wist alleen dat in Treebeek bepaalde zaken niet deugden. Die bracht ík dus in commissievergaderingen naar voren. Ik voelde me ook in die politieke functie helemaal geen Heerlenaar of Brunssumer, maar in de allereerste plaats Treebekenaar."

Godsdiensten Treebeek is door de jaren heen een wijk geworden waar alle godsdiensten en religieuze stromingen van Nederland vertegenwoordigd zijn. De verenigingen bloeien er volop, en in verscheidenheid. Een voetbalvereniging, een gymnastiekvereniging, een tafeltennisclub, Treebeek heeft steeds een katholieke èn een protestante. Daarnaast hebben de hervormden, gereformeerden en baptisten ook nog eens allemaal hun eigen verenigingen. Dit deel van Brunssum telt maar liefst zes ouderensociëteiten. "Eigenlijk is het een wijk die uit allemaal kleine groepjes bestaat. Nee, het is zeker geen hechte club", meent Spinder. Toch is er de laatste jaren ook op dàt gebied wel wat aan het veranderen in Treebeek. Tot grote tevredenheid van Geert Spinder. "De scheiding tussen de verschillende godsdiensten is niet meer zo strikt. Katholieke en protestanten koren zingen samen in een grote kerstviering. Ook bezoeken bijvoorbeeld katholieke ouderen steeds vaker een kienavond van de protestanten."

Openbare school Uit deze verdeeldheid in de wijk is ook de eerste openbare basisschool in Brunssum ontstaan. Uit onvrede met de katholieke school in Treebeek wilden de niet-katholieken een openbare school in hun wijk. Begin jaren tachtig trokken de eerste kinderen in het pand aan de Zonnestraat. "Opmerkelijk is dat in zo'n kleine gemeente als Brunssum de hervormden en gereformeerden hun eigen lagere scholen hebben", vertelt Spinder. "En die scholen weten bovendien hun leerlingenaantallen te handhaven."

Het nieuwe gemeenschapshuis `Aldenghoor' in Haelen is afgelopen weekeinde onder grote publieke belangstelling in gebruik genomen. Meer dan 1000 mensen bezochten zondag het trefcentrum om er een kijkje te nemen. Ongeveer 400 belangstellenden woonden zaterdag de officiële opening bij. Wethouder G. van Horne, die voorzitter van de Stichting Trefcentrum Aldenghoor is, werd zondag overstelpt met complimenten van bezoekers over de akoestiek, indeling en grootte van het gebouw. Zaterdag om 18.00 uur verrichtte Van Horne samen met burgemeester Van Riet de officiële opening. Beiden benadrukten in hun toespraken de bovenregionale functie van het gemeenschapshuis. Voorts prezen ze architectenbureau Vaes, technisch bureau Hollman bv, de bouwcommissie, het stichtingsbestuur, hoofdaannemer Graef en de diverse onderaannemers. Na de onthulling van een gedenkplaat in de hal met het opschrift `openingsdatum 4 januari 1992' volgde om 20.30 uur een optreden van het Roermonds Salonorkest en Dansschool Anita Meyer. Ongeveer 400 bezoekers woonden de muzikale avond bij. Met de bouw van het nieuwe trefcentrum is 1,7 miljoen gulden gemoeid geweest. In het gemeenschapshuis is een 500 m2 grote zaal. Ook is er een balkon met faciliteiten voor licht- en geluidstechnici. Op de eerste verdieping is een vergaderzaal. Voorts zijn er kleedruimten onder het podium, een keuken, garderobe en een grote opbergruimte. De zaal is ook geschikt voor congressen en symposia. Vanwege de akoestiek is het centrum ook ideaal voor concerten.

In Nederweert-Eind zijn ze een begrip. Daar staan ze bekend als `de Beelen-männekes'. Zaterdag werden Marc en Bart Beelen (20) uitgeroepen tot prinsen carnaval van VV De Piepkuukes. Het Belgische Maaseik had ook ooit een tweeling die over het carnavalvierende rijk regeerde. "Maar die waren niet gelijkwaardig. Eentje hing er een beetje bij. Die had niet zo'n mooi pak en mocht maar af en toe de scepter vasthouden", zegt Marc, de ene helft van de prinsentweeling uit Eind.

In oktober krijgen ze altijd de kriebels. Dan snakken Marc en Bart naar carnaval. Daags na Sintermerte beginnen ze al met de voorbereidingen. Met tientallen leden van VV `De Schuuvers' legt het tweetal dan de eerste hand aan twee carnavalswagens. Behalve in de optocht van Nederweert-Eind heeft de tweeling de afgelopen jaren ook meegereden in Weert, Genk en Maaseik. Dit jaar zwaait het tweetal echter alleen vanaf de prinsenwagen in hun woonplaats. "Nee, Nederweert-Eind is inderdaad niet groot", zegt Bart. "Zo'n 1400 inwoners. Er zijn maar twee kroegen. Maar dat is juist leuk en beregezellig. Iedereen kent iedereen. Door het jaar in de weekends gaan we ook nog wel eens apart uit in Nederweert. Maar met carnaval gaan we elke avond samen met een groep in `Eind' op stap. Ik zou niet anders willen." Marc glundert en valt hem bij. "Het is elke keer weer hartstikke gezellig. Als we goed doorstappen zijn we binnen tien minuten van de ene kroeg in de andere. Er is trouwens ook nog een gemeenschapshuis. Maar daar worden alleen bonte middagen gehouden." Verwarring Beide broers kregen carnaval met de paplepel ingegoten. Als knaapjes van een jaar of acht liepen ze al mee in de kinderoptocht. "We waren verkleed als boertjes", vertelt Bart. "We trokken een karretje waarin pap lammetjes had gezet, die normaal bij ons in de wei naast de boerderij liepen." Ook als bordendragers voorafgaand aan groepen zorgde de jeugdige tweeling voor veel hilariteit onder het publiek. Verwarring over de namen is nog steeds schering en inslag. Wie goed kijkt ziet echter verschillen. Zo is Bart iets corpulenter, kan niet goed stilzitten, praat veel en wil wel eens te laat komen. "Mark is meer iemand van de klok", lacht hij. Alcohol Beide broers werken in Weert. Bart bij een slagerij en Mark bij een boekhandel. Zowel op het werk als in `Eind' hebben ze als het graf gezwegen over hun benoeming tot prinsen. Mark: "Soms was dat best wel moeilijk. Twee en een halve maand geleden wisten we het al. Een kroegbazin bij ons in het dorp heeft sindsdien al een paar keer gevraagd of wij misschien prinsen werden. Dan is het verdomd moeilijk om met een stalen gezicht `nee' te antwoorden." Evenals voorgaande jaren zullen Marc en Bart deze carnaval niet veel drinken. "Carnaval, dat zit hier", zegt Bart terwijl hij zijn hand links naast z'n borstbeen drukt. "Wij vermaken ons ook prima zonder alcohol. Wat dat betreft zal het deze keer niet anders zijn."

Bij Felix Glasbedrijf in Maastricht staat de wereld sinds kort compleet op z'n kop. Al wekenlang rinkelen de telefoons vrijwel onafgebroken en regelmatig zijn de ondertussen al van een naar drie uitgebreide telefonistes de wanhoop nabij. De reden: het op de markt brengen van verwarmingsglas, een revolutionaire doorbraak in ruimteverwarming. Hoewel het bedrijf op het Maastrichtse industrieterrein Beatrixhaven zich tot nu toe nog zoveel mogelijk aan de gewone glasproductie probeert te houden, lijkt dat een vrijwel onmogelijke opgave. Vrijwel alles staat in het teken van deze van oorsprong Belgische vinding, waarvan vast staat dat die tot een complete verandering zal leiden in de traditionele bouw. Sinds een publicatie in 'De Limburger' verovert het verwarmingsglas stormenderhand niet alleen het eigen land, maar ook de rest van Europa. Tientallen kranten in binnen- en buitenland hebben al over de 'vinding van de eeuw' bericht en dinsdag volgt ook de Nederlandse televisie ('Tijdsein', Ned. 1). De belangstelling in binnen- en buitenland is zo groot, dat de in aanbouw zijnde fabriek in Waalwijk op dit moment versneld wordt afgebouwd. Bovendien wordt er in Maastricht, waar de productie wordt gecoördineerd, al rekening gehouden met een forse uitbreiding van het personeel. Woordvoerder Funs Fiddelers: "Als u mij vraagt of het om minstens enkele tientallen zal gaan, dan zeg ik daar geen nee tegen". Naast honderden bouwbedrijven, ingenieurs en architectenbureaus toont ook de gewone consument veel belangstelling. Zelfs de hoge prijs (als gevolg van de aanloopkosten plm. f 1000 per m2) vormt geen enkele drempel. Ook uit een onverwachte hoek is de interesse groot: de vaderlandse aquariumhandel heeft massaal gereageerd. Hetzelfde geldt voor de kraanmachinisten, die zeggen door deze verwarmingsvorm eindelijk niet meer in de kou te hoeven zitten. Bouwprojecten Toch zit een snelle prijsverlaging er voorlopig niet in. En dat is niet alleen omdat het bedrijf met geen mogelijkheid aan de enorme vraag kan voldoen. "Veel bedrijven bieden zelfs al extra geld om alleen al eerder een offerte te kunnen krijgen" zegt Fiddelers. In afwachting daarvan zijn op tal van plaatsen zelfs al bouwopjecten stilgezet. En daarvan zijn weer ingenieurs- en architectenbureaus afhankelijk. "Op dit moment proberen we ons bewust te beperken tot een opdracht per dag" zegt Fiddelers. "Dat heeft alles te maken met de opleiding van onze medewerkers en een gebrek aan voldoende produktiemogelijkheden en personeel. Maar het zit er dik in dat we ons als bedrijf moeten gaan bezinnen over de toekomst.". Vast staat al dat Felix naast de verkooprechten voor de Benelux en Duitsland binnenkort ook de levering op zich zal nemen naar onder meer Engeland, Oostenrijk, Frankrijk en Spanje.

De Koninklijke Harmonie Roermond heeft goud behaald op het internationale muziektoernooi Praager Winter in Brno. Dat is te vergelijken met een eerste plaats met promotie. Winnaar in deze klasse met twaalf deelnemers werd de Trachterkapelle uit het Duitse Ensdorf. De uitslag werd gisteravond rond 22.00 uur bekend gemaakt en met laaiend enthousiasme in het Roermondse kamp begroet. Het bezorgde de obers het nodige overwerk. De harmonie verzorgde daarna een van de afsluitende concerten voor alle tweeduizend deelnemers. Dirigent Harrie Wolters was uiteraard dik tevreden over de uitslag: "Toen ik zaterdag de concurrentie aan het werk had gehoord, wist ik wel dat we bij de eerste vier konden eindigen. We speelden zelf redelijk goed, al slopen er hier en daar een paar foutjes in." Het Limburgse jurylid Jo Conjaerts uit Kerkrade hoorde de Koninklijke Harmonie zaterdag voor het eerst: "Op dit niveau hebben we het erg goed gedaan", concludeerde het jurylid. Nadat het Roermondse gezelschap vrijdagavond de bierkelder van hotel Astoria had drooggelegd, ging het er zaterdag bloedserieus en soms nerveus aan toe. Met alle ingrediënten die nodig zijn om gezonde spanning om te zetten in prestatie: een vastzittend hoornventiel tijdens de afsluitende repetitie, twee tegen griep vechtende muzikanten, een zoektocht naar een verloren portemonnee en drie jeugdige muzikanten die door het bed zakten. Tegen zessen, zaterdagavond, nestelden de Roermondse supporters zich in de concourszaal vlak bij de jurytafel en wachtten het optreden met klamme handen af. Harrie Wolters en tweede dirigent Tom Partouns (die laatste zwaaide het stokje bij de prima uitvoering van United Youth) beluisterden de concurrentie in stille afzondering vanuit een balconbakje (loge) tussen de schijnwerpers. De muzikanten, elk op hun eigen manier, gaven inhoud aan de term "ijsberen". De eerste Roermondse concoursnoot klonk om drie minuten over zeven, twintig minuten later zat het erop. De eerste reacties varieerden van tevredenheid tot "we kunnen beter". Meer diepgaande bespiegelingen volgden tot in de kleine uurtjes. De Koninklijke Harmonie had gisterochtend de primeur om als eerste harmonieorkest na de Tweede Wereldoorlog een mis op te luisteren in de Abdijkerk van Brno. Dat raakte menige gevoelige snaar bij de kerkgangers en ook bij de muzikanten. "Een oudere vrouw pakte mijn hand en heeft die de hele mis vastgehouden, af en toe huilde ze en toen kreeg ook ìk het te kwaad", zei introducé Tiny Allers later. Bezoekers van de dienst kwamen de muzikanten bedanken. Ze vroegen en kregen Roermondse adressen vaak achterop een Roermond-sticker gekrabbeld. De Abt kreeg van loco-burgemeester Harrie Derks een ets van Roermond en de priester werd tot honorair harmonielid benoemd. Een hele ervaring rijker, niet alleen muzikaal, reist het gezelschap vandaag terug naar Roermond. Inclusief uitnodigingen op zak om in het duitse Ulm en in het Tsjechische Steti te komen concerteren. Dienstmededelingen voor het thuisfront: 1. Jobstijding zaterdag voor Pierre Geerlings en zijn echtgenote. Hun zoon was in Amersfoort met een pistool tegen zijn voorhoofd gedwongen duizend gulden uit een geldautomaat op te nemen. Opluchting toen het slachtoffer later die dag meldde dat het verder prima met hem ging. 2. Ook pech voor dwarsfluitiste Melissa Starmans. Na een val van de trap zaterdag werd in het ziekenhuis een fikse enkelkneuzing geconstateerd. Even vrolijk, alleen minder mobiel, hinkelde ze gisteren naar het concertpodium. 3. Contactpersoon Bert Massy (04742-1240) weet ouders (en afhalers) vanavond vrij exact te vertellen hoe laat het Roermondse gezelschap bij De Donderie arriveert. Volgens planning moet dat rond 23.00 uur zijn. Of Robert Tollenaar mee terug reist, is nog maar de vraag. Hij kreeg na een show bovenop een tafel een lucratief aanbod aangeboden als "dirty dancer".

* De Koninklijke Harmonie Roermond. Archieffoto FRANÇOIS NOËL

Het elektronicabedrijf Hoka Electronic in Oude Pekela heeft opzettelijk een computerprogramma gemaakt en in omloop laten brengen dat onherstelbare schade aanricht in computers.

Hoka is de eerste Nederlandse onderneming die op deze wijze tracht het illegaal kopiëren van haar programma te ontmoedigen. Hoka heeft haar activiteiten zelf onthuld in een advertentie in de het maandblad Electron voor Nederlandse radio-amateurs. Hoka moest met lede ogen aanzien hoe handelaren in communicatie-apparatuur het programma Code 3 op grote schaal kopieerden en verkochten. Code 3 ontcijfert met behulp van een radio-ontvanger, een computer en speciale elektronica de gecodeerde data-communicatie via de ether van onder meer de politie en overheidsinstellingen. Hoka maakte een op Code 3 gelijkend nepprogramma dat bij gebruik alle informatie op de harde schijf van een computer onherstelbaar kan vernietigen. Hoka spreekt in de advertentie van "een groot succes" en laat de eigenaren van getroffen computers weten dat "ons medelijden tot een minimum beperkt zal blijven".

In Nijmegen zijn voor de tweede keer in korte tijd kerkschatten gestolen. Uit de kerk aan de Groenestraat werden een vergulde drinkkelk en een zilveren hostieschaal gestolen.

De voorwerpen zijn tussen 1 en 3 januari ontvreemd. Enkele dagen voor deze inbraak was de eeuwenoude St. Stevenskerk te Nijmegen het doelwit van inbrekers. Bij die inbraak werden veertig zilveren kerkelijke voorwerpen, waaronder bekers uit 1815 en zilveren schalen en vazen uit 1836, ontvreemd. De politie beschikt tot nu toe niet over aanwijzingen of beide kerkinbraken door dezelfde inbreker(s) zijn gepleegd.

De Amsterdamse popgroep The Ex heeft de Popprijs 1991 gewonnen.

Deze prijs voor de band die de belangrijkste bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse popmuziek, is zaterdag rond middernacht uitgereikt tijdens het popfestival Noorderslag in Groningen. The Ex heeft de prijs van de BV Pop - een bedrag van 10.000 gulden en een beeldje van kunstenaar Theo Mackaay - toegekend gekregen omdat de band al tien jaar lang een geheel eigen koers vaart. Zonder concessies te doen huldigt de band uitgesproken maatschappelijke en muzikale opvattingen, die tezamen bepalend zijn voor hun veelzijdige repertoire, aldus het jury-rapport.

Enkele Amerikaanse televisiestations hebben afgelopen vrijdag rechtstreeks verslag gedaan van een langdurige achtervolging door de politie van een 22-jarige man die er met een gestolen auto vandoor was gegaan na de bestuurder te hebben doodgeschoten.

De achtervolging in Californië leverde vier uur lang tv-spektakel. Pas na 480 kilometer eindigde de 'show' toen het achtervolgde voertuig door zijn brandstof heen was en de met een wapen dreigende bestuurder door de politie werd doodgeschoten. De achtervolging ging over natte wegen, waarbij de opgejaagde moordenaar halsbrekende toeren uithaalde om ander verkeer te ontwijken. Van de ontknoping, die plaats had in de buurt van Los Angeles, werd rechtsstreeks verslag gedaan door niet minder dan drie helikopters van tv-omroepen. Terwijl de snelheden af en toe opliepen tot 160 kilometer per uur, zag de man niettemin kans enkele malen door de achterruit van zijn auto op de achtervolgende politie te schieten. Op een afrit in Westminster, een voorstad van Los Angeles, was hij echter door zijn brandstof heen en kwam zijn gestolen auto tot stilstand. Toen een agent het voertuig wilde naderen, maakte hij aanstalten om een geweer met afgezaagde loop op hem te richten. Een andere agent vuurde vervolgens 12 schoten af op de man die op slag dood was.

* De Amerikaanse president George Bush bekijkt samen met de 14-jarige piccolo Mohammed Andy het interieur van het Raffles Hotel in Singapore. Bush bezocht Singapore afgelopen zaterdag in het kader van zijn twaalfdaagse Aziatische rondreis. Singapore zal de havenstad worden waarheen de uit de Filipijnen vertrekkende Amerikaanse Stille Oceaan Vloot in afgeslankte vorm zal worden verplaatst. Gisteren kwam de president aan in Zuid-Korea aan. Een deel van zijn bezoek aan dat land zal staan in het teken van de verslechterende Amerikaanse economie, die door Washington voor een deel wordt geweten aan de opbloei van voortvarende exporteconomieën als die in Japan en Zuid-Korea.

Italië telt meer tovenaars dan geestelijken en de Italianen geven jaarlijks meer dan twee keer zoveel uit aan occulte praktijken als de katholieke kerk via de Italiaanse inkomstenbelasting incasseert.

gepatenteerde duiveluitdrijvers aan te stellen vraagt ook het Italiaanse jezuïetenblad Vita Pastorale zich af of "Italië misschien een tweede Brazilië aan het worden is met een parallelle tweede godsdienst?" Italië is 38.000 priesters rijk` terwijl volgens het Italiaanse Bureau voor de Statistiek in het land meer dan 100.000 professionele zieners` kaartleggers` wonderdokters en duivelaanbidders werkzaam zijn. Twaalf miljoen Italianen hebben het afgelopen jaar ten minste een keer de hulp ingeroepen van een witte of zwarte magiër en de jaaromzet in de branche wordt op 2`3 miljard gulden geschat.

Op de meeste plaatsen in Kroatië leek het laatste bestand, het 15de in successie, tijdens het afgelopen weekeinde redelijk te worden nageleefd.

De meeste Kroatische steden, die vaak wekenlang onafgebroken onder vuur lagen, kwamen zaterdag en zondag weer voorzichtig tot leven. Alleen Nustar in het omstreden oostelijke gebied Slavonië werd in de nacht van zaterdag op zondag nog beschoten, zo meldde de Kroatische radio.

Het bestand werd afgelopen week getekend door generaal Andrija Raseta van het federale leger en de Kroatische minister van Defensie Gojko Susak. Onder leiding van VN-gezant Cyrus Vance werden beide partijen het eens over de voorwaarden van de wapenstilstand. Het akkoord wil ook voorkomen dat de burgeroorlog overslaat naar Bosnië. Als het bestand wordt nageleefd, wordt de stationering van een VN-vredesleger in Joegoslavië mogelijk. Naleving van een staakt-het-vuren is voor de VN een harde voorwaarde voor het zenden van een vredesmacht.

Troepen Maar de president van de 'Servische republiek Krajina', Milan Babic, wil geen vredestroepen van de Verenigde Naties in "zijn" gebied. Het gebied behoort formeel nog steeds tot Kroatië. Zaterdag zei Babic dat de Servische regering over de hoofden van de Serviërs in Krajina heen heeft ingestemd met het stationeren van VN-troepen in Knin (Babic is de burgemeester van Knin). Krajina zal alleen akkoord gaan met legering van VN-troepen aan zijn grenzen om Kroatische aanvallen op de Serviërs in de republiek te voorkomen, aldus Babic.

Totale oorlog De grootste oppositiepartij in Servië heeft afgelopen zaterdag de Conventie over een Nieuw Joegoslavië een recept genoemd voor "totale oorlog" in Joegoslavië. De Servische Vernieuwingsbeweging onder aanvoering van de schrijver Vuk Drascovic verklaarde de conventie af te keuren omdat hij "de deur open zet voor een totale oorlog," wat ook "voornamelijk de bedoeling is" van de conventie. Afgevaardigen van 160 voornamelijk Servische partijen, bewegingen en culturele organisaties gingen vrijdag akkoord met een proclamatie die de basis moet leggen voor een Joegoslavië met nieuwe grenzen, een nieuwe grondwet en een nieuwe kieswet.

Terwijl het reizigersvervoer flink blijft groeien is vorig jaar de agressie in de treinen en het zwartrijden fors verminderd.

Het totaal aantal geregistreerde incidenten in de treinen daalde in 1991 met 17 procent. Het aantal zwartrijders verminderde met 18 procent tot 100.000 en het aantal ordeverstoringen daalde van 15.000 naar 10.000. Dat blijkt uit voorlopige cijfers van de spoorwegpolitie.

Telerail Volgens NS is deze positieve ontwikkeling onder meer te danken aan het gebruik van Telerail in alle treinen. Via dat telefonisch waarschuwingssysteem kan de machinist onmiddellijk de spoorwegpolitie alarmeren. Voorts is de groep potentiële zwartrijders verminderd door de invoering van de OV-studentenjaarkaart en andere grootverbruikerscontracten. Verder signaleert NS een betere sociale controle van het publiek. Ook de inzet van extra conducteurs heeft er toe bijgedragen dat het veiliger is geworden in de treinen.

Diefstallen Overigens is NS bezorgd over het feit dat het aantal diefstallen van eigendommen van reizigers in treinen en stations vorig jaar fors bleef toenemen (met 20 procent). Door de grotere drukte slaan zakkenrollers en kofferdieven steeds meer toe. NS wil via gerichte maatregelen proberen dit euvel zo veel mogelijk de kop in te drukken. De schade aan voetbaltreinen was in de eerste helft van de competitie 1991/1992 even hoog als in de eerste helft van het vorige voetbalseizoen: er werd voor 110.000 gulden aan de treinen vernield.

Het aantal buitenlanders dat in Duitsland asiel heeft aangevraagd is vorig jaar met eenderde gestegen. De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Rudolf Seiters heeft gisteren, bij het bekendmaken van deze cijfers, opgeroepen tot het invoeren van strengere wetten om de stroom immigranten in te dammen.

"De capaciteit om dergelijke aantallen op te nemen is grotendeels uitgeput", verklaarde Seiters. "De deelstaten en gemeenten worden met grote problemen geconfronteerd bij het onderbrengen en verzorgen van zoveel mensen".

Record Volgens Binnenlandse Zaken in Bonn heeft in 1991 het recordaantal van 256.112 buitenlanders asiel aangevraagd in Duitsland, een toename van 32,7 procent in vergelijking met de 193.063 asielzoekers in 1990. Het aantal aanvragen daalde in december iets, tot 23.659, ten opzichte van 29.185 in november, maar dat is volgens het ministerie niet de algemene trend.

Burgeroorlog De grootste groep vluchtelingen bestond in 1991 uit Joegoslaven die vluchtten voor de burgeroorlog in hun land. In totaal vroegen 74.854 Joegoslaven om asiel, in 1990 waren dat er nog slechts 22.114. Seiters wees erop dat "steeds meer mensen uit het voormalige Oostblok in Duitsland aankomen".

Racisme Het toenemend aantal buitenlanders dat zijn toevlucht zoekt in een van de meest welvarende landen van Europa heeft geleid tot oplaaiend racisme onder jonge neo-nazi's die aanslagen hebben gepleegd op huizen voor asielzoekers. Hierop heeft de Duitse regering voorgesteld de grondwet zo te veranderen dat alleen mensen asiel kunnen krijgen die in hun eigen land vervolgd dreigen te worden. Volgens Seiters is het noodzakelijk dat die wijziging er komt.

"De mensen hier hebben eenvoudig geen vertrouwen in Amerikaanse auto's," zegt Yuji Sato, tot voor kort de enige Chrysler-dealer in Japan. Sato kreeg twee jaar geleden het dealerschap van de Amerikaanse auto in Japan in de maag gesplitst.

Maar hij ziet er door de slechte verkoop geen brood meer in en zegt het contract met het Amerikaanse concern op om zich te concentreren op meer gewilde Europese merken als Mercedes, Volkswagen, Audi en Peugeot.

grote Amerikaanse autofabrikanten, op bezoek komt in Japan zal weinig kunnen veranderen aan de slechte naam die Amerikaanse auto's daar genieten. Amerikaanse auto's maken nog geen half procent van het Japanse wagenpark uit. Dat staat in schril contrast met de situatie in de VS, waar 30 procent van de automobilisten in Japanners rondrijdt, een percentage dat nog steeds groeit. De grootste autoproducent ter wereld, General Motors, heeft het afgelopen jaar niet meer dan 8.000 auto's kunnen afzetten in Japan, waar jaarlijks ruim 4 miljoen nieuwe auto's worden verkocht. Illustratief voor de steeds slechtere naam van Amerikaanse auto's is dat zelfs traditionele slagschepen van het gangsterdom als Cadillacs niet meer in trek zijn. De Japanse onderwereld verplaatst zich nog vrijwel uitsluitend in de veel betrouwbaarder en meer status gevend geachte Rolls-Royce of Mercedes. Het is de automobilisten in Japan, waar links wordt gereden, ook een doorn in het oog dat de Amerikaanse autoconcerns niet het benul hebben om auto's voor de Japanse markt te leveren met het stuur aan de rechterkant, wat de Europese concurrenten wel doen. Autohandelaar Akihito Masumura vatte de problemen als volgt samen: "Amerikaanse auto's zijn eenvoudig niet goed genoeg voor onze markt. Ze zijn onhandig in het gebruik, zijn te duur en je moet er te vaak voor reparaties mee naar de garage."

De belegerde Georgische president Zviad Gamsachoerdia heeft de bevolking gisteren gevraagd zich in een referendum uit te spreken over zijn aanblijven.

In de catacomben van het parlementsgebouw in Tbilisi, waar hij zich al twee weken verschanst, zei Gamsachoerdia dat hij er zeker van is dat hij bij zo'n referendum een meerderheid van de bevolking achter zich zal krijgen. De Georgische oppositie nam het parlementsgebouw gisteren onder vuur met raketten en machinegeweren. Scherpschutters vuurden vanaf de daken van omliggende gebouwen op het gebouw, dat door de 300 tot 500 aanhangers van Gamsachoerdia werd verdedigd met een tank en pantserwagens. De lang aangekondigde bestorming bleef echter uit, vermoedelijk omdat de belegeraars zichzelf militair niet sterk genoeg achten. Zaterdag, nadat Gamsachoerdia een ultimatum om zich over te geven had laten verstrijken, deden presidentsgetrouwe soldaten zelfs een uitval om de televisietoren te veroveren van waaruit de oppositionele militaire raad met de bevolking communiceert. Na een schotenwisseling moesten de soldaten zich echter in het parlementsgebouw terugtrekken.

De stadsvervoerbedrijven van de grote steden moeten verzelfstandigd worden en het in de toekomst met veel minder overheidssubsidie zien te redden. Ze zullen zoveel mogelijk voor hun eigen financiële middelen moeten gaan zorgen. Dat kan door efficiënter te gaan werken. Dat heeft minister Maij (Verkeer en Waterstaat) gisteren gezegd in het consumentenprogramma Kassa! Volgens de minister werkt het blijvend met veel geld subsidiëren van het stadsvervoer inefficiëntie in de hand. Als voorbeeld daarvan noemde ze een fout van de Haagse Tramweg Maatschappij, die een jaar lang een bedrag van een miljoen gulden niet miste, dat op een verkeerde rekening was overgeboekt. "Terwijl ze aan de andere kant hun hand ophouden, om geld van het Rijk te ontvangen", aldus Maij.

De VARA, Veronica, EO, VPRO en NCRV zijn de omroepen die hun ledenbestand in 1991 zagen toenemen. De TROS, AVRO en de KRO moesten een verlies incasseren. De sterkste groeier was de VPRO die met de actie voor de A-status 259.683 nieuwe leden kon inschrijven en nu over een achterban van 602.353 kijkers beschikt.

stijgen: van 333.273 naar 550.465, een stijging van 217.192. De VARA meldt vorig jaar de hoogste ledenstand in haar geschiedenis te hebben behaald. Op 31 december 1991 bedroeg het ledental 560.223, een stijging met 4467 leden ten opzichte van eind 1990 (555.756). Ook de NCRV spreekt van een ledenrecord. De omroep kreeg er in 1991 1043 leden bij, de eindstand kwam daarmee op 562.903. De AVRO moest een ledenverlies incasseren. Het bestand nam met 46.401 af tot 726.123. De omroep stelt dat het ledenverlies een direct gevolg is van het besluit geen geldverslindende ledenwerfacties meer te houden. "De AVRO neemt hiermee afscheid van de zogenaamde zwevende leden", aldus de verklaring. De TROS sloot het vorig jaar ook met ledenverlies af. Het totaal aantal leden liep terug van 711.114 tot 682.030. Volgens de omroep is de teruggang het gevolg van de operatie "stofkam", waarbij het ledenbestand kritisch werd doorgenomen op zaken als wanbetalers en dubbele verzending. Ook de KRO zag het ledenbestand afnemen. De omroep sloot het jaar af met 620.097 leden, dat zijn er 7112 minder dan het jaar ervoor. KRO-voorzitter G. Braks schrijft de ledenteruggang toe aan het nieuwe beleid. "We doen niet meer tot elke prijs mee aan de jacht op vluchtige leden, geen campagnes met uitverkoopprijzen of uit zijn verband gerukte tien-gulden-leden-acties". Voor Veronica was 1991 een gunstig jaar. De omroep zag in 1991 haar ledental stijgen naar 1.031.000, inclusief 58.000 tientjesleden. In 1990 waren 1.028.000 mensen lid van de Veronica Omroep Organisatie (VOO), inclusief 61.000 ondersteunende leden.

vanmiddag vier maal per week tussen 16.20 en 17.30 uur live een nieuw middagmagazine onder een deels oude naam Service Salon.

Service Salon moet opboksen tegen de 5 uur show van RTL4 die elke dag wordt gebracht. De aangekondigde, vergaande samenwerking van de drie oude zuilen is deze week ook op de radio van start gegaan met een gezamenlijke programmering op de zender Radio 3 op zaterdag` zondag en maandag` die dan voortaan Station 3 heet. De drie geven nu ook op de televisie een deel van hun identiteit prijs om gezamenlijk het vege lijf te redden` want in hun eentje klaren ze het niet meer. Service Salon is een echte samenwerking. Het presentatieteam` de eindredactie en de hoofdredactie zijn gevormd uit vertegenwoordigers van KRO` NCRV en AVRO die hun eigen afkomst zoveel mogelijk vergeten om als eenheid op te rukken. Het presentatieteam is gevormd uit min of meer bekende troeven van de drie omroepen: Karin de Groot en Patrick van Mill (allebei NCRV)` Mieke Lamers en Simone Wiegel (KRO) en Amanda Spoel em Tineke de Groot (AVRO). Vanwege zwangerschapsverloop zal Simone Wiegel pas vanaf februari te zien zijn.

Formule De formule van Service Salon is die van een middagmagazine: snelle informatie` gemiddeld 16 onderwerpen` lifestyle en actualiteiten. De naam Service Salon is gekozen omdat het al jaren draaiende AVRO's Service Salon al iets dergelijks was en een goede bekendheid heeft bij de kijker. Elke dag van de vier krijgt een eigen gezicht. Zo is de woensdag gericht op de jeugd en de vrijdag meer op de mannen. In de overige twee peresentatiedagen komen de vrouwen meer aan bod` hoewel de grenzen tussen vrouwen- en mannenrubrieken langzamerhand aan het vervagen zijn. Zo is er vooral op maandag er aandacht voor lifestyle` mode en vrouwenkwesties. De befaamde Klazien uit Zalk zal dan weer haar levenswijsheid plus boerentips verkondigen. Op vrijdag worden veel uitgaanstips verstrekt voor het weekend.

Wisselend Elke dag heeft een vaste presentator` die aanvulling krijgt van een wisselend gezicht. Maandag presenteert Amanda Spoel` woensdag Miek Lamers` donderdag Tineke de Groot en vrijdag Karin de Groot. De twee overblijvenden` Patrick van Mil en Simone Wiegel zijn 'vliegende kiep'. Op de allereerste dag zal er vermoedelijk` belooft het team` iets spectaculairs op medisch gebied te zien zijn en hoog bezoek is niet uitgesloten. Aan de nieuwe samenwerking is een grondige studie voorafgegaan. Reeds vanaf mei is over de formule gestoeid. Service Salon moest vooral een nieuw programma worden waarin enkele oude troeven van de drie omroepen werden opgenomen. De drie peilers van het magazine zijn actualiteit` snelheid en diepgang en lifestyle. Bedoeling is natuurlijk om RTL4 dwars te zitten die verbluffend goed scoort en die met Oudjaar zes kijkrecords heeft gebroken. Als dat zo doorgaat` wordt het oude Hilversum weggevaagd.

Marga Scheide, het 'gezicht' van Luv, toerde eind jaren '70, begin jaren '80 de hele wereld rond met de gelijknamige meidengroep. Dat doet ze nu weer. Opnieuw met Luv, maar met twee andere meisjes - en met iets minder succes. Maar ze geniet er meer van, omdat ze de betrekkelijkheid van roem en glorie inmiddels heeft leren inzien.

"Nu zijn we in Duitsland eigenlijk het populairst"

Interview: Bert Salden

Met Diana en Carine was hoogblonde Marga Scheide de afgelopen tijd te zien in diverse tv-specials. Liedjes zingend tegen het zonnige decor van palmen, suikerwitte stranden en strakblauwe luchten. In tropische streken als Thailand, Sri Lanka en Sint Maarten. Waarom moet het altijd zo ver weg zijn? "Tja, zo'n liedje als Jungle Jive kun je toch moeilijk in een Hollands polderlandschap situeren", vind ze. "En daar kunnen we ook niet in die luchtige pakjes rondlopen". De 35-jarige zangeres heeft overigens niet het minste bezwaar tegen die opnames in verre landen. "Je ziet nog eens wat van de wereld", lacht ze. "En zo'n tv-special uit bijvoorbeeld Thailand kan een omroep ook gemakkelijk in het buitenland verkopen." Aangezien belanghebbende sponsors als het Thais verkeersbureau en China Airlines of Taiwan voor de reis- en verblijfkosten opdraaien en de artiesten gratis werken ("het is immers een goede promotie..") kan een programma in het Verre Oosten zelfs goedkoper worden gemaakt dan in eigen land. Het voormalige Amsterdamse fotomodel maakte de overstap naar een muzikale carrière toen in Nederland de meidengroepen in de mode raakten. "Een platenmaatschappij had een liedje, zocht er een groepje bij, dat vooral goed moest ogen en leuk kon bewegen en probeerde een hit te scoren. Zo ging het ook met Marga. "Ervaring had ik niet. Toen ik moest komen proefzingen, kreeg ik in de studio zo'n hoofdtelefoon op en vroegen ze me: is het decor goed? Ik dacht nog: wat een vreemde vraag... Dat gaan ze toch niet helemaal voor mij veranderen? Ik keek om me heen en antwoordde: ja best hoor. Later ontdekte ik dat ze met decor de klanken in je oren bedoelden!" Overstap Toen ze een week later moest terugkomen en nòg twee meisjes in de studio ontmoette, dacht ze dat er een keus moest worden gemaakt. Maar de keus was al gemaakt. Die twee waren geen concurrenten, maar werden haar collega's. Samen met Patty en José zou Marga het trio Luv gaan vormen. Dat was in 1977 en Luv werd een knaller in showland. Na het tweede plaatje, U.O.M. (You Owe Me), moest ze kiezen tussen haar beroep als fotomodel of een carrière als profzangeres. "Het werk als model beviel me prima. Ik reisde de hele wereld rond en kreeg goed betaald. Ik figureerde als echt Hollands meisje in Japan en Brazilië en maakte onder meer reclame voor het Nederlands zuivelbureau. Ik hoefde dus niet zonodig te veranderen. Maar goed, ik heb de overstap toch gemaakt en daar heb ik beslist nooit spijt van gehad." Luv bleef scoren met hits in verschillende landen en de populariteit van het trio duurde tot 1981, toen het door onderlinge vetes uit elkaar viel. De meisjes verloren elkaar uit het oog en gingen hun eigen weg. Marga Scheide maakte nog een paar soloplaatjes, waarvan er eentje (Love symphony) nog in de Amerikaanse hitparade heeft gestaan. "Eventjes maar", zegt ze lachend, "want iedereen dacht dat ik een zwarte soulzangeres was. Nou, toen ik één keer daar op tv was geweest, was dat meteen over." Patty, José en Marga hadden elkaar al enkele jaren niet meer gezien toen Mies Bouwman hen vroeg voor een reünie in haar tv-programma. "Omdat we daar ook iets zouden zingen, moesten we van tevoren repeteren. We zijn zelfs samen kleren gaan kopen. Dat was echt knus. De oude vetes waren verdwenen en we konden het weer fantastisch met elkaar vinden". Come back De come back, die eigenlijk niet als zodanig bedoeld was, had een onverwacht effect. Van alle kanten kwamen weer aanvragen voor optredens en verschillende platenmaatschappijen vroegen of ze weer platen wilden maken. In het begin namen ze die aanvragen niet serieus, maar toen ze bleven komen, zwichtte het trio. Na vijf maanden stapte Luv weer de platenstudio binnen en liet zich contracteren voor optredens. "José, die een kind thuis heeft, vond die verplichtingen al snel te zwaar en besloot af te haken", vertelt Marga. "Dat ging in prima overleg. Bij Patty ging het wat moeilijker: die had een manager die steeds weer problemen opwierp. Nou, daar ben ik toen een keer hard tegenin gegaan en toen was Patty verdwenen." Ze lacht. "Ik denk dat ik de enige ben die nieuwe start echt serieus heeft genomen. Ik heb me ook gerealiseerd dat ik niet weer bovenaan de ladder kon beginnen, maar het succes door hard werken opnieuw moest zien op te bouwen. We zaten ondertussen met een langspeler, die half af was, en ik voelde me verplicht door te gaan. Die platenmaatschappij had per slot van rekening ook in ons geïnvesteerd. Ik ging op zoek naar andere meisjes en die vond ik: Diana van Berlo en Carine Lemoina." De CD ligt inmiddels in de platenwinkels van 32 landen en Luv bestaat nu weer uit drie meiden, die er zin in hebben. "Optredens vinden we echt leuk. Vroeger hadden we daar eigenlijk een hekel aan, ook al omdat we toen zonder enige voorbereiding voor de leeuwen werden geworpen. In Duitsland zijn we eigenlijk het populairst. Daar doen we nogal wat tv's. Optredens hebben we vooral in de zomer. Dan zijn er veel braderieën en zo". Stekker eruit Wat Marga nog steeds dwars zit is het fabeltje dat de oude Luv-formatie alleen maar playbackte. "Ook op de podia hebben we altijd ècht gezongen", zegt ze nadrukkelijk, "ook al heeft een krant ooit vermeld dat dat niet zo was. Dat was helemaal in het begin, toen we vooral optraden in kroegjes en zo. Onze manager zette daar dan een versterker met een paar boxen neer en een bandrecorder waarop de orkestbanden stonden, zonder onze stemmen. In zo'n kroegje in Munstergeleen trok toen iemand de stekker uit het stopcontact, waarna niet alleen de bandrecorder stilviel, maar ook onze stemmen niet meer hoorbaar waren. Logisch, want ook de versterker deed 't niet meer. Maar volgens de krant was dat een bewijs dat wij playbackten..." Dat verhaal, zo zegt ze, heeft hen door heel Nederland achtervolgd en heeft jarenlang hun carrière gehinderd. Andere factoren daarentegen speelden het zingende drietal weer in de kaart, zoals hun 'lekkere' uiterlijk. "Ja", geeft ze toe, "dat heeft een dominante rol gespeeld en eigenlijk is dat nog zo. Maar - voegt ze er koeltjes aan toe - als fotomodel was ik niet anders gewend." In de periode tussen Luv 1 en en Luv 2 (van 1981 tot 1989) Verder heeft ze in die tijd haar ervaring op het gebied van de modefotografie en showbusiness in de praktijk gebracht als styliste. Zo kleedde ze voor speciale fotosessies o.m. artiesten aan als Conny Vandenbos, Jerney Kaagman, G'Race en Babe. Daarnaast opende ze een souvenir- en cadeautjeswinkel in het Holiday Inn-hotel in Utrecht. Die heeft ze nog steeds, hoewel ze er doorgaans niet zelf in staat. "Overigens kan ik op dit moment ook best goed leven van mijn Luv-inkomsten", zegt ze. De contacten met haar oude collega's José en Patty zijn alweer verwaterd. Hoe lang de nieuwe Luv-formatie bij elkaar blijft, durft ze niet te zeggen. "De onderlinge verhoudingen zijn in ieder geval leuk. En als we met zijn drieën in Thailand zitten, bijvoorbeeld, slapen we samen op een kamer. Het verschil tussen toen en nu is dat we destijds allemaal niets van het vak wisten. En toen we het eenmaal wisten, hield het op. Nu weet ik meer. Ik schrijf zelf mee aan de liedjes, zit zelf aan tafel met tv- en platenproducers en kan mee beslissen. Dat accepteert men". En stekkers worden nooit meer uit de stopcontacten getrokken.

* "In Amerika dachten ze dat ik een zwarte soulzangeres was.... Tot ze me op tv zagen!" (Foto Chris van de Vooren) * Magda (boven) met haar nieuwe Luv-collega's Diana van Berlo en Carine Lemoina in Thailand. * In 1978 met José en Patty als het oorspronkelijke Luv-trio.

Vlaanderen heeft voorlopig afscheid genomen van FC De Kampioenen, de veruit best bekeken reeks van het afgelopen seizoen. Liefst één op de drie Vlamingen stemde erop af.

De opvolger heet RIP, een Vlaamse versie van de Britse serie In Loving Memory, die de BRT vanaf vandaag (België 1 om 20 uur) gedurende tien weken op het scherm brengt. In Loving Memory, geschreven door Dick Sharples en geregisseerd door de bekende Ronnie Baxter, werd eind jaren zeventig door de Britse commerciële televisie uitgezonden. De 35 afleveringen zijn bij ons nooit te zien geweest. Het verhaal draait om de personages Tante Vie en Willie. Tante is een vrouw van vooraan in de vijftig die samen met Willie, haar neefje van in de twintig, een begrafenisonderneming erft na de plotselinge dood van echtgenoot François. Willie wordt langzaamaan ouder maar niet wijzer, van meisjes heeft hij geen verstand. Dat komt Tante Vie diep in haar hart goed uit, want ze staat Willie niet graag af. De clou zit 'm in de constante bedreigingen voor de zaak, in de vorm van concurrentie, deurwaarders, erfenisjagers en hebberige familieleden.

Dialect Een en ander speelt zich af anno 1929. Een kleinstedelijke sfeer, met roddelende tantes op de stoep en pluche stoelen binnenskamers. Om die atmosfeer extra te accentueren, kozen de producenten Luc Beerten en Ludo Schats voor een onvervalst Vlaams dialect, dat zich het beste laat omschrijven als Antwerps. Beerten, die ook de vertaling en bewerking voor zijn rekening nam: "Wij beseffen dat dit dialect een deel van het publiek zou kunnen afschrikken. Maar anderszijds geloven wij dat deze vorm bijdraagt aan een grotere authenticiteit en de acteerprestaties bovendien natuurlijker maken." Dat laatste valt te betwijfelen. Afgezien van het wisselende acteerwerk, zijn de grappen nogal oubollig. Een voorbeeld: vrouw raakt opgesloten op zolder. Ze heeft het koud. Vindt toevallig een engelenpak van heel vroeger. Trekt dat even aan tegen de frissigheid. Oude tante ziet in de dakgoot de 'engel', schrikt zich een ongeluk en valt in de lijkkist die 'toevallig' op het binnenplaatsje staat. Even toevallig gaat het deksel erop. Tantetje licht middenop straat het deksel omhoog, voorbijrijdende postbode rijdt pardoes in een mesthoop. Zo'n gegeven vereist een perfecte timing, anders is het flauw. Vlamingen zijn in dat opzicht helaas geen Britten.

Tijdloos Luc Beerten bestrijdt dat de humor in RIP gedateerd is. "Goede humor is tijdloos", meent hij. "De jaren dertig zijn voor de Britten net zo lang geleden als voor ons." Waarom heeft hij eigenlijk RIP gekozen, er zijn zoveel modernere scenario's te vinden? Beerten gelooft in de formule. "Ik ben er zeker van dat het grote publiek dit leuk vindt. De serie moet het niet van modieuze dingen hebben, maar van de 'plots' en de karakters, die heel gestileerd zijn. Daar ligt de kracht van RIP." De reeks wordt, vanwege een intensieve wisselwerking met de doelgroep, met live publiek opgenomen. De opnamen gebeuren chronologisch met zo weinig mogelijk onderbrekingen. De eerder opgenomen buitenopnames worden er later ingemonteerd. Het is de bedoeling twee cycli van elk 13 afleveringen uit te zenden.

Een ruggesteun voor doe-het-zelvers moet 'Een eigen huis... een plek onder de zon' worden` waarmee RTL4 vandaag (17.00 uur) begint. Dertien zaterdagen een half uurtje beunen in je eigen woning. Handige jongen Nico Zwinkels en vlotte babbel Manon Thomas (ex-miss Europe) sleuren de kijker een bouwvallig rijtjeshuis in het Gooi binnen` waarna Nico het hele zaakje opengooit en herbouwt.

Klussen` beweren goede klussers al jaren` is heel eenvoudig. En zoals Nico het doet` lijkt het simpel. Vloertje open` gat in het dak` de beuk in het sanitair` de rasp over de kozijnen` de plee wordt opgekrikt` verven en beitsen worden aangebracht en dertien weken later is het huis herboren. Maar iedereen weet dat een huis veel narigheid kan geven. Dus gaan Nico en Manon verder. Je krijgt ook nog info` zoals dat heet bij snelle omroepen` over het afsluiten van hypotheken en verzekeringen` het aanvragen van subsidies` de notaris en de makelaar die waarachtig niet belangeloos werken` de architect en de inrichting. Dan komt er wat leerzaams over de fabricageprocessen van bakstenen` hout` gereedschap` verg` glas en andere materialen waarmee zo'n huis wordt aangevallen.

Priester Don Luigi uit het Albanese bergdorpje Shkreli mijmert over een grijs verleden. Toen alles nog goed was. "We hadden onze godsdienst en ons volk was sterk en moedig. Niemand loog, niemand stal en niemand spioneerde."

Jarenlang zuchtte de Albanese bevolking onder de terreur van dictator Enver Hoxha en de communistische partij. "Zelfs een Serviër zou ons beter behandeld hebben", klinkt het veel betekenend. "Elk huis heeft zijn pijnlijke herinneringen. We danken God voor de komst van de democratie." Het volk leefde in een constante grote angst. Zo vertelt een man vroeger bang geweest te zijn een droom te vertellen aan zijn moeder. Want zij kon hem wel eens - te goeder trouw - doorvertellen aan een buurvrouw die op haar beurt het verhaal zou kunnen doorbrieven aan een agent. Een droom kon al voldoende zijn om opgepakt te worden.

Uitroeiing

Voor de KRO maakte Rob Hof de documentaire Van God verlaten, zondag te zien op Nederland 1 om 22.40 uur. Hij spitste het verhaal toe op de mislukking van de door de staat geplande uitroeiing van religie. Vanaf 1945 worden katholieken en andere gelovigen in Albanië vervolgd. In 1967 werd elke religie officieel verboden. De meeste kerken moesten eraan geloven. Meer dan tweeduizend kerken werden geplunderd en verwoest of in het gunstigste geval vertimmerd tot pakhuis of bioscoop. Uit angst voor vreemde machten liet Hoxha vanaf 1968 kleine bunkers bouwen, een miljoen in totaal, voor elk gezin minstens een. Jarenlang gevangengehouden priesters en anderen schetsen een beeld van terreur en onverdraagzaamheid. Hoezeer het Albanese volk geknecht en vernederd is blijkt uit de ervaringen van een gezin en zijn katholieke parochiepater in het dorpje Shkreli. De beklemmende muziek van Rob Hauser versterkt het droefgeestig relaas.

Ontreddering

Ook Albanië kende zijn omwenteling: Hoxha is inmiddels van het toneel verdwenen. Een jaar geleden trok een openluchtmis 50.000 bezoekers. Kerken worden inmiddels in ere hersteld. In de documentaire zijn ook opnamen te zien van de wederopbouw van Shkodra, ooit het Rome van de Balkan. Sinds kort is de plaatselijke sporthal in gebruik als kerk. In Shkodra is ook het eerste seminarie geopend sinds de omwenteling. De documentaire maakt de herwonnen vrijheid haast voelbaar en laat de gevolgen van bijna 45 jaar dictatuur zien. De bevolking is opgescheept met een straatarm land en morele ontreddering. Want zoals voormalige naaste medewerkster van Hoxha zegt: "Met het geloof is het volk de moraal afgenomen."

De Amerikaanse regering heeft gisteren de onmiddellijke stopzeting geëist van alle silicone kunstborst-implantaties in de VS. Een met spoed te starten wetenschappelijk onderzoek naar mogelijke gezondheidsrisico's van de synthetische borstprotesen` zal de basis vormen voor een toekomstige beslissing of en zo ja onder welke voorwaarden deze chirurgische praktijk in Amerika kan worden hervat. De FDA (Food and Drug Administration) kwam gisteren tot dit besluit na toenemende aantallen ernstige klachten van patiënten over onder meer lekkende kunstborsten. Hoewel niet wetenschappelijk bewezen` menen veel Amerikaanse medici dat verspreiding van het synthetische materiaal door het lichaam reeds in duizenden gevallen heeft geleid tot aandoeningen als kanker en vernietiging van het immuniteitssysteem. Veel patiënten klagen over voortdurende pijn wanneer borsten te hard worden als het omvattende natuurlijke weefsel krimpt. Voorts brengen in sommige gevallen de littekens van de operatie misvorming teweeg van het beoogde borstmodel. Niet minder dan twee miljoen van de bijna honderd miljoen volwassen Amerikaanse vrouwen leven met een of twee geïmplanteerde kunstborsten. Twintig procent van hen heeft een borst chirurgisch laten reconstrueren na amputatie wegens kanker.

De Surinaamse legerleider Desi Bouterse zal niet worden ontslagen. De sfeer is er, volgens de Surinaamse president Ronald Venetiaan, niet naar om dat te doen.

Over de communicatie tussen legerleiding en regering zal na terugkeer van Defensie-minister Siegfried Gilds, die had geroepen dat Bouterse moet opstappen, overleg plaatsvinden tussen Gilds, de president en de bevelhebber. Gilds is momenteel in Binaire. Een en ander zei Venetiaan gisteren in Paramaribo na een tweeënhalf uur durend gesprek met het militair gezag.

Het Syrische persbureau SANA heeft gisteren gemeld dat vorige maand in Irak is gepoogd een coup te plegen tegen president Saddam Husayn. De staatsgreep is mislukt omdat een officier de zaak had "verraden" aan Saddam.

Een correspondent van SANA in Irak, die zich zegt te baseren op bronnen binnen de Iraakse oppositie, meldde dat de legerofficier Mefleh al-Raoui, van wie niet precies bekend is welke rang hij heeft, het plan van de staatsgreep had onthuld aan Saddam Husayn. De Iraakse leider heeft vervolgens tachtig officieren laten arresteren. "Zij zijn onmiddellijk geëxecuteerd", aldus het Syrische persbureau. Een shi'itische oppositiebeweging in Irak had al eerder gemeld dat op 12 december "tientallen hoge officieren" zijn geëxecuteerd nadat zij ervan waren beschuldigd te hebben deelgenomen aan een poging tot staatsgreep.

De Georgische president Zviad Gamsachoerdia is gisternacht ontsnapt uit het parlementsgebouw in Tbilisi waar hij twee weken lang belegerd werd door de oppositie. Samen met een gevolg van zo'n zestig aanhangers en familieleden is hij via Azerbajdzjan gevlucht naar de stad Idsjevan in het noordoosten van Armenië. Volgens persbureau Interfax heeft hij miljoenen roebels uit de staatskas meegenomen. De Militaire Raad van de oppositie claimde gisteren de vlucht van Gamsachoerdia mogelijk te hebben gemaakt door een uitgang van het parlementsgebouw opzettelijk niet te bewaken. Jaba Ioseliani, hoofd van de Mchedrioni (ruiters) die met de Nationale Garde de Militaire Raad vormt, zei dat Georgië om uitlevering van Gamsachoerdia zal vragen als deze in een ander land politiek asiel krijgt.

Plunderen Na Gamsachoerdia's vlucht drongen gewapende leden van de oppositie het parlement binnen om te plunderen en vernielingen aan te richten. In het centrum van Tbilisi reageerden aanhangers van de oppositie uitgelaten toen bleek dat Gamsachoerdia gevlogen was. "Hij is weg, de dictator is eindelijk weg", klonk het. Opposanten zeiden dat er geen schuilplaats voor de gevluchte president zal zijn: "We zullen hem opsporen, waar hij ook naartoe vlucht".

Overleg Ioseliani zei dat een raad zal worden ingesteld die de verkiezingen moet voorbereiden die mogelijk al in april zullen plaatsvinden. Hij sloot niet uit dat de voormalige Sovjet-minister van Buitenlandse Zaken, Edoeard Sjevardnadze, een rol zou kunnen spelen in het democratiseringsproces. Ioseliani wierp echter ook de mogelijkheid op dat Georgie een constitutionele monarchie wordt. Hij zei dat een aantal leden van het voormalige Georgische koningshuis, de familie Bagrationi, had laten blijken hiervoor te voelen.

Hoop Sjevardnadze verklaarde zich voor de Russische televisie bereid "mijn volk met de opbouw van de democratie te helpen". Sjevardnadze, die zelf van Georgische afkomst is, zei dat na een vertrek van Gamsachoerdia "er weer hoop voor Georgië is". Waarnemers menen echter dat politieke en persoonlijke rivaliteit binnen de oppositie een einde zal maken aan de eenheid nu de gezamenlijke vijand verdreven is.

Zie verder pagina 13 (M) Zie verder pagina 15 (R)

Het bestand dat sinds vrijdag in Kroatië van kracht is, is ook gisteren, op enkele incidentele schendingen na, redelijk goed nageleefd.

Om het naleven van het staakt-het-vuren te bevorderen stelde de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Boutros Boutros Ghali, voor 50 militaire waarnemers naar Kroatië en andere delen van Joegoslavië te sturen. De Veiligheidsraad is daar gisteren mee akkoord gegaan. De secretaris-generaal wilde nog geen voorstel doen voor een VN-vredesmacht van 10.000 man, omdat het nog niet duidelijk is of de wapenstilstand ook stand houdt. De kans dat Nederlandse militairen deel zullen uitmaken van een VN-vredesmacht is zeer klein. Zowel Servië als Kroatië voelen niet veel voor de stationering van Nederlandse troepen aangezien men niet zo enthousiast is over het optreden van de Europese Gemeenschap, waarvan Nederland voorzitter was. De EG is gisteren een nieuwe bemiddelingspoging gestart en nodigde de leiders van alle zes republieken voor een bijeenkomst, donderdag, in Brussel uit. Of de bijeenkomst een succes wordt is nog maar de vraag, omdat Servië de EG nog nauwelijks als een neutrale partij ziet, na de recentelijke aankondiging van de EG om Slovenië en Kroatië op 15 januari te erkennen als onafhankelijke staten.

Zie verder pagina 13 (M) Zie verder pagina 15 (R)

In Maastricht en Heerlen hebben de plaatselijke Kamers van Koophandel prachtige paleizen gebouwd. Schitterende bouwwerken. De rijkdom straalt er vanaf. Nu de Kamers hun intrek hebben genomen in hun koopmanspaleizen wordt plotseling weer over fusie gesproken. Eén sterke club is nodig, die de concurrentie met sterke ondernemersclubs in binnen- en buitenland aan kan. Zoals er ook één FC Zuid-Limburg moet komen om Limburg na het legendarische Rapid weer een mogelijke landskampioen te geven. Maar in welk paleis moet die fusiekamer straks zetelen? Een luxe probleem waar de heren niet zo snel uitkomen. Toch is de oplossing simpel: de Kamer langs de Maas. De FC Zuid-Limburg naar de Oostelijke Mijnstreek. Of andersom natuurlijk.

Een groot deel van de noodhulpzendingen voor de voormalige Sovjetunie komt niet op de juiste plaats terecht. Tienduizenden voedselpakketten, kleding en medicamenten vallen in handen van criminele bendes of worden door Russiche soldaten onderling verdeeld. 80.000 vanuit Hamburg verstuurde hulppakketten er maar 10.000 onder de bevolking zijn gedistribueerd, 30.000 nog in de haven liggen opgeslagen en 40.000 zijn verdwenen. Vlees De Britse regering liet de verscheping van een hulpzending van vlees uitstellen en deelde mee de strijd met de Russische bureaucratie beu te zijn. "Als zij zo blijven optreden, dan hebben we wel wat anders te doen. Niet alleen wat ons vlees betreft, maar ook aangaande onze tijd", verklaarde de Britse minister voor Overzeese Ontwikkeling, Lynda Chalker, tegenover de BBC-radio. De loco-burgemeester van St. Petersburg, Pavel Solojanov, erkende tegenover de NDR dat een deel van de hulpzendingen uit Hamburg is verdwenen. Al eerder waren er berichten dat een zeker gedeelte van de westerse hulpzendingen voor de distributie uit opslagplaatsen wordt gestolen en door de mafia via de zwarte markt tegen woekerprijzen verkocht. Mafia Rupert Neudeck, hoofd van de Duitse hulporganisatie Cap Anamur, verklaarde dat pakketten voor Russische gepensioneerden, zieken en gehandicapten direct na aankomst in Rusland worden ontvreemd. "Er zijn twee vraatzuchtige octopussen die met hun tentakels en enorme magen heel Rusland bedekken - het oude Sovjet-leger en de nieuwe mafia, die wordt gevormd door honderdduizenden parasitaire partijfunctionarissen", zei Neudeck tegenover het dagblad Die Welt. Duitsland, dat van de westerse landen de meeste hulp aan de Russische republiek geeft, heeft de afgelopen maanden duizenden tonnen hulpgoederen aan levensmiddelen en medicijnen geleverd. Gisteren kondigde de Duitse regering aan een speciaal team naar Rusland te sturen voor het houden van toezicht op de hulpdistributie aan de bevolking.

Zie ook pagina 11 Zie ook pagina 13

De opmars van de streepjescode heeft gemak gebracht in supermarkten, maar de consument mag er niet blind op varen. Het blijft nodig om de kassabon te controleren. Dat stelt de Economische Controledienst naar aanleiding van de klacht van Konsumenten Kontakt dat veel bedrijven voor reclame-aanbiedingen toch via de streepjescode de volle prijs tellen. In één op de vier supermarkten waar bij de kassa de boodschappen via een scanner op de rekening komen` zo heeft een onderzoek van Konsumenten Kontakt uitgewezen` betaalt de klant te veel voor de aanbiedingen. De computer zet ze voor de gewone prijs op de bon. Volgens de consumentenorganisatie moeten daarom de prijsplakkertjes weer terugkeren op de artikelen.

Autofabrikant Nedcar in Born gaat in de toekomst dubbel zoveel auto's maken als nu, maar moet dat doen met de huidige personeelsbezetting. Dat heeft president-directeur Frans Sevenstern van NedCar gisteren gezegd in Born bij de onthulling van het nieuwe logo van NedCar, de opvolger van Volvo Car. Geroezemoes deze verrassende mededeling van Sevenstern. Tot nu toe bestond de indruk dat de produktieverdubbeling op den duur in Born ook nieuwe banen zou opleveren. Sevenstern verduidelijkte echter dat de huidige afgeslankte organisatie na 1995 minstens 180.000 auto's per jaar moet gaan maken: 90.000 Volvo's en evenzoveel Mitsubishi's. Pas als die aantallen daarna verder worden opgevoerd, behoort uitbreiding van de huidige werkgelegenheid tot de mogelijkheden, benadrukte hij. Automatisering Sevenstern verheelde in zijn toespraak niet dat NedCar voor grote uitdagingen staat. Zo zal niet alleen de produktietijd per auto moeten worden gehalveerd, maar ook de kwaliteit van de produkten fors worden opgevoerd. Daarom zal veel geld geïnvesteerd moeten worden in automatisering van de produktie.

President-directeur Sevenstern van NedCar draaide er gisteren niet omheen dat van de werknemers persoonlijk veel inzet, bereidheid tot veranderen en wellicht ook incasseringsvermogen wordt verwacht om de toekomst van NedCar veilig te stellen. Hij zei de medewerkers toe dat zij spoedig duidelijkheid zullen krijgen over hun eigen werk en de nieuwe eisen die dat met zich meebrengt.

Tromgeroffel Na zijn toespraak zette Sevenstern met een dirigeerstokje de Brassband Limburg aan het werk. Onder aanzwellend tromgeroffel en het afschieten van enkele vuurpijlen onthulden daarna enkele Limburgse alpinisten in de 35 meter hoge mast bij de fabriek het nieuwe logo van NedCar. De plechtigheid werd vervolgens door Brassband Limburg afgesloten met de laatste acht maten van de Fanfare van Philip Sparke. De forse zwarte letters in het logo moeten het industriële karakter van NedCar weergeven. De golvende lijn boven het woord NedCar heeft de rode kleur van Mitsubishi, de lijn eronder heeft de kleur blauw van Volvo. De witte ondergrond symboliseert de neutraliteit van de derde aandeelhouder, de Nederlandse staat. Bovendien vormen de kleuren rood-wit-blauw de Nederlandse vlag.

Bestuur Sevenstern maakte gisteren ook van de gelegenheid gebruik om de nieuwe leden van de raad van bestuur voor te stellen: Norio Takehara van Mitsubishi en Curt Germundsson van Volvo Zweden. Van de oude raad van bestuur is behalve Sevenstern alleen Wim Vlasblom blijven zitten.

Ir. André Deleye, de vroegere president-directeur van Volvo Car, wordt commissaris bij NedCar. President-directeur Frans Sevenstern van NedCar zei dit gisteren bij de onthulling van het nieuwe logo van de automobielfabriek. NedCar is de voortzetting van Volvo Car BV. Volvo Zweden, Mitsubishi en de Nederlandse staat bezitten ieder eenderde van de aandelen. Het is de bedoeling dat in het produktiebedrijf in Born binnen enkele jaren auto's van zowel het Zweedse als het Japanse merk worden gemaakt. Sevenstern benadrukte dat NedCar in de toekomst veel profijt kan hebben van de kennis van Deleye, die twaalf jaar bij Volvo Car werkte. Sevenstern bedankte Deleye gisteren voor zijn grote inzet voor het bedrijf gedurende al die jaren.

De Maastrichtse politie denkt een van de ontvoerders van Christianne Gielen te kennen, de vrouw die onlangs werd aangezien voor de dochter van multi-miljonair Leon Melchior. Gielen is secretaresse van Melchior.

Het gaat om een Belgische man, die in de buurt van Luik woont. Het tot vijf man teruggebrachte rechercheteam, dat de mislukte ontvoering onderzoekt, werd door tips uit de onderwereld op het spoor van de man gezet. De Belgische politie is nog niet gevraagd de man aan te houden.

In Luik is zondag een 50-jarige taxichauffeur vermoord. De man werd in zijn taxi omgebracht met een nekschot. De politie stelde vast dat de chauffeur beroofd was. Lijkschouwing wees uit dat hij nog een tweede kogel in de rechterkaak had gekregen. Van de dader ontbreekt elk spoor. Volgens de politie werd de taxichauffeur vermoedelijk zaterdagnacht omgebracht. Hij zou een klant ophalen, maar arriveerde nooit op het opgegeven adres. De taxi werd zondag gevonden door een wandelaar. De moord heeft grote onrust veroorzaakt onder de Luikse taxichauffeurs, van wie er gisteren velen een zwarte wimpel of een zwart lint aan hun wagen hadden bevestigd.

Een duikploeg van de Weertse brandweer heeft in de Zuid-Willemsvaart bij Someren tevergeefs gezocht naar het vuurwapen waarmee op 23 december in Weert een 37-jarige winkelbediende om het leven is gebracht. De zoekactie vond plaats na aanwijzingen van een 31-jarige man uit Someren, die na aanhouding door de politie verklaarde het wapen verkocht te hebben aan de 41-jarige echtgenoot van de vermoorde vrouw, die wordt verdacht van de moord. Toen de man uit Someren later weer in het bezit kwam van het wapen en hoorde dat de winkelbediende ermee was doodgeschoten, gooide hij het in het kanaal. De van moord verdachte Weertenaar heeft nog niet bekend. De verdachte zocht zijn echtgenote op de bewuste dag op in de winkel waar zij werkte. Na een korte woordenwisseling loste hij een schot dat de vrouw dodelijk trof.

Zeventig artsen en psychologen in Zuid-Limburg maken zich grote zorgen over de voorgenomen uitbreiding van vliegveld Beek met een Oost-westbaan en de schade voor de gezondheid voor omwonenden door nachtelijk vlieglawaai die daar het gevolg van is.

De groep heeft de districtsgezondheidsdiensten gevraagd op korte termijn een studiedag te organiseren over vlieglawaai en de gezondheidsrisico's daarvan.

Aangewakkerd De bezorgdheid in de medische sector werd vorig jaar november aangewakkerd door minister Alders van VROM en staatssecretaris Simons van WVC, die de zogeheten Griefahnnorm willen toepassen op Beek, als enige vliegveld in Nederland. Aan de hand van de Griefahnnorm wordt de mate van isolatie van woningen rond het vliegveld bepaald. De Gezondheidsraad, het hoogste adviesorgaan van de regering, stelde vorig jaar dat het hanteren van de strengste Griefahnnorm niet veilig genoeg is. Grote groepen mensen hebben last van het vlieglawaai, ook al worden ze er niet wakker van. De twee bewindslieden onderstrepen dat. Ze vinden dat de Griefahnnorm elders niet mag worden toegepast, maar in Beek nog wel.

Studiedag Dat betekent, volgens de artsen, een gevaar voor de volksgezondheid in Zuid-Limburg. De medici verklaren dat wetenschappelijke literatuur aantoont dat de Oost-westbaan de gezondheid van minstens 30.000 mensen kan schaden, doordat hun nachtrust chronisch verstoord wordt. De artsen constateren dat steeds meer mensen zich zorgen maken over de gevolgen van vlieglawaai voor hun gezondheid. Ze hebben echter geen adequate antwoorden op vragen van bezorgde patiënten. Een studiedag moet daar verandering in brengen. De artsen willen zelf snel en gedegen geïnformeerd worden. Voordat een beslissing over uitbreiding van Beek wordt genomen, willen ze iedereen zoveel mogelijk kennis verschaffen over de gevolgen van zo'n uitbreiding.

Deskundigen Het initiatief van de groep artsen ontstond vorige maand spontaan toen een paar collega's contact met elkaar zochten naar aanleiding van de brief van Simons en Alders. Tot hun eigen verrassing kregen ze binnen twee weken een groep van meer dan zestig mensen uit de gezondheidszorg achter hun idee en nog steeds melden zich artsen en psychologen aan. De studiedag - die mogelijk op 7 februari wordt gehouden - moet de vorm van een symposium krijgen, waarop vooraanstaande deskundigen het woord voeren. Dr. K. Altena, projectleider wetenschappelijk onderzoek naar lawaai en gezondheid aan de universiteit van Groningen, is reeds benaderd. De dag moet besloten worden met een forumdiscussie, geleid door dr. F. Tonnaer, universitair hoofddocent staats- en bestuursrecht in Heerlen. Niet alleen artsen, maar ook lokale, provinciale en landelijke bestuurders zouden voor het symposium moeten worden uitgenodigd.

In papierpulp van onder meer de Gennepse papierfabriek Scott Page zit de kankerverwekkende stof dioxine. Onderzoek van het ministerie van VROM heeft dit aangetoond. Volgens een woordvoerder van het ministerie is het aangetroffen gehalte niet erg hoog. "Er is geen direct gevaar voor mens en milieu"` aldus de zegsman van VROM. Ter discussie De woordvoerder wil niet zeggen van welk bedrijf de verontreinigde papierpulp komt. "We noemen geen namen van bedrijven." Hij bevestigt wel dat de monsters genomen zijn in Drenthe` Friesland en Groningen, waar al tijden papierpulp van Page gebruikt wordt als bodemverbeteraar van akkergronden. De voor dat doel geleverde pulp van Page staat in die provincies al lang ter discussie. Vanwege de nu gevonden sporen van dioxine is het volgens de woordvoerder van VROM "misschien niet zo raadzaam de papierpulp als grondverbeteraar te gebruiken".

Advies De interdepartementale werkgroep dioxine is advies gevraagd over de eventuele noodzaak om maatregelen te treffen. De woordvoerder van het ministerie verwacht dat er uiterlijk volgende week duidelijkheid is of er al of niet een verbod komt op het gebruik van de papierpulp als meststof. In de drie noordelijke provincies is het gebruik van de pulp al langer taboe. Afgelopen voorjaar sloot Drenthe de provinciegrenzen op basis van de verordening grondwaterkwaliteit. Friesland en Groningen volgden in oktober; het Openbaar Ministerie in Leeuwarden en Groningen verbood het gebruik van de pulp als meststof op akkerbouwgronden. Justitie gaf opdracht strafrechtelijk op te treden tegen akkerbouwers die de pulp toch als landbouwmest in hun gronden laten onderwerken. De akkerbouwers krijgen daarvoor zo'n zeven gulden per kuub.

Schinnen Volgens Justitie is en blijft papierpulp een afvalstof` die op gecontroleerde stortplaatsen thuis hoort` zoals dat ook in Limburg het geval is. Hier mag Scott Page het spul dumpen op de stortplaats in het Zuidlimburgse Schinnen. Het Rijks Kwaliteitsinstituut voor Land- en Tuinbouwprodukten (Rikilt) heeft steeds vergunning verleend voor het gebruik als bodemverbeteraar. Omdat in de pulp uiteenlopende verontreinigde stoffen werden gevonden` ontstond een welles nietes spel. GS van Friesland vonden dat VROM de pulp diende te toetsen aan de eisen` die ook voor andere organische meststoffen gelden.

Als het aan middeleeuwse schrijvers van heiligenverhalen gelegen had, dan zou de Maastrichtse stadspatroon Sint Servaas best de plaats hebben kunnen innemen van de veel populairdere Sinterklaas als goedheiligman en kindervriend.

In de bekende Sint Servaaslegende zijn namelijk verschillende opvallende details uit het heiligenleven van Sint Nicolaas, bisschop van Myra, overgenomen. Dat meldt de historicus Régis de La Haye in de laatste editie van het tweemaandelijkse blad De Sint Servaas, dat dit jaar zijn laatste zeven nummers laat verschijnen. Hoewel over het leven van Sint Servaas nauwelijks echte historische bijzonderheden bekend zijn, tuigt de middeleeuwse schrijver Jocundus rond 1080 de Sint Servaaslegende op met een aantal anekdotes, die rechtstreeks zijn ontleend aan het al even legendarische leven van Sinterklaas. Wordt van Nicolaas gemeld, dat hij op kerkelijke vastendagen als zuigeling slechts één keer per dag aan de moederborst wilde, ook Servaas was heel zuinig met moedermelk en liet zich eveneens maar één keer per dag aanleggen, zo verhaalt Jocundus in zijn Vita Servatii (het leven van Servaas). Zowel Nicolaas als Servaas bezochten de heilige plaatsen in Palestina en kwamen allebei op dezelfde wonderbaarlijke wijze aan hun bisschopszetel. Nicolaas ging na zijn pelgrimstocht terug naar Myra en verscheen daar bij toeval aan de kerkdeur, net toen de plaatselijke bisschoppenvergadering bij goddelijke ingeving had besloten diegene die als eerste de kerk zou binnenkomen en Nicolaas heette tot bisschop te benoemen. Sint Servaas verbleef in Jeruzalem toen in Tongeren de bisschopszetel vrijkwam door het overlijden van Valentinus, die gezegd had dat zijn opvolger door goddelijke openbaring bekend zou worden. Op het graf van Jezus in Jeruzalem verscheen vervolgens een engel aan Servaas, die hem op de vacature attent maakte en hem en passant over de Middellandse Zee droeg richting Tongeren. In Tongeren bad net iedereen voor een nieuwe bisschop, toen Servaas arriveerde. Servaas ging de kerk binnen, waar de kromstaf van Valentinus op het altaar lag. De engel daalde neer, gaf hem de staf, de ring en de mijter en wees hem zijn plaats op de bisschopszetel. Beide bisschoppen wisten ook op welke dag ze zouden overlijden. Ze gaven de geest na het opdragen van de mis. Een engel kondigde Servaas aan dat zijn einde was gekomen. De La Haye wijst er op dat het opsieren van legendes in de Middeleeuwen met bijzonderheden uit andere verhalen heel gebruikelijk was, omdat de schrijvers heiligen letterlijk en figuurlijk wilden "ophemelen".

Wethouder Heymans (PvdA) van Weert heeft gisteravond in Roermond grote vraagtekens gezet bij de politieke strategie van Felix Rottenberg en Ruud Vreeman, de kandidaten voor het voorzitterschap en vice-voorzitterschap van de PvdA. "De schrik slaat me om het hart als ik Rottenberg hoor zeggen dat we de strijd tussen kapitaal en arbeid opnieuw moeten aangaan, maar dan in een nieuw jasje. Dat ideologische verhaal is achterhaald", zei Heymans tijdens een discussie-avond die de PvdA Midden-Limburg in de gelegenheid stelde kennis te maken met beide kandidaten. Zekerheden Volgens de Weerter wethouder sociale zaken wil de kiezer "zekerheden, en geen dieper liggende filosofiën of allesomvattende maatschappijbeelden. De leiding van de PvdA moet de buitenlucht opzoeken. We zijn teveel bezig geweest met het formuleren van ideeën. Je kunt de mensen nauwelijks nog duidelijk maken waarom ze PvdA moeten stemmen. Als ik Rottenberg en Vreeman hier hoor, zie ik het nog niet leuker worden in de partij." Rottenberg bestreed dat en kondigde aan samen met Vreeman de PvdA te gaan herstellen. Volgens Rottenberg is de partij sterk verouderd: "Er moet een duidelijke leiding komen die zegt wat er niet goed gaat en de kiezer overtuigt van de betekenis van de sociaal-democratie in de 21ste eeuw."

Bruggenbouwer De kandidaat-voorzitter zei zich te zien als een interim-manager en een bruggenbouwer, die van de PvdA een modern geoutilleerde politieke partij wil maken: "De hele organisatie gaat op de helling." Ook de Roermondse PvdA-fractievoorzitter A. Bloemers had aanvankelijk z'n twijfels over het duo. Volgens hem bestaat de kans dat Rottenberg en Vreeman tegen elkaar uitgespeeld worden. Aan het einde van de discussie verklaarde Bloemers echter dat z'n twijfels voor een groot deel weg waren. Heymans bleef sceptisch: "De PvdA is de richting kwijt. We hebben niet twee jaar de tijd voor een ideologie-debat. Dat wil ik de kandidaat-voorzitters graag meegeven."

Een 20-jarige inwoner van Geleen is medio december overleden, enkele dagen nadat hij tijdens een caféruzie met een fles op het hoofd werd geslagen. De jongeman raakte in coma, waaruit hij niet meer ontwaakte.

verband met het onderzoek hield de politie de dodelijke klap enkele weken geheim. De politie weet inmiddels wie de klap met de fles gaf. De dader, evenals het slachtoffer van Marokkaanse afkomst, is echter spoorloos. Tegen hem is een internationaal opsporingsbericht uitgegaan. De dader zal mishandeling met de dood daarop volgend ten laste worden gelegd. De vechtpartij vond plaats op vrijdag 13 december in De Boerderij aan de Hofstraat in Geleen. De verwonding van het slachtoffer liet zich aanvankelijk niet ernstig aanzien. De hoofdwond werd in het ziekenhuis gehecht, waarna de jongeman naar huis ging. In het weekeinde voelde hij zich niet goed. De man meldde zich opnieuw in het ziekenhuis, waar hij enkele dagen later, op dinsdag de 17de december, overleed.

De Duitser Hubert Wetzler wil dat justitie in Nederland de Akense officier van justitie Leu vervolgt. Leu zou geprobeerd hebben Wetzler met een onrechtmatig arrestatiebevel uitgeleverd te krijgen.

De Maastrichtse rechtbank besloot onlangs Wetzler aan Duitsland uit te leveren, omdat hij daar wordt gezocht voor oplichting en belastingontduiking. Tegen deze beslissing is Wetzler in cassatie gegaan. Twee bevelen Volgens Wetzler stuurde Leu vorig jaar een ongeldig geworden bevel tot aanhouding naar de Nederlandse justitie. Pas acht dagen later kwam er een rechtsgeldig arrestatiebevel, zegt Wetzler. Hij meent dat Leu valsheid in geschrifte heeft gepleegd en wil dat de officier van justitie in Maastricht berecht wordt. Wetzler wendt zich met zijn verzoek tot de het ministerie van Justitie, de president en de procureur-generaal van de Hoge Raad, de Raad van State en de nationale ombudsman. Woordvoerder Karhauser van justitie in Aken laat weten dat er er weliswaar sprake is van twee arrestatiebevelen, maar dat het eerste absoluut niet ongeldig was. "Het ging om twee verschillende arrestatiebevelen voor verschillende delicten. Wetzler doet natuurlijk alles om niet uitgeleverd te worden", zegt Karhauser.

Misbruikt Wetzler vindt dat justitie in Aken de Nederlandse autoriteiten heeft misbruikt. "De Duitse autoriteiten wilden van ieder middel gebruik maken om mij aangehouden te krijgen", schrijft Wetzler. "Voor mij is het onvoorstelbaar dat Nederland deze aanslag op de rechtszekerheid duldt en accepteert." De Duitser kwam vorig jaar in het nieuws toen hij aankondigde voor 15 miljoen gulden te gaan investeren in een drukkerij/uitgeverij in Echt. Korte tijd later werd hij op verzoek van Duitsland aangehouden.

Met een omzet van ongeveer 1`4 miljard gulden over het boekjaar 1991 (lopend van november 1990 tot november 1991) heeft de Venrayse fabriek van Rank Xerox hoger gescoord dan verwacht.

Dat heeft directeur F. Stollman gisteren in zijn nieuwjaarstoespraak gezegd. Rank Xerox Venray had gerekend op een iets lagere score dan 1990` omdat het bedrijf aan de vooravond staat van een omschakeling naar nieuwe produkten. In 1990 bedroeg de omzet 1`47 miljard` tien procent lager dan 1989.

Het College van Ziekenhuisvoorzieningen heeft de voorstellen van de provincie Limburg overgenomen om het aantal ziekenhuisbedden in Midden- en Noord-Limburg met 178 in te krimpen.

Het College adviseerde staatssecretaris Simons (volksgezondheid) maandag het Weertse Sint Jans Gasthuis 49 bedden en het Roermondse Laurentiusziekenhuis 29 bedden te laten inleveren. De ziekenhuizen in Venlo en Venray moeten het straks met 100 bedden minder doen. Er mogen in de regio vier tot vijf specialisten bijkomen. De specialismen worden beter verspreid over de ziekenhuizen. Het ziekenhuis Venlo is aangewezen om de specialismen gastro-enterologie en geriatrie te gaan ontwikkelen. Het aantal ziekenhuisbedden in de regio Midden- en Noord-Limburg moet met 178 bedden terug omdat het huidige aantal bedden hoger is dan op basis van landelijke normen mag.

De twee Kamers van Koophandel in Zuid-Limburg zijn opnieuw gesprekken begonnen die moeten leiden tot een fusie. Dat zei voorzitter H. Versteegh van de Maastrichtse Kamer van Koophandel gisteren in zijn nieuwjaarsrede. Volgens Versteegh ligt een fusie met de Heerlense KvK voor de hand, omdat Zuid-Limburg één economisch gebied is. Schaalvergroting is volgens hem dringend nodig nu de grenzen wegvallen en de contacten met het omringende buitenland toenemen. "Je moet dan een sterke club vormen om een gelijkwaardige gesprekspartner te zijn." MVV-Roda De Kamers van Heerlen en Maastricht spraken al vaker over een fusie. Die gesprekken liepen altijd op niets uit vanwege onenigheid over de vestigingsplaats en meningsverschillen op het persoonlijke vlak. Versteegh: "Je kunt het vergelijken met MVV en Roda. Een fusie tussen die clubs ligt ook voor de hand, maar ze komt niet van de grond vanwege allerlei emotionele kwesties." Ook nu verwacht Versteegh dat de onderhandelingen allerminst eenvoudig zullen zijn, "maar we hebben duidelijk afgesproken dat het de bedoeling is te fuseren."

Klimaat Volgens hem is het klimaat voor een fusie nu rijper dan ooit, omdat de discussies over schaalvergroting door het Europese eenwordingsproces in een stroomversnelling zijn gekomen. "De schaal waarop we nu opereren in Zuid-Limburg is Europees gezien te klein. Dat besef is nu eindelijk tot iedereen doorgedrongen. Hij verwacht dan ook dat de onderhandelingen met Heerlen nog dit jaar afgerond worden. Als de fusie tussen de Heerlense en Maastrichtse KvK's doorgaat, ontstaat in Zuid-Limburg één Kamer van Koophandel met 70 medewerkers, waarbij 25.000 bedrijven aangesloten zijn.

Aken Ter vergelijking: bij de Kamer van Koophandel in Aken zijn alleen al 40.000 grote bedrijven aangesloten. Daarnaast telt dit gebied nog eens vele tientallen duizenden kleinere ondernemingen, die zijn aangesloten bij een zogeheten Handwerkskammer.

Het Rotterdamse bedrijf Hunter Douglas heeft het Roermondse bedrijf Transcolor overgenomen. Hoeveel Hunter Douglas voor Transcolor heeft moeten betalen is niet bekend gemaakt. Hunter Douglas is de grootste producent ter wereld van raambekledingsprodukten, waaronder Luxaflex. Transcolor is gespecialiseerd in het bedrukken van textiel. Hunter Douglas beschouwt de overname van Transcolor als een versterking van zijn positie op het terrein van textiele raambekledingsprodukten.

Het college van bestuur van de Hogeschool Heerlen wil praten over een nauwere samenwerking met de HBO-opleidingen in Maastricht en Venlo. Of de gesprekken uiteindelijk tot een fusie moeten leiden laat de Hogeschool Heerlen in het midden.

Dat verklaarde gisteren voorzitter A. van Giessel van de Hogeschool Heerlen tijdens zijn nieuwjaarstoespraak. De Hogeschool Heerlen wil zich eerst sterk maken voor een fusie met de Hogeschool Sittard en de HEAO in Sittard, waarvoor een haalbaarheidsonderzoek wordt uitgevoerd. Het ministerie van Onderwijs stelde vorige maand een fusie tussen deze HBO-opleidingen in Sittard en Heerlen als voorwaarde voor de toestemming van nieuwbouw van het Heerlense HBO. Een verdergaande fusie of samenwerking met Venlo en Maastricht is volgens Van Giessel een zaak van het nieuwe bestuur, dat na de fusie tussen Heerlen en Sittard zal aantreden.

De drugssmokkel in het Duits-Nederlandse grensgebied tussen Elmpt en Emmerich is vorig jaar verder gestegen. Dat blijkt uit cijfers van de Duitse douane. Zij spreekt van "een duidelijke toename van zware en georganiseerde drugscriminaliteit".

In haar 174 kilometer lange werkgebied hield zij 5858 smokkelaars aan` 10`9 procent meer dan in 1990. Het aantal strafvervolgingen steeg naar 696 (+43 procent). De douaniers onderschepten 752 kilo hasjiesj` 33 kilo marihuana` 20`5 kilo heroïne` 18 kilo cocaïne` 24 kilo amfetamine` 4172 lsd-trips en 4718 eenheden methadon. Met name bij de hoeveelheden marihuana (+31 procent)` heroïne (+87) en amfetamine (+458) bleek de toename fors. Daarentegen daalde de hoeveelheid onderschepte cocaïne (-24 procent). Vorig jaar liepen 180 drugkoeriers tegen de lamp (1990: 169). De algehele stijging wordt opvallend genoemd` omdat ook in Duitsland` met het oog op het wegvallen in 1993 van de Europese binnengrenzen` steeds minder gecontroleerd wordt. De Duitse douane dringt aan op samenwerking met Nederland.

De provincie zal overtreding van milieuregels door bedrijven voortaan minder snel gedogen. Voor situaties waarin de provincie toch een oogje dichtknijpt` gelden strikte regels.

Gedeputeerde Staten van Limburg kondigen dat aan in hun zogeheten ontwerp-gedoognota. Belangrijkste wijziging is dat overtredingen voortaan niet langer stilzwijgend of door een mondelinge toezegging worden getolereerd. Wordt een overtreding gedoogd` dan leggen GS dat vast in een gemotiveerde` schriftelijke beschikking. GS publiceren dat besluit ook` zodat derden ertegen in beroep kunnen gaan.

Zes maanden Wordt een delict gedoogd` dan niet langer dan zes maanden. Bovendien mag het milieu door gedogen niet worden geschaad. Gedoogd wordt alleen als de overtreding "niet in redelijkheid" onmiddellijk kan worden beëindigd of als dat in strijd zou zijn met het milieubelang (bijvoorbeeld opeenhoping van afvalstoffen). Voorwaarden zijn verder dat er sprake is van overmacht of een overgangssituatie. Oprichting of uitbreiding van een bedrijf zonder dat vergunning is aangevraagd` wordt echter niet toegestaan. Evenmin kunnen bedrijven zich beroepen op verouderde vergunningsvoorschriften: voor dergelijke gevallen staat een wijzigingsprocedure open.

'Politiestaat' GS erkennen dat ze niet alle overtredingen in het oog kunnen houden. Ze willen dit trouwens ook niet. Dat zou een dermate groot opsporingsapparaat vergen dat een 'politiestaat' zou ontstaan. Jaarlijks zal de provincie aangeven welke prioriteiten gesteld worden bij het inspectiebeleid. Volgens GS zal het aantal gedoogsituaties door het nieuwe beleid "aanmerkelijk" verminderen. Over twee jaar wordt nagegaan of het beleid vruchten afwerpt.

De commissie verkeer en milieu van Maastricht is vol lof over een voorstel van de Werkgroep Ambyerstraat-Noord om deze drukke woonstraat te veranderen. Het plan van de werkgroep voorziet in de aanleg van verkeersdrempels, wegversmallingen, groenaanplant, oversteekplaatsen en een trottoirverbreding. De reconstructie heeft tot doel de snelheid van het autoverkeer op deze weg te verminderen. Berekeningen van de gemeente hebben echter al aangetoond dat de wens, om via deze maatregelen de snelheid te verminderen naar 30 kilometer per uur, niet wordt gehaald. Ook zal het aantal voertuigen dat per etmaal passeert waarschijnlijk niet afnemen. De voorziene maatregelen gelden als tijdelijk. De gemeente studeert nog op een definitieve oplossing voor Amby.

Het weekeinde voor de kerst barstte in het stadhuis van Maastricht een vulkanische eruptie van rapporten en nota's los. 'Het Meerjarenivesteringsplan 1992'; `De Subsidienota'; 'Het Strategisch Plan'. Aangevuld met de 'normale raadsagenda' goed voor in totaal meer dan driehonderd pagina's ambtelijk proza.

Het PvdA-raadslid J. Eijssen werd het allemaal teveel. Op bewogen toon deed hij gisteren in de commissie sociale en economische zaken kond van zijn verprutste kerstdagen en ontwrichte gezinsleven. "Nog los van het feit dat van een kwalitatieve beoordeling zo geen sprake kan zijn", las hij voorzitter wethouder Jan Hoen de les. Deze kon de klacht slechts beamen en wees vervolgens besmuikt op een zojuist door het college geschreven brief aan de raad. "Ons college heeft zich mede naar aanleiding van reacties uit de fracties, bezonnen op de wijze van bespreking van de raadsagenda van 14 en 15 januari aanstaande." Uit die brief blijkt het college een aantal agendapunten voor de januari-vergadering te verschuiven naar de vergadering van 4 februari. De gemeenteraad komt ondanks of dankzij deze verlichting van werkzaamheden volgende week twee dagen bijeen - dinsdag en woensdag 14 en 15 januari - om te vergaderen over, onder andere, de 'Strategiediscussie - hoe haalt Maastricht het jaar 2000?'.

Bewoners van Borgharen moeten het rijk aansprakelijk stellen voor de schade die zij hebben bij overstroming van de Maas. Dat stellen Erica Gerlings en Peter van den Heiligenberg in een afstudeerscriptie. De twee studeren rechten aan de Rijksuniversiteit Limburg in Maastricht.

Maastricht "onzorgvuldig en daarmee mogelijk onrechtmatig" door te beweren niet verantwoordelijk te zijn voor overstromingen van de Maas. Het dorp Borgharen is de laatste dertig jaar zes keer door water van de Maas belaagd. Kelders en woonkamers liepen onder water. De twee rechtenstudenten merken op dat hierbij veel schade is toegebracht aan huisraad, vloerbedekking en dat bewoners om het vocht uit te woning te verdrijven extra stookkosten hebben gemaakt. Bovendien vreest het duo dat het sterk verontreinigde Maaswater bij overstromingen ook nog de nodige vervuiling heeft afgezet, zoals bijvoorbeeld zware metalen. Het rijk wenst niet aansprakelijk gesteld te worden omdat het zich achter het principe schaart: "Die het water deert die het water keert". Met andere woorden: de benadeelden moeten zelf maar hun problemen oplossen.

Bestrijden Gerlings en Van den Heiligenberg bestrijden dat principe. Het rijk behoort immers op te komen voor het algemeen belang van de burger, vinden zij. Als het rijk dat nalaat kan de rechter dat alsnog verplichten. De gemeente Maastricht valt te verwijten dat ze woningbouw toestaat op grond die, door het overstromingsgevaar, allerminst bouwrijp te noemen is. Gerlings en Van den Heiligenberg adviseren de Buurtraad Borgharen te kijken wat er via een juridische procedure te bereiken is. Maar ze waarschuwen dat een eventuele procedure veel tijd gaat kosten. De afstudeerscriptie komt ter sprake tijdens een informatie-avond van de Buurtraad Borgharen, volgende week donderdag in De Haarderhof, aanvang 20.00 uur. Wethouder John Wevers en deputé Tindemans reageren dan op het stuk van de studenten.

De gemeente Maastricht onderhandelt met talloze gegadigden over verkoop van het Kruisherencomplex. De gemeente wordt op korte termijn eigenaresse van het voormalige kloostercomplex aan de Kruisherengang, als ze de leegstaande gebouwen op haar beurt aankoopt van de Dienst der Domeinen. Maar het is de bedoeling dat de gebouwen vervolgens weer snel worden doorverkocht.

Wethouder Jan Hoen, die de grote belangstelling voor het complex gisteren in de raadscommissie sociale en economische zaken toelichtte, noemde als mogelijke kopers het Sociaal Historisch Centrum (nu gevestigd aan de Boschstraat), de dienst Sociale Zaken van de gemeente (nu aan de overzijde van het Kruisherencomplex gehuisvest), de stichting Phoenix en ook de stichting La Providence. Laatstgenoemde was tot medio vorig jaar een serieuze gegadigde voor het Kruisherencomplex. De stichting wilde in het complex daklozen huisvesten. Maar La Providence kreeg de financiering voor de exploitatie niet rond. In de gemeenteraad ontstond daarna weerstand tegen een mogelijke verkoop aan de stichting. Die stichting wil namenlijk bij de huisvesting van daklozen geen drugverslaafden in het Kruisherencomplex toelaten. Volgens de gemeenteraad moet de opvang echter voor àlle daklozen toegankelijk zijn.

Bezwaren Om die reden eisten J. Geelen (Groen Links) en J.Eijssen (PvdA) gisteren dat La Providence van de lijst van aspirant-kopers moet verdwijnen. Geelen vond het merkwaardig dat - juist na de bezwaren van de gemeenteraad - de stichting opnieuw subsidie heeft aangevraagd voor een daklozenopvang. Die aanvraag is op dit moment bij de gemeente in behandeling. Hoen zegde dat niet toe, maar verwees de discussie over het gebruik van het pand naar het moment waarop een concreet voorstel wordt gedaan. De commissie werd gisteren alleen gevraagd zich uit te spreken over aankoop van het pand. Het Kruisherencomplex wordt voor ongeveer 160.000 gulden van Domeinen gekocht. Restauratie van het complex kost minimaal een miljoen gulden.

Het schilderij 'De Spittende Boerin' van Vincent van Gogh is, na restauratie, weer te zien in het Noordbrabants Museum in Den Bosch. In juni 1990 werd het schilderij, samen met twee andere Van Goghs, uit het museum gestolen. Uit veiligheidsoverwegingen is het schilderij alleen in een vitrine te bekijken.

Tijdens de diefstal raakte 'De Spittende Boerin' licht beschadigd. De restauratie van het schilderij heeft echter langer geduurd dan aanvankelijk werd verwacht. "Onder de microscoop bleek dat het schilderij aan de opppervlakte nogal broos was", zegt Maureen Trappeniers, conservatrice van het Noordbrabants Museum. " Die broosheid kan ook te wijten zijn aan de voorgeschiedenis van het schilderij. We weten namelijk niet wat het schilderij allemaal heeft meegemaakt sinds 1885, toen het werd gemaakt". Bij wijze van welkom voor het schilderij heeft het museum een speciale zaal ingericht. Het schilderij is te zien temidden van werk van schilders uit de Haagse school, voor wie Van Gogh grote bewondering had: Gabriël, Roelofs en Weissenbruch (door Van Gogh in zijn brieven liefdevol 'Weiss' genoemd) en een schilderij van Mondriaan, 'De Molen in Heeswijk' uit 1904.

Het Rijkmuseum Vincent van Gogh in Amsterdam besteedt in een bescheiden tentoonstelling aandacht aan Edgar Degas als beeldhouwer. Deze Franse kunstenaar (1834-1917) die vooral naam maakte als schilder van bevallige balletdanseressen en welgevormde badende vrouwen, bleek er een tweede liefde op na te houden, die voor de sculptuur. Tijdens Degas' leven werd slechts één, zeer omstreden beeld van hem geëxposeerd. De rest van het oeuvre bleef in de duisternis van zijn atelier.

Beelden van Degas

Ze moeten raar hebben staan kijken toen Edgar Degas, de kunstenaar die in z'n doeken zoveel jonge meisjes schilderde, met een beeld binnen kwam. Het was in het jaar 1881 en het beeld was bedoeld voor de zesde Impressionisten Tentoonstelling in Parijs. Vanaf het eerste ogenblik dat het publiek en de critici deze 'Kleine danseres van veertien jaar' zagen, was het beeld omstreden. Het is tevens het enige beeld van Edgar Degas dat hij tijdens zijn leven exposeerde. Want van de negatieve reacties had Degas zijn bekomst gekregen.

Het was dan ook geen normaal beeld, of liever gezegd, geen sculptuur die vervaardigd was volgens de op dat moment gangbare kunstnormen. Tegen het einde van de negentiende-eeuw werden beeldhouwers geacht het verhevene te verbeelden; in het danseressen-beeld van Degas ontbrak dat ten ene male. Maar dat was niet het ergste. Men placht in die dagen in vervoering te raken wanneer een beeldhouwer in steen of in brons de golven van het menselijke haar of de tekening van textiel tot in de finesses kon uitdrukken. Degas had juist iets heel platvloers uitgehaald. Hij had het beeld letterlijk aangekleed, met een echte tutu van stof, met echte balletschoenen. En voor het haar had hij gebruik gemaakt van een door een poppenmaker vervaardigde pruik, met een staart, gebonden met een zachtgroen lint. Het danseresje trad de wereld eigenwijs tegemoet; het hoofd arrogant naar achteren gebogen, handen op de rug en de benen in een balletpose. Bij zoveel platitude stond de kunstwereld verstomd.

Dood Toen ging Degas dood, het was in 1917. Een vriend, de kunsthandelaar Joseph Durand-Ruel ruimde zijn atelier op. Daar, aan de Rue Victor-Massé te Parijs, trof Durand-Ruel tot zijn eigen verbazing een groot aantal wasmodellen aan: van danseressen, naakten en paarden. Sommige waren beschadigd, of bestonden slechts uit een fragment. Andere waren in perfecte staat. Dat atelier bevatte een schat waarvan slechts een enkeling het bestaan wist. Want na die ene, beschamende, ervaring met het Kleine danseres van veertien jaar had Degas zijn wasmodellen voor de boze buitenwereld verborgen gehouden. Hij had er zelfs niet meer aan gedacht ze in brons te laten gieten. Slechts een enkel model kreeg een leven in gips. Waarom?

Oefeningen In 1897 vroeg de Franse criticus en schrijver François Thiébault-Sisson, een van de weinigen die de wasmodellen had gezien, aan Degas of hij misschien meer beeldhouwer dan schilder was. "Absoluut niet", antwoordde Degas. "De enige reden waarom ik wasmodellen heb gemaakt van dieren en mensen, was voor mijn eigen bevrediging, niet om een tijdje afstand te kunnen nemen van het schilderen en tekenen, maar om mijn schilderijen en tekeningen juist een grotere expressiviteit te geven, meer bezieling, meer leven. Het zijn oefeningen om me op gang te brengen (...) Niets van dit alles is bedoeld om te worden verkocht (...) Waar het mij om gaat is de natuur te kunnen uitbeelden in al haar aspecten, beweging in haar juiste waarde, om botten en spieren en de compacte kracht van vlees te kunnen accentueren."

Op één been Er zijn verschillende verklaringen voor de vraag waarom Degas zo fanatiek met die modelleerwas aan de gang bleef. Waarschijnlijk gebruikte hij de modellen ook voor zijn tekeningen en schilderijen. De gecompliceerde houdingen van de danseressen en de badende vrouwen in zijn werk duiden daarop. Het is immers niet aannemelijk dat Degas levende modellen bereid kon vinden om uren lang in bad te liggen of op één been te staan. Na Degas' dood gebeurde iets dat nog steeds onderwerp van discussie is onder kunsttheoretici. Volgens Thiébault-Sisson wilde Degas zijn wasmodellen bewust niet in brons laten gieten, al was het maar om te voorkomen dat ze aldus een eeuwig leven zouden krijgen. Toch werd besloten om van in totaal 72 wasmodellen elk 22 bronzen afgietsels te maken. De originele wasmodellen bleven behouden en de verschillende series bronzen belandden in diverse collecties. De beelden die in het Van Gogh-museum worden geëxposeerd, zijn afkomstig uit het Museu de Arte van Sao Paolo, dat een complete serie bezit.

Appelplukkers Het zijn studies van paarden, van balletdanseressen, van badende of zichzelf verzorgende naakten, portretten en zelfs een groot reliëf dat appelplukkers voorstelt. Voor zover bekend het enige beeldhouwwerk waarin Degas meerdere figuren verwerkte. Men kan zich afvragen in hoeverre deze beelden van Degas werkelijk beelden van Degas zijn. De authenticiteit en het karakter van een kunstwerk worden immers mede bepaald door de wil van de maker het werk als zodanig te laten bestaan. Degas gunde zijn wasmodellen geen leven in brons. Wat rechtvaardigde dan de beslissing om na zijn dood toch een aantal bronsafgietsels te maken ? Een beeldhouwer giet slechts zelden zelf zijn beelden. In die zin ontbreekt al een schakel in de keten der authenticiteit. Maar wat heeft een bronzen beeld nog uit te staan met de maker, in dit geval Degas, wanneer dat beeld na zijn dood wordt gegoten en vermoedelijk tegen zijn wens in ?

Objets trouvés Er is nog een argument om de sculpturen met een bepaalde reserve te aanschouwen. In de wasmodellen gebruikte Degas zogenaamde objets trouvés, stukjes alledaags materiaal die de modellen een sterke eigenheid en uitdrukkingskracht geven. Zo werd het model van een badkuip opgesierd met een stukje glimmend metaal; en gebruikte Degas een stukje textiel als badmatje. Kurk, lucifers, zelfs dit soort materialen kwamen in die wasmodellen voor. Het waren dezelfde shockerende grappen die hij had uitgehaald bij dat beeld van de kleine veertienjarige danseres met tutu en pruik. Alleen was dat beeld wél in brons gegoten, als unicum. Fascinatie Degas had een grote fascinatie voor vergankelijke materialen. Hij onderzocht hun beeldende kwaliteiten. De modelleerwas bleek voor hem niet anders dan ook een vorm van vergankelijkheid. Daarom ook wilde hij geen beelden in brons laten gieten: de modellen moesten sterven, uiteenvallen en tot stof terugkeren. Het visuele en expressieve effect van die objets trouvés is in de bronzen afgietsels geheel verdwenen; dat is meer dan spijtig. Degas was er zijn tijd overigens mee vooruit, en dat is opmerkelijk gezien het naturalistische karakter van zijn modellen. Pas in de jaren veertig van deze eeuw zouden de Dada-kunstenaars het objet trouvé verheffen tot kunstwerk. George Moore, een Iers criticus, bezocht in 1890 het atelier van Degas. Ook hij zag er de wasmodellen van de kunstenaar. In zijn boek Degas: The Painter of Modern Life schreef hij: "Veel vervallen beelden - dansmeisjes gemodelleerd in rode was, sommigen gekleed in mousseline rokjes, merkwaardige poppen - zo u wilt poppen, maar wel poppen gemaakt door een genie." Van deze geniale poppen zijn de bronzen eigenlijk slechts een slap afgietsel. Want de kracht van de was als beeldend materiaal was voor Degas al meer dan voldoende. Brons had hij, de kunstenaar, niet eens nodig.

Sculpturen van Edgar Degas, Rijksmuseum Vincent van Gogh Amsterdam, te zien tot en met 24 februari, openingstijden: maandag tot en met zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 17.00 uur.

* Edgar Degas, Kleine danseres van veertien jaar.

Het gebruik van de naam Boekenweek is als merknaam beschermd. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) gaat harder optreden tegen het onrechtmatig gebruiken van de benamingen Boekenweek, Boekenweekactie en Boekenweekgeschenk in reclame-acties.

Het betekent dat ramsjboekwinkel De Slegte niet met een eigen Boekenweekaanbieding mag komen, evenmin als de Maastrichts VLAM (Vereniging Literaire Activiteiten Maastricht) met een Boekenweekgeschenk, of de Libris-winkels met een Boekenweekverrassing. Projectleider Just Enschedé van de CPNB kondigt in het Boekblad aan, dat zijn organisatie "vervuiling en onhelderheid" rond de Boekenweek niet langer duldt.

De Amerikaanse dramaserie Twin Peaks trekt steeds minder kijkers. De achttiende aflevering van deze veelbesproken serie haalde afgelopen vrijdagnacht bij RTL4 een kijkdichtheid van nog geen 4 procent. Slechts 490.000 kijkers wensten op de hoogte te blijven van de gebeurtenissen in de plaats "waar kersentaarten naartoe gaan om te sterven". Dat blijkt uit cijfers van de afdeling kijk- en luisteronderzoek van de NOS.

Twin Peaks, waarvan de eerste zeventien afleveringen op zondag werden uitgezonden, haalde in het begin een kijkdichtheid boven de 10 procent. De afgelopen weken schommelde de belangstelling rond 7 procent. Een reden voor RTL4 het programma te verplaatsen naar de late vrijdagavond. De publieke omroep is stabiel het nieuwe jaar ingegaan. In de eerste week van 1992 werd opnieuw een marktaandeel van 53 procent bereikt. RTL4 kwam in deze week op 28 procent.

De 'Ducdalvers' hebben geen vertrouwen in de wetten en regels die op het Binnenhof worden opgesteld. Ducdalvers zijn de bewoners van de Magneetstraat in Den Haag, een stukje grond met daarop vijftig woningen waar projectontwikkelaars begerige blikken op werpen. Vanavond aandacht voor deze Haagse buurt in de Vara-rubriek Impact middels de documentaire De magneet (Nederland 2 om 22.58 uur).

Het gebied ligt vlak bij het Scheveningse strand en de bewoners hebben een ding gemeen; ze voelen zich duidelijk gediscrimineerd. De één heeft een justitieverleden 'met de lengte van een wc-rol' en een ander zou dolgraag werk vinden bij de gemeentelijke reiniging, maar krijgt geen kans. De bewoners van de Ducdalfstraat vormen een grote familie die elkaar en de buitenwereld wantrouwig in de gaten houden. "Waarom zouden we altijd maar kalm en vriendelijk zijn tegenover andere mensen, als zij ons en onze straat altijd maar zwart maken?", zegt een bewoonster.

De Heerlense vredesactivist Leo de Groot is gistermorgen tot een voorwaardelijke geldboete van f 75 veroordeeld wegens het plakken van een sticker op een elektriciteitskast in Brunssum.

protesteren tegen de militarisering van de Oostelijke Mijnstreek. Een van de acties was het plakken van stickers met de tekst 'Niet het slopen van wapentuig is misdadig, maar de produktie ervan'. De politie van Brunssum zag hoe Leo de Groot plakplaatjes uitdeelde en ook zelf opplakte. De Heerlenaar werd naar het politiebureau gebracht en kreeg een bon. De stickers werden in beslag genomen. De Groot liet de zaak gisteren voorkomen bij kantonrechter Van Oppen.

Wapenhandelaars De vredesactivist vroeg zich voor de rechtbank af waarom mensen zoals hij worden opgepakt, terwijl "werkelijke misdadigers, zoals wapenhandelaars, niet vervolgd worden". Volgens officier van justitie Janssen kan het overbrengen van boodschappen op deze wijze niet geaccepteerd kan worden. "De graffiti-beoefenaars doen het onder het mom van kunst, u heeft ideële bedoelingen. Maar u vergeet dat andermans eigendommen schade oplopen. U zou het toch ook niet leuk vinden als ik allerlei boodschappen op uw deur hang", aldus de officier, die een geldboete van f 75 eiste. Kantonrechter Van Oppen nam die eis gedeeltelijk over. Hij veroordeelde Leo de Groot tot een voorwaardelijke geldstraf van f 75 met een proeftijd van een jaar. Mocht hij in die periode nog een keer met de politie in aanraking komen, dan moet hij de boete betalen.

"Die stickers krijgt u niet meer terug. De tekst is, dacht ik, toch niet meer actueel. De bewapeningswedloop hebben we wel zo'n beetje achter de rug", meende Van Oppen. "Daar ben ik het toch echt niet mee eens", antwoordde de teleurgestelde De Groot. "De officier en de rechter zijn niet op mijn argumenten ingegaan. Dat is jammer. Die f 75 voorwaardelijk zal ik alsnog moeten betalen, want ik ben heus niet van plan om te stoppen met actievoeren."

De meeste gemeenten in het Heuvelland zijn het afgelopen jaar iets kleiner geworden wat betreft het aantal inwoners. Alleen Gulpen groeide met 63 inwoners. In Vaals bleef de bevolking nagenoeg constant. Dat blijkt uit de bevolkingscijfers van deze plaatsen in vergelijking met vorig jaar. Alleen in Margraten waren deze gegevens gisteren nog niet beschikbaar.

In Gulpen is het aantal inwoners het afgelopen jaar gestegen van 7334 naar 7397, een behoorlijke groei voor een gemeente van deze omvang. Dat is te danken aan de bouw van veel nieuwe huizen, vooral in Gulpen-West. In 1991 vestigden zich 329 nieuwkomers in Gulpen; 280 inwoners vertrokken. In deze Heuvelland-gemeente werden het afgelopen jaar 83 baby's geboren; 69 inwoners kwamen te overlijden. Uit de bevolkingscijfers van Gulpen blijkt verder dat 42 paren trouwden en 10 huwelijken stukliepen.

Asielzoekers De gemeente Valkenburg is iets kleiner geworden. Momenteel wonen er 17.992 mensen (8920 mannen en 9072 vrouwen) tegenover 18.116 in het afgelopen jaar. Deze terugloop is vooral het gevolg van het vertrek van zo'n tachtig asielzoekers. In Valkenburg werden 165 baby's geboren en stierven 143 inwoners. Er kwamen 2595 mensen in Valkenburg wonen; 2751 verhuisden naar elders. Meerssen begon het nieuwe jaar met 35 inwoners minder dan precies een jaar geleden. Deze plaats telt nu in totaal 20.621 inwoners, onder wie 10.173 mannen en 10.448 vrouwen. De gemeente verwelkomde vorig jaar 118 jongetjes en 107 meisjes. In hetzelfde jaren overleden 75 mannen en 65 vrouwen. Er vestigden zich 946 mensen in Meerssen, terwijl 966 inwoners naar een andere plaats verhuisden. Ook Wittem raakte inwoners kwijt: het bevolkingscijfer daalde hier van 7769 naar 7753. Dat komt vooral door het aantal inwoners dat uit deze plaats vertrok (319). In Wittem vestigden zich 265 mensen. Het aantal geboortes bedroeg 84 (50 jongetjes, 34 meisjes); 46 mensen overleden.

Constant De bevolking in Vaals bleef nagenoeg constant: 10.785 tegenover 10.781 in januari 1991. Het inwonertal van deze grensplaats bestaat voor 29 procent uit buitenlanders, voornamelijk Duitsers en studenten. Het aantal Duitsers dat in Vaals een huis koopt groeit nog steeds, vooral omdat de grond- en huizenprijzen lager liggen dan over de grens. In Vaals werden het afgelopen jaar 96 baby's geboren en overleden 117 inwoners. Er kwamen 646 mensen wonen terwijl 621 inwoners vertrokken.

Ruim voordat het carnaval goed losbarst heeft Sibbe een heuse carnavalsrel. Prins Martin Troisfontaine en zijn zoon, jeugdprins Arjen, moeten voortijdig hun scepter inleveren. De raad van elf van carnavalsvereniging De Boschuule heeft besloten beiden te royeren wegens wangedrag.

"Hij is gewoon de miskoop van het jaar", riep een aantal carnavalisten gistermiddag in koor in sporthal De Blokhut, waar ze de zaal opruimden na de proclamatie-zitting van afgelopen zaterdag. Vader en zoon Troisfontaine werden in het turbulente carnavalsseizoen 1990-1991 uitgeroepen tot prins en jeugdprins van het Boschuule-rijk. Door de Golfoorlog gingen diverse carnavalsfestiviteiten niet door, tot grote teleurstelling van de nieuwe prins. "Toen zei Troisfontaine, dat hij ook het volgende seizoen prins wilde zijn, anders zou hij niet meer meedoen", aldus president Wolfs. "Hij wilde per se een prinsewagen. De complete raad heeft hem gezegd eerst maar eens het seizoen af te maken. Daarna zouden we verder kijken. Wat gebeurde er nu tijdens carnavalsmaandag en -dinsdag? De prins kwam een uur te laat opdagen bij onze festiviteiten. Dat kan natuurlijk niet. Op de eerstvolgende jaarvergadering liep hij gewoon weg. En op een vergadering half oktober liet hij zich helemaal niet zien. We hebben daarop besloten vader en zoon te royeren en de scepters weg te halen", verklaart president Wolfs. Martin Troisfontaine heeft inmiddels bij de carnavalsvereniging protest aangetekend tegen de gang van zaken. "De raad van elf heeft toegezegd dat ik als prins carnaval 1991 de optocht van 1992 zou mogen bijwonen op de prinsewagen. Daar waren twee oud-prinsen getuige van." De onttroonde prins zegt dat hij diverse malen niet is uitgenodigd voor vergaderingen of festiviteiten. "In het belang van het carnaval" is Troisfontaine bereid de scepters over te dragen aan de Boschuule. Hij heeft wel contact gezocht met een advocaat om het royement ongedaan te maken. Inmiddels hebben de Boschuule sinds zaterdagavond een nieuwe prins en jeugdprins: Armando I en jeugdprins Roel II.

Bijna alle asielzoekers die in het Centrum Ontwikkeling Volkeren (COV) aan de Rijksweg in Cadier en Keer werden opgevangen, zijn elders in het land ondergebracht. De overgebleven vijf bewoners zullen in de loop van deze maand verhuizen naar een ander onderkomen.

Vier jaar geleden sloot het COV op verzoek van het ministerie van WVC een contract met de gemeente Margraten voor de opvang van asielzoekers. Afgelopen zomer besloot het COV na 1 januari 1992 het contract niet te verlengen. Op dat moment woonden nog zeventien asielzoekers in het centrum. De voornaamste reden om de opvang te staken was volgens het COV de beperkte mogelijkheid om de asielzoekers goed te kunnen begeleiden. Maar ook het verzoek van de bewoners om meer privacy kon in Cadier en Keer niet gehonoreerd worden.

Margraten Voor de vijf overgebleven asielzoekers was niet direct andere opvang beschikbaar. En terug naar een asielzoekerscentrum was geen aanvaardbare oplossing. Op voorspraak van de stichting Wereldwijd in Eckelrade, waar de vijf cursussen volgen, is nu besloten dat ze nog zolang in Cadier en Keer kunnen blijven. Zodra ergens in de provincie plaats is, waarschijnlijk in Maastricht, verhuizen ze. Vorige maand liet de gemeente Margraten weten twee woningen beschikbaar te willen stellen voor de opvang van asielzoekers: één voor een gezin en de andere voor een aantal alleenstaanden. Inmiddels heeft Margraten bij het ministerie van WVC een verzoek ingediend voor plaatsing van een gezin. Nog deze week vinden daarover gesprekken plaats met het ministerie.

Een inwoner van Brunssum moest zich gisteren voor de kantonrechter in Heerlen verantwoorden omdat hij met een brommer door de Brunssummerheide zou hebben gereden. De man, Math N., stapte met een triomfantelijk gezicht op rechter Van Oppen af met de mededeling dat de dagvaarding niet deugde. Hij was immers niet met een brommer, maar met een auto door de heide gereden. "Ik had een goede reden om daar te zijn. In opdracht van de gemeente Brunssum moest ik namelijk een promotion-film van die stad maken. En daar hoort natuurlijk een opname van de Rode Beek bij. Maar u kunt niet verwachten dat ik te voet met die zware camera's dwars door de Brunssumerheide naar de Rode Beek loop. Vandaar dat ik ernaar toe gereden ben en mijn wagen netjes aan de kant heb geparkeerd. Zodoende kon ik de wagen, waarin nog meer dure appartuur lag, een beetje in de gaten houden."

Boswachter Een boswachter zag het voertuig staan en schreef een bon uit. Hij maakte daarbij de vergissing door in het verbaal te schrijven dat de overtreding met een brommer gemaakt zou zijn. Officier van justitie Janssen stelde voor om de dagvaarding ter zitting te veranderen. "Dat mag, volgens de wet, als de wijziging van belang is voor de verdere afhandeling van de zaak", aldus de officier. Ze kreeg gelijk van de kantonrechter. De officier van justitie eiste een boete van f 75. "Motorvoertuigen horen nu eenmaal niet in een natuur- en recreatiegebied." Mr. Van Oppen vond de argumenten van Math N. echter steekhoudend. Hij verklaarde de verdachte weliswaar schuldig, maar legde hem geen boete op.

De Dassen Group in Stein wil een groot kantoor bouwen aan de afrit van de autoweg Maastricht-Eindhoven, dichtbij motel De Valk in Urmond.

De kantoren van het bedrijf Dassen, dat drie divisies telt, zijn nu gevestigd aan de Schineksstraat. Het bedrijf zegt daar niet voldoende mogelijkheden te hebben om uit te breiden. De resterende ruimte op het terrein wil het bedrijf reserveren voor de uitbreiding van de produktieruimten. Hoewel B en W van Stein het bouwen in de buurt van de autoweg willen beperken in verband met geluidsoverlast, zijn zij bereid de bouw van een nieuw kantoorgebouw aan de autoweg toe te staan. De gemeente heeft al een voorbereidingsbesluit genomen om de bouw mogelijk te maken. Op het terrein aan de autoweg rust nu nog de bestemming agrarische activiteiten, die de bouw van kantoren niet toestaat.

Geen hoogbouw De grond aan de autoweg (Nieuwe Postbaan) is eigendom van Dassen. Het bedrijf wil een kantoor bouwen met een vloeroppervlakte van 5000 m2. In het gebouw komen 250 mensen te werken. Over de vorm en de hoogte van het kantoor willen de betrokkenen niets zeggen. Volgens een woordvoerster van de gemeente is hoogbouw uitgesloten. "Hoogbouw zullen we niet toestaan. We denken eerder aan een gebouw dat te vergelijken is met het motel." Directeur Dassen van de Dassen Group zegt dat het nog te vroeg is om nu al met de nieuwbouwplannennaar buiten te komen. "We praten met de gemeente over de mogelijkheid op die plaats te bouwen. Beter is, daarover niet uit te wijden", aldus Dassen.

De gemeente Sittard rekent erop binnen drie maanden alsnog overeenstemming te bereiken over de verkoop van het gemeentelijk waterleidingbedrijf aan de Waterleiding Maatschappij Limburg. Dat liet de woordvoerder van de gemeente gisteren weten. De ambtenaren van het gemeentelijk waterleidingbedrijf zijn tot uiterlijk 1 april weer in dienst van de gemeente, in afwachting van het verloop van de nieuwe onderhandelingen. Volgens het oorspronkelijke plan zouden de medewerkers met ingang van 1 januari overgaan naar de WML. De WML brak echter op het laatste moment het overleg over de verkoop van het waterleidingbedrijf af. Meningsverschillen over toekomstige woningbouw en bedrijfsvestigingen in waterwingebieden leidden tot het afketsen van de verkoop. Door die meningsverschillen kon er uiteindelijk geen overeenstemming worden bereikt over de verkoopprijs. Oorspronkelijk ging het daarbij om een bedrag van 27 miljoen gulden. Bij de medewerkers van het gemeentelijk waterleidingbedrijf heeft de gang van zaken voor de nodige onrust gezorgd. Twee weken geleden stuurden de medewerkers nog een boze brief, waarin zij de gemeente en de WML verweten onvoldoende rekening te houden met de belangen van de werknemers. Zij moeten nu opnieuw afwachten hoe de onderhandelingen verlopen. Het is onduidelijk wat de status van de ambtenaren wordt, als de nieuwe gesprekken tussen gemeente en WML geen resultaat hebben. Een van de mogelijkheden is dat het waterleidingbedrijf onderdeel blijft uitmaken van de gemeentelijke organisatie. Dat zou echter indruisen tegen het beleid van GS om provinciale nutsbedrijven te vormen.

De Duitse gemeente Selfkant houdt er rekening mee dat het aantal asielzoekers dat tijdelijk onderdak krijgt op de parkeerplaats van het voormalige safaripark in Tuddern, nog licht stijgt. Dat liet een woordvoerder van de gemeente gisteren weten.

ondergebracht in wooncontainers. De meesten komen uit Roemenië en Joegoslavië. Het onderdak in het voormalig safaripark is een noodoplossing, omdat de gemeente Selfkant zegt geen woningen beschikbaar te hebben voor de vluchtelingen. De asielzoekers moeten er rekening mee houden dat ze zich ongeveer twee jaar moet behelpen in de wooncontainers. Dat is in Duitsland de gemiddelde termijn, voordat een besluit wordt genomen over een asielaanvraag.

Criteria De woordvoerder van de gemeente Selfkant ontkende geruchten dat het voormalig safaripark de komende maanden plaats moet bieden aan nog eens honderd asielzoekers."Het totale aantal groeit mogelijk uit tot honderd, maar daar houdt het volgens ons ook mee op", aldus de zegsman. In Duitsland worden de asielzoekers verspreid gehuisvest over alle gemeenten. Criteria voor die spreiding zijn de oppervlakte van de gemeente en het aantal inwoners. Volgens de woordvoerder van de gemeente Selfkant heeft de aanwezigheid van de asielzoekers tot nu toe geen enkel probleem opgeleverd. "Integendeel. De verenigingen steken van tijd tot tijd de handen uit de mouwen om de mensen met van alles en nog wat te helpen. Dat is elders in ons land wel eens anders."

In buurtcentrum Oase in Sittard-Oost opende de jonge Speelgroep Zittert het nieuwe jaar met een dialectspel onder de titel: Opa Laveloos. Het eenvoudige verhaal gaat over een bejaard echtpaar, dat sinds kort in een verzorgingshuis vertoeft. Tegen de wil van zijn vrouw probeert de man zijn 'hobby', de repetitie van de harmonie (lees: kroegbezoek), voort te zetten. Met hulp van een verzorgster van het tehuis komt hij royaal aan zijn trekken. De kruik gaat echter zolang te water tot ze breekt. Als oma het spelletje doorheeft, slaat de vlam in de pan en staat het bejaardenhuis op stelten. Het verhaal staat niet bol van verrassingselementen. In combinatie met nogal wat mechanische dictie en weinig stil spel, ontbrak de nodige zwier en spontaniteit. Daardoor kwam de voorstelling met name voor de pauze wat vlak over. Ook het regelmatig dichttrekken van het toneeldoek om een bepaalde tijd te overbruggen, deed afbreuk aan de beeldvorming. Dat neemt echter niet weg dat er voor het talrijke publiek heel wat te genieten viel. Met name de gedragingen van opa en zijn vriend werkten op de lachspieren. De debuterende Leo Merckelbach maakte van de opa-rol een lachwekkende creatie en gaf daarmee duidelijk blijk van zijn sluimerende acteerkwaliteiten. Oma Laveloos, die de touwtjes soms wel eens wat te strak in handen hield, werd aardig neergezet door Yvonne Hochstenbach. Opa's vriend, die op klungelige wijze de 'hobby' doorkruiste, werd leuk getypeerd door Frans Schoonen. Ofschoon eigenlijk veel te jong voor deze rol, gaf hij een mooi nummertje klucht weg. Hij enthousiasmeerde daarmee duidelijk zijn mede-acteurs, waardoor de uitvoering na de pauze een ware metamorfose onderging. De fris van de lever acterende Marcolien Schoonen zorgde als medewerkster van het bejaardenhuis op pittige wijze voor een happy-end. Het geheel stond onder leiding van de ambitieuze auteur/regisseur Laurens Savelkoul. Voor een speelgroep, die nog niet aan het eerste lustrum toe is, was het een lofwaardige prestatie. Eerlijkheidshalve moet ik daarbij erkennen, dat mijn verwachtingen, gezien de voorgaande produktie, misschien wel wat te hoog gespannen waren.

De bevolking van de gemeente Beek is vorig jaar met 174 gegroeid naar 16.758 mensen.

Er werden 217 baby's geboren, terwijl 107 mensen overleden. Tegenover 790 mensen die zich vestigden in Beek, verlieten vorig jaar 726 mensen de gemeente.

De bouw van een brug van het Belgische Dilsen naar Born is van de baan.

De Belgische autoriteiten hebben laten doorschemeren, dat het plan niet haalbaar is. Burgemeester H. Creemers van Born was gisteren niet erg verrast over het afketsen van de bouw van de brug, die vele tientallen miljoenen guldens zou gaan kosten. "Het laatste overleg over dat plan dateert van een half jaar geleden. In de tussentijd heb ik nooit meer iets gehoord", aldus Creemers. De gemeente Born zou de helft van de kosten van de brug moeten betalen. Volgens Creemers zou dat betekenen dat de inwoners van Born voor een deel het gelag hadden moeten betalen in de vorm van belastingverhogingen. De brug zou via de Oude Maas en het Julianakanaal moeten aansluiten op de autoweg A2. Ook dat was voor Born een probleem, omdat er dan een nieuwe verkeersader dwars door de gemeente kwam te lopen.

De 19-jarige B. uit Sittard is in de nacht van zaterdag op zondag met oogletsel in het ziekenhuis beland, nadat hij was mishandeld door een tot nu toe onbekende man. De 21-jarige T. uit Sittard is dezelfde nacht rond 00.30 uur op de Limbrichterstraat mishandeld door een nog onbekende man.

B. reed rond twee uur 's nachts in zijn auto door de Paardestraat. Vóór hem reden enkele fietsers. Nadat hij had getoeterd, met de bedoeling dat zij de weg voor hem zouden vrijmaken, dwong een van de fietsers hem te stoppen. De fietser schopte tegen de auto en sloeg de bestuurder door het geopende portierraampje in het gezicht. Omdat de man een bril droeg, kreeg hij enige glasscherven in zijn oog. B. is naar het Sittardse ziekenhuis gebracht, waar hij inmiddels is geopereerd. De politie in Sittard vraagt eventuele getuigen contact op te nemen. Het signalement luidt: leeftijd: 22/23 jaar, ongeveer 1.75 m. groot, donkerblond haar en een gebruinde huid. De onbekende die de 21-jarige T. mishandelde, probeerde hem zijn beurs afhandig te maken. T. fietste over de promenade richting Markt, toen hij door de onbekende van zijn fiets werd getrokken, en in elkaar werd geslagen. Hierbij heeft de dader waarschijnlijk gebruikt gemaakt van een mes of ander scherp voorwerp, gezien de verwondingen die het slachtoffer opliep in zijn arm. T. moest naar het ziekenhuis om de wonden te laten hechten. De Sittardse politie verzoekt getuigen contact op te nemen via telefoonnummer 046-590590. Het signalement van de dader luidt: leeftijd tussen 20 en 25 jaar, lengte ongeveer 1.90 m, blond, halflang stijl haar.

Het aantal verkeersongelukken en -slachtoffers in Landgraaf is vorig jaar drastisch gedaald. Het aantal verkeersslachtoffers verminderde spectaculair met 52,7 procent van 112 in 1990 naar 53 in 1991. Dat maakte commissaris van politie Bert van Oosterbosch gisteren bekend tijdens zijn nieuwjaarsrede. De politie van Landgraaf registreerde vorig jaar 623 aanrijdingen, terwijl dat er in 1990 nog 711 waren. Daarmee scoorde die gemeente toen een stuk slechter dan Heerlen, Kerkrade en Brunssum. Landgraaf loopt nu, met de nieuwe cijfers over 1991, in de pas met de andere grote gemeenten in de Oostelijke Mijnstreek.

Projectmatig Volgens Van Oosterbosch is Landgraaf veiliger geworden omdat depolitie heeft gekozen voor een gerichte, projectmatige aanpak. Bijvoorbeeld door meer toezicht op gevaarlijke kruispunten en wegen. Verder voerde de politie veel meer snelheids- en alcoholcontroles uit. Die aanpak heeft vruchten afgeworpen, aldus Oosterbosch. Gevolg van de aanpak is wel dat het aantal bekeuringen vorig jaar met 38,5 procent steeg tot in totaal 4792 bekeuringen. In 1990 waren dat er nog 3461. De commissaris benadrukte dat verkeersveiligheid ook in 1992 een hoge prioriteit zal krijgen. De korpschef vindt 1991 in meerdere opzichten geen ongunstig jaar voor Landgraaf. De politie registreerde vorig jaar 2232 misdrijven. Dat zijn er zes meer dan in 1990. Van de in 1991 gepleegde 153 woninginbraken werd 34,5 procent opgelost. Dat is volgens Van Oosterbosch een "ongeëvenaard hoog percentage".

Bedreigd Per duizend inwoners zijn in 1991 in Landgraaf 55 misdrijven gepleegd. In de omliggende gemeenten ligt dat cijfer gemiddeld twee keer zo hoog. Van Oosterbosch vindt dan ook dat Landgraaf een min of meer "rustige gemeente" is. Dat imago wordt echter bedreigd door het overwaaien van de drughandel uit buurgemeenten. In 1991 werd in Landgraaf veertig keer proces-verbaal opgemaakt voor handel in verdovende middelen. In 1990 maakte de Landgraafse politie maar acht keer proces-verbaal op voor handel in drugs. Reden voor de politie om voortaan meer aandacht te besteden aan deze vorm van criminaliteit.

Tijdens de 38ste horecavakbeurs BBB, die van 20 t/m 23 januari in het Maastrichts Expositie & Congrescentrum wordt gehouden, zal het MECC zijn omgebouwd tot de grootste keuken van de Euregio.

kookvierdaagse Europa Culinair, een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse club voor chef-koks uit Limburg, Brabant en Zeeland, de Nederlandse Vereniging van Voedings- en Keukendeskundigen afdeling Limburg, en de Vereniging Keukenleiding Gezondheidszorg Eindhoven. Naast bekende wedstrijden als het maken van een feestmenu voor instellingen en de internationale keuken, wordt dit jaar ook gestreden om het beste pastabuffet en de beste koud buffetschotel. Daarnaast is er een dessertwedstrijd. Nieuw is ook de open oesterwedstrijd, waarbij zoveel mogelijk oesters moeten worden geopend en verwerkt in één kwartier.

Seminars Tijdens de beurs, een totaalpresentatie op het gebied van horeca, grootverbruik en voedingssector, wordt extra nadruk gelegd op het hotelsegment. Daartoe worden twee seminars gehouden met als thema's de kwaliteitsnormen en sterrenclassificatie in de hotelbranche en personeelsbeleid en motivatie in de hotellerie. Beide congressen zijn bestemd voor het management en (toekomstige) beleidsbepalers in de hotelbranche. Traditiegetrouw staan ook de biertapwedstrijden weer op het programma, evenals de Afhaalmaaltijd van het Jaar en de finale om de mooiste en lekkerste ijscreatie van Nederland en België. In beide gevallen heeft een een anonieme jury het voorwerk gedaan. Ruim veertig maaltijdverkopende horecabedrijven werden daartoe bezocht en ruim zestig ijsverkopers. Uit beide sectoren zijn de twaalf beste uitgenodigd om het tijdens de BBB tegen elkaar op te nemen. Aan de beurs nemen 350 exposanten deel uit Nederland, België en Duitsland. De beurs is dagelijks geopend van 10 tot 18 uur.

* Beeld van de horecavakbeurs in het MECC in 1991.

Fel demonstrerende actiegroepen, bussen vol protesterende Limburgers op het Haagse Binnenhof, politiek rumoer op alle fronten, een verbeten verkiezingsstrijd, burgemeesters in de zenuwen over hun herbenoeming. De kranten stonden er bol van in 1981. Het was destijds hèt onderwerp van gesprek in Zuid-Limburg: de gemeentelijke herindeling.

Inmiddels zijn tien jaren verstreken. Een aardige gelegenheid om de balans op te maken. Wat hebben die tien jaren betekend voor de plaatselijke bevolking, hoe sterk en bestuurskrachtig - want dat was toch het uitgangspunt van de herindeling - zijn de nieuwe gemeenten uiteindelijk geworden, hoe denken de actievoerders van 1981 er nu over? Vragen die rond de jaarwisseling aan de orde komen in een serie interviews op deze pagina. Onze verslaggevers trokken de regio in, en spraken met mensen die in de afgelopen tien jaar een rol speelden bij de geboorte en de eerste, soms wat wankele stapjes van de nieuwe Mijnstreek-gemeenten. Vandaag sluit Simepveld de rij. Of beter gezegd Bocholtz: want Boches bliebt Boches, ook tien jaar na de inlijving van het dorp bij Simpelveld.

"Bocholtz en Simpelveld zijn volstrekt verschillend. Dat zullen ze ook altijd blijven. De gemeentelijke herindeling heeft daar niets aan kunnen veranderen."

Woorden van iemand die het kan weten. Harry Persoon (78) uit Weert was de allerlaatste burgemeester van Bocholtz. De man die in juni 1971 burgemeester van het 'keidorp' werd, maakte het proces van de herindeling helemaal mee. Hij kijkt met weinig vreugde terug op die periode, die op 1 januari 1982 uiteindelijk leidde tot de samenvoeging met Simpelveld.

Identiteit "Toen ik in Bocholtz benoemd werd, was de provincie al bezig met de voorbereiding van de herindeling in Zuid-Limburg. De inwoners van Bocholtz lieten vanaf het begin blijken veel moeite te hebben met het verlies van de eigen identiteit", zegt Persoon. Net zoals in andere plaatsen in de Oostelijke Mijnstreek, Hoensbroek bijvoorbeeld, werd in Bocholtz een actie-comité opgericht met als doel: gecoördineerd verzet tegen de opgelegde inlijving. Het comité liet, onder andere, van zich horen toen een delegatie Tweede Kamerleden in het plaatsje aan de Duitse grens op bezoek kwam. Maar ondanks de actiebereidheid van de bevolking bleek al snel dat het erg moeilijk zou zijn om Bocholtz zelfstandig te houden. Voor Maastricht en Den Haag stond het als een paal boven water: Bocholtz verdwijnt. Alleen was onduidelijk voor welke constructie gekozen zou worden: Kerkrade was lang in de race om Bocholtz in te lijven. Ook van een samenvoeging met Vaals was sprake.

Opgeslokt "Voor de bevolking van Bocholtz was Kerkrade moeilijk bespreekbaar. De mensen waren bang om door een grote gemeente te worden opgeslokt. Vaals gaf problemen vanwege de afstand. Bocholtz en Vaals grenzen niet eens aan elkaar. Simpelveld werd uiteindelijk onze partner", kijkt de ex-burgemeester terug. Het Langveld, het smalle stuk Bocholtz' grondgebied dat doorkliefd wordt door de autoweg Heerlen - Aken, werd overigens toebedeeld aan de gemeente Heerlen. Persoon: "Een onbegrijpelijke zaak, maar ik denkt dat Heerlen zijn invloed heeft aangewend om de grensovergang in bezit te krijgen. In de volksmond heet die post overigens nog steeds de grensovergang Bocholtz". Op 1 januari 1982 was de nieuwe gemeente dan toch een feit. Ondanks alle tegenstellingen. Want Bocholtz en Simpelveld verschillen -net als bijvoorbeeld Roermond en Weert- behoorlijk van elkaar, zo zegt Persoon die pas drie jaar geleden van Bocholtz naar zijn huidige woonplaats Weert verhuisde. "Het verschil begint al bij het op sommige onderelen afwijkende dialect. Maar ook de mentaliteit van de mensen is anders. Niet dat de een beter of slechter dan de ander zou zijn. Ze zijn gewoon ànders. Omdat Bocholtz tamelijk geïsoleerd ligt, trekken de mensen meer met elkaar op. Ze leven meer op zichzelf. Het verenigingsleven is enorm goed ontwikkeld."

Gezond "Ik vind een herindeling alleen dan zinvol als twee of meer gemeenten duidelijk samenwerking willen, of wanneer een gemeente het bestuurlijk volstrekt laat afweten. Bij de herindeling in 1982 verdwenen gemeenten die bestuurlijk nog gezond en krachtig waren. Waarom moest Hoensbroek verdwijnen? Niemand heeft me dat kunnen uitleggen. Al die verhalen over meer bestuurskracht, schaalvergroting en minder kosten. Kijk nu eens wat voor financieel voordeel de gemeentelijke herindeling in Midden-Limburg per jaar maar oplevert. Een half miljoen! Waar praat je dan over? Zou het in Zuid-Limburg meer zijn?", vraagt Persoon zich af.

Geaccepteerd De bevolking van Bocholtz heeft de maatregel nooit echt geaccepteerd. Alleen al het feit dat ze naar het gemeentehuis van Simpelveld moesten om daar hun paspoort of rijbewijs te laten verlengen zorgde (en zorgt!) voor irritatie. De slogan "Boches bliebt Boches", die hier en daar ook nu nog steeds op een bord te vinden is, heeft tien jaar na dato nog niets aan actualiteit verloren. Voor menig ambtenaar van de voormalige gemeente Bocholtz was 1982 een zwart jaar. Verwachte promoties bleven uit en functies waarop werd geaast, bleken onbereikbaar. Maar Persoon haast zich op te merken dat de herindelings-pijn ook Simpelveldse zijde zat. "Hoewel ik geen voorstander ben van de herindeling vind ik dat Bocholtz wel steeds in zijn waarde is gelaten. Dat vind ik een grote verdienste van de huidige burgemeester Fons Teheux. Je kunt vaststellen dat tien jaar na de herindeling de integratie van Bocholtz en Simpelveld niet gelukt is, maar er is wel een goede samenwerking".

Schade Persoon stelt vast dat Bocholtz door de samenvoeging met Simpelveld op sommige onderdelen schade heeft geleden. "Bocholtz wilde graag een verenigingsgebouw met een concertruimte bouwen. Vlak voordat de herindeling een feit zou worden, kwam dat plan in de raad. Het voorstel werd weggestemd. De raadsleden waren bang voor hoge kosten. Later is het er nooit meer van gekomen. Dat heeft pijn gedaan bij de bevolking van Bocholtz. Simpelveld bleef op zijn beurt verstoken van een sporthal. Die stond er immers al in Bocholtz. Een bewijs dat de pijn door beide partijen gedragen wordt", aldus Persoon. "Emotioneel is de herindeling nu wat gemakkelijker te aanvaarden. Maar als het provinciebestuur weer met zoiets komt, dan zouden de protesten ongetwijfeld niet van de lucht zijn".

Oud-burgemeester van Bocholtz Harry Persoon: "De integratie van Bocholtz en Simpelveld is niet gelukt, maar er is wel sprake van een goede samenwerking".

Peuterspeelzalen moeten professioneler gaan werken. Dat vindt de stichting LIOSE naar aanleiding van een enquête die vorig jaar werd gehouden onder 93 speelzalen in Limburg.

De besturen van peuterspeelzalen zijn voor het grootste deel samengesteld uit ouders. Daarmee is wel betrokkenheid gegarandeerd, maar geen bestuurlijke deskundigheid. De mensen worden gevraagd op grond van hun ouderschap en niet vanwege hun bestuurlijke deskundigheid.

Hechte groep Wanneer hun kind de speelzaal verlaat, loopt het bestuurslidmaatschap meestal ook af. Hierdoor is er weinig sprake van continuïteit. Het zoeken van mensen voor bestuursfuncties op basis van deskundigheid is niet gebruikelijk in het peuterspeelzaalwerk. Uit de enquête blijkt dat speelzalen het probleem van de continuïteit meestal niet erkennen. Dat komt omdat vaak een hechte groep medewerkers al jaren de speelzaal draaiende houdt. Er hoeft maar iets te gebeuren, zoals het wegvallen van de spilfiguur, en de groep valt uit elkaar. Volgens LIOSE moeten peuterspeelzalen meer bewust worden van de noodzakelijke continuïteit. Jarenlange opgebouwde ervaring kan anders in een keer verdwijnen. Daarom gaat de stichting besturen en leiding van speelzalen voorlichting en ondersteuning geven over meer professionalisering, zodat de toekomst van het peuterspeelzaalwerk gewaarborgd blijft.

Ouderbijdragen Uit de antwoorden blijkt verder dat de ouderbijdragen die worden gevraagd bij het grootste deel van de speelzalen de afgelopen tien jaar ongewijzigd zijn gebleven. Ondanks wachtlijsten en een grote belangstelling voor deze vorm van kinderopvang zijn besturen bang een verhoging van de bijdrage door te voeren. Dat komt omdat men bang is dat de kosten dan niet door iedereen opgebracht kunnen worden. Van gemeentelijke regelingen voor mensen met een bestaansminimum zijn de besturen vaak niet niet op de hoogte. Een ouderbijdrage die gekoppeld is aan het inkomen van de ouders, zoals kinderdagverblijven hanteren, willen peuterspeelzalen in het algemeen niet invoeren omdat "men niet wil weten wat de diverse ouders verdienen". De peuterspeelzalen die recentelijk wel een verhoging doorvoerden, hebben geen enkel commentaar van ouders gehoord.

Vergoedingen Het aantal leidsters is per peuterspeelzaal erg hoog en de werktijd per leidster relatief laag. Betaling van de leidsters blijkt nogal te variëren. De vergoedingen variëren van f 2,50 tot f 20 per dagdeel. De manier waarop betaald wordt, is al even verschillend. Zo kan een leidster een maand per jaar in dienst genomen worden, bestaat de vergoeding uit cadeaubonnen of worden geldbedragen geschonken bij speciale gelegenheden. Hoewel de opvatting heerst dat een deel van de leidsters het werk niet meer zou doen zonder die financiële vergoedingen, is er weinig animo om te strijden voor structureel betaald werk. Driekwart van de ondervraagde peuterspeelzalen werkt volledig zelfstandig. Veel peuterspeelzalen vinden dat belangrijk omdat ze bang zijn hun identiteit te verliezen bij fusie of samenwerking. De stichting LIOSE bepleit juist een bundeling van krachten om op die manier een sterkere onderhandelingspositie naar gemeenten en andere kinderopvangorganisaties te hebben.

Een aantasting van de landschappelijke en natuurlijke waarde. Zo noemt de Meijelse Volkspartij (MVP) de voorgenomen uitbreiding van twee tuinbouwkassen in Meijel. De MVP vraagt het college van B en W de twee bedrijven de hinderwetvergunning voor de uitbreiding te weigeren. De ene kas ligt aan de Marxweg, de andere aan de Katsberg. Volgens de MVP liggen de twee kassen niet ver genoeg verwijderd van omliggende woningen en een natuurgebied. Volgens de richtlijnen van het Rijk moet een tuinderskas minstens 200 meter van woningen of natuurgebieden liggen. Binnen een straal van 100 meter van de kas aan de Katsberg liggen tenminste vier woningen, aldus de MVP. Bovendien ligt deze kas tussen het dorp Meijel en de oude Peelkanalenzone. Dit gebied heeft volgens de MVP een recreatieve functie voor wandelaars en fietsers. "Door de aantasting van het landschap vermindert de recreatieve waarde", aldus de MVP. Maximaal Als de tuinderskassen worden uitgebreid, worden beide groter dan 1,5 hectare. Dat is volgens de provincie Limburg de maximale oppervlakte van een tuinderskas in het buitengebied, aldus de MVP. De kas aan de Marxweg zou 1,9 hectare worden en de kas aan de Katsweg 2,5 hectare. Volgens de MVP heeft de Kroon in 1984 verder bepaald dat in de gebieden waarin de kassen liggen "een vrijwel aaneengesloten bebouwing met een zeer massaal karakter niet aanvaardbaar is". De MVP vreest ook voor bodem- en grondwatervervuiling door het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de glastuinbouw. "Des te groter de oppervlakte van een kas, des te meer risico's zijn er op dit punt", aldus de MVP.

Ondanks een explosieve groei van de teelt van champignons in het afgelopen decennium moest de gemiddelde kweker geld toeleggen op zijn product. Na een betere periode lijkt de sector opnieuw een moeilijke tijd tegemoet te gaan. Dat schrijven de onderzoekers A. van Roestel en L. van Horen in een artikel in het vakblad De Champignoncultuur. steeg de productie van champigons spectaculair van 60 miljoen kilo in 1989 tot 147 miljoen kilo in 1990` meer dan een verdubbeling. Het areaal verdubbelde bijna van 664.000 vierkante meter tot 1`050 miljoen vierkante meter. Was een kwekerij in 1980 807 vierkante meter groot` tien jaar later was dat 1230 vierkante meter. Zij produceerden 140 kilo champignons per vierkante meter per jaar. Dat was in 1980 nog 90 kilo. Daar staat tegenover dat` met uitzondering van de jaren 1984 en 1989` de kostprijs hoger lag dan de opbrengstprijs. De gemiddelde kweker moest genoegen nemen met een lagere beloning voor de geleverde arbeid dan waarop hij op basis van de CAO aanspraak zou kunnen maken. Tevens was de beloning voor het totaal geïnvesteerde vermogen lager dan de berekende vergoeding op basis van de marktrente. Van Roestel en Van Horen constateren grote verschillen: er zijn bedrijven die goede resultaten boeken` maar er zijn ook veel bedrijven die het slecht doen. Geen herstel Op korte termijn verwachten de twee onderzoekers geen herstel van de markt. Als gevolg van de verwachte productietoename zullen de prijzen onder druk blijven staan. Bovendien zullen er extra kosten op de kwekers afkomen` mede als gevolg van het gebruik van kant en klare indoor-compost. Alleen door in te spelen op wensen van de consument en door het afdwingen van een sterke onderhandelingspositie op de handelsmarkt kunnen de kwekers hun hoofd boven water houden` aldus Van Roestel en Van Horen. Nederland telt ongeveer 850 champignonkwekerijen. 33 procent van alle bedrijven is in Limburg gevestigd` met als centra Horst` Kessel` Helden en de regio Nederweert. Limburg produceert 37 procent van alle champignons in Nederland. Op de tweede plaats staat Noord-Brabant met 32 procent en derde Gelderland met 26 procent.

De zuivelfabriek Sint Nicolaas uit Meijel nam 35 jaar geleden `Pietje' Timmermans aan als melkboer. Een gouden greep, want hij werd bekend als een venter die steeds weer recordomzetten haalde. Zaterdag maakte Piet (56) zijn laatste ronde. "Niemand kon me kloppen met verkopen". - Melkboer `Pietje' Timmermans (56) uit Meijel na 35 jaar venten gestopt `Ik moest vechten om klanten'

Regelmatig werd melkboer Piet Timmermans, in Meijel beter bekend als Pietje, bij de directeur van de zuivelfabriek ontboden. Op tafel lagen dan staatjes van de omzet en twee sigaren. Pietje vreesde dan het ergste, maar wist diep in zijn hart dat die angst ongegrond was. Weer eens had hij een record gebroken. "Niemand heeft mij ooit kunnen kloppen met verkopen", aldus Piet, in wiens vocabulaire de uitdrukking valse bescheidenheid niet voorkomt. Met name door zijn grappen en zijn gewillig oor wierf hij klanten en wist hij hen te behouden. Als vijftienjarige haalde Piet met zijn kar de melk op bij de boeren. Hij was zodoende bekend bij zuivelfabriek St.-Nicolaas in Meijel. De directie kwam daarom al snel bij hem uit toen er een vervanger voor een melkboer nodig was. Drie jaar lang was hij hulpventer. Boer Daarnaast werkte de boerenzoon op het gemengd bedrijf van zijn vader. Piet wilde ook als boer zijn brood verdienen. Hij zag er daarom geen been in te solliciteren naar de functie van melkboer toen die in 1959 vrijkwam. Zijn vrouw Mia haalde hem echter over. "Boer kun je nog altijd worden", zei zij. Uit 32 kandidaten werd Piet gekozen. Zeven jaar lang bezorgde hij de zuivelprodukten - (karne)melk, yoghurt, vla, roomboter en kaas - met paard en wagen aan huis. Per week verdiende hij een vast loon van 78 gulden. "Héél veel in die tijd". Tot zijn clientèle behoorden tweehonderd huishoudens in de bebouwde kom en in het buitengebied. "Ik ken iedereen bij de voornaam. Maar dat is niet verwonderlijk: de kinderen van vroeger kwamen later als moeder met een kleine op de arm in de wagen", vertelt Pietje. Hij genoot overal vertrouwen, al ging het soms wel eens te ver, zegt hij achteraf. "Sommige mensen moesten naar het werk en zeiden dan: `Je weet waar de portemonnee ligt in de kast'. Maar dat deed ik niet. Er zou eens iets verkeerd gaan". In 1966 ruilde Timmermans paard en wagen in voor een vrachtwagentje. "Ik vond het erg dat ik daarmee op moest houden. Met paard en wagen was toch het mooiste; het paard liet me nooit in de steek en ik verkocht er net zoveel mee als met de auto". De laatste negen jaar beschikte Pietje over een SRV-wagen. Wekelijks bezocht hij drie dagen Meijel en twee dagen Ospel. Na lange tijd op provisiebasis te hebben gewerkt, besloot hij in 1980 zelfstandig verder te gaan. "Ik werkte van zeven uur 's morgens tot tien uur 's avonds. Ik nam bijna nooit vakantie. In plaats van vrij te nemen leverde ik in de zomermaanden nog eens extra aan een camping. Mijn kinderen hielpen me dan door met een pony en wagentje spullen na te brengen". Supermarkt Op het moment dat de supermarkten hun intrede deden, kwamen de venters er pas achter wat concurrentie is. In Meijel is sinds enkele jaren een Edah gevestigd, die Pietje en zijn collega's het leven zuur probeert te maken. Met alle mogelijke verkooptechnieken poogde Timmermans zo min mogelijk klanten te verliezen. Tot de middelen "de kopers een touwtje om het been te strikken", behoorden de uitbreiding van het assortiment en invoering van bestelboekjes (later betalen). "Met een boekje bind je klanten. Dat doe je ook door kinderen altijd een snoepje te geven. Ik had vaak een zak spekkies voor in de wagen. Kinderen wisten dat en wilden altijd naar de wagen. Vaak kochten hun ouders dan toch maar iets, al hadden ze eigenlijk niets nodig". "Kijk," doceert Timmermans, "iedere melkboer verliest klanten aan de supermarkten. Het gaat vooral om jonge gezinnen, die niet op de venter wachten. Maar voor veel oudere mensen is het een groot gemak dat de melkboer aan huis komt". Klanten "Ik moest soms vechten om mijn klanten. Dat deed ik door weggelopen klanten op de man af te vragen waarom ze al een tijdje niet meer zijn geweest. Ik vroeg dan of ze op vakantie waren geweest, of ziek. Ik deed alsof mijn neus bloedde. De volgende week zag je hen vaak weer terug". In de loop der tijd vond Piet Timmermans ook nog tijd een agrarisch bedrijf met twee vestigingen (240 zeugen, 500 opfokzeugen en 12 hectare grond) op te bouwen. En tegelijkertijd hield hij zich bezig met het handelen in vee. Al die werkzaamheden waren te combineren door de hulp van zijn vrouw en kinderen. De kroost is echter uit het huis en zijn vrouw wil het wat rustiger aan doen. Reden voor Piet te stoppen als melkboer en de wagen over te dragen aan Kesselnaar Harrie Geraets. Mia Timmermans: "Nu is er niet steeds meer dat moeten". Piet: "Ik krijg meer tijd voor mijn bedrijf en de veehandel. Het zal niet meer nodig zijn elk vrij uur te werken. Ik hoef dus niet meer 's nachts de grond te ploegen."

Buurtvereniging St.-Laurentiusput uit Roermond-Maasniel voelt zich genomen door de nieuwe Stichting Dorpsraad Maasniel die sinds 1 januari actief is. Het bestuur spreekt van "ongevraagde overname van activiteiten". De St.-Laurentiusput en de Onze Lieve Vrouweput organiseerden in het verleden (als Centraal Putbestuur) gezamenlijk diverse evenementen, zoals Sinterklaas- en St.-Maartensvieringen en kindercarnaval. Tegelijk met de oprichting van de stichting werd het Centraal Putbestuur opgeheven, want de dorpsraad gaat de gezamenlijke evenementen voortaan zélf organiseren. "De dorpsraad is te ver gegaan. Die presenteerde een programma dat vrijwel gelijk is aan het jaarprogramma van de twee putten. Dat gebeurde zonder ons daarin te kennen. Tevens moesten we de ledenlijsten inleveren. Dit schoot ons dusdanig in het verkeerde keelgat, dat we onze medewerking hebben ingetrokken. De dorpsraad wil volledige alleenheerschappij, wat ten koste van de autonomie van de buurtverenigingen gaat," zegt voorzitter W. Menten van de Laurentiusput. Kienavonden Menten en secretaris/penningmeester J. Clerx zijn vooral boos omdat de dorpsraad de organisatie van dertien kienavonden heeft overgenomen. "De opbrengst van die avonden werd in het verleden verdeeld tussen de twee putten. Dit geld, dat nu aan onze neus voorbijgaat, hebben we hard nodig om iets extra's voor de leden te kunnen doen, maar ook om contributieverhoging te voorkomen," aldus Clerx. "De dorpsraad is bedoeld als klankbord van de Maasnielse gemeenschap naar de gemeente als subsidiegever. De raad heeft geen verenigingstaak en moet dus met de vingers van de Maasnielse verenigingen afblijven," vindt Menten. Ondemocratisch Volgens Menten is de dorpsraad geen afspiegeling van het verenigingsleven in Maasniel. "Vier van de negen bestuursleden van de Onze Lieve Vrouweput zitten in het stichtingsbestuur en de andere vijf hebben geen binding met een vereniging. De oprichting is zeer ondemocratisch tot stand gekomen. Er is helemaal geen oprichtingsvergadering met bestuursverkiezing geweest. Op 11 oktober kregen de verenigingen een brief waarin stond te lezen dat het wenselijk was te komen tot een dorpsraad. Bij navraag bleek dat de notariële stichtingsakte al in juli was gepasseerd," zegt hij. Concessies Stichtingsvoorzitter H. van Eck wijst alle kritiek van de hand. "De Laurentiusput heeft in eerste instantie ons programma onderschreven, maar haakte vervolgens af. In dat programma is vastgelegd dat alle activiteiten van het Centraal Putbestuur door de stichting worden georganiseerd, waarbij de leden van de twee buurtverenigingen aantrekkelijke kortingen krijgen. Financieel gaan de putten er niet op achteruit. Zélf ben ik penningmeester van de Onze Lieve Vrouweput. Met bepaalde onderdelen van het programma heb ik óók moeite, maar wil je tot een groot samenwerkingsverband komen, dan zul je concessies moeten doen," aldus Van Eck.

Jan Sevriens uit Heel is benoemd tot dirigent van het Koninklijk Roermonds Mannenkoor. Na het vertrek van dirigent E. Pleijers uit Noorbeek was Sevriens al sinds 18 oktober waarnemend dirigent. Onder zijn leiding werden de muzikale kerstontmoetingen bij de RAF in Brüggen, in De Oranjerie en in de H. Geestkerk te Roermond voorbereid en uitgevoerd. De 27-jarige Pleijers was gestopt` omdat hij zijn taak bij het koor niet meer kon combineren met andere koren en studie. Hij werkte sinds 1989 in Roermond. Jan Sevriens heeft zijn orgel- en pianostudie aan het conservatorium in Maastricht gevolgd. Verder is hij in het bezit van het diploma koordirectie van de SNK. De 56-jarige Sevriens is al vanaf zijn 25ste koordirigent. Hij heeft de muzikale leiding gehad van het Reuvers Mannenkoor, Maas en Neergalm uit Neer en het Mannenkoor St. Caecilia uit Linne. Momenteel is Sevriens ook dirigent-organist van de kerkkoren in Baexem, Ell en Weert-Leuken.

* Jan Sevriens.

Zowel de Kleiwarenfabriek Buggenum als de gemeente Haelen willen een onafhankelijk onderzoek naar de geluidsbelasting van de huizen rondom de steenfabriek. Het onderzoek zou moeten worden verricht door deskundigen van het ministerie van VROM. Dit bleek gisteren bij de Raad van State in Den Haag. Arob-rechter mr. H. Polak behandelde daar het verzoek van de fabriek om een gemeentelijke dwangsom van f 2.500 per dag van tafel te krijgen. De gemeente heeft de dwangsom opgelegd, omdat het bedrijf de geluidsvoorschriften in de hinderwetvergunning zou overtreden. Advocaat mr. J. van Mierlo van de kleiwarenfabriek vond het hoogtijd voor een onafhankelijk onderzoek, omdat gemeente en bedrijf het al geruime tijd oneens zijn over de geluidoverlast die de fabriek omwonenden bezorgt. Het gemeentebestuur verzet zich niet tegen zulk onderzoek. De gemeente wil de maximale geluidoverlast voor de directe omgeving overdag bepalen op 50 decibel, terwijl het bedrijf beweert hier met geen mogelijkheid aan te kunnen voldoen. Volgens mr. Van Mierlo is 55 decibel het maximaal haalbare, maar de gemeente ontkent dit. Zij baseert zich hierbij op onderzoek van de milieudienst van de gemeente Roermond, terwijl het bedrijf zwaait met onderzoeksgegevens van het ingenieursbureau Peutz. Onmogelijk De gemeente beweert dat Kleiwarenfabriek Buggenum BV wél aan de geluidsvoorschriften kan voldoen wanneer het klei-opslagterrein heringericht wordt en het leidingentracé wordt geïsoleerd, aldus gemeentewoordvoerder J. Dijcks tot staatsraad Polak. Buggenum BV bestreed deze stelling met kracht. Het is volgens advocaat Van Mierlo "volstrekt onmogelijk om aan de gestelde geluidsgrenzen te voldoen, aangezien dit een investering van bijna f 2,5 miljoen zou kosten." Dat vindt de fabriek buiten alle proporties en derhalve in strijd met de hinderwet. Van Mierlo bestreed tijdens de zitting ook, dat de door de gemeente voorgestelde maatregelen het gewenste effect zouden hebben. Hij baseerde zich hierbij op het onderzoek van Peutz. Verruiming Voor een onafhankelijk onderzoek werd gepleit, omdat de kwestie vermoedelijk binnenkort opnieuw bij de Raad van State wordt behandeld. Het bedrijf is namelijk bezig met een nieuwe vergunning, waartegen waarschijnlijk opnieuw beroep wordt ingesteld vanwege de volgens Kleiwarenfabriek Buggenum BV opnieuw te krap gestelde geluidgrenzen. Het gemeentebestuur benadrukte gistermiddag evenwel dat die in de nieuwe vergunning juist iets verruimd zijn. Mr. Van Mierlo vertelde tijdens de zitting dat er de laatste tijd nauwelijks nog klachten van omwonenden komen over geluidoverlast. Dit werd bevestigd door de gemeente. De Raad van State zal binnen enkele maanden bepalen of de gemeente Buggenum terecht de dwangsom heeft opgelegd. Daarbij zal staatsraad mr. Polak zich tevens uitspreken over de vraag of er ook nog een nader geluidonderzoek moet worden ingesteld door VROM.

Ze houdt niet van slappe en vette friet. Ze gaat nooit meer naar Hongarije op vakantie, "want daar is de friet niet te eten." Belgische friet lekker? Een fabeltje! "Want die bakken in olie en dat is verschrikkelijk vet." Plastic bakjes vindt ze vreselijk. Want: "Friet heurt toch in eine taot ?" blond haar. Ze is goedlachs en staat nooit met haar mond vol tanden. Elly is 53 en runt in Roermond sinds 1965 een friture. Aan de Bredeweg - "Broadway zegt achterbuurman Jan Laugs altijd". Haar houten 'kraam' staat pal tegenover de hoofdingang van Philips. Alle patat-liefhebbers in de buurt zitten sinds enige tijd in zak en as. Want Elly heeft aa ngekondigd dat ze binnenkort stopt. "Waarom ? Meneer, ik heb er 40 dienstjaren op zitten. Werk al vanaf mijn dertiende. Mag ik onderhand ?" Elly van Lier, patat-madam. Een instituut.

"Wat ik het allerergste vind ? Friet in die bakjes. Dat is toch een regelrechte afknapper. Net zoals friet in krantepapier, zoals ze dat in Engeland doen, niet kan smaken. Plastic bakjes. Waarom ze dat doen ? Omdat er dan minder patat in een portie gaat. Bij mij krijgt iedereen friet zoals het hoort: in een zak. En ik ben geen barg (gierigaard, H.S.), nooit geweest ook. Ik kijk niet op een frietje meer of minder !" Elly van Lier en patat-frites, doodgewoon een tweeëenheid. Elly zonder friet, ze kan het zichzelf niet voorstellen. "Ik sta nou dik 27 jaar in die kraam. Elke dag achter de oven. Tussen de middag en daarna van 4 tot 12 uur 's nachts. Iedere dag in die vetlucht. En ik kan er niet buiten." Spontaan vertelt Elly dat ze elke dag patat eet. Terwijl ze het zegt, krijgt ze een kleur en eigenlijk schaamt ze zich een beetje voor dat eenzijdige eetgedrag. Maar als je dat toch lekker vindt ? In haar gezellige flat aan de Schepen van Hertefeltstraat in het Tegelarijveld vertelt ze dat ze graag lekker eet. "Maar ik leef op friet. Eerlijk waar. Elke dag een patatje met mayonnaise en een frikandel. Als ik dat niet gehad heb, voel ik me niet happy." Gezondheidsfiemel Een leven voor en door friet. "Ja, het is heel erg," bekent Elly, maar echt menen doet ze het niet. Luister maar: "Friet zou slecht zijn, teveel vet en die onzin. Meneer, ik ben nooit ziek. En elke dag friet !" Elly zit ook behoorlijk in haar maag met wat zij noemt 'de gezondheidsfiemel' die de laatste jaren over de Nederlandse bevolking is neergedaald. Elly doelt op de broodjes-gezond, het joggingbrood, de light-drankjes, het diëten en vooral het meer bewegen. Zij van de patatkraam gelooft er niet in. En neemt zichzelf als voorbeeld: elke dag friet en nooit ziek. Op die ene keer, 5 jaar geleden na, toen ze geopereerd werd voor een typische vrouwenkwaal en ze 6 weken lang niet mocht werken. "Maar dat was ook de enige keer, hoor. 27 jaar lang was ik dag-in-dag-uit aanwezig. Dagelijks 12 uur. Alleen zaterdags vrij. Verder nooit gemankeerd. Gelukkig niet, want ik kan er niet buiten. Ik kan niet zonder mijn friet en zonder het contact met de klanten." Elly van Lier is een gezelligheidsdier. En dat heeft ze niet van vreemden. Ze komt uit een groot gezin, is de middelste van tien kinderen en werd geboren in Helden waar pa van Lier - "zo'n lieve man" - 40 jaar lang melkboer was. Elly stak al vroeg de handen uit de mouwen: toen ze 13 was ging ze werken bij de paters, in de keuken van het klooster in Helden. Daarna in een winkel in Venlo en vervolgens tot aan haar huwelijk in diezelfde plaats in de kantine bij Simon de Wit. Elly trouwde in 1965 en nam toen ook de friture aan de Bredeweg in Roermond over. Het echtpaar woonde vervolgens in het Tegelarijveld en in Helden, maar sinds haar scheiding 3 jaar geleden huist Elly weer in Maasniel. Goudmijn "Toen ik aan de Bredeweg begon, had ik de enige frietkraam in de omgeving. In Maasniel was niks, in het Tegelarijveld ook niet en de Donderberg bestond nog niet. Inderdaad, een paar jaar lang hadden we hier een goudmijn, hoor. Maar de laatste jaren zijn de fritures als paddestoelen uit de grond geschoten. De concurrentie is erg groot geworden. Natuurlijk merk ik dat. Maar ik merk ook dat mijn klanten me trouw blijven. Ik heb er zelfs uit andere Roermondse wijken. Ze komen uit Swalmen speciaal voor mijn friet en frikandellen. Duitsers die hier 's zomers met hun caravan in De Weerd staan, halen friet bij Elly. Trouwens, klanten van vroeger die verhuist zijn naar elders, komen nog steeds langs wanneer ze Roermond aandoen. Dat doet je toch goed, hè." Elly ("vroeger kostte een frietje 30 cent, nu anderhalve piek") heeft een hele generatie friteseters zien opgroeien, vooral ook omdat ze veel klandizie heeft van de scholen in de buurt. Voor haar heeft een directeur een keer zelfs twee scholieren geschorst omdat die bij Elly hun friet niet betaald hadden ! Nee, aan het Philips-personeel verkoopt ze niet zoveel, want die hebben hun eigen kantine. "Trouwens, daar gaat het ook niet meer zo goed als vroeger. Ik denk dat ze daar al de helft van het personeel hebben laten afvloeien." Balkenbrij Jawel, bekent ze, de verkoop is de laatste jaren toch achteruitgegaan. "Meneer," herinnert ze zich, "vroeger kwamen ze bij mij aan de kraam met de soepketel: doe die maar vol friet. Dat gebeurt nu echt niet meer. Maar ja, tegenwoordig krijgen de kinderen ook veel minder snoep dan vroeger. Die gezondheidsfiemel, begrijpt u. Maar ik weet niet of het zo slecht is. Mijn moeder, meneer is 78. Eet nog elke morgen eieren met spek, of een pan balkenbrij met appelschijven en fietst nog elke dag. Vet slecht ? Wie het weet mag het zeggen !" Elly-van-de-frietkraam heeft vele vrienden: allemaal beminnen ze haar produkt. En zien haar node vertrekken. De Roermondse politie is bij haar kind aan huis en ook de taxi-chauffeurs. En in de stille momenten zit ze in haar 'zaak' en kijkt tv. "Meneer, ik heb geen hobby's of het zou mijn auto moeten zijn. Maar ik verveel me nooit. Natuurlijk vind ik het gezelligst wanneer er mensen zijn om mee te praten. Ik heb alleen maar prettige klanten. Jaren geleden zetten die een spaarvarken op de toonbank: voor giften ten bate van de kinderwagen van Elly. Hebben ze dus weggehaald, het duurde hen te lang ! Mijn klanten zijn tevreden mensen. De politie brengt me op oudjaarsavond en lekkere fles wijn en op kerstavond betaalde een klant voor een bestelling van 6 gulden met een tientje: van die 4 piek drink je je maar wat lekkers. Zo gaat dat hier." Lastig Natuurlijk heeft ze ook wel eens 'lastige' klanten. Zoals die meneer die laatst vond dat hij te lang moest wachten op zijn friet: er waren nog 7 mensen vòòr hem en hij beklaagde zich bij Elly. Waarop deze hem een briefje van 25 gulden gaf en hem adviseerde naar de kraam in Maasniel te gaan ! Later op de avond kwam hij terug: met die 25 piek natuurlijk en at zijn friet bij Elly.... Ofschoon vele kenners de frikandellen van Elly-van-de-Bredeweg de lekkerste van Roermond vinden, komen ze toch voornamelijk voor haar patat. Maar wat is nou eigenlijk het geheim van haar friet ? Of wil ze dat niet verklappen ? "Natuurlijk wel. Het is geen geheim, het gaat gewoon om het vet. Dat moet goed zijn. Ik gebruik al 25 jaar hetzelfde merk en verwissel het twee keer per week. Echt, het vet is het belangrijkste, niet de aardappel. En dan gaat het er natuurlijk om: hoe lang laat je de friet in het vet ? Kwestie van gevoel....

Het Roermondse gemeentemuseum krijgt een omvangrijke grafiekcollectie van de Kerkraadse kunstenares M. van der Heijden. De schenking, die nog goedgekeurd moet worden door B en W, bestaat volgens conservator Tillie uit enkele honderden etsen en lino's. De geschonken werken zijn pas in 1993 te zien. Dit omdat het jaarprogramma van het museum al helemaal vaststaat. Wel is er eind oktober een tentoonstelling van hedendaags werk te zien van de in Maastricht wonende kunstenares. Wat de waarde is van de omvangrijke collectie kon de conservator niet zeggen. Maar volgens hem telt de artistieke waarde veel meer. "Mevrouw van der Heijden is in binnen- en buitenland een vrij bekende kunstenares. Dat betekent meer voor ons dan de waarde van elk grafiekblad afzonderlijk". Afkomstig uit Kerkrade en wonende in Maastricht heeft Van der Heijden geen enkele band met Roermond. Waarom dan zo'n omvangrijke collectie schenken aan het Roermondse gemeentemuseum ? Met enige trots vertelt Tillie dat het museum in het verleden veel gedaan heeft voor Limburgse kunstenaars. "Vandaar." De geschonken werken zijn volgend jaar te zien tijdens een speciale expositie. Maar het ligt in de bedoeling om enkele werken een permanente plaats te geven in het gemeentemuseum.

Kessel kan geen asielzoekers opnemen omdat er tekort aan woningen in de gemeente is. De woningvereniging Kessel meldt de gemeente dat zij best bereid is om de benodigde woningen beschikbaar te stellen, maar dat niet kan omdat het aantal woningzoekenden zo groot is. Ongeveer 120 mensen wachten momenteel op een woning in de gemeente. Een relatief groot deel van hen behoort tot de urgente gevallen. inwoners aan asielzoekers opnemen. Voor Kessel zijn dat er zes.Maar de kans dat de komende tijd woningen beschikbaar komen is nihil, want in de de sociale sector mag de komende jaren nauwelijks gebouwd worden in Kessel. De woningvereniging stelt daarom voor om de provincie toestemming te vragen een of twee extra woningen te bouwen, speciaal bedoeld voor asielzoekers. De gemeente beraadt zich op dat plan.

De fractievoorzitters van de zes politieke groeperingen in de Weerter gemeenteraad zijn bijzonder ontevreden over het functioneren van het college van B en W. P. van Lierop van de Werknemerspartij dreigde zelfs de samenwerking van zijn fractie met het college aan de orde te stellen indien B en W hun aanpak niet drastisch gaan veranderen. Dat bleek zondag tijdens een twee uur durend discussieprogramma van de Stichting Lokale Omroep Weert (SLOW). De discussie ging onder meer over de kwaliteit van het stadsbestuur van Weert. Alle fractievoorzitters plaatsten kritische kanttekeningen bij die kwaliteit. Van Lierop van de Werknemerspartij ging daarbij het verst. "In de veertien jaar dat ik in de gemeenteraad zit, heb ik nog geen college meegemaakt dat zo slecht functioneert. Zoals het nu gaat, kan ik niet lang meer meegaan", betoogde Van Lierop. Hij maakte bekend dat hij een overleg met het college van B en W samen met de coalitiepartners CDA en PvdA heeft aangevraagd om de problemen te bespreken. College-program Als voorbeeld van het slechte functioneren van het college noemde Van Lierop het uitblijven van voorstellen die zijn gebaseerd op het college-programma dat is geformuleerd bij de vorming van het huidige college van B en W. "Er is nog geen enkel voorstel gekomen dat gestalte geeft aan dat programma. Als dat zo doorgaat, moeten we over 3½ jaar zeggen dat er nauwelijks iets is tot stand gebracht", aldus Van Lierop. De huidige situatie is volgens hem helemaal te wijten aan de werkwijze van het college van B en W. Als kernpunten noemde hij: slechte informatie aan de raad, slecht voorbereide voorstellen en te weinig informatie naar de burgers toe. Die drie punten moeten volgens Van Lierop ingrijpend veranderen, wil het niet tot een breuk in de coaltie komen. De Werknemerspartijman stond niet alleen met zijn kritiek. Ook W. Derckx verweet B en W teveel met onvoldoende uitgekristalliseerde voorstellen in de raad te komen. "De voorstellen zijn vaak te globaal en bovendien is er onvoldoende inspraak aan vooraf gegaan", aldus Derckx. PvdA-woordvoerder H. Daniëls meende dat B en W dit jaar met plannen op tafel moet komen: "Gebeurt dat niet zan zal de raad zelf initiatieven nemen". Algemeen CDA-fractievoorzitter P. Sijben vond de kritiek over een traag werkend college van B en W te algemeen. Hij was het er niet mee eens dat B en W onvoldoende naar de raad luisteren. Hij wilde concrete voorbeelden. Sijben vond dat de raad zich te veel met afzonderlijke onderwerpen bezighoudt. "De raad zelf zal zich duidelijker moeten uitspreken over bepaalde zaken". Als voorbeeld noemde hij de werkgroep die de huisvesting van de Munt-instellingen onderzoekt. "Als de raad wil dat de instellingen van het begin af bij die werkgroep betrokken moet worden, moet hij dat zeggen. De raad trekt zelf te weinig conclusies", aldus Sijben. J. Clement van Weert U Waardig was het daarmee niet eens. "De raadsmeerderheid heeft dat gezegd. Dan moet de wethouder die conclusie overnemen, maar dat is niet gebeurd", aldus Clement. VVD-er A. Schouwenaars stelde vast dat B en W "oneindig lang doen voordat ze van een gedachte bevallen". Hij constateerde dat van de gestelde prioriteiten pas eenderde is uitgevoerd. "Er is te weinig daadkracht. Ik vrees dat dit allemaal te wijten is aan de reorganisatie van het ambtelijk apparaat. Zoveel voorstellen als in 1991 door het college zijn terug genomen, is nog nooit voorgekomen", aldus Schouwenaars. Wethouder W. Geraedts kon gisteren geen commentaar op de geuite kritiek geven aangezien hij de uitzending niet gehoord heeft. De overige wethouders waren niet voor commentaar bereikbaar. De gemeente Weert heeft de SLOW gevraagd om de opnamen van de discussie-uitzending beschikbaar te stellen.

De Verenigde Staten hebben begin jaren zestig het Britse ruimtevaartprogramma 'Blue Streak' gesaboteerd. Dat meldt het Britse wetenschappelijke tijdschrift New Scientist.

New Scientist baseert zich op verslagen van kabinetsvergaderingen uit 1961. Dergelijke notulen moeten in Groot-Brittannië dertig jaar geheim blijven en zijn pas sinds kort beschikbaar voor journalisten en historici. zijn steun echter terug, waarop de Britse regering pogingen ondernam om andere Europese regeringen in een vredelievende versie van het project te interesseren. Bedoeling was om een raket te ontwikkelen die kon worden gebruikt om satellieten te lanceren vanaf een basis in Woomera, in Australië.

Pierre Mauroy treedt deze week af als leider van de socialistische partij van Frankrijk. Deze week zal een opvolger worden benoemd, zo heeft de partij gisteren bekend gemaakt.

Ingewijden zeggen dat Mouroy de voormalige premier Laurent Fabius als nieuwe leider zal aanbevelen. Voor het einde van de week zal het uitvoerende orgaan van de socialistische partij een beslissing nemen. Naast Fabius is ook de minister van Urbanisatie Michel Delebarre een mogelijke kandidaat. Mauroy, tevens burgemeester van Lille, is een nauwe geestverwant van president François Mitterrand, die al ruim tien jaar staatshoofd is. Zowel met de populariteit van Mitterrand als die van zijn socialistische partij is het slecht gesteld. Uit opiniepeilingen blijkt dat maar twintig procent van de Franse kiezers nu op de socialistische partij zou stemmen. De persoonlijke populariteit van Mitterrand is tot een laagterecord van 35 procent gedaald. Over ruim twee maanden worden er regionale en plaatselijke verkiezingen gehouden.

M Zie verder pagina 13 R Zie verder pagina 15

Drie op de vier Amerikanen menen dat president John F. Kennedy het slachtoffer is geworden van een samenzwering. Volgens een enquête van het weekblad Time en het televisiestation CNN gelooft driekwart van de ondervraagden dat de waarheid over de moord op Kennedy, in Dallas in 1963, niet boven water is gekomen. De helft van de aanhangers van de samenzweringstheorie zegt dat de Amerikaanse geheime dienst, de CIA, bij de moordaanslag was betrokken. Eenderde beweert dat de Cubaanse leider Fidel Castro achter de moord zat. Een officiële onderzoekscommissie was tot de conclusie gekomen dat de moordenaar van Kennedy, Lee Harvey Oswald, alleen had gehandeld. De discussie over de moord op Kennedy is in de Verenigde Staten opnieuw opgelaaid door de film van Oliver Stone, 'JFK'.

Volgens de Algerijnse premier Sid Ahmed Ghozali is tijdens de in december gehouden parlementsverkiezingen gefraudeerd. Hij suggereerde dat de stembusuitslagen, met grote meerderheid gewonnen door het fundamentalistische Islamitische Reddingsfront (FIS), ongeldig worden verklaard. Tijdens een televisie-interview merkte Ghozali op dat de verkiezingen "niet zo vrij en eerlijk verlopen zijn zoals ik mij had voorgesteld". De stemming op 26 december werd volgens Ghozali her en der ontsierd door intimidaties van kiezers door het FIS, dat 188 van de 430 zetels in de Nationale Volksassemblee veroverde. De fouten die door functionarissen zijn gemaakt in de verdeling van zo'n 900.000 identificatiekaarten waarmee men een stem kon uitbrengen noemde Ghozali ernstig. Ook de een miljoen ongeldige stemmen door het onjuist invullen van de stembiljetten waren een teleurstelling voor de Algerijnse premier.

Het is het Nederlandse EG-voorzitterschap niet of nauwelijks gelukt de democratische controle in Europa te verbeteren.

De EG-top in Maastricht had op het vlak van de aanpak van het zogenaamde 'democratisch tekort' in Europa een magere uitkomst. En dat terwijl het zo'n wezenlijk vraagstuk is; het ideaal van een verenigd Europa komt alleen dichterbij via de weg van de parlementaire democratie.

Samenwerking Voorzitter Deetman van de Tweede Kamer uitte gisteren zijn zorg over het democratisch tekort tijdens zijn traditionele nieuwjaars-toespraak voor de parlementaire pers. Deetman vindt dat Eerste en Tweede Kamer samen nadrukkelijk aandacht moeten vragen voor het probleem van de parlementaire controle in het verenigd Europa, liefst ook in samenwerking met parlementen van andere lidstaten en het Europarlement. De Kamervoorzitter bepleitte een nauwer contact tussen Kamerfracties en fracties in het Europarlement. Een 'dubbelmandaat' - lidmaatschap van het nationale en het Europese parlement - zoals CDA-fractieleider Brinkman onlangs opnieuw aanhaalde, acht Deetman fysiek onhaalbaar: "Het Europarlement vergadert niet zelden tegelijk met ons parlement."

Opening In zijn toespraak ging de Kamervoorzitter ook in op de komende opening van de uitbreiding van het Kamergebouw met de moderne vergaderzaal. Deetman nam voorzichtig stelling tegen de poging van PvdA-kamerlid Stemerdink om de oude vergaderzaal te behouden. In de huidige plannen verdwijnt de vergaderzaal; daarvoor in de plaats komt een 'multifunctionele' ruimte, geschikt voor ontvangst of vergaderingen. Volgens Deetman is het waarschijnlijk onmogelijk om nog op die plannen terug te komen. Het nieuwe Kamergebouw wordt op 28 april geopend door de koningin, die dan naar alle waarschijnlijkheid vergezeld zal worden door prins Claus, wiens herstel vordert. Rondom de opening organiseert de Kamer een groot feest, dat in het teken van 'kiezer-gekozene' staat. Rond 3000 mensen zullen als genodigden namens de bevolking deelnemen aan de festiviteiten. De Tweede Kamer presenteerde gisteren ook haar 'jaarcijfers'. De Kamer vergaderde iets minder uren dan in 1990. Het aantal moties - Kameruitspraken om de regering ergens toe te dwingen - nam in 1991 met eenderde af tot 463. "Het aantal moties is nog steeds te hoog", aldus Deetman, die zijn collega's opriep geen moties meer in te dienen die een bewindspersoon mag opvatten als steun voor zijn beleid. "Zulke moties zijn overbodig."

Gediplomeerde hulpverleners blijven vaak in gebreke als het erom gaat om moeders van seksueel misbruikte kinderen te helpen. Dat concludeert I. Jonker-de Putter in haar onderzoek 'Als je kind is misbruikt' waarop zij donderdag promoveert aan de Universiteit van Amsterdam. Hulpverleners blijven in gebreke, zo constateert Jonker. Ze kennen de cijfers over seksueel geweld niet en weten te weinig van machtsproblematiek. Moeders die voor, tijdens of na de ontdekking van misbruik van hun kind(eren) aankloppen bij de reguliere hulpverlening, krijgen vaak geen gehoor. Uit de studie blijkt dat de helft van de moeders na de ontdekking aanvankelijk geen gehoor vond bij de hulpverlening voor hun vermoedens van seksueel misbruik. Uiteindelijk kreeg tweederde wel hulp. Maar dat kwam vooral door eigen doorzettingsvermogen. De moeders kregen vooral hulp van alternatieve hulpverleners uit de vrouwenbeweging. De vrouwen werden bij de reguliere instanties geconfronteerd met gebrek aan kennis en vooroordelen. Jonker vindt ook dat er veel meer kennis nodig is over de signalen die seksueel misbruikte kinderen geven en de gevolgen van het misbruik. Moeders die meer weten over oorzaken, tekenen en consequenties van seksueel geweld, kunnen eerder dit misbruik bij hun kind zelf ontdekken. Jonker ondervroeg 153 moeders van seksueel misbruikte kinderen. Zij selecteerde hen op het feit of ze het misbruik zelf ontdekten en daarna maatregelen namen (71) moeders, of dat ze dit via anderen vernamen (81).

Het regionaal bureau fraude van de gemeentepolitie Den Haag heeft gistermorgen de directeur van de stichting Haags sociaal cultureel werk (SHS) gearresteerd. De 46-jarige directeur en enkele andere medewerkers van de SHS worden ervan verdacht onder meer via steunstichtingen gelden te hebben doorgesluisd en deze gelden onterecht te hebben gebruikt voor privédoeleinden. De directeur is de hoofdverdachte in deze zaak en is aangehouden als verdachte van verduistering en valsheid in geschrifte. Het gaat om een bedrag van tenminste enkele honderdduizenden guldens.

Saddam Husayn wil de omvang van zijn leger inkrimpen, maarde strijdkrachten moeten wel "krachtig en doeltreffend" zijn. Dit heeft hij gisteren gezegd in een door de radio en televisie uitgezonden rede ter gelegenheid van de 71ste verjaardag van de strijdkrachten. De Iraakse president betoogde dat de tegenstanders van Irak in de Golfoorlog als verliezer uit de strijd waren gekomen. Het Iraakse leger was de mindere van de anti-Irakcoalitie, maar de raketten die Israël hebben getroffen, hebben de Arabieren bevrijd die ingeklemd zaten tussen een "glorieus" verleden en een "decadent" heden, aldus Saddam.

Palestijnse afgevaardigden hebben gisteren aangegeven deel te zullen nemen aan de vredesconferentie over het Midden-Oosten, die vandaag in Washington hervat moet worden, mits de Veiligheidsraad de voorgenomen verbanning door Israël van twaalf Palestijnen krachtig veroordeelt.

Naar uit diplomatieke bronnen is vernomen, zijn de Verenigde Staten waarschijnlijk bereid een resolutie van de V-raad te steunen waarin de deportatie van de twaalf wordt veroordeeld, indien de resolutie zich beperkt tot een veroordeling van de deportatie en niet neerkomt op een veroordeling van Israël in meer algemene zin.

Uitgesteld Maar doordat afgelopen vrijdag het vertrek naar Washington werd uitgesteld zullen de Palestijnse en Arabische delegaties waarschijnlijk niet op tijd arriveren voor de openingssessie van de vredesconferentie. De Israëlische onderhandelaars vertrokken afgelopen zondag naar Washington en lieten weten er vertrouwen in te hebben dat de Arabische delegaties uiteindelijk ook zullen komen opdagen. Wel lieten de Israëli's weten niet eeuwig te zullen wachten, in ieder geval niet langer dan tot 20 januari.

PLO Gisteren meldde de Israëlische krant Haaretz dat de Amerikaanse regering van plan is de dialoog met de PLO te hervatten. In juni 1990 werd deze afgebroken na een guerrilla-aanval door Palestijnen op een Israëlisch strand. Volgens Haaretz heeft de Amerikaanse regering de eerste aanzet al gemaakt door afgelopen weekeinde een politieke adviseur van Arafat, Nabil Shaath, een visum voor de VS te verstrekken.

Kinderen die dagelijks worden blootgesteld aan sigaretterook lopen een verhoogd risico op zeker vijftig ziektes, waaronder het sudden infant death syndrome (SIDS) en hersenvliesontsteking. Dat blijkt uit een gisteren in Groot-Brittannië gepubliceerd overzicht van 143 recente wetenschappelijke onderzoeken. Het overzicht werd opgesteld door de arts Anne Charlton, die aan het hoofd staat van de onderzoeksgroep van de Kinderstudies aan de universiteit van Manchester, en gepubliceerd in het blad van de Associatie voor de Rechten van Niet-rokers. Enkele conclusies uit het onderzoek: ziekte waarvan de oorzaak niet bekend is. • Kinderen met een rokende moeder lopen meer kans op middenoorontsteking. • Er bestaat een verband tussen hersenvliesontsteking in de puberteit en blootstelling aan sigaretterook. • Het bloed van kinderen met een rokende moeder vertoont lichte afwijkingen, zoals problemen bij het zuurstoftransport, waardoor op latere leeftijd het risico op hartziekten kan toenemen. In een soortgelijk overzicht van twee jaar geleden wees Charlton op het verband tussen blootstelling aan sigaretterook op jonge leeftijd en longkanker op latere leeftijd.

* VS-president George Bush lijkt te schrikken van de woorden van zijn Zuidkoreaanse collega Roh Tae-woo tijdens een persconferentie gisteren in Seoul. Toch was daar geen aanleiding voor. Beide leiders werden het namelijk eens over de afgelasting van Amerikaanse legeroefeningen in Zuid-Korea mits Noord-Korea internationale inspectie van zijn nucleaire installaties toestaat. Bush, die een twaalfdaagse Aziatische rondreis maakt, zei dat de Verenigde Staten zich nog steeds garant stellen voor de veiligheid van Zuid-Korea.

De Vereniging tegen de Kwakzalverij is in haar jongste actieblad fel van leer getrokken tegen artsen en apothekers die zogenaamde Biohorma-produkten verkopen van de kruidendokter Alfred Vogel. Volgens voorzitter Renckens van de vereniging is Vogel een "Zwitserse pseudo-arts en kwakzalver-multimiljonair die apothekers en artsen voor zijn karretje spant en zo veel gratis publiciteit krijgt". Renckens schrijft dat Vogel de NCRV en de AVRO een serie tv-programma's heeft laten uitzenden waarin "door hem omgekochte artsen en farmaceuten onverbloemd reclamemaken voor de homeopathie volgens Biohorma". Renckens heeft ook geen goed woord over voor het voorlichtingsmateriaal dat Vogel onder meer via drogisterijen en apotheken verspreidt. Ook daar werken artsen en apothekers aan mee "die ongetwijfeld vorstelijk beloond worden, maar die door hun medewerking een vertrouwenwekkend en wetenschappelijk cachet aan deze lectuur geven, waardoor de argeloze lezer niet snel zal beseffen dat het hier gaat om pure kwakzalverij". Renckens vermeldt hun namen en noemt ze "renegaten, die tijdens hun opleiding toch iets anders te horen hebben gekregen, maar die kennelijk voor Vogels judaspenningen zijn gevallen". In dit verband citeert hij uit de rede die prof. Treub al in 1905 bij het 25-jarig jubileum van de vereniging heeft gehouden over degenen die van alle kwakzalvers het "laagste" staan; de geneesheer-kwakzalvers. "Deze weten toch, beter dan de andere kwakzalvers, dat hun doen bedrog is en zij dekken dat bedrog met hun te kwader ure verkregen titel, al geeft die hun slechts het recht geneeskunst uit te oefenen en niet om met leugens aan de kost te komen".

Schiphol steekt wat vervoersprestaties betreft gunstig af tegen andere grote luchthavens in Europa. Dat zei de directeur van de nationale luchthaven, drs. R. den Besten, gisteren in zijn nieuwsjaarstoespraak voor het personeel van de op de luchthaven gevestigde bedrijven. Schiphol verwacht dat dit jaar 8,5 procent passagiers méér de luchthaven zullen gebruiken dan vorig jaar - gedeeltelijk is dat een inhaaleffect na de Golfoorlog - terwijl het vrachtvervoer en het aantal vliegtuigbewegingen naar verwachting met vijf procent zullen toenemen. Passagiers in 1991 maakten in totaal 16,5 miljoen passagiers van de luchthaven gebruik, iets meer dan in 1990. Het aantal vliegtuigbewegingen nam met twee procent toe tot 205.000 en er werd 4,5 procent meer luchtvracht gevoerd (630.000 ton). De winst van Schiphol zal over 1991 zal iets groter blijken te zijn aan die over 1990, namelijk zo'n f 55 miljoen tot f 60 miljoen. Investeren De luchthaven gaat dit jaar f 440 miljoen investeren, meer dan ooit tevoren. Vorig jaar was dat f 400 miljoen, ook al een record.

Het Duitse automobielconcern Mercedes Benz wil samen met de Tsjechische vrachtwagenproducent AVIA in Tsjechoslowakije bestel- en vrachtwagens gaan bouwen. Gisteren hebben de bestuursvoorzitter van Mercedes Benz, Werner Niefer, en AVIA-directeur Vlastimil Devera hiertoe een intentieverklaring ondertekend. Investeren miljoen mark investeren. Op middellange termijn moeten volgens de huidige plannen per jaar ongeveer 30.000 vrachtwagens van de band rollen. AVIA-topmam Devera houdt daarna zelfs een produktie van 37.000 stuks voor mogelijk. Het definitieve samenwerkingscontract kan, afhankelijk van de goedkeuring van de Tsjechische regering, halverwege dit jaar getekend worden. De produktie van de vrachtwagens moet dan begin 1993 van start gaan. Meerderheid Voorlopig wil Mercedes een belang van 31 procent in de gezamenlijke onderneming hebben. Maar de Duitsers verhelen niet in de komende vijf jaar een meerderheid in de onderneming te willen krijgen. De nieuwe onderneming, die zal worden opgebouwd rond de fabriek van AVIA in Praag, zal werk bieden aan ongeveer 4000 werknemers. Begonnen wordt met de produktie van de lichte bestelwagen MB 100. Pas daarna komt de gehele Mercedes-serie aan bod. Niefer noemde als reden voor de samenwerking met AVIA de nieuwe markten in Oost-Europa. De Tsjechische vrachtwagenindustrie zal daarin een sleutelrol gaan innemen, aldus Niefer. AVIA telt in totaal 8500 medewerkers die per jaar 10.000 vrachtwagens produceren. Mercedes Benz produceert per jaar over de gehele wereld 260.000 vrachtwagens en is op het gebied van zware vrachtwagens marktleider in de wereld.

Het uitgeversconcern Wegener Tijl verwacht voor dit jaar een zodanige winstgroei dat de winst per aandeel ten minste gelijk zal blijven aan die over 1991. Dat heeft bestuursvoorzitter C.P.J. Appeldoorn gisteren gezegd in zijn nieuwjaarstoespraak. Appeldoorn gaat niet uit van een groei van het advertentievolume in de dag-, nieuws- en huis-aan-huisbladen noch van een groei in de betaalde oplage. Daarentegen verminderde het totale advertentievolume met ongeveer vier procent.

Vrachttwagenfabrikant DAF rekent dit jaar op een belangrijke verbetering van het bedrijfsresultaat. Het concern verwacht een forse verhoging van de afzet. Dat heeft de directie gisteren bekend gemaakt. 1991 was voor DAF een bijzonder slecht jaar. De totale produktie van bestelwagens en trucks samen was in 1991 bijna 6.000 stuks lager dan in 1990 en bijna 9.800 lager dan in 1989. Het verlies van 180 miljoen gulden in het eerste halfjaar werd weliswaar in de tweede helft weggewerkt, maar dit ging ten koste van een flink stuk werkgelegenheid. Spanje en een lichte verbetering van de markt in Nederland, België en Frankrijk. In Duitsland, Oostenrijk en Zweden wordt echter een lichte teruggang van de bedrijfswagenmarkt voorzien.

De 63-jarige Pierre Mauroy, van wie gisteren bekend werd dat hij deze week zal aftreden als leider van de socialistische partij van Frankrijk, kan terugkijken op een bijna vijftigjarige carrière in de politiek.

In al die jaren was hij de vertegenwoordiger van het 'volkssocialisme'. Mauroy is afkomstig uit Noord-Frankrijk, een van de bolwerken van de sociaal-democratie, waar hij sinds 1973 burgemeester van Lille is. Pierre Mauroy kreeg het socialisme met de paplepel ingegoten. Op zestienjarige leeftijd trad hij toe tot de jonge socialisten en in 1961 werd hij secretaris van de machtige federatie van socialisten van het noorden. In deze functie ontmoette hij François Mitterrand, die toen voorzitter was van de FGDS, de federatie van links-democraten en socialisten. In 1971, op het Congres van Epinay, steunde hij Mitterrand in diens streven een nieuwe socialistische partij op te richten. Niemand was dan ook verbaasd toen Mitterrand, na tot president te zijn gekozen, hem aanstelde als premier. De regering-Mauroy (1981-1984) was echter niet erg succesvol; de radicale politiek ontmoette felle kritiek, het economisch beleid van bestedingsstimulering mislukte. Nadat de hervormings-euforie was getemperd en de aanvallen van de socialisten op de particuliere scholen in Frankrijk faalden, trad Mauroy in juli 1984 af en maakte hij plaats voor de technocraat Laurent Fabius. Na de herverkiezing van Mitterrand in 1988 werd Mauroy partijvoorzitter. Hij had echter weinig steun binnen de partij en kon zich slechts in deze functie handhaven dankzij de interne strijd over de opvolging van Mitterrand. Zijn laatste politieke wapenfeit betrof de ideologische vernieuwing van de partij. Eind 1991 werd in het partijprogramma van de socialisten de voordien altijd gepropageerde "breuk met het kapitalisme" geschrapt.

Zviad Gamsachoerdia, een van de vaders van het Georgische nationalisme, werd in mei vorig jaar met meer dan 85 procent van de stemmen gekozen tot president van Georgië.

Zijn populariteit kelderde echter na de mislukte staatsgreep tegen Michail Gorbatsjov in augustus. Gamsachoerdia keerde zich niet direct duidelijk tegen de orthodoxe communisten die een greep naar de macht deden. Onder druk van de oppositie, gesteund door een deel van de Nationale Garde en voormalige politieke vrienden, heeft hij nu de benen moeten nemen.

Verwijt Tegenstanders verweten Gamsachoerdia, een intellectueel die vorig jaar nog alom werd geroemd om zijn streven naar onafhankelijkheid van het centraal gezag in Moskou, dictatoriale neigingen. Inderdaad liet hij oppositieleden opsluiten en probeerde hij de pers de mond te snoeren. Maar sommige leiders van de oppositie hebben zeker zo'n twijfelachtige reputatie. Zo schoten "de ridders van Georgië" van Dzjaba Ioseliani onlangs op vreedzame demonstranten die hun steun betuigden aan Gamsachoerdia. Het geweld tussen voor- en tegenstanders van de gevluchte president kostte de afgelopen drie maanden volgens officiële cijfers tachtig mensen het leven.

Gamsachoerdia's reputatie als voorvechter voor de mensenrechten - hij werd gevangen gezet in de jaren zeventig vanwege het oprichten van een groep die het naleven van de Helsinki-akkoorden controleerde - bezorgde hem veel respect en leidde bij de Georgiërs tot de hoop dat hij de Sovjet-republiek vreedzaam naar een onfhankelijke democratische staat kon leiden. Voor de 5,4 miljoen inwoners van de bergrepubliek was dit een belangrijk doel nadat Sovjet-troepen in april 1989 in Tbilisi op brute wijze een demonstratie voor onafhankelijkheid hadden onderdrukt. Bij dit bloedbad verloren twintig mensen het leven.

Irrationeel Maar na de verkiezingen verviel Gamsachoerdia in een onbehouwen, irrationele politiek. Hij kondigde aan "anarchie en een orgie van duistere krachten van Moskou" niet te tolereren en liet oppositieleider Georgi Tsjantoeria van de Nationale Democratische Partij arresteren op beschuldiging van "anti-sociale activiteiten". Hij zette premier Tengiz Sigoea - een van zijn vroegere strijdmakkers - en minister van Buitenlandse Zaken Georgi Chosjtaria aan de kant. De leiding van de ministeries van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, Justitie en Defensie, evenals van de Georgische tak van de KGB nam hij in eigen hand. En ook het beheer van het belangrijkste televisiestation nam hij over. De oppositie ging hem vergelijken met de voormalige Roemeense dictator Nicolae Ceausescu.

Gamsachoerdia werd bovendien ingehaald door de ontwikkelingen in de Sovjetunie, waarvoor het doek inmiddels is gevallen. Zijn gespierde anti-Sovjet-retoriek die hem zoveel aanhang had bezorgd, was niet langer bruikbaar. En kennelijk kon hij de groeiende oppositie tegen zijn bewind weinig anders bieden dan het gebruikelijke tegenspel van leiders in het nauw. Zo liet hij bij anti-regeringsdemonstraties een overweldigende politiemacht aanrukken en sloot hij de universiteit van Tbilisi.

Vrees Overal, tot in zijn villa toe, had hij zich omringd met een kordon van zwaarbewapende lijfwachten. Hij leefde in permanente vrees voor aanslagen en zag overal samenzweringen. Tijdens een persconferentie na zijn verkiezing liet hij zich ontvallen "nauwelijks tegenstanders te hebben, maar slechts vijanden". Zijn imago van strijder voor mensenrechten, onafhankelijkheid en democratie veranderde in dat van een leider die regeerde met een ijzeren vuist, een weinig tolerant mens die zich betrekkelijk weinig gelegen liet aan democratische principes. Voorbeeld daarvan is de onderdrukking van het in Georgië gelegen Zuid-Ossetië dat aansluiting zocht bij Noord-Ossetië in Rusland. De beloftes dat hij de republiek uit het economisch slop zou trekken, kon hij niet waarmaken. Zo kreeg hij steeds meer "vijanden", ofschoon van een volksopstand geen sprake was.

Het vijftiende en jongste staakt-het-vuren in Joegoslavië lijkt stand te houden. De Kroatische en de Servische leiders zijn er naar het zich laat aanzien eindelijk van overtuigd dat het gezonder is te onderhandelen dan te blijven volharden in de bloedige patstelling op het slagveld.

Maar de extremistische milities die voor en tijdens de zes maanden oude burgeroorlog zijn ontstaan en de opgebloeide oude haat tussen de twee grootste volkeren in Joegoslavië, die nog eens versterkt werd door de moordpartijen en propaganda aan beide kanten, kunnen wel eens krachtiger blijken dan het vredesakkoord van de politici.

Centurion Op dezelfde avond dat de Kroatische en federale commandanten het bestand tekenden (afgelopen donderdag) verscheen op de Servische televisie de guerrillaleider Arkan. "We moeten onszelf niet laten misleiden", vertelde de man die in Servië 'de Romeinse centurion' genoemd wordt en geadoreerd wordt in de nationalistische pers. "Door het bestand zal de vijand zich alleen maar herbewapenen en zichzelf beter voorbereiden. Mijn advies: maak jullie wapens schoon en zorg dat de munitie droog blijft. De Ustasja's en de fascisten zijn niet te vertrouwen." Arkans echte naam is Zarko Raznatovic. Sinds vorig jaar voert deze café-uitbater uit Belgrado de Servische Vrijwilligers Garde aan, een strijdmacht van onduidelijke herkomst. De Servische kant van het front is vergeven van zulke vage en mysterieuze milities, die allemaal goed in het geld en de wapens zitten. Soms opereren ze als privé-legertjes, maar vaker coördineren ze hun acties met de federale strijdkrachten. Een van de machtigste milities heeft zijn basis in de West-Kroatische regio Krajina. De Servische minderheid daar heeft Krajina uitgeroepen tot een "Servische republiek". Hier begon ook de opstand tegen de Kroatische president Tudjman in augustus 1990.

Verdeeld Dat de Serviërs onderling verdeeld zijn, bleek vrijdag toen de prominente politicus Borisav Jovic, een lokale leider en nauwe bondgenoot van president Slobodan Milosevic, het door VN-bemiddelaar Cyrus Vance afgedwongen staakt-het-vuren verwierp en ontkende dat alle partijen hiermee hadden ingestemd. Later ontkende Jovic deze uitlatingen gedaan te hebben en riep hij de leiders in Krajina alsnog op de voorwaarden van het bestand te accepteren. Dit onderstreepte echter meer het feit dat Milosevic nu wel een handhaving van het staakt-het-vuren wil zien, zodat in de Servische regio's in Kroatië een VN-vredesmacht gestationeerd kan worden. Milosevic kan de vredesmacht als een politiek succes presenteren door deze te omschrijven als een bescherming voor de 600.000 Serviërs in Kroatië, die vervolging vrezen in een onafhankelijk Kroatië. Niet iedereen omarmt echter het idee van de vredesmacht. Zaterdag beschuldigde Milan Babic, die zichzelf gemakshalve tot "president van Krajina" heeft uitgeroepen, de Servische leiders in Belgrado ervan hem te willen muilkorven. Hij zwoer nooit te zullen toestaan dat VN-troepen hem en zijn manschappen ontwapenen.

Geweld Milosevic en zijn bondgenoten in het federale leger denken de extremistische groeperingen in toom te kunnen houden; er zijn aanwijzingen dat ze bereid daartoe zijn desnoods geweld te gebruiken. Dit kan echter aanleiding geven tot Servisch-Servische confrontaties. Zo liet de leider van de extreem nationalistische Chetniks, Vojislav Seselj, die (nog) een bondgenoot van Milosevic is, zich reeds ontvallen zich tegen Milosevic te zullen keren als deze er niet in slaagt driekwart van Kroatisch grondgebied te veroveren waarvan de Chetniks beweren dat het tot Groot-Servië behoort. Vrijdag, na afloop van een vergadering over de vorming van een kleiner Joegoslavië, beloofde Seselj opnieuw "geen centimeter Servisch territorium" aan de Kroaten te zullen prijsgeven en voorspelde hij dat de oorlog nog zeker enkele maanden kan doorgaan.

Demonstraties Mocht de vrede stand houden, dan zal Milosevic zijn hele gewicht in de schaal moeten leggen om zich zowel de extremisten als de democratische oppositie van het lijf te houden. Een herhaling van massale demonstraties, die Milosevic in maart vorig jaar bijna ten val brachten, is niet uitgesloten. En in Kroatië kampt zijn ambtgenoot Tudjman met hetzelfde probleem.

De enige Oostenrijkse wielerprofploeg Varta - Elk heeft gisteren de Belg Lucien van Impe` zesvoudig bergkoning in de Tour de France en in het 'eeuwige' klassement de beste klimmer aller tijden` bij de Oostenrijkse wielerbond per fax officieel als ploegleider aangemeld. Twee weken na de onverkwikkelijke gebeurtenissen rond de Belgische 'spookploeg' aan het Gardameer is daardoor een nieuwe affaire in de wielersport ontstaan. Want: Lucien van Impe weet zelf van niets. "Wat zeg je? Ik ploegleider van een Oostenrijks profteam? Dat is het eerste wat ik hoor. Dit kan toch niet? Mijn naam wordt misbruikt". Zo reageerde de bergkoning gisteravond. Ploegleider

In het Oostenrijkse dorpje Nussdorf woont Bernard Rassinger. Hij is 28 jaar en hij is een van de zeven wieler-professionals die Oostenrijk rijk is. Hij heeft een contract als beroepsrenner bij Varta-Elk` maar Rassinger is tevens pr-manager van de profploeg die dus gefinancierd wordt door Varta (accu's) en Elk (kant en klaar-woningen). Rassinger` gisteren: "Ons budget bedraagt 1 miljoen D-mark (ongeveer 1.1 miljoen gulden). Wij hebben zeven renners onder contract` zes Oostenrijkers en de Amerikaan Kurt Stockton. Paul Popp is onze kopman. Gerhard Schönbacher en Lucien van Impe fungeren als ploegleiders. We hebben Van Impe bereid gevonden in de Ronde van Zwitserland en in alle Belgische wedstrijden als ploegleider te fungeren." Perplex De bureau-chef van de Oostenrijkse wielerbond in Wenen bevestigt dat Lucien van Impe als ploegleider zal optreden: "Hij is door Varta officieel bij ons geaccrediteerd." Van Impe: "Ik sta perplex. Ik heb met deze mensen nooit een woord over een eventueel ploegleiderschap gesproken. Ik ken Gerhard Schönbacher uit de tijd dat ikzelf nog actief was. Hij heeft drie maanden geleden ook nog eens getelefoneerd. Maar toen is met geen woord over mijn medewerking aan deze ploeg gesproken."

Tussen 1971 en 1983 werd Lucien van Impe in Parijs zes maal als de beste klimmer van de Tour gehuldigd. Hij overklaste legendarische 'Koningen van het hooggebergte' als de Luxemburger Charly Gaul en de Spanjaard Federico Bahamontes. Van Impe won zelfs in 1976 na een historisch duel met Joop Zoetemelk de Tour. Van Impe is dus een grote naam in de wielersport. Hij nam op 28 september 1987 afscheid als een welgesteld man. Fraaie villa` volgestouwd met antiek. Na 19 profseizoenen ook in het bezit van een royale bankrekening. Politiek

De bergkoning begon meteen een zaak in sportartikelen. Hij ging zelfs in de politiek en werd als raadslid in de gemeente Lede bij Aalst gekozen voor de partij democraten.

Van Impe: "Ik had me voorgenomen de wielersport een aantal jaren een beetje de rug toe te keren. Ik wilde me bezinnen op mijn verdere toekomst. Bij mijn afscheid in 1987 heb ik wel gezegd: Ik kom terug in de sport` misschien wel als ploegleider. Dat ben ik ook van plan. Maar dan moet het bij een serieuze ploeg zijn` ik heb tenslotte een naam te verliezen. Een paar maanden geleden belde Victor Bruyndonckx mij` de ploegleider van de zogenaamde Wang-ploeg` de spookploeg die nooit heeft bestaan. Lucien` kunt gij ons helpen? vroeg hij. Ik zei: Kom maar en laat uw papieren zien dat alles in orde is en dat er kapitaal achter staat. Dan zal ik kijken wat ik voor u kan doen. Ik heb na dat ene telefoontje nooit meer iets van Bruyndonckx vernomen." Verbaasd

"Toen ik onlangs in de krant las dat bij de ploeg Bruyndonckx alles op bedrog berustte` besefte ik dat ik uiterst voorzichtig moest zijn om mijn naam ergens aan te verlenen. En nu blijken dan toch mensen in Oostenrijk mij te gebruiken om misschien via mij co-sponsors binnen te halen. Ik ken verder niemand van deze ploeg en ik ben uiterst verbaasd dat dit soort zaken kunnen plaatsvinden. Ik zal zeker maatregelen gaan nemen` want dit kan niet."

Geconfronteerd met de oprechte verbazing van Lucien van Impe over zijn `benoeming tot ploegleider' verklaart p.r.-manager Bernard Rassinger van Varta-Elk: "Hij weet er niets van? Dat is vreemd. Schönbacher heeft mij verzekerd dat alles in orde was en dat Van Impe officieel tot onze ploeg was toegetreden."

Waar is Schönbacher dan? Rassinger: "Die is in Australië` hij is telefonisch niet te bereiken."

Gerhard Schönbacher` die in 1979 in de Tour naam maakte door als rode lantaarndrager Parijs binnen te rijden` 50 meter voor de finish van zijn fiets te stappen en de steentjes van de Champs Elysées te kussen` heeft volgens Lucien van Impe waarschijnlijk zijn rijke fantasie weer eens de vrije loop gelaten. "Ik wacht totdat hij terugkomt uit Australië` dan zal hij rekening en verantwoording moeten afleggen."

De Spaanse overheid maakt zich ernstig zorgen over mogelijke aanslagen van de Baskische terreurbeweging ETA vóór en tijdens de Olympische Spelen` die op 25 juli in Barcelona beginnen. In een gisteren uitgelekt rapport van het ministerie van Binnenlandse Zaken worden de in Barcelona gestationeerde agenten nu al verplicht in diensttijd altijd kogelvrije vesten te dragen. Bovendien worden alle patrouilles uitgerust met wapens van een zwaarder kaliber. Dezelfde maatregelen zijn overigens van toepassing op de agenten die in Sevilla voor de veiligheid van de Wereldtentoonstelling Expo '92 moeten waken. Zeven ton Het veiligheidsplan voor de Olympische Spelen is voor een groot deel strikt geheim. Tot nu toe heeft de Spaanse overheid slechts globale cijfers bekend willen maken. Vanaf 16 januari tot 16 mei zullen uit het hele land 10.500 agenten van de nationale politie naar Barcelona worden overgeplaatst. Daarnaast zullen nog eens vijfduizend leden van de Guardia Civil en een onbekend aantal manschappen van de landmacht worden ingezet. De totale kosten van de operatie bedragen bijna zevenhonderd miljoen gulden. Zware aanslagen in de Catalaanse steden Sabadell` in december 1990 en Vic` zomer vorig jaar - waar ook Olympische onderdelen zullen plaatsvinden` en een koelbloedige dubbele moord vorige maand op twee agenten in hartje Barcelona hebben de verantwoordelijken van het veiligheidsplan in opperste staat van paraatheid gebracht. In het gisteren uitgelekte rapport benadrukt de staatssecretaris voor Veiligheid` Rafael Vera` dat Barcelona en Sevilla dit jaar de belangrijkste doelwitten van de ETA zullen zijn. Bomauto's Vera schrijft aan de politiekorpsen dat zij vooral rekening moeten houden met aanslagen waarbij de terroristen de agenten van dichtbij in de rug of nek doodschieten. Daarnaast blijft het plaatsen van bomauto's als voornaamste methode bestaan. Juist omdat de ETA in de afgelopen jaren zware klappen heeft moeten incasseren vanwege de arrestatie van tientallen commando's en een aantal belangrijke leiders van de beweging` willen de Baskische terroristen in Barcelona en Sevilla bewijzen dat zij nog altijd over voldoende slagkracht beschikken. Toen Barcelona halverwege de jaren tachtig` samen met steden als Amsterdam en Parijs in de race was om de Spelen van 1992 te organiseren` werd de dreiging van het ETA-terrorisme nog als `onwaarschijnlijk' afgedaan. Volgens het promotie-comité van olympisch Barcelona zouden de Baskische terroristen nooit aanslagen plegen in een streek die net als het Baskenland voor zelfbestuur ijvert. Maar sinds de toewijzing van de Spelen aan de Catalaanse hoofdstad` in oktober 1986` zijn in Barcelona en omgeving al bijna 40 mensen - burgers en agenten - door aanslagen van de ETA om het leven gekomen. Lokkertje Het vergrote risico van aanslagen in Barcelona` lijkt het ministerie van Binnenlandse Zaken met een extra probleem op te zadelen. Geen van de duizenden agenten die in de komende maanden naar Barcelona worden overgeplaatst` staan te trappelen om de olympische stad te `beveiligen'. Zij worden gedurende die tijd ondergebracht in dependances van de universiteit van Barcelona en in scholen en een enkel hotel. Het doorgaans weinig comfortabele verblijf is gratis` schrijft Vera in zijn rapport` en daarnaast ontvangen de ruim 10.000 agenten dagelijks f50 voor hun maaltijden. Maar een dergelijk bedrag en het lokkertje van een premie van zo'n f2.300 voor de `Olympische' agenten` zullen het enthousiasme er niet veel groter op maken om dag in dag uit met het een kogelvrij vest en een zwaar geweer door Barcelona te patrouilleren.

Met de eerste schifting van de 143 deelnemende landenploegen aan het WK voetbal is de kop er af voor de World Cup USA 1994. Aan de roosters voor het kwalificatieproces kan worden begonnen. Een litanie van meer dan 300 wedstrijden. Duitsland is als titelverdediger daarvan vrijgesteld` de Verenigde Staten als gastheer. Des te meer moeten de Amerikanen nog opknappen zonder dat doelpunten tellen. De Verenigde Staten kregen het WK in juli 1988 toegewezen. Maar halfweg` 2 1/2 jaar voor deaftrap op 17 juni 1994` zoekt de organisatie nog steeds krampachtig naar stabiliteit en erkenning in eigen land. Onder druk van de FIFA rolden er al koppen in de top. De voetbalbond van de VS kreeg met Alan Rothenberg een nieuwe voorzitter van zowel bond als organisatie-comite omdat zijn voorganger Werner Fricker niet capabel bleek en bovendien de FIFA ergerde met zijn opvattingen over commercie en marketing. De stoelendans gaat voort want onlangs werd nog Chuck Cale` de tweede man na bewezen diensten bedankt. Liefst 300 miljoen dollar (meer dan een half miljard gulden) gaat er om in het WK. "Toch heeft de FIFA met de toewijzing aan de VS niet gekozen voor de meest aantrekkelijke deal in economisch opzicht. Het gaat ons in de Verenigde Staten om de expansie van voetbal als mondiale sport. Daarom is het hier voor ons belangrijker dat zoveel mogelijk wedstrijden op zoveel mogelijk plaatsen worden gespeeld dan dat het optimale resultaat in financieel opzicht wordt behaald"` betoogt Joseph Blattler` de secretaris-generaal van de FIFA.

Met die opvattingen drijft hij de Amerikaanse organisatie in het nauw. Want voorzitter Rothenberg zou het WK veel liever uitsmeren over een kleiner aantal stadions. Bovendien slaagt hij er maar niet in de grote Amerikaanse tv-netwerken te interesseren voor het WK. NBC` CBS an ABC schrikken er vooralsnog van terug door de aanwezigheid van reclameborden in de stadions - volstrekt in strijd met de gewoonte in de VS - en de onmogelijkheid de wedstrijden te onderbreken voor reclameboodschappen. De Amerikaanse organisatoren overwegen nu zelf zendtijd te kopen voor elf van de 52 wedstrijden. Kabelzenders` met betaal-tv` willen ook nog wel meedoen. Maar het blijft uiterst ongewis of de doorsnee tv-kijker in de States en de buitenlandse fans in 1994 zicht kunnen krijgen op het totale WK. Zo zal het WK vooral op een aaneenschakeling van plaatselijke happenings uitdraaien. De locale bevolking zal daar nog wel interesse voor opbrengen omdat Amerikanen nu eenmaal alles prachtig vinden wat zich in hun directe omgeving afspeelt en het aureool van de grote wereld met zich meedraagt. Rothenberg zou liever minder stadions bij het WK betrekken. De onderhandelingen met de eigenaars van de honkbalstadions` voortdurend in beslag genomen door de clubs die van maart tot september elk 152 competitiewedstrijden moeten spelen` verlopen stroef. Invulling van het schema` waarin de concurrentie van honkbal moet worden ontlopen` krijgt ook al traag zijn beslag. Twee indoorstadions moeten hun astroturf tijdelijk inruilen voor natuurlijk gras. De problematiek loopt zo hoog op dat het de vraag is of in februari volgens planning - twaalf stadions kunnen worden aangewezen. Maar slechts heel weinig Amerikanen lijken daar nu al nieuwsgierig naar uit te kijken.

Twee jaar geleden balanceerde de Italiaanse wielersport op de rand van de afgrond. Het ooit razend populaire wielrennen dreigde in de schaduw van het alles overheersende voetbal te verkommeren tot een tweederangs sport. Totdat ene Gianni Bugno in maart 1990 Milaan-San Remo won. Bugno luidde de ommekeer in. En sindsdien rijden de Azurri van de ene zege in de andere. 'Forza Italia', de Tifosi gaan weer met opgeheven hoofd door het leven. Onze verslaggever bezocht in Italië de vedetten Gianni Bugno, Claudio Chiappucci, Franco Chioccioli, Moreno Argentin en Maurizio Fondriest. Hoe leven deze kampioenen en wat is het geheim van hun succes? Een serie.

Wie het pijltje met de naamsaanduiding mist, loopt de kans lang te moeten zoeken voordat hij Carpenzago vindt. In dit gehucht woont Gianni Bugno, de wereldkampioen en nummer één van de FICP-ranglijst. Carpenzago staat niet op de landkaart. Pas bij het binnenrijden van het nabij gelegen Rebecco sul Naviglio is een aanwijzing naar het gehucht waar Bugno woont.

Carpenzago ligt op vijf kilometer van de drukke verkeersweg Milaan-Novara. Vlakbij Malenga, waar het grootste gedeelte van de 9000 inwoners van de gemeente Rebecca sul Naviglio - waartoe Carpenzago behoort - werkt. Bij het binnenrijden van Rebecco sul Naviglio valt onmiddellijk de grote tegenstelling op. De rijken wonen in grote landhuizen aan de rand van de plaats, de minder bedeelden in vervallen optrekjes of in boerderijtjes waaraan de tand des tijds heeft geknaagd. Ze lijken elk moment in te storten. Ook de kerk 'Dom et Joanni' uit de 16de eeuw is dringend aan een opknapbeurt toe. Uit de gele stenen, waaruit het gebouw is opgetrokken, zijn grote stukken verdwenen. Op de banken rond het kerkplein in het centrum van het plaatsje genieten die dag tientallen inwoners van de aangename temperatuur. Oude mannen met hun petten diep in de ogen getrokken, kijken verbaasd op als een auto met buitenlands kenteken voorbij rijdt. Bij bar Rebecco, het enige café op de hoek van het plein staat uiteindelijk het verlossende bordje dat aangeeft waar Carpenzago te vinden is.

Einde wereld

Vanaf dat punt leidt de kortste route over een weggetje, dat kennelijk alleen door landbouwvoertuigen wordt gebruikt. Diepe kuilen en kilometers lange karresporen maken de veldweg onbegaanbaar voor normaal wegverkeer. Op het verkeersbord bij het enige kruispunt van importantie, is in grote letters de naam van Bugno geschilderd. Op een lange, grijze muur staat de volgende leuze: Bugno dopo-il, rosa-viene il-giallo, grazie, Gianni, grazie (Bugno na de roze, nu de gele trui). Het weggetje slingert vervolgens door het agrarische landschap. Uiteindelijk doemt het plaatsbordje Carpenzago op. Het einde van de wereld lijkt bereikt. Het is er doodstil. Er valt geen teken van leven te bespeuren. De eerste huizen liggen er verlaten bij. Vlak daar achter woont Gianni Bugno op nummer 5A aan de Via Quatro Giugno. In het enige huis dat opgetrokken is uit rode baksteen. In de villa wonen ook de ouders van zijn vrouw Vincenza. Vóór het huis ligt een groot grasveld. De planten zijn met plastic beschermd tegen de wind, die op de vlakte vrij spel heeft. Achter het twee meter hoge hekwerk lopen vier honden op de brede oprit langs het huis. Drie herders, met als aanvoerder Rebellin, de lievelingshond van de wereldkampioen en één Dalmatiër. Geen uitnodigend beeld om aan te bellen.

Vakantie De honden worden opgeborgen, het hekwerk open. Alessio, het anderhalf jaar oude zoontje van Gianni Bugno verschijnt aan de hand van zijn vader op de oprit. Bugno is gekleed in blauwe spijkerbroek en draagt een vest van sponsor Gatorade. Hij schudt spontaan de hand van de verslaggever en sloft op slippers naar de voordeur. In de woonkamer wacht echtgenote Vincenza. "Ik geniet van de rust in dit gehucht," zegt Bugno als hij aan tafel zit . "Anderhalf jaar geleden zijn we van Monza verhuisd naar deze plek. Supporters vinden mij hier niet zo gauw. Er is hier geen enkel vertier. Ik heb ook mijn vakantie in ons huis doorgebracht. Na een slopend seizoen heb ik geen behoefte aan reizen naar verre landen. Ik wil bij vrouw en kind zijn, genieten van het wandelen door de natuur met mijn honden. Ik heb tijdens het seizoen meer dan genoeg van de wereld gezien. Luxe interesseert mij niet. Mijn gezin is me alles waard. We moeten aan ons huis nog veel opknappen." Hij zucht. "Maar dat zal nog lang duren. Geen tijd, weet je."

Gianni Bugno praat rustig, zegt geen woord te veel. Zijn zoontje klimt af en toe op zijn schoot om aandacht te trekken. Bugno woont met z'n gezin op de begane grond. Een etage hoger wonen de ouders van Vincenza. Het huis is eenvoudig ingericht. Geen duur meubilair, geen opvallende schilderijen aan de muren in de woonkamer. Zijn kantoor bestaat uit een bureau, een kast en twee stoelen. In de woning herinneren slechts enkele bekers aan zijn wielercarrière. De andere trofeeën zijn op zolder opgeborgen. Bugno is wel van plan voor de in Stuttgart veroverde regenboogtrui een plaatsje aan de muur in de woonkamer te reserveren. "Ik wil mijn privéleven zo veel mogelijk gescheiden houden van mijn beroep," zegt hij.

Trainingskamp De wereldkampioen vertelt -eigen ten overvloede- dat hij een druk bezet man is. "Als ik niet oplet is elke minuut van de dag voor mij geregeld." Hij zal de volgende dag met zijn ploegmaats voor een trainingskamp naar Bergamo vertrekken. Eén dag eerder was hij gast in het praatprogramma van Rai Uno met de nieuwe wereldrecordhouder verspringen, de Amerikaan Mike Powell. Bergamo is al het tweede trainingskamp dat Bugno betrekt. Begin december ging hij één week naar het op 1123 meter gelegen Zwitserse grensplaatsje Bormio. Van daar uit werd Bugno met de auto naar de Dolomietenreuzen de Passo di Gavia en Passo di Stelvio gebracht waar hij bij temperaturen ver onder nul in zijn eentje aan de beklimmingen begon. Met drie trainingspakken aan oefende Bugno op hellingen van de meest gevreesde cols die ooit in het parcours van de Giro waren opgenomen. Terwijl zijn ploegmaats tussen de gezamenlijke oefentochten door in het hotel bleven, naar tv keken of een partijtje zaalvoetbal speelden, werkte Bugno in de cols een strak schema af. Want hij weet wat in 1992 van hem verwacht wordt.

Uitnodigingen

Hij heeft de afgelopen maanden talloze uitnodigingen gekregen voor recepties en interviews. Elke dag rinkelde onophoudelijk de telefoon. Maurizio Fondriest, Stephen Roche, Greg LeMond en Rudy Dhaenens gingen als drager van de regenboogtrui aan deze druk min of meer tenonder. Bugno werd uitgenodigd voor de GP van Italië Formule-1 in Monza voor een fotosessie met Ayrton Senna. President Cossiga ontving hem in particuliere audientie. "Ik weet niet wat mijn voorgangers hebben gedaan," zegt Bugno. "maar ik doe heel gewoon. Ik blijf de Bugno die ik altijd was. Ik verander niets aan mijn trainingsopbouw. En ik beperk mijn publicitaire verplichtingen zoveel mogelijk. Als ik daar geen paal en perk aan stel hoef ik in het nieuwe seizoen niet eens meer op de fiets te stappen."

Uitspelen Italiaanse journalisten hebben de afgelopen maanden geprobeerd de wereldkampioen uit de spelen tegen Claudio Chiappucci, die ruim 30 kilometer verderop woont. Zoals destijds de rivaliteit tussen Coppi en Bartali, Gimondi en Motta, Moser en Giuseppe Saronni naar de spits werd gedreven. Bugno peinst er echter niet over een tegenstander te kwetsen of zijn prestaties te minimaliseren. Hij leent zich niet voor sensatie-artikelen. Journalisten en tifosi moesten wennen aan de manier waarop Bugno op een overwinning reageert. Hij doet nooit uitbundig zoals vele landgenoten, die uitzinnig schreeuwen van opluchting of hun tranen de vrije loop laten. Zelfs als echtgenote Vincenza hem na een gewonnen wedstrijd opvangt, zoals in augustus toen hij in Stuttgart wereldkampioen werd, blijft hij opmerkelijk rustig. Bugno gaf z'n vrouw in Stuttgart de bloementuil en vroeg deze in de auto te leggen. De enige woorden die hij volgens zijn vrouw tegen haar sprak waren: "Het was zwaar." Vervolgens fietste hij naar de perszaal waar journalisten wachtten, zonder dat hij zijn vrouw omhelsde of kuste. Een nuchtere kampioen.

Investering Bij terugkeer in Italië werd Bugno door duizenden supporters begroet op vliegveld Linate bij Milaan. Hij stak zijn hand op als groet naar de uitzinnige menigte en stapte vervolgens in z'n auto. Blij dat hij naar huis kon. "Ik geniet innerlijk van een goede prestatie," legt Bugno uit. "In Stuttgart kreeg ik een fijn gevoel van binnen, een gevoel dat ik nooit heb gekend. Heel bijzonder. De wereldtitel is voor mij een premie voor de vele opofferingen die ik mij heb getroost. Mijn ouders hebben altijd hard moeten werken. Ik weet dat zij het niet gemakkelijk hebben gehad en ik weet heel goed wat geld waard is. Met ploegmaat Alberto Volpi heb ik mij ingekocht in een verzekeringsmaatschappij. Niet met de bedoeling om al aan later te denken. Alleen maar om te investeren. Ik heb geen zin mijn leven te veranderen omdat ik nu goed verdien."

Politiek Gianni Bugno is een introverte man. Als hij met de ploeg door Europa reist, verdiept hij zich in plaatselijke politieke vraagstukken. Hij lost ook wiskundige vraagstukken op. Of hij neemt na de wedstrijd de bus van sponsor Gatorade om er een uurtje mee rond te rijden. Op zo'n moment voelt hij zich in zijn element, want hij heeft eigenlijk altijd vrachtwagenchauffeur willen worden. Bugno ziet de wielersport voor jonge mensen als een goede voorbereiding op het verdere leven."Als jongen leer je op de fiets tegenslagen overwinnen. Door het lijden tijdens wedstrijden en trainingen wordt je karakter gevormd." Bugno is van huis uit katholiek. Als hij thuis is, bezoekt hij de mis in Rebecco sul Navligio. Hij gelooft in God, maar hij zegt op de fiets nog nooit te hebben gebeden. Bugno, bedachtzaam: "Ik vind het grote onzin God om hulp te vragen als het in bepaalde wedstrijden niet lukt. Ik denk vaak aan God. Ook als ik op de fiets zit. Maar als ik moeilijke momenten doormaak, zal ik die zelf moeten overwinnen. Daar kan niemand mij bij helpen. Als wielrenner voel ik mij bevoorrecht in de maatschappij. Ik ben gezond en fiets door de natuur. Dat kunnen niet veel mensen zeggen. En dat realiseer ik mij terdege. Ik heb enorme waardering voor mensen, die ernstig ziek zijn, niet meer kunnen lopen en toch nog van het leven proberen te genieten. Zulke mensen mogen een beroep doen op God als zij steun zoeken." Tour De wereldkampioen heeft voor 1992 zijn zinnen op de Tour gezet. Hij heeft er alles voor over om 27 jaar na Felici Gimondi als Italiaan weer de ronde van Frankrijk te winnen.

Om dit doel te verwezenlijken is de Gatorade-ploeg voor volgend jaar versterkt met Fignon, Rondon, Cabestany, Verdonck en De Wolf. In de Bugno-formatie staan zes personen volledig tot zijn beschikking: ploegleider Claudio Corti, een mecanicien, de ploegarts, psycholoog, soigneur en fysiotherapeut. Bugno kreeg eind vorig jaar in Italië veel kritiek toen hij niet aan de klassieke ronde van Lombardije deelnam. Zijn excuus: een voetblessure. Dit excuus werd door velen in twijfel getrokken. "Mensen moeten begrijpen, dat in het huidige wielrennen keuzes moeten worden gemaakt" vindt Bugno. "De kalender is overvol. Niemand is nog in staat een heel jaar op niveau te rijden. Als je de Tour wilt winnen, moet je over alle fysieke mogelijkheden beschikken. Ik weet zelfs nog niet of ik de Giro zal rijden. Supporters zullen in de eigen ronde nooit genoegen nemen met een bijrol van de wereldkampioen. Ik ben blij met de komst van Fignon. Op beslissende momenten in de wedstrijd zal ik het echter toch alleen moeten doen. Voor mij staat in 1992 slechts één wedstrijd centraal, de Tour. Pas als je die wint, mag je als een echte kampioen door het leven gaan."

Verklaring De grote successen die sinds twee jaar door Italiaanse wielrenners behaald worden, hebben vele vragen opgeroepen. Twee jaar geleden was het profwielrennen in Italië op sterven na dood. Grote bedrijven waren niet langer geïnteresseerd in sponsoring van een wielerploeg. De resultaten waren slecht. En plotseling in 1990 bloeide de wielersport op als in de grote dagen van de campionissimi Bartali en Coppi. Bugno: "Italiaanse renners hebben begrepen dat zij geduld moeten hebben. De generatie Ballerini, Cipollini, Chiappucci waartoe ik ook behoor, heeft van haar omgeving de tijd gekregen zich te ontwikkelen. Ik heb de indruk dat de voorbereiding van het seizoen door Italiaanse ploegen ook beter is dan in andere landen. In Italië worden bewust keuzes gemaakt. Renners weten lang tevoren in welke wedstrijden zij er moeten staan. Buiten deze wedstrijden wordt geen druk op hen uitgeoefend. Bovendien is het heel belangrijk prestaties te relativeren.

Concurrentie Want de concurrentie zal zich niet zo maar bij het overwicht van de Italianen neerleggen. De tijd zal moeten uitwijzen hoe de wielersport zich in de toekomst in ons land zal blijven ontwikkelen. Fondriest, Cipollini en Ballerini zijn nog jong. Twee jaar geleden verbaasden Gualdi en Caruso tijdens de WK voor amateurs in Japan met de gouden en zilveren medaille. Deze jongens moeten de tijd krijgen zich te rustig ontwikkelen. Ze mogen in geen geval over de kop gejaagd worden, geforceerd naar successen gejaagd worden.. Het is in de moderne wielersport onmogelijk in een seizoen topcoureur te worden. Dat hebben mensen die in dit land verantwoordelijk zijn voor de ploegen begrepen. En die houding is het fundament van de huidige Italiaanse successen."

* Gianni Bugno met zijn zoontje Alessio thuis in Carpenzago.

* Gianni Bugno poseert met echtgenote Vincena apetrots met de regenboogtrui.

Italië heeft een nieuw werkwoord: tombare. Dat heeft niets te maken met het Franse tomber (vallen). Integendeel. Het betekent `Als een kanon de helling afstuiven' en is gevormd naar de naam van de meest populaire Italiaanse sportman van dit moment. Voor het eerst in de geschiedenis is dat geen voetballer` maar de skiër Alberto Tomba` die momenteel aan de leiding staat in het klassement voor de Wereld Cup.

In een door het dagblad La Repubblica gepubliceerd opinie-onderzoek noemde 26 procent van de ondervraagden de 25-jarige Tomba als de meest geruchtmakende sportman van 1991` met een grote voorsprong op Maradona` Arrigo Sacchi` de trainer van het nationale voetbalteam` Formule 1-coureur Ayrton Senna en de aan aids lijdende basketballer Magic Johnson.

Middelpunt 'Tomba la Bomba'` die ook wel de `razende carabiniere' wordt genoemd` naar het beroep dat hij officieel uitoefent` is het afgelopen jaar het middelpunt geworden van een waarachtige Tomba-manie. De nek-aan-nek-race met de Zwitser Paul Accola is bijna dagelijks goed voor volle pagina's in de kranten` tot het sportdagblad Gazzetta dello Sport toe dat zijn redactionele formule van minstens negentig procent voetbal voor de gelegenheid heeft moeten wijzigen en kort geleden zelfs opende met de kapitale kop `Tomba Delirium'. Twee weken geleden bij de afdaling in het Italiaanse Alba Badia kwam een in de skisport ongekend aantal van 30.000 fans hun held luidkeels toejuichen aan de zijkanten van de piste. En vorige week kreeg het Tombismo ook nog eens officiële erkenning toen Alberto met een particuliere jet naar Rome werd gevlogen om door president Cossiga in audiëntie te worden ontvangen.

Populair Met 23 wereldcup-overwinningen (tien reuzeslaloms en dertien gewone slaloms) heeft hij zijn landgenoot en trainer Gustav Thöni bijna ingehaald. Thöni is tot nu toe de meest succesvolle Italiaanse skiër aller tijden. In de eerste helft van de jaren '70 sleepte hij met in totaal 24 overwinningen vier keer de wereldcup in de wacht` een prestatie die Tomba nog geen een keer is gelukt. Maar zo populair als Tomba nu al is` is Thöni nooit geworden. De uit Bologna afkomstige Tomba is namelijk een van de weinige 'echte' Italianen in een sport die in Italië traditioneel door Duitstalige Zuidtirolers is overheerst. De meeste Italianen kunnen zich daarom beter identificeren met de spraakzame en goedlachse stedeling Tomba dan met de gebroken Italiaans sprekende bergbewoners uit het hoge noorden.

Mislukte seizoenen Na de negen overwinningen van 1987 en '88 heeft Tomba twee vrijwel mislukte seizoenen doorgemaakt. Maar vorig jaar is hij met zes overwinningen uit zijn as herrezen en nu pas lijkt hij zijn volle kracht te hebben terug gevonden. Naar eigen zeggen is hij serieuzer geworden en beter in staat om de last van de roem te dragen. "Na de Winterspelen van Calgary ontving ik wel duizend uitnodigingen en ging ik overal naar toe` maar nu sla ik alles af en wil ik met rust gelaten worden. Ook door de vrouwen. Afgelopen zomer heb ik honderd dagen getraind en het resultaat is te zien"` verklaarde Tomba in een vraaggesprek met het dagblad L'Indipendente. Hij rekent erop dat hij dit seizoen niet alleen de wereldcup zal winnen` maar ook op de Winterspelen van Albertville het resultaat van Calgary - tweemaal goud - kan evenaren. "Het zou mogelijk moeten zijn. Tenslotte is Albertville mijn stad. Net als Calgary` dat in de Canadese deelstaat Alberta` ligt."

Jaarlijks consumeert de wereldbevolking 1`7 miljard flessen 'belletjeswijn'. Maar niet meer dan vijftien procent daarvan` zo'n 250 miljoen flessen` is echte champagne. Het gaat echter niet zo best meer met dit Franse symbool van extravagantie en luxe. De vraag daalt en de export is met ruim twintig procent teruggelopen. De champagne-boeren lachen nog` maar wel met kiespijn.

De champagne-boeren lachen nog` maar wel met kiespijn. De klad in de belletjeswijn

Het gaat niet best met de champagne. De export is dramatisch teruggelopen en de overspannen markt wordt de laatste jaren verziekt door slechte champagne van de tweede soort. In nog geen vier jaar tijd zijn de prijzen met bijna veertig procent gestegen. Een fles goede champagne kost op dit moment bij de doorsnee slijter tussen de 45 en 65 gulden. De nieuwe (en vaak jonge) champagne-consument haakt af en wendt zich tot goedkopere alternatieven uit Frankrijk (Saumur etc.)` Spanje (Cava) of Italië (Spumante). De grootste koopdaling doet zich voor in Amerika, Groot Brittanië` België` Italië en Zwitserland. Alleen Japan trekt zich nog nergens wat van aan. De champagnestroom naar het Verre Oosten zwelt nog steeds. Met name de dure merken zijn daar niet aan te slepen. Voor de Moët & Chandon Dom Perignon 1983` met een winkelwaarde van tegen de tweehonderd gulden` bestaat in Japan nog altijd een wachtlijst. Jarenlang groeiden de bomen in Reims en Epernay tot ver in de hemel` misschien zelfs erboven uit. De wereldvraag naar champagne steeg in de afgelopen decennia jaarlijks met tien procent, terwijl het beschikbare areaal wijngaarden met nog geen twee procent toenam. De champagnehuizen kwamen handen te kort om aan de groeiende vraag te voldoen. In 1970 exporteerden ze gezamenlijk nog maar 102 miljoen flessen` in 1989 was dat aantal gestegen tot 250 miljoen. Maar in 1990 kwam de klad erin. Dit jaar houden de Champagnards rekening met een exportdaling van ruim twintig procent. Ons land neemt vermoedelijk zelfs een kwart minder af dan de twee miljoen flessen van het afgelopen jaar. In Engeland` een van de grootste markten voor champagne` ligt de consumptie dit jaar veertig procent onder die van 1990. Aan de andere kant: de wereldburger drinkt misschien wel minder` maar wél van een betere kwaliteit. Wantrouwen Nederlanders bekijken de luxe belletjeswijn al sinds mensenheugenis met wantrouwen. In onze ogen heeft champagne altijd iets te maken met opschepperij` snobisme` ondeugende heren en lichte dames. Alleen bij de tewaterlating van een schip zijn we bereid een fles kapot te gooien` mits niet al te duur. Onze Belgische zuiderburen daarentegen zijn jaarlijks goed voor een vier keer zo omvangrijke consumptie per hoofd van de bevolking. Belgen weten dat het onmogelijk is iets te vieren zonder bijpassende feestelijke drank. Maar zelfs daar is de vraag nu dratisch teruggelopen. Champagne is een schaars produkt dat slechts vervaardigd mag worden op zo'n 30.000 hectare Noordfranse heuvels` gekenmerkt door een dik krijtpakket onder een twintig centimeter dikke kleilaag. Het krijt zorgt voor de karakteristieke smaak van de champagne en beschermt de wortels van de druivenrank tegen vorst en uitdroging. Vorig jaar werd in de Champagne voor het eerst de prijs van de druiven overgelaten aan het vrije spel der maatschappelijke krachten. Dat had ogenblikkelijk een forse prijsverhoging tot gevolg. Wat maakt de champagne zo duur? Rekent u even mee: voor een fles champagne is ongeveer 1`3 kilo druiven nodig à 14 gulden per kilo (ter vergelijking: in Spanje kost een kilo wijndruiven nog geen drie kwartjes). Daar komen nog de kostenbij van fles` kurk en etiket. Goede champagne rijpt bovendien minimaal drie jaar in de krijtkelders rond Reims; champagne van uitzonderlijke oogstjaren zelfs vijf tot acht jaar. Het renteverlies van de champagnehuizen is bijgevolg enorm. Voordat de fles in de winkel ligt` zijn er een kleine zestig handelingen mee gemoeid. Champagne is immers een 'mengwijn' die wordt gecomponeerd uit soms wel 300 verschillende vaten om door de jaren heen een constante kwaliteit te verkrijgen. Tweede keus André Enders` directeur van het Comité Interprofessionel du Vin de Champagne (CIVC) in Epernay, is uitermate ongelukkig met de jaarlijkse praktijk om tegen Kerstmis grote partijen tweede keus op de markt te brengen. Doorgaans gaat het hier om 'tweede taille'` geproduceerd met de laatste persing van de wettelijk voorgeschreven druivensoorten (pinot noir` pinot meunier en chardonnay). Deze wijn wordt vaak al na één jaar rijping op fles op de markt gebracht. Wettelijk is dat toegestaan` maar het produkt verdient in de ogen van kenners eigenlijk niet de naam champagne. "Slechte champagne ondermijnt het vertrouwen in het produkt. Daar bestaan we van. Als het imago van champagne weg is` kunnen we hier de zaak opdoeken"` zegt Enders. Directeur Jacques De Vriese van Moët & Chandon, Frankrijk's grootste champagnehuis, is het volstrekt met hem eens. "Je kunt beter een goede Spaanse Cava drinken dan een slechte champagne"` stelt hij. De Vriese gruwt van de Nederlandse gewoonte om met de jaarwisseling de oliebollen en haringsalade weg te spoelen met 'echte' champagne. Als de prijs van een produkt sterk stijgt` neemt de kans op namaak toe. Van elke fles belletjeswijn straalt toch een glimpje champagne af. Zeker in deze tijd loopt de onwetende consument meer kans een 'champagne-nepper' in de maag gesplitst te krijgen. Met vaak buikpijn en een kater tot gevolg. Misbruik Het CIVC in Epernay, een semi-overheidsinstelling die met 90 man personeel de wijnwetten in de champagne uitvoert en controleert, heeft sinds 1988 maar liefst 2000 dossiers afgehandeld over fraude met champagne. Dat varieert van chocolade-sigaretten` voorzien van de naam Champagne tot en met bijna perfecte kopiën van topmerken. Jaarlijks besteedt het CIVC bijna tien miljoen aan bestrijding van misbruik. Wereldwijd` want ook in Australië of Californië wordt het gebruik van de naam Champagne niet getolereerd. Ook op dit moment is in ons land sprake van een paar fraude-gevallen met dit luxe-produkt` maar CIVC-directeur Enders wil daar met geen woord over reppen. In de analen van het CIVC staat Nederland te boek als 'het land van louche bordelen` waar gewetenloze uitbaters goedkope appelciders voorzien van champagne-etiketten'.

"In 't parelend schuim van deze wijn ziet men dansen` het schitterend beeld van ons` Fransen". (Voltaire)

Komt een werknemer wegens ziekte niet opdagen dan heeft hij naar alle waarschijnlijkheid griep, want griep is verzuimziekte nummer één. De verschijnselen kunnen uiteenlopen van een lichte verkoudheid tot een hevig ziekmakende influenza. Wat is griep? Hoe erg is ze? Is er iets tegen te doen - en zo ja, wat dan?

Een afdoend middel is nog steeds niet gevonden; er zijn te veel verschillende virussen Griep kwakkelt nog weken na De longen, zei de anatomie-professor Lammers altijd, zijn eigenlijk een naar binnen geklapt stuk huid. Virussen, bacteriën en ander ongerief kunnen dus in principe ongehinderd doormarcheren tot in het diepst van onze longen. Gelukkig komen ze meestal niet zover, want aan de ingang van onze longen is een machtige defensie opgebouwd. Tonsillen bewaken onze keelholte, bacteriën en virussen die toch verder komen, raken verstrikt in het slijm van onze luchtwegen waarna ze krachtig worden opgehoest, en zo is er meer. In onze bovenste luchtwegen is een voortdurende oorlog aan de gang tussen ons afweerapparaat en binnenrukkende microbeesten. Loopt het daarboven een beetje uit de hand dan zijn we wat verkouden, loopt het een beetje veel uit de hand dan hebben we griep, loopt het heel erg uit de hand dan wordt griep zelfs gevaarlijk. Tocht geen oorzaak De oorzaak van gewone verkoudheid is vier op de tien keer een van de vele rhinovirussen. Als er geen rhinovirus in het spel is dan is het RS-virus de verwekker, of anders wel het para-influenzavirus, het corona-, adeno-, of enterovirus. In ieder geval is tocht of een nat pak géén oorzaak van verkoudheid. Dat is uitgezocht. In de jaren vijftig onderzochten Engelse onderzoekers een groot aantal vrijwilligers die zich in ruil voor een gratis vakantie het een en ander moesten laten welgevallen. Ze moesten in de regen wandelen, werden daarna in hun natte kleren op tochtige gangen gezet, maar hoe ze ook werden mishandeld, verkouden werden ze er niet van. Sindsdien zijn we niet echt veel wijzer geworden. Een vaccin tegen gewone verkoudheid is niet praktisch omdat er teveel verwekkers zijn, en de behandeling is tot op heden niet verder gekomen dan pappen, poederen en nathouden. Hoestdrankjes en neusdruppels bestrijden hooguit de symptomen, sterke drank helpt niet en aspirientjes laten een koorts zakken die we bij het bestrijden van het virus misschien juist nodig hebben. Dat een grote dosis vitamine C zou helpen werd vorig jaar in een geleerd artikel in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde - voorzichtiger kun je het al niet zeggen - "niet geheel uitgesloten". Het voorkomt verkoudheid niet, maar het zou misschien ernst en duur van de verkoudheid met tien procent laten verminderen. Dus in plaats van vijf dagen ziek slechts vier en 'n driekwart dag ziek; tel uit je winst. Zakdoekjes Het enige wat helpt, en dan nog alleen tegen het rhinovirus (een virus dat je vooral door handcontact oploopt), is het gebruik van in ontsmettend citroenzuur gedrenkte papieren zakdoekjes. Om dat te bewijzen liet men 24 mensen kaartspelen met een aantal mensen die snotverkouden waren van rhinovirus R16. Die 24 veegden hun handen voortdurend af met die papieren zakdoekjes en niemand werd verkouden. Maar van een andere groep van 24, die katoenen zakdoeken gebruikte, werden 14 van de 24 prompt verkouden. Deze zakdoekjes zijn overigens niet in de handel. Dan is er het influenzavirus. Krijg je dat onder de leden dan heb je geen griepje, maar een fikse griep. Er treedt snel een flinke koorts op met koude rillingen, die op kan lopen tot 40 graden Celsius met daarbij de bekende verschijnselen van keelpijn, hoofdpijn, malaise, hoest en spierpijn. Dat alles duurt een dag of vier, vijf en nadien voel je je een paar weken niet al te best. Griep vanwege dit virus is doorgaans niet gevaarlijk, maar omdat zoveel mensen griep krijgen zorgt de Wet van de Grote Getallen er toch voor dat er elk jaar de nodige slachtoffers vallen. Hoeveel precies weet men niet. Vorig jaar promoveerde de viroloog Mark Sprenger van het Nationaal Influenza centrum in Rotterdam op de zogeheten 'oversterfte' door influenza. Sprenger rekende uit dat door influenza elk jaar 2000 vooral oudere mensen voortijdig overlijden. Berucht is de volgende complicatie. Als het influenzavirus de longen binnentrekt dan ontstaat er een longontsteking die op zich niet zo gevaarlijk is. Maar als daarna een bacterie, de stafylokok bijvoorbeeld, in het achterhoede van het virusleger ook nog de longen binnenmarcheert, dan kan hij zich daar snel verspreiden omdat het virus het voorwerk al heeft gedaan. Zo'n bacteriële longonsteking kan binnen een paar dagen dodelijk aflopen. Griepspuit Er bestaat tegen influenza een vaccin, de bekende griepspuit. Die is vooral bedoeld voor de drie miljoen Nederlanders die een verhoogd risico lopen, dus voor iedereen met chronische afwijkingen van hart, longen en nier, voor diabetespatiënten en mensen die door wat dan ook een verminderde weerstand hebben. Omdat het tot twee weken duurt voordat het vaccin bescherming biedt en het influenza vooral in de maanden december en januari rondwaart, is november bij uitstek de maand om bij de huisarts een griepspuit te halen. Het vaccin werkt alleen tegen griep door het influenzavirus, dus niet tegen alle soorten griep. Dat is een van de redenen waarom de werking van het vaccin door het publiek wordt onderschat. Men gaat een griepspuit halen, vervolgens wordt men overvallen door een ander virus, en verdomd, men krijgt toch nog griep. Daar komt nog bij dat het vaccin geen volledige bescherming biedt. Dat komt omdat het influenza-virus steeds van gedaante wisselt en men de samenstelling van het vaccin jaarlijks moet bijstellen. Men schiet als het ware op een bewegend doel en daarom schat men de beschermende werking van het vaccin op zo'n 50 tot 70 procent. Maar zeker is dat het vaccin de duur van de influenza-griep en de kans op complicaties sterk beperkt. Dat laatste is belangrijk, want vooral de complicaties zorgen voor die jaarlijkse oversterfte.

Met de stapel plannen zou bijna een nieuwe snelweg aangelegd kunnen worden. Of een wolkenkrabber opgetrokken. Aan plannen, uitspraken, voornemens ontbreekt het de Randstad niet. Maar wat willen we met de Randstad. De roep om visie is luid. Hoe laten we die stedenring groeien? Tot een metropool als Londen, Parijs, het Ruhrgebied? Bovendien: waarom zoveel exclusieve aandacht voor wat we zo simplistisch de 'economische motor van het land' noemen? Zitten in de zuidelijke provincies en in de regio Arnhem/Nijmegen dan geen economisch opbloeiende regio's nog dichterbij de kloppende harten van Europa? -

Begin dit jaar begon vormingsleidster Gerdie Segers uit Venlo een cursus `Werken aan zelfvertrouwen' voor jongeren van 16 tot en met 19 jaar. Jongeren die om wat voor reden dan ook extreem angstig zijn en in een sociaal isolement zitten. De animo is groot: jongeren uit heel Limburg melden zich aan. Er was in eerste instantie plaats voor veertien deelnemers. De rest komt later aan de beurt. Onlangs sloten vijf jongelui de cursus af tijdens een weekeinde in een vakantiehuisje op recreatie-oord De Lommerbergen in Reuver. Ferme taal schetst het succes van de cursus: "Ze kunnen nu van me denken wat ze willen` het kan me niks meer verdommen". - mens

Op weg naar Reuver lijkt de wereld om ons heen nog erg klein. Dichte mistflarden hangen over de weg` slechts af en toe breekt de zon door. Bijna symbolisch voor de jongeren waarnaar we op weg zijn. Hun wereldje was jarenlang gehuld in nevelen. De zon brak zelden door. Maar sinds kort gloort er weer hoop. Op het station in Reuver pikken we Bernie en Ronald op. Zij zijn speciaal voor dit gesprek uit Sittard en Stramproy naar Noord-Limburg gekomen. Maar ook om hun vrienden weer eens te zien. Want dat zijn de deelnemers aan de cursus van Gerdie Segers geworden: vrienden. Ellen uit Roggel` Leontien uit Venlo` Sjaak en Marco uit Landgraaf en Nadja uit Eijsden heten ons welkom in weekendhuisje nummer 280 op De Lommerbergen. Zij hebben er samen al enkele dagen doorgebracht. Een fikse zelfoverwinning. "Gisteren hebben we spaghetti gekookt en zijn we naar een cafétje geweest"` vertelt Leontien enthousiast. Alle zeven maken een opgeruimde indruk. Dat was amper een jaar geleden wel anders. Toen zaten ze allemaal in een diep dal. Om uiteenlopende redenen. Bernie: "Bij mij is het vier jaar geleden begonnen. Ik was depressief` wilde eigenlijk niet meer leven. Ik viel vaak flauw` had last van hyperventilatie. In korte tijd verloor ik mijn opa met wie ik een heel goed contact had` en raakte mijn verkering uit. Ik was bang om nog meer mensen om me heen te verliezen en besloot maar geen nieuwe contacten meer te leggen. Ik had al zoveel verloren. Ik kwam nog zelden buiten. Met mijn moeder ging ik nog wel eens de stad in` maar dan hield ik haar zo stevig vast dat ze thuisgekomen een blauwe arm had." Uitgestoten Via het maatschappelijk werk kwam Bernie in contact met sociaal-pedagoge Gerdie Segers uit Venlo. Zij is al 15 jaar werkzaam in het vormingswerk. Daar komt ze veel in aanraking met "de uitgestotenen"` de in zichzelf opgesloten jongeren. "Naar hen is mijn sympathie altijd uitgegaan` maar vaak had ik te weinig tijd om deze jongeren te helpen", zegt de pedagoge. Samen met het Sittardse vormingscentrum Wormdael besloot ze eind vorig jaar een cursus op te zetten voor angstige jongeren. Na een wervingsronde en enkele artikelen in de media` bleek de animo groot. In januari begint een tweede cursus. Marco: "Ik werd vreselijk gepest op school` omdat ik met een Duits accent spreek. Kwaad worden kon ik niet. Iets terugzeggen durfde ik niet. Ik werd ontzettend verdrietig". Om zich staande te houden ontwikkelde Marco een clownsgedrag` dat hem echter steeds verder in een isolement bracht. De veertien deelnemers aan de cursus - afkomstig uit alle lagen van de bevolking - hadden veel gemeenschappelijke kenmerken` vertelt pedagoge Gerdie. "Ze hadden weinig of geen zelfrespect` ervoeren zichzelf als een last voor het gezin` durfden niet alleen te reizen of boodschappen te doen` de telefoon op te nemem` de deur te openen. Ze voelden zich mat` futloos` van de wereld afgesloten. Ze konden niet deelnemen aan het leven. Alsof ze naar een film keken. Ze waren ook niet in staat van iets te genieten en hoopten in feite op een wonder. De school was voor hen een hel. Allen stonden op een cruciaal punt in hun leven: ze moesten een beroep of een nieuwe opleiding gaan kiezen. Leontien: "Al vanaf de kleuterschool stond ik altijd alleen. Alles ging aan mijn neus voorbij. Ik legde geen contacten` waardoor sommigen mij arrogant vonden". Oogcontact Een van de eerste dingen die Gerdie Segers de cursisten aanleerde was - het klinkt eenvoudig - oogcontact houden met iemand tegen wie je praat. Gerdie: "Toen we voor het eerst bijeen kwamen` zaten ze allemaal naar het tapijt te staren. Niemand durfde op te kijken". Het typeert hoezeer deze kinderen zich op- en afgesloten hadden. Stapsgewijs ging de groep aan het werk. Aanvankelijk via kleine opdrachten; telefoneer eens met iemand` maak voor jezelf een dagindeling (`wat wil je doen'). Later werd dit uitgebreid. Hun ouders werden voortdurend bij dit proces betrokken. Nadja: "Ik had faalangst` was altijd bang dat ik het verkeerd deed. Ik was vaak alleen". Nadja werd op school niet geaccepteerd. Ze vond zich afzichtelijk lelijk. Het bijhouden van een dagboek vormde een belangrijk onderdeel van de cursus. Daarin noteerden de jongeren hun gevoelens` waarover op Wormdael dan weer werd gepraat. Want praten en doen zijn zeer essentiële onderdelen van de cursus. Gerdie: "We praten niet over durven` maar over willen. Durven is een lelijk woord. Het gaat er niet om dat je iets niet durft` maar dat je iets niet wilt". Ellen: is van de zeven waarschijnlijk uit het diepste dal geklommen. Zij had totaal geen zelfvertrouwen` voelde zich een mislukkelinge. Zij vroeg zich zelfs af of het nog wel zin had om verder te leven. "Ik geloof dat ik vanaf de vijfde klas van de lagere school alleen ben geweest". Sjaak: heeft een aangeboren motorische storing. Daarom werd hij op school gepest. Hij raakte totaal verbitterd. "Ik zat altijd achter mijn computer op mijn kamer. Tegen de cursus zag ik heel erg op. Mijn ouders hebben me zover gekregen. Tijdens het eerste weekeinde wilde ik het liefst meteen weg` maar ja` dat ging niet". Vlucht Voor het 'niet weg kunnen' is bewust gekozen` vertelt Gerdie Segers. "Deze jongelui zijn jarenlang gewend om te vluchten voor moeilijkheden. Dat verklaart hun isolement. Op Wormdael konden ze gewoon niet weg. Daar hebben ze geleerd dat ze moeten vechten voor zichzelf. Ze zijn er nu achter waar en wanneer ze in de fout gaan. Vroeger gleden ze gewoon weer af naar hun oude gedrag." Belangrijk is ook dat de cursisten nu een groepje jongeren hebben leren kennen` waarop ze terug kunnen vallen. De jongeren kennen elkaars problemen en bellen elkaar in geval van nood op. Ronald: heeft het heel lang moeilijk gehad met het besef dat hij homofiel is. Hij komt uit een klein dorp waar dit moeilijk werd geaccepteerd. "Ik had een minderwaardigheidscomplex. Ik had het gevoel dat ik altijd werd bekeken". Ronald zit nu in Geldrop op kamers. Hij volgt er de opleiding voor verpleegkundige A en loopt stage in het Eindhovense ziekenhuis. Hij lijkt degene die het meeste baat heeft gehad bij de cursus. Tijdens ons gesprek voert hij het hoogste woord. "Ze kunnen nu van me denken wat ze willen` het kan me niks verdommen. Laatst moest ik op gesprek in verband met mijn opleiding. Ik hield steeds in mijn achterhoofd 'ik ben net zo belangrijk dan jij'. Achteraf hoorde ik dat ik zo'n zelfverzekerde indruk had gemaakt"` glundert Ronald. "Ik heb in een diep dal gezeten` nu wil ik andere mensen met problemen gaan helpen. Ik heb suikerziekte` misschien ga ik me wel specialiseren om diabetici te kunnen helpen". Terugval De meesten voelen zich inmiddels een stuk beter. Toch is het nog lang niet allemaal rozegeur en maneschijn. Nadja bijvoorbeeld studeert aan het MDGO in Heerlen. Zij loopt stage bij een tandarts. "De man kijkt soms op mijn vingers en vraagt dan of ik zeker weet dat ik het goed doe. Op zulke momenten voel ik me nog onzeker. De laatste tijd heb ik het gevoel dat ik weer aan het terugvallen ben." Gerdie Segers reageert meteen: "Moet je me deze week toch eens bellen. Ik denk dat je toch nog iets meer schijt aan alles moet hebben." Nicole heeft hetzelfde probleem als Nadja. "Maar"` zegt ze` "nu merk ik dat gelukkig en weet wat ik ertegen kan doen." Ellen durft inmiddels op school "wat te zeggen` ook als me niks gevraagd wordt." Leontien staat op school niet meer alleen. "Ik leg contacten. Ik weet nu` het ligt aan mij." Probleem voor beiden is wel dat ze zich moeten aansluiten bij bestaande groepen op school. En dat is nog "een dagelijks gevecht"` zegt Gerdie Segers. Sjaak en Marco uit Landgraaf zijn dankzij de cursus echte vrienden geworden. Marco kan zich nu verweren tegen pesters` maar "ik moet oppassen dat ik niet te grof word." Lange weg Alle zeven hebben een lange weg terug afgelegd. Een weg die af en toe nog wel eens dood dreigt te lopen. Bernie werkt nu op een fabriek. Ooit hoopt ze zwemles te kunnen geven aan gehandicapten. Haar baas weet dat ze de cursus heeft gevolgd. Laatst zei hij: "je begint weer` je kijkt me niet meer aan als ik iets tegen je zeg". O ja` dacht ik meteen` kijk de mensen aan, ze bijten niet."

* De namen van de betrokkenen zijn om privacy-redenen veranderd.

* De deelnemers aan de cursus zelfvertrouwen zijn stapje voor stapje bezig aan een moeizame weg terug. Een traject dat nog lang is.

Nieuw in VS: Communitariërs - Net als in Nederland zitten de politieke partijen in Amerika met een identiteitscrisis van jewelste. Een deel van het probleem ligt in het feit dat traditionale begrippen als links, rechts, progressief en conservatief er nu al tien jaar lang volkomen uitgewoond bijliggen, en er nog altijd geen verbale politieke nieuwbouw voor in de plaats is gekomen. In Amerika slaan politici elkaar tot steeds grotere weerzin van het publiek nog steeds om de oren met verwijten dat de ander een onverbeterlijk links sujet dan wel een chronisch aartsconservatief is. Vooral het woord links (in het Amerikaans: liberal) heeft het in de afgelopen jaren van aartsconservatieve Reagan-Bush-dominantie geschopt tot alom erkend vies woord. Zulks terwijl de linksheid van liberals in Amerika zelfs in de zeventiger jaren nooit linkser is geweest dan de rechtsheid van de Nederlandse VVD onder Wiegel. Voor de rechtsheid van de 'conservatives' in de VS hebben nooit Nederlandse woorden bestaan. Die Amerikaanse geestesgesteldheid kan alleen omschreven worden aan de hand van Republikeinse programmapunten, zoals: afschaffing van de nationale passagiersspoorwegen; afschaffing van het ministerie van onderwijs; afschaffing van beroepmogelijkheden voor ter dood veroordeelden; verlaging van de inkomstenbelasting voor miljonairs (nu 33 procent) tot 28 procent. Armoe Voor rechts in Amerika is tegenwoordig het probleem dat elf jaren van rechts beleid niet de wonderen hebben verricht die de daders ervan verwachtten. Recessie, armoe, somberte, werkloosheid en criminaliteit houden het land in een verlammende greep. Veel conservatieven zeggen dat dat komt omdat het er in het voorbije decennium nog niet conservatief genoeg aan toeging. Maar anderen denken dat links noch rechts gelijk blijken te hebben en dat het tijd is voor iets nieuws. Niet iets ertussenin, geen vage middenkoers, maar iets echt nieuws. Een aantal vooraanstaande Democraten, Republikeinen en onafhankelijke wetenschappers heeft zelfs een naam bedacht voor de filosofie die dan wél een moderne Amerikaanse samenleving succesvol zou kunnen maken. Het woord, niet gemakkelijk, luidt: communitarisme. Zij zijn 'communitariërs'. Het groeiend leger van communitariërs vindt dat zowel progressievelingen als conservatievelingen in de afgelopen jaren een te vrijgevochten samenleving hebben gecreëerd, die niet meer productief te maken valt. De eersten door allerlei persoonlijke rechten en morele vrijheden voor het individu te hebben bevochten; de tweeden door het pure kapitalisme en de individuele materiele hebzucht tot economische en maatschappelijke deugden te hebben verheven. Burgerlijkheid Om de daardoor onhandelbare maatschappij weer in het gareel te krijgen, tot geluk en voorspoed van de burgerij, moet er volgens de communitariërs een nieuwerwets soort burgerlijkheid onder een bemoeizuchtige overheid komen. De truc is eigenlijk een politieke ruil: rechts krijgt weer een brave hardwerkende maatschappij, maar moet daar wél voor betalen! De communitariërs vinden bij voorbeeld dat het juridisch en financieel weer lastiger moet worden gemaakt om te echtscheiden. Miljoenen ontheemde kinderen in Amerika vormen immers een poel van hedendaagse en toekomstige sociale ellende. Vrouwen moeten alle kans krijgen op een eigen buitenshuise carrière, maar vrouwen én mannen moeten daarom door de overheid en de werkgevers in staat worden gesteld meer uren met hun kinderen door te brengen. Militaire dienst kan in deze tijd van internationale ontspanning vervangen worden door een verplichte of vrijwillige sociale dienst, waardoor daklozen en zieken geholpen kunnen worden. Herstel van het - door bezuinigingen goeddeels afgeschafte - buurtwerk moet leiden tot bereidheid van de burgers om vrijwillig te `ontwapenen' (het algeheel aanvaarde privé-wapenbezit leidt in de huidige morele crisis tot bandeloos schietgeweld). Zedelijk Er moeten meer studiebeurzen verstrekt worden, maar degenen die daarvan profiteren moeten 'terugbetalen' met sociale dienstverlening. En het onderwijs moet zowel beter als strenger als zedelijk beginselvaster. 'De jeugd in Amerika moet weer leren dat tolerantie een deugd is, dat vreedzame oplossing van een conflict superieur is aan gewelddadige beslechting en dat de waarheid hoger is dan de leugen'. De communitariërs zullen nooit een derde politieke partij worden in Amerika. Daarvoor is het huidige tweepartijenstelsel te onverbrekelijk. Maar veel van hun ideeën lijken door te kunnen dringen in de gevestigde - en vastgeroeste - politieke machine. Voor veel oudere Europeanen zullen de communitariërs te zeer herinneren aan een weinig gelukkige jeugd in een rijk rooms of calvinistisch verleden. Maar voor miljoenen Amerikanen is een rijk verleden, hoe dan ook, iets wat de voorkeur verdient boven de geestelijke en materiële schamelte waarin zij anno 1991 rondlopen.

* Werkloze in Detroit. De communitariërs: 'de Amerikaanse jeugd moet daklozen en armen helpen in plaats van in militaire dienst'.

Het heet 'oost west, thuis best' en tussen thuis en best zou je voor de gelegenheid bevalt kunnen zetten. Het heeft lang geduurd, maar nu zijn alle partijen het er dan over eens dat een bevalling - als er niets mis mee is - het beste thuis kan gebeuren. Dat vinden als in koor verloskundigen, huisartsen en gynaecologen. Van de eersten ligt het voor de hand en van de tweede groep is het ook nog wel te begrijpen, maar dat ook gynaecologen nu zover zijn mag een klein wonder heten. Er is een tijd geweest dat de betreffende beroepsgroepen elkaar bijkans naar het leven stonden in hun strijd om wie de bevalling mocht doen. Naast zaken van professie speelden daarin ook andere argumenten een rol. Want wat moest een universitaire opleiding als daar alleen de moeilijke bevallingen voorbij kwamen en de studenten geen normale bevalling meer te zien kregen. Dat zou toch een heel scheef beeld vormen in de hoofden van toekomstige artsen. En bij de huisartsen zat menigeen in de piepzak als hij na lange tijd geen bevalling te hebben gedaan plotseling werd opgeroepen om op dat gebied weer eens actief te zijn. Want zou hij nog wel de handvaardigheid en de rust hebben om het tot een goed einde te brengen? Het idee alleen al heeft heel wat artsen slapeloze nachten bezorgd. Voor verloskundigen of vroedvrouwen is het wel of niet thuis bevallen nooit een vraag geweest. Altijd thuis tenzij het tegendeel blijkt, is daar het criterium. En 'het tegendeel' is een medische indicatie, die ziekenhuishulp echt nodig maakt. Het Nederlands Instituut Voor onderzoek van de EersteLijnsgezondheidszorg NIVEL heeft in opdracht van de Ziekenfondsraad net een studie met betrekking tot het bevallen afgesloten. Daaruit blijkt dat vrijwel alle huisartsen, verloskundigen en gynaecologen zich scharen achter het uitgangspunt dat een bevalling die naar verwachting normaal zal verlopen in principe thuis hoort te gebeuren. Dit resultaat is voor mevrouw drs. J.A. Riteco van het NIVEL een belangrijke steun voor het handhaven van het unieke verloskundige zorgsysteem in Nederland, waarin 33 procent van de bevallingen thuis plaatsvindt. Het wil niet zeggen dat nu ook meteen alles koek en ei is tussen de beroepsgroepen die met het bevallen hebben te maken. Want uit hetzelfde onderzoek blijkt dat het nog niet lekker zit met de verloskundige indicatielijst. Gynaecologen hebben deze niet al te hoog op hun verlanglijstje staan. Toch wil deze 'richtlijn voor het verloskundig verwijsbeleid' een leidraad zijn voor elke huisarts, verloskundige en gynaecoloog bij de beslissing wie van hen de zwangerschap en bevalling zal begeleiden en waar de bevalling het beste kan plaatsvinden. Slechts een derde deel van de gynaecologen is bereid om de lijst metterdaad te hanteren. Ze bevat dingen die de gynaecoloog niet lekker zitten. Zo moet deze specialist in twijfelgevallen wel worden geraadpleegd, maar de beslissing over wat er gaat gebeuren blijft voorbehouden aan huisarts of verloskundige. Tweederde van de gynaecologen is het daar niet mee eens. In de dagelijkse gang van zaken blijkt dat nog harder uit te pakken. Daar maakt maar 18 procent van de gynaecologen gebruik van de lijst. Dat is heel laag in vergelijking met de twee andere beroepsgroepen. Van de huisartsen die bevallingen doen maakt de helft gebruik van de lijst en bij de verloskundigen is dat 82 procent.

TOEN het jaar haolem had (zou je dat kunnen zeggen van de een-na-laatste dag van het jaar?) kreeg ik een heel aardig boekje. Daarin staat een stukje dialect uit Den Opregten Maastrichtschen Almanach voor 1808. Het is zeker geen Maastrichts, en dat betekent dat het hoogstwaarschijnlijk de oudste niet-Maastrichtse tekst in een Limburgs dialect is. Tenminste: dat beweert de ontdekker ervan, Lou Spronck, rector van het Jeanne d'Arc College in Maastricht. Hij heeft de tekst (met tekeningen van Chrit Rousseau) uitgegeven als nieuwjaarsgeschenk van zijn school. Een mooi initiatief. Welke school volgt? De tekst is een Aanspraak over de kermismaand november. In die tijd vielen alle kermissen op de zondag na Sintermerte (11 november). Een Bekendmaaking bij de tekst is gedateerd: Valkenborg, den 4 November 1808. Het gebezigde dialect is echter geen zuiver Valkenburgs, meent Spronck. Hij denkt dat het veel eerder Gulpens is, maar er komen ook noordelijker woorden in voor, zoals geulje (guldens) en teljers (borden). Die j is typisch Middenlimburgs. In Zuid-Limburg zegt men telder, teller of teleur en gölde. DE TITEL van het boekje is Heyloesen. Een intrigerende titel, waarschijnlijk gekozen omdat dat heyloesen het opvallendste woord van de tekst is. Het is een werkwoord en betekent zoveel als: heil aan het huis bewijzen. Kinderen gingen de huizen der notabelen langs en kregen dan snoep. Spronck zegt dat het gebruik in Ulestraten en Schimmert nog bekend is. Daar heilhoesden de kinderen in de vasten. Ook elders in Limburg kwam het voor. In Helden gebeurde dat op Onnozele Kinderen, 28 december. De notabelen van het dorp gooiden appelen, kastanjes, noten en wat snoep naar buiten. Een naam voor het gebruik of een lied kan mijn zegsvrouw (81) zich niet herinneren. Er staan meer mooie woorden in het boekje, zoals zich tommele en zich towwe. Die betekenen allebei: zich haasten. Ik heb ze verder nog nergens kunnen vinden. Enkele opmerkingen. Er staat twee maal huut in de tekst: hoofd. Komt nu alleen nog maar voor in e huid roed moos en huidvleisj, zegt Spronck. Hij zal bedoelen: deze woorden worden nog algemeen gebruikt. Verreweg het vaakst hoor je het verkleinwoord hödje. Dat zal zich waarschijnlijk nog heel wat jaren handhaven, omdat er geen gelijkwaardig Nederlands woord voor is. In Holland hoor je: ik wil twee rode kolen. Hödje is ook gewoon hoofd, en bij uitbreiding: stommeling. unciaal ONZE woordenboeken hebben nog heel wat woorden met huid. Maar worden ze nog gebruikt? Ik herinner me de hui(d)pölf: hoofdkussen (peluw). Veurhuid zal nog wel gebruikt worden: in Middenlimburg de keerstrook, waar bij het ploegen het paard keerde. Heet ook wel huidpand. Huidsel of hödsel is het hoofdstel van een paard. Verschillende woordenboeken hebben huidman: hoofdman, kapitein. Het opvallendste woord vind ik huidsjaal: schedel. Vergelijk de sjaal van een noot. Ba en moor (vader en moeder) mooten braaf kieven staat in de tekst: flink kijven, mopperen. Lou Spronck denkt dat braaf in deze betekenis niet meer bekend zou zijn. Van Dale geeft de betekenis 'aanmerkelijk', met de opmerking: vrijwel verouderd. Ik denk dat nog dagelijks (en tientallen keren) in Limburg gezegd wordt: doe bös auch braaf laat.

De naam zegt het al: onvergankelijk. Dat is de letterlijke vertaling van het woord asbest naar het Grieks 'asbestos'. In één enkel woord maakt die naam duidelijk wat er mis is met asbest. Het spul is zo taai en stevig, dat het temperaturen tot 1700 graden Celsius kan weerstaan, zonder ook maar een krimp te geven. Het is ongevoelig voor de sterkste zuren en basische stoffen en buitengewoon slijtvast. Het isoleert uitstekend warmte en elektriciteit, is zeer trekvast en vooral onwaarschijnlijk goedkoop, omdat het zo gemakkelijk te winnen is. Maar van die reputatie van het magische mineraal is niets meer over: asbest is nu een gevreesd vergif. De op het eerste gezicht schitterende eigenschappen van het materiaal vormen ook zijn noodlot. Asbest is gewoon te goed. De vezels van asbest blijven als ze eenmaal zijn ingeademd, enkele tientallen jaren als dunne haarscherpe naaldjes in het longvocht aanwezig. Er gaat geen molecuul af, de vorm blijft precies hetzelfde. Generaties witte bloedlichaampjes bijten hun tanden stuk op de taaie vezels. Goudhaartje De onvergankelijkheid van asbest heeft te maken met het geologisch ontstaan van het materiaal: onder hoge temperaturen en bij enorme drukken ontstaat asbest in de aardkorst als een in vezelige lagen opgebouwde verbinding van vooral silicium of kiezel, zuurstof, magnesium en waterstof. Voor het weer afbreken van asbest zijn dezelfde enorme drukken en hoge temperaturen nodig als voor het ontstaan. Asbest kent drie kwaliteiten: witte, blauwe en bruine. De witte, ook wel goudhaartje genoemd, heeft de langste vezels en is spinbaar, verwerkbaar tot touw of zelfs kleding-textiel. Bruine asbest is een zeldzame tweede variant. De blauwe asbest is het meest vezelachtig en op grond daarvan verboden in het Asbestbesluit van 1978. In dat besluit werd ook verboden het verspuiten van asbest-materiaal als isolatie en het gebruik van asbest-produkten voor isolatie tegen warmte en geluid en voor conserverende- en decoratieve doeleinden. Die gebruiksverboden van asbest zijn nooit in werking getreden, omdat men controle heel moeilijk vindt en de economische motieven uiteindelijk zwaarder wogen dan de gezondheidsrisico's. Vandaar dat blauwe asbest nog steeds in asbest-cement (Eternit) verwerkt wordt. In 1983 kwam het Asbestbesluit Warenwet, dat asbestvilt als onderlaag voor vloerbedekking, asbestkarton en -papier en ook -textiel verbood. Asbest mag in Nederland alleen nog in cement, als remvoering en ander frictie-materiaal en als pakking gebruikt worden. Tafelkleed De oude Grieken kenden al asbest. Er zijn lampepitten van asbest voor olielampen gevonden. Van Karel de Grote wordt verteld dat hij voor staatsbanketten met zijn gasten en vazallen een asbesten tafelkleed had. Als dat op middeleeuwse wijze helemaal volgeknoeid was, kon hij het zo in het vuur gooien, waarin het keer op keer schoonbrandde zonder door het vuur aangetast te worden. In bedrijven mogen niet meer dan twee asbestvezels per kubieke millimeter lucht worden gemeten. Een maatregel, die het ontstaan van de ziekte asbestose moet voorkomen, maar die volgens onderzoekers niet afdoende is tegen verschillende door asbest veroorzaakte kankers. Al is alleen blauwe asbest verboden, de bruine en witte variant is net zo schadelijk. Strengere Europeese richtlijnen bepalen inmiddels dat nog slechts 1 vezel per kubieke millimeter toegestaan is, en dat alle soorten asbest even gevaarlijk zijn. Jarenlang inademen van asbest-vezels leidt tot asbestose of de asbest-long, een aandoening vergelijkbaar met de stoflong van de mijnwerker of silicose. De long verbindweefselt, zoals dat heet; verliest zijn elasticiteit en op den duur ook zijn functie. Een benauwd piepende ademhaling is het gevolg en vaak ook een houding met een van de twee schouders krampachtig opgetrokken om de long die nog enigzins functioneert, de ruimte te geven. Het asbestverhaal is nog lang niet voorbij. Aan asbest wordt nog 4,5 miljoen ton per jaar gedolven, voornamelijk in open mijnbouw. De helft is afkomstig uit Russische asbestmijnen. Een kwart komt uit Canada. Zuid-Afrika is een goede derde asbestproducent en kleinere hoeveelheden komen uit de VS, Zuid-Afika, Cyprus, Turkije en Italië. 95 procent van de productie bestaat uit witte asbest. Aan asbest is niet te ontkomen: het zit in ongeveer 3000 produkten verwerkt van kookplaatjes tot remvoeringen en van isolatiemateriaal tot produkten van asbest-cement als Eternit. Volgens schattingen van het ministerie van Sociale Zaken komen in Nederland 40.000 mensen dagelijks met asbest in aanraking. Er zijn nog miljoenen kilo's asbest om ons heen. Geschat wordt dat in 40 tot 60 procent van de Nederlandse kantoorgebouwen ergens asbest in verwerkt zit.

Zijn 'finest hours' als stoker van illegale jenever beleefde Jos Mulders uit Turnhout in de jaren zeventig. Hij werd de 'beste loodgieter' van België genoemd. De fiscus tilde hij voor miljarden Belgische franken. Mulders gold in die tijd als de meesterbouwer van talloze clandestiene stokerijen in België en in Nederland. Honderden overuren hebben de douaniers uit beide landen gemaakt om hem te kunnen betrappen. En de Fiscale Inlichtingen en Opsporings-Dienst, de FIOD, noemde zijn illegaal gestookte jenever zelfs beter dan de echte fabrieks-jajem. Nu is dat allemaal voorbij. Mulders is wat ouder en knipt miniatuur stokerijen uit lege Spa-blikjes maar toch... "als ik de kans krijg, begin ik weer."

Jos Mulders, de beste stoker van illegale jenever

"Iets doen wat niet mag blijft het leukst"

Interview: Ray Simoen Foto's: Wil Nilwik

In een gezicht volk rimpels staan twee lichtblauwe ogen. Ze kijken even helder als de alcohol, die hij jarenlang stookte. Jos Mulders, de beste 'loodgieter' van België, de man die vele honderdduizenden liters illegale alcohol stookte, is geen innemer. Een glaasje prik drinkt hij wel. "Alcohol stook je en drinken laat je over aan je klanten", vindt de Turnhoutenaar. Mulders is een van de helden uit het boek van de twee Tilburgse auteurs Paul Spapens en Piet Horsten, waarin deze de geschiedenis van het illegaal stoken op een onderhoudende manier uit de doeken doen.

Jos Mulders was het wild, waarop de mannen van de FIOD driftig en verbeten maar meestal vergeefs jacht maakten. De meesterstoker was moeilijk te vangen. "Ze hebben me nooit kunnen pakken. In de bak heb ik wel gezeten maar dat was altijd omdat anderen me hebben verraden", zegt de kleine, tengere Belg trots. Zijn pretogen glimmen. Mulders zat al van kindsbeen in de illegaliteit. Hij begon met smokkelen, net als veel andere avonturiers, in de bosrijke Belgisch-Nederlandse grensstreek onder Tilburg, waar het wemelt van de kronkelige bospaadjes en veldwegen en waar de grens een onnavolgbaar grillig spoor trekt dwars door huizen en slaapkamers heen. Ze probeerden allemaal in die schrale jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog een paar centen en franken te verdienen met het illegaal over de grens zetten van alles wat maar geld opbracht. "Boter, koeien, kalveren, zelfs garnalen. Ik heb van alles gesmokkeld. Ach, ge weet hoe dat begint, hè. Ge wordt gelijk een dief, van klein naar groot", lacht hij vanachter zijn zoveelste filtertje. "Mijn pa smokkelde uit armoe. Hij moest wel, er was bijna niks te eten bij ons thuis. Zelf ben ik ook al vroeg begonnen", klinkt het zacht. "Op mijn tiende zat ik al in de bak. Ik had ergens 8 kilo petatten en bonen gekocht en wilde die de grens overbrengen. Kilometers en urenlang heb ik met die vracht op mijn rug gesjouwd. Ik was bijna thuis en toen pakten ze me. Weg petatten, weg bonen, weg frankskes."

Mitrailleurs Ook hoorde hij al vroeg de kogels van de douaniers rond zijn oren fluiten. "Iedereen was bang van die jonge Nederlandse douaniers. Die schoten je gewoon kapot als ze konden. Maar die lui schoten zo rap omdat ze zelf bang waren. Want iemand, die bang is schiet altijd snel. De Belgische douane was zo kwaad nog niet. Die mannen zaten vaak poepzat in het café naast hun kantoor en dan zagen ze ons niet eens." Op Jos' armen zijn nog de sporen te zien van de vele schampschoten uit Nederlandse dienstpistolen die hij opgelopen heeft in zijn smokkeljaren. Gevaarlijk maar lucratief was het smokkelen, zeker in de jaren vijftig en zestig. Op een kilo boter maakten de smokkelaars 15 Frank winst als ze hun vrachtje en zichzelf heelhuids de grens over kregen. "Ja vooral die ene keer, toen we een zware Rode kruis-camion hadden. In één rit kregen we 6 ton boter de grens over. Dat was aardig", zegt hij gniffelend. "En die douaniers steeds op ons schieten. Maar niks, hoor, we denderden met die camion overal overheen. Wegversperringen reden we aan flarden, gelijk pakskes boter." Maar aan het eind van de jaren zestig kwam de klad in de smokkel. De verdiensten liepen terug doordat de Europese Gemeenschap in Brussel de boterprijzen gelijk maakte voor heel Europa. "Het werd ook te gevaarlijk. Die mannen van de douane begonnen met mitrailleurs, kraaiepoten en Spaanse ruiters te werken. Kijk, ge moet het wel sportief houden. En met Spaanse ruiters is het niet sportief meer", klinkt het verontwaardigd in de keuken van de familie Mulders.

Smeerlappen De sportieve smokkelaar zocht een ander middel van avontuurlijk bestaan. "Ik ben toen gaan stoken. Heb het vak geleerd van een 'prosser', iemand, die het niet zo nauw nam en niet kieskeurig genoeg werkte. Maar toen ik eenmaal van een ingenieur van een distilleerderij een goede bouwtekening had gekregen ging het een stuk beter. Gist, suiker, water, het lijkt allemaal zo simpel maar goeie 'alcool' maken is moeilijk. Van mijn alcohol zeiden ze dat die beter was dan die uit een fabriek." De stoker in ruste kijkt bescheiden uit het keukenraam, zijn vrouw schilt de aardappelen voor de frieten. De bejaarde Belg praat over zijn illegale bezigheid als een echte ambachtsman, die zijn hele ziel en zaligheid in zijn vak legt. Met afschuw vertelt hij over de vele 'prossers' en 'smeerlappen', die maar wat aanrotzooien. "Teveel begonnen met stoken voor het geld. Die wilden ineens veel geld pakken maar ze deden het te haastig", legt Jos op snelle toon uit. "Veel ongelukken zijn er zo gebeurd. Zoals in Wittem in 1973. Ik werkte 10 uur achter elkaar en haalde elk uur 40 liter. Je had er die werkten drie dagen aan een stuk. Dan gebeuren er ongelukken. Ze vallen in slaap en de zaak vliegt in de fik. Een goeie stoker haalt 400 liter 'alcool' uit 700 kilo suiker maar die prossers en prutsers haalden nog geen 300 liter. Mijn maat en ik stookten altijd 60%. Dat haalden er niet veel."

Poenpakkers Per week stookte Mulders illegaal zo'n 2000 liter alcohol. Een liter bracht ongeveer 20 Frank op. "Tja, voor een paar miljard Belgische franks heb ik de fiscus ontdoken maar precies weet ik dat allemaal niet meer", zegt hij stilletjes. Zijn ogen schieten vuur en hij schudt boos het hoofd met de kleine grijze krulletjes als je vraagt of dit niet misdadig is: "Welnee, ik ben geen boef. Wat ik deed was geen misdaad. We deden het voor het geld. We benadeelden alleen de staat maar de staat benadeelt de burgers ook." Een sissend geluid vult ineens de keuken, de eerste frieten glijden het vet in. Om het goede van zijn 'stiel' te benadrukken voegt hij er snel aan toe: "Mijnheer pastoor is zelfs een keer naar Brussel geweest om borg te staan voor me opdat ik bij de eerste communie van mijn zoontje kon zijn. Maar de douane wilde me niet laten gaan. Toen zei de pastoor dat hij de staat ook zou bestelen als hij de kans kreeg. Zo boos was hij." Van de vele illegale stokers in het hele Belgisch-Nederlandse grensgebied, van Zeeuws-Vlaanderen tot Limburg was Mulders een van de besten. Hij werkte secuur, leverde zijn kwaliteitsproduct altijd op tijd af en was betrouwbaar. Vooral dat laatste was een unicum in die schemerige wereld van snelle maar slordige poenpakkers, die ook niet vies waren van tipgeld van de douane. Die maakte vaak handig gebruik van de geldlust van veel povere stokertjes en ook van hun onderlinge kinnesinne. "Het vak zit vol prutsers, die nog eigenzinnig zijn ook. Echte stijfkoppen, echte Limburgers. In Nederlands-Limburg vroegen ze ook vaak of ik kwam stoken maar daar zit teveel schorem. Ge kent dat wel. Knapen, die het geld dat je ze meegeeft om suiker te kopen, gaan verzuipen. Met zulke mannen zit ge rap in den bak."

Varkens Mulders hield altijd zijn woord en was nooit slecht voor zijn helpers. Vaak gebeurde het dat de douane de boertjes die hun schuur verhuurden aan een stoker, vastzetten in de hoop dat deze zou doorslaan en de namen van de stokers zou verklappen. "Als een boer werd gepakt en hij sloeg niet door, dan betaalden we voor hem een advocaat om hen snel weer thuis te krijgen. Luistert, ge moet niet met teveel man werken. Een stoker en een man, die de suiker en gist aanbrengt en ook de alcohol aanneemt zijn voldoende. Als je met teveel man werkt wordt ook de kans veel groter, dat je wordt gepakt of verraden", doceert de jenever-prof. De beste plek voor een illegale stokerij is volgens Mulders nog altijd een kleine varkensboerderij. "Bij een boer met veel varkens kun je niet stoken. Daar zit teveel ammoniak in de lucht. Verder moet een boerderij een waterafvoer hebben, die rechtstreeks naar het riool loopt. Maar ik heb ook middenin Brussel, in een oude koekjesfabriek een stokerij gebouwd. Prachtig, alles ging automatisch en er stonden ketels van 500 liter. Jammer dat we daar maar 3 weken hebben kunnen draaien. Te lang ergens stoken is ook niet goed. Om niet gepakt te worden moet je je stokerij af en toe eens verplaatsen. Maar het belangrijkste van alles is zwijgen als je dingen doet, die niet mogen. Anders wordt het niks", klinkt het resoluut.

Avontuur In Limburg heeft hij ook gestookt maar hij wil niet zeggen waar. En toch, als hij in het boek de foto's ziet van zijn illegale stokerijen begint hij stil te glimlachen en mompelt hij: "Ja, die ene in Wittem en die daar in de Peel waren van mij. En nog zo een paar bij jullie in Nederlands Limburg. Maar ach, dat is allemaal verleden tijd." Toch blijkt ook bij Jos Mulders het bloed te kruipen waar het niet gaan mag. Hij is een aantal jaren dan wel gestopt met stoken om te gaan werken in een fabriek in verband met pensioenrechten, maar zijn hart ligt nog steeds bij de distilleerketels. "Ik maak nu miniatuur-stokerijtjes. Twee heb ik er al verkocht aan mensen van de FIOD. Maar dat stoken hè, dat zou ik nog zo graag een keer doen. Het avontuur, mooi spul maken en de centjes. Iets doen, wat niet mag is toch altijd leuk, nietwaar?"

Jos Mulders, illegaal alcoholstoker in hart en nieren, maakt nu legaal miniatuur stokerijen, zelfs voor de FIOD.

Tilburgs duo schreef vermakelijk boek over illegaal stoken van alcohol: 'Tappen uit een geheim vaatje' - Al ver voor onze jaartelling werd al alcohol gestookt. De Arabieren begonnen er mee. 'Al hoehl', het fijne noemden ze het eindproduct van distillatie. Wij verbasterden dit 'al hoehl' later tot alcohol.

De Arabische distillatie-techniek werd rond 1250 in Europa verspreid door monniken en alchemisten. De Middeleeuwse arsten en geestelijken dachten dat alcohol het leven verlengde en de gezondheid bevorderde. Het zal de inname van alcohol door met name de geestelijken zeker bevorderd hebben.

Accijns Alchemisten en alcoholstokers ontdekten in hun speurtocht naar een levenselixer bij toeval brandewijn. Een gouden vondst, zoals al gauw zou blijken. De brandewijn werd als probaat middel beschouwd tegen diarree en tyfus. Ook de pest kon er mee worden bestreden, dacht de Middeleeuwer. Maar menigeen zag de brandewijn niet enkel als verdelger van vreselijke ziektes. Want in 1580 werden door Duitse keurvorsten al verordeningen vastgesteld om het uit de hand lopende gebruik van brandewijn tegen te gaan. In de loop der eeuwen wisten de Nederlanders zich op te werken als de meestermakers van brandewijn uit jeneverbessen. In België noemen ze een borrel nog steeds 'ne Schiedam'. Maar niet alleen als pijnbestrijder en dorstlesser werd de gestookte alcohol gezien. Brandewijn, jenever en andere distillaten leverden de overheden van de diverse steden en landen een flinke cent aan accijns.

Jacht Over het ontduiken van die accijns door de alcohol clandestien te stoken en te verkopen schreven de Tilburgers Paul Spapens en Piet Horstens een vermakelijk boek, Tappen uit een geheim vaatje (ISBN 90.70427.67.2, uitgeverij De Kempen Pers, Hapert). Hoewel het boek als ondertitel 'de geschiedenis van de illegale alcoholstokerijen in Nederland' heeft, is het sluikstoken niet voltooid verleden tijd. Nog steeds wordt er illegaal gestookt, maar niet meer op die grote schaal als in de hoogtij-dagen ervan in de jaren dertig, veertig en zestig. Zeker in de jaren zestig brachten 'loodgieters' zoals Jos Mulders het op grootschalige wijze illegaal stoken van alcohol naar Nederland. Vooral in Limburg en Brabant werd in de schuren van boerderijen stevig gestookt en de fiscus voor ettelijke miljoenen getild. Maar dat is bijna voorbij. Bijna want onbekend is nog hoeveel stokerijen er ergens verstopt tussen het bronsgroen eikenhout stiekem staan te pruttelen. Maar feit blijft dat de mooiste en spannendste tijden van het illegaal stoken achter de rug zijn. De aartsvader van het illegaal stoken Jos Mulders en de FIOD-rechercheur Klaas van der Put, die jarenlang jacht maakte op deze meesterstoker, hebben dan ook samen het boek ten doop gehouden. Ook de tijd van de grootscheepse jacht op de vele stokers in het Belgische-Nederlandse grensgebied is passé. De stokers, die van huis uit botersmokkelaars waren hebben hun stiel grotendeels vaarwel gezegd of hun actviteiten verlegd naar Noord-Europa. Andere lucratievere schemerpraktijken zoals drugshandel en amfetamine-bereiding hebben het illegaal stoken weggesdrukt. "Heel jammer" aldus Jos Mulders. "Drugshandel is misdadig. Wat wij stokers deden was een leuk betaalde sport en liefhebberij."

De opgebrande energiemachines.... Het zijn veertigers en vijftigers, die maar één doel in het leven hadden: prestatie en prestige. En daar vijfentwintig uur per etmaal mee bezig waren. Plichtsgetrouw en perfectionistisch. Tot ze merkten dat ze niet meer voluit konden gaan. Overbelast, oververmoeid haakten ze af. Weg uit de race. Diep in de put. Dr. Albert van Eekeren, 41 jaar, probeert ze er weer bovenop te krijgen. In groepstherapie. Door ze te laten zien dat er méér in het leven is. Hij leert hen hoe je gas terug moet nemen. De Rotterdamse psychiater is gepromoveerd op een studie over de vermoeide helden. De veertigers en vijftigers met topjobs, die zich over de kop werken. Hoe zitten die types in elkaar? "Harde werkers die gewend zijn hoge eisen aan zichzelf te stellen", zegt de doctor. "Perfectionisten, mensen van de honderd-procent-houding, die in maatschappelijk opzicht nogal geslaagd zijn omdat ze van aanpakken weten en daarom gewaardeerd worden. Om hun gevoel voor eigenwaarde in stand te houden zijn ze aangewezen op het leveren van prestaties. Hoe meer ze presteren, hoe waardevoller ze zich voelen." Ouder worden In het eerste deel van hun leven gaat dat nog goed. Maar naarmate ze ouder worden, komen de problemen, zo heeft hij geconstateerd. Lichamelijk en psychisch. Die problemen kùnnen zich in het werk uiten, maar het zijn geen werkproblemen. Het zijn problemen van het ouder worden. Moeite met veranderingen, moeite met het tempo, moeite met de aanstormende jeugd. Het vereist enige soepelheid om op tijd gas terug te nemen en je plaats af te staan aan mensen die daar beter geschikt voor zijn. De vermoeide helden hebben daar moeite mee. Die beschouwen het als verlies van eigenwaarde om een stapje terug te doen. Die voelen zich schuldig dat ze minder kunnen presteren dan ze gewend zijn. Dat ze tekortschieten omdat ze niet meer kunnen wat ze willen kunnen. Van Eekeren: "Als ze dan krampachtig willen blijven doen wat ze altijd deden - door er nòg meer tijd en energie in te stoppen - dan komen de klachten. Oververmoeidheid. Lage rugklachten. Chronische hoofdpijn. Allemaal signalen dat de rek eruit is. Maar het is niet het type mens dat snel naar de huisarts gaat. Ze vinden dat je niet moet zeuren. Ze vinden het ook moeilijk om te erkennen dat ze het lichamelijk en geestelijk niet meer aan kunnen. Dat krijgen ze niet over hun lippen. En àls ze eindelijk naar de dokter gaan, dan verwachten ze dat die ze zo gauw mogelijk weer in staat stelt het jachtige leven op de oude voet voort te zetten. Wanneer dan het advies klinkt om het rustiger aan te doen en wat meer tijd voor ontspanning te nemen, dan reageren ze wantrouwend. Moeheid is immers luiheid, nietsdoen is voor kinderen en oude mensen en het is nog altijd beter om in het harnas te sterven dan voortijdig en oneervol op te geven." Moeilijke categorie Maar op een gegeven moment is het op en kloppen ook vreselijk vermoeide helden bij een Riagg aan. "Het is een behoorlijk moeilijk te behandelen categorie", verzucht de psychotherapeut. "Ze houden niet van prietpraat, zijn gewend hun eigen boontjes te doppen en laten zich niet gemakkelijk gezeggen door goedwillende, veelal jongere therapeuten. Maar in een groep blijkt het vaak wel te gaan. Het is voor deze mensen blijkbaar makkelijker om dingen van elkaar aan te nemen dan van een therapeut die niet aan den lijve heeft ervaren wat zij hebben ervaren. In een groep met andere vermoeide helden krijgen ze een gevoel van herkenning en erkenning. De ervaring leert ook dat het beter is om homogene groepen samen te stellen. In gemende groepen willen mannen tegenover vrouwen nog wel eens typisch mannelijk gedrag vertonen en dat leidt alleen maar af van het punt waar het om gaat: Hoe kan ik mijn levenshouding zo corrigeren dat ik niet vastloop." Wat is het uiteindelijke doel van de therapie? De ouderdom te leren accepteren? "Het doel is om op een gewone manier met het leven om te gaan en niet zo overspannen, niet zo overdreven te doen. Mensen komen in de groep met het gevoel dat het leven niet zinvol meer is als ze niet meer kunnen werken. Dàt kun je veranderen door je blikveld te verruimen, door je horizon te verbreden, door afscheid te nemen van die eenzijdige blik. Het kan gevaarlijk zijn als je een te smalle basis in het leven hebt en alle kaarten op één ding zet, je werk bijvoorbeeld, en dan alleen maar tijd voor je werk hebt en geen tijd voor je partner, geen tijd voor 't gezinsleven, geen tijd voor vrienden, geen tijd voor ontspanning. Het gaat om een andere levenshouding. Hoe kun je weer zin in het leven krijgen? Hoe kun je verder leven zonder gevangene te zijn van je eigen eenzijdige opstelling? Hoe kun je leven zonder in extreme mate en ten koste van je zelf bezig te zijn met je werk?" De WAO in Wat gebeurt er met de vermoeide helden die dat niét bij de psychiater leren? Raken ze aan de drank? Krijgen ze een hartinfarct? Komen ze in de WAO? Of worstelen ze zich zelf uit de problemen? "De grootste groep leert het door schade en schande zelf. Maar er zijn er ook die niet beter worden en een heel zwaar leven hebben. Hun relatie loopt op de klippen of ze verdwijnen in de WAO." Gaat het alleen om mannen? Of zijn er ook vermoeide heldinnen? "Er zijn ook vermoeide heldinnen. Vrouwen die zich, als een Florence Nightingale, overmatig en eenzijdig op een zorgfunctie storten. Ik heb die vrouwen niet in mijn onderzoek betrokken, maar er zijn ook vrouwen die - net als mannen - met hun werk getrouwd zijn of aan een bepaalde zorgfunctie verslaafd zijn." Heeft het eigenlijk iets met de midlifecrisis te maken? "Je zou kunnen zeggen dat de signalen van de midlifecrisis aan de vermoeide helden voorbij zijn gegaan of dat ze die genegeeerd hebben. Ze waren zó bezig met het leveren van prestaties dat ze er geen acht op hebben geslagen. Achteraf zeggen ze wel eens: mijn vrouw zei altijd al dat ik het wat rustiger aan moest doen... Maar daar waren ze toen niet ontvankelijk voor. Je hoopt voor deze mensen dat ze op tijd gewaarschuwd worden. Door een goed gesprek met een vriend, door een stuk over vermoeide helden in de krant... Maar meestal dringt de boodschap niet bij ze door. Daar is méér voor nodig." Nederlaag Is 't de leeftijd of is 't een probleem van deze tijd? "Mensen met dit karaktertype zijn er altijd geweest en zullen er ook altijd zijn. Maar het heeft ook wel te maken met de tijd, want in onze maatschappij, die op prestatie en produktiviteit gericht is, worden deze mensen erg gewaardeerd en in hun eenzijdigheid gestimuleerd. In deze maatschappij beoordeelt men iemand op zijn economische waarde en als mensen ouder worden dan daalt die waarde. Dáárom voelen de vermoeide helden die ouderdomsverschijnselen ook als een pijnlijke nederlaag. Ze kùnnen minder en voelen zich daardoor ook minder waard worden." In het onderzoek van Albert van Eekeren waren drie van de vier patiënten uiteindelijk tevreden over de therapie. Ze zeiden minder klachten te hebben, meer zelfinzicht en dachten ook een gezondere levenshouding te hebben gevonden. "Ze merken dat het ook ànders kan. Ze ontdekken dat het in het leven niet alléén om de prestaties gaat. Je hoeft niet altijd een tien plus te halen. Een acht is ook mooi."

* Dr.Albert van Eekeren: "Het vereist enige soepelheid om op tijd gas terug te nemen en je plaats af te staan aan mensen die daar beter geschikt voor zijn."

Was het een knikker of een steentje? Het kleine` harde voorwerp dat z'n hoofd trof heeft de Eindhovense doelman Ad van Gastel (26) in elk geval uit de anonimiteit getild. Voor de een is hij het zoveelste slachtoffer van nimmer ophoudend supportersgeweld` voor de ander een bedrieger en een comediant. Van Gastel` gisteravond: "Ik kan verzekeren dat het verre van leuk is op deze manier naam te maken. Ik ben neergezet als een leugenaar."

zaterdagavond Telstar en Eindhoven hun duel in de derde ronde om de KNVB-beker. Na verlenging is het 2-2 en dienen er strafschoppen genomen te worden. In de serie strafschoppen staat het 4-4 als doelman Ad van Gastel door het voorwerp getroffen wordt en op de grond gaat liggen. De wedstrijd wordt 20 minuten onderbroken` Van Gastel zegt niet meer te kunnen spelen en ex-Fortunees Loek Frijns (een veldspeler!) vervangt de keeper. Eindhoven verliest uiteindelijk en tekent onmiddellijk protest aan. Een rel is geboren.

Belachelijk In het dagelijkse leven is Ad van Gastel behalve keeper in het betaalde voetbal ook medewerker op een assurantiekantoor in Eindhoven. Maar aan werken is hij gisteren niet meer toegekomen. "Ik heb zondag en ook maandagochtend op bed gelegen` want ik had vrij zware hoofdpijn. Daarna ben ik naar het voetbalstadion van Eindhoven gegaan omdat ik mee moest helpen de verklaring voor de tuchtcommissie op te stellen. In het stadion werd ik door een aantal journalisten geinterviewd. Thuis had ik de haak van de telefoon gelegd` want ik werd gek van al die telefoontjes. En van de twijfel die een aantal mensen uitspreekt. Hij heeft die steen verzonnen` beweren sommigen. Een belachelijke veronderstelling."

Zware kritiek Vooral uit Noord-Holland komt zware kritiek. In kringen rond Telstar heet het dat Van Gastel met een gemene truc probeert de club uit te schakelen. Er wordt herinnerd aan de nationale doelman van Chili die in de voorronden voor het WK in Italië in 1988 in de interland tegen Brazilië in een onbewaakt ogenblik een zakje met bloed over zijn hoofd goot en bij de 1-0 achterstand net deed alsof hij door Braziliaans vuurwerk getroffen was. Deze doelman is voor het leven geschorst. Ad van Gastel: "Weet je dat ik die Chileense keeper nooit op televisie heb gezien. Sterker nog: ik kende dit verhaal niet. Ik heb er vandaag voor het eerst over gehoord. Een schande om mij met zo'n man te vergelijken."

Twijfel De twijfel is evenwel gezaaid. Van Gastel: "Ze hebben geen voorwerp gevonden` mijn bewijs is daardoor verzwakt. Maar welke gek denkt dat ik zomaar op de grond ga liggen? Ik had de held van de avond kunnen worden. Ik stond sterk te keepen. Ik had zelfvertrouwen` ik was voor 100 procent geconcentreerd` dan ga ik toch geen comedie spelen? Mensen die mij kennen weten dat ik niet zo in elkaar steek. Maar wie kent mij in het land? Alleen een paar vrienden. Meer niet." Van Gastel zegt dat hij sinds zaterdagavond al meer beledigd is dan in z'n hele leven. "Die dokter van Telstar` ik geloof dat hij Peters heet` kwam na afloop onze kleedkamer binnen om mijn hoofd te onderzoeken. Hij voelde het bultje en zei: Dat kan er ook al gezeten hebben. Ik zei toen tegen die man: Je doet er goed aan meteen weer door die deur te verdwijnen. Later maakten ze er bij Telstar van dat ik waarschijnlijk een talkbultje op mijn hoofd had. Nou ja` wegens mijn beroep heb ik met ongevallenverszekering te maken` ik weet wel globaal hoe een mens in elkaar steekt. En ik weet verdraaid goed wat ik gevoeld heb."

Duizelig "Het was dus 4-4 met strafschoppen. Ik ging naast het doel staan` keek even opzij en op dat moment werd de achterkant van mijn hoofd bij de kruin getroffen door een hard` klein voorwerp. Ik voelde een stekende pijn en ging liggen. Dat doe je niet zomaar` want ik ben lange tijd reserve-doelman geweest en sinds twee maanden geeft onze trainer Chris Dekker aan mij de voorkeur. Ik stond ook voor de eerste keer te keepen met de televisie erbij. Dan ga je toch niet als een Jan Doedel zomaar op de grond liggen? Enfin` m'n hele concentratie was weg. Ik werd duizelig en zei: Ik kan niet verder spelen. Daarna ben ik naar de kleedkamer gegaan."

Geen bloed "Die lui van Telstar maken er nu van dat ik zo gestresst was dat ik op de grond ging liggen. Ik zou de spanning niet meer verdragen hebben. Flauwekul. Dit soort uitspraken maken hun verdediging zo zwak. Als de tuchtcommissie de beelden bij de NOS opvraagt` zien de heren dat ik sterk stond te keepen. Nu zeggen ze bij Telstar: als hij nou hevig gebloed had en geruime tijd was uitgeschakeld` dan hadden we hem geloofd. Maar waar ligt de grens? Bij het gooien met stenen of bij de aard van de verwonding? Bloed is dus gelijk hebben." Van Gastel vindt dat hij door Telstar belachelijk wordt gemaakt. "Ze hebben gezegd dat er alleen een plastic houder voor bekertjes is gevonden. Daar stonden ze mee te wapperen. Nou die houder lag er al toen ik in de tweede helft in dat doel ging staan. Waarschijnlijk zal op de televisiebeelden te zien zijn dat hij er al eerder lag. Verder zijn enkele Smarties en twee kartonnetjes gevonden. Geen steen of knikker. Dat is mijn pech. Maar ik heb niet gezocht` ik heb alleen de pijn gevoeld. En ik word nu belachelijk gemaakt. Stel je voor dat de tuchtcommissie mij in het ongelijk stelt. Dan ben ik voor de rest van mijn leven een leugenaar. Zo'n risico neemt toch niemand?"

Parlementslid Jean-Pierre van Rossem heeft gisteren een van de kortste toespraken in de geschiedenis van het Belgische parlement gehouden. Na slechts acht woorden in zijn eerste verklaring sinds hij in november werd gekozen, ontnam de parlementsvoorzitter hem het woord omdat Van Rossem nog niet als parlementslid was beëdigd. "Aangezien u mij 21 dagen hebt laten wachten...", was alles dat Van Rossem kon zeggen voor de parlementsvoorzitter hem het woord ontnam en hem er op wees dat hij was gekomen om de eed uit te spreken. Toen dat was gedaan schorste de voorzitter direct de zitting.

De PvdA-fractie in de Tweede Kamer vindt dat het kabinet de particuliere ziektekostenverzekeraars desnoods moet dwingen tot verlaging van de premie. Tweede Kamerlid Van Otterlo zal vandaag aan staatssecretaris Van Rooy (Economische Zaken) vragen of het kabinet bereid is een prijsmaatregel te nemen. Doordat sinds 1 januari de ziektekostenverzekeraars de kosten voor medicijnen niet meer hoeven te betalen, kan de premie volgens de PvdA met 15 procent omlaag. De verzekeringsmaatschappijen beweren dat de ziektekosten de afgelopen tijd zijn gestegen waardoor van premiedaling geen sprake kan zijn. Volgens directeur Hehne van de overkoepelende organisatie van de ziektekostenverzekeraars zijn de kosten ondanks het verdwijnen van de medicijnvergoedingen met minstens 15 procent gestegen. Hij sluit zelfs niet uit dat de premies per 1 april verhoogd moeten worden. Staatssecretaris Simons (Volksgezondheid) zal nog deze maand met de verzekeraars rond de tafel gaan zitten om te overleggen. Simons: "Ik zal ze wijzen op de financiële ruimte die er door het nieuwe ziektestelsel is en ze wijzen op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid." Voor de verzekeraars die de premie niet willen verlagen maar wel bijbetalen voor duurdere medicijnen, die in het nieuwe stelsel niet meer worden vergoed, heeft de staatssecretaris geen goed woord over. Simons: "Daarmee dupeer je mensen. Als je geld overhoudt, blijk je dus prima in staat om de premies te verlagen."

De Nederlandse hulp aan mensen in Rusland heeft geen last van de plaatselijke maffia. De hulpgoederen komen op hun bestemming aan en worden niet, zoals met Duitse spullen is gebeurd, onderschept door misdadigers. Dit heeft de stichting Voedselhulp aan Russen gisteren laten weten in een verklaring. De stichting reageert op berichten dat Duitse voedselhulp op weg naar mensen in nood, door misdadigers wordt ingepikt. Volgens voorzitter jhr. mr. F.O.J. Sickinghe van de Nederlandse stichting wordt "naar volle tevredenheid" samengewerkt met de plaatselijke autoriteiten en met de centrale overheid. De stichting transporteert en distribueert de hulpgoederen zelf, in tegenstelling tot de Duitse organisatie. De NAVO is gisteren begonnen met het coördineren van het transport van de westelijke voedselhulp naar Moskou en Sint Petersburg. Twee legervliegtuigen van het type Boeing 707 vertrekken de komende dagen vanuit Köln naar de Russische hoofdstad. De bemoeienis van het westerse bondgenootschap met de hulpverlening aan de voormalige Sovjetunie is ingegeven door de groeiende zorg over de voedselsituatie in met name de grote Russische steden.

Een helikopter van de EG-waarnemers is gistermiddag door een MiG-gevechtsvliegtuig van het Joegoslavische federale leger nabij de stad Kroatische Varazdin neergeschoten. Hierbij werden vier Italiaanse militairen en een Franse officier gedood. De federale legerleiding in Belgrado zei de beschieting en de dood van de waarnemers te betreuren. De opperbevelhebber van de luchtmacht, generaal Zvbonko Jurjevic, is naar aanleiding van het incident geschorst, aldus het Joegoslavische persbureau Tanjug. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties kwam gisteren achter gesloten deuren bijeen om zich te beraden over het neerschieten van de helikopter. De secretaris-generaal van de VN, Boutros Ghali, stelde de leden op de hoogte van de gebeurtenissen. Hij baseerde zich daarbij op informatie die zijn speciale afgezant voor Joegoslavië Cyrus Vance had ingewonnen.

Noodlanding De helikopter werd gistermiddag rond een uur getroffen door een raket en explodeerde in de lucht. Een tweede EG-helikopter met vier inzittenden werd eveneens geraakt, maar kon een noodlanding maken bij het dorpje Madzarevo, twintig kilometer ten zuiden van Varazdin. De inzittenden van dit toestel bleven ongedeerd. Het Kroatische ministerie van Binnenlandse Zaken zei dat de vlucht van de helikopters, die voorzien waren van duidelijk zichtbare EG-kenmerken, van te voren was aangekondigd. De televisie in Belgrado liet gisteravond beelden zien van het neergeschoten toestel en citeerde enkele buitenlandse reacties. Italië vroeg om een onmiddellijke vergadering van de EG-ministers van Buitenlandse Zaken over het ongeluk. Het incident deed zich voor op de vierde dag van het nieuwste staakt-het-vuren in Kroatië, dat tot op heden redelijk goed stand hield. De Kroatische premier Franjo Greguric beschuldigde het federale leger gisteren van provocatie om "het conflict te escaleren".

Transporten Het is voor het eerst dat er in Joegoslavië EG-waarnemers sneuvelen. Wel werden eerder tot tweemaal toe EG-functionarissen beschoten, die daarbij slechts lichtgewond raakten. Vorig jaar herfst werd een EG-helikopter beschoten waarin zich de Nederlandse EG-gezant Henri Wijnaendts bevond. Na dit incident, waarbij geen gewonden vielen, staakte de EG het gebruik van helikopters voor waarnemersmissies en werden die toestellen alleen nog gebruikt voor transporten.

Staatssecretaris Kosto (Justitie) wil de Vietnamese vluchtelingen "aan het einde van deze of anders begin volgende week" uit de kerken halen waar zij zijn ondergedoken. De politie zal hen vervolgens op het vliegtuig naar Tsjechoslowakije zetten of de regering in Praag daar nu mee akkoord gaat of niet. Kosto wil Praag zo voor het blok zetten om de voormalige contractarbeiders uit Vietnam terug te nemen. Intrekken Dat heeft woordvoerder Riphagen van de staatssecretaris gisteren laten weten. Kosto wijst de weigering van Praag om hen te ontvangen van de hand. Zegsman Riphagen: "Ze gaan naar het land waar ze het laatste woonden. Dat ligt voor de hand omdat de meesten nog geldige verblijfsvergunningen voor Tsjechoslowakije hebben tot 1995. De Tsjechen zeggen dat die zijn verlopen op het moment dat de Vietnamezen het land verlaten hebben` maar je kunt natuurlijk niet zomaar een verblijfsvergunning intrekken." Romantisch De vlucht in de kerk biedt de asielzoekers geen bescherming. De staatssecretaris zal` aldus zijn woordvoerder` niet aarzelen om de vluchtelingen uit de kerken te laten halen. Eerder wees hij kerkasiel als een "romantisch` middeleeuws begrip" van de hand. Het argument van de strafrechtdocent J.D. van der Meulen dat de huidige wet het optreden van de politie tijdens een kerkdienst verbiedt` accepteert hij evenmin. Van der Meulen liet onlangs weten dat een voorganger in een kerk die Vietnamezen onderdak geeft` kan beginnen met een noodliturgie als de politie voor de deur staat. Dan zou de politie niemand mogen oppakken.

De Amerikaanse popster Prince treedt in juli op in het MECC in Maastricht. Hoewel de komst van deze belangrijke popartiest officieel nog niet is bevestigd, zijn de contracten volgens de betrokkenen bijna rond. Buro Pinkpop organiseert het concert in samenwerking met Mojo Concerts in Rotterdam. Met Prince haalt het MECC een ster van formaat in huis. Prince geldt als de meest invloedrijke artiest van de afgelopen tien jaar. Muziekstromingen als funk, rock en pop vermengde hij tot een aanstekelijk geluid dat zowel de critici als een groot internationaal publiek wist te raken. Daarnaast ontpopte de multi-instrumentalist zich als een persoonlijkheid die tot de verbeelding spreekt. Zijn concerten zijn sterk erotisch getint. Voor het concert in het MECC zullen 16.000 kaarten beschikbaar zijn. Naast het concert in het MECC zal de popster in ons land verder alleen optreden in de Rotterdamse Ahoy'. De precieze data staan nog niet vast.

* Prince naar Maastricht.

De eerste fase van het plan-Simons heeft forse negatieve gevolgen voor het netto-inkomen van de particulier verzekerde gezinnen. Gemiddeld daalt hun inkomen met ongeveer honderd gulden per maand. De ziekenfondsverzekerden spelen nagenoeg quitte. Dat heeft de ambtenarenbond Unie BLHP berekend. Volgens de Unie gaat een gehuwde alleenverdiener met twee kinderen en een bruto-jaarsalaris van meer dan f 54.400 alleen al aan procentuele en nominale awbz-premie per maand f 62,19 méér betalen dan vorig jaar. De awbz-premie is namelijk verhoogd van 5,8 procent tot 7,3 procent over ten hoogste f 42.966 (minus de belastingvrije voet). Daar komt dit jaar voor het eerst elke maand nog een nominale premie bij van gemiddeld f 10 per volwassene en f 3,50 per kind (tot en met 18 jaar). Premie Bovenop die awbz-premieverhoging (gevolg van het feit dat apotheek- en enkele andere kosten uit het ziekenfondspakket naar het voor iedereen geldende abwz-pakket zijn overgeheveld) komt dan nog een hogere ziektekostenpremie. Volgens de boekjes zou die premie met een procent of twaalf kunnen dalen (apotheek- en enkele andere kosten hoeven immers niet meer door de verzekeraars te worden vergoed). Omdat de ziekenhuiskosten vorig jaar fors zijn gestegen, zijn die twaalf procent echter al opgesoupeerd. De meeste particuliere verzekeraars zijn - in afwachting van het prijsverloop in de eerste maanden van dit jaar - op de nullijn gaan zitten. Nullijn Die nullijn betekent dat de basispremies gelijkblijven, maar toch moet de particulier meer aan zijn verzekeraar gaan afdragen. Het maandelijks te betalen bedrag bestaat namelijk uit drie componenten: de basispremie (waaruit de eigen ziektekosten - althans gemiddeld - worden betaald) en de bijdragen voor MOOZ (meerdere oververtegenwoordiging oudere ziekenfondsverzekerden) en WTZ (wet toegang ziektekostenverzekering). MOOZ en WTZ zijn bestemd om maatschappijen met relatief veel oudere verzekerden te compenseren voor het verlies dat zij op deze categorie lijden en om de tekorten op te vangen, die verzekerden met een (relatief goedkope) standaardpakketpolis veroorzaken. MOOZ en WTZ samen zijn per 1 januari verhoogd met f 139,20: van f 315,60 per volwassene per jaar tot f 454,80 (kinderen de helft). Die verhoging wordt alle verzekerden in rekening gebracht. In het voorbeeld van de gehuwde alleenverdiener met twee kinderen gaat het dus om f 417,60 per jaar of f 34,80 per maand. Gevoegd bij de f 62,19 meerkosten aan abwz-premie betekent het voor de 'voorbeeldpersoon' een totale totale verhoging van f 96,99 per maand. Extra Voorzitter C. Michielse van de Unie BLHP zei gisteren dat de bond behalve een algemene loonsverhoging van 4,75 procent voor de werknemers die particulier verzekerd zijn een extra periodieke verhoging zal eisen tijdens de komende CAO-onderhandelingen.

Wolfgang Berghofer, burgemeester van Dresden in de laatste jaren van de DDR, staat terecht. Hij zou de uitslag van de gemeenteraadsverkiezing van 1989 in Dresden vervalst hebben. Berghofer regelde het zo dat bijna alle kiezers op kwamen dagen en dat de communistische SED bijna alle stemmen kreeg. Althans volgens de officiële uitslag. Wat willen de Duitsers eigenlijk met dit proces? Berghofer zegt dat hij handelde op instructies van hogerhand. Natuurlijk deed hij dat. Verkiezingsuitslagen in het vroegere Oostblok werden toch allemaal vervalst of lichtjes rood bijgekleurd? indruk dat het met al die andere verkiezingsoverwinningen voor de communisten wel goed zat.

Na voedselrellen zijn in veel Russische steden de op 2 januari vrijgegeven prijzen weer verlaagd.

In Stavropol werden volgens persbureau Tass na enorme prijsstijgingen van vlees en worst etalageruiten ingeslagen en werden de autoriteiten in het stadhuis telefonisch met de dood bedreigd. Radio Moskou meldde in Wladimir in Centraal-Rusland een "melkoproer", waarbij de politie moest ingrijpen. Hoewel de melkprijs werd verlaagd, hebben veel mensen uit protest geen melk meer gekocht. In Kirow in het noordoosten zijn volgens Tass verscheidene artikelen in prijs verlaagd, zoals kip en kabeljauw.

163 landen hebben tot 1 januari van dit jaar 446.681 gevallen van Aids aangemeld bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). In het laatste kwartaal van 1991 nam het aantal toe met meer dan 28.000, zo heeft de WHO gisteren in Genève bekendgemaakt. De WHO schat dat sinds het uitbreken van de immuunziekte 1,5 miljoen mensen Aids hebben gekregen. De stijging van het laatste kwartaal van 1991 is lager uitgevallen dan die van het derde kwartaal. Volgens de jongste gegevens gaan de Verenigde Staten op kop met 202.843 geregistreerde Aidsgevallen, gevolgd door Tanzania (27.396), Uganda( 21.719), Brazilië (21.023), Frankrijk (16.552), Zaïre (14.762) en Malawi (12.074). De VN-organisatie schat dat negen tot elf miljoen mensen zijn besmet met het HIV-virus dat aids kan veroorzaken. Dat aantal neemt iedere dag toe met 5000.

De Franse motorcoureur Gilles Lalay is gisteren tijdens de dertiende etappe van de rally Parijs-Kaapstad verongelukt. De Yamaha-rijder kwam tussen Sibiti en Pointe Noire (Congo) frontaal in botsing met een ambulance. Lalay, die na de twaalfde etappe van maandag zevende was in het algemeen klassement, is het derde dodelijke slachtoffer van deze rally. Op 27 december vonden twee Franse leden van een begeleidingsteam de dood in de Libische woestijn. - Verslagenheid in Parijs-Kaapstad na tragisch ongeluk Lalay - Rustdag in teken van rouw -

De enige rustdag in de rally Parijs-Kaapstad zal vandaag voor veel motorrijders in het teken staan van rouw. In de etappe van gisteren naar Pointe Noire in Congo verongelukte Gilles Lalay, de coureur die als legendarisch zal blijven voortleven in de harten van vele motorsportliefhebbers. De 29-jarige Fransman, getrouwd en vader van twee kinderen, botste frontaal met een ziekenauto. Gedurende bijna anderhalf uur probeerden doktoren hem via reanimatie weer tot leven te brengen, maar hij overleed ter plekke.

Frontale botsing Het ongeluk gebeurde vlak na de klassementsproef over 362 kilometer, als vierde besloten door Lalay. Hij was even afgestapt, praatte wat na en zette koers richting havenstad Pointe Noire. In een van de eerste bochten verongelukte hij. De verslagenheid onder vooral de motorrijders was groot. Teamleden en begeleiding van Yamaha-Italië, waarvoor Lalay uitkwam, huilden uit op elkaars schouders. De ploeg, met de rijders Mas (vijfde) en Cavandoli (elfde) nog in de koers, besloot zich terug te trekken. De mecaniciens namen zich voor het lichaam tot Lalay's huis bij Limoges te begeleiden. Cavandoli slikte achter het glas van de valhelm de tranen weg. Velen van de Congolese toeschouwers reageerden verbaasd, omdat ze niets wisten van het ongeluk.

Betere rijders Gilles Lalay, zevende in het klassement, was een van de betere motorrijders in de rally. Hij won Parijs-Dakar in 1989 en in totaal negen etappes tijdens verschillende uitgaven. In de karavaan was hij populair. Lalay was vrij rustig, vriendelijk. Voor deze rally nam hij vijftig kilogram ingemaakt voedsel mee naar Afrika. Van vreemd eten kreeg hij nogal eens buikloop, wat hem twee maanden geleden in de Farao-rally tot opgave dwong. Lalay was het derde dodelijke slachtoffer tijdens de eerste uitgave van Parijs-Kaapstad. In de woestijn van Libië verongelukten zijn landgenoten Sounillac en LeBourgeois, wier auto een paar honderd meter voor de finish over de kop sloeg.

Tweede ongeluk In de etappe van gisteren gebeurde na 245 kilometer van de klassementsproef nog een ongeluk. De Fransman Jean-Marie Wagner kwam zwaar te vallen. Een helicopter merkte hem op, landde, de piloot zag bloed uit Wagners mond vloeien, maar de coureur wilde per se verder. Hij hield het met vele tussenstops nog honderd kilometer vol. Daarna werd hij overgevlogen naar het ziekenhuis van Pointe Noire. De diagnose: gekneusde lendewervels en inwendige bloedingen. Vandaag vliegt hij naar Europa. Wagner was negende in het klassement. Uit de top van de rangschikking vielen door de ongevallen en het vertrek van Yamaha heel wat motorrijders weg. Nog slechts 46 van de honderd gestarte motoren gaan morgen op de boot, die het materieel naar de Angolese stad Lobito vervoert.

Uitslag 13e etappe Franceville (Gab)-Pointe Noire (Con), 708 kilometer, waarvan 362 km klassementsproef: Auto's: 1. Saby/Maimon (Fra) Mitsubishi 1.12.06 straftijd, 2. Vatanen/Berglund (Fin/Zwe) Citröen op 1.23, 3. Waldegard/Gallagher (Zwe/GBr) Citroën 2.18, 4. Weber/Hiemer (Dui) Mitsubishi 2.46, 5. Lartigue/Destaillats (Fra) Citroën 4.25, 6. Ambrosino/Guehennec (Fra) Citroën 5.52, 7. Ickx/Lemoyne (Bel/Fra) Citroën 6.37, 8. Auriol/Monnet (Fra) Mitsubishi 7.15, 9. Shinozuka/Magne (Jap/Fra) Mitsubishi 9.31, 10. Servai/Puig (Spa) Lada 15.50, Nederlanders: 62. Bezemer/Cnudde (Ned/Bel) Man 2.03.58, 87. Van Tuyl/Winkler, Toyota, 2.26.33, 98. Tijsterman/Tijsterman, Toyota, 2.36.04, 114. Kies/Tijsterman, Tatra 3.12.20. Klassement: 1. Auriol 17.29.42, 2. Weber 10.58, 3. Shinozuka 20.18, 4. Waldegard 1.27.26, 5. Vatanen 2.43.03, 6. Lartigue 3.34.02, 7. Ickx 4.17.07, 8. Servia 5.23.58, 9. Ambrosino 5.28.27, 10. Wambergue (Fra) Toyota 6.47.00, 31. Tijsterman 21.57.53, 49. Van Tuyl 27.09.55, 60. Bezemer 31.55.34, 95. Kies 45.13.23. Motoren: 1. Peterhansel (Fra) Yamaha 3.12.45, 2. Magnaldi (Fra) Yamaha op 13.20, 3. Morales (Fra) Cagiva 14.03, 4. Lalay (Fra) Yamaha 14.49, 5. Trolli (Ita) Cagiva 15.03, 6. Arcarons (Spa) Cagiva 16.00, 7. Orioli (Ita) Cagiva 16.36, 8. Sotelo (Spa) Gilera 16.44, 9. Mas (Spa) Yamaha 18.11, 10. Cavandoli (Ita) Yamaha 19.41. Klassement: 1. Peterhansel 46.17.22, 2. Laporte (VSt) 31.53, 3. Arcarons 43.33, 4. Morales 45.12, 5. Mas 59.59, 6. Picard (Fra) 1.21.57, 7. Magnaldi 1.39.35, 8. Orioli 3.22.55, 9. Sotelo 4.12.17, 10. Cavandoli 4.16.23.

Oplettende voorbijgangers hebben gisteren in Echt - door snel een arts te alarmeren - kunnen voorkomen dat een heroïneverslaafde overleed aan een dosis onzuivere heroïne. De 27-jarige J. V., zonder vaste verblijfplaats, is opgenomen in het Roermondse ziekenhuis. bij de geluidswal langs de spoorlijn aan de Zilversparstraat. Een snel te hulp geroepen arts kon voorkomen dat de man overleed. De politie vermoedt dat de druggebruiker na een shot onwel is geworden omdat de, waarschijnlijk in Echt gekochte, heroïne was vermengd met andere stoffen.

Vandaag begint de stadsredactie van De Limburger de rubriek Stille Dagen in Maastricht. Auteur Willem K. Coumans staat wekelijks stil bij zaken die in het dagelijkse razende verkeer van de nieuwsvoorziening vergeten, of onopgemerkt gepasseerd worden. Maar niettemin de aandacht waard zijn. Over zaken die waren, zijn of komen. Een meditatief moment in een jachtige actualiteit. - Het blijft langer licht - Een heimelijk gekoesterde wens: in Maastricht wakker gekust te mogen worden door een engel, die nadien mijn hand beroert. Even de jongste van de drie koningen te mogen zijn, afgebeeld op een middeleeuws kapiteel in de kathedraal van Autun. Drie gekroonde hoofden - gezamenlijk liggend onder een deken, dekmantel van steen, teder geplooid. Let op de engel. Kijk naar zijn verheven gelaat, de wijsvinger van zijn linkerhand gaat in de richting van een ster, die zich als een bloem ontvouwt. Het staat in de sterren geschreven. Nog dronken van slaap opent de jongeling zijn ogen, voelt hoe de engel voorzichtig de hand aanraakt van zijn arm die bloot boven het dek ligt, en huivert plotseling van kou en heilige gelukzaligheid. Na het wekken van de twee oudere gezellen zijn zij samen op weg gegaan, de ster achterna, op zoek naar het kind. De klapwiekende engel - keer op keer in duikvlucht - boven de peinzende hoofden. Lieve stuntels. Koningen, wijzen magiërs, maar toch wat onhandige reizigers, een dwaallicht volgend. Zo tekende Willem Elsschot in zijn ontroerende verhaal Het Dwaallicht drie mannen uit het oosten, in Antwerpen op zoek naar een meisje Maria dat in de Kloosterstraat moet wonen. En zo beschreef ook de dichter Leopold in zijn Kerstliedje het legendarische drietal: "de heilige driekoningen hoesten en doen" en ze hebben rode oren - "een druppel hangt er aan hun neus/en hun baard is wit bevroren." Dat klopt. Op het kapiteel van meester Giselbert (zo heet de maker van de mooiste stenen poëzie die ik ken) zie ik zowaar een ijspegel hangen aan de neus van de jongste koning. De dichter Jan Hanlo, in Maastricht niet onbekend, had zich in Leopolds Kerstliedje wel kunnen vinden, denk ik. Jan Hanlo keek graag naar het gedrag van jongetjes, vooral als die verkleed als kleine koningen aan zijn deur verschenen. Jongetjes zoals ze dezer dagen ook in Maastricht rondliepen, met hun bede om een nieuwe hoed: "de oude is versleten en moeder mag het niet weten." In januari 1954 zette Jan Hanlo zich, geïnspireerd door drie van die kereltjes, aan het schrijven van een Driekoningengedicht, beginnend met de regels:

In de tijd van het feest van Driekoningen kende ik drie (kleine) koningen Eigenlijk waren het helemaal geen koningen en ook geen koninkies Het waren gewoon drie jochies

Een teder en kinderlijk gedicht, bedoeld als een dichterlijk verhaal over drie kleine mensenkoningen:

Dag koningen die misschien geen koningen zijn of zoals iedereen misschien Iedereen een beetje koning Er zijn haast geen koningen meer Het gaat ook zonder

Elk jaar weer gaan drie wijzen op reis, zoals het ook ieder jaar weer Kerstmis wordt, in december, hoewel de meningen over het tijdstip verschillen. Volgens een recente berekening van de aan de universiteit van Cambridge verbonden astronoom Colin Humphreys moet het niet in de winter maar in de lente zijn geweest dat de ster of komeet boven Bethlehem stil is blijven staan, zo rond het joodse Pasen, meent hij, tussen 13 en 27 april. Hoe het ook zij, de drie wijzen zijn op weg gegaan en zodra zij aankomen zal ik daarover berichten in deze altijd op woensdag verschijnende rubriek die ik Stille Dagen in Maastricht heb gedoopt. Dagen van Stilte had ook gekund. Het is de stilte waarin het denken begint. Denkbeginnen noemt Leopold dat, in de laatste strofe van zijn Kerstliedje:

De heilige driekoningen staren het aan en weten zich niet te bezinnen en het kind ligt al te kijken maar en tuurt in een denkbeginnen.

Toen Jan Hanlo zijn Driekoningen-gedicht in mei 1964 voor het eerst voorlas, in de kunstzalen Dejong-Bergers in Maastricht, als inleidend woord bij het werk van Marijke Stultiens, verliet stichtingsvoorzitter Smeets, anders de beminnelijkheid zelve, geërgerd de tentoonstelling. "Ik laat me door die Hanlo geen oor aannaaien", hoorde ik hem roepen, terwijl hij de trap afstommelde. Hij achtte zich door "die experimenteel" voor de gek gehouden. Toch was Jan Hanlo 'ondanks zijn Oote' (in de traditie van Rabelais) allerminst een modernist. Op mij heeft hij altijd een tamelijk klassieke indruk gemaakt. Een dichter die, op zoek naar het Licht, een bijna ouderwets aandoend gedicht schreef als Nova lux claritatis tuae, waarvan de laatste drie regels luiden:

Och wil den ouden mens opnieuw verdrijven En zend een Lichtstraal in mijn hart En laat dit Licht nu langer in mijn werken blijven.

Goed beschouwd staat Jan Hanlo nog heel dicht bij een middeleeuws dichter als Heinric van Veldeken, onze Veldeke. In de tijd dat Giselbert in Autun poëzie uit stenen sloeg (tweede helft twaalfde eeuw), om mij zoveel eeuwen later troost te bieden, schreef de Mosaanse dichter - ik ken mijn Maastrichtse klassieken - Minneliederen met regels als:

Ic bin blide, sint die dage liechten ende werden lanc

Wat zoveel wil zeggen als: ik ben blij, want de dagen lengen en het blijft langer licht.

In een eerste reactie hebben de drie Zuidlimburgse gezondheidsdiensten positief gereageerd op de oproep van een grote groep artsen een studiedag te houden over vlieglawaai en de risico's ervan voor de gezondheid.

bezorgde patiënten hen stellen. Op die vragen blijven ze nu veelal de antwoorden schuldig.

Risico's In hun oproep aan de gezondheidsdiensten uitten de zeventig artsen, onder wie ook psychologen, hun grote bezorgheid over vooral het nachtelijk vlieglawaai in de buurt van vliegveld Beek. Uitbreiding van de luchthaven betekent volgens hen dat de nachtrust van minstens 30.000 omwonenden in gevaar kan komen. Voor een beslissing over de aanleg van de nieuwe landingsbaan wordt genomen willen de artsen inzicht in de gezondheidrisico's. Of de drie Zuidlimburgse gezondheidsdiensten - de GGD Oostelijk Zuid-Limburg in Heerlen, de DGD Zuidelijke Zuid-Limburg in Maastricht en de GGD Westelijke Mijnstreek in Geleen - er in slagen op korte termijn een studiedag over zo'n omvangrijk onderwerp te organiseren, is nog de vraag. "Heel logisch dat de artsen aan ons denken als het gaat om collectieve risico's voor de volksgezondheid. Maar we hebben enkele dagen nodig om te zien of we zo'n studiedag rond krijgen", aldus directeur Keysers van de GGD in Geleen.

"Ik heb sexuele obsessies. Ik zit in de problemen en heb hulp nodig." Met die woorden meldde de 25-jarige J. B. uit Valkenburg zich afgelopen jaar bij de politie, die voor hem meteen een afspraak maakte met seksuoloog Roelofs. B. kwam die afspraak echter nooit na. Enkele weken later, op 27 september 1991, hield B. op de Maastrichtse camping Dousberg een 19-jarige studente een mes tegen de keel, verkrachtte het meisje en liet haar pas na zes uur gaan.

Twijfel Op verzoek van officier van justitie mr. Atteveld hield de Maastrichtse rechtbank de zaak gisteren aan tot 1 april. Van Atteveld: "De gerechtspsychiater twijfelt of de verdachte wel echt lijdt aan obsessies en problemen heeft met het verleden. Misschien probeert hij door die houding wel een strafvervolging te ontlopen. De psychiater wil een grondiger onderzoek. Hij denkt dat er een kans bestaat dat B. in herhaling valt. Voor mij alle reden om de rechtbank te vragen B. in het Pieter Baancentrum te laten onderzoeken." B. zelf liet weten dat hij geen bezwaar had tegen een behandeling in een psychiatrische onderzoekskliniek. Zijn raadsman mr. Ruysink: "Hij wil echt geholpen worden." Officier Van Atteveld: "Ik heb mijn twijfels. B. had bij het RIAGG een afspraak met een seksuoloog. Hij is toen gewoon niet komen opdagen. Dat maakt me wantrouwend."

Volvo Car heeft een Amsterdams autoverhuurbedrijf een onbekend bedrag betaald om NedCar als nieuwe naam te kunnen gebruiken. De onderneming van C.J. Nederveen gaat al zeven jaar door het leven als Nedcars. Het behoud van die naam was voor Nederveen een "absolute must".

In september nam Nederveen via een advocaat contact op met Volvo Car, nadat op 31 augustus bekend was geworden dat de onderneming zou worden omgedoopt in Nedcar. Na drie gesprekken kwamen de partijen tot het compromis dat Volvo het gebruiksrecht van de naam van Nedcars zou kopen. "Ik wilde mijn naam niet veranderen, omdat ik er al zo lang mee werk, ook internationaal. Van Volvo begreep ik dat Mitsubishi heel graag de naam NedCar wilde hebben", aldus Nederveen, wiens bedrijf ongeveer honderd auto's verhuurt.

Beschaafd Welk bedrag met de transactie is gemoeid, willen beide partijen niet bekendmaken. Volgens Nederveen gaat het "niet om heel veel geld, want we hebben geen dollartekens in de ogen". Hij spreekt van een "beschaafd bedrag". Nederveen verkoos deze oplossing boven een juridisch gevecht met de autofabrikant. "Je moet dan bewijzen dat je er last van hebt en dat is heel lastig. Ik denk dat Volvo in dat geval een blik advocaten zou opentrekken waar ik nooit tegenop had gekund."

Niet verrast NedCar werd in september niet verrast door de brief van Nedcars, zegt woordvoerder J.W. Buij. "We waren wel op de hoogte. Probleem voor ons was dat we niet direct de naam NedCar konden gebruiken. Dat kon pas half oktober, nadat we met Nedcars tot een schikking waren gekomen." Volgens Buij is bij Volvo nooit overwogen om een andere naam te kiezen. "De aandeelhouders kozen massaal voor NedCar."

De milieubeweging begint een offensief tegen illegale lozingen van gif en kunstmest door de glastuinbouw.

De Zuidhollandse Milieufederatie bijt het spits af. Gisteren werd van het Hoogheemraadschap Schieland geëist dat maatregelen worden genomen tegen vier met name genoemde nieuwe glastuinbouwbedrijven die zonder vergunning lozen op oppervlaktewater.

Raad van State Binnen een maand nemen de Milieufederaties in Gelderland, Noord-Brabant, Zeeland en Limburg de actie over. Van waterbeheerders, zoals waterschappen en provincies, wordt verlangd dat ze erop toezien dat glastuinbouwbedrijven voldoen aan de eisen die in de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren (WVO) zijn neergelegd. Gaan de waterbeheerders niet in op de eisen van de milieubeweging, dan stapt de Stichting Natuur en Milieu (SNM) naar de Raad van State.

Nieuwe bedrijven De actie richt zich vooral op nieuwe bedrijven. Minister Maij-Weggen (Verkeer en Waterstaat) verklaarde in juni 1991 dat nieuwe vestigingen van de glastuinbouw vanaf hun opening over een WVO-vergunning moeten beschikken. Volgens woordvoerder Hans Muilerman van de Zuidhollandse Milieufederatie is de glastuinbouw een van de grootste milieuvervuilers. "Geen enkele tuinder beschikt over een lozingsvergunning. Het wordt hoog tijd voor een landelijke actie. De techniek is in staat om de vervuiling te bestrijden en de tuinders willen af van hun slechte imago. Toch blijken vrijwillige afspraken niet te werken. Ons rest niet anders dan van de waterbeheerders te eisen dat de WVO-regels stipt worden nageleefd."

Mocht er binnenkort goedkeuring van de minister komen voor een nieuwe opleiding bedrijfskunde, dan nog zal die het komend studiejaar niet in Maastricht van start kunnen gaan. Volgens de decaan van Economische Wetenschappen, Bram Beek, is zijn faculteit nog niet klaar voor de komst van tegen de honderd studenten bedrijfskunde. Anders ligt het volgens hem met de opleiding econometrie. "Daar gaat het maar om een groep van hoogstens 25 mensen, dat kunnen we wel aan."

Uitstel Het argument van het College van Bestuur, het hoogste bestuursorgaan binnen de universiteit, dat een vakgroep bedrijfskunde "vanzelf volloopt, ook al wordt pas een dag van tevoren bekend dat we haar kunnen binnenhalen", vindt Beek niet relevant. "Wat krijgen we dan? De mensen die afgewezen worden op andere universiteiten. Maar daar zitten we helemaal niet op te wachten. Dan stel ik het liever een jaartje uit om in 1993 beter voorbereid te zijn en kandidaten te vangen die bewust voor Maastricht kiezen."

Andere markten Minister Ritzen (Onderwijs en Wetenschappen) moet dit voorjaar bepalen of de opleidingen econometrie en bedrijfskunde naar Maastricht kunnen komen. De faculteit economie heeft inmiddels ook contacten gelegd met het universitair centrum in Diepenbeek (Belgisch Limburg) om eventueel samen de opleiding bedrijfskunde te gaan verzorgen. Op de lange termijn acht Beek de twee nieuwe studierichtingen noodzakelijk om de te verwachten teruggang bij het bestaande aanbod op te vangen. "Met name bij bedrijfseconomie kan nog een teruggang optreden. Door andere markten te gaan benaderen moeten we onze omvang kunnen stabiliseren. Daar hoort trouwens behalve econometrie en bedrijfskunde ook de richting fiscale economie bij, eventueel samen met de rechtenfaculteit. Maar dat kan nog wel een tijdje duren."

Kwaliteit Een forse uitbreiding streeft de economische faculteit niet na. Beek: "Ik vind het belangrijker eerst de kwaliteit te blijven waarborgen. Ik sta niet achter de uitspraak van collegevoorzitter Vredevoogd, die zegt dat de RL over acht jaar op 10.000 studenten (nu zijn er dat 7000, red.) moet zitten. We hebben nu al zo'n moeite om het probleemgestuurde onderwijssysteem te handhaven, terwijl dat juist de enige manier is waarop we ons onderscheiden van de rest van Nederland. Wat moet dat dan worden met zoveel extra studenten?"

Het kindersterftecijfer in de Heerlense wijk Zeswegen ligt niet hoger dan elders in de regio. De wijk is niet ongezonder dan andere wijken in die stad. Dat is de uitkomst van een zeer uitgebreid onderzoek van de GGD Oostelijk Zuid-Limburg in de wijk. Wijkbewoners meenden dat het aantal doodgeboren kinderen en de sterfte onder kinderen tussen 0 en 4 jaar in Zeswegen hoger is dan elders in Heerlen. sterfgevallen uit Zeswegen bewust niet noteerde in het bevolkingsregister. Het verhoogde kindersterftecijfer schreven ze toe aan de vuile ondergrond in de wijk, de voormalige steenberg van de staatsmijn Oranje Nassau I. Administratief Het onderzoek van de GGD wees uit dat het verschil in aantallen sterfgevallen van gemeente en wijkbewoners, een puur administratieve zaak is. Vrouwen die buiten de stad bevallen van een dood kind, moeten de geboorte en het overlijden van hun kind aangeven in de gemeente waar dat gebeurt. Die gemeente geeft zo'n aangifte niet door aan de woonplaats van de moeder. Het CBS daarentegen registreert doodgeboren kinderen onder de woonplaats van de moeder. De GGD onderzocht uit welke Heerlense wijken de vrouwen kwamen die elders van een levenloos kind bevielen. Dat onderzoek bracht geen verandering in het standpunt dat Zeswegen geen ongezonde wijk is. Een bodemonderzoek, uitgevoerd op last van de provincie, wees eerder uit dat de grond onder de woningen in de Heerlense wijk Zeswegen niet extreem vervuild is.

Heerlenaar A. Maijers is blij met de uitslag van het onderzoek dat de GGD Oostelijk Zuid-Limburg deed naar het sterftecijfer onder zuigelingen en jonge kinderen in de Heerlense wijk Zeswegen. Twee jaar lang vocht Maijers moederziel alleen tegen de wijkvereniging Fundament. Die vereniging beweerde dat de vele miskramen in de wijk veroorzaakt werden door bodemverontreiniging. Maijers bestreed dat. Het onderzoek van de GGD geeft Maijers alsnog gelijk. Maar het is Pyrrusoverwinning. Zijn conflict met de wijkvereniging liep dermate hoog op dat Maijers uiteindelijk uit Zeswegen moest vertrekken, omdat hij voortdurend werd bedreigd. In 1989 sloeg de wijkvereniging Fundament groot alarm. Het bestuur maakte bekend dat het aantal doodgeboren kinderen in de wijk schrikbarend hoog was. Veel hoger dan elders in Heerlen en ook veel hoger dan het landelijk gemiddelde. Volgens Fundament was de oorzaak duidelijk: de vervuilde bodem onder de wijk, de vroegere steenberg van de staatsmijn Oranje Nassau I. Maijers was het met die conclusie absoluut niet mee eens. "Om meerdere redenen", zegt hij achteraf. "De bodemvervuiling kon niets te maken hebben met het hoge sterftecijfer", concludeerde Maijers. Maijer vergaarde informatie bij tal van gezondheidsdiensten over een mogelijk verband tussen bodemvervuiling en kindersterfte. Op basis van die informatie stond voor Mayers vast dat de bodemvervuiling geen invloed kon hebben op de kindersterfte in de wijk. De informatie die de wijkvereniging naar buiten bracht vertrouwde Maijers niet. Maar de belangrijkste reden voor Maijers om tegen de wijkvereniging ten strijde te trekken was de manier waarop Fundament te werk ging. "Die vereniging slingerde persoonlijke gegevens van mensen rond op een manier die naar mijn gevoel absoluut niet door de beugel kon."

Bedreigd Maijers reageerde dan ook prompt openlijk op de brieven die Fundament door de wijk stuurde. Ook hij stuurde brieven rond, waarin hij de beweringen van de wijkvereniging nadrukkelijk ondergroef. "Dat is me duur komen te staan", vertelt de Oud-Zeswegenaar nu. "Ik werd regelmatig bedreigd. Ze belden me op de gekste tijden op, bekladden mijn huis en bedreigden me zelfs als ik op straat liep. Ik moest verhuizen." Maar hij liet zich niet in een hoek drukken. Als een Don Quichotte zette hij de strijd tegen de beweringen van Fundament voort. "De manier waarop die vereniging persoonsgegevens verspreidde en de manier waarop ze de privacy van mensen met voeten trad, was voor mij aanleiding een kort geding tegen de wijkvereniging aan te spannen."

Onderzoek De rechter besliste in '89 dat er een onafhankelijk onderzoek in de wijk moest worden gedaan. De GGD kreeg de opdracht. Gisteren maakte de gezondheidsdienst bekend dat het sterftecijfer onder pasgeboren babies in Zeswegen niet hoger ligt dan elders in Heerlen en omgeving. Maijers is blij. "Het bewijst dat ik van meet af gelijk had. Het moet nu voor eens en voor altijd duidelijk zijn dat de bodemverontreiniging in Zeswegen niets te maken heeft met de miskramen. Ik hoop dat de mensen in Zeswegen dat nu eindelijk begrijpen en dat de rust terugkeert. De wijkvereniging Fundament bestaat niet meer. Dat is maar goed ook."

In het Maasdal liggen zeer waarschijnlijk belangrijke archeologische bodemschatten. De vindplaatsen moeten worden veiliggesteld vóórdat ze vernietigd worden door grindwinning langs de Grensmaas. Provinciaal archeoloog Stoepker en archeoloog/conservator Verhart van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden wijzen daar in brieven aan Provinciale Staten van Limburg op. Stoepker en Verhart dringen er op aan in de Milieu Effect Rapportage (MER), die verplicht is voordat met ontgronding kan worden begonnen, aandacht te schenken aan deze bodemschatten. Plan In het plan Toekomst voor een Grindrivier lanceerde de provincie Limburg enkele maanden geleden het voornemen om rond de eeuwwisseling 30 miljoen ton grind te winnen uit de Grensmaas tussen Maastricht en Stevensweert. Na grindwinning moet het Grensmaasgebied ingericht worden als natuurgebied. In het plan wordt met geen woord gerept over de archeologische waarde van het gebied. Ingreep De archeologen wijzen op de gevolgen die de ingreep in het landschap kan hebben voor het bodemarchief. Volgens Stoepker maakt de archeologie nog te weinig onderdeel uit van het ruimtelijke ordeningsbeleid van de provincie Limburg. Het Grensmaasproject biedt een uitstekende kans om tijdig maatregelen te nemen, vindt Stoepker. "Concrete aanwijzingen van wat in het Maasdal te vinden is, hebben we niet. Maar het ligt voor de hand dat in het verleden steeds mensen langs de Maas gewoond hebben of er tijdens hun reizen langs zijn gekomen", verklaart Stoepker. Conservator Verhart houdt zich namens het Rijksmuseum van Oudheden bezig met het Maasdalproject. Hij wijst er op dat door recent onderzoek duidelijker is geworden dat juist in het dal van de Maas veel ongerepte vindplaatsen liggen uit het verre en minder verre verleden.

Goed afgedekt "Doordat de vindplaatsen in het Maasdal zo goed zijn afgedekt en vaak onder de grondwaterspiegel liggen, is te verwachten dat bij een onderzoek van dergelijke vindplaatsen ook grote hoeveelheden organisch materiaal kunnen worden aangetroffen", laat Verhart Provinciale Staten weten. Volgens hem is dit materiaal waaruit planten en dieren zijn samengesteld uitermate zeldzaam in Limburg, maar van essentieel belang voor archeologen om de levenswijze van onze voorouders te kunnen reconstrueren. De archeologen wijzen er op dat aantasting van de cultuurhistorische en wetenschappelijke waarde van het bodemarchief niet meer te repareren is. "Een natuurgebied kan weer ontwikkeld worden, maar een archeologische vindplaats nooit meer", aldus Verhart.

"Pure hetze, die actie in Amerika tegen de siliconenborst", zegt de Valkenburgse plastisch chirurg dr. Evert Boekhoff. Volgens hem voeren conservatieve Amerikanen al een jaar lang actie tegen het opvullen van vrouwenborsten met siliconen. Zij vinden dat het menselijk lichaam niet aangetast mag worden door dergelijke ingrepen. Het bericht dat de Amerikaanse regering een onmiddellijk verbod op deze techniek heeft uitgevaardigd omdat ze kanker kan veroorzaken, vindt Boekhoff rijkelijk voorbarig. Dat het in Nederland zo ver komt acht hij uitgesloten. "Ik ken in Nederland geen gevallen waarbij geimplanteerde siliconen elders in het lichaam zijn terechtgekomen. En zeker niet in hoeveelheden dat er gevaar voor kankervorming ontstaat", zegt de Valkenburgse chirurg resoluut. Het opvullen van een vrouwenborst door een zakje met siliconen te implanteren wordt vaak toegepast na borstamputatie of bij borstvergroting. Ook de plastisch chirurg van het Academisch Ziekenhuis Maastricht dr. W. Bato kent geen wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat op grote schaal van alles mis kan gaan met siliconenprotheses. Geen paniek "In alle eerlijkheid moet ik zeggen dat een enkele keer wel eens een lekkage voorkomt bij sommige protheses." Maar reden voor paniek is er volgens Bato niet. Volgens Bato hebben de berichten uit Amerika uitsluitend betrekking op een bepaald soort siliconen-prothese, de zogenaamde siliconengel-prothese. Daarbij wordt in de borst van de vrouw een soort zak geimplanteerd die gevuld is met siliconengel. "Tot vorig jaar hebben we deze methode ook in Maastricht toegepast. Sinds de eerste berichten uit Amerika overwaaiden zijn we steeds meer overgegaan op twee andere methodes." Daarbij wordt de zak niet gevuld met siliconengel, maar met water. Bij een derde methode wordt een deel van de borst gevuld met water en een ander deel met siliconen. Bato benadrukt dat er voorlopig geen enkele reden is voor paniek. "Ik denk dat ze in Amerika wat strenger zijn dan in Europa, omdat borstprotheses daar wat vaker worden toegepast en de kans op fouten dus ook groter is." Twee op de honderd Amerikaanse vrouwen ondergingen een behandeling met siliconen.

Kanker In Amerika kwam een jaar geleden de discussie over siliconenprotheses op gang, nadat een vrouw met een borstprothese was gestorven aan kanker. Boekhoff: "Maar die mevrouw had al kanker en het is dus niet zeker dat een lekkage in de prothese de uitzaaiing heeft veroorzaakt." Volgens de Valkenburgse chirurg hebben conservatieve groepen in Amerika het incident aangegrepen om een hetze op touw te zetten tegen het gebruik van siliconen in het menselijk lichaam. Zij wijzen dit als onnatuurlijk van de hand.

Proefdieren Boekhoff deelt die visie niet. "Ik zou onmiddellijk ophouden als zou blijken dat siliconen kanker veroorzaken. Dat is niet het geval. In het verleden zijn bij proefdieren grote hoeveelheden siliconen ingespoten. Onderzoek wees uit dat wanneer die siliconen in groten getale in de lever terechtkomen er op den duur kans op kanker bestaat." De hoeveelheden die vrijkomen bij lekkage van een borstprothese zijn volgen Boekhoff veel kleiner. De FDA, de Amerikaanse Food en Drugadministration die alle medicijnen in Amerika keurt en controleert, zou volgens Boekhoff inmiddels de produkten van twee grote Amerikaanse prothese-fabrikanten McQham en Dow Corning hebben goedgekeurd. Dat zijn volgens hem de protheses die in Nederland op grote schaal worden gebruikt.

Het aantal faillissementen in Belgisch-Limburg is vorig jaar met 44 procent gestegen. In 1991 gingen 244 bedrijven failliet, een jaar eerder nog 169.

De forse stijging van het aantal faillissementen doet zich voor in alle sectoren. Tussen 1987 en 1990 bleef in Belgisch-Limburg het aantal faillissementen gelijk. De plotse toename in Limburg is veel groter dan het gemiddelde in Vlaanderen. In dat landsgedeelte steeg het aantal faillissementen volgens voorlopige cijfers met zes procent tot 1890.

Voorzitter Jacques Delors van de Europese Commissie, de Portugese president Mario Soares en bondskanselier Franz Vranitzky van Oostenrijk zijn de belangrijkste kandidaten voor de Akense Karelsprijs 1992. Dat is vernomen uit kringen van het Akense comité dat de prijsdragers nomineert.

Tot voor kort werd er van uit gegaan dat de onlangs afgetreden Michael Gorbatsjov dit jaar deze prijs voor de Europese eenheid krijgt. Door de recente gebeurtenissen in de voormalige Sovjet-Unie wordt de ex-president niet meer gezien als serieuze kandidaat. De definitieve keuze wordt begin februari gemaakt. Vorig jaar kreeg de Tsjechoslowaakse president Václav Havel de Karelsprijs en het jaar daarvoor de toenmalige Hongaarse minister van buitenlandse zaken Gyula Horn. De Karelsprijs wordt op Hemelvaartsdag uitgereikt in het historische raadhuis van Aken.

De Limburgse rijkspolitie is momenteel bezig met de automatisering van de groepsbureaus. Helden en Nederweert zijn de eerste in de toekomstige politieregio Limburg-Noord die aangesloten zijn. Alle tien groepsbureaus in de politieregio (Noord- en Midden-Limburg) worden voorzien van het zogeheten BPS` voluit Bedrijfs Processen Systeem. Dat vervangt de typemachine bijna volledig. De agent kan er meldingen op invoeren` processen-verbaal op uitwerken en snel informatie in opzoeken op basis van trefwoorden. In de nabije toekomst worden de computers onderling verbonden zodat de politie snel informatie kan uitwisselen. Ook krijgen ze op termijn een verbinding met landelijke netwerken zoals PODACS (Politie Data Communicatie Systeem)` waarmee bijvoorbeeld met de CRI gecommuniceerd kan worden. Uitgangspunt van de automatisering is dat de agent minder bureauwerk hoeft te doen` dat nu nog het grootste deel van zijn tijd vergt.

Gistermorgen heeft de rijkspolitie in het Belgische Mol de dader aangehouden van een gewapende overval op een Maastrichts pompstation.

De overval vond maandagavond plaats bij een tankstation aan de Cabergerweg. De bestuurder van een lichtblauwe Opel Corsa maakte de caissière onder bedreiging van een mes enkele honderden guldens uit de kassa afhandig. De videocamera in het tankstation registreerde de overval. De dader was op de videobeelden te herkennen. Na de overval vluchtte de man richting Belgische grens. Later op de avond kwam de politie er achter dat de auto gestolen was van een Belgische vrouw. Twee jongens, een 25-jarige man uit Beringen en een 26-jarige uit Beverloo, waren met haar meegelift en hadden de bestuurster vervolgens onder bedreiging van het mes de auto uitgezet. Gistermorgen kon de politie het tweetal in dezelfde Opel Corsa in Mol aanhouden. Een van de gearresteerden heeft inmiddels bekend de overval in Maastricht te hebben gepleegd.

De bewoners van de Heerderweg in Maastricht zaten erop te wachten. Nu is inderdaad een stukje van de 'Muur des Aanstoots', die hun achtertuinen scheidt van de tuinen achter de huizen aan de Waldeck Pyrmontstraat, ingestort. "Zelf mogen we er niks aan doen", zegt Lisa van Wissem, die letterlijk met de brokken zit. "Want die muur is niet van ons." Wie dan wèl eigenaar is van de muur, een zogenaamde erfafscheiding, is niet bekend. "Daar proberen we al twintig jaar achter te komen. Het is gewoon een stukje niemandsland." Omdat klaarblijkelijk niet achterhaald kan worden wie de eigenaar is, kan ook niemand verantwoordelijk worden gesteld voor het onderhoud van de muur, die in zeer slechte staat verkeert. De 'Muur des Aanstoots' bestaat uit twee delen en scheidt de achtertuinen, die aan de Waldeck Pyrmontstraat hoger liggen dan aan de Heerderweg, van elkaar. De bovenmuur bestaat betonnen platen en rust op de eveneens betonnen ondermuur. De grond in de tuinen van de woningen aan de Waldeck Pyrmontstraat duwt tegen de ondermuur, waardoor het hele, hondervijftig meter lange gevaarte scheef zakt. De ondermuur werd gebouwd in 1940. Al in 1947 bleek dat de constructie van de muur niet deugde.

Link Woordvoerder Lou Hurkens namens de bewoners van de Heerderweg: "Die muur is ons zolang als we hier wonen een doorn in het oog. En bovendien gevaarlijk voor spelende kinderen. Dat is toch link?"

Overleg De 'Muur des Aanstoots' kwam al in 1975 aan de orde in de gemeenteraad. De gemeente liet de bewoners toen weten dat er snel een oplossing zou komen. Maar die oplossing kwam dus niet. Totdat de gemeente in 1984 plotseling de bewoners van de Waldeck Pyrmontstraat sommeerde de muur op te knappen. De bewoners begrepen er niets van en gingen in beroep. De commissie van beroepsaangelegenheden stelde hen in het gelijk. De bewoners waren niet de eigenaren van de gewraakte muur. "De kwestie blijft maar slepen", zegt Jan Jeurissen van het Bureau Inspraak en Ondersteuning. "Terwijl de bewoners er in goed overleg met elkaar en met de gemeente best iets aan willen doen. Want het wordt een dure grap. Restauratie van die muur kost zeker drie ton. Uiteindelijk is de gemeente tòch verantwoordelijk. Zo voelt ze dat ook wel." Een woordvoerder van de gemeente denkt dat de muur voor een bedrag tussen zestig mille en een ton kan worden opgeknapt. Twee jaar geleden stelde Maastricht dertigduizend gulden beschikbaar om de hoogste nood te lenigen. Maar er is nog altijd niets gebeurd. "De gemeente heeft dat geld beschikbaar gesteld als tegemoetkoming in de kosten", aldus de woordvoerder van de gemeente. "Onder voorwaarde dat de bewoners zelf samen tot een oplossing komen. De gemeente is in wezen helemaal geen partij. De bewoners weliswaar geen eigenaren, maar wel belanghebbenden." De gemeente wil een bijdrage leveren als de bewoners zelf de rest van de restauratiekosten voor hun rekening nemen. En uit het oogpunt van veiligheid hopen we dat ze snel een oplossing aandragen."

De Artsbroederschap van de Koninklijke Schutterij St.Sebastianus heeft in Gronsveld een nieuw berkenbos geplant. De boompjes dienen voor de jaarlijkse Grote Bronk in Eijsden. Sinds mensenheugenis wordt tijdens de Grote Bronk -een zomers dorpsfeest van de plaatselijke boerengemeenschap in Eijsden- de hele processieweg aan weerszijden wordt opgesierd met berketakken. Het wordt echter steeds moeilijker berketakken te krijgen. Het nieuwe bos moet er voor zorgen dat de schutterij tot in lengte van jaren haar traditie in stand kan houden.

Onder het veelbelovend motto 'Een bibliotheek voor iedereen' besluiten B en W van Maastricht volgende week om een aantal filialen van de stadsbibliotheek te sluiten. Het college wil op die manier geld vrijmaken voor een betere centrale stadsbibliotheek. Daar is de afgelopen jaren zoveel achterstallig onderhoud ontstaan, in de vorm van beperkte openingstijden en verouderd boekenbezit, dat van een fatsoenlijke functionerende instelling nauwelijks meer sprake is. In het verleden heeft de dreiging tot sluiting van één of meer van de zes filialen altijd tot verontwaardigde en stormachtige reacties geleid. Door de vaak emotionele protesten was er geen plaats voor een meer verstandelijke en evenwichtige afweging. Een gisteren gepresenteerd gebruikersonderzoek geeft een haarscherp beeld van de waardering en bezoeken van centrale bibliotheek en filialen. De laatste steken er met een bezoekersverhouding van dertig procent tegenover zeventig magertjes bij af. Die uitslag vergemakkelijkt de keuze voor de gemeente, waar men toch al overtuigd was van de noodzaak van één sterke centrale, in plaats van zes zwakke schakeltjes. De drukkende aanwezigheid van de zes kleine biebjes in de stad is niet de oorzaak geweest van het wankele functioneren van de stadbieb, maar ze hebben duidelijke oplossingen en heldere keuzes wel voortdurend in de weg gestaan. Hun verdwijnen geeft ruimte aan een uitmuntend functionerende en ruim gesorteerde stadsbibliotheek. Met die laatste kwalificatie wordt nadrukkelijk ook een bibliotheek mèt wetenschappelijke afdeling bedoeld. Binnen het college leven nog steeds snode plannen om die bijzondere functie op te heffen of af te stoten. Hoewel het gebruikersonderzoek daar niet of nauwelijks uitsluitsel over geeft, kan er geen sprake van zijn dat ook maar overwogen wordt een dergelijk cultureel erfgoed overboord te zetten. Juist het afstoten van de filialen moet benut worden om die waarde te behoeden en te behouden.

Het college van B en W van Maastricht besluit volgende week om een groot aantal filialen van de bibliotheek te sluiten. Volgens verantwoordelijk wethouder Jo in de Braekt is dat een logisch gevolg vanvan een gebruikersonderzoek onder bibliotheekbezoekers. Het onderzoek werd gisteren gepresenteerd.

Uit de enquête, ingevuld door ruim vierduizend mensen -een respons van ruim zestig- blijkt dat meer dan tweederde van alle bezoekers de centrale stadsbibliotheek altijd of zeer regelmatig bezoekt. Slechts dertig procent van de ondervraagden zei vaker of alleen in één van de zes filialen in de diverse wijken te komen. Volgens In de Braekt is het niet de bedoeling om de bibliotheekvoorzieningen in de buurten helemaal te laten verdwijnen. In bejaardenhuizen of op scholen zullen in de toekomst steunpunten worden ingericht, die echter alleen de functie van beperkte uitleenplaats hebben. Andere bibliotheekfuncties als informatievoorziening en wetenschappelijke zaken worden geconcentreerd in de centrale.

Voorzetje De wethouder gaf met zijn sluitingsplan een voorzetje op de nota 'Bibliotheek zonder grenzen' die volgende week in het college besproken wordt. Die nota is volgens In de Braekt in belangrijke mate gebaseerd op het gebruikersonderzoek, aangevuld met ideeën over de toekomst van het bibliotheekwezen die bij het college leven. Uit het gebruikersonderzoek komt verder naar voren dat bezoekers de openingstijden van de centrale bibliotheek veel te beperkt vinden en dat het boekenbestand verouderd en te beperkt is. Directrice Corrie de Koster van de stadsbibliotheek kon dat laatste gisteren niet ontkennen. Ze wijt het aan de drastische bezuinigingen van het rijk, waardoor de gemeente ook moest snijden in de bibliotheekbegroting. Daardoor heeft de bibliotheek de afgelopen tien jaren een enorme achterstand in aankoop en verbetering opgelopen. Sluiting van een aantal filialen moet volgens In de Braekt geld opleveren om het boekenbestand te verbeteren en de openingstijden te verlengen. Het onderzoek heeft in ieder geval ook duidelijk gemaakt dat de gebruikers niet van plan zijn om meer voor de bibliotheek of bepaalde diensten daarvan te betalen.

Het fokbedrijf voor proefdieren Harlan Sprague Dawley (HSD) wil eind 1993, begin 1994, in de gemeente Onderbanken zijn deuren openen. Op dit moment zoekt het Amerikaanse bedrijf naar een geschikte locatie. HSD fokt honden, katten, muizen, konijnen, ratten, hamsters en cavia's, die verkocht worden voor dierproeven en voor het uitvoeren van experimenten ten behoeve van universitair onderzoek en onderwijs. De Nederlandse vestiging van het bedrijf staat in Zeist. In de nieuwe fabriek in Onderbanken wil HSD alleen ratten en muizen gaan fokken.

Subsidie Bijna twee jaar geleden kreeg het bedrijf een subsidie van 8,7 miljoen gulden van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Van dat bedrag is bijna zes miljoen bestemd voor de nieuwbouw, de rest is voor het startklaar maken van het bedrijf. HSD zoekt nu een geschikte plek voor het bedrijf, waar straks per jaar driehonderdduizend dieren gefokt gaan worden. De voorkeur gaat uit naar Schinveld. "We willen geen plek in de kern van Schinveld, hoewel wij nauwelijks overlast veroorzaken", meent R. Heynert van HSD-Zeist. "Het bedrijf moet op een industrieterrein komen of een plaatsje in de bossen krijgen. Hoe groot het pand zal worden, hangt af van de locatie. In het bos kunnen we het bedrijf wat ruimer opzetten dan op een industrieterrein", zegt Heynert. Het fokbedrijf in de gemeente Onderbanken moet volgens HSD minstens veertig banen opleveren.

Mijnsluiting Vijftien jaar geleden was er nog sprake van verhuizing van het hele bedrijf van Zeist naar Zuid-Limburg. Het fokbedrijf zou na de mijnsluiting voor extra werkgelegenheid moeten zorgen. Die totale verhuizing ging uiteindelijk om veschillende redenen niet door. Voordat HSD in Onderbanken aan de slag kan moet de gemeenteraad de plannen van het bedrijf eerst goedkeuren. Wanneer de raad zich over de zaak buigt is nog niet duidelijk. "Wij hebben nog te weinig informatie over de plannen van het bedrijf om hierover in de gemeenteraad te discussiëren", zegt J. Nelissen, gemeentesecretaris van Onderbanken.

De Rijksuniversiteit Limburg wordt de nieuwe gebruikster van het gerechtsgebouw aan de Minderbroedersberg. Het kantongerecht en de arrondissementsrechtbank verhuizen binnen enkele jaren naar een ruimere behuizing en daardoor komt het pand aan de Minderbroedersberg vrij.

De RL zegt nog niet te weten welke diensten of faculteiten in het monumentale gebouw worden ondergebracht. Volgens hoofd dienst huisvesting H. Beijer is de ruimte wel hard nodig. "Het zijn allemaal geen grote knelpunten waar we mee te maken krijgen, maar met name in de binnenstad groeien we behoorlijk uit ons jasje. En dus kunnen we het gerechtsgebouw goed gebruiken."

Keuze De universiteit denkt niet eerder dan in 1995 het gebouw te kunnen betrekken. De rechtbank verhuist pas uiterlijk in 1994 naar een nieuwe behuizing. Op dit moment maakt de Rijksgebouwendienst, die als beheerder van rijksgebouwen optreedt, een afweging tussen twee mogelijke locaties. Het gaat om het voormalige ziekenhuis Annadal of nieuwbouw op het Céramiqueterrein. De leegstaande ruimten in Annadal zijn al in beeld sinds bekend was dat het ziekenhuis naar Randwyck zou verhuizen. Recentelijk is een aanbieding gekomen voor de bouw van een geheel nieuw pand op het Céramiqueterrein. Volgens een woordvoerder van de Rijksgebouwendienst valt waarschijnlijk in de loop van de volgende maand de beslissing welke locatie het wordt.

Omroep Landgraaf stopt op 1 februari aanstaande met alle radio-uitzendingen als voor die tijd geen oplossing is gevonden voor de financiële problemen. Het televisie-aanbod wordt tot een minimum beperkt.

Dat maakte omroep-voorzitter A. Frins-Ernes gisteravond bekend tijdens haar nieuwjaarsrede in Rimburg. Door faillissementen van enkele bedrijven, die tot voor kort als sponsor optraden voor de omroep, zijn de inkomsten van de omroep fors gedaald. Op dit moment is er een schuld van ruim vijftig mille. Zo kan het niet meer lang doorgaan, betoogde mevrouw Frins-Erens namens het bestuur. Ze deed in haar rede een beroep op de gemeente om financieel bij te springen. Tot nog toe hebben B en W de omroep niet geholpen, hoewel een meerderheid van de gemeenteraad vóór steun is. Alleen in acute nood is de gemeente bereid te helpen, zo heeft wethouder T. Gybels van welzijn laten weten. Die noodsitiuatie is volgens de Omroep Landgraaf al geruime tijd aanwezig.

Kwartjesregeling De lokale omroep hoopt dat het plaatselijke CAI-bedrijf alsnog bereid is de zogenaamde kwartjesregeling in te voeren: alle inwoners van Landgraaf die op de kabel zijn aangesloten moeten dan een kwartje extra aan het CAI-bedrijf betalen. Die instantie hevelt het totaalbedrag vervolgens over naar Omroep Landgraaf. Het CAI-bedrijf weigert om dat te doen omdat de kosten voor de burgers dan te hoog zouden worden. Het bestuur van de omroep heeft nu alle hoop gezet op de gemeenteraad, die op 30 januari over de geldproblemen praat. Voorzitter Frins-Erens en de secretaris hebben aanstaande vrijdag ook nog een gesprek met wethouder Gybels.

Asielzoekers in de gemeente Landgraaf krijgen dit jaar aande Kremerslaan in Nieuwenhagen een eigen ontmoetingsruimte.

Landgraaf telt op dit moment zo'n veertig asielzoekers, maar heeft besloten dat aantal uit te breiden naar tachtig. wonen, is op dit moment geen accommodatie waar ze bij elkaar kunnen komen om te praten of te vergaderen. De gemeente Landgraaf wil daar nu het leegstaande noodgebouw van de vroegere kleuterschool Op gen Hei voor reserveren. De asielzoekers moeten de ruimte wel delen met de stichting vluchtelingenwerk Landgraaf, die het noodgebouw gaat gebruiken als vergader- en kantoorruimte. Ook de stichting Ormus kan in het noodgebouw terecht. Die stichting verzamelt hulpgoederen voor Roemenië. Maar voor het zover is moet het gebouw eerst opgeknapt worden. Ook zijn enkele aanpassingen aan het gebouw nodig om het geschikt te maken voor de drie gebruikers. In totaal gaat dat ruim zeventigduizend gulden kosten. Twintig mille wordt verkregen uit het ROA-fonds (regeling opvang asielzoekers), terwijl de gemeente Landgraaf zelf de rest betaalt. De gemeenteraad van Landgraaf moet tijdens de vergadering van 30 januari het plan nog goedkeuren.

B en W van Landgraaf zijn niet van plan om de begroting 1992 van de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Oostelijk Zuid-Limburg (GGD) goed te keuren.

Landgraaf maakt met elf andere gemeenten deel uit van de gemeenschappelijke regeling. Het college van Landgraaf is ontevreden over de hoge kosten die de gemeenten aan de GGD moeten betalen. De gemeente denkt dat de dienst goedkoper zou kunnen werken. De GGD heeft in ieder geval niet overtuigend aangetoond dat bezuinigingen op sommige onderdelen uitgesloten zijn, aldus het college. Verder neemt de gemeente het de GGD kwalijk dat de dienst geen analyse heeft gemaakt van de uitgaven en de inkomsten. Het niet goedkeuren van de begroting door Landgraaf heeft geen gevolgen voor de GGD. Een meerderheid van de overige gemeenten stemt vóór, zodat Landgraaf alsnog verplicht is om haar financiële bijdrage aan de gezondheidsdienst te geven. Wethouder Gybels van welzijn verklaarde dat Landgraaf met haar weigering "een signaal" aan de GGD heeft willen geven.

De raadscommissie financiën in Nuth wil de windmolen van Hunnecum per se behouden. Gisteravond heeft de commissie het college van B en W voorgesteld om de aankoop en de restauratie van het monument (samen ongeveer een kwart miljoen) te financieren met de opbrengst van de toeristenbelasting.

Het college wordt het met de familie Delbressine, de eigenaresse van de molen tussen Nuth en Hulsberg, niet eens over de prijs van het monument. De gemeente biedt maximaal vijftig mille, de familie vraagt minimaal zeventig mille. De onderhandelingen zitten al maanden muurvast.

Marginaal De raadscommissie vindt dat zo'n verschil van twintigduizend guldengeen probleem mag zijn. "Op onze totale begroting zijn dat marginale bedragen", benadrukt mr. J. Senden, de voorzitter van de fractie Lenoir. "Als het inderdaad vastzit op die twintig mille dan moet het college maar wat toegeeflijker zijn." Ook PvdA-raadslid H. Kockelkoren vindt dat de toekomst van de graanmolen niet mag afhangen van een paar duizend gulden. "In een jaar tijd heeft het college een miljoen gulden bij elkaar geschraapt voor het centrumplan", aldus Kockelkoren. "Als dat lukt, dan moeten we toch zeker ook die molen kunnen redden."

Belasting De commissie heeft het college gisteravond voorgesteld om de opbrengst van de toeristenbelasting, die de gemeente Nuth vorig jaar heeft ingevoerd, te gebruiken voor de aankoop en de restauratie van de molen. "Voor dat geld zoeken we immers toch nog een zinvolle bestemming", onderstreept Senden. Wethouder ing. H. Wiekken (CDA) van financiën heeft de commissie toegezegd dat hij die mogelijkheid zal bekijken. "Als het financieel mogelijk is willen we die molen behouden", drukt hij de commissieleden op het hart. Inmiddels hebben B en W de stichting Kasteel Wijnandsrade, die enige ervaring heeft met de exploitatie van monumentale gebouwen, gevraagd of zij zich niet kan ontfermen over de molen in Hunnecum. Eind deze week heeft het bestuur van die stichting een eerste gesprek met de familie Delbressine.

De woningvereniging Brunssum begint binnenkort met boorproeven die moeten uitwijzen of de verbouwing van de seniorenflat in Brunssum-Noord al kan beginnen, terwijl de flat nog gedeeltelijk bewoond is. Bij de verbouwing worden de honderddertig flatwoningen aangepast voor ouderen. Daarbij komt in de flat een service-afdeling, compleet met een restaurant, recreatiezaal, bibliotheek, logeerkamers en een ziekenboeg. Ook krijgen een arts, de gezinszorg en een fysiotherapeut een ruimte op de bovenste verdieping van de flat.

Hoogbouwflat Op dit moment is de woningvereniging druk bezig om voor de huidige bewoners van de hoogbouwflat tijdelijk andere huisvesting te zoeken zodat de verbouwing kan beginnen. Dertig tot veertig procent van de woningen staat op dit moment leeg. Die leegstand kost de woningvereniging Brunssum handenvol geld. Daarom wil de corporatie zo snel mogelijk beginnen met de verbouwing. Een proef moet uitwijzen of de verbouwing al kan beginnen voordat alle woningen leeg zijn. "De huidige bewoners moeten natuurlijk zo min mogelijk last hebben van het geboor en getimmer. We zullen dus eerst bekijken hoe gehorig het is", legt J. Laudy, directeur van de woningvereniging, uit.

Moeite De totale kosten voor de verbouwing zijn 7,5 miljoen gulden. Het kostte de woningvereniging nogal wat moeite om dat geld bijeen te krijgen. De ministeries van WVC en VROM, de provincie, de gemeente Brunssum en de stichting Experimenten waren allemaal even enthousiast over deze nieuwe vorm van wonen voor ouderen. Een vorm waarin ouderen zelfstandig kunnen wonen en toch gebruik kunnen maken van de diensten van de in hetzelfde pand gevestigde service-afdeling. Maar geen enkele instantie wilde subsidie in het seniorenflat stoppen. De woningvereniging heeft de begroting voor de seniorenflat nog niet helemaal kloppend. Tot voor kort kampte de woningvereniging nog met een tekort van 1,8 miljoen. Maar volgens directeur Laudy is dat tekort door een huurverhoging en een kleine aanpassing in de verbouwing inmiddels teruggebracht tot "enkele tonnen".

De buurtvereniging Kundesj Heem krijgt van de gemeente Voerendaal een subsidie van vijftienduizend gulden voor de aanleg van een speeltuin in Kunrade. De speeltuin komt te liggen in de nieuwe wijk Kunderhoes-Zuid.

De inrichting van de speeltuin kost in totaal vijfenvijftigduizend gulden. De gemeente heeft echter besloten om haar bijdrage te beperken tot vijftienduizend gulden. Dat is hetzelfde bedrag dat ook de overige drie speeltuinen in Voerendaal van de gemeente hebben gekregen. Het onderhoud van de speeltuin laat de gemeente straks over aan de buurtvereniging. In Ubachsberg, de wijk Lindelauf en Oud-Voerendaal heeft het gemeentebestuur goede ervaringen opgedaan met die aanpak.

Een onafhankelijk adviesbureau gaat onderzoeken hoe de gemeente Voerendaal haar energieverbruik kan beperken. Uitgangspunt bij dat onderzoek is een besparing van twee procent.

In het Nationaal Milieu-plan Plus (NMP+) dringt het Rijk aan op een zuinig energieverbruik. De gemeenten zouden daarbij het voortouw moeten nemen, aldus het Rijk, omdat zij als geen ander het goede voorbeeld kunnen geven. Het Rijk stelt daar overigens ook een financiële bijdrage tegenover. Via de NOVEM, de Nederlandse maatschappij voor energie en milieu in Sittard, kunnen de gemeenten een subsidie van maximaal één gulden per inwoner krijgen. Voerendaal heeft inmiddels zo'n subsidie aangevraagd. De NOVEM heeft het college van B en W een bijdrage van dertienduizend gulden toegezegd. Het eerste onderzoek naar besparingsmogelijkheden kost de gemeente ruim zesentwintigduizend gulden.

De gemeentesecretaris E. Montforts moet binnen een maand weer aan het werk zijn in het gemeentehuis van Susteren. Dit schrijven de raadsleden P. Rustenburg en J. Jansen in een brief aan het college van B en W.

Beide raadsleden maken deel uit van de speciale commissie 'van drie' die toezicht moet houden op de procedure rond de terugkeer van de gemeentesecretaris. Het derde commissielid, mevrouw Y. Indemans, heeft de brief niet ondertekend. Zij werd maandagavond tijdens de nieuwjaarsreceptie in het gemeentehuis pas geïnformeerd over de brief, die toen al in het gemeentehuis was. "Ik was wel enigszins verrast toen ik het hoorde", meent Indemans. "Het getuigt niet echt van goede fatsoensnormen dat ik nog niet eens een afschrift van de brief heb gekregen. Ik had dat toch op z'n minst verwacht als er stappen werden genomen." De brief wordt mede ingegeven uit vrees dat de kwestie rond de gemeentesecretaris nog langer gaat duren en het de gemeente dus nog meer geld gaat kosten. Jansen en Rustenburg wilden verder geen commentaar geven op de brief.

Gistermiddag heeft de gemeentesecretaris een onderhoud gehad met het college van B en W over zijn spoedige terugkeer. Burgemeester H. van Mierlo weigerde commentaar te geven op het verloop van het gesprek. "Ik wil me aan de afspraak houden dat er geen enkele mededeling naar buiten gaat voordat alles in kannen en kruiken is."

De technische school Pastoor Jacobs krijgt zeven miljoen gulden van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen.

Het bedrag is in principe bedoeld voor een grondige renovatie van de drie schoolgebouwen aan de Rijksweg-Zuid in 1993. De directie gaat echter ook onderzoeken of het mogelijk is dat bedrag te besteden aan een volledige nieuwbouw. jasje. Uitbreidingsmogelijkheden zijn er niet of nauwelijks. In de afgelopen vijf jaar werd er aan het gebouw al voor 2,5 miljoen vertimmerd. Directeur Hawinkels was gisteren in zijn nopjes met de forse financiële steun van het rijk. "Voor ons is dit het bewijs dat het beslist niet zo is dat opleidingen als een LTS maar aan hun lot worden overgelaten. Integendeel. In ons geval is het heel duidelijk dat de overheid het voorbereidend beroepsonderwijs juist wil stimuleren. Dat blijkt ook wel uit het feit dat het weinig moeite kost om heel geavanceerde lesapparatuur in huis te krijgen", aldus Hawinkels.

Prachtig Met de zeven miljoen gulden kan door allerlei verbouwingen en aanpassingen binnen de muren van het huidige complex een grotendeels nieuwe school worden gecreëerd. Hawinkels: "Een prachtig resultaat natuurlijk, maar het blijft daarnaast de moeite waard om te bekijken of nieuwbouw haalbaar is. Mits we dat geld daarvoor mogen gebruiken." De technische school in Sittard telt ongeveer 800 leerlingen uit de regio. De afgelopen drie jaar zit de school weer in de lift. Het aantal nieuwe leerlingen dat aan de opleiding begon steeg van 120 naar 154.

* In alle stilte zijn de eerste 500 werknemers van DSM eind vorige week aan de slag gegaan in het nieuwe mammoetkantoor van de chemiereus op het bedrijventerrein achter het NS-station in Sittard. In het kantoor komen uiteindelijk ruim 1000 mensen te werken. Vlak voor kerstmis is een ploeg van 100 verhuizers af- en aan gereden om kantoormeubilair en computerapparatuur op z'n plaats te zetten in de hoofdvleugel van het gebouw. Door z'n hoogte en het veelvuldig gebruik van glas vormt het kantoor een nieuw, markant punt in de sky-line van de Marotte-stad. Tussen kerst- en nieuwjaar werd alle telecommunicatie-apparatuur aangesloten, zodat donderdag 2 januari de eerste medewerkers achter hun bureau konden plaatsnemen. Het gaat in de hoofdvleugel om personeel van de divisies kunststoffen en chemicals. DSM hoopt over precies een jaar de tweede vleugel van het kantoor in gebruik te kunnen nemen. De bouw daarvan ligt op schema.

Wegen meestal de laatste loodjes het zwaarst, in Puth vertilde burgemeester Loefen van Schinnen zich gisteren bijna aan de éérste steen voor de nieuwe sportzaal in het kerkdorp. "Dao sjteit ze", bracht Loefen met moeite uit toen hij de hardstenen herdenkingsplaat op haar plaats metselde.

Even later brachten twee bouwvakkers de steen weer weg, om hem te bewaren totdat hij definitief een plaatsje krijgt. spiksplinternieuwe sportzaal, die niet ver van de school aan de Kerkweg wordt gebouwd. De sportzaal kost 1,3 miljoen gulden, een ton meer dan de gemeente aanvankelijk dacht. In de prijs is al wel de aanschaf van nieuwe gymtoestellen begrepen. De nieuwe sportzaal in Puth is ook bedoeld voor de sportverenigingen, evenals de ouderenbond en de plaatselijke vrouwenvereniging. De opening is gepland tegen het einde van het schooljaar. Die taak is toebedeeld aan de Schinnense wethouder van sportzaken, Hendrikx. Hij zal dat doen, verklapte burgemeester Loefen, in de vorm van een turndemonstratie. De burgemeester feliciteerde Puth gisteren uitbundig met de nieuwe zaal. Het volgende grote project dat voor Puth op stapel staat, is de aanleg van een sportveld op het terrein achter de speeltuin. Daarmee moet Puth het voorlopig doen, meldde Loefen. Eerder al werden in het kerkdorp de school en de doorgaande weg naar Geleen opgeknapt. Dat laatste heeft volgens Loefen helaas ook nadelen. "Er wordt nu te hard gereden."

De gemeente Sittard heeft nog steeds geen besluit genomen over de verlening van extra financiële steun aan de peuterspeelzalen in die plaats. De peuterspeelzalen zijn daarover teleurgesteld, omdat wethouder J. van Hegelsom heeft toegezegd zo snel mogelijk uitsluitsel te geven over een eventuele verhoging van de subsidie. De woordvoerder van de gemeente Sittard liet weten, dat de kwestie nog op ambtelijk niveau wordt bekeken. De extra financiële ondersteuning is nodig omdat de peuterzalen de leidsters dit jaar het minimumloon moeten gaan uitbetalen in plaats van de eerdere, vaak incidentele vergoeding. Daardoor dreigt een tekort van 70.000 gulden voor de peuterzalen. Als de gemeente niet bijspringt, moet de ouderbijdrage drastisch omhoog. Oorspronkelijk zou de nieuwe loonmaatregel ingaan op 1 januari. Het besluit is echter met enkele maanden vertraagd, waardoor voor de peuterzalen de druk wat van de ketel is. "Maar het blijft jammer dat de gemeente zoveel tijd nodig heeft om tot een conclusie te komen. Zo komt er nog geen duidelijkheid", aldus een woordvoerster namens de Sittardse peuterspeelzalen.

Problemen In november maakte een delegatie van de peuterzalen wethouder Van Hegelsom tijdens een bijeenkomst duidelijk dat de kinderopvangcentra in de problemen zouden komen als de gemeente niet de helpende hand bood. Tijdens die bijeenkomst presenteerden de peuterspeelzalen ook de conclusies van een eigen onderzoek, waaruit bleek dat alleen in Sittard enkele honderden kinderen wachten op een plaatsje in een van de peuterspeelzalen. De peuterzalen hebben het idee, dat de gemeente bezig is met het onderzoeken van die conclusies. "Maar wij geven er de voorkeur aan eerst duidelijkheid te krijgen over de financiële positie van de kinderopvang in Sittard", aldus de woordvoerster.

Afgelopen weekeinde is Lisa Stoffelen-Neutgens uit Stein overleden. Zij was met 101 jaar de oudste inwoonster van de gemeente. Ter gelegenheid van haar 100ste verjaardag in mei 1990 kreeg zij uit handen van de burgemeester het bronzen beeldje van de Brikkebekker, een symbool voor inwoners van Stein die vroeger in Duitse steenfabrieken werkten. Mevrouw Stoffelen wordt donderdag in Stein begraven. De 98-jarige Mina Sommer uit Urmond mag zich nu de oudste van de gemeente Stein noemen.

Over precies honderd dagen opent Primosa aan de Landsraderweg in Gulpen de poorten voor de bezoekers. Een maand later gaan de deuren open van het ernaast gelegen zwembadcomplex, Mosaqua.

De bouw van het futuristisch aandoende Primosa verloopt voorspoedig. De glazen pyramide van het expositiegebouw, die bestaat uit drie door middel van een hellingbaan met elkaar verbonden verdiepingen, schittert in het zonlicht. Daardoor is het complex nu al een opvallende blikvanger in het winterse Heuvelland.

Snufjes Dit jaar zullen, naar verwachting, zo'n 200.000 mensen het hypermoderne informatiecentrum in Gulpen bezoeken. Zij maken er, aan de hand van een permanente expositie, kennis met het Heuvelland. De expositie is ontworpen door het Nederlands Omroep produktie-Bedrijf (NOB) in Hilversum. Alle 28 onderwerpen op deze tentoonstelling zijn uitgebeeld met de modernste snufjes op audio-visueel gebied. Het publiek kan er straks kennis maken met HDTV (High Definition Television), maar ook met ingenieuze instrumenten, die de geur van streekgerechten verspreiden.

Mergel Als de prognoses uitkomen zullen dit jaar ruim 225.000 bezoekers de poorten van het recreatiecentrum Mosaqua passeren. Het zwemgedeelte is niet, zoals op veel plaatsen tegenwoordig gebruikelijk is, uitgevoerd in subtropische stijl, maar in de stijl van het Mergelland. Wanden zijn van mergelsteen, voorzien van begroeiing, spelonken, scheuren en schijnbaar levende vegetatie. Over de in het midden van de zwemhal stromende beek liggen omgevallen bomen.

Wildwaterbanen Het 25-meterbad is overdag alleen bestemd voor zwemmers, maar kan 's avonds voor andere doeleinden worden aangewend. Door gebruik te maken van speciale lichteffecten en aangepaste muziek krijgt het bad een romantische sfeer. Het derde gedeelte van Mosaqua is een echt paradijs voor waaghalzen. Ze kunnen in snel stromende wildwaterbanen naar beneden suizen. Mosaqua beschikt ook over een eigen restaurant, squash- en fitnessruimten en whirlpoolbaden.

IS HET GEEN waanzin om met auto's en motoren zo hard als maar kan door de woestijn te razen` zodat in een betrekkelijk kort tijdbestek 29 doden vallen? Om nog maar niet te spreken over de ongelukkige mannen` zoals de Belg André Malherbe` die aan een crash in deze helletocht te danken hebben dat ze levenslang aan een rolstoel gekluisterd zijn.

HET RIJDEN VAN Formule I-races` profboksen en het klauteren tegen de noordwand van de Eiger brengt grote risico's met zich mee. Maar wat zich al jaren in Parijs-Dakar of nu in Parijs-Kaapstad afspeelt` is niets minder dan koketteren met de dood. Het zoeken naar een soort heldendom dat vaak eindigt in leed voor anderen.

LAATSTE NIEUWS uit de woestenij: de 29-jarige Fransman Gilles Lalay rijdt zich met zijn Yamaha te pletter nabij Pointe Noire. Een oord dat zijn twee kinderen die hij nalaat` wel nooit meer zullen vergeten. De derde dode in één week. Vrijwel dagelijks vallen ook onschuldige gewonden. Een bericht dat Nederlandse kranten niet eens haalt. Vrijdag jongstleden: de rally passeert een dorpje in het zuiden van Tsjaad.

EEN GROEPJE kinderen zit langs de weg. Een van de auto's nadert met grote snelheid. De piloot raakt in een slip en de auto boort zich in het groepje kinderen. Twee jongens worden met spoed naar een ziekenhuis gebracht. Een van de kinderen verkeert in levensgevaar. Mogelijk de vierde dode. Dergelijke risico's kunnen op deze lange en uiterst gevaarlijke tocht niet worden uitgesloten.

ER VALLEN OOK jaarlijks gewonden en doden onder de circa 18 miljoen mensen die de karavaan in de Tour de France willen zien passeren. Maar die kunnen nog worden toegeschreven aan de risico's van het leven` zoals elk druk vakantieweekeinde in de zomer z'n slachtoffers eist. De frequentie waarmee echter de avonturiers tijdens de rally in de woestijn hun leven laten` heeft iets moorddadigs. Dood en verderf onder de noemer sportbeoefening.

DE EERSTE Parijs-Dakar was een machtig avontuur. Na 29 doden en zovele verminkten heeft zich van veel mensen echter een gevoel van afschuw meester gemaakt. Hoe kan organisator Gilbert Sabine nog ooit een nacht rustig slapen? Wordt hij niet gekweld door schuldgevoelens? Kennelijk niet. Want de vorige week stelde hij de karavaan aan grote gevaren bloot door de waarschuwing van de Franse ambassade in N'Djamena in de wind te slaan.

DE AMBASSADE had Sabine gevraagd de rally drie dagen in Niger op te houden` teneinde vliegtuigen van de Franse bases in Tsjaad in staat te stellen verkenningsvluchten boven de route uit te voeren. Want er waren ernstige vermoedens dat zwervende opstandige militairen de rally-karavaan zouden aanvallen. Sabine wilde van geen vertraging weten. Het etappeplan móest en zou worden uitgevoerd. Sport boven het leven. Dat is toch teveel gevraagd.

Bouwbedrijf Smeets uit Maastricht is volgens de Arbeidsinspectie onzorgvuldig geweest bij de voorbereidingen voor de sloop van de voormalige Montfortstichting in Bunde. Tijdens de sloop raakten in december vorig jaar twee mannen zwaar gewond. Uit onderzoek bleek dat van tevoren geen sloopplan was opgesteld. De Arbeidsinspectie heeft proces-verbaal opgemaakt tegen de aannemer.

Eind november begon de sloop van de voormalige Montfortstichting aan de Vliegenstraat in Bunde. Op 20 december raakten twee medewerkers zwaar gewond toen de vloer van de tweede verdieping het begaf. De mannen waren op dat moment aan het werk op de eerste verdieping. Een 50-jarige Maastrichtenaar hield veel kneuzingen aan het ongeval over. Zijn 27-jarige Meerssense collega kwam er slechter vanaf. Hij had een scheur in de schedel en verbleef daardoor geruime tijd in het ziekenhuis. De technische recherche en de Arbeidsinspectie stelden na het ongeval een onderzoek in. Daaruit bleek dat er geen wettelijk verplicht sloopplan was opgesteld. De Rooij: "Een sloopplan moet precies aangeven hoe het karwei wordt aangepakt. Waar stutten komen, welke delen verboden terrein zijn en in welke volgorde de werkzaamheden worden aangepakt. In Bunde is dat niet gebeurd."

Justitie De Arbeidsinspectie heeft het onderzoek nog niet geheel afgerond. Maar het staat vast dat de aannemer een proces-verbaal krijgt voor het ontbreken van een deugdelijk sloopplan. De Rooij: "We leggen de feiten voor aan Justitie. Daar wordt beslist wat er verder gaat gebeuren." Bij het project zijn twee bedrijven betrokken, omdat nieuwbouw en sloop gedeeltelijk in elkaar overlopen. Hoofdaannemer is Smeets Bouw in Maastricht. De sloop verricht Peters uit Maastricht. In een reactie op het onderzoek van de Arbeidsinspectie zegt Peters dat zijn bedrijf heeft gewerkt op aanwijzingen van de hoofdaannemer. Volgens Peters is wel degelijk een sloopplan gehanteerd. Projectleider Speetjens van Smeets bouw zegt eveneens wel degelijk volgens een sloopplan te hebben gewerkt. Het bouwbedrijf was gisteren nog niet op de hoogte van de resultaten van het onderzoek door de Arbeidsinspectie.

Bewoners van de Roermondse wijk Tegelarijveld hebben er grote moeite mee dat in hun buurt het Egyptisch eethuis Amon wordt gevestigd. Zij vrezen dat in het pand binnen de kortste keren alleen nog maar een koffieshop is ondergebracht met daaromheen "Venlose toestanden", daarmee verwijzend naar de problemen, die de gemeente Venlo heeft met de koffieshops. Het bewonerscomité van de Schepen van der Portenstraat toog gisteren naar het Roermondse stadhuis om daar uit de doeken te doen waarom zij beducht zijn voor lawaai- en stankoverlast, parkeerproblemen, drugsgebruik en zoals ze het zelf noemen "problemen tussen minderheidsgroeperingen". Afwezig Voordat de buurtbewoners de ambtenaren wilden vertellen waar de schoen wringt, spuiden ze eerst hun gal over de afwezigheid van de twee betrokken wethouders F. Even en P. Sijmons. "Zij zijn de politiek verantwoordelijken en met hen willen we spreken." Dat lukte niet. Dus moesten de ambtenaren hen maar doorgeven dat de winkels met daarboven de maisonettes in de jaren zestig waren gebouwd voor "gewone zaken" en niet voor horecadoeleinden. De voormalige winkelgalerij met een supermarkt, boekbinderij, stomerij en automaterialen oogt nu vervallen en huisvest nu alleen nog maar een friturezaak. De wethouders moesten maar eens komen kijken, luisteren en ruiken naar wat dat cafetaria veroorzaakt. "Knetterende brommers, auto's met draaienden motoren, en vette luchtjes zal hun deel worden. Maar parkeerruimte voor de omwonenden? Vergeet het maar", zeggen de bewoners. Druk De wijkbewoners gebruikten gistermorgen in het stadhuis heel wat verbaal geweld en driftige gebaren om de ambtenaren ervan te overtuigen dat daar niet nog eens een Egyptisch restaurant bij kan, dat nota bene tot drie uur 's nachts geopend mag zijn. Rond dat uur komen volgens hen de drugscriminelen uit hun holen. Met de Duitse grens op steenworp afstand kon het dan wel eens druk worden in de Schepen van der Portenstraat. Via de ambtenarij zegden Even en Sijmons in elk geval toe dat ze op korte termijn met de buurtbewoners rond de tafel willen gaan zitten. Wellicht dat dan ook de man die het eethuis wil gaan uitbaten, een toelichting kan geven.

Enkele omwonenden van het woonwagenkampje aan de Veldstraat in Grathem hebben bij de gemeente Heythuysen geprotesteerd tegen het treffen van sanitaire voorzieningen bij een caravan die daar volgens de ondertekenaars illegaal staat. Het bezwaarschrift werd namens de buurtbewoners ingediend door B. Szabo, die beweert last te hebben van de bewoners van het kampje. Gemeentesecretaris J. Ullings zegt dat de caravan in ieder geval mag blijven staan. De gemeente kan de caravan niet verwijderen omdat er volgens de Woonwagenwet vier woonwagens mogen staan. Volgens de Wet Ruimtelijke Ordening mogen dat er echter maar twee zijn, zo beweren de indieners van het bezwaarschrift. "Al eerder is daar uitspraak over gedaan: de caravan mag blijven staan. Daarom is er ook een tijdelijke sanitaire unit bijgeplaatst. Als we de man daar laten wonen, moeten we er ook voor zorgen dat hij menselijk kan leven, dat hij zich kan douchen en wassen," aldus Ullings. Boze bewoners Enkele maanden geleden koos J. van Moorsel met zijn caravan standplaats naast de twee woonwagens die in Grathem staan. "Die caravan is een noodvoorziening. Daar woont mijn ex-man," zegt mevrouw Swertz, bewoonster van een van de wagens. "Szabo is het niet eens met de plaatsing van de caravan. Daarom maakt hij ons het leven zuur. Hij loopt 's nachts rond onze wagens en kijkt dan naar binnen. Hij bedreigt ons ook. Hij zegt dan 'dat een klein vlammetje wonderen kan doen'. Dat is nu al dertien maanden zo. Ik laat het er niet bij zitten. In ieder geval ga ik een brief naar Den Haag schrijven over wat hier gebeurt. Wij doen niets wat niet mag, het moet maar eens ophouden, want het loopt nu echt uit de hand." Flauwekul Szabo betitelt de beweringen van mevrouw Swertz als 'flauwekul' en 'allemaal leugens'. "Zij projecteren hun eigen methoden op mij en de buurt," zegt hij. "Ik ondervind veel last van de woonwagenbewoners. Ze wonen te dicht bij mijn bedrijf. Dat is voor mij een belemmering. Bovendien vernielen ze hier de boel. Maar ik ben niet de enige die klaagt. De hele buurt heeft er last van." Szabo zegt dat hij alleen de wettelijke procedures volgt en niets anders. "Het plaatsen van die caravan is een foefje om een dubbele uitkering te ontvangen. Van Moorsel woont helemáál niet in die caravan, maar in de woonwagen van zijn ex-vrouw," beweert hij.

Niet de economie, maar de natuur moet voorop staan bij het ontwikkelen van een visie op de toekomst van Noord- en Midden-Limburg. Dat stelt de Milieugroep Horst in een reactie op de ontwerp-structuurvisie die Gedeputeerde Staten onlangs voor deze regio hebben gepresenteerd. streekplan, in 1981, "mooie beleidsvoornemens" voor natuurbehoud werden uitgesproken. Daar is echter weinig van terechtgekomen. De nieuwe structuurvisie geeft niettemin toch weer méér aandacht aan de economie dan aan de natuur. Vooral de verdroging van de natuur wordt onderbelicht, waarbij het "navrant" is dat de intensieve veehouderij nog steeds als "kansrijk" wordt gekenschetst. De Milieugroep Horst betreurt verder dat de ontwikkeling van een netwerk van natuurgebieden met verbindingszones afhankelijk wordt gesteld van financiële mogelijkheden. De provincie kan dat netwerk ook beschermen door planologische regelgeving, aldus de milieugroep.

Het bedrijf Zanderink BV aan de Katsberg in Meijel eist een schadevergoeding van de gemeente. Zanderink verwijt Meijel de bestemming van grond te hebben veranderd zodat het bedrijf er begin jaren tachtig geen nieuwe onderneming meer kon vestigen. Zanderink kocht grond aan de Steegstraat om er een bedrijf te bouwen voor het opfokken en mesten van kalveren en vroeg daartoe in 1983 een bouw- en hinderwetvergunning aan. De gemeente verleende die niet in afwachting van de goedkeuring door de Kroon van de wijziging van het bestemmingsplan in 1979. Zanderink vanwege de natuurwaarden extra bescherming behoeft. Het besluit hield in dat de vestiging van nieuwe agrarische bedrijven voortaan uit den boze was. Zanderink kon er zijn rundveebedrijf dus niet meer bouwen. Het bedrijf heeft nu bij de gemeente een schadeclaim ingediend van 140.000 gulden (exclusief rente en rechtsbijstand).

De stichting Red het Land van Hanssum heeft Provinciale Staten "dringend" gevraagd om Neer als winzone te schrappen uit het Provinciaal Ontgrondingenplan. De stichting, die onlangs in Neer werd opgericht toen de gemeente Roggel de plannen voor de ontgronding van een 40 ha groot landbouwgebied tussen Hanssum en de Bouxweerd lanceerde, wijst er in haar verzoekschrift op dat de ontgronding grotendeels plaatsvindt op lokaties waar nauwelijks of geen grind, beton-, metsel- of ophoogzand voorkomt. "Voorzover u tóch tot het oordeel mocht komen, dat de relatief geringe hoeveelheid grind die in Neer gewonnen kan worden onontbeerlijk is om aan de regionale vraag te kunnen voldoen, verzoeken wij u het ontgrondingsgebied in ieder geval te beperken tot dat deel waar ook werkelijk grind zit," schrijft Red het Land van Hanssum. Politiek In het bezwaarschrift krijgt de gemeente Roggel een veeg uit de pan. "In Neer tracht men de weerstand tegen de ontgrindingen op te heffen door een mooie jachthaven (met 275 ligplaatsen) in het vooruitzicht te stellen. Tegelijkertijd is de ontgronding aangegrepen om een bij het gemeentebestuur bestaande wens voor een grotere jachthaven te kunnen realiseren, zowel financieel als politiek. In de winzone waar de jachthaven is gepland, treft men - getuige de kaarten van het Ontgrondingenplan - geen grind of beton-, metsel- of ophoogzand aan. De vraag rijst waarom dit gebied dan überhaupt als winzone is aangewezen," aldus het stichtingsbesbestuur. Natuur De herinchting van het ontgrondingsgebied voor watersport (met een plas van 30 ha) en andere recratieve doeleinden, is volgens Red het Land van Hanssum in strijd met het Nationaal Natuurbeleidsplan. "Bovendien heeft de bevolking van Neer absoluut geen behoefte aan het verstoren van de rust die het gebied zo kenmerkt," schrijft het stichtingsbestuur, eraan toevoegend dat ook de Ondernemersvereniging Neer afwijzend op de ontgrindingsplannen heeft gereageerd "omdat waterrecreanten hun gehele voedsel en andere voorraad van huis plegen mee te nemen en zich zelden laten verleiden tot het doen van boodschappen in den vreemde." De stichting wijst er verder (onder meer) op dat de ontgrindingen ernstige gevolgen zullen hebben voor de grondwaterstand in het aangrenzend natuurgebied Leudal.

Maasbracht moet er rekening mee houden dat de provincie met dwang voor 1 mei 1992 een nieuw woonwagencentrum aanlegt in de gemeente. De provincie vindt dat het gemeentebestuur de aanleg van het centrum te traag aanpakt. Dat bleek gisteravond tijdens een hoorzitting over het nieuwe woonwagenkamp. Gedeputeerde Staten (GS) overwegen B en W een termijn te stellen en de gemeenteraad te horen. Voor 1 maart moet de raad reageren op deze aanzegging. Opnieuw protesteerde de belangencommissie Kruchterveld fel tegen het voorbereidingsbesluit om bij de Boegspriet en het Gangboord een centrum met elf standplaatsen aan te leggen. De commissie stelde voor het besluit van de gemeenteraad te vernietigen en een bestemmingsplanprocedure te starten. Rekening houden Hierop kwam wethouder J. Mols met de brandbrief van GS op de proppen. Uit het schrijven blijkt dat de provincie geen rekening wil houden met de bezwaren die ook het gemeentebestuur en de raad hebben tegen de grootte van het nieuwe centrum. GS laten weten dat uiterlijk 1 mei de elf standplaatsen aan het Gangboord klaar moeten zijn en dat aan de Priester Kooksweg in Ohé en Laak zo snel mogelijk drie standplaatsen moeten komen. Verder moet het huidige centrum aan de Heuvelstraat zo snel mogelijk gesaneerd worden, aldus GS. Het nieuwe woonwagencentrum had er al op 31 december jongstleden moeten zijn. "De door B en W aangegeven planning houdt daar in het geheel geen rekening mee", schrijven GS. Volgens Mols komt het college door de brief onder zeer grote druk te staan. De belangencommissie Kruchterveld, die 23 omwonenden vertegenwoordigt, vindt elf standplaatsen veel te veel. De commissie gaat alleen akkoord met een centrum van twee of drie standplaatsen. "Wij stellen u als gekozen bestuurders mede-verantwoordelijk voor eventuele escalaties als er elf woonwagens komen", liet een woordvoeder wethouder Mols gisteravond weten.

De gemeente Roggel heeft Bouwvereniging Sint Jozef gevraagd medewerking te verlenen aan de opvang en huisvesting van asielzoekers in Neer. Het gemeentebestuur van Roggel is in principe bereid om drie asielzoekers in Neer onderdak te bieden. Het bestuur van Sint Jozef heeft de ledenraad voorgesteld hiervoor een woning aan de gemeente Roggel te verhuren.

Bouwvereniging Sint Jozef wil aan de L'Unionlaan in Heythuysen dertien vrije sector-woningen voor senioren bouwen. Het is de bedoeling dat deze woningen op dezelfde manier aanleunen tegen het bejaardenhuis Beek en Bos als de dertig aanleunwoningen die Sint Jozef daar al heeft gebouwd. Het worden woningen met twee slaapkamers, waarvan de verkoopprijs f 145.000 gaat bedragen. Worden niet voldoende kopers gevonden, dan wil Sint Jozef de woningen voor f 777,40 per maand verhuren. Dat Sint Jozef woningen in de vrije sector bouwt is nieuw, want de corporatie opereerde totnutoe alleen in de huursector. In verband met dit project worden in Heythuysen dertien huurwoningen verkocht. De opbrengst daarvan wordt gebruikt om de verkoop- c.q. huurprijs van de seniorenwoningen op een aanvaardbaar peil te houden.

Ze zijn er gelijktijdig aan begonnen en houden het ook op hetzelfde moment voor gezien. Zowel Cees Halkes als zijn buurman Jo Nelissen legt in april het presidentschap van de beide Thorner harmonieën neer. Halkes hanteert sinds 1980 de voorzittershamer bij de Kerkelijke Harmonie St.-Michaël, terwijl Nelissen in datzelfde jaar gekozen werd tot president van de Koninklijke Harmonie van Thorn. Zonder op de hoogte te zijn van elkaars voornemen hebben de twee buren (Halkes woont aan de Daalstraat 9 en Nelissen op nummer 11) onlangs te kennen gegeven er mee te zullen stoppen. Op de komende jaarvergaderingen van de beide verenigingen nemen de twee voorzitters afscheid. Naar de respectievelijke opvolgers wordt nog gezocht.

De gemeente Roermond wil strengere eisen stellen aan nieuw te vestigen koffieshops en horecabedrijven. Daarmee moet voorkomen worden dat buurtbewoners onaanvaardbaar veel overlast ondervinden. Die strengere voorwaarden, de zogenaamde inrichtingseisen en een toets die betrekking heeft op de woon- en leefbaarheid van een wijk, staan geformuleerd in een nieuwe zogenaamde overlastverordening waarover de commissie algemene zaken zich vanavond buigt. De nieuwe verordening is vooral in het leven geroepen om te voorkomen dat exploitanten van koffieshops in Venlo door het strengere beleid in deze stad massaal naar Roermond komen. Ook kan deze verordening lawaai- en andere vormen van overlast aan banden leggen. Geen eisen Momenteel zijn er voor de vestiging van een koffieshop vrijwel geen eisen. De exploitant hoeft niet in het bezit te zijn van allerlei diploma's, waar andere horecazaken wel aan moeten voldoen. In principe kan nu iedereen in zijn eigen huis een koffieshop openen. Dat is, als de commissie vanavond een positief advies uitbrengt aan de raad, afgelopen met ingang van 31 januari. Toets Dan moeten de uitbaters van een koffieshop voldoen aan twee criteria: inrichtingseisen en een toets betreffende het woon- en leefklimaat. Dat betekent dat de eigenaar van een koffieshop onder meer moet zorgen voor voldoende dag- en kunstlicht in zijn zaak, goede ventilatie en gescheiden toiletten voor mannen en vrouwen. Daarnaast wordt ook gekeken of de vestiging van een koffieshop in een bepaalde straat of wijk wenselijk is en of de zaak geen al te grote bron van lawaai en stank is. Deze nieuwe verordening is van toepassing op alle horeca-ondernemingen. Wel kan de burgemeester bepaalde categorieën vrijstellen van de overlastvergunning. Het invoeren van deze verordening is niet nieuw. Grotere steden in de Randstad kennen dit voorschrift al langer evenals Venlo en Venray.

Directeur M. Scheepers van de H. Hartschool in Neer heeft goede hoop dat zijn school - mede dank zij de steun van oud-Kamervoorzitter Dolman - tóch een extra leerkracht krijgt toegewezen voor de begeleiding van een zieke leerlinge. Zoals eerder gemeld, knokt de school al drie jaar voor een extra leerkracht, maar het ministerie van onderwijs en wetenschappen wil daar geen geld voor geven. Om het ministerie op de knieën te krijgen, stapte de Stichting Katholiek Onderwijs Neer naar de afdeling geschillen van bestuur bij de Raad van State. Bij de behandeling van deze zaak in Den Haag liet de Neerse afvaardiging foto's zien van het zieke kind dat in een ziekenhuisbed in een klas met 32 leerlingen de lessen volgt. Onrechtvaardig "Dolman, die nu staatsraad is, zei bij het zien van de foto's: 'Kan men zich nog een schrijnender geval voorstellen dan dit?' Hij wees ook op de Haagse regelgeving die in de praktijk star en vaak onrechtvaardig blijkt te zijn," zegt Scheepers. Hoewel het zieke kind inmiddels redelijk is opgeknapt, eist de Stichting Katholiek Onderwijs Neer tóch de extra leerkracht. Het ministerie wil niet verder gaan dan ambulante begeleiding van de bewuste leerling. Het schoolbestuur pikt dat niet, omdat het vindt dat het ministerie de aanvraag uit bezuinigingsoverwegingen niet objectief heeft beoordeeld. Beloond "Zo'n leerling vraagt zóveel inzet en energie, dat de hele klas moet meewerken. Alleen al uit genoegdoening heeft de klas recht op een extra leerkracht. Daarin kregen we vooral steun van Dolman. De staatsraad vroeg zich hardop af of die extra leerkracht nog nodig is nu het kind weer min meer of meer mobiel is geworden. Dolman zei van wél, omdat hij vond dat de Neerse inzet beloond moet worden." De bewuste leerlinge kwam eerst in een ziekenhuisbed naar school. GAK en Groene Kruis zorgden ervoor dat het kind een minder en beter hanteerbaarder rolstoelbedje kreeg.

Een architectuur-route door Zuid-Limburg, een tentoonstelling van maquettes en tekeningen van vijftien Limburgse architecten(bureaus) en een kleine presentatie van werken van vier belangrijke Heerlense architecten.

150-jarig bestaan van de Koninklijke Maatschappij tot bevordering van de Bouwkunst/Bond van Nederlandse Architecten BNA. Op de jaarlijkse Dag van de Architectuur, op 1 juli, zal die viering worden afgerond met een symposium in het Theater aan het Vrijthof in Maastricht. De architectuurroute leidt langs bouwwerken die vijftig architecten van buiten Limburg in deze provincie hebben gemaakt. Ook in andere provincies zijn zulke thematische routes uitgezet, zodat het geheel een landelijke architectuur-estafette oplevert. Beschrijvingen van de route zijn over ongeveer een week te krijgen bij de VVV's en bij Signe.

Rietveld Architectuur-publicist Nic Tummers: "De BNA wil de groeiende belangstelling voor architectuur begeleiden en stimuleren door tot 1 juli in alle BNA-kringen iets op touw te zetten. In Zuid-Limburg valt de start ervan samen met de Nieuwjaarsborrel van de BNA, die vrijdagavond vanaf 17.00 uur wordt gehouden in Galerie Signe in Heerlen. Daar zijn ook de twee tentoonstellingen." De route gaat langs bouwwerken van bijzondere betekenis. "Gebouwen van architecten als Bakema tot Rietveld. Er wordt in de beschrijving ook gewezen op de verdiensten van het gebouw, hoe het zich heeft ingepast in landschap en cultuurhistorie van de streek of juist niet. Daar zijn heel typische voorbeelden van. Zo heeft Gerrit Rietveld het huis dat hij aan de Zandweg in Heerlen bouwde specifiek voor die plek op die helling ontworpen. En veroorzaakten de typische gegevens waar Roosenburg rekening moest houden bij de bouw van het Oranje Nassau-kantoor in Heerlen, zoals mijschade-terrein en stadsrand, een doorbraak in het werk van deze architect", zegt Tummers. Hij zal vrijdagavond een nadere toelichting op de Architectuur Estafette geven.

Kleur Tummers is ook de samensteller van een kleine tentoonstelling bij Signe over de architecten Joz. Wielders (1883-1949), Jos. Klijnen (1887-1973), Frits Peutz (1896-19731) en Alphons Boosten (1893-1951). Op zondag 19 januari zal in Signe om 12.00 uur het Monumenten Inventarisatie Projekt MIP van de heer J. Starmans van de afdeling cultuur Provincie Limburg gepresenteerd. Starmans heeft architectonische projecten uit de jaren 1850-1940 geïnventariseerd. Een week later, zondag 26 januari, zal de beeldend kunstenaar Eugène Hennekens om 12.00 uur in Signe vertellen hoe hij kleur toepast in architectonische ruimten. Een voorbeeld daarvan is het gemeentehuis Margraten, waar Hennekens door middel van kleur, aangebracht in dunne doorschijnende lagen (glacis-techniek), een bepaalde sfeer heeftgeschapen. De tentoonstellingen bij Signe Heerlen zijn daar te zien van 11 t/m 26 januari. Donderdag tot en met zondag van 14-17 uur, Akerstraat 82a.

Maar liefst 62 jonge kunstenaars uit dertien Europese landen doen mee aan de zesde editie van de tentoonstelling Germinations. Samen laten zij zo'n 150 werken zien in de rechtervleugel van het Ludwig Forum in Aken.

Germinations is in 1980 in het leven geroepen door Duitse en Franse kunstacademies. Doel was studenten van kunstacademies met enige regelmaat de mogelijkheid te bieden hun werk internationaal te exposeren en jonge kunstenaars uit andere landen te ontmoeten. In de term Germinations is het Latijnse woord 'germen' verweven, dat 'kiem' betekent. Germinations toont werk van beginnende kunstenaars, allemaal jonger dan 35 jaar.

Dertien landen Bij de eerste tentoonstelling, Germinations 1 in 1982, waren alleen Franse en Duitse studenten van de partij. Later breidde het aantal deelnemende landen uit. Nederland was vanaf de vierde expositie, die ook in de Beyerd in Breda te zien was, aanwezig. Inmiddels is dit initiatief uitgegroeid tot een Europese aangelegenheid. Aan Germinations 6 doen dertien landen mee: Nederland, België, Frankrijk, Spanje, Portugal, Groot-Brittannië, Ierland, Duitsland, Denemarken, Griekenland, Hongarije, Tsjechoslowakije en Polen. Elk land kiest zelf zijn deelnemers. Studenten kunnen tot drie jaar na hun afstuderen meedoen aan de expositie.

Ruimtelijk Wat Germinations vooral wil laten zien is de grote verscheidenheid in het aanbod. Opvallend is dat de deelnemers het ruimtelijke werk verkiezen boven het platte doek. De ruimtelijke installaties zijn op de tentoonstelling koploper. Maar de schilderijen steken wel weer met kop en schouders uit boven de tekeningen, de fotografie en de textiel, die er nauwelijks te vinden zijn. Een enkeling kiest voor het modernere medium video. Maar al toont de expositie veelal ruimtelijke werken en schilderijen, de diversiteit daarin is zo groot dat vergelijkingen moeilijk te maken zijn. Als geïnteresseerd kunstkijker probeer je natuurlijk toch lijnen te ontdekken en voor de hand liggende vragen te beantwoorden: Is de kunst uit het noorden typisch noordelijk en die uit het zuiden typisch zuidelijk? Is het typisch Europese kunst? Reageren de studenten in hun werk op actuele politieke en sociale situaties? Zijn de kunstenaars uit de oostbloklanden, gezien het verleden, daar beduidend meer mee bezig dan de studenten uit het westen? Haken de kunstenaars in op traditionele stromingen?

Uitzonderingen Vragen te over, maar eensluidende antwoorden zijn daarop niet te geven. Zo reageren er evenveel deelnemers uit de oostbloklanden wel als niet op hun politieke situatie. Er zijn steeds te veel uitzonderingen om regels te bevestigen. Vervolgens kun je nog kijken naar de bijdragen van een bepaald land. Voor ons waren de Nederlandse deelnemers natuurlijk interessant. Dat warenRaymond Boekelder, Antonietta Peeters, Jolanda Slegers en Koen Vermeule. Daarvan spraken de schilderijen van Boekelder, net afgestudeerd aan de kunstacademie van Enschede, me het meest aan. Hij verbeeldt een onwerkelijke mechanische wereld, met robotmensen, radartjes en machines. De vele cilinderachtige vormen die hij voor zijn mensfiguren gebruikt, doen denken aan de Russische kunstenaar Malewitsj.

Wirwar Koen Vermeule, die studeerde aan de Tehatex in Tilburg, werkt als een van de weinigen met olieverf op papier. Over zijn papier wandelen kinderlijk getekende personen, volwassenen en kinderen. Antonietta Peeters, afgestudeerd aan de academie in Breda, maakte een groot oranje-bruin-paars doek dat de binnenkant van een oog voorstelt. Jolanda Slegers, oud-student van de academie in Den Bosch, houdt zich bezig met vogels. Maar wat een opgezette valk op een stoel doet, weet ik niet. Wat de kijker tussen deze wirwar van kunstwerken dan verder alleen kan doen, is de werken afzonderlijk van elkaar bekijken, zonder te zoeken naar allerlei vermeende samenhangen. Helaas kwam ik toen tot de ontdekking dat er geen èchte grote verrassingen op de expositie waren.

Glazen kubus Wel stond ik lang stil bij een werk van de Hongaar Attila Csörgö, vooral om het geheim van zijn techniek te doorgronden. Zijn Magnetfeder is een soort glazen kubus: het bestaat uit verticaal op de vloer geplaatste glasplaten, zo'n vierkante meter in oppervlak, die met behulp van kleine ronde zwarte magneetjes tussen die platen en één dunne metalen bandje om de hele kubus heen, keurig rechtop blijven staan. En ook bleef ik met een hele schoolklas even springen op de rode rubberen ringen die de Duitse Nicole Frenzel op de trappen bij de ingang van het museum had neergelegd.

Zelfportretten Mooi waren de tere werken van lappen zijde, mysterieus beschenen door lampen van Zuzanna Baranowska uit Polen en de merkwaardige zelfportretten van de Spanjaard Alberto Sánchez. Grappig vond ik de honden uit een metalen frame met plastic omwikkeld van de Tsjech Kubinsky; de enorme watermolecuul met ontelbare piepschuim-balletjes van de Miguel Lorente uit Spanje; de neon-gele pilaren waarmee de Duitse Katrin Glanz het landschap indoctrineert; de gevonden objecten van de Britse Una Rosa Smith die zelfs van een gootsteenontstopper iets moois weet te maken en de twee speelgoed-vrachtwagens die een tv met de afbeelding van de aarde erop proberen voort te slepen, bedacht door de Brit David Rothwell. Op Germinations 6 is heel wat te zien. Je ondergaat een waar bombardement van kunstwerken met soms iets moois en soms iets grappigs, maar echte verrassingen blijven uit.

Germinations 6, Ludwig Forum für internationale Kunst, Jülicherstra e 97-109 in Aken. Te zien tot en met 2 februari. Openingstijden: dinsdag tot en met zondag van 11.00 tot 19.00 uur en donderdag tot 22.00 uur.

* Werk van de Nederlander Raymond Boekelder.

* Werk van Nicole Frenzel.

Richt nooit een tentoonstelling over planten in. Tenminste niet als er aan de uitgang geen zakjes met zaden, stekjes, potjes met planten en uitgebreide kweekvoorschriften te krijgen zijn voor de bezoekers.

Dat is de les die de Vrije Universiteit van Amsterdam ruim tien jaar geleden leerde bij het eeuwfeest, toen de beheerder van de botanische tuin Daan Smit op het idee kwam om een kleine tuin van bijbel-planten in te richten. Hij werd bedolven met verzoeken om meer informatie, bijvoorbeeld of de 'leliën des velds' ook in Nederland geteeld kunnen worden, als al bekend is om welke leliesoort het precies gaat. Uit welke doorn de doornenkroon van Jezus was gevlochten, en of er nog mosterdzaadjes te krijgen zijn van de bekende parabel. En hoe het zit met de winterhardheid van gewassen als olijf, vijgeboom, amandel of granaat-appel. Daan Smit kwam er niet onderuit, onder het schrijven van het boek Planten uit de bijbel. Het is een prachtig plaatwerk geworden vol mooie foto's en overlopend van interessante bijzonderheden en botanische wetenswaardigheden. Een honderdtal planten, uiteraard uit het West-Aziatische en Mediterrane gebied, komen aan de orde, elk voorzien van precieze behandelvoorschriften en zaai- en stekmethodes. Januari en februari zijn traditioneel de maanden waarin plantenliefhebbers naar hun zaden omzien en zich gaan afvragen wat er voor het komende seizoen opgekweekt en vertroeteld moet worden. Mensen die hun tuintje een bijbels aanzien willen geven met opvallende heesters of zelfs bomen, moeten er wel rekening mee houden dat ze in veel gevallen op de wat moeizame kuipteelt moeten overgaan. Kuipteelt, dat is het opkweken van bomen en struiken in forse potten, die van half mei tot half oktober de tuin in kunnen en in de wintermaanden binnenshuis een plekje moeten krijgen. Bij elke plant vermeldt Smit ook, geheel in de christelijke traditie van de Vrije Universiteit, om welke bijbelpassage het gaat. Daarbij valt op, dat de bijbel vooral algemene plantennamen gebruikt als 'leliën, distels, doornen, netels, bittere kruiden', soms ook bloemen des velds of gewoon groenten. Voor al die plaatsen gaat Daan Smit na welke plant precies bedoeld wordt in termen van het systeem van Linnaeus: familie- en soortnaam. Voor de aanduiding 'distel' bij Jesaja, levert dat bijvoorbeeld de statige Mariadistel (Silybum marianum) op met haar fraai wit-gevlekte bladeren, die volgens de legende hun kleur kregen door melk uit de borsten van Maria. Jammer genoeg laat de foto van de Mariadistel de fraaie bladkleur niet voldoende uitkomen. Een andere fascinerende bijbelplant is de alruin (Mandragora officinarum), een aardappel-neef, vooral beroemd om de penwortel in de vorm van een mannetje of vrouwtje. Volgens de geneeskunde uit die dagen tot in de late middeleeuwen gold de alruinwortel als geneesmiddel voor alle kwalen. 'Pisdief' werd de plant ook genoemd, omdat men dacht dat ze ontsproot uit de urine en het sperma van de gehangenen onder de galg. Smit noemt uiteraard het bloed van de gekruisigden als oorsprong van de alruin, geheel tegen zijn historische achtergrond in. Mensen die ooit alruin-zaden op de kop weten te tikken - de botanische tuin bij kasteel Elsloo is een goed adres - moeten zich wel realiseren dat de alruin een vorstkiemer is, waarvan de zaden vaak een hele winter lang moeten liggen voordat ze tot kieming overgaan.

Daan Smit. Planten uit de Bijbel. Hun herkomst en hun gebruik door de eeuwen heen, Uitgeverij Michon, Helmond, f 52,50.

Wat is de overeenkomst tussen een vijandelijk vliegtuig en een wild varken? Ze worden allebei neergeschoten zodra ze over de grens komen. Wilde varkens die het wagen op de Meinweg de Duits-Limburgse grens over te komen, worden neergeknald door de Wildbeheereenheid Roerstreek. Mensen die letterlijk heer spelen over het wild. Heer van leven en dood. Maar wie heeft die omhooggevallen koekebakkers het recht gegeven alle varkens neer te knallen? Zover ik begrepen heb het ministerie van Landbouw. Doodschieten van dieren valt onder Bukman. Volgende vraag: waarom worden die vreedzame knorren neergeschoten? Omdat er te veel zouden zijn. Jagers tellen zelf hoeveel er zijn en beslissen heel soepel: zoveel knallen we er neer. Controleert dat iemand? Varkens vernielen ook akkers, zeggen de jagers. Uitroeien dus. Nou heb ik de lieden die in hun vrije tijd schietend over velden en wegen gaan nog nooit veel belangstelling voor de boerenstand zien hebben. Alleen als ze er wat aan kunnen verdienen, denk ik. Maar vooruit.

Er zijn ook weinig akkers in het Nationaal Park Meinweg, het is al bos wat je ziet, en hei. Je zou een afrastering om die akkers kunnen zetten, denk je dan. Ha: gebeurt al. Alleen: er wordt regelmatig een gat in geknipt. Varkens kunnen dan een maaltje maïs smikkelen, en dan mogen jagers weer knallen. Nog een vraag: van wie zijn die varkens? Van niemand. Waarom mogen die jagers dan...? Dat is nu eenmaal zo in Nederland. En als het varken geschoten is, is het van de jager. Zo'n arme sloeber moet in zijn vrije tijd de hei op om de natuur te redden, mag hij dan zo'n varken duur verkopen?

Het probleem is inmiddels zeer helder: er zijn varkens die er misschien niet mogen zijn, en er zijn mensen die te veel geld hebben en niet de cultuur daar iets fatsoenlijks mee te doen. Ze kopen een geweer, bouwen een toren van waaruit ze kunnen knallen, voeren de varkens (jazeker, een mager varken brengt te weinig op, en je schiet eerder mis), en bij volle maan gaat het feest beginnen. Pang, pang, recht tussen de ogen, is dat nummer 21 of 22? Er is meer leed in de wereld, maar waar ik niet tegen kan is dat geen van die lieden de moed heeft te zeggen dat hij puur voor de lol dieren neerknalt.

Het is ongemerkt voorbijgegaan. In september was het een kwarteeuw geleden dat het hoger algemeen vormend onderwijs, algemeen bekend als havo, in Limburg van start ging. Dat wordt alsnog gevierd, volgende week donderdag met een symposium in het Sittardse Walramcollege. Veel reden tot feesten is er echter niet, want het havo is zowat de meest verguisde onderwijsvorm van Nederland. De havo is bedoeld als voorbereiding op het hoger beroepsonderwijs (hbo), maar daar is weinig van terechtgekomen. Een logische vraag daarom: heeft de havo nog toekomst? kwarteeuw havo hebben. Volgens rector J. P. van Bree is een van de grote problemen bij de havo de vierde klas. "Dat is een vergaarbak. Er komen leerlingen van de mavo, van de derde havo, van drie of vier vwo, en je hebt altijd een hele club doubleurs. Begin daar eens aan. Wij hebben een opstapprogramma, waarin we de basisstof compleet herhalen. En we proberen vooral iets te doen aan motivatie en mentaliteit."

Motivatie Dat is meteen het tweede probleem: mentaliteit en motivatie deugen niet. Hbo-studenten die van de havo komen, hebben daar te weinig van in huis, hoor je alom. Vooral bij het hoger technisch onderwijs. Daar zou je met havo weinig of niets te zoeken hebben. "Zo erg is het niet", zegt John Bijsmans, voorzitter sectordirectie Techniek van de Hogeschool Heerlen. "We krijgen mensen van de havo die in één ruk hun hts-diploma halen. Maar dat zijn uitzonderingen. Ik blijf echter volhouden dat een student die havo heeft en een goed gemotiveerde instelling, dat die een behoorlijke kans heeft zijn diploma te halen. Als het niet in vier jaar is, dan toch in vijf." Nog maar twintig procent van de Heerlense hts'ers heeft havo. Dat is bijna 35 geweest. En slechts de helft van hen haalt het diploma, hoewel het zeker niet de slechtsten zijn die naar de hts gaan. Dat zijn geen fraaie cijfers. Bijsmans: "Bepaald niet. We beraden ons uiteraard wat we moeten doen. Ik heb in de commissie-Van Wieringen gezeten, die de aansluiting havo-hbo bestudeerd heeft. Een van de conclusies was: ga op de havo al een beetje beroepsvoorbereidend werken."

Beroepsvoorbereiding Op sommige havo's gebeurt dat al. Sittard en Maastricht hebben havo's waar leerlingen de kans hebben twee of drie beroepsvoorbereidende vakken te volgen. Geen gewone havo's. Ze hebben alleen de twee hoogste klassen, en de leerlingen zijn verplicht minimaal twee beroepsvoorbereidende vakken te kiezen. Vakken die ze in het hoger beroepsonderwijs ook kunnen kiezen. Een gewone scholengemeenschap heeft geen docenten in huis voor die vakken. De Sittardse havo heeft daarom onderdak gevonden bij het Walram College in Sittard, een mbo-instituut (middelbaar beroepsonderwijs). Daar zijn gespecialiseerde docenten.

Spelactiviteiten Michiel Eijkelhardt, afdelingshoofd van de havo van Walram, meestal havo/mbo genoemd: "Wij hebben bijvoorbeeld bedrijfseconomie en informatica te bieden. Verder gezondheidskunde. Dat is geen biologie, wat nogal eens gemeend wordt. Belangrijke thema's zijn voeding, hygiëne en milieu. Veel leerlingen kiezen dat vak in combinatie met biologie en scheikunde, en dan heb je al drie vakken van de HBO-V opleiding in Sittard." Dat is de Sector Gezondheidszorg van de Hogeschool Sittard. Andere beroepsgerichte vakken zijn spelactiviteiten (samen met het CIOS, opleiding voor sportleraar), en omgangskunde. "Wij horen dat er van onze studenten op de pabo vrijwel niemand mislukt. Integendeel: ze doen het beter dan vwo'ers. Dat komt met name door die vakken omgangskunde en spelactiviteiten."

Ideaal Ook studenten die met havo/mbo naar de heao willen, hebben geen al te grote moeilijkheden. Het zou dus een ideale opleiding zijn. Zo ideaal, dat je je af moet vragen: waarom doeken we de havo niet op en maken er allemaal zulke scholen van? "Dat kan natuurlijk niet", zegt Eijkelhardt. "Wij hebben alleen bovenbouw. Je zou dus van school moeten veranderen. Niet iedereen wil dat." Verder zijn er moeilijkheden als je met diploma havo/mbo naar het atheneum wil. Dan moet je twee of drie nieuwe vakken kiezen, want beroepsvoorbereidende vakken heeft het atheneum niet. Eijkelhardt: "Klopt, maar onze opleiding is niet bedoeld om naar het vwo te gaan, maar als betere voorbereiding voor een hbo-studie dan de gewone havo biedt."

Niet zo ver De gewone havo denkt daar natuurlijk anders over. Dat er iets moet veranderen is duidelijk. Maar niet iedereen wil echte beroepsgerichte vakken. Het ministerie van Onderwijs gaat doorstroomprofielen verplicht stellen, om de overgang naar het hbo makkelijker te maken. Dat houdt in dat havo-leerlingen niet meer willekeurig vakken kunnen kiezen voor het eindexamen. Er komen drie of vier basispakketten: talen, economie, exacte vakken. Misschien wordt een zevende eindexamenvak verplicht voor de havo. Beslissingen zijn er echter nog niet genomen. Misschien wordt eerst de basisvorming afgewacht, die volgend jaar augustus begint. En zo sukkelt de verguisde havo verder naar het jaar 2000.

vader van de Hobbits - wordt dit jaar wereldwijd herdacht met nieuwe uitgaven, tentoonstellingen en symposia. Tot en met donderdag wordt in het Kármann Auditorium, in het S-Forum en in de openbare bibliotheek van Aken een Tolkien-symposium gehouden. Veertien deskundigen uit tien landen houden in het Engels lezingen over de schrijver die een wereld van fantasiewezens schiep en die in Oxford een hooggewaardeerde hoogleraar in de Oud-Engelse taal-en letterkunde was. In het tijdperk van de hippies en de opkomst van het studentenprotest kwam John Ronald Reuel Tolkienmet de romantrilogie'In de van van de Ring' (1954/55). Al in 1937 schreef Tolkien zijn sprookje 'De Hobbit'. Tolkien laat fantastische wezens wonen in het rijk van de Middenaarde. Het is vaak als een visioen van een "betere wereld" berschouwd, een wereld verlost van wurgende technologie en stress. Tolkiens boeken leidden vooral in Engeland tot een cultus, een vermenselijkte hobbit-droom van fantasie gemengd met wat magie. Er werden verenigingen van Hobbit-fans opgericht, Bo Hansons Hobbit-muziek werd populair en de Amerikaans Hobbit-tekenfilm draaide voor volle bioscopen.

De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag herdenkt dit voorjaar ook de honderdste geboortedag van Tolkien. Van 24 april tot en met 5 juni is er een groots opgezette overzichtstentoonstelling. Zowel de romans van Tolkien als zijn werk als hoogleraar in de Angelsaksische taal- en letterkunde worden met uitgaven, foto's en documenten berlicht. Tolkien was ook een inspiratiebron voor schilders, musici en andere auteurs. In 1958 bracht Tolkien een bezoek aan Nederland. De tentoonstelling wordt samengesteld met hulp van 'Unquendor', het Nederlands Tolkiengenootschap. Uitgeverij Het Spectrum, die in Nederland de boeken van Tolkien uitgeeft, komt met een luxe editie van 'In de ban van de Ring'. Ook worden enige evenementen samen met het Tolkiengenootschap voorbereid.

Meisjes en jongens die qua intelligentie minder begaafd zijn, vinden zelden een goede plek op de arbeidsmarkt. Een experiment in Brabant probeert deze groep jongeren tussen de 16 en 20 jaar weg te halen van de rand van de maatschappij. Met succes. - Projecten voor moeilijk lerende jongeren succesvol Minder begaafd, toch echte baan

Gestimuleerd door het Provinciaal Steunpunt Werkgelegenheid (PSW) in Den Bosch worden op vijf plaatsen in Brabant met succes jongeren individueel naar een betaalde baan toe begeleid.

Dat lukt niet altijd, zegt Peer Verkuijlen, staffunctionaris van het PSW. "Er zijn altijd jongeren voor wie een gewone betaalde baan niet haalbaar is. Daar moet je je bij neerleggen. En het is belangrijk dat op tijd te doen. Je moet soms al in een vroeg stadium vaststellen dat iemand beter af is met een baan bij de sociale werkvoorziening. Of bij plaatsing in een internaat."

Andere koers Niet iedere betrokken jongere heeft de capaciteiten om zich zelfstandig door het leven te slaan. Wordt dat vastgesteld, dan heeft de jongere er baat bij als tijdig voor hem, en samen met hem, een andere koers wordt uitgestippeld. Een onderzoek van het PSW in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken, bevestigde in 1989 voor Noord-Brabant de indruk dat het in den lande slecht gesteld is met de kansen voor jongeren die voortgezet speciaal onderwijs hebben gevolgd. In de periode 1980-1989 bleek gemiddeld per jaar slechts 35 procent van die jongeren een betaalde baan te hebben gevonden. Gemiddeld ruim zes van de tien jongeren waren dus aan de kant blijven staan.

Stage Verkuijlen: "We moeten daarbij de aantekening maken dat veel van die jongeren de baan kregen nadat ze bij het betrokken bedrijf stage hadden gelopen. Maar een stagiair krijgt een goede begeleiding. In de betaalde baan valt die begeleiding weg en dat heeft vaak tot gevolg dat de jongere het in zijn werk toch niet redt. Dat betekent dus dat het percentage van 35 eigenlijk een geflatteerd cijfer is. De werkelijkheid blijkt op langere termijn ongunstiger te zijn." Het onderzoek had tot gevolg dat het PSW in staat werd gesteld in Noord-Brabant aan de slag te gaan om te trachten de betrokken jongeren meer kansen te bieden.

Intensief Bij de opzet van de vijf projecten was van het begin af aan duidelijk dat de instantie die een jongere aanmeldt bij de coördinator van het project, ten opzichte van die jongere een rol in diens begeleiding zou moeten blijven vervullen. En de begeleiding is intensief. Die begint uiteraard met een gesprek met de jongere zelf, met diens ouders of verzorgers, ook in de huiselijke omgeving van de jongere. Daar wordt schriftelijk verslag van gedaan, waarna in overleg wordt besloten welke stappen volgen. Daartoe kunnen behoren een medische en psychologische test, het activeren van de jongere, het verder scholen, het laten opdoen van werkervaring.

Succes De aanpak blijkt tot succes te kunnen leiden. Het project Eindhoven-Kempenland is daar het beste voorbeeld van. Daar kregen de twee coördinatoren van het project in 1989 meteen de zorg voor 80 jongeren. Twee jaar later kan worden vastgesteld dat 70 procent van hen een betaalde baan in het vrije bedrijf heeft gekregen. Vooral het midden- en kleinbedrijf blijkt goede mogelijkheden te bieden. Peer Verkuijlen: "Daar kent de baas zijn mensen vaak nog persoonlijk. Dat betekent dat hij gemakkelijk een oogje in het zeil kan houden. Of ervoor kan zorgen dat iemand anders dat voor hem doet."

Internaat Maar de 30 procent die, ondanks de individuele begeleiding, niet aan een baan geholpen kon worden? Verkuijlen: "Die jongeren zijn bij de Sociale Werkvoorziening terechtgekomen. Of in een internaat. Of ze zijn op een andere manier door een hulpverlenende instantie opgevangen. Bijvoorbeeld in een gezinsvervangend tehuis. Of in een project begeleid kamerbewonen." Niemand die ooit bij een project betrokken is geweest wordt aan zijn lot overgelaten, aldus Verkuijlen. "Inderdaad, dat kost veel inspanning. Maar de resultaten zijn er naar."

* Georgische oppositietroepen hebben gisteren het vuur geopend op duizenden deelnemers aan een demonstratie ten gunste van de verdreven president Zviad Gamsachoerdia. Een onbekend aantal demonstranten raakte gewond. De demonstratie begon bij het station in de hoofdstad Tbilisi, waar demonstranten met de rood-wit-blauwe Georgische vlag zwaaiden en portretten van Gamsachoerdia omhoog hielden. Toen zich ongeveer 4.000 demonstranten hadden verzameld, zette de menigte zich in beweging door de stad. Een groep gewapende mannen, van wie sommigen maskers droegen, verscheen en begon op de demonstranten te schieten. Ook werden rookbommen afgevuurd (foto). De menigte begon daarop in paniek alle kanten op te rennen. Het was de tweede keer dat gewapende leden van de oppositie het vuur openden op vreedzaam demonstrerende aanhangers van Gamsachoerdia. Afgelopen vrijdag vielen er zeker twee doden en 25 gewonden toen het vuur werd geopend op een menigte bij het station. De Militaire Raad, die in Georgië de macht heeft overgenomen, zwoer gisteren alles te doen om de gevluchte president te arresteren en hem voor het gerecht te brengen.

De Palestijns-Jordaanse delegatie hervat de vredesonderhandelingen over het het Midden-Oosten. De Palestijnse onderhandelaars kregen daarvoor toestemming van de bevrijdingsorganisatie PLO nadat de VN-Veiligheidsraad in de nacht van maandag op dinsdag Israël had veroordeeld voor het besluit twaalf Palestijnse activisten uit te wijzen uit de bezette gebieden.

naar Washington vliegen. Daar het vrijdag de islamitische gebedsdag is en zaterdag de joodse sabbath zullen de partijen bij het overleg elkaar pas zondag op zijn vroegst ontmoeten. De Israëlische delegatie is al vanaf maandag in Washington voor de besprekingen die oorspronkelijk gisteren zouden beginnen. De vertegenwoordigers van Jordanië, Syrië, Libanon en de Palestijnen stelden hun vertrek echter uit uit protest tegen de deportatie van de twaalf Palestijnen.

Intrekken De resolutie werd met algemene stemmen door de vijftien leden aangenomen. In de resolutie wordt Israël gevraagd het besluit tot verbanning onmiddellijk in te trekken. Tevens moet Israël, krachtens de resolutie, zorgen voor de veilige en onmiddellijke terugkeer van degenen die reeds gedeporteerd zijn. Hanan Ashrawi, de woordvoerster van de Palestijnse delegatie toonde zich "uitermate tevreden" over de veroordeling van Israël door de Veiligheidsraad. "Wij verwachten dat de resolutie geen dode letter blijft en in een lade verdwijnt, maar juist wordt omgezet in daden", aldus Ashrawi.

Terreur Ehud Gol, woordvoerder van de Israëlische premier Shamir, reageerde gisteren teleurgesteld over "de eenzijdige en onrechtvaardige resolutie van de Veiligheidsraad, waarin in het geheel geen gewag wordt gemaakt van de moorden en de terreur tegen Israëlische burgers". Gol zei dat Israël doorgaat met "het nemen van maatregelen tegen alle personen die aanzetten tot terreur en geweldpleging". Hij voegde hieraan toe dat Israël zich tegelijkertijd blijft inzetten voor het vredesproces. De resolutie van maandagavond is de krachtigste veroordeling van Israël wegens de uitwijzing van Palestijnen sinds ruim vier jaar geleden in de bezette gebieden de opstand uitbrak.

Van den Broek Minister Van den Broek brengt volgende week maandag en dinsdag bezoeken aan achtereenvolgens Syrië, Jordanië en Israël. Voornaamste onderwerp van gesprek is het vredesproces in het Midden-Oosten, en de wijze waarop de landen van de Europese Gemeenschap daaraan een bijdrage kunnen leveren.

De NAVO heeft gisteren in beginsel besloten formele betrekkingen aan te knopen met de voormalige Sovjetrepublieken die lid zijn van de Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) door ze uit te nodigen voor de nieuwe Noordatlantische Samenwerkingsraad. De zestien NAVO-leden stemden in beginsel ermee in dat de republieken gevraagd worden toe te treden tot het nieuwe forum als die internationaal worden erkend.

Wolfgang Berghofer, burgemeester van Dresden in de laatste jaren van de DDR, heeft bekend dat hij de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in mei 1989 vervalst heeft. De vroegere politicus van de communistische partij (SED) heeft gisteren, op de eerste dag van zijn proces in Dresden, gezegd dat hij heeft laten knoeien met de cijfers. Hij legde er de nadruk op dat hij had gehandeld volgens instructies van de partij. In dit verband beschuldigde hij onder meer de toenmalige sterke man in Dresden, de regionale partijleider Hans Modrow. Deze is later korte tijd premier van de DDR geweest.

Voor het eerst sinds de revolutie van 1917 hebben de Russen gisteren het Kerstfeest als een nationale feestdag gevierd. Nadat maandagavond in verscheidene kerken in Moskou de nachtmis was gevierd, was een mis op het Rode Plein het hoogtepunt van de plechtigheden van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Daarbij gaf patriarch Aleksej II de duizenden toehoorders vanuit de Basiliuskathedraal de zegen.

President Bush heeft Japan onverbloemd laten weten dat hij meer dan alleen cosmetische maatregelen wil om de ongelijkheid in de onderlinge handel weg te werken.

De Amerikaanse president was gisteren maar net in Japan aangekomen of hij liet weten dat "we in het belang van de vrije handel overeenkomsten willen die een permanente verbetering inhouden van de toegang tot de Japanse markt en van de verkoop van Amerikaanse produkten in Japan". Bush heeft in dit verkiezingsjaar te maken met een sterke vermindering van het vertrouwen van de Amerikaanse bevolking. Hij ziet geen kans om de kwakkelende economie van zijn land tot bloei te brengen en dat nemen de kiezers hem kwalijk. Een van de oorzaken van de slecht economische situatie zijn volgens Bush de handelsbelemmeringen die Japan hanteert. Hij begon zijn offensief met de opening van een Amerikaanse speelgoedwinkel in de Japanse stad Kashahira, een vestiging die speelgoedhandelaren in Japan lange tijd geprobeerd hebben tegen te houden.

De uitstoot van kooldioxyde (CO2) stijgt zo snel dat het kabinet met extra maatregelen moet komen. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). CO2 zorgt voor opwarming van de aarde waardoor het klimaat ernstig wordt verstoord. Het kabinet streeft ernaar om de CO2-uitstoot deze kabinetsperiode te stabiliseren. Volgens het CBS is, vooral door de toename van het autoverkeer, de CO2-uitstoot in 1991 met zes miljoen kilo toegenomen. Brandstof is verantwoordelijk voor driekwart van de totale uitstoot. Over de industriële uitstoot van CO2 zijn nog geen cijfers voorhanden. Volgens professor Reijnders van de Stichting Natuur en Milieu (SNM) is de stijging een verdrievoudiging van de stijging van de CO2-uitstoot gedurende de hele jaren tachtig.

Algerije bouwt niet aan de eerste islamitische atoombom. Het bericht, afkomstig van de Britse Sunday Times, dat Irak na de nederlaag in de Golfoorlog tien ton uranium naar Algerije heeft getransporteerd klopt niet. Dat heeft de Algerijnse premier Sid Ahmed Ghozali gezegd. Ghozali riep de informanten van de Sunday Times op met bewijzen te komen of anders hun beschuldigingen in te trekken. Hij benadrukte dat Algerije controle door het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA) in Wenen toestaat. Een IAEA-woordvoerder verklaarde gisteren voor de Duitse radio dat zijn organisatie geen aanwijzing heeft over een mogelijk transport van Iraaks uranium naar Algerije. Vertrouwen Op het verwijt dat Algerije het verdrag tegen de verspreiding van kernwapens niet heeft ondertekend reageerde Ghozali met de opmerking dat Israël het verdrag ook niet heeft ondertekend, maar wel over 180 atoomkoppen beschikt. Israël ontkent overigens het bezit van atoomkoppen. De Algerijnse premier riep de buitenwereld op het vertrouwen in zijn land niet te verliezen na een eventuele machtsovername door het fundamentalistische Islamitische Bevrijdingsfront (FIS). "Het FIS heeft beloofd de internationale verdragen te respecteren", aldus Ghozali. Het FIS boekte vorige maand tijdens de eerste ronde van de Algerijnse parlementsverkiezingen een grote overwinning. Op 16 januari volgt de tweede ronde. Iran De Amerikaanse krant The Los Angeles Times heeft gisteren geschreven dat Iran bezig is een enorm wapenarsenaal op te bouwen door middel van geheime transacties met Rusland, Noord-Korea en andere landen. Iran zal binnen afzienbare tijd de overheersende macht zijn in de Golf. De Iraanse aankopen zouden ondermeer SU-24 gevechtsbommenwerpers van Sovjet-makelij, MIG-29 gevechtsvliegtuigen, tanks, raketten, moderne wapensystemen en nucleair onderzoeksmateriaal omvatten.

De werknemers van Philips staan zware tijden te wachten. Ze zullen niet te beroerd moeten zijn om een uurtje over te werken, op zaterdag achter het bureau plaats te nemen of zelfs hun vakantie te laten schieten voor de baas. Die boodschap kregen kregen ze gisteren van hun president J. Timmer. Via een satelliet-televisieverbinding sprak hij hij zijn werknemers in ruim 1000 vestigingen in 18 Europese landen toe. Volgens Timmer moeten ze zware offers brengen om het concern Philips weer gezond te maken. "De organisatie zal blijvend moeten overschakelen op een hogere versnelling. Er moet een einde komen aan de 'van negen tot vijf' cultuur. Als het werk langer duurt, of in de weekeinden moet gebeuren of tijdens de vakantie, dan moet dat kunnen", aldus Timmer tijdens de zogenaamde Customer Day die het startsein gaf voor een grootscheepse campagne om het concern meer klantvriendelijk te maken. "Als Philips in de wereld wil concurreren dan zijn blijvend ingrijpende maatregelen nodig. Dat is vervelend maar we kunnen er onze ogen niet voor sluiten", aldus Timmer, die nog zei dat de werknemers van Philips niet hoeven te veranderen in 'Japanse workaholics'. Workaholics "Workaholics alleen is voor mij al voldoende. Het hoeven geen Japanners te worden. Wèl is het verstandig om de Japanners te bestuderen, van hen te leren en hen vervolgens op hun eigen manier te verslaan."

Imelda Marcos, de weduwe van de Filipijnse ex-dictator Ferdinand Marcos, zal meedoen aan de presidentsverkiezingen in de Filipijnen. De 61-jarige weduwe van de zes jaar geleden door een revolutie verdreven president Ferdinand Marcos maakte haar besluit gisteren bekend in een rechtszaal in Manila, enkele minuten nadat ze zich niet schuldig had verklaard aan zes aanklachten wegens corruptie. ik besloten mij kandidaat te stellen voor het presidentschap", liet Imelda de pers weten. Ze riep de leiders van de oppositionele Nationalistische Partij (NP) op tijdens een congres op 26 januari één kandidaat te kiezen. "Ik zal mij aan dit partijcongres onderwerpen." De huidige presidente Corazon Aquino beschuldigde zij ervan "een zieke en misleide regering" te voeren. De verkiezingen moeten op 11 mei plaatsvinden. Aquino heeft laten weten dat ze zich niet herkiesbaar stelt, maar waarnemers menen dat ze wellicht van mening zal veranderen nu Marcos wel meedoet. Ferdinand en Imelda Marcos werden in 1986 door een volksopstand de Filipijnen uitgejaagd. Na zes jaar ballingschap in de Verenigde Staten keerde Imelda in november terug in haar land, waar ze werd opgewacht door een enthousiaste menigte aanhangers. Tegen de weduwe lopen 47 strafklachten en 33 civiele procedures wegens vermeende verrijking door haar en haar man tijdens diens ambtsperiode.

Na de Cuba-crisis van 1962, die de wereld aan de rand van een nucleaire oorlog bracht, hebben Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov en de toenmalige Amerikaanse president John F. Kennedy elkaar een twaalftal brieven geschreven die een opvallend verzoenend karakter hadden. Uit de correspondentie, die gisteren door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken openbaar is gemaakt, blijkt dat Chroesjtsjov Kennedy heeft voorgesteld de Amerikaanse basis Guantanamo op Cuba te sluiten en de Duitse kwestie op te lossen. Wat de Cuba-kwestie betrof meende de Sovjetleider dat Moskou een overwinning had geboekt. Hij was bereid zijn raketten van het eiland terug te trekken na Kennedy's "verzekeringen dat U Cuba niet zult aanvallen en anderen niet zal toestaan dat te doen". Chroesjtsjov sprak suggesties tegen als zou Cuba als springplank dienen voor een Sovjetaanval op de Verenigde Staten. "Denkt U werkelijk dat we in militaire zaken zo kortzichtig zijn om Cuba als bruggehoofd te gebruiken voor een oorlog tegen de Verenigde Staten? Dat is belachelijk!" De Sovjetleider stelde Washington voor de Amerikaanse basis Guantanamo op Cuba te sluiten. "Guantanamo drukt alleen maar op uw begroting en is een zware morele last. Dit zou een goede voorbereiding zijn voor een akkoord tussen u en ons over de opheffing van alle militaire bases." Chroesjtsjov vond dat die overbodig waren geworden door de ontwikkeling van kernwapens. In zijn volgende brieven ging Kennedy niet op de suggestie in. Wel hief hij de marineblokkade rond Cuba op. Na Cuba zou Duitsland wel eens de nieuwe brandhaard in de Koude Oorlog kunnen worden, schreef Chroesjtsjov op 20 december 1962. Daarom stelde hij voor zonder concessies een vredesverdrag te ondertekenen, alleen de kwestie van de Westelijke troepen in West-Berlijn moest nog worden opgelost. Ondanks meningsverschillen had Chroesjtsjov liever met Kennedy te maken dan met de republikein Richard Nixon, die bij de presidentsverkiezingen van 1960 het onderspit delfde. "U slaagde erin uw tegenstander, mister Nixon, helemaal vast te pinnen", schreef hij aan de Amerikaanse president. "Daar hebben wij geen traan om moeten laten." In een latere brief zei hij te verwachten dat Kennedy nog eens zes jaar president zal zijn, "hetgeen ons zeker aanspreekt". Maar Chroesjtsjovs prognose werd niet bewaarheid: op 22 november 1963 werd Kennedy vermoord.

Marcel van Dam wordt de belangrijkste man in de nieuw op te richten produktie-vennootschap VARA/Veronica. Dat zegt Veronica-voorzitter Van der Reijden deze week in een interview met het weekblad Elsevier. Van der Reijden zal bij de commerciële samenwerking tussen beide omroepen voorzitter blijven van de Veronica Omroep Organisatie. De juridische constructie voor samenwerking tussen Veronica en VARA is tot in detail uitgewerkt. De verenigingen zullen beide een stichting oprichten. Vervolgens zullen beide stichtingen een besloten vennootschap (BV) in het leven roepen. De plannen voorzien verder in een produktiebureau en een advertentiebedrijf. Van een fusie wil Van der Reijden niet horen. De twee verenigingen zullen de eerste tijd afzonderlijk blijven voortbestaan, zo zegt hij.

Bij de komende reorganisatie bij de Rabo-bank zijn gedwongen ontslagen niet aan de orde. Daarover zijn vakbonden en hoofddirectie van de Rabobank het gisteren eens geworden. Maandag en gisteren legden enkele tientallen chauffeurs van de Rabo het werk neer uit protest tegen het feit dat de Rabo-top aanvankelijk weigerde om te garanderen dat er geen gedwongen ontslagen zouden vallen. De reorganisatie betreft de afdelingen transport, drukkerij, postkamer en magazijn. De bank wil die afdelingen de komende vier jaar inkrimpen en het werk grotendeels uitbesteden aan andere bedrijven, omdat dat goedkoper is. De vakbonden zijn blij met het bereikte akkoord. Temeer omdat er later deze maand nog onderhandeld moet worden over de sociale gevolgen van een grootscheepse reorganisatie die er de komende jaren bij de Rabo-banken op stapel staat. Bij die reorganisatie zullen maximaal 2000 arbeidsplaatsen verdwijnen.

Het lijndienstvervoer in de luchtvaart is vorig jaar met vier procent afgenomen. In het internationale vervoer bedroeg de vermindering vijf procent. Dat blijkt uit voorlopige cijfers van de International Civil Aviation Organization (ICAO). de luchtvaart een stap terug moet doen. De belangrijkste oorzaken zijn de verslechtering van de internationale economische situatie en de Golfoorlog. Vanaf oktober trad er een herstel op. Passagiers Het totale vervoer (passagiers, vracht en post) nam af van 235.180 miljoen tonkilometer tot ongeveer 225.000 miljoen tonkilometer en het internationale transport nam af van 130.810 tot 124.000 miljoen tonkilometer. Het aantal vervoerde passagiers daalde met drie procent tot 1.125 miljoen. Op internationale vluchten was er een tweemaal zo sterke vermindering tot 262 miljoen passagiers.

Stoelen Het totale aantal door passagiers afgelegde kilometers daalde met vier procent tot 1.815 miljard. Doordat de capaciteit aan stoelen minder sterk afnam, verminderde de gemiddelde bezettingsgraad van 68 tot 66 procent. Op de internationale routes was er een achteruitgang van 69 tot 66 procent. Ook het vervoer van vracht en post verminderde, in beide gevallen met vier procent tot respectievelijk 56.500 miljoen tonkilometer en 5.120 miljoen tonkilometer. Bij post kwam dit volledig voor rekening van het binnenlandse verkeer. Internationaal was er een lichte groei van 0,5 procent.

De EOE-Optiebeurs heeft vorig jaar naar de omzet gerekend haar plaats als grootste van Europa moeten afstaan aan de Deutsche Terminbörse (DTB). Dat heeft directeur drs. T.E. Westerterp in zijn nieuwjaarsrede verklaard. DTB is pas in januari 1990 van start gegaan en heeft groot succes met het werken met beeldschermen in de optiehandel (Amsterdam werkt nog met een marktvloer waar de handelaren hun zaken doen). De tweede plaats van de Optiebeurs wordt nu ook bedreigd, want de eveneens volledig gecomputeriseerd werkende Zwitserse Soffex is sterk in opmars. Westerterp is voorstander van de invoering van handel met behulp van computers. Dit jaar zal de Optiebeurs moeten beslissen of het huidige systeem wordt vervangen door beeldschermhandel. De omzet van de EOE-groep (optiebeurs, financiële termijnmarkt en agrarische termijnmarkt) is vorig jaar met 11,2 miljoen contracten nagenoeg gelijk gebleven aan die van 1990. De opties namen 93,7 procent van de omzet voor hun rekening, de termijncontracten 6,3 procent. Volgens Westerterp blijkt daaruit dat Amsterdam nog steeds meer een optiecentrum is dan een centrum voor termijnhandelscontracten. Over de inkomsten mag de groep volgens haar directeur niet ontrevreden zijn. Er werd genoeg verdiend om weer een gewoon dividend van f 30.000 per zetel uit te keren. Dat betekent dat de nettowinst ten minste f 11 miljoen heeft bedragen, maar Westerterp denkt dat de winst dichter in de buurt van f 15 miljoen is uitgekomen.

Uitgever VNU blijft gezien de gang van zaken bij de eerdere prognose dat de nettowinst over 1991 met ongeveer 20 procent zal achterblijven bij die van 1990. In een nieuwjaarsrede gisteren zei bestuursvoorzitter drs. J.L. Brentjens dat het resultaat vooral onder druk is komen te staan van de aanhoudend zware recessie in Engeland en de gevolgen daarvan voor de vaktijdschriften daar, door een belangrijke terugval van omzet in personeelsadvertenties in Nederland en door druk op de prijzen bij de drukkerijen. Daar stond tegenover dat de oplagen van de VNU-uitgaven zich goed hielden en dat structurele maatregelen positieve effecten hadden.

"Mijn volk loopt op krukken. Het wankelt nog steeds van de schok` van de katastrofe." Dith Pran werd wereldberoemd door de film The Killing Fields. Daarin werd zijn leven nagespeeld door een andere Cambodjaan: de arts en acteur Haing S. Ngor. Beiden hebben onmenselijk geleden onder de gruweldaden tijdens het terreurbewind van Pol Pot.

Officieel een miljoen Cambodjanen (vermoedelijk wel drie) werden in die tijd omgebracht, terwijl het westen` met de kater van Vietnam in het achterhoofd` besloot niets te doen aan deze holocaust. Vanavond brengt de KRO in haar rubriek Reporter (Ned.1 om 22.55 uur) een film waarin Dith Pran weer zijn land bezoekt. Ook zien en horen we Haing S. Ngor. Het is een schrijnende` korte film zonder poespas. Ze toont ons een land vol weduwen en wezen` straatarm` door de wereldpolitiek genegeerd.

Hel De film The Killing Fields is door vele miljoenen gezien. Het was het verslag van een Amerikaanse journalist die geassisteerd werd door Dith Pran. Toen de Rode Khmer in april 1975 de macht overnam` kon de Amerikaan vluchten. Zijn vriend en collega niet. Voor Pran brak een hel aan. Hij kon vluchten onder meer door knekelmoerassen. Pas in 1985 zag hij zijn Amerikaanse collega` die ondertussen furore met zijn verhalen had gemaakt` in Amerika terug. Nu is Pran een begrip voor elke Amerikaan. Hij komt op bezoek bij de president en senatoren en is fotograaf bij de New York Times. In zijn vrije tijd probeert hij de wereld via lezingen duidelijk te maken wat er gebeurd is. Zo was hij maandag ook even in Hilversum` waar de KRO de film over Dith Prans reis terug naar The Killing Field volgde.

Navrant De film van Roel Oostra is eenvoudig van opzet` maar zeer effectief. De reportage begint waar Dith Pran Haing S. Ngor ontmoet die hem uitbeeldde in de speelfilm. Voorts ziet Pran weer na vele jaren zijn geboortedorp terug waar hij zijn zus weer ontmoet` de enige van zijn familie die het bloedbad van Pol Pot heeft overleefd. Ook volgt de camera Haing S. Ngor naar de martelkamer van de dictator` waar Ngor hartstochtelijk uitroept tegen de regisseur en de camera` waarom het westen dit heeft toegelaten. Het is een zeldzaam navrant document. En het meest navrante is nog wel dat Pol Pot vermoedelijk nog in leven is en via de politiek kans heeft op een terugkeer` omdat hij een marionet van de Chinezen is die Vietnam haten en Cambodja hebben gebruikt om Vietnam te treffen. We zien in de film ook even de broer van Pol Pot die er pas achter kwam wie de Hitler van het verre Oosten was, nadat hij foto's van de dictator met Mao The Toeng had gezien. Pol Pot is namelijk een aangenomen naam.

Land van wezen Dith Pran: "Mijn land is een land van wezen. Vooral in de steden was de terreur onmenselijk. Miljoenen en miljoenen zijn afgemaakt. Een van de grootste problemen zijn nu de plastic landmijnen` waardoor de boeren uit angst niet meer durven verbouwen en de vissers niet meer durven te vissen. Hierdoor neemt de trek naar de steden toe. Op dit ogenblik kunnen de kinderen weer lachen` zijn de scholen weer open` kan vrijelijk worden gesproken` maar het sociale leven heeft zich nog lang niet hersteld. Mijn eigen broer is gemarteld en daarna als voer voor de krokodillen geworpen. Er is geen familie die geen tientallen verwanten kwijt is geraakt. De reportage is voor mij zeer aangrijpend. Ik hoop politici zover te krijgen dat Pol Pot geen kans meer maakt aan de macht te komen. De wereld kan niet begrijpen wat mijn land is aangedaan. Ik wil dat de wereld zich bekommert om de jonge generatie` om de toekomst van Cambodja."

Twee maanden voor de regionale en plaatselijke verkiezingen is oud-premier Pierre Mauroy gisteren opgestapt als leider van de Franse socialistische partij. Op aanraden van president Mitterrand zullen de socialisten de 45-jarige kamervoorzitter en oud-premier Laurent Fabius als opvolger kiezen. Aan deze afstandelijke technocraat de taak een twijfelende en verscheurde regeringspartij weer wat op te peppen.

regeringswoordvoerder en cultuurminister Jack Lang dat president Mitterrand "een tijger" wil stoppen in de motor van de regering.

Ook de uitgebluste regeringspartij` de PS` had volgens oud-partijleider Mitterrand een oppepper nodig. Opeenvolgende peilingen zijn zo beroerd, dat menig socialist zich al had neergelegd bij een electorale afstraffing. Financiële schandalen en de machteloosheid tegenover de explosief groeiende werkloosheid worden de PS zwaar aangerekend. De socialisten zouden verantwoordelijk zijn voor een moedeloosheid die heel het land in de greep lijkt te houden.

Strijdbaar Om het heersende defaitisme te bestrijden heeft de socialist Mitterrand ingegrepen. De partij waarvan hij ooit zelf eerste secretaris was (1971-1981) moet op zijn minst weer strijdbaar worden. Verlies bij de aanstaande regionale verkiezingen is nog tot daar aan toe. Belangrijker zijn de algemene verkiezingen van 1993. Veel is er het staatshoofd aan gelegen een nieuwe cohabitation met een weinig coöperatieve rechtse regering te voorkomen. Het zou de laatste jaren van zijn mandaat wel erg zuur maken.

De moegestreden Pierre Mauroy is de eerste die door Mitterrands 'tijger' wordt opgepeuzeld. Teleurgesteld keert de burgemeester van Lille terug naar het noorden, waar zijn regionale mandaat wankelt. Mauroy is afgeknapt op de persoonlijke ambities van de zogeheten 'partij-olifanten', de leiders van de verschillende stromingen binnen de PS die aanspraak maken op een presidentskandidatuur.

Dieptepunt van zijn voorzitterschap was het partijcongres van 1990 in Rennes waarop naar sleutelposities hengelende olifanten elkaar voor rotte vis uitmaakten. Om de schande uit te wissen werd eind vorig jaar een buitengewoon congres belegd` maar ook daar stonden de coulissen bol van de achterklap.

Erfenis Oud-president Michel Rocard` Laurent Fabius` oud-partijleider Lionel Jospin` oud-Defensieminister Jean-Pierre Chévenement en nu ook EG-voorzitter Jacques Delors; zij en anderen loeren op de erfenis van François Mitterrand. De voorkeuren van 'Dieu' zouden uitgaan naar Delors en Fabius. Alleen omdat de laatste heeft afgezien van een kandidatuur voor het presidentschap in 1995 konden de andere kemphanen zijn benoeming tot partijleider accepteren.

Fabius staat voor een zware taak. Menig militant twijfelt nog steeds aan de oprechtheid van het pas laat tot het socialisme bekeerde rijkeluiszoontje. Zijn korte premierschap werd gekenmerkt door een technocratische en soms wat hautaine opstelling. Kwestbaar is de elitair geschoolde Fabius nog vanwege het geruchtmakende bloedtransfusieschandaal dat tijdens zijn premierschap speelde.

Vuurlinie Na de vervanging van Pierre Mauroy lijken de dagen van Edith Cresson eveneens geteld. Frankrijks eerste vrouwelijke premier breekt wekelijks impopulariteisrecords. Een onherkenbaar beleid en enige ongelukkige uitspraken hebben president Mitterrand weer in de vuurlinie gebracht. Ook hij verliest wekelijks populariteitspunten.

Aannemelijk is dat Cresson haar koffers kan pakken met als extra bagage de verkiezingsnederlaag in maart. Jacques Delors lijkt favoriet voor haar opvolging` wat perspectieven zou bieden voor de Nederlandse premier Lubbers, die vaak wordt genoemd voor het voorzitterschap van de EG-commissie.

De EG-ministers van Buitenlandse Zaken gaan vrijdag en zaterdag proberen enig licht te werpen op het vraagstuk van de erkenning van enkele afgescheiden Joegoslavische republieken. Weliswaar hebben de ministers al eerder besloten dat ze op 16 januari tot de definitieve erkenning van enkele republieken zouden overgaan` maar of ze zich daarbij rekenschap hebben gegeven van de enorme gecompliceerdheid van het vraagstuk` is niet geheel duidelijk. Vorige maand legde de EG de voorwaarden vast waarop ze bereid was tot erkenning van nieuwe nationale staten in zowel Joegoslavië als de voormalige Sovjetunie over te gaan. Nieuwe staten dienen zich niet alleen te houden aan de akkoorden van Helsinki en Parijs` maar moeten ook de overeenkomsten naleven die hun oorspronkelijke moederstaten op internationaal terrein hebben gesloten. Bovendien wordt van de nieuwe staten verlangd dat ze zich aan de mensenrechten en de rechten van etnische minderheden binnen hun grenzen houden. Met het stellen van vooral die laatste voorwaarde heeft de EG het zich niet gemakkelijk gemaakt. De ministers van 'de twaalf' krijgen vrijdag een rapport onder ogen waarin wordt aangegeven in hoeverre de verschillende Joegoslavische republieken aan de EG-voorwaarden voldoen.

Minderheden De erkenning van Slovenië zal in dat opzicht niet veel moeilijkheden opleveren. Daarentegen schuilen er in Kroatië diverse addertjes onder het gras` omdat zich in die republiek grote Servische minderheden bevinden en omdat het federale leger grote gebieden in Kroatië bezet houdt. Wat daarmee gaat gebeuren en of de EG bereid is voor Kroatië andere grenzen dan de oorspronkelijke te erkennen` is nog een open vraag. Daar komt dan nog bij dat Krajina - een Servische regio in Kroatië - zich eveneens van de Joegoslavische federatie heeft losgemaakt en ook op internationale erkenning wacht. Ook Bosnië-Herzegovina heeft - overigens sterk tegen de zin van een eveneens grote Servische minderheid - om erkenning gevraagd. Dat is ook het geval met Kosovo, dat overigens een aparte status in Joegoslavië heeft. In feite is Kosovo een autonome provincie van Servië` niettegenstaande het feit dat de bevolking voor ongeveer negentig procent Albanees is.

Weigeren In Brussel is men vooral benieuwd welke houding Servië zal gaan innemen, vooral tegenover Krajina en Kosovo. Servië wil dat de Kroatische gebieden met een Servische dominantie van Kroatië worden losgemaakt en aan een nieuw en door Servië gedomineerd Joegoslavië worden toegevoegd. Maar tegelijkertijd wil Kosovo zich van Servië losmaken. De vraag is nu of Servië dat kan weigeren` terwijl het tegelijkertijd de Servische minderheidsgebieden in Kroatië voor zich opeist. Dat is er nog het probleem van Macedonië. Juist waar het die republiek betreft eisen de Grieken dat wordt vastgehouden aan het beginsel dat de oorspronkelijke grenzen van de federale staten blijven bestaan. Hoe de EG-ministers dat vraagstuk gaan oplossen - zeker nu het er steeds meer op begint te lijken dat Servië bepaalde aanspraken op gebieden in Kroatië en mogelijk ook in Bosnië niet zal opgeven - is zeer de vraag.

Onderhandelingen Lord Carrington` de voorzitter van de Joegoslavische vredesconferentie - die op 1 januari van Den Haag naar Brussel is verplaatst - heeft de presidenten van de republieken uitgenodigd de sinds 9 november van het vorig jaar gestaakte onderhandelingen te hervatten. Dat moet morgen (donderdag) gebeuren. Nu de Joegoslavische leiders vorige week in Serajewo een nieuw en enigszins houdbaar gebleken staakt-het-vuren zijn overeengekomen met de VN-afgezant Cyrus Vance` kan volgens Lord Carrington het vredesgesprek worden hervat.

Met begerige blikken loeren veel beleidsmakers naar de geldbuidel van minister Relus ter Beek van Defensie. Na het verdwijnen van het IJzeren Gordijn en de Koude Oorlog leek het bedrag van veertien miljard gulden dat Nederland jaarlijks aan Defensie uitgeeft, beetje bij beetje vrij besteedbaar voor andere doelen. Goede doelen genoeg. Afgelopen weekeinde meldden zich nog enkele politiecommissarissen voor een bijdrage uit de schijnbaar schier onuitputtelijke geldbron bij Defensie; ze moeten achter in de rij aansluiten. In die rij staan al de ministers Van den Broek (met een serie nieuwe ambassades en plannen voor deelname aan VN-vredesmachten) en Pronk (met veel asielzoekers en een nog steeds arme Derde Wereld) ongeduldig, maar prominent te wachten.

Opdoeken Maar hoeveel is er echt te halen bij marine en land- en luchtmacht? "Dat valt reuze tegen", zegt CDA-kamerlid Ton Frinking, die zich al jaren opstelt als de bewaker van de Defensie-begroting tegen grijpgrage handen. "Vroeg commissaris Nordholt van Amsterdam één miljard gulden van de krijgsmacht? Waarom vroeg hij niet direct veertien miljard; hadden we de hele krijgsmacht kunnen opdoeken."

Ton Frinking vindt het al te dol dat verantwoordelijke lieden als politiecommissarissen "zo maar wat" roepen. "Als ze eens aangeven waar dat geld vandaan moet komen... Het hoeft niet precies, als het maar een beetje in de richting is. Die lui vergeten blijkbaar dat we al ruim bezig zijn het leger te herstructureren. Zo'n aanpassing levert pas op de langere termijn geld op. Ook als je mensen op straat schopt, zou dat nog geld kosten. Want dan moet je WW betalen."

PvdA-kamerlid Ad Melkert zegt dat de opmerking van Nordholt "charmant is gezien haar eenvoud". "Als je zo makkelijk problemen kunt oplossen, moet je dat vooral niet laten. De kwestie van de uitgaven voor Defensie zal in de loop van het jaar zeker nog een keer op de politieke agenda komen. Als sociaal-democraten zijn we voorstander van bezuinigingen op Defensie, maar het moet wel kunnen. Je moet niet vergeten dat we er al zo'n twee miljard hebben weggehaald."

Schuiven Melkert gaat een stapje verder dan Frinking. De PvdA vroeg de regering om eens te kijken of in het blok Buitenland-Ontwikkelingssamenwerking-Defensie niet wat met geld kan worden geschoven. Zo zou geld van Defensie naar Ontwikkelingssamenwerking (asielzoekers!) kunnen gaan, of naar Oost-Europa. Het vraagstuk van nieuwe ambassadeposten in de versnipperde voormalige Sovjetunie doet Van den Broek intussen ook naar wat financiële ruimte snakken.

Het kabinet zal daar binnenkort een besluit over moeten nemen. Maar de verschuivingen zullen volgens ingewijden niet de tientallen miljoenen guldens te boven gaan. De begroting van Defensie is de laatste jaren al flink uitgekleed. Dat begon bij het besluit van dit kabinet om de begroting niet langer te laten groeien. Daarna viel het besluit om een kleinere, flexibele krijgsmacht te vormen. "Je kunt niet blijven snijden", stelt een medewerker van Ter Beek. "We willen toch niet dat het leger een puinhoop wordt?"

Het vorige kabinet liet de begroting van Defensie in 1989 nog met 0,6 procent groeien; goed voor zo'n tachtig miljoen extra per jaar. Eigenlijk was het de bedoeling dat de krijgsmacht er vanaf 1990 jaarlijks nog één procentje bij zou krijgen, maar het huidige kabinet zette een streep door dat plan. De plannen werden voor 1,6 miljard gulden bijgesteld, met later nog eens een bezuiniging van 600 miljoen gulden.

Voorkomen Het hield niet op voor minister Ter Beek en staatssecretaris Van Voorst tot Voorst, ook al had minister Van den Broek zich schrap gezet om teveel bezuinigingen op Defensie te voorkomen. Bij de Tussenbalans in februari vorig jaar besloot het kabinet om de begroting van Defensie te laten inkrimpen met twee procent per jaar. Dat levert de schatkist dit jaar 240 miljoen op, het volgend jaar 480 miljoen en in 1994 720 miljoen gulden. In het jaar 1994 moet Defensie ook nog eens voor een bedrag van 130 miljoen gulden goederen verkopen.

Betekent die serie bezuinigingen van in totaal bijna 1,8 miljard gulden, waar het kabinet nog eens extra ruim anderhalf miljard toevoegde, dat anderen iets te goed of gewoon iets te verwachten hebben? Waarschijnlijk niet, gelet op de striktheid van minister Kok van Financiën. Het is de bedoeling dat het Rijk soberder met het geld omgaat. Daar lijkt iedereen het in het kabinet en de regeringsfracties het over eens.

In de volgende regeerperiode gaat de bezuiniging naar het zich laat aanzien onverkort door. Dat kan volgens de huidige planning in zeven jaar tijd ruim vijf miljard gulden opleveren vanaf 1994. Dat geld verdient het Rijk overigens niet; het geeft het minder uit. Het houdt in dat de krijgsmacht minder gaat kosten, niets meer dan dat.

Stevig Voor Melkert is het zo klaar als een klontje dat er deze kabinetsperiode (volgens planning tot en met 1994) niet al teveel meer te halen is bij Defensie. "We hebben veel vastgelegd in de Tussenbalans-operatie. Dat is al een stevige klus. Maar in de jaren na 1994 zal er weer geld vrijkomen. Daar moet je nu natuurlijk de basis voor leggen. Je moet nu mogelijk maken dat in de tweede helft van dit decennium een kleine krijgsmacht overblijft."

Frinking ziet eigenlijk alleen een stevige mogelijkheid tot bezuinigen door de dienstplicht af te schaffen. "Ook dat kan niet van het ene op het andere moment, want de hele organisatie bij de krijgsmacht moet daarop worden afgestemd."

Maar Ton Frinking neemt direct wat gas terug, want hij wil niet de indruk wekken dat hij van de dienstplicht af wil. "Maatschappelijk heeft de dienstplicht ook groot nut, al was het maar om de relatie tussen leger en samenleving in stand te houden. Maar inderdaad, het zou geld kunnen opleveren. Laten we dat nog niet gaan uitgeven." Minister Kok is het daar zeker van harte mee eens.

De eerste maanden van het nieuwe wielerseizoen zullen voor het voortbestaan van de profploeg van Jan Gisbers de belangrijkste zijn. Uitgerekend in deze fase van de competitie` waarin de afgelopen jaren de successen ver achter bleven bij de verwachtingen` staat de formatie ongewild in de etalage.

zich vanwege fiscale problemen voorlopig terug te trekken als de nieuwe hoofdsponsor en PDM vasthoudt aan haar besluit om na dit jaar geen geld meer in de wielersport te steken` is de toekomst van Nederlands meest spraakmakende ploeg vooralsnog volstrekt onduidelijk.

Somber beeld Manager Manfred Krikke deed gisteren tijdens de presentatie van het team in de Oostenrijkse wintersportplaats Sölden weliswaar zijn uiterste best geen somber beeld te schetsen` een concreet antwoord op de meest klemmende vragen kon hij niet geven. "In de loop van volgende maand gaan we opnieuw praten," benadrukte Krikke. Achter de schermen wordt de mogelijkheid van een schadeclaim onderzocht` mocht er geen oplossing komen. Op die materie wilde Krikke echter niet diep ingaan. "Het is ons niet te doen om claims te innen` maar om de continuïteit van de ploeg te waarborgen. De kans dat we slagen` acht ik altijd nog meer dan vijftig procent".

Hoofdsponsor De manager kon niet verbloemen` dat de Intralipid-affaire in de jongste ronde van Frankrijk een sta-in-de-weg is bij de zoektocht naar een nieuwe hoofdsponsor. "Het Tour-echec komt uiteraard steeds aan de orde"` erkende Krikke. "Sterker` als dat niet was gebeurd` hadden we nu een nieuwe hoofdsponsor gehad. Tijdens de Tour was ik rond met een geldschieter` maar die is om die reden afgehaakt. Ook de teruglopende conjunctuur speelt ons parten` maar we hebben nog steeds een respectabel aantal contacten." "De tijd dringt. Eind april` voor de Ronde van Spanje` moeten we er uit zijn. Als dat niet lukt zal het moeilijk worden de kern van de ploeg intact te houden. Want er is en wordt aan onze renners getrokken` dat zal niemand verbazen. Nu zijn de gelederen in elk geval gesloten. Management` ploegleiding en renners zijn afgelopen weken twee keer bij elkaar geweest. Het is mijn stellige overtuiging` dat de huidige onzekerheid geen vat zal krijgen op de resultaten. We willen ons manifesteren. Ook voor onze uitgangspositie bij onderhandelingen` al moet je het effect daarvan niet overdrijven. Een sponsor kijkt meer naar de structuur dan naar de renners. Als de organisatie goed is` komen de topcoureurs er ook wel."

Budget Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, ondanks alle negatieve publiciteit is het budget van de ploeg met een miljoen gestegen tot 8½ miljoen gulden. In dat bedrag zijn de winstpremies inbegrepen. Krikke: "En ik hoop van ganser harte` dat we aan het einde van het jaar het hele bedrag kwijt zullen zijn". Ploegleider Jan Gisbers steunt zijn manager: "We zullen normaal ons programma afwerken. We laten ons niet leiden door de onzekere toekomst. Maar je kunt er natuurlijk niet omheen` dat de onrust toeneemt naarmate het langer duurt voordat we weten waaraan we aan toe zijn. Dat zal het eerst merkbaar zijn bij de renners in de middenmoot. Die gaan ongetwijfeld het ieder voor zich-gedrag vertonen. Maar ik reken er nog altijd op dat we deze groep bij elkaar kunnen houden." Over zijn eigen toekomst heeft Gisbers lang nagedacht. Gisbers: "Als we een nieuwe hoofdsponsor vinden` zou ik nog wel een periode van drie tot vijf jaar vol willen maken. Ik heb ideeën genoeg. Maar als het na dit jaar afgelopen mocht zijn` zal ik zeker niet in een diep gat vallen. Ik heb me al georiënteerd` er is al een basis gelegd. Het gaat om een functie in de commerciële sfeer en die heeft slechts zijdelings iets te maken met de wielersport. Meer wil ik er niet van zeggen. We gaan eerst nog een goed seizoen maken".

Vier nieuwelingen

* De PDM-wielerploeg bestaat dit seizoen uit 21 renners. In vergelijking met verleden jaar vertrok alleen de Ier Sean Kelly. De Duitsers Kai Hundertmarck en Mario Kummer, Jans Koerts (Ned) en Peter van Petegem zijn de vier nieuwelingen.

De ploeg bestaat uit: Jos van Aert` John van de Akker` Raul Alcala (Mex)` Maarten den Bakker` Falk Boden (Dui)` Erik Breukink` Tom Cordes` Thomas Dürst (Dui)` Martin Early (Ier)` Kai Hundertmarck (Dui)` Gert Jakobs` Jans Koerts` Mario Kummer (Dui)` Harald Maier (Dui)` Danny Nelissen` Peter van Petegem (Bel)` Jean-Paul van Poppel` Uwe Raab (Dui)` John Talen` Nico Verhoeven` John Vos en Martin Hendriks.

Mertens ploegarts

* De Belgische arts Jules Mertens is aangetrokken als opvolger van Wim Sanders` die na de Intralipid-affaire in de Tour aan de kant werd geschoven. Mertens` die jarenlang verbonden is geweest aan de formatie van Walter Godefroot` wordt bijgestaan door twee externe adviseurs: voedingsdeskundige Saris en sportfysioloog Geijsels. Volgens manager Krikke kunnen de renners zelf beslissen op welke manier ze medisch begeleid willen worden. "Indien iemand iets niet wil, gebeurt dat niet", benadrukte hij.

Alcala op vakantie

* Bij de voorstelling van de PDM-ploeg ontbrak Raul Alcala in de formatie van Jan Gisbers. De Mexicaan is in zijn geboorteland waar hij met zijn gezin vakantie houdt. Talen, Cordes en Verhoeven verlaten vandaag het trainingskamp. Talen omdat hij de voorkeur geeft aan een voorbereiding in Nederland. Cordes prepareert zich in Bilbao, waar hij hetzelfde programma afwerkt als twee jaar geleden toen hij een succesvol seizoen bij Jan Raas reed. Nico Verhoeven vertrekt naar Nederland omdat hij niet honderd procent in orde is. Hij voelt zich grieperig. Het is nog niet zeker of hij zondag aan het Nederlands kampioenschap veldrijden in Valkenswaard kan deelnemen.

Rennersraad

De Efe-pygmeeën zijn het kleinste volk ter wereld. Volwassen Efe-mannen meten gemiddeld 1,42 meter. De vrouwen zijn nog kleiner: gemiddeld 1,35 meter. Antropologen en biologen breken zich al tijden het hoofd over de oorzaak van de geringe afmetingen van deze Centraalafrikaanse oerwoudbewoners. Blijkbaar is de dwerggroei bij pygmeeën genetisch bepaald, maar zekerheid hierover bestond er tot voor kort niet.

die dwerggroei bij pygmeeën. Bailey heeft over een periode van verschillende jaren het groeitempo en de ontwikkeling van Efe-pygmee-kinderen vergeleken met die van kinderen van de Lese, een naburige stam waarvan de leden een normaal postuur hebben. Daarbij is gebleken dat Efe-kinderen al bij de geboorte kleiner zijn dan hun Lese-leeftijdgenoten. Doordat ze naar verhouding langzamer groeien, neemt die achterstand met name tijdens de eerste vijf levensjaren alleen nog maar toe: een vijfjarig Efe-kind is net zo groot als een Amerikaanse peuter van tweeëneenhalf. Omdat voeding en levensomstandigheden van de Efe en de Lese vergelijkbaar zijn, luidt de conclusie dat de dwerggroei der pygmeeën erfelijk bepaald is, en niet het gevolg van een bepaald dieet.

Voordelen Een dergelijke erfelijke eigenschap moet echter bepaalde evolutionaire voordelen met zich meebrengen, anders is de kans maar klein dat zij een heel volk kan doen ontstaan. Zo is oververhitting voor bewoners van het tropisch regenwoud, met zijn hete, vochtige atmosfeer, een steeds dreigend gevaar. Omdat een klein lichaam een naar verhouding groter oppervlak heeft ten opzichte van zijn inhoud dan een groot lichaam, koelt een kleine oerwoudbewoner relatief gemakkelijk af. Dat argument lijkt voor pygmeeën, oerwoudbewoners als zij zijn, op te gaan. Een andere reden voor de miniatuurafmetingen van pygmeeën en vergelijkbare volkeren zou de dichte begroeiing van hun woongebied kunnen zijn. In een wirwar van takken en lianen is het uiteraard een groot voordeel als je klein bent en dus door kleine openingen in de vegetatie kunt glippen.

Cicaden zijn beestjes die jarenlang een ondergronds bestaan leiden als larven. Na elke vervelling lijken ze op een volwassen dier. Ze zuigen sappen uit boomwortels tot hun tijd gekomen is. Dan kruipen ze boven de grond, werpen hun laatste larvehuid af en doorlopen in enkele weken hun volwassen bestaan. Ze zoeken een partner, paren, leggen eieren en sterven.

Voor hun voortbestaan moeten ze op het juiste moment bovengronds komen; anders treffen ze geen soortgenoten. Dat gebeurt precies na dertien of zeventien jaar. Waarom precies de priemgetallen van dertien of zeventien jaar? Dat lijkt een evolutionaire aanpassing die verhindert dat liefhebbers van cicaden, zoals vogels, zich kunnen specialiseren tot cicaden-eters. Een vogel kan immers moeilijk zijn eigen voortplantingscyclus zo afstemmen, dat het uitkomen van de jongen samenvalt met het korte bovengrondse leven van de cicaden. Stel dat de jongen uit een nest na drie jaar zelf geslachtsrijp zijn en zich voortplanten, dan zal slechts eenmaal per 39 of 51 jaar het uitkomen van de jongen in deze erfelijke lijn samenvallen met het verschijnen van de cicaden. En dat is te lang voor het natuurlijke selectieproces. Zo wemelt de natuur van verbazingwekkend vernuft. Of liever gezegd: van evolutionaire processen en eigenschappen waardoor soorten kunnen overleven. Bioloog Wilfred Kruit schreef er stukjes over in Trouw, en deze zijn nu gebundeld. Informatief en leuk geschreven, met prikkelende titels als Een leeuw op een fiets (over levende wieltjes in de natuur), Een zingende thermometer (de krekel) en Reizigers in blubber (de walvis).

Wilfred Kruit. Vernuft in de natuur. Aramith uitgevers. f 19,90.

Het gaat slecht met de wetenschap in de Sovjetrepublieken. De eens zo trotse SovjetAcademie voor Wetenschappen moest haar leden tijdens de algemene vergadering vorige maand laten weten dat er geen geld meer is voor abonnementen op buitenlandse wetenschappelijke publikaties. Onderzoeksassistenten in de laboratoria van de Academie krijgen nu al minder betaald dan de portier en zien werkloosheid in het verschiet.

Wat de toekomst van de Academie ook moge zijn, concludeerde het gezaghebbende Britse wetenschappelijke tijdschrift Nature onlangs, het zal nooit meer worden zoals het was. Het blad constateert dat in wetenschappelijke kringen in de Sovjetunie grote vrees heerst voor een braindrain, een vlucht van talentvolle jonge wetenschappers naar het westen. Zij hopen in het kapitalistische buitenland wel naar waarde te worden geschat. De mislukte coup van augustus, die de desintegratie van het Sovjetrijk in een stroomversnelling heeft gebracht, heeft ook verstrekkende gevolgen gehad voor de wetenschapsbeoefening in de Sovjetunie. Op dezelfde vergadering waar ze te horen kregen dat het geld op was, stemden de leden in overgrote meerderheid (160 tegen 10) voor een voorstel om de naam van de Academie te veranderen van Academie voor Wetenschappen van de Sovjetunie in Academie voor Wetenschappen van de Republiek Rusland. Op zich was dat een voor de hand liggende beslissing. Alle Sovjetrepublieken behalve Rusland beschikten al over een eigen Academie. Dat Rusland er geen had, was ingegeven door de redenering dat de meeste instituten van de Sovjet-Academie zich toch al in deze republiek bevonden, evenals negentig procent van de erbij aangesloten wetenschappers. De Sovjet-Academie was de Russische Academie. Logisch dus dat de Academie-leden in de uiteenvallende Sovjetunie kozen voor aansluiting bij de grootste republiek. Er is echter een probleem. Al in juni 1990 namelijk had de Russische Opperste Sovjet - die de buik inmiddels ook vol had van het centralistische regime in Moskou - besloten om alsnog een eigen Academie op te richten. Afgelopen maart, toen nog niet duidelijk was dat de centrale regering in Moskou binnen zes maanden alle gezag zou hebben verspeeld, werd een commissie in het leven geroepen die een handvest en richtlijnen moet opstellen voor deze nieuwe nationale Academie. Regionale comites hebben inmiddels kandidaatleden voorgedragen. In december moeten de eerste leden worden gekozen. Dit leidt tot een merkwaardige, gespleten situatie. Enerzijds is daar de nationale Russische Academie, die nog niet beschikt over faciliteiten, wetenschappelijke instituten en laboratoria, maar wel over toezeggingen voor stevige financiefle steun van de Russische regering. Anderzijds bestaat nog altijd de voormalige SovjetAcademie, nu eveneens onder Russische controle. Zij beschikt wel over talrijke faciliteiten, maar heeft geen geld en kan op weinig politieke steun rekenen. Dat laatste heeft alles te maken met de geschiedenis van de Academie, wier zetel in de jaren dertig door Stalin van het toenmalige Leningrad naar Moskou werd verplaatst. Ruim een halve eeuw lang zijn de meeste Academie-leden eerder beoordeeld op hun politieke trouw aan het regime dan op hun wetenschappelijke verdiensten, een uitzondering als Andrej Sacharov daargelaten. Dat deze geleerden, van wie er veel nog tijdens de Breznjev-jaren zijn benoemd, bij hun in glasnost en perestrojka gepokte en gemazelde collega's niet altijd even goed liggen, hoeft dan ook geen verbazing te wekken. Veel moderne, 'onafhankelijke' wetenschappers hebben een belangrijke rol gespeeld in de contra-revolutie die Michail Gorbatsjov vijf jaar geleden ontketende. Zij voelen er uiteraard weinig voor om de vruchten daarvan te delen met lieden die zij altijd als jaknikkers van het ancien regime hebben beschouwd. De oude Academie had drie functies. Zij was een traditionele academie in de zin dat haar leden werden geselecteerd uit de meest vooraanstaande Sovjet-wetenschappers (waarbij vooraanstaand dus zowel op de politieke als op de wetenschappelijke talenten van de geleerde kon slaan). Daarnaast vervulden de instituten van de Academie de evenmin ongebruikelijke functie van adviesorganen voor de overheid. Er was echter ook een groot verschil tussen de SovjetAcademie en haar westerse tegenhangers. De Sovjet-Academie speelde namelijk een cruciale en centrale rol in bijna al het wetenschappelijke onderzoek dat in de Sovjetunie werd gedaan. Hoeveel mensen daarbij precies betrokken waren, is volstrekt onduidelijk: in elk geval 200.000, maar volgens Nature kunnen dat er tot een paar jaar geleden even goed twee miljoen kunnen zijn geweest. Zeker is wel dat er geen geld meer is voor dergelijk massaal onderzoek. Dat betekent dat de wetenschappelijke wereld in de verschillende Sovjetrepublieken hoe dan ook ontslagen op een ongekende schaal tegemoet kan zien. Bovendien zal de hele opzet van het universitair onderwijs, het onderzoek en de toegepaste wetenschap moeten veranderen. De banden die de Academie placht te onderhouden met de verschillende universiteiten in de Sovjetunie waren nooit erg nauw, mede als gevolg van de enorme afstanden binnen het land, maar ook wel door politieke factoren. Om zowel het hoger onderwijs als het onderzoek op een hoger peil te brengen, zal die situatie moeten veranderen. De banden tussen laboratoria voor toegepast onderzoek en de industrie waren zo mogelijk nog breekbaarder. De industrie is nooit betrokken geweest bij de onderzoek en vice versa. Daardoor wisten enerzijds wetenschappers nooit wat voor toegepast onderzoek er precies van hen werd verwacht. Omgekeerd werden de fabrieksmanagers vaak geconfronteerd met onaangekondigde en onvoldoende geteste (en daardoor onwelkome) vernieuwingen. Er zijn mensen die beweren dat deze slechte afstemming tussen theorie en praktijk de hoofdoorzaak is van de belabberde prestaties van de Sovjetindustrie. De omschakeling naar een meer marktgerichte economie zou echter wel eens catastrofale gevolgen kunnen hebben voor de wetenschapsbeoefening in de Sovjetrepublieken. Het staat wel vast dat een gemoderniseerde, 'kapitalistische' Sovjetindustrie er niet aan kan ontkomen althans een deel van haar eigen research te gaan beheren, zoals dat ook in het Westen gebruikelijk is. Het gevaar bestaat echter dat tegen de tijd dat de industrie eraan toe is om eigen onderzoekslaboratoria in te richten het wetenschappelijk onderzoek door overheidsbezuinigingen al op zo'n laag pitje is gezet, dat het heel moeilijk wordt er nieuw leven in te blazen. Het is voor alle wetenschappers in de Sovjetunie derhalve van levensbelang dat er met spoed een inventarisatie en evaluatie komt van al het wetenschappelijk onderzoek in het land, zodat kan worden vastgesteld welke onderdelen ervan voor universiteiten en industrie gehandhaafd moeten worden. Het is echter twijfelachtig of de Sovjetrepublieken daar in de huidige, chaotische omstandigheden toe in staat zijn. Wellicht kunnen internationale instellingen als de Wereldbank of de nieuwe, speciaal voor hulp aan de excommunistische landen in Oost-Europa opgerichte, Europese Ontwikkelingsbank een rol spelen. Zeker is wel dat de Sovjetwetenschappers net zulke zware tijden tegemoet gaan als hun ongeleerde medeburgers - misschien nog wel zwaardere.

Nog altijd is dioxine een supergif. Dat staat tenminste in grote witte letters op de prachtig blauwe omslag van het meest recente informatie-boekje van TNO over actuele problemen.

Kanker, trombose, hoorproblemen, vervuilde grond, Aids, Dierproeven, Ozonlaag en Straling waren eerdere onderwerpen die voornamelijk in vraag en antwoord-vorm behandeld werden. TNO heeft nu voor een andere opzet gekozen; het antwoord op de vraag waarom dioxine een supergif is geeft de organisatie in een lopend verhaal. Behalve bij de verbranding en de produktie van PVC komt dioxine vooral vrij bij de produktie van bestrijdingsmiddelen. Er is tot zover bekend nog nooit een mens rechtstreeks doodgegaan aan de gevolgen van contact met dioxine. En hoe de benzeen-chloorverbinding dioxine precies giftig inwerkt op menselijke cellen, daarover is men het ook nog lang niet eens. Hoe komt het dan toch dat dioxine als zo'n supergif bekend staat, waarvan officieel in Nederland mensen maar vier- tot achtduizendmiljardste gram mogen binnenkrijgen?

Eerste ongeluk Al sprokkelend in het dioxine-boekje wordt het beeld langzaam duidelijk. In 1949 gebeurt het eerste ongeluk met dioxine in de Verenigde Staten; dan komt in 1976 de grote klap in het Noorditaliaanse Seveso, waarvan vooral huisdieren en landbouwdieren het slachtoffer worden. Bij mensen wordt vooral chloor-acne geconstateerd, een soort hardnekkige jeugdpuistjes-uitslag. En dan laat de moderne wetenschap al zijn methodes, apparaten en analyses op dioxines los. Bij de zogenaamde letale dosis 50-proef blijkt dat al bij verschrikkelijk kleine hoeveelheden dioxines grote aantallen proefdieren bezwijken. Vooral daaraan heeft dioxine zijn haast legendarische giftigheid te danken. Er is maar een duizendste gram dioxine nodig om tien konijnen of 3000 cavia's kapot te maken. De mens mag blij zijn geen cavia te zijn, want die diersoort is extra gevoelig voor dioxine.

Agent Als antwoord op de vraag wat dioxine dan in het lichaam doet, hebben de auteurs van het TNO-boekje een beeldspraak nodig. Ze vergelijken dioxine met een under-cover-agent die aan dubbelspionage doet en dan ook vooral voor de verkeerde, criminele, kant actief is. Dioxine heeft een moleculaire structuur die zoveel wegheeft van bepaalde hormonen die actief zijn in de cel dat het spul de natuurlijke hormonen kan wegdrukken en hun activiteit overnemen. Dioxine hecht zich in de celkern aan het DNA en stimuleert daar de enzym-produktie, waardoor de de cel wordt opgejaagd en gekke dingen gaat doen. Op grond daarvan wordt dioxine ervan verdacht kankerbevorderend te zijn, het kan ook de lever beschadigen en nadelig zijn voor de vruchtbaarheid. Nog voordat al die riskante aspecten van dioxine worden uitgewerkt, laten de auteurs een giftkundige aan het woord met de stelling dat dioxine ook een kankerremmend effect kan hebben, bijvoorbeeld bij borstkanker, omdat dioxinen een anti-oestrogene werking hebben. Het door elkaar heen presenteren van die soort informatie maakt maar een ding duidelijk: dat er over dioxine nog veel onduidelijk is.

Olie Een tweede TNO-informatieboekje gaat over olie-vervuiling op de Noordzee met de titel Olie op de golven. Een beetje ongelukkige uitdrukking als het om milieu-informatie gaat, want het kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn om door middel van boekjes conflicten te sussen of alleen geruststellende informatie te geven. Naast informatie over hoeveel olierampen er al geweest zijn, hoe heel concreet te handelen bij het vinden van olievogels op het strand, gaat het boekje ook in op de vraag waar al die olie in zee vandaan komt. Tien procent van alle olie-vervuiling valt uit de lucht. Dat is per jaar zo'n 19.000 ton. Oorzaak zijn onvolledige stookprocessen, waarbij veel koolwaterstoffen onverbrand in de lucht ontsnappen. Volgens het boekje zouden vooral de Britten, gezien de overheersende westenwind over de Noordzee, eens naar hun industriële verbrandingsprocesssen moeten kijken. Olie op de golven besluit met en uitvoerig hoofdstuk over de bestrijding van olie-vervuiling en het opruimen daarvam. Conclusie: het is dweilen met de kraan open, zodat voorkomen van vervuiling beter is dan opruimen.

Dioxine, ontstaan en verspreiding van een supergif. Hajo Compaan en Andrea Hijmans; Olie op de golven. Piet Smith. Uitgeverij Friese Pers Boekerij. f 19,95.

Ze zijn de wiskundige consequentie van de veronderstelling dat zware sterren vroeg of laat instorten onder hun eigen gewicht. Als de massa van zo'n ster een bepaalde limiet overschrijdt, gaat die instorting zo ver, dat uiteindelijk een object ontstaat met zo'n grote zwaartekracht, dat zelfs het licht er niet meer aan kan ontsnappen. Alles wat binnen het zwaartekrachtveld van een zwart gat belant, kan daaraan nooit meer ontsnappen en is ten dode opgeschreven. Of niet? Sommige sterrenkundigen koesteren een wat poëtischer beeld van zwarte gaten dan dit nuchtere 'pletmodel'. Zij redeneren dat de zwarte gaten in ons heelal hun tegenhanger hebben in 'witte gaten' in andere universa (of elders in ons eigen universum). Sterker nog: een aan een wit gat gepaard zwart gat vormt mogelijk een 'tunnel' tussen die twee universa. Of een zwart gat voor een ruimtereiziger die erdoor gegrepen wordt, een eindpunt of een tussenstation zou zijn, is echter nog verre van duidelijk. Dat heeft namelijk alles te maken met de gebeurtenissen die zich afspelen binnen de 'gebeurtenishorizon', zeg maar de grens van het zwaartekrachtveld van het zwarte gat. Omdat het licht daaraan niet kan ontsnappen, onttrekt wat zich afspeelt binnen de gebeurtenishorizon zich aan onze waarneming.

Samengeperst Wis- en sterrenkundigen zijn het dan ook bepaald niet eens over wat er precies gebeurt binnen in een zwart gat. Binnen de gebeurtenishorizon bevindt zich een zogenaamde singulariteit, een tot ongelooflijke dichtheid samengeperste ster, zoveel staat vast. De vraag is echter door welke factoren die singulariteit wordt bepaald. Sommige geleerden veronderstellen dat de singulariteit alleen maar massa bevat. In dat geval is de ongelukkige ruimtereiziger die erin terecht komt ten dode opgeschreven: nog voordat hij in het daadwerkelijke zwarte gat valt, is hij al uiteengerukt door de reusachtige getijdekrachten die zo'n geconcentreerde massa teweegbrengt.

Science Fiction Hoewel van sommige astronomische objecten met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid wordt verondersteld dat het zwarte gaten zijn, is dat nog niet definitief bewezen. Totdat dat gebeurd is, blijven zwarte gaten een veronderstelling. De Science Fiction-schrijvers zal dat overigens een zorg zijn.

Het is zeven uur in de ochtend aan de Amerikaanse oostkust. Washington ontwaakt bij het schrikbarende nieuws uit Tokyo: de president is aan de andere kant van de aardbol ingestort. Griep, zeggen de eerste kalmerende berichten. Maar de verontrusting en de opwinding in de VS zijn groot.

gespecialiseerde artsen om hun mening te geven over de diepere waarheden van de presidentële buikgriep. En opnieuw` net als toen George Bush op 4 mei j.l. ten prooi viel aan een hartritmestoornis` denkt heel Amerika wat een ambtenaar op het trottoir van het Witte Huis hardop in een voorgehouden microfoon zegt: "Ik hoor niet graag dat de president iets mankeert` want...` begrijpt u wel` Dan Quayle...' De aandacht van de media wordt dan ook onmiddellijk verscheurd tussen de 67-jarige president en de 44-jarige man die maar één hartslag van de gewichtigste functie ter wereld is verwijderd. Want een meerderheid van de Amerikanen vindt Dan Quayle nog altijd niet geschikt om het land te leiden. Buikgriep moge op zichzelf maar een vage herinnering zijn aan de sterfelijkheid van de president` de persoon van de eerste reserve maakt die herinnering nog altijd tot een nationale obsessie. Later op de dag ontwikkelt zich op tv een dispuut tussen medici. Een hoogleraar van Georgetown University meent dat George Bush zich aan kwalijk verzuim heeft schuldig gemaakt door blijkbaar in het najaar geen anti-griepprik te hebben genomen. Maar een rivaliserende internist zegt: "Buikgriep is heel iets anders dan de soorten griep waartegen vaccin werkt". Hartspecialist David Burl heeft het laatste woord: "Een man van zevenenzestig moet gewoon verstandig zijn en niet jeugdiger en sterker willen lijken dan hij is".

De Amerikaanse president George Bush heeft gisteren op een officieel banket ter gelegenheid van zijn staatsbezoek aan Japan voor grote opschudding gezorgd door in te storten. De president leek korte tijd later hersteld van wat een buikgriep werd genoemd, maar zal vandaag hoogstwaarschijnlijk niet aanwezig bij een belangrijke ontmoeting tussen Amerikaanse en Japanse zakenlieden.

Bush' vrouw Barbara redde het diner door niet met haar zieke man te vertrekken maar te blijven en het pijnlijke voorval humoristisch te benaderen. Ze legde de schuld voor de plotselinge ziekte bij een partijtje tennis dat Bush eerder op de dag van keizer Akihito had verloren.

Strategie Het galadiner had plaats na een zeer drukke dag van diplomatieke ontmoetingen en besprekingen waarbij Bush er bij Japanse partners op aan drong de kloof te overbruggen die tussen de VS en Japan met betrekking tot de handel bestaat. Bush maakte bekend samen met premier Miyazawa een "strategie voor wereldgroei" te hebben opgesteld. Het plan behelst stappen van beide partijen om de eigen economie te bevorderen - Bush via een pakket maatregelen dat hij al eerder heeft gezegd te zullen onthullen in zijn State of The Union (de Amerikaanse 'troonrede') van 28 januari en Japan via een plan ter bevordering van de binnenlandse besteding.

Autohandel Maar ondanks deze intentieverklaringen bleek gisteren dat Japan de Amerikaanse president heeft laten weten op het gebied van de autohandel niet meer toe te geven dan het tot nu toe heeft gedaan. Daarmee lijkt het belangrijkste onderdeel van Bush' missie op een mislukking uit te lopen. De Japanse autofabrikanten zeiden dat zij hun best zouden doen om ongeveer 20.000 Amerikaanse auto's per jaar in Japan af te zetten en de aankoop van Amerikaanse onderdelen te verdubbelen.

Vastgelopen Maar die 'concessie' zal weinig afdoen aan het enorme handelsoverschot van 41 miljard dollar dat Japan tegenover de Verenigde Staten heeft opgebouwd en dat voor het overgrote deel is veroorzaakt door de export van naar schatting 1,75 miljoen Japanse auto's naar de VS in het afgelopen jaar. Een bron bij het Japanse ministerie van Internationale Handel en Industrie zei dat de onderhandelingen waren vastgelopen. Onderminister van Handel Noboru Hatakeyama beschuldigde de VS ervan de eigen veelgeprezen vrijhandelsprincipes bij de onderhandelingen te hebben laten varen.

Georg Bush, het 67-jarige opperhoofd van de VS, heeft het wel erg hoog in zijn bol. Hoewel hij eigenlijk op bedelbezoek is in Japan (willen jullie niet zoveel goedkope en toch goede auto's sturen?), probeerde hij wel de grote jongen uit te hangen op de tennisbaan. Hij verloor vernietigend van de Japanse keizer en diens zoon. Logisch: de keizer heeft dan wel afstand gedaan van zijn goddelijke waardigheid, maar voor miljoenen Japanners is hij nog steeds een god. En waarom zou god niet beter tennissen dan een bejaarde Amerikaan? De prangende vraag is nu of de goddelijke keizer ook wint van Boris Becker.

Een 59-jarige inwoner uit Haaksbergen heeft gisteren bekend veertien anti-tank-raketten te hebben geleverd aan een 51-jarige Enschedeër en diens 22-jarige zoon. Vader en zoon veroorzaakten met die raketten tijdens de nieuwjaarsnacht zo'n enorme explosies dat voor miljoenen schade aan huizen en scholen ontstond. De Haaksbergenaar, die na verhoor is vrij gelaten, is evenals het tweetal uit Enschede verzamelaar van oorlogsmateriaal. Hoe de man aan de raketten kwam, wil de politie in belang van het onderzoek niet zeggen. De politie sluit niet uit dat er in deze zaak meer aanhoudingen uit de kring van wapenverzamelaars volgen.

De televisiecamera volgt mijnheer pastoor die langs het altaar naar de sacristie loopt. Hij laat de schatten van zijn kleine kerkje zien. Dáár zullen de kijkers van opzien. De camera ziet de hand van de pastoor de sleutel van het spijkertje nemen. De kluis met alle goud en zilver bevindt zich in de kast achter de kazuifels. "Prachtig` niet?"` zegt de trotse pastoor als de camera inzoomt op de blinkende inhoud. Twee weken later is alles weg en mijnheer pastoor ontroostbaar. Directeur Paul Le Blanc van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland kan zich de tv-uitzending` een aflevering van de NCRV-serie Kerkepad` nog levendig herinneren. "Ze vroegen er bijna om bestolen te worden. Elke potentiële dief kreeg de handleiding op een presenteerblaadje. En de onnozelheid van die pastoor!" Slordig Vergt het plunderen van godshuizen` katholiek en protestant` al geen grote kraakervaring` de waakzaamheid van de vaderlandse kerkbeheerders stelt het inbrekersgilde ook nauwelijks voor onoverkomelijke problemen. "Ze zijn vaak vreselijk slordig"` zegt drs. Le Blanc over de pastoors en kosters. En mocht de inbreker` eenmaal binnen` uit al dat fraais zijn keus niet kunnen maken` dan raadpleegt hij gewoon even de folder van NCRV's Kerkepad, die de tv-serie begeleidt, en grijpt vervolgens de 17de eeuwse kelk. "Zeer kostbaar exemplaar"` staat er immers onder de foto van het voorwerp. Le Blanc: "Je hoeft als dief dus ook al geen expert te zijn." Honderdvijftig Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 150 kerken en kapellen van hun kostbaarheden beroofd. Weinig` vergeleken met soortgelijke statistieken in Frankrijk of Italië` maar volgens de directeur van de in Utrecht gevestigde Stichting Kerkelijk Kunstbezit (SKK) "eigenlijk belachelijk veel". Slechts een kwart van de gestolen kerkkunst komt vroeg of laat weer boven water` maar volgens Le Blanc zou dat aanzienlijk meer kunnen zijn als kerkbeheerders vaker van zijn diensten gebruik zouden maken.

Paul Le Blanc van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit registreert en inventariseert met zijn medewerkers dagelijks het roerend kunstbezit van de Nederlandse kerkgenootschappen. De kerkschatten en religieuze kunstwerken van alle huidige en voormalige katholieke bedehuizen` meer dan 100.000 voorwerpen` heeft hij inmiddels compleet met fotomateriaal in zijn archieven opgeslagen. Maar met de inventarisatie van de Nederlands Hervormde Kerken wil het maar niet vlotten. Le Blanc: "We hebben de kerkvoogden in Brabant` Limburg en Gelderland onlangs nog aangeschreven met het verzoek hun kunstschatten door ons te laten beschrijven. Maar dat gaat niet zo snel omdat ze allemaal afzonderlijk toestemming moeten geven. Bij de katholieke kerken werd destijds gewoon van bovenaf een opdracht gegeven."

Tegen misdaad Het inventariseren van kerkschatten is niet alleen van cultuur-historisch belang. Voor kunsthistoricus Le Blanc, docent aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen, is het weliswaar zeer de moeite waard te weten wat er in de Nederlandse kerken aan waardevolle kunst staat en hangt. Maar zijn werk is ook van belang voor de misdaadbestrijding. Niet zelden worden aan de hand van zijn computerbestanden` beschrijvingen en fotomateriaal gestolen voorwerpen weer achterhaald. Kwaad "Maar dan is het kwaad al geschied. Waar het mij ook om gaat is dat er meer wordt gedaan aan preventieve maatregelen. Ik wil geen pleidooi houden voor elektronische beveiliging in kerken` maar het is toch niet moeilijk om een kostbaar beeldje dat voor het grijpen staat` vast te zetten?" Volgens de kunsthistoricus schiet de zorgzaamheid voor kerkelijke kunstschatten schromelijk tekort. "Verwarmingsmonteurs kunnen zomaar overal in de kerk zonder toezicht hun gang gaan. Tja` en dan is er ineens een monstrans weg. Het is vaak door onbenulligheid dat zulke dingen kunnen gebeuren." Verzekering Verzekeringsmaatschappij Donatus in Den Bosch is gespecialiseerd in het verzekeren van kerkgebouwen en inventarissen. Wat er volgens een woordvoerder bij zijn maatschappij verzekerd kan worden` hangt af van de vervangbaarheid. "Het verzekerd bedrag wordt vastgesteld op basis van de vervangingswaarde en niet de kunstwaarde. Als iets echt volstrekt uniek is` kunnen we het niet verzekeren." Desondanks heeft Donatus bij de klanten ongeveer 12.000 kerken` voor een verzekerd bedrag van 3`5 miljard uitstaan. Elk jaar keert de maatschappij gemiddeld een half miljoen aan benadeelden uit. Een schijntje` want de bijzondere waarde van de gestolen spullen is vele malen hoger.

Musea Terwijl Le Blanc graag zou zien dat priester-studenten tijdens hun opleiding ook een cursus 'kerkelijke kunstschatten' zouden volgen` wil Jan Peters` handelaar in religieuze kunst te Batenburg` de kerkschatten het liefst naar goedbeveiligde musea verplaatsen. "Daar zijn ze permanent te zien en in goede handen. Het moet maar eens afgelopen zijn met het uitstallen van kostbare spullen op plaatsen waar je zomaar binnen kunt lopen. Trouwens` wie let er nog op een kleine zilveren kelk in een architectonisch groots gebouw?" vraagt hij zich af. Ook Peters onderkent de risico's van NCRV's Kerkepad. "Op een open dag loop je binnen en ga je eens op je gemak bekijken waar de mooie spullen staan en hoe je daar bij kunt komen."

Drinkbekers De kunsthandelaar ("ik ben een uitgesproken liefhebber") sluit niet uit dat hij vroeg of laat het recent gestolen Nijmeegse kerkzilver in handen krijgt. "Maar ik denk dat 'n deel van het Nijmeegs zilver` met name dat uit de St.- Stevenskerk` zal worden omgesmolten omdat de voorwerpen te bekend zijn en dus absoluut onverhandelbaar." Volgens de Batenburger is het circuit van louche handelaren klein. "Maar je kunt het spul ook kwijt in het legale circuit. In het westen kun je moeiteloos zilveren drinkbekers verkopen. Die zijn zeer geliefd en ze hoeven natuurlijk niet per se uit een kerk te komen. Een monstrans of kelk is natuurlijk wat anders."

Zaken doen Maar` zo belooft Peters` als hem het zilver wordt aangeboden` zal hij eerst keurig met de klant zakendoen en pas achteraf de politie op de hoogte brengen. "Als je dat meteen doet` schrik je ze af en verdwijnt het spul. Dan zie je het nooit meer terug en dat moet je voorkomen. Nee` ik doe eerst zaken en daarna trek ik alles na. Inderdaad` soms zie ik m'n geld dus niet meer terug." Het populaire programma Kerkepad mag kunsthistoricus Le Blanc en handelaar Peters dan soms een doorn in het oog zijn` de NCRV is niet van zins in het kader van de misdaadpreventie de uitzendingen te staken. "We zeggen heel vaak tegen mijnheer pastoor dat hij goed op zijn kostbare spulletjes moet letten"` zegt een woordvoerster van deze omroep.

Maastricht gaat de verkeersoverlast in het stadscentrum drastisch aanpakken. De binnenstad kan in de nabije toekomst met de auto alleen nog maar via één ingang en één uitgang bereikt en verlaten worden. Rondrijden in het centrum wordt bemoeilijkt. Behalve voor de bewoners wordt het parkeren in de binnenstad nagenoeg onmogelijk gemaakt. Tegelijkertijd wordt het stadsbusvervoer verdubbeld en krijgt de fietser betere voorzieningen. Het plan, dat 100 miljoen gulden kost, moet binnen vier jaar uitgevoerd zijn. Alleen op die manier denkt het gemeentebestuur de leefbaarheid en de bereikbaarheid van de provinciehoofdstad te redden en te verbeteren. Levensbelang Het gemeentebestuur van Maastricht heeft deze prioriteiten gisteren, met de presentatie van het Raamplan Mobiliteitsbeheersing, voor de komende jaren aangegeven. Topambtenaar H. Smeets van stadsontwikkeling liet bij de presentatie weten dat uitvoering van het plan "van levensbelang" is. Zonder maatregelen dreigt Maastricht binnen enkele jaren volledig dicht te slibben door het autoverkeer. Als de landelijke trend zich ook hier doorzet, verdubbelt het aantal auto's in de stad binnen twintig jaar tot 70.000. Omdat de capaciteit van de wegen nu al vaak haar maximum bereikt heeft, de geluidsoverlast en luchtverontreiniging op sommige plaatsen het aanvaardbare hebben overschreden, moeten er volgens burgemeester en wethouders maatregelen getroffen worden.

Voor het autoverkeer betekenen de door de gemeente Maastricht aangekondigde plannen dat de binnenstad alleen nog via de lus Calvariestraat / Vrijthof / Tongersestraat bereikbaar is: één ingang en één uitgang. In de binnenstad van de ene naar de andere straat rijden wordt onmogelijk gemaakt. Behalve in de parkeergarage onder het Vrijthof wordt parkeren verder verboden in het centrum. Alleen bewoners en belanghebbenden kunnen er nog hun auto kwijt. Parkeerplaatsen Autoverkeer wordt verwezen naar de singels rond de binnenstad, waar ook parkeervoorzieningen zijn of worden aangebracht. Het aantal parkeerplaatsen in Maastricht wordt uitgebreid: van 2640 nu naar een kleine 4000 in het jaar 2000. Verbeteringen voor autogebruik worden beperkt tot de stadstraverse A2 - waar na 2000 een tunnel wordt gebouwd - de route Cabergerweg / Fort Willemweg, de nieuw aan te leggen Avenue Céramique, Vijverdalseweg, Oostermaasweg, afrit Kennedysingel bij het MECC en een betere aansluiting van de rijksweg A2 en A79 op Beatrixhaven.

Stadsbus Het stadsbusvervoer wordt niet alleen verdubbeld maar gaat ook een andere route rijden. In plaats van dwars door de stad via Grote Gracht en Brusselsestraat, wordt de bus geleid via de Boschstraat, Maagdendries, Statensingel en Annalaan. Samen met de streekbus van de VSL moet de stadsbus het accent leggen op NS-station, Markt, Randwyck en Brusselse Poort. Het fietsgebruik in de stad wordt gestimuleerd met bewaakte stallingen, uitbreiding van fietsroutes, betere verbindingen in de binnenstad en "het verhogen van de status van de fietser". Met dat laatste wordt bedoeld: voorrang geven aan de fietser, waar het kan ook boven autoverkeer.

Belangrijk Volgens verantwoordelijk wethouder Armand Cremers is één van de belangrijkste punten in de nota dat deze ook daadwerkelijk binnen vier jaar uitgevoerd moet zijn. Projecten die binnen twee jaar aangepakt worden, zijn onder meer de aanleg van een busstrook langs de Randwycksingel, verruiming Cabergerweg, reconstructie Tongerseplein, aanleg Vijverdalseweg en afslag MECC, en de aanleg van fietsvoorzieningen.

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gisteren besloten een groep van vijftig militairen naar Kroatië te sturen die moeten toezien op de jongste wapenstilstand. Het is de bedoeling dat de eerste militairen, van wie de nationaliteiten nog niet bekend zijn gemaakt, nog deze week aankomen in Kroatië. De VN willen de troepenmacht op termijn uitbreiden tot ongeveer 10.000 man. Maar voor het zover is, moeten er betere garanties komen dat alle partijen zich aan de overeengekomen wapenstilstand zullen houden. opgeschort. Dat heeft het hoofd van de EG-missie in Zagreb, Joao Salgueiro, gisteren verklaard. Salgueiro zei dat hij en zijn 170 medewerkers hun werkzaamheden pas zullen hervatten als de veiligheid van de waarnemers wordt gegarandeerd en de EG een verklaring krijgt voor het neerschieten van de EG-helikopter dinsdag door een Joegoslavisch gevechtsvliegtuig. Daarbij kwamen vier Italianen en een Fransman om het leven. De Joegoslavische minister van Defensie, generaal Veljko Kaijevic, heeft zijn ontslag ingediend, zo berichtte de televisie in Belgrado. Zijn onderminister, admiraal Stane Brovet, heeft inmiddels een "diepgaand onderzoek" beloofd en gezegd dat disciplinaire maatregelen genomen zullen worden tegen degenen die verantwoordelijk zijn, maar gaf geen verklaring voor de schietpartij. De EG-vredesconferentie die vandaag in Brussel gehouden zou worden, gaat naar verwachting gewoon door.

Rijksuniversiteit Limburg begint De Limburger met een wekelijkse rubriek met de naam StudentEnStad. Een zestienjarige mag dan officieel nog niet helemaal volwassen zijn, het is een leeftijd waarop tegenwoordig menigeen al volledig op eigen benen staat. Daarom wordt het hoog tijd om de RL, nog steeds het buitenbeentje temidden van de dertien vaderlandse universiteiten, voor vol aan te gaan zien. De Limburger probeert dat onder andere in deze wekelijkse rubriek, waarmee wij de universitaire wereld wat meer onder de aandacht van onze lezers willen brengen. Het studentenleven, de promoties, het onderwijs: allemaal zaken die dichter bij het dagelijks leven staan dan vaak wordt gedacht. U zult het allemaal terugvinden in StudentEnStad.

Vijf economen RL in top-40 In de Economen Top-40, die het weekblad Intermediair over elk jaar opstelt, staan voor 1991 vijf medewerkers van de Rijksuniversiteit Limburg. Hoogst genoteerde is kwantitatief econoom F.C. Palm met een veertiende plaats. Arjen van Witteloostuyn (bedrijfseconomie) is een van de zeven nieuwe binnenkomers; hij debuteert op 32, in Veronica-termen net niet voldoende voor een stipnotering. Palm is daar met zijn stijging van 23 naar 14 wel in geslaagd, terwijl Theo Vermaelens klim van 34 naar 18 officieel zelfs goed is voor een superstip.

Punten De Economen Top-40 geeft een overzicht van het aantal artikelen dat iemand in één jaar heeft gepubliceerd. Via een ingewikkeld waarderingssysteem (er zijn bijvoorbeeld vier keer zoveel punten per pagina te verdienen in een gerenommeerd blad als Economic Journal als in De Economist) komt iedereen die minstens één publikatie in een van de 79 uitgezochte tijdschriften op zijn naam heeft staan uiteindelijk op een grote lijst. Intermediairs veertig beste hebben tussen de 116 (hekkesluiter H. de Groot van de Rotterdamse Erasmus-universiteit) en 928 punten (de Amsterdamse lijstaanvoerder Rick van der Ploeg) verzameld.

Waarde Nederlandse economen kijken elk jaar rond de kerst uit naar de nieuwe top-40. Toch geeft ook Intermediair zelf al toe dat de lijst niet zaligmakend is. Ook de hoogst genoteerde Maastrichtenaar, Palm, zet zijn vraagtekens bij de top-40. "Het gaat tenslotte maar om een beperkt aantal tijdschriften en het schrijven van boeken telt zelfs helemaal niet mee. Je moet dus niet te veel waarde hechten aan de plaats die deze lijst inneemt." De Rijksuniversiteit Limburg staat gedeeld derde wat betreft het aantal genoteerden. Zes Nederlandse universiteiten komen voor op de door Tilburg aangevoerde lijst.

Naam: dr. Carel Thijs Gepromoveerd: 19-12-1991 Proefschrift: Risicofactoren voor galsteenziekte

Stelling: Als preventie van hartinfarct en kanker tot doel heeft gezonde jaren aan het leven toe te voegen, dan dienen tegelijkertijd ouderdomskwalen te woden bestreden.

"Er wordt druk gewerkt aan het voorkomen van kanker en hart- en vaatziekten. Op zich is dat natuurlijk prima, maar het betekent wel dat de mensen ook langer gaan leven. Op zich is dat dus winst, maar de kwaliteit van het leven moet ook goed blijven. En daar zit nou net het probleem bij oudere mensen: ouder worden betekent vaak minder kwaliteit. Er komen gezichtsstoornissen, loopstoornissen en reumatische aandoeningen die mensen kunnen beperken bij allerlei handwerk en waardoor ze soms in een bejaardenhuis of verpleegtehuis belanden." "Het gaat zeker niet om een beperkte groep bejaarden. Kijk bijvoorbeeld eens naar de gemiddelde levensverwachting: voor mannen is die nu 73 jaar, voor vrouwen 79. Maar het Nationaal Instituut voor Preventieve Gezondheidszorg in Leiden heeft uitgerekend dat mannen daarvan 13 jaar lang hinder hebben van allerlei beperkingen. Bij vrouwen is dat zelfs 21 jaar. Als je dat aftrekt van de gemiddelde levensverwachting, dan kom je erachter dat vrouwen helemaal niet gezonder zijn dan mannen, zoals algemeen verondersteld wordt. Ze leven wel langer, maar het verschil gaat ruimschoots op aan allerlei beperkingen. Het wordt dus hoog tijd daar eens heel goed naar te gaan kijken."

"Zo Bruintjes, de buik weer vol?" Karels woorden klonken vol jaloezie. Het verplichte kerstbezoek aan zijn ouders had hij zo kort mogelijk gehouden en nu zat de economiestudent al weer ruim een week in het Koningshuis. In zijn eentje, want zijn drie medebewoners waren er bij pap en mam niet zo makkelijk vanaf gekomen. Karel had de avonden na Eerste Kerstdag dan ook voornamelijk doorgebracht bij Pietsje, de frituur om de hoek. Zijn stemming was er niet beter door geworden. "Ja, jij ook een gelukkig nieuwjaar", bitste Astrid de Bruin hem toe. "Zijn de anderen ook al terug?" "Och, nieuwjaar... stom, ik was het alweer vergeten." Een klap met de vlakke hand tegen zijn voorhoofd en Karel vloog overeind om Astrid uitgebreid te kussen. "Pas op, mijn kat!" Astrid had al haar tassen met schone was nog in haar hand en daar ergens tussenin hing ook het mandje met huiskat Beatrix. De studente geneeskunde had zich er tijdens de feestdagen over ontfermd en dat had haar relatie tot het doorgaans nogal verwaarloosde diertje blijkbaar zo verdiept, dat ze haar ineens "mijn kat" was gaan noemen. "Sorry Bé" en hij gaf het diertje voor de vorm een aai. Karel was nog altijd niet gewend aan die koninklijke naam voor de huiskat. Maar ja, hij had ermee moeten instemmen, omdat ze anders nu nog aan het soebatten waren geweest over een naam voor hun studentenhuis. 'Het Koningshuis' was eigenlijk Peters idee. Hij was er vlak voor de kerst achter gekomen dat de voornamen van de vier huisgenoten in het verleden allemaal wel eens bij een koning of koningin gehoord hadden. Karel was meteen enthousiast en ook Astrid zag er wel wat in. Maar Margreet vond het Koningshuis maar niks. "Wat een onzin. Die koningen hebben in Maastricht nog nooit wat fatsoenlijks gedaan. En trouwens, ik voel me helemaal niet zo verheven dat ik in een koningshuis zou moeten zitten." Margreet kwam - net als haar drie huisgenoten - niet uit Maastricht en haar ouders waren stinkend rijk. Maar ze was, zoals dat heet, sociaal bewogen en ze voelde dat ze haar medebewoners op dat gebied nog wel wat kon bijbrengen. Pas na heel lang aandringen was ze door de bocht gegaan voor 'Het Koningshuis'. Zij het onder één voorwaarde: "Als wij zo nodig in een koningshuis moeten leven, krijgt dat mormel ook de naam van onze koningin." En zo gingen Peter, Astrid, Karel en Margreet als paleisbewoners het nieuwe jaar in. Een jaar dat om verschillende redenen voor het viertal heel bijzonder zou worden. Zou de huisbaas over zijn hart strijken en alsnog het zeil, dat voor bijna de helft van alle vloeren was weggerot, vervangen? Zou Astrid het eindelijk tot basisarts brengen? Zou Karels relatie met Suzanne nu standhouden? Zou Margreet haar ideeën door de universiteitsraad kunnen sluizen? En zou er wat terecht komen van Peters goede voornemen om wat minder in de kroeg te hangen en wat vaker de onderwijsgroepen bij te wonen? Een voordeel hadden ze wel, daar in het Koningshuis. Er was vlak voor kerstmis een journalist van de plaatselijke krant langsgekomen die had beloofd de belevenissen van de vier studenten bij te gaan houden. "Is in elk geval leuk voor later", zei Karel.

1991 was een crimineel jaar voor Roermond. Het aantal misdrijven waarmee de gemeentepolitie te maken kreeg, steeg tot een recordhoogte van 5648 gevallen. Dat is een stijging van 14 procent in vergelijking met het jaar 1990, zo blijkt uit de jaarcijfers van de Roermondse politie. Meer personeel, meer werk, meer ziekteverzuim. Dat is het algemene beeld dat tevoorschijn komt uit de gisteren gepresenteerde cijfers. De sterkte van het Roermondse politiekorps liep op van 82,5 tot 89,3. Desondanks steeg het aantal overuren dat de agenten maakten van 4315 tot 4539 uren. Een verklaring voor die toename kan enerzijds gevonden worden in een stijging van het aantal ziektedagen van 2554 naar 3074, en anderzijds in de toegenomen werkdruk. Want niet alleen steeg het aantal misdrijven waar de politie zich voor geplaatst zag, maar ook het aantal keren dat de politie assistentie moest verlenen (van 5116 tot 6589). In het cijfermateriaal valt op dat het aantal overtredingen verminderde in vergelijking met 1990 van 16.133 tot 15.133. Toch vormt ook deze daling van 6 procent niet echt een reden tot juichen. Want zet men het jaarcijfer van 1991 af tegenover de jaren 1989 en 1988, dan is er sprake van stijgingspercentages van respectievelijk 13 en 44 procent. De forse stijging van het aantal misdrijven hield vooral verband met een forse toename van het aantal diefstallen door middel van braak: in 1990 1178, in 1991 1682 gevallen.

De politie heeft een 40-jarige Baarlonaar aangehouden voor het plegen van ontucht met drie kinderen in de leeftijd van zes tot negen jaar.

De ouders van de kinderen hebben vlak voor Kerstmis aangifte gedaan. De man heeft inmidddels een bekentenis afgelegd. Hij werd dinsdag gearresteerd. In Baarlo is over de kwestie grote beroering ontstaan. Omdat de wildste verhalen de ronde deden` maakte de politie de zaak gisteren openbaar. De verdachte werd in het verleden vaker veroordeeld voor het plegen van ontucht.

Als het personeel van de Stadsbus Maastricht niet instemt met een experiment met het inleveren van verlofdagen bij ziekte, dan gaat het eenvoudigweg niet door. Dat zegt zowel stadsbusdirecteur T. van den Heuvel als wethouder A. Cremers van Verkeer en Vervoer. In de nota Ziekteverzuim draagt het college van burgemeester en wethouders diverse mogelijkheden aan om het ziekteverzuim bij gemeentelijke diensten terug te dringen. Een van de voorstellen behelst het inleveren van verlofdagen als werknemers vaker dan eens per jaar ziek zijn. De Stadsbus is tot nu toe de enige dienst die belangstelling heeft getoond voor dit experiment. Het ziekteverzuim bij de Stadsbus ligt met zestien procent een stuk hoger dan bij de andere gemeentelijke diensten, die een gemiddeld verzuim hebben van acht procent.

Tegenstander De vakbond AbvaKabo heeft al verklaard fel tegenstander van de plannen te zijn. Ook de medezeggenschapscommissie (MC) van de Stadsbus is er verre van gelukkig mee. "Het lijkt ons slimmer om de arbeidsomstandigheden te verbeteren", zegt MC-lid en buschauffeur J. Storms. "Met het intrekken van vakantiedagen bereik je niets. Daarmee maak je de zaak alleen maar erger. Daar zal de medezeggenschapscommissie dan ook zeker niet mee instemmen." Mocht dat inderdaad het geval zijn, dan gaat het hele experiment bij de Stadsbus niet door, garandeert wethouder Cremers. "Wij willen met de nota alleen enkele mogelijkheden aanreiken om het ziekteverzuim terug te dringen. De verschillende diensten kunnen zich daarvoor aanmelden. De Stadsbus zag wel iets in het experiment. Maar als de medezeggenschapscommissie het er niet mee eens is, gaat het niet door." Ook Stadsbusdirecteur Van den Heuvel onderstreept dat "er niets gebeurt zonder instemming van het personeel".

Extra Concreet houdt het bedoelde experiment in dat werknemers vijf extra snipperdagen krijgen. Iemand die in het eerste half jaar langer dan vijf dagen ziek is, moet die extra dagen weer inleveren. Bij iedere verdere ziekmelding in de tweede helft van het jaar raakt hij maximaal vijf eigen vakantiedagen kwijt. Iemand die nooit ziek is heeft op die manier vijf extra vrije dagen per jaar.

De politie van Landgraaf heeft gisteren een 15-jarige jongen uit die plaats aangehouden, die verdacht wordt van aanranding van een 13-jarig meisje, vier maanden geleden. Het meisje werd op 14 september van het vorig jaar onder bedreiging van een mes de struiken ingetrokken achter de bejaardenflat op de hoek van de Hoofdstraat en de Brandhofstraat. Het meisje rukte zich los, waarna de aanrander op de vlucht sloeg.

Vanaf 1 juli zal het aantal bouwvoorschriften met eenderde tot de helft zijn verminderd. Op die datum treedt het nieuwe Bouwbesluit in werking. Met het vernieuwde Bouwbesluit is al geëxperimenteerd in Eindhoven, Tilburg en Utrecht. Die proeven zijn volgens staatssecretaris Heerma van Volkshuisvesting geslaagd.

Het Bouwbesluit komt in de plaats van de bouwverordeningen van de gemeenten. Aan de herziening van het besluit is acht jaar gewerkt. Heerma noemde de uniformiteit een van de grote voordelen van het vernieuwde besluit. Consument en bouwer hebben straks niet meer te maken met per gemeente sterk verschillende bouwvoorschriften.

Schuurtje Bovendien is voor een aantal kleinere bouwwerken straks helemaal geen vergunning meer nodig. Een pergola of een schutting die niet hoger wordt dan twee meter kan na 1 juli zonder vergunning worden gebouwd. Datzelfde geldt voor een 'kleine dakkapel'; een dakkapel die blijkens de toelichting van het ministerie de naam dakkapel nauwelijks waard is. Andere, kleine bouwwerken hoeven alleen bij de gemeente te worden aangemeld. Dat geldt bijvoorbeeld voor een bescheiden schuurtje. Voor de rest van de gebouwen blijft een vergunning noodzakelijk. Maar die vergunning moet in het vervolg normaal gesproken binnen drie maanden worden verleend. De uiterste termijn wordt zes maanden.

Cursussen Uitgangspunten voor het Bouwbesluit zijn de veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid en energiezuinigheid van het bouwwerk. Het gaat dan om zaken als de sterkte van de constructie, de mate van geluidshinder, toegankelijkheid, isolatie en dergelijke. Het ministerie zal in de komende maanden via cursussen aan gemeente-ambtenaren en door voorlichting aan de bouwwereld alle betrokkenen zo goed mogelijk trachten te informeren over het nieuwe Bouwbesluit.

Een volwaardige opleiding Europees Recht aan de Rijksuniversiteit Limburg kan pas op zijn vroegst over vier jaar beginnen. In afwachting daarvan komt er wel alvast een postdoctorale opleiding met dezelfde naam, die bedoeld is voor afgestudeerde juristen uit heel Europa.

De Maastrichtse hoogleraar Bruno de Witte hoopt met die opleiding zoveel ervaring op te doen dat de European Law School in 1996 de eerste studenten kan trekken. "Probleem is dat het Nederlandse ministerie deze postdoctorale opleiding niet financiert. Wij moeten er dus helemaal zelf voor zorgen dat we het geld binnenkrijgen."

Revolutionair Volgens De Witte is een European Law School revolutionair in de juridische wereld. "Op dit moment kun je in Frankrijk alleen maar Frans recht studeren, in Nederland Nederlands recht, enzovoort. Maar dit wordt dus één opleiding voor heel Europa. Dat vergt het een en ander aan voorbereiding, omdat al het studiemateriaal en een hoop vakken opnieuw moeten worden ontworpen. En dat alles natuurlijk in nauw overleg met onze collega's in het buitenland. Vandaar dat dat nog zeker vier jaar duurt."

De opleiding zal waarschijnlijk openstaan voor studenten die twee jaar rechten hebben voltooid. De voertaal wordt Engels en dat betekent dat er in verband met de erkenning in de Nederlandse wetgeving nog wat moet veranderen. Nu kan een opleiding die niet in de Nederlandse taal gevolgd kan worden, nog niet op officiële erkenning rekenen. Dat wil zeggen dat financiering door het ministerie uitblijft en dat afgestudeerden zich geen doctorandus mogen noemen. De Witte rekent zeker in het begin niet op grote studentenaantallen. "Voorlopig blijft het nationaal recht overal toch het belangrijkste."

Meerssen moet het akkoord dat de gemeente en de hoofdofficier van justitie sloten met vijf aannemers, verdacht van fraude bij de aanbesteding van de bouw van het gemeentehuis, openbaar maken. Gedeputeerde Staten van Limburg moeten bij B en W van Meerssen de gemaakte afspraken opvragen.

De statenfractie van Groen Links vraagt dit in een brief aan het college van GS. Groen Links vindt het ongepast dat burgemeester en wethouders van Meerssen de geheime afspraken niet ter kennis brengen van de gemeenteraad. Daardoor wordt democratische controle van dat akkoord onmogelijk. De fractie vraagt of GS in deze kwestie geen eigen verantwoordelijkheid heeft in het kader van het toezicht op de gemeentefinanciën.

Justitie in Verviers heeft enkele deskundigen aangesteld om het verkeersongeval van Jules Verbinnen te onderzoeken, die dinsdag even voor middernacht in de buurt van Verviers werd gedood toen hij met zijn auto tegen een boom reed. Opzet wordt niet uitgesloten. Jules Verbinnen (46) is gewezen kabinetschef van oud-burgemeester Close van Luik. In de auto van Verbinnen werden dokumenten gevonden die door justitie in beslag zijn genomen. Verbinnen werd in juni vorig jaar beschuldigd van corruptie, toen de opdracht voor levering van parkeermeters en stadsmeubilair voor de stad Luik werd verstrekt. Hij werd geschorst als wethouder van zijn woonplaats Ans. Verbinnen was ook al achttien maanden geschorst als kabinetschef van oud-burgemeester Close, eveneens voor corruptie rond parkeermeters. De leverancier van de parkeermeters bleek zijn opdrachtgevers te hebben betaald.

Vanaf begin februari gaat een kopie van het beeld van de Sterre der Zee vanuit Maastricht op bezoek bij andere Limburgse kerken. Tot de grote vakantie is het beeld elke zaterdag te gast in een van de Limburgse dekenaten. De bezoeken zijn een onderdeel van een nieuwe campagne om het katholieke geloof naar buiten te brengen. De rondgang begint op zaterdag 1 februari in Roermond en eindigt 12 juli in Maastricht. Met deze tocht wordt op bescheiden wijze de massale rondgang herdacht die het originele beeld veertig jaar geleden maakte door de provincie Limburg. Toen trok het beeld van de Sterre der Zee op initiatief van de toenmalige bisschop mgr. dr. G. Lemmens van kerk naar kerk door heel Limburg.

Belevenis In die dagen was dat een belevenis: overal wachtten stoeten bruidjes, misdienaars en kerkkoren het Maastrichtse beeld op. In het voetspoor van het beeld volgde telkens de bisschop, bekend om zijn Mariadevotie. Kerkelijk Limburg liet toen heel zijn roomse pracht en praal, zijn devotie en godsvrucht zien. Pastoor Rolf Wagenaar (44) van de OL-Vrouwebasiliek in Maastricht, waar het beeld zijn thuisbasis heeft, organiseert samen met het comité Met de Sterre op weg naar 2000, de nieuwe toernee. Hij wil het nu wat eenvoudiger opzetten. Het originele beeld van de Sterre der Zee blijft achter in Maastricht. Alleen de minder zware en minder kostbare kopie wordt nu elke zaterdag gehaald door het comité en gaat dan met een busje de provincie door. "Als dat beeld op pad is wordt er voor het echte beeld een scherm gezet, om duidelijk te maken dat de Sterre op weg is", zegt Wagenaar.

Te gast Het beeld zal de komende maanden in ongeveer twintig kerken te gast zijn. De dekenaten Schinnen en Geleen doen "om praktische redenen" niet mee, een drietal andere dekenaten zoals Heerlen heeft nog geen beslissing genomen. Een woordvoerder van Schinnen zei gisteren niets tegen de Maastrichtse Madonna te hebben. Men ziet echter het nut niet in van een kort bezoek van het beeld, omdat "het dekenaat zijn eigen speciale Maria-vereringen kent, vooral in de meimaand". Drie andere dekenaten hebben nog geen definitief besluit genomen. "We moeten nog onderling overleggen, vooral over de organisatie van het bezoek", aldus deken F. Wiertz van Heerlen. Hij verwacht overigens geen principiële bezwaren.

Ouderen "Veel ouderen zullen zich de rondgang van veertig jaar geleden herinneren", zegt pastoor Wagenaar van de OL Vrouwebasiliek in Maastricht. "Wij hopen dat zij nu opnieuw naar Maria komen, en hun kinderen en kleinkinderen meenemen." Niet alleen de herinnering van toen is aanleiding tot een nieuwe rondgang, benadrukt pastoor Wagenaar. "Het jaar 1992 is voor Europa een belangrijk jaar. Denk maar eens aan de ontwikkelingen in Oost-Europa. Zonder paniek te willen zaaien, moet je toch toegeven dat er een zekere dreiging van uit gaat. Het is daarom goed met Maria naar de mensen toe te gaan."

Moskou Rond het weekeinde van 15 augustus wordt de rondgang in de Maastrichtse OL Vrouwebasiliek afgesloten. Dan komen de nieuwe katholieke bisschop van Moskou, samen met kardinaal Edward Cassidy en een Oekraïnse bisschop naar Maastricht. "Zij brengen dan als het ware de Kerk van Oost-Europa naar Maastricht", zegt Wagenaar. In dat weekeinde blijft ook de kerk de hele nacht open voor een nachtwake en worden de Mariavespers van Claudio Monteverdi uitgevoerd.

Een ongeveer 25-jarige man heeft gistermorgen rond tien voor elf een PTT-kantoor op de hoek van de Stationsstraat en Lage Barakken in Maastricht beroofd. De buit bedroeg enkele duizenden guldens. Op het moment van de overval was een 60-jarige vrouw en een bediende in het kantoor. De overvaller bedreigde de vrouw met een vuurwapen en eiste vervolgens geld van de bediende. van de dader ontbreekt elk spoor. De politie vraagt getuigen contact op te nemen via telefoonnummer 293861.

Akkerbouwers in Noord-Limburg zijn bezorgd over de plannen van het provinciaal bestuur met betrekking tot de waterbeheersing. Dit blijkt uit een aan Provinciale Staten van Limburg gestuurd bezwaarschrift.

Het door de provincie voorgestane beleid om het gebruik van water voor de beregening van de akkers terug te dringen, gaat de akkerbouwers te ver. Als alternatief noemen de akkerbouwers het inrichten van spaarbekkens in enkele uitgestrekte grindmeren. Tijdens droge periodes kan het water vandaar opgestuwd worden naar sloten en beken en benut worden voor beregening. De akkerbouwers dringen ook aan op maatregelen tegen de schadelijke gevolgen van de grootschalige bruinkoolwinning even over de Duitse grens.

's Morgens vroeg zijn de kinderen nog zo fit als een hoentje en 's avonds liggen ze doodziek op de intensive care van het Academisch Ziekenhuis Maastricht. "Acute bloedvergiftiging", zegt kinderarts Gijs Vos van het AZM, "veroorzaakt door de meningococ-bacterie die ook de nekkramp veroorzaakt. De bloedvergiftiging grijpt zeer snel om zich heen in het kinderlichaam. Het is vaak een kwestie van minuten, wil je nog enig succes hebben." Dinsdagavond zond Achter het Nieuws een reportage uit over de alarmerende situatie op de kinderafdelingen van de academische ziekenhuizen. Daar strijden artsen op leven dood tegen de acute bloedvergiftiging. "Dat is ook in Maastricht het geval", zegt Vos. "Ook wij krijgen deze maanden opvallend veel kinderen uit Oost-Brabant en Limburg, die slachtoffer zijn van de meningococ-bacterie." Koest Hij legt uit dat de meningococ-bacterie bij tien procent van de mensen in de keelholte verblijft. Daar houdt ze zich koest. Alleen bij een kleine groep, vooral kinderen en jongeren, komt ze in de bloedbaan terecht. Waardoor dat gebeurt is nog niet duidelijk. "Misschien komt het omdat die kinderen minder weerstand hebben, maar het kan ook zijn dat het om een agressieve variant van die bacterie gaat." Volgens kinderarts Vos zijn afgelopen jaar ongeveer vijftien kinderen uit Zuid-Limburg door deze acute bloedvergiftiging overvallen. "Dat gaat allemaal zo snel dat ze de volgende fase van de ziekte, de hersenvliesontsteking, zeg maar de nekkramp, niet eens halen. Ze sterven al eerder aan acute bloedvergiftiging. Daarnaast is er een groep die niet ernstig ziek wordt van de bloedvergiftiging. Zij krijgen vaak daarna een hersenvliesontsteking."

Midden-Limburg De laatste jaren worden vooral in Midden- en Noord-Limburg regelmatig gevallen gemeld van nekkramp, meestal in de wintermaanden. "Vaak is er dan alleen sprake van acute bloedvergiftiging", zegt Gijs Vos. De acute bloedvergiftiging veroorzaakt door de 'nekkramp-bacterie' is dus geen nieuwe ziekte. "We kennen de ziekte allang. Er is nu alleen meer belangstelling voor omdat ze ondanks alle moderne ontwikkelingen zo alarmerend is. Ouders en ook artsen worden er heel nerveus van. Het is echt een gevecht op leven en dood. En dat allemaal binnen heel korte tijd."

Overval De gevolgen van de overval zijn inderdaad desastreus. "Kinderen die 's morgens nog kerngezond zijn, worden na een paar uur hangerig en krijgen plotseling hoge koorts. Ze worden wat suf en klagen over spierpijn." Soms denkt de arts aan griep. "Maar als er plotseling kleine bloeduitstortingen op de huid verschijnen, is er iets heel anders aan de hand. Het is het eerste signaal van een acute bloedvergiftiging. Dan is elke minuut kostbaar", zegt dokter Vos. Het kind wordt meestal met spoed naar het ziekenhuis gebracht. De kinderartsen in Limburg en Oost-Brabant alarmeren dan het Academisch Ziekenhuis in Maastricht, dat sinds anderhalf jaar over speciale voorzieningen voor deze kinderen beschikt. Daar vertrekt met loeiende sirenes een ambulance met apparatuur en kinderarts om het kind op te halen. "Jammer genoeg zijn we een paar keer te laat gekomen", zegt dokter Vos.

Agressief Vos: "Wij hebben in Maastricht gekozen voor een harde, agressieve aanpak. Zodra de ziekte onderkend is, krijgt het patiëntje heel veel vocht toegediend, en medicijnen om hart- en bloedvaten te ondersteunen. Bovendien volgt een bombardement met antibiotica en wordt het kind onmiddellijk beademd." Lang niet altijd winnen de artsen de strijd. Ook als het kind in leven blijft, laat de bloedvergiftiging vaak sporen na. Soms treedt hersenbeschadiging op, soms sterven ook delen van de huid of van de voeten af.

Nieuw medicijn Het Maastrichtse ziekenhuis doet samen met het Amsterdams Medisch Centrum en het Sofia-kinderziekenhuis in Rotterdam mee aan een internationaal onderzoek naar een nieuw medicijn. Er zijn nog niet genoeg gegevens beschikbaar om conclusies te trekken, maar Gijs Vos is hoopvol gestemd.

Verontwaardiging, teleurstelling en boosheid waren gisteren het deel van de actualiteitenrubriek Achter het Nieuws van de Vara. In de uitzending van dinsdag werd kond gedaan van een "epidemie van hersenvliesontsteking". Vele kinderen in Nederland zouden met een wisse dood worden bedreigd. Roodgloeiende telefoons bij de Stichting Korrelatie, waar de vrijwilligers ook geen antwoord hadden.

"Jammer, heel erg jammer", zegt specialist dr. B. Derkx, van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam, die bij de Vara 'de noodklok' luidde. "Natuurlijk wil ik geen paniek zaaien. Van een epidemie is geen sprake." Wat is er dan wel aan de hand? Derks is het simpel gezegd zat "aan het eind van de lijn te zitten". "Wij krijgen de laatste tijd te vaak kinderen die niet meer te redden zijn. Dat komt omdat huisartsen te laat merken dat zo'n kind is geïnfecteerd met de bacterie die hersenvliesontsteking veroorzaakt. Wat ik wilde bereiken was dat er meer aandacht komt voor dat probleem. Goede voorlichting kan een hoop ellende voorkomen." Maar Korrelatie zat gisteren met de handen in het haar. "Wij missen de informatie om goede voorlichting aan de bellers te verschaffen. Een bijzonder onvolledige uitzending, helaas", aldus een Korrelatiemedewerker. Ook de Vara kreeg nogal wat boze en verontruste tv-kijkers aan de lijn. Toch hoopt Derkx op een positief effect. "Ik ben nu drie weken achtereen in touw en zie het ene patiëntje na het andere wegglippen. Vandaar dat ik met een verhaal naar buiten ben gekomen. Misschien dat artsen en ouders toch meer gaan letten op de belangrijkste verschijnselen in het beginstadium van de ziekte."

De omgeving van Kasteel Vaalsbroek en Resort Hoog Vaals zal volgende week veranderen in een compleet Canadees landschap. Met grote hoeden uitgeruste mounties (Canadese politie) zullen door de parken galopperen, verkeersborden waarschuwen voor overstekende beren en in plaats van knapperige broodjes staan muffins op het menu.

Reden voor deze gedaantewisseling is de komst van zeshonderd agenten van grote reisbureaus uit Frankrijk, België, Luxemburg, Duitsland en Nederland naar Vaals. De touroperators verblijven daar vanaf volgende week vrijdag vier dagen lang op uitnodiging van het Canadese departement van toerisme en cultuur. Dat koos Vaals uit voor een uitgebreide promotie van het Noordamerikaanse land. Het is de bedoeling dat de reisagenten in Vaals lekker gemaakt worden om zoveel mogelijk reizen naar Canada te verkopen. Ongetwijfeld zal het Heuvelland meeprofiteren van deze Canada-promotie, zo verwacht directeur Jan Janssen van Kasteel Vaalsbroek, die de Canadezen voor deze regio wist te interesseren. "Uiteraard krijgen de gasten ook een indruk van Zuid-Limburg. Dat zal ongetwijfeld een positieve uitwerking hebben op deze mensen, die allemaal op zoek zijn naar nieuwe reisdoelen voor hun klanten." Dat is ook de verwachting van supervisor Rondald B. Comeau van de toeristenvereniging van Nova Scotia, die gisteren de Vaalser koks onderwees over het bakken van een een Canadees broodje en de juiste dosering maple sirup. De Canadees is niet bang eerder Zuid-Limburg te promoten dan zijn eigen land. "Onze gasten krijgen een complete brainwash (hersenspoeling, red.). Vaals zal vier dagen lang helemaal in Canadese sfeer zijn. We hebben gekozen voor deze omgeving, omdat die erg centraal ligt in Europa. Bovendien lijkt het landschap hier precies op dat in Oost-Canada. Het is zeer moeilijk zoveel reisagenten tegelijk naar één plaats te krijgen, maar het is ons gelukt", aldus Comeau over het project dat bijna anderhalve ton kost. Ter gelegenheid van het evenement blijft de kerstverlichting in Vaals nog even hangen en zullen de straten worden opgesierd met Canadese vlaggen. De komst van containers met veertienhonderd kreeften uit Nova Scotia moet het "Canada-gevoel" completeren.

Een eerste proef om bezoekers van het MECC naar de pakreerterreinen bij De Geusselt te dirigeren en vanaf dat punt per bus naar het congrescentrum te vervoeren, is volgens de gemeente redelijk geslaagd.

Bezoekers van de Vakantie Informatie Beurs maakten afgelopen weekeinde van deze voorziening gebruik. Op zaterdag stapten ruim vijfhonderd mensen bij De Geusselt over van hun auto naar de bus. Op zondag was maakten ruim twaalfhonderd mensen gebruik van de pendeldienst. De parkeerterreinen bij het MECC waren die dagen voor driekwart bezet. De proef wordt herhaald tijdens de horecavakbeurs BBB, van maandag 20 tot en met donderdag 23 januari. Op termijn krijgt het MECC een vaste vaste pendeldienst. Bezoekers parkeren dan hun auto bij Heugem en gaan van daaruit met de bus naar het MECC.

De leegstaande Villa Wyckerveld aan de Professor Pieter Wiilemstraat wordt verbouwd tot appartementencomplex. In en rond de villa komen in totaal 47 huurappartementen, bedoeld voor de huisvesting van ouderen.

In de villa zelf worden tien appartementen gebouwd. De overige 37 appartementen worden in drie blokken met ieder drie woonlagen naast het huis opgetrokken. De bouwhoogte van de blokken bedraagt tot aan het platte dak ongeveer 9,5 meter. Het park bij de villa, aan de kant van de Meerssenerweg, wordt opgeknapt. In het park worden aparte paden aangelegd voor voetgangers en fietsers. De verbouwing voorziet in de aanleg van 37 parkeerplaatsen voor de toekomstige bewoners. Voor het reconstructieplan kan beginnen moet de gemeente nog goedkeuring verlenen over de wijziging van de huidige bestemming van de villa en omgeving. De benodigde vergunning wordt pas verleend na de inspraakronde voor omwonenden, aanstaande dinsdag. Deze inspraakronde vindt plaats in het Trefcentrum Oostermaas aan de Edisonstraat 4 en begint om 20.00 uur. In afgelopen jaren woonden regelmatig diverse drugverslaafden illegaal in de villa. Tot groot ongenoegen van omwonenden.

Het winkelcentrum Brusselse Poort wordt grondig opgeknapt en uitgebreid. De binnenkant van het centrum wordt moderner en ruimer. Nieuwe winkels aan de buitenkant moeten zorgen voor een toegankelijker uiterlijk van het complex. De gemeente Maastricht trekt een kleine zes ton uit voor het project. De eigenaar van het winkelentrum, NedLloyd in Rotterdam, investeert twintig miljoen.

In het complex wordt een tiental nieuwe winkels gevestigd, waaronder Kwantum. Hiervoor wordt een nieuwe vleugel gebouwd aan de Artsenijstraat, naast het GAK. Een tweede vleugel aan het Mercatorplein gaat Albert Heijn onderdak bieden. De supermarkt verlaat het souterrain en vestigt zich op de begane grond. Daarnaast zijn er plannen voor het openen van een dierenspeciaalzaak, een rijwielspecialist en een lingeriezaak. In het winkelcentrum komt eencentraal plein met glasoverkapping, in plaats van de huidige dakbedekking. De bestaande gangen worden verlegd en aangevuld met speciale 'rolbanen' voor winkelwagentjes.

Werklozen Een groepje langdurig werklozen wordt straks ingezet voor de bewaking van het parkeerterrein. Behalve de bewaking nemen zij ook de toewijzing van parkeerplaatsen voor hun rekening en eventueel ook het onderhoud van het terrein. Voor voetgangers en fietsers worden aparte en duidelijk zichtbare paden aangelegd, waardoor met name fietsers uit de richting Pottenberg zonder omwegen het winkelcentrum kunnen bereiken. Gebruikers van het openbaar vervoer kunnen rekenen op een overdekte bushalte en een passage naar de ingang. De reacties van de winkeliers zijn onverdeeld positief. "Wij zijn er absoluut blij mee", vertelt manager J. Gilissen van Albert Heijn. "De Brusselse Poort is een drukbezocht centrum, maar na twintig jaar vertoont het toch wat sleetplekken. Een ruimtevergroting en een wat moderner uiterlijk zijn zeer zeker welkom. De investering zal waarschijnlijk ook meer klanten opleveren."

Te vroeg Eigenaar NedLloyd heeft projectontwikkelaar Ruyters benaderd om de opknapbeurt te coördineren. Pas als alle bouwkundige hindernissen genomen zijn, wil NedLloyd bekend maken wanneer de verbouwing begint. Woordvoerder Oostdijk: "De plannen zijn nog in een vroeg stadium. Ik kan nu alleen mededelen dat het winkelcentrum aan de buitenkant meer allure gaat krijgen.Maar omdat het een overdekt centrum is, blijft de nadruk van de activiteiten toch liggen op het binnengebeuren." Wat het bestuur van de winkeliersvereniging Brusselse Poort betreft mag de verbouwing ieder moment beginnen. "De plannen dateren al van 1985 ter tafel", aldus een woordvoerder. "Vier jaar later kregen we een definitieve toezegging. Het wachten is nu op een aantal vergunningen die nog niet rond zijn. Dan moet de klus binnen een maand of vijftien geklaard zijn." Het bestuur is unaniem positief over de ontwikkeling en benadrukt de noodzaak van de uitbreiding: "Zeker nu de binnenstad dichtslibt wordt de functie van de Brusselse Poort belangrijker."

Directeur T. Van den Heuvel is voorstander van privatisering van de Stadsbus Maastricht. De stadsbus is nu nog een gemeentelijke dienst. Privatisering zou beteken dat de busdienst veel bedrijfsmatiger kan werken, aldus Van den Heuvel.

Maij-Weggen van Verkeer en Waterstaat. De minister zei afgelopen weekend in een tv-programma dat de stadsvervoerbedrijven zelfstandig moeten worden. "Ook al doelde de minister vooral op de vervoerbedrijven in de grote steden. Ik ben zeker voorstander van privatisering. Ook van de Stadsbus Maastricht", aldus Van den Heuvel. "Voor ons zou verzelfstandiging betekenen dat we rechtstreeks moeten concurreren met het Verenigd Streekvervoer Limburg (VSL). En dat we dus ook met concurrerende, lage prijzen moeten komen. Dat is voor het publiek alleen maar een voordeel."

Noodzaak Wethouder A. Cremers van Verkeer en Vervoer is het niet helemaal met Van den Heuvel eens. Hij ziet de noodzaak van privatisering niet direct. Cremers zou het betreuren als de gemeente Maastricht geen invloed meer zou hebben op een geprivatiseerde Stadsbus."Vroeger maakte de Stadsbus evenals de brandweer en de Nutsbedrijven deel uit van de Gemeentebedrijven Maastricht", legt Cremers uit. "De Nutsbedrijven zijn in 1988 een NV geworden, waarvan de gemeente de enige aandeelhouder is. De Stadsbus en de brandweer zijn toen zogenaamde 'gemeentelijke diensten op afstand' geworden. Voor een deel zijn ze dus al zelfstandig. Ik kan me wel voorstellen dat we ook van de Stadsbus een NV maken. Maar meteen privatiseren, nee."

Dick Hendriks (40) is per 1 februari 1992 benoemd tot zakelijk directeur van Het Nationale Ballet.

Hendriks vormt samen met artistiek leider Wayne Eagling de directie. Hij trad in 1973 als publiciteitsmedewerker in dienst van het gezelschap. Daarna bekleedde hij de functies van chef planning en marketing en adjunct-zakelijk leider. Hendriks volgt Anton Gerritsen (60) op, die zowel deze functie als die van lid van de centrale directie van het Muziektheater neerlegt. Gerritsen maakt vanaf 1966 deel uit van de leiding van Het Nationale Ballet. Per 1 februari is hij benoemd tot directeur van de Stichting Kunstkring Diligentia in Den Haag. Het in het najaar van 1993 te vieren 200-jarig bestaan van Diligentia was voor het stichtingsbestuur aanleiding om over te gaan tot versterking van de leiding.

Drie redenen zijn er voor de muziek- en theaterliefhebbers om in de rij te gaan staan voor kaartjes voor het Limburgs Symfonie Orkest, dat zaterdagvond de eerste publieke uitvoering geeft in het nieuwe Theater aan het Vrijthof in Maastricht: - het nieuwe theater, dat een glasheldere akoestiek lijkt te hebben - het programma met muziek van Liszt, Bartok en Tsjaikowsky en - de dirigent Roberto Benzi en pianist Theo Bruins. De nieuwe, 950 stoelen grote zaal van het Theater aan het Vrijthof bleek bij de repetities deze week een glasheldere akoestiek te hebben. Elk detail, elk instrument was exact en helder te horen. Het klonk in de lege zaal misschien iets té, maar bij een volbezette zaal moet zaterdagavond blijken of de berekeningen van het ingenieursbureau kloppen. De musici van het LSO vonden het bijzonder prettig spelen op het enorm grote podium van het Vrijthoftheater. "Ik kon niet alleen mezelf goed horen, maar ook het spelen van de mensen naast me", zei een van de strijkers. "Het klinkt allemaal glashelder."

Omstreden Het LSO speelt hetzelfde concert donderdag in Sittard, zondagmiddag om 16.00 uur in Venlo, dinsdag in Heerlen en woensdag in Roermond. Het concert opent met een nog steeds omstreden muziekstuk: het symfonisch gedicht Les Préludes van Franz Liszt. Dat werd in Hitlers tijd gebruikt als tune voor de Wehrmacht-Berichten, en daarom krijgen heel wat mensen nog kouwe rillingen van dit stuk muziek. Maar dat kon Liszt (1811-1886) ook niet bevroeden, toen hij zich door de Meditations Poétique van Lamartine liet inspireren. "Wat is het leven anders dan een serie voorspelen (préludes) voor dat onbekende lied, waarvan de dood de plechtige eerste toon aanheft", zo begint dit vers.

Solist Pianist Theo Bruins (62) is de solist in het 3e Pianoconcert van Bela Bartok. Bruins, die als 19-jarige zijn debuut maakte bij het Concertgebouw-orkest, maakte tournees door heel de wereld. De drie pianoconcerten van Bartok speelde hij eens in één seizoen met het Amsterdams orkest en vooral het 3e, het meest populaire, heeft hij daarna nog tal van keren uitgevoerd. Het concert besluit met de 5e symfonie van Tsjaikowski, een van de meest geliefde werken van deze componist.

De actie van de Vereniging Vrienden van het Limburgs Symfonie Orkest om steun voor het in zijn voortbestaan bedreigde orkest, heeft al zo'n 15.000 handtekeningen opgeleverd.

"Een groot succes dus, en er komen nog iedere dag reacties binnen. Daarom wachten we nog even voordat we deze sympathie-actie afsluiten", zegt Eric Schellekens, vice-voorzitter van de Vrienden, enthousiast. Hij zal, met het bestuur van de vereniging, vandaag in Maastricht cultuurminister Hedy d'Ancona informeren over het succes van de actie en haar zeggen dat opheffing van het LSO onaanvaardbaar is. De minister komt zich hier op de hoogte stellen van de Limburgse reacties op haar eerste aanzet voor het Kunstenplan 1993-96. Daarin wordt de toekomst van het LSO en van Opera Zuid ter discussie gesteld. De minister heeft gesprekken met onder meer het provinciaal bestuur en met deskundigen inzake de podiumkunsten in Limburg. De Vereniging Vrienden van het LSO, postbus 1406, 6201 BK Maastricht zet de steun-actie nog enige tijd voort en zal na afsluiting de handtekeningen aanbieden aan minister d'Ancona.

In de verpleeghuizen Invia in Sittard en St. Odilia in Geleen beginnen eind deze maand twee projecten die het ziekteverzuim onder het personeel moeten terugdringen.

Dit staat in het interne informatiebulletin van de Stichting Ziekenzorg Westelijke Mijnstreek. Het doel van de projecten is door middel van een goede registratie van de zieken, tijdige bezoeken van de bedrijfsarts en intensiever contact met de zieke, inzicht te krijgen in de oorzaken van het verzuim. Tegelijkertijd wil de stichting bekijken wat aan het ziekteverzuim kan worden gedaan. "Teveel mensen zitten in de anonimiteit. Dat willen we doorbreken en daarbij is volledige openheid nodig", aldus drs. Th. Mintjens, instellingsdirecteur van Invia. "Het lijkt misschien alsof we de zwarte piet willen toeschuiven, maar zo is het absoluut niet", aldus Mintjens.

Negen procent In beide verpleeghuizen ligt het ziektepercentage gemiddeld rond negen procent. Een normaal beeld in dat soort instellingen, volgens Mintjens. Het informatiebulletin meldt dat inventarisaties hebben uitgewezen dat twintig procent van het verzuim 'wit' is. Dat wil zeggen dat de ziekte duidelijk aantoonbaar is, bijvoorbeeld zware griep of een gebroken been. Vijf procent van het verzuim is 'zwart'. Daarbij gaat het om mensen die niet echt ziek zijn. De resterende 75 procent valt onder de noemer 'grijs' ziekteverzuim. Mensen die overspannen zijn, onder zware stress staan of het op het werk niet meer zien zitten en zich ziek melden. Mintjens vindt dit een "ontnuchterend cijfer", waar volgens hem wel iets aan te doen is. De Stichting Ziekenzorg Westelijke Mijnstreek heeft gekozen voor beide verpleeghuizen, omdat na een jaar de afzonderlijke resultaten goed met elkaar kunnen worden vergeleken. Als het ziekteverzuim eind 1992 inderdaad is gedaald, wil de stichting de projecten ook gaan toepassen in de ziekenhuizen en verzorgingshuizen in de Westelijke Mijnstreek.

Enige gelijkenis met bestaande personen is geen toeval: het jaarlijkse cabaret voor en door ambtenaren in het Geleense stadhuis windt er geen doekjes om. Ook dit jaar - de twaalfde keer alweer - begon het Geleense ambtenarenkorps, met daaraan toegevoegd het college van burgemeester en wethouders, het nieuwe jaar met een portie zelfspot. Lachen met elkaar om de gebeurtenissen van het vorig jaar.

De uitvoerenden noemden zich ook nu weer preskop mit sjlaagroum. Het programma luisterde naar de titel sjaele kal in de krissjtal. En inderdaad, het verhaal van de geboorte van het Christuskind werd verplaatst naar het Geleense stadhuis waar eveneens iets werd geboren: een nieuwe organisatie. Ambtenaren in de rol van wethouders, de burgemeester ('de criminaliteit neemt nog steeds toe, zelfs de burgemeestersportefeuille is leeggeroofd') en de hoogste ambtenaren brachten al roddelend, zichzelf prijzend of van-niets-wetend de boreling hulde. De ingrijpende reorganisatie, de deskundigen, het schrappen van afdelingen en het vertrek van kopstukken zindert - zo bleek - nog steeds na in het Geleense stadhuis. Enkele nostalgische liedjes, Adieu lief typemachine (die het moest afleggen tegen de computer) en Promotie (of schouderklap, waar blijkbaar alles om draait), en de jaarlijkse toekenning van de 'Verkeskop' aan een verdienstelijke ambtenaar (Sjeer Jörissen deze keer, hij staat altijd voor iedereen klaar) maakten het voor ingewijden boeiende cabaret compleet. Echter niet voordat nog even werd gezongen over Geleen waar het 'zo heerlijk rustig' is, een treffend lied over het miljoenen kostende en mede door Ruyters - uit Sittard - ontwikkelde renovatieplan voor het Geleense centrum: Zitterd allein, hawt Gelaen rustig!

Bij de verkoop van het terrein van autobedrijf Schoenmakers aan de gemeente is al rekening gehouden met de onkosten die Sittard moest maken voor het schoonmaken van de vervuilde grond. Zou de grond 'schoon' zijn geweest, dan had de gemeente waarschijnlijk meer op tafel moeten leggen. Sittard kan die kosten nergens meer op verhalen.

Dat liet wethouder J. Schrijen gisteren weten, nadat dinsdagavond tijdens een commissievergadering weer uitvoerig werd ingegaan op de bodemvervuilingen op het bedrijfsterrein achter het NS-station. Schoenmakers kreeg na een gerechtelijke uitspraak vijf miljoen gulden van de gemeente, omdat zijn bedrijf het veld moest ruimen voor de bouw van de tweede vleugel van het mammoetkantoor van DSM. De gemeente moest die grond schoon opleveren aan het chemieconcern. Die sanering heeft Sittard tot nu toe ongeveer 700.000 gulden gekost. Raadsleden houden er rekening mee, dat de kosten van bodemsanering nog veel verder oplopen. Naast het terrein dat DSM heeft gekocht, ligt nog een perceel grond dat behoorde tot het bedrijf van Schoenmakers. Dat terrein is nu nog eigendom van de gemeente. Volgens raadslid L. Laudy (PvdA) duiden allerlei verhalen erop, dat dat perceel minstens zo ernstig verontreinigd is als het terrein dat werd schoongemaakt voor de verkoop aan DSM. Het raadslid vindt dat daarover zo snel mogelijk duidelijkheid moet komen. Eerder stelde raadslid K. Martens al vragen over de financiële afwikkeling van de bodemverontreiniging achter het NS-station. De gemeente Sittard gaf gisteren toe, dat asbest is verwerkt in de loodsen die nog op het terrein staan. Een deel van die kankerverwekkende isolatiestof is vorig jaar verwijderd. Een ander deel zit er nog, met name in de dakbedekking. Volgens de gemeente is in de loodsen ook met asbest gewerkt in de tijd dat er nog een tectyleerbedrijf was gevestigd. "Maar dat kan geen bodemverontreiniging hebben veroorzaakt."

De gemeente Beek verzet zich tegen uitbreiding van de zandgroeve in Spaubeek. Moet de groeve toch worden uitgebreid - de provincie dringt daarop aan - dan alleen aan de zuidkant, richting Nuth. Dat hebben B en W van Beek woensdag aan het provinciebestuur laten weten. In het herzien provinciaal ontgrondingenplan gaat de provincie ervan uit dat de groeve in noordelijke richting wordt uitgebreid. Dat betekent dat de groeve verder oprukt naar de bebouwing van Spaubeek. 'onacceptabel'. In de eerste versie van het nieuwe ontgrondingenplan ging ook de provincie er nog vanuit dat de groeve op de grens van Spaubeek en Schinnen in zuidelijke richting zou worden uitgebreid. Het noordelijk gebied van de 62 ha grote groeve bestempelde de provincie als landschappelijk waardevol.

Aardgasbuizen Tijdens de inspraakronde over het plan schaarde Beek zich achter het ontwerp van het provinciebestuur. Wel moest nog overleg volgen over het omleiden van de aardgasbuizen, die in de bodem van het af te graven gebied liggen. In de herziene uitgave van het plan greep de provincie juist de aardgasbuizen aan om van mening te veranderen: de groeve moet niet in zuidelijke, maar in noordelijke richting worden uitgebreid.

Holle wegen Volgens de gemeente Beek wordt het fraaie landschap tussen Spaubeek en de groeve (de holle wegen tussen de Heggerweg en de Dorpstraat) ernstig aangetast door de afgraving. Bovendien is het gebied dat mag worden afgegraven groter dan aanvankelijk gepland. Beek vreest tenslotte dat het winnen van zand zo dicht bij Spaubeek flinke overlast zal opleveren voor de inwoners. Ook het CDA in Beek protesteerde gisteren fel tegen de voorgenomen uitbreiding van de groeve in Spaubeek. De partij zegt "verontwaardigd en verbaasd" te zijn over het besluit van de provincie. De raadsfractie heeft haar partijgenoten in de Provinciale Staten te hulp geroepen om het tij alsnog te keren.

Zoals het er nu naar uitziet, kan Jan Ponsing voorlopig gewoon blijven wonen op de zogenaamde Ponsing-farm aan de Geleenderweg in Sittard. De gemeente wil eerst de plannen afwachten rond de uitbreiding van de nieuwbouwwijk Craaveld. Pas daarna komt een mogelijke verhuizing van het bedrijfje, dat bestaat uit een oud papier- en ijzerhandel, aan de orde.

Dit liet een woordvoerder van de gemeente desgevraagd weten. in de wooncontainer van de familie kon blijven wonen. Die wooncontainer is de gemeente Sittard al lange tijd een doorn in het oog. Vooral vanwege het opslagterrein dat grote hoeveelheden papier, afval en oude rommel bevat. De gemeente besloot geen stappen te ondernemen, voordat de definitieve plannen voor de uitbreiding van het Craaveld op tafel zouden liggen. Volgens de woordvoerder komt hier in de loop van het jaar meer duidelijkheid over.

Dieren Jan Ponsing is overigens niet van plan om 'zomaar' te vertrekken. Bij een verhuizing wil hij in elk geval zijn dieren, waaronder enkele pony's, kunnen meenemen. "Als de gemeente me weg wil hebben, moet ze maar iets anders zoeken. Ik kijk zelf ook wel rond of er in de omgeving een boederijtje te huur is, waar ik met mijn dieren terecht kan. Maar als de gemeente gaat eisen dat ik bij een verhuizing de beesten weg moet doen, ga ik een schadeclaim indienen", is de stellige overtuiging van Jan.

Bemiddelen De gemeentewoordvoerder laat weten dat er al eerder sprake was van een verhuizing van de Ponsing-farm naar Einighausen. Die verhuizing is om onbekende redenen niet doorgegaan. Als uiteindelijk besloten wordt de Ponsing-farm te verplaatsen, zal de gemeente in de verhuizing bemiddelen.

De geluidsschermen langs de autosnelweg Heerlen-Geleen ter hoogte van Nuth worden aanzienlijk duurder. Het ministerie van VROM heeft de gemeente Nuth een bedrag van 4,4 miljoen gulden toegezegd. Volgens Rijkswaterstaat is dat zeker een half miljoen te weinig. In eerste instantie had het departement de aanleg van de geluidsschermen in Nuth op de lange baan geschoven. VROM wilde eerst de reconstructie van de A79 tussen Nuth en Schinnen afwachten. Na enige aandrang van de gemeente Nuth kwam het ministerie eind vorig jaar echter toch over de brug.

Standaard Het ministerie reserveerde een bedrag van 4,4 miljoen gulden voor de aanleg van de geluidsschermen langs de A79. De subsidie was gebaseerd op het standaard-tarief van vierhonderd gulden per vierkante meter. VROM ging ervan uit dat de financiering van de geluidsschermen daarmee rond was. Rijkswaterstaat, die de geluidsschermen uiteindelijk moet aanleggen, komt echter niet uit met dat budget. Volgens de rijksdienst kost een deugdelijk geluiddscherm tegenwoordig zeker zeshonderd gulden per vierkante meter. Dat komt neer op een totale investering van bijna vijf miljoen gulden.

Inkorten Volgens wethouder ing. H. Wiekken zal de gemeente Nuth opnieuw aan de bel trekken bij het ministerie van VROM. "We zullen een aanvullende subsidie aanvragen", zegt hij. "Wijst de minister dat verzoek af, dan moeten we andere maatregelen nemen. De geluidswal inkorten, bijvoorbeeld."

De gemeente Stein is een van de 48 Nederlandse gemeenten die uitvoerig worden belicht in het televisieprogramma Het gezicht van Nederland. In het programma wordt Stein afgeschilderd als een landelijke gemeente, waarin het water (Julianakanaal en Maas) een grote rol speelt. Om mee te kunnen doen aan de televisiereeks moest Stein 40.000 gulden bijdragen. Volgens het gemeentebestuur biedt het programma een unieke kans om Stein landelijke publiciteit te bezorgen. Bovendien hoort bij het programma een boek over de gemeente, dat geschreven is door de heer Macco uit Elsloo. Hij is voorzitter van de heemkundevereniging Maasstreek. Het boek en de videoband van de film wil de gemeente gebruiken voor promotie-activiteiten. In het 'gezicht van Stein' is onder meer aandacht voor de vroegere schippersbeurzen van Elsloo en Urmond en de huidige havens van Stein en DSM. Verder gaat het programma in op de recreatiemogelijkheden en de industriële ontwikkelingen. Het portret van Stein wordt dinsdag 14 januari uitgezonden via Nederland 3, aanvang 19.30 uur. Behalve Stein komen ook de Limburgse gemeenten Wittem, Arcen en Velden nog aan bod.

Burgemeesteren wethouders van Stein hebben nieuwe subsidieregels opgesteld voor de kerken in de gemeente. Voortaan krijgen alle kerkgenootschappen die een eigen gebouw hebben en daarin erediensten houden, jaarlijks een bedrag van 2100 gulden. De nieuwe subsidieregel komt in de plaats van de oude subsidieverordeningen van de voormalige gemeenten Stein, Elsloo en Urmond. Die verschilden onderling sterk, waardoor de ene kerk meer en de ander minder geld kreeg. De nieuwe verordening vaart een middenkoers. Bovendien is een overgangsregel opgenomen, waardoor vanaf 1994 alle kerken binnen de gemeente evenveel geld ontvangen. Volgens B en W moet de jaarlijkse bijdrage worden gezien als waarderingssubsidie. Voor restauraties is een aparte regeling. De gemeente draagt daaraan tien procent in de kosten bij tot een maximum van 25.000 gulden.

Er komt geen fiets- en voetpad over de gehele lengte van de Postweg tussen het expeditieknooppunt van de PTT en de Bergerweg in Sittard.

Dat liet de woordvoerder van de gemeente gisteren weten. Sittard waarom het fiets- en voetpad halverwege de Postweg plotseling ophoudt. Volgens het raadslid is dat een bijzonder gevaarlijke situatie, omdat veel scholieren gebruik maken van de Postweg. De gemeente vindt de verdere aanleg van met name het fietspad niet nodig, omdat de Postweg een verkeersarme straat wordt, zodra de reconstructie van de omgeving van het NS-station is afgerond. "Nu maakt nog veel verkeer gebruik van die straat om allerlei obstakels, veroorzaakt door wegreconstructies, te vermijden. Dat is straks afgelopen", aldus de woordvoerder.

Door het weghalen van de verlichting is de onbewaakte spoorwegovergang aan de Spoorstraat in Elsloo nog onveiliger geworden. Er is zelfs sprake van een nijpende situatie. Dat schrijft Jan Vranken van de politieke vereniging DIM uit Elsloo in een brief aan de Nederlandse Spoorwegen. Omdat geregeld lampen werden stukgegooid, liet de NS enkele maanden geleden de verlichting bij de overgang verwijderen. Dat is volgens Vranken de veiligheid van deze, door de vele gebruikers toch al als onveilig ervaren, overgang bepaald niet ten goede gekomen. Vranken wijst erop dat circa drie maanden geleden bij de overgang een dodelijk ongeval plaatsvond en ongeveer een maand geleden een bijna-ongeluk. Als mogelijke oplossing doet hij, namens de inwoners van Elsloo, de suggestie de overweg halfbewaakt te maken. Daarbij zou wit licht veilig betekenen en zou rood licht de nadering van een terrein moeten aangeven. Zo'n overweg is er bijvoorbeeld bij het Danikerbos in Geleen. Bij een halfbewaakte overweg is volgens Vranken verlichting niet dringend noodzakelijk.

De bank Mees & Hope sluit komend voorjaar het kantoor in Heerlen. Gelijktijdig opent de bank in de Boschstraat in Maastricht een nieuwe vestiging.

Van de tien medewerkers die momenteel in Heerlen werken, kunnen er acht aan de slag in het nieuwe filiaal in Maastricht. Er vallen geen gedwongen ontslagen. "Maastricht is de plek waar wij als bank moeten zitten. Het is een groter knooppunt van industrie, handel en welvaart dan Heerlen", verklaart drs. F. Paagman van het in Rotterdam gevestigde hoofdkantoor van Mees & Hope de verhuizing. Directeur van de nieuwe vestiging in Maastricht wordt mr. J. van Dijk, momenteel directeur van het ABN-Amro-filiaal in Heerlen. Mees & Hope is bezig met een reorganisatie van de bank. Het is de bedoeling dat het aantal werknemers tot 1993 wordt teruggebracht van 1950 naar 1400. Ook de organisatie van de bank verandert. De klanten kunnen voor al hun bankzaken terecht in de hoofdbanken in Rotterdam, Amsterdam en Den Haag. In Maastricht, Eindhoven, Breda, Utrecht en Groningen komen regionale vestigingen. Daar kunnen de klanten terecht bij commerciële bankmensen. Niet voor kasdiensten. Behalve in Heerlen wordt ook het regiokantoor in Den Bosch gesloten.

Het dak van de parochiekerk in Ransdaal heeft bij de stormen van dit najaar grote schade opgelopen. Dat blijkt uit een inspectie van het dak. Het herstel gaat zeker anderhalve ton kosten.

De schade wordt grotendeels gedekt door de verzekering. De verzekeringsmaatschappij keert 1,2 ton uit. De overige dertig mille moet het kerkbestuur zelf opbrengen. Het kerkbestuur van de Kleine Heilige Theresiaparochie heeft bij diverse instanties aangeklopt voor subsidie. Het bisdom Roermond heeft tien mille toegezegd, de provincie Limburg en de gemeente Voerendaal beloofden elk vijfduizend gulden bij te dragen.

De zorg-afdeling van de toekomstige seniorenflat in Brunssum wordt soberder dan gepland. De woningvereniging Brunssum denkt over ongeveer twee maanden te weten hoe die afdeling er precies uit gaat zien. Vast staat wel dat de zorgafdeling naar de begane grond verhuist en niet, zoals eerder gepland, naar de bovenste verdieping. Zo kunnen ook andere bewoners van de flats in Brunssum-noord van de voorzieningen gebruik maken. Ook de plannen om in de zorg-afdeling een restaurant en een artsenpraktijk onder te brengen zijn van de baan. Wat er wel komt, hangt af van de financiën. In totaal gaat de zorg-afdeling ongeveer een half miljoen. De woningvereniging komt voor de aanleg van die afdeling nog enkele tonnen te kort. Het geld voor de verbouwing van de honderddertig seniorenwoningen heeft de woningvereniging wel. De verbouwing begint in de tweede helft van dit jaar.

Het aantal woninginbraken in Brunssum is het afgelopen jaar met 35 procent gedaald. Verder boekte de Brunssumse politie vorig jaar succes in de strijd tegen de drughandel: de politie pakte vijf drugdealers op. "Het aantal woninginbraken in Brunssum rees de afgelopen jaren echt de pan uit", vertelt politievoorlichter J. Scheffers. Daarom besloot de Brunssumse politie in 1991 extra-aandacht aan woninginbraken te besteden "Ook omdat zo'n inbraak de privacy van mensen enorm aantast." In 1990 werd in 216 woningen ingebroken. Vorig jaar sloegen inbrekers 145 keer toe in Brunssum. Scheffers: "De daders komen vaak uit de drugswereld of zijn alcoholist. De meesten zijn tussen de 18 en 35 jaar oud." Ook het aantal winkeldiefstallen daalde. Van 108 in 1990 tot 82 in 1991. "Vrouwen en jongeren vormen ongeveer de helft van het totaal aanta winkeldieven", aldus Scheffers. In 1990 werden tachtig bromfietsen gestolen, in 1991 waren dat er 57. Het aantal gestolen fietsen daarentegen nam toe. Vorig jaar raakten 221 mensen hun tweewieler door diefstal kwijt, tegen 184 in het jaar daarvoor. Een stijging van twintig procent. Het aantal autokraken steeg van 216 in 1990 naar 337 keer in 1991. Het aantal inbraken in scholen en bedrijven steeg licht naar in totaal 42 inbraken in 1991. Een andere vorm van criminaliteit waar de Brunssumse politie zich in 1991 vooral op concentreerde was de drughandel. De vijf drugdealers, die de politie in de kraag greep, zaten volgens de politievoorlichter verspreid over de hele gemeente. "Ze kwamen zeker niet allemaal uit Brunssum-Noord, zoals dat vroeger nogal eens het geval was. Wat dat betreft gaat het heel goed met die wijk. Het aantal orde-verstoringen ligt er zeker niet hoger dan in de rest van Brunssum", zegt Scheffers. Vorig jaar wist de politie 23 helers op te pakken, in 1990 waren dit er zestien. De helft van alle in 1991 in Brunssum geconstateerde verkeersovertredingen bestaat, net als in 1990, uit doorrijden na een aanrijding.Bijna vijftien procent van de doorrijder is later alsnog achterhaald. Het terugdringen van woninginbraken en drughandel krijgen ook volgend jaar de meeste aandacht van de Brunssumse politie.

Na eindeloze procedures is de kogel door de kerk: in Kunderhoes-Zuid mag gebouwd worden. In totaal komen er in deze nieuwste woonwijk van Voerendaal honderdtwintig huizen te staan. De belangstelling voor die woningen is enorm. De vraag overtreft het aanbod ruimschoots. Wie een woning zoekt in Kunderhoes-Zuid moet vooral mazzel hebben.

Kopers in de rij voor Voerendaals nieuwste woonwijk

"Een huis in Kunderhoes, da's mazzel"

Blubber, blubber en nog eens blubber. De regenbuien van het afgelopen weekeinde hebben het bouwterrein langs de Heerlerweg veranderd in één grote modderbak. Maar de cementmolens malen onverstoorbaar voort. Nog even, en de eerste woning in de Voerendaalse nieuwbouwwijk Kunderhoes-Zuid kan worden getooid met de mei.

Het heeft lang geduurd voordat de woningbouw in Kunderhoes-Zuid van start ging. Maar nu de cementmolens eenmaal draaien is er geen houden meer aan. Ambtenaar John Gubbels van de gemeente Voerendaal verwacht dat de eerste bewoners rond de bouwvakvakantie naar Kunderhoes-Zuid verhuizen. Over een jaar of vier moet de wijk helemaal klaar zijn.

Driehoek De eerste plannen voor Kunderhoes-Zuid dateerden al uit de jaren zeventig. "Het was logisch dat de uitbreiding van Voerendaal in die richting werd gezocht", zegt Gubbels. "Het dorp lag en ligt ingeklemd tussen de spoorlijn en twee autosnelwegen. Binnen die driehoek waren niet zo gek veel bouwlocaties meer te vinden. Aleen Kunderhoes-Zuid en Lindelauf kwamen in aanmerking." Voerendaal moest de plannen voor Kunderhoes-Zuid echter jarenlang in de kast laten liggen. Het gemeentebestuur kon de benodigde grond niet via onderhandelingen verwerven. Pas toen de Raad van State instemde met een onteigening gingen de families Damoiseaux en Beckers over tot verkoop van hun landerijen langs de Heerlerweg. Intussen was de nieuwbouwwijk Lindelauf al helemaal bewoond!

Renteverlies Het onverwachte oponthoud speelde de gemeente Voerendaal danig parten. In het uitbreidingsgebied Kunderhoes-Zuid had het gemeentebestuur al een aantal lapjes grond gekocht. De vertraging van de bouw leverde de gemeente alleen maar renteverlies op. Dat zette de prijs van de toekomstige bouwkavels onder druk. Bovendien kreeg het gemeentebestuur in de jaren tachtig te maken met nieuwe, strengere milieu-eisen. "Neem alleen al de geluidsoverlast", zegt Gubbels. "Langs drukke wegen mag niet meer gebouwd worden. Volgens de nieuwe regels moeten de woningen op ongeveer achttien meter afstand van de as van Heerlerweg blijven. Dankzij die nieuwe regels konde we onze oorspronkelijke verkavelingsplannen voor Kunderhoes-Zuid dus uitgummen." Maar de zaak kwam uiteindelijk toch nog op z'n pootjes terecht. Op 1 januari 1990 was het plan rond: de gemeente Voerendaal mocht in Kunderhoes-Zuid jaarlijks twintig woningen bouwen. Tot eind 1996; dan zou de wijk helemaal klaar moeten zijn. De eerste woningen komen langs de Hongerbeek, daarna volgt fase twee van het bouwplan: de woningen achter de Heerlerweg. Toch duurde het uiteindelijk nog anderhalf jaar voordat de eerste schop de grond in ging. "Dat is echter geen probleem", vindt Gubbels. "Het betekent dat we de wijk nu in vier jaar tijd kunnen afronden. Dat is prettig voor de toekomstige bewoners. Die hoeven dan niet zo lang in de rotzooi te zitten. De kortere bouwperiode scheelt ons, als gemeente, trouwens ook een hoop geld."

Loting De belangstelling voor de bouwkavels in Kunderhoes-Zuid is enorm. De gemeenteraad heeft besloten dat belangstellenden uit Voerendaal voorrang krijgen. Maar zelfs met die beperking overtreft de vraag nog steeds ruimschoots het aanbod. Er kwam dan ook een loting aan te pas: uit een grote glazen bokaal trok burgemeester Hub Strous de namen van een aantal gelukkige kandidaat-kopers. "We hebben vrijwel alle bouwkavels verkocht", zegt John Gubbels. "In heel Kunderhoes-Zuid hebben we nog maar één bouwterrein over. Een grote bouwkavel van zevenhonderdzeventig vierkante meter, die exclusief BTW ruim een ton moet opbrengen. Maar ook dat laatste bouwterrein raken we makkelijk kwijt, hoor! Ik heb zo'n vermoeden dat de grond nog voor het einde van deze week verkocht is."

Maximum Het moge duidelijk zijn: met Kunderhoes-Zuid alleen kan Voerendaal de vraag naar woonruimte in het dorp niet beantwoorden. Dat kan in de toekomst problemen geven. Voerendaal heeft immers bijna geen bouwmogelijkheden meer. Bovendien mag Voerendaal van het Rijk steeds minder bouwen: veertig woningen per jaar voor de hele gemeente. Dat is voorlopig het maximum. Het zij zo, verzucht Gubbels: "In een landelijke gemeente als Voerendaal zijn de bouwmogelijkheden nu eenmaal beperkt. Je kunt zo'n gebiedje als Kunderhoes-Zuid ook volbouwen met flats en appartementen, maar dan doe je het karakter van Voerendaal geweld aan. Voerendaal is juist zo aantrekkelijk door al dat groen. Dat moet zo blijven. Aan een tweede Welten hebben we niks."

De Turkse gemeenschap in het Belgischlimburgse Beringen mag pas doorgaan met de bouw van haar moskee als aan strenge regels wordt voldaan. Dat heeft het gemeentebestuur bekendgemaakt. In juni 1991 werd de bouw van de moskee stilgelegd, omdat de voorgevel in strijd met de bouwplannen was opgetrokken in de richting van Mekka. Inmiddels is een nieuwe bouwvergunning toegewezen. Maar de verantwoordelijke Turkse religieuze stichting mag de moskee alleen gebruiken als gebedsruimte en niet zoals gepland ook als vergaderruimte, bibliotheek en cultureel centrum. Als garantie moet een waarborgsom van een kwart miljoen gulden betaald worden. Een bank heeft zich alvast garant gesteld voor de waarborgsom. De beperking van het gebruik van de moskee is volgens het gemeentebestuur noodzakelijk om de integratie te bevorderen. De bouw van de moskee is vorig jaar door het extreem-rechtse Vlaams Blok aangegrepen om een anti-buitenlandercampagne te voeren in Belgisch-Limburg.

Fred Raymond, componist van Maske in Blau, was een Wener van geboorte. Maar deze in 1937 in Berlijn geschreven operette doet niet Weens aan, en is eigenlijk meer revue dan operette. Humor en romantiek zijn naar de achtergrond verdwenen. Vergeefs kijk je uit naar meeslepende melodieën. De kern van het werk wordt uitgemaakt door revuedans en schlagers. De voorstelling van het stuk door de Staatsoperette Warschau, die ik dinsdagavond zag in de Stadsschouwburg in Heerlen, beantwoordt aan deze kenmerken, sterker nog, zij overdrijft ze. Want wat er aan operette-elementen in het stuk te vinden zijn, werd bekwaam om zeep geholpen door Jan Zakrzewski, een tenor zonder uitstraling, onbeholpen in zijn bewegingen, die de mannelijke hoofdrol vervulde. De tweede helft van de voorstelling, waarin er heel wat op Zuidamerikaanse ritmes werd gehupst, vond ik best aardig. En verder was ik erg in mijn schik met de verrichtingen vna Grazyna Brodzinska, die zich met zwier en temperament in de voorstelling stortte. Maar het pleit niet voor de kracht van de voorstelling, als ik opmerk dat de 'applausceremonie' het beste van de avond was.

Th. Franssen

(Maske in Blau is zaterdag nog te zien in Kerkrade, dinsdag in Roermond dinsdag en op 20 januari in Venlo)

De Industriebond FNV heeft vorig jaar in Limburg 1.572 nieuwe leden ingeschreven. Hiermee is het ledental op 24.327 gekomen. Een stijging van zeven procent. bedroeg. Die cijfers maakte districtshoofd H. Duursmabekend tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de bond. Duursma noemde de ledenaanwas een geweldig resultaat, dat met veel strijd en energie tot stand is gekomen. Een schouderklop voor iedereen vond hij daarom wel op zijn plaats. Prikkels Duursma begon zijn toespraak met de constatering dat 1991 in een aantal opzichten voor de industriebond FNV een goed jaar is geweest. Hij liet de acties in de metaalindustrie de revue passeren evenals de eerste echte werkstaking bij Océ. Dit jaar zal het niet gemakkelijk worden, aldus Duursma. Zeker niet nadat de overheid met maatregelen is gekomen voor de ziektewet en de WAO. Wat dat betreft ziet de bond geen heil in negatieve prikkels???, omdat de mensen daar niet beter van worden en de bron van deze ellende niet bestreden wordt. Wel kondigde Duursma aan dat de bond bij alle onderhandelingen met voorstellen zal komen om de instroom in de WAO en de ziektewet te beperken. VUT Het ouderenbeleid verdient volgens Duursma aandacht in de ondernemingen. "Zeker als je het NCW (Nederlands Christelijk Werkgeversverbond)moet geloven dat van de VUT af wil. Ook AKZO roept dat. Op dit moment rijst bij mij de vraag of het geen een-tweetje is tussen AKZO en het NCW. AKZO als proeftuin om de VUT om zeep te helpen". Het zal hier en daar moeilijk worden om zonder problemen tot een nieuwe CAO te komen, zo voorspelde Duursma. Maar de industriebond FNV is er klaar voor. "De bond zoekt de strijd niet, maar als het niet anders kan zullen we hem ook niet schuwen". Tot slot kondigde hij aan dat de bond de komende jaren in Limburg blijft investeren in het versterken van kadergroepen en regionale afdelingen. Dit zal gebeuren om de positie van de bond te versterken.

De Sociaal Ekonomische Advies Raad Limburg (SEAR) pleit voor de vestiging van een Euregiohuis in Vaals of Eupen. In het Euregiohuis moeten de ambtelijke apparaten van alle instanties die zich bezighouden met Euregiozaken onderdak vinden. Ook de Europarlementariërs uit de regio kunnen er hun kantoor vestigen. Het plan voor deze centrale Euregionale vestigingsplaats maakt onderdeel uit van de nota Grensoverschrijdende regiovorming vanuit Limburg, die de SEAR naar Gedeputeerde Staten stuurde.

Randstad Het uiteindelijke doel moet volgens de SEAR de vorming van één grensoverschrijdende Europese regio zijn. Zo'n regio moet één bestuurlijk en ambtelijk orgaan worden en als gebied een identiteit krijgen, vergelijkbaar met de Randstad of het Ruhrgebied. Dat duurt volgens de SEAR nog enkele tientallen jaren. De SEAR dringt er bij het provinciebestuur van Limburg op aan in ieder geval haast te maken met de vorming van een eigen Euregioraad. In de raad moeten provincie, kamers van koophandel, gemeenten en sociale partners werken aan grensoverschrijdende samenwerking met de regio's Aken, Luik en Hasselt.

Handschoen "De SEAR wil dat de provincie een duidelijk structuur maakt. Net als in andere regio's moet ook in Zuid-Limburg een duidelijk herkenbaar Euregionaal apparaat komen. Wij wachten al anderhalf jaar op een visie van de provincie. Het wordt tijd dat het college van GS die handschoen opneemt en het voortouw neemt tot de vorming van een Euregioraad", verklaart secretaris S. Schellings van de SEAR. Die Euregioraad en ook het Euregiohuis kunnen er volgens de SEAR voor zorgen dat er een einde komt aan de versnippering zodat er voor de buitenwacht meer duidelijkheid komt. De mensen weten dan waar ze voor alle Euregiozaken terecht kunnen.

Touwtrekken "Voordeel is dat de mensen elkaar beter leren kennen en dat de lijnen korter worden. Voor gemeenten, bedrijven en particulieren wordt duidelijk waar ze terecht kunnen. Nu worden ze nog te vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Vanuit het Euregiohuis kan de Euregiovorming in goede banen geleid worden. Zo'n huis overschrijdt letterlijk en figuurlijk de grenzen. We hebben Vaals als vestigingsplaats genoemd om daarover een touwtrekken tussen de grote steden te voorkomen. Eupen zou ook een centraal gelegen plek zijn voor het Euregiohuis", verklaart Schellings.

De uiterst zeldzame, nog maar op twee plekken in Zuid-Limburg voorkomende vuursalamander heeft zich niet laten zien tijdens het NS-onderhoudswerk aan de spoorbaan tussen Beek en Bunde, in december verleden jaar. Wel zijn 50 bruine kikkers en enkele tientallen padden en Alpenwatersalamanders tevoorschijn gekomen en elders in het bos in veiligheid gebracht. Winterslaap De Nederlandse Spoorwegen hadden speciaal ter bescherming van de vuursalamander, die nog vrij veel voorkomt in het Bunderbos en in december in winterslaap is, het werk van de nachtelijke uren naar de dag verplaatst. Zo kregen vrijwilligers van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg de gelegenheid om eventueel gestoorde salamanders op te vangen en elders uit te zetten. De ongeveer 20 centimeter grote fel oranje- of geelgevlekte zwarte diertjes zijn wettelijk beschermd, evenals de andere genoemde dieren. Diep genoeg Geen enkele vuursalamander heeft zich laten zien bij het uitdiepen en opschonen van de afwateringssloten langs de spoorbaan door het Bunderbos. Dat betekent volgens herpetoloog en secretaris van het Natuurhistorisch Genootschap Rob Gubbels dat de vuursalamanders diep genoeg in de modder zijn weggekropen voor hun winterslaap. Hij noemt het wel opmerkelijk dat zoveel bruine kikkers ontdekt zijn, omdat die dieren bekend staan als landdieren, die minder snel in de modder van waterlopen wegkruipen. Buizen Overigens is het onderhoudswerk aan de sloten langs de spoorbaan pas tot de helft gevorderd en zullen de spoorwegwerkers eind januari begin februari opnieuw aan de slag gaan op dezelfde manier als in december. Volgens Rob Gubbels heeft het werk wel tot gevolg gehad dat veel voortplantingswater voor slamanders en kikkers verloren is gegaan, omdat veel sloten zijn dichtgegooid na het plaatsen van drainage-buizen. Naar zijn mening zal het bij het volgende onderhoud zaak zijn om meer open water te behouden aan de rand van het bos. Voor dit jaar staan nieuwe inventarisaties van vuursalamanders op het programma om te bezien of de voortplanting van het diertje niet in gevaar is gekomen.

Minimaal drie keer per jaar het klein chemisch afval ophalen, betere voorlichting over dit afval geven en een milieubox voor ieder huishouden. Dat zijn de plannen op milieugebied de gemeente Roermond voor dit jaar. De kosten van deze projecten bedragen ruim vijf ton. De gemeente Roermond is enkele jaren geleden begonnen met het verzamelen van klein chemisch afval, bijvoorbeeld batterijen, afbijtmiddelen, medicijnen, lampen en olie. Afgelopen jaar werd 56.000 kilogram opgehaald. Een aantal dat volgens de gemeente kan oplopen door een betere voorlichting aan de inwoners en het verzorgen van voldoende faciliteiten om het afval kwijt te kunnen. Bovendien wil Roermond ook niet achterblijven bij de omringende gemeenten die al eerder het initiatief hiertoe namen. "Milieu staat immers in de belangstelling", aldus wethouder P. Sijmons. Bij alle gezinnen in Roermond valt een dezer dagen een folder in de bus. Hierin staat wat klein chemisch afval is, wanneer in welke wijken het afval naar de chemokar gebracht kan worden en welke producten in de milieubox horen. Deze lijst is overigens niet compleet. Plastic flessen, van afwasmiddel of wasverzachters, ontbreken, maar horen wel thuis in de milieubox. Voortaan kunnen de burgers hun klein chemisch afval op zestien plaatsen in Roermond aanbieden. En dat drie keer per jaar. Op sommige plaatsen, zoals winkelcentrum Donderberg, Terbaansweg, Dorpstraat en winkelcentrum Hoekstraat komt vier keer per jaar de chemokar. Daarnaast blijft het vaste depot voor het klein chemisch afval op de gemeentewerf aan de Slachthuisstraat. Overigens wil de gemeente er naar toe om het klein chemisch afval te laten ophalen, bijvoorbeeld samen met het huis- of grofvuil. Deze mogelijkheden worden pas volgend jaar bekeken. Wel krijgt ieder gezin in Roermond dit jaar een eigen milieubox. Hierin moet het chemisch afval bewaard worden. Het aanbieden van de eerste milieubox staat in mei/juni gepland. De milieugroeperingen in Roermond gaan de gemeente een handje helpen met het verspreiden van de posters over klein chemisch afval, die in de hele stad worden opgehangen. Deze groeperingen toonden zich overigens verheugd over de plannen van de gemeente, want volgens hun woordvoerder ontbrak het in Roermond in het verleden nog al eens aan daadkracht. "Dit is een stap in de goede richting."

Bij het nieuwe politiebureau aan de Andersonweg in Roermond worden mogelijk verkeersremmende maatregelen genomen. Dit om gevaarlijke situaties te voorkomen voor automobilisten die vanaf de parkeerplaats bij het politiebureau de Andersonweg oprijden. De Roermondse politiecommissaris L. Romeynders heeft dat gisteren gezegd. De parkeerplaats ligt aan een bocht van de Andersonweg, waar vaak veel harder gereden wordt dan de toegestane 50 kilometer per uur. Volgens Romeynders komen er zeker geen verkeerslichten bij het nieuwe bureau. De commissaris denkt aan visuele vernauwing van de weg door belijning of een verkeersdrempel. Op schema Romeynders zegt dat de 12 juli vorig jaar gestarte nieuwbouw op schema ligt. In april is het karwei voltooid. Het markante gebouw, nu al beeldbepalend voor de Andersonweg, is een ontwerp van het Helmondse architectenbureau Leesberg. De politiecommissaris zegt dat er ook geen financiële tegenvallers zijn, zodat het prijskaartje van f 11.294.000 niet wordt overschreden.

attentie dit is EEN onderschrift bij TWEE foto's. het gebouw op 4 kolom en de parkeerplaats op 2 kolom als inzetje erbij * De nieuwbouw van het Roermondse politiebureau vordert snel, ook door het zachte winterweer. Omdat de parkeerplaats (zie inzet) in een gevaarlijke bocht van de Andersonweg ligt, overweegt de politie verkeersremmende maatregelen.

De Ondernemersvereniging Neer heeft geen officieel standpunt ingenomen over de plannen voor de ontgrondingen in een 40 hectare groot landelijke gebied tussen de Bouxweerd en Hanssum in Neer. In een brief aan provinciale staten van Limburg liet de Stichting Red het Land van Hanssum, die tegen die ontgrondingen is, weten dat de ondernemersvereniging de plannen ook afwijst. De Neerse middenstand zou "goed op de hoogte zijn van het feit dat waterrecreanten hun gehele voedsel en andere voorraad van huis plegen mee te nemen en zich zelden laten verleiden tot het doen van boodschappen in den vreemde". Het bevreemdt voorzitter Jos Daamen van de Ondernemersvereniging Neer ten zeerste dat de stichting dit vermeende standpunt heeft doorgebriefd. "Wij hebben daar niet met de stichting over gesproken. Ook intern heeft de vereniging zich nog geen oordeel gevormd". In een reactie meldt stichtingsvoorzitter L. Berben dat de middenstand in informele contacten inderdaad heeft laten weten dat ze zich politiek niet in de zaak wil mengen. "Maar meer dan eens maakte ondernemers duidelijk dat zijn geen brood zien in de plannen".

Het gemeentebestuur van B en W in Stramproy wil een subsidie van f 2.250 beschikbaar stellen aan de stichting Heijerkapel. Dat bedrag komt overeen met de arbeidskosten voor de opknapbeurt van het dak, de aanleg van een veertig meter lange waterafvoer en de verplaatsing van het `Mieëuwekruus'. Het college wil het bedrag putten uit het fonds stads- en dorpsvernieuwing. Als nieuwe dakbedekking gaat de stichting de oude leien van de kerktoren gebruiken. Het dak van de kapel is dringend aan vernieuwing toe. Tot dusverre is het dak telkens provisorisch opgelapt. Toch zijn er nog steeds lekkages. Muurschilderingen in de kapel zijn door het water al enigzins aangetast. Daarom gaat de stichting het complete dak vernieuwen. Een vijftal vrijwilligers hoopt de klus in het voorjaar te klaren. Het voorstel van B en W wordt maandag 13 januari vanaf 20.00 uur in het gemeentehuis tijdens de commissievergadering Volkhuisvesting behandeld.

Zijn moeder wilde hem onlangs een brief sturen. Op de enveloppe stond alleen zijn naam en zijn woonplaats: Alex Thijssens Hackensack VS. "Nu ben ik wel een bekend persoon in Amerika, maar zo bekend dat de postbode deze brief bij mij zou kunnen bezorgen, nee, dat ook weer niet." jaren furore als beeldend kunstenaar in Amerika. Zijn schilderijen hangen in de meest exclusieve galerieën. Desondanks is hij een nuchtere Nederlander gebleven die iedere journalist graag een interview geeft. Ook al heeft hij in de twaalf dagen dat hij even 'over' is, een druk schema. Stilzitten kan Thijssens niet, of hij moet bezig zijn met zijn nieuwste creatie. "Dan kun je een bom achter mij afschieten, zonder dat ik het merk", zo vertelt Thijssens met een duidelijk Amerikaans accent. Het besluit van Thijssens om Roermond te verruilen voor Amerika nam hij twintig jaar geleden. "Ik voelde mij als Nederlander een vreemde in Nederland, eigenlijk in heel Europa. Het geregelde systeem sprak mij niet aan. Daarom kon ik hier ook mijn gevoelens niet kwijt. Want 'iets' met kunst had ik altijd al willen doen". Een bezoek aan het Caraibisch gebied bracht daar verandering in. De 'lossere' levensstijl van de bewoners beviel Alexander Thijssens wel en hij besloot de overstap naar Amerika te wagen. Het duurde echter nog tot 1984 voordat de Roermondenaar ook echt in de kunst ging. Ongeluk "Toen ik in Amerika aankwam, ben ik eerst een baan gaan zoeken, want er moest brood op de plank komen. Zo ben ik begonnen als vertegenwoordiger bij een bandenfabriek. Dat werk beviel me wel en zodoende ben ik vrij lang bij deze baas gebleven. Schilderen deed ik alleen in mijn vrije tijd. Waarschijnlijk was ik nu nog vertegenwoordiger geweest als ik zeven jaar geleden niet een ongeluk had gekregen. Dat is de ommekeer geweest." Thijssens kreeg een zware garagedeur op zijn hoofd. Herstelde hiervan volledig, maar kreeg van de doktoren het advies het rustiger aan te doen. Dat hij het ongeluk had overleefd, beschouwt Alex Thijssens nu nog als een wonder. "Na dat ongeluk begon voor mij een nieuw leven. Ik had een tweede kans gekregen. Toen heb ik ook tegen mezelf gezegd: nu ga ik doen wat ik altijd al wilde: schilderen. Inmiddels genoeg gespaard, volgde de Roermondenaar diverse kunstopleidingen. Daar behaalde hij zulke goede resultaten en baarde hij zo'n opzien met zijn werk dat het William Paterson College in New Jersey hem na zijn afstuderen vroeg of hij interesse had om hier les te geven. Dat doet hij tegenwoordig, part-time. De rest van de tijd is hij continu bezig met het maken van schilderijen of lichtsculpturen, zoals Thijssens het omschrijft. Stijl Brachten de eerste Alexander Thijssens' een prijs tussen de honderd en zeshonderd dollar op, tegenwoordig moet een kunstliefhebber al diep in de buidel tasten om een werk van Thijssens te kunnen aanschaffen. Alexander kijkt quasi verbaast als hij vertelt dat hij onlangs een schilderij heeft verkocht voor bijna twintigduizend gulden. Maar dan heeft de koper ook een uniek werkstuk zo vertelt de Roermondenaar. En een schilderij van de geometrist Thijssens. Want de reden dat de schilderijen en sculpturen van Thijssens zoveel geld waard zijn, is volgens de kunstenaar, dat hij een eigen, nieuwe stijl heeft ontwikkeld, het geometrisme. "Ik zie dingen blijkbaar altijd anders dan 'gewone' mensen. Ik zie lijnen, rechthoeken, vierkanten achter de voorwerpen die ik bekijk. En die 'negatieve' vormen probeer ik op papier te zetten. Dat is mijn stijl."

Kunsthand De werken die Thijssens heeft geschilderd, hebben allemaal zo hun eigen verhaal. Vrijwel nooit schildert hij 'zo maar' iets. "De dingen die mij raken, meestal de wereldbepalende zaken, daar gaan mijn schilderijen over. Ik heb heel weinig tijd om televisie te kijken, maar naar het programma van Ted Koppel kijk ik als het even kan altijd. Hij is een uitstekende journalist die heel goed en direct kan interviewen. De zaken die in zijn programma aan de orde komen spreken mij vaak heel erg aan. En dan zet ik mijn gevoelens en gedachten met behulp van het penseel op papier. Koppel is echt een inspiratiebron voor mij."

Voor het werk van Thijssens wordt momenteel al veel betaald, maar de kunstenaar zelf verwacht dat de prijzen nog zullen stijgen. "Ik stop veel tijd en energie in mijn werken en als ik ergens aan begin doe ik het goed. Ben ik er niet tevreden over dan gaat het ook niet de deur uit. Desondanks zijn er toch werken die ik nooit verkoop. Daar heb ik zoveel dierbare herinneringen aan, die zijn gewoon niet met geld te koop. Misschien als ik financieel ooit eens aan de grond kom te zitten, maar anders zeker niet". Zonder inspiratie kan een kunstenaar niets produceren. Is Thijssens niet bang dat hij ooit geen inspiratie meer heeft ? "Het ergste wat mij zou kunnen overkomen is dat ik geen rechterhand meer heb. Met die hand schilder ik en het is zo'n verfijnd werk dat kun je niet met een kunsthand doen. Bang om inspiratie te verliezen heb ik absoluut niet. Ik ben pas met dit vak begonnen en heb er zo veel plezier in, dat kan ik nog jaren en jaren doen."

De gemeente Stramproy wil niet met geld over de brug komen om 130 woningen in het buitengebied te laten aansluiten op het CAI-net. De totale kosten voor de aansluiting bedragen f 380.000. Dit zou een forse tariefsverhoging voor alle abonnees in Stramproy met zich meebrengen. Het tarief kan alleen op f 17,50 gehandhaafd blijven als de gemeente minstens f 164.450 ophoest. Anders zou het tarief met maximaal f 2,30 per abonnee worden verhoogd. Vanwege financiële redenen wil het gemeentebestuur echter geen subsidie geven aan Cai-Stramproy. Het gebied waar Cai de abonnees wil aansluiten strekt zich uit van de Vloedmolenweg, Bergerothweg en Horsterweg tot aan de Lochtstraat, Kapelstraat, Crixhoek, Houtbroek en Industrieweg. Het voorstel van B en W om geen subsidie aan Cai-Stramproy te verstrekken wordt dinsdag 14 januari vanaf 20.00 uur in het gemeentehuis tijdens de commissie ruimtelijke ordening en financiën behandeld.

De ondernemers en bewoners van de Brugstraat en omliggende straten in Nederweert zijn verontwaardigd over het tijdstip dat de gemeente hen gaat informeren over het komend parkeerverbod op die straat. morgen om 16 uur een overlegmiddag gepland is. Voor de ondernemers die tegen het parkeerverbod zijn, komt het tijdstip ongelegen. Vrijdag is koopavond in Nederweert en het late middaguur is meestal druk. Doordat ze het bericht drie dagen voor de overlegmiddag kregen, is het voor de meesten onmogelijk nog iets te regelen. Veel bewoners hebben ook moeite met het tijdstip aangezien ze tot 17 uur werken en op korte termijn geen vrij kunnen nemen.

Ton van Reen heeft zich de laatste jaren opgeworpen als de beschrijver van het rijke roomse leven in Noord-limburg. En met succes, getuige het gunstige onthaal dat de romans 'Het winterjaar' en 'Roomse meisjes' ten deel viel. Voor de novelle 'Zomerbloei' putte Van Reen uit dezelfde bron, maar ditmaal is het resultaat mager.

Zomerbloei speelt zich af aan het eind van de jaren vijftig in een door nonnen gerunde vakantiekolonie. De ik-figuur, die zijn eindexamen van de mulo niet heeft gehaald, en dus een jaar of zestien moet zijn, mag erheen om aan te sterken na een longontsteking. In de vier weken die hij in het vakantieoord doorbrengt, vormt hij met Folko, Shirley en Gemma een vast groepje. De van oorsprong Friese Folko Albeda is een stoere mijnwerkerszoon die droomt van een toekomst in Canada, een land waar volgens hem allemaal mooie blonde meisjes rondlopen. Shirley is zo'n mooi en blond meisje, maar zij heeft haar zinnen in eerste instantie gezet op de ik-figuur. Verder dan een voorzichtig kusje op zijn mond komt het niet, want hij is verliefd op de enigszins mysterieuze Gemma van Asselt, de donkerharige dochter van een Roermondse aannemer. Literatuur Met Gemma deelt hij een liefde voor de literatuur. Met haar kan hij praten over zijn lievelingsroman Philip en de anderen van Cees Nooteboom. Haar lijfboek is Anna Blamans Eenzaam avontuur, een symbolische titel zo blijkt. Hij probeert het boek te lezen, maar het bevalt hem niet. Bij vrouwen die van vrouwen houden kan hij zich maar moeilijk iets voorstellen. Terwijl de anderen goed aankomen, wordt Gemma steeds smaller en bleker. Ze leest in heiligenlevens over vrouwen die zalig zijn geworden door boete te doen en bijna niets te eten. Gemma spreekt met bewondering over deze vrouwen en net als zij eet ze haast niets. En ondertussen vraagt de ik-figuur zich steeds meer af wat er toch met haar aan de hand kan zijn, waarom ze niet eet en waarom ze hem en de anderen zo op afstand houdt. Eendimensionaal Stof genoeg voor een boeiende novelle, zou je zeggen. Maar Zomerbloei overtuigt niet, en dat is vooral te wijten aan de krakkemikkige uitwerking van het aardige gegeven. Alleen in de beschrijving van het decor is Van Reen trefzeker. Hij kent het gebied en de tijd waarover hij schrijft op zijn duimpje. Dat levert fraaie kiekjes uit een rooms vakantie-oord op. Maar de ietwat onbestemde sfeer tussen jonge mensen die hun eerste aarzelende stappen doen op het glibberige pad van de liefde, weet hij slechts bij vlagen goed te typeren. De personages zijn eendimensionaal - dat kan ook haast niet anders in een boekje van slechts 83 bladzijden - en gedragen zich clichématig. En, nog veel erger, in de korte dialogen verraadt zich te nadrukkelijk de hand van de schrijver die heel duidelijk geen piekerende puber is, maar meer een wijze vaderfiguur. Neem het volgende gesprekje tussen Gemma en de ik-figuur over Catharina van Siena dat nog het meeste wegheeft van een geschiedenislesje. "'Ze stichtte haar eigen orde, om samen te kunnen leven met alleen vrouwen. Een mooi doel.' 'Dan moet je maar non worden.' 'Ik? Welnee. Je moet het leven zien in het licht van die tijd. Die vrouwen stelden een daad. Ze wilden niet afhankelijk zijn van mannen. In de middeleeuwen hadden de vrouwen nog geen rechten.' 'Maar waarom gingen ze dan in het klooster?' 'Dat was in die tijd de enige ontsnappingsmogelijkheid.'"

God Maar weinig lezers kunnen zich identificeren met bordkartonnen personages die elkaar in stroeve volzinnen toespreken of zoals Fokko gelijk met God op de proppen komen als het over vliegende schotels gaat. "Ik hoop dat die dingen echt bestaan en dat er één wordt gevonden. Liefst met bewoners van een andere planeet, die we kunnen zien en een hand kunnen geven. Alles zal ineens veranderen. God, de mensen, de hele wereld, van het ene op het andere moment zal niets meer zijn zoals het ons is geleerd." Pubers praten zo niet met elkaar, ook niet in de jaren vijftig. De personages komen niet tot leven. Dat is de belangrijkste reden waarom Zomerbloei mislukt is.

In september zal de nieuwe, twaalfde druk verschijnen van het Groot woordenboek der Nederlandse taal, beter bekend als de Dikke Van Dale.

De elfde druk van de Dikke Van Dale verscheen in 1984. Sinds die tijd is er heel wat veranderd in de manier waarop het woordenboek wordt gemaakt. Voor het eerst is het woordenboek gemaakt op basis van een gestructureerd databestand. Daarvoor moest de hele inhoud van het driedelig groot woordenboek worden ondergebracht in een computerbestand met veldcodes. Om dat goed te laten verlopen werd een tiental redacteuren aangetrokken. Die zorgden ervoor dat alle informatie op de juiste plaats terecht kwam. Daarna werd pas de inhoud bewerkt om tot de twaalfde druk te kunnen komen. Dat betekende dat over meer dan 200.000 woorden gediscussieerd werd, dat tienduizenden fiches (waarop medewerkers aantekeningen maken) en honderdduizenden trefwoorden, werden bestudeerd en in de computer ingevoerd. In de loop der jaren werden aan het bestand van de elfde druk ongeveer 15.000 nieuwe trefwoorden, talloze nieuwe voorbeeldzinnen, betekenissen, vrouwelijke beroepsnamen, al dan niet literaire Vlaamse woorden en dergelijke toegevoegd.

"De meeste mensen zien geen verschil, passie is voor hen gewoon een heviger graad van liefde. Wil je het zorgvuldiger uitdrukken, dan zou je kunnen zeggen dat die twee gevoelens haast elkaars tegengestelde zijn. In de passie ligt het verlangen naar bevrediging, verzadiging opgesloten, ze is er soms op uit de ander te dwingen, te domineren. In de liefde daarentegen ligt zelfverloochening." In de bundel 'Met open ogen' (1980) sprak de Franse schrijfster Marguerite Yourcenar (1903-1987) met de literaire criticus Matthieu Galey over haar leven, de liefde en de literatuur. Het was een voorschot op de recent verschenen biografie door Josyane Savigneau 'Marguerite Yourcenar. De regie van een leven'.

Marguerite Cleenewerck de Crayencour heette zij. De schrijversnaam is een anagram van het laatste deel van de adellijke familienaam. Yourcenar maakte naam door de literaire geschiedenis van haar voorvaderen, in Het labyrinth van de wereld: Dierbare gedachtenis (1974), Archieven uit het Noorden (1977) en, posthuum uitgegeven, Wat? De eeuwigheid (1988). Zij was zelf zeer gehecht aan Hadrianus' gedenkschriften (1951) en aan Het hermetisch zwart (1968), twee romans, de ene historisch en de ander met magische aspecten die - vond Yourcenar - vaak verkeerd beoordeeld werden. Dat zat haar dwars. In 1980 werd zij als eerste vrouw ingelijfd bij de Franse "onsterfelijken" en toegelaten tot het heiligdom van de cultuurdragers: de Académie Française. Zij voelde zich gestreeld, maar reageerde tegelijk laconiek en ironisch op de verkiezing.

Ambities Voor Yourcenar was de voornaamste opgave het eigen bestaan te beschrijven en daardoor zich te rechtvaardigen. Daarbij valt een sterke band op met Michel, haar oude vader, een Frans edelman. Hij was vijftig toen zijn veel jongere Luikse vrouw, Fernande Cartier de Marchienne, stierf in het kraambed. Baby Marguerite, overleefde. Op het familiekasteel in Noord-Frankrijk, onder de strenge hand van grootmoeder Noemi, groeide zij op. Vader zou Marguerite de klassieken leren lezen, de kunst leren kennen en ook de mondaine wereld. Michel wijkt af en toe uit naar Parijs en Rijssel, bezoekt Zuidfranse speelbanken. Ook denkt de dochter haar leven lang terug aan zijn minnaressen. Zij zou vaders onvervulde literaire ambitiesverwezenlijken. De schrijfster leefde van 1939 tot haar dood meestal in Amerika, maar zij voelde zich een kind van Europa.

Doolhof Voor Yourcenar zijn leven en wereld een doolhof. De mensen dwalen rond als "sterren in een melkweg". De schrijfster had een zwak voor Nederland dat zij bewonderde om de grote schilders uit zijn verleden. Zij bezocht Scheveningen tijdens vakanties, toonde begrip voor de dwarsheid van de Provo's in de jaren zestig. In 1983 kwam Yourcenar naar Nederland voor de uitreiking van de Erasmusprijs. De biografe Josyane Savigneau (39), literair criticus en chef van de boekenbijlage van het Franse dagblad Le Monde, bezocht de schrijfster in haar huis op Mount Desert Island (Maine) en werd met haar bevriend. Veertig jaar woonde Yourcenar, ze was docente in New York, samen met de vertaalster Grace Frick, die aan kanker is gestorven. Ooit was zíj de grote liefde, maar op den duur kwelden de bedillerige Amerikaanse en de vrijgevochten Française elkaar steeds meer. Grote reizen Een veel jongere mannelijke homofiele vriend, Jerry Wilson, kwam bij Yourcenar wonen en ging vaak met haar op reis. Hij was de opvolger van de eveneens homofiele André Fraigneau, redacteur bij Yourcenars uitgeverij. Uiteindelijk brak hij met haar. Yourcenar was bijna even dol op Wilson. Het was een grote schok voor haar toen bleek dat Wilson Aids had en dat zij haar jonge metgezel zou overleven. Om zoveel mogelijk de dood te verdringen maakten Yourcenar en Wilson in de jaren tachtig grote reizen. Savigneau registreert knap de spanning tussen de statige stijl van de beroemde erudiete schrijfster met haar filosofisch getinte boeken en het beeld van de desperate adellijke vrouw die - in de ogen van de oude Franse literaire goden - een losbandig lesbisch leven leidde. Raadselachtig Leven was voor haar een hartstocht en daarnaast zag zij het leven als een "reconstructie" om te kunnen schrijven. De biografe is voor een groot deel afgegaan op wat Yourcenar schreef en wat zij haar vertelde. Bovendien stond de schrijfster aan Savigneau toe, de geheime persoonlijke documenten - die Yourcenar aan de bibliotheek van Harvard had vermaakt - in te zien. Raadselachtig blijft de verhouding van Yourcenar met mannen als de Griek Embirikos, met Fraigneau en Wilson. Volgens de biografe is het meer dan waarschijnlijk geweest dat Yourcenar verschillende keren in haar leven gewenst heeft "de maîtresse te zijn van mannen die van mannen houden". Of daaruit opgemaakt kan worden dat zij een man had willen zijn, betwijfelt Savigneau. Bemind te worden door een homosexueel beschouwde Yourcenar als "in de hoogste graad verkozen te zijn". De biografe vindt dat "een houding die goed strookt met de bij Marguerite Yourcenar duidelijk te herkennen neiging tot grootheidswaan.

Harmonie In haar boeken zoekt Yourcenar levenslang naar de harmonie tussen leven en sterven. Zij put uit het gedachtengoed van de grote schrijvers uit de oudheid en van humanisten als Erasmus. De filosofie van Yourcenar werd literatuur. De kracht van de rede en de redelijkheid kon voor haar de domheid en het kwade overwinnen. De biografe Savigneau schuwt niet om "de hoogdravenheid om niet te zeggen de gezwollenheid" bij Yourcenar bloot te leggen, zoals in haar Feux (1936). Citaat: "Met schuchtere, voldane snikken leg ik als een kind mijn hoofd tussen die palmen vol met sterren, de kruisen en de afgronden van wat mijn levenslot was." Toch staat in dit boek tevens de beroemde passage waarin Yourcenar de Franse romantische opvatting van de liefde afwijst: "Een hart is misschien iets onzindelijks. Het behoort tot het terrein van de anatomie en de slagersbank. Ik heb liever je lichaam."

Wat hij geschreven heeft portretteert een schrijver het best. Maar de lezer wil meer. Hij wil weten wie zijn vrienden waren, of de auteur van ossestaartsoep hield, of wellicht zelfs van jongens.

leven is - tot in details - boeiend genoeg. Zijn werk is zelfs op de buis een succes. Het onlangs verschenen prentenboek De wereld van Louis Couperus van Frédéric Bastet laat zich met plezier bekijken en het leest vlot weg. Bij Couperus zien we zowel de mondaine als de huiselijke kant van de literatuur. Hij koketteerde met zijn verfijnde gevoelens en gewoonten, maar liet ook soms nurksheid en wrevel merken. Couperus cultiveerde veel contacten en kwam er gemakkelijk voor uit wie hij wél en wie hij niet sympathiek vond. Frédéric Bastet heeft een biografisch kijkboek over Couperus samengesteld, dat knispert van nostalgie. Couperus is afgestoft. Boeken als De stille kracht en Eline Vere zijn niet alleen bekend van school, maar ook van de televisie, de spiegel van alles wat écht meetelt en zich kan handhaven. Couperus was een poseur en de vele foto's in het boek laten dat duidelijk zien. Als twaalfjarige ging Couperus, gekleed in een overdadig fluwelen page-pakje met zijn volle nicht Elsabeth Baud in Batavia mee naar een bal voor kinderen. Beiden staan vele jaren later - dan als echtpaar - weer op een foto, gemaakt in Japan. Bedachtzaam blikken zij - zittend op een bankje - in de lens van de fotograaf. Omstreeks 1910 is Couperus, de elegante flaneur, nadrukkelijk aanwezig op een foto gemaakt op het Lange Voorhout in Den Haag. Achter zijn bureau, in het voor hem en Elisabeth gebouwde huis in de Steeg, kijkt in 1923 de oude in kuitbroek gestoken schrijver peinzend op van zijn werk. De in totaal 462 foto's laten de Haagse schrijver zien, de mensen die hij kende en de plaatsen waar hij geweest is. Het boek is een mooie aanvulling op Bastets reeds befaamd geworden Louis Couperus. Een biografie (1987). Veel particuliere details over Couperus zijn in beeld en tekst vastgelegd. Maar niet alles is opgehelderd. Sommige van zijn vriendschappen zijn raadselachtig gebleven. Zo zou Couperus een verhouding hebben gehad met de knappe jonkheer J.H. Ram, die later verongelukte. Ook is niet duidelijk welke rol de door de auteur bezongen Orlando heeft gespeeld. Goed past de sfeer die het boek van Bastet oproept, bij hetgeen Couperus geschreven heeft. De sfeer van het oude, koloniale Indië is te proeven. Oude, soms vergeelde foto's herinneren aan het fin de siècle en de odeur van sjieke en bijwijlen wat sleetse artistieke gezelschappen. Het mag geen wonder heten dat Couperus opfleurde en zijn kwaaltjes vergat wanneer hij zich overgaf aan Antiek tourisme. Ook deze zuidelijke wereld, die in schitterende opnamen een plaats heeft gekregen, hoorde bij Couperus.

* Frédéric Bastet. De wereld van Louis Couperus. Uitgeverij Querido. Gebonden 208 bladzijden. f 65.

* Louis Couperus. Portrettekening, potlood. M.J. Haveman. Voorjaar 1897.

Het ministerie van WVC is voorshands niet van plan maatregelen te nemen tegen borstvergroting met siliconen.

De Food en Drug Administration (FDA) in de Verenigde Staten heeft artsen opgedragen voorlopig af te zien van het inplanten van borstprotheses van siliconen-rubbers in afwachting van nieuw onderzoek over hun veiligheid. WVC is niet van plan een dergelijk verzoek ook aan de Nederlandse artsen te richten. Het ministerie wil eerst van de Amerikaanse FDA meer bijzonderheden weten alvorens nadere stappen worden overwogen. Het aantal Nederlandse vrouwen met siliconen-protheses wordt geraamd op 20.000 tot 30.000.

Het is nog altijd onduidelijk of Armenië de uit Georgië gevluchte president Zviad Gamsachoerdia politiek asiel zal verlenen.

De leider van de nieuwe militaire raad in Georgië, Tengiz Kitovani, verklaarde dat dit het geval is maar Armenië sprak de berichten tegen. Gamsachoerdia verblijft momenteel in de Armeense stad Idzjevan van waaruit hij verklaarde alleen uit Tbilisi te zijn vertrokken om een einde te maken aan het bloedvergieten en dat hij niet is afgetreden. "Ik zal niet aftreden. Ik ben nog steeds de president van Georgië", zei hij tegen Armeense verslaggevers. In Tbilisi demonstreerden, ondanks de daar van kracht zijnde noodtoestand, zo'n duizend pro-Gamsachoerdia aanhangers. De militaire raad had gedreigd elke bijeenkomst uiteen te zullen slaan. De Europese Gemeenschap heeft gisteren de rivaliserende partijen opgeroepen af te zien van geweld en verklaard dat zij de onafhankelijkheid van de voormalige Sovjetrepubliek pas zal erkennen wanneer de mensenrechten worden gerespecteerd.

26 APRIL 1991 is een zwarte dag voor de sport. 's Werelds beroemdste voetballer wordt gearresteerd. Op verdenking van druggebruik en het uitlokken van prostitutie. Vervuild en ongeschoren wordt Diego Maradona afgevoerd. Televisiecamera's leggen het ontluisterende beeld vast. Twee politiemannen in burger nemen hem in een houdgreep en gooien Maradona op de achterbank van een auto. Precies zoals in gangsterfilms gebeurt.

HET IDOOL VAN miljoenen jongens over de hele wereld` die wellicht -zoals hij ooit deed- in sloppenwijken dromen van een betere toekomst via het voetbal` valt van z'n voetstuk. De BRT-televisie liet het gisteravond in een pakkende documentaire allemaal nog eens zien. Dramatisch` maar ook heel menselijk. Een arm jongetje dat via het wereldkampioenschap voetbal in 1986 in Mexico de ongekroonde koning van Argentinië wordt. En die daarna in Napels stilaan bezwijkt aan het leven dat hij daar voert. Een leven waarin hij zich op den duur gaat gedragen als een opgejaagd dier.

ENKELE MAANDEN voordat hij betrapt wordt op dopinggebruik geeft Maradona in Napels in een van z'n zeldzame interviews voor de televisie enkele signalen af die doen vermoeden dat hij zich bewust is van het naderende onheil. "Het is voor mij in deze stad onmogelijk gewoon schoenen of een das te kopen", zegt hij, "Ik word slechts in een enkele bar of discotheek toegelaten. De meeste eigenaren weigeren mij de toegang omdat ze vrezen dat hun zaak door supporters kort en klein wordt geslagen." En Maradona besluit het gesprek veelbetekend: "In 1993 loopt mijn contract af en al bieden ze me heel Italië aan` hier blijf ik voor geen goud nog een uur langer."

1993 HEEFT HIJ dus niet gehaald. Aan zijn triomftocht vanuit de via Fiorito` de verzameling krotten in Buenes Aires waar hij op 30 oktober 1960 onder erbarmelijke omstandigheden geboren werd` kwam abrupt een einde. Toen de ontsnappingsroute uit de armoe uiteindelijk met goud geplaveid was` liep de weg dood. Mafia` drugs` prostitutie. Het wonderkind Diego werd er steeds meer mee verweven.

IN ZIJN TOPJAREN verdiende Maradona op z'n sloffen tien miljoen gulden per seizoen. Hij kon bij sommige fabrikanten blanco cheques invullen als hij hun produkten wilde aanbevelen. Na wat er gebeurd is geeft niemand meer een dollar voor zijn advies. Zelfs in Argentinië niet meer. Het is nog maar twee jaar geleden dat hij een Boeing charterde om gasten uit Europa over te vliegen naar Argentinië` waar hij in de kathedraal van Buenes Aires trouwde met zijn vriendin. Misschien was het een teken aan de wand dat zich onder de duizend gasten die in pracht en praal in het Lunapark tot diep in de nacht feest vierden` niemand bevond uit de via Fiorito. Daar waar hij was opgegroeid en op blote voeten z'n duivelse macht over de bal had ontwikkeld.

ZIJN WAANZINNIGE populariteit is omgeslagen in meelijden en onbegrip. De onbarmhartige buitenwereld heeft het Maradona niet vergeven dat hij het ideaalbeeld dat velen van hem hadden` zelf in scherven op straat heeft gegooid. Maar ook in z'n ondergang blijft Maradona een historische figuur. Een voorbeeld van hoe kwetsbaar deze idolen in hun glitterwereld zijn.

De rechtbank in Rotterdam wil meer duidelijkheid over de mogelijke betrokkenheid van de Surinaamse legertop bij de drugshandel. Voor rechtbankpresident mr. J. Heyman was dit gisteren een van de belangrijkste redenen om de zaak tegen de 34-jarige R.P. uit Paramaribo aan te houden.

kilo cocaïne vanaf het Surinaamse vliegveld Zanderije naar Schiphol in juni 1990. De rechtbank werd tijdens de zitting verrast door de plotselinge spraakzaamheid van P. Eerder weigerde de verdachte bij zowel politie als rechter-commissaris een verklaring af te leggen. P. gaf als reden voor zijn ommezwaai de mogelijkheid dat de Rotterdamse politie in Suriname de zaak verder mag onderzoeken. Dan zal ook zijn onschuld blijken, aldus P. De Surinamer is ook bereid bij de rechter-commissaris de naam te noemen van het militaire kopstuk dat de organisatie leidt.

De politie in Den Haag verwacht op korte termijn meer mensen te arresteren die worden verdacht van grootscheepse verduistering van subsidiegelden. Het gaat om enkele personeelsleden en mogelijk ook bestuursleden van de Stichting Haags Sociaal-cultureel werk (SHS).

De maandag aangehouden 46-jarige directeur van de SHS wordt vandaag voorgeleid aan de officier van justitie. De SHS-directeur wordt valsheid in geschrifte en verduistering van enkele tonnen gemeentesubsidie ten laste gelegd. Verder zou hij vergezeld van andere directieleden en hoge ambtenaren reizen hebben gemaakt naar verre oorden als Hong Kong, Japan, Israël en Canada. Ook van copieuze diners op gemeentekosten zou de directeur niet vies zijn. C. Spong, de advocaat van de directeur heeft gezegd dat bij een eventueel proces tegen zijn cliënt "vele koppen gaan rollen". De handel en wandel van de directeur is volgens Spong op hoog bestuurlijk niveau gedekt.

De georganiseerde misdaad levert in Italië dertig miljard gulden per jaar op. De voornaamste bron van inkomsten is de drugshandel` met zes miljard` op de voet gevolgd door overheidsopdrachten in de bouwsector (5`4 miljard) en diefstal (5`3 miljard).

lotto met 2`2 miljard. De prostitutie` die ooit een van de voornaamste bronnen van inkomsten was` draagt nu nog maar voor 1`8 procent bij aan de kapitaalvorming van de mafia. En de geruchtmakende ontvoeringen leveren per jaar niet meer dan drie miljoen gulden aan losgelden op` wat de opvatting lijkt te bevestigen dat zij vooral dienen om de aandacht af te leiden van meer lucratieve misdadige activiteiten. Deze cijfers worden vermeld in een gisteren gepubliceerd rapport van het Italiaanse onderzoeksbureau Censis. Daaruit blijkt dat het zwaartepunt van de georganiseerde misdaad in Italië nog altijd in het zuiden ligt. In Sicilië en Campanië wordt meer dan de helft van alle ondernemers afgeperst` terwijl in heel Italië het gemiddelde op twaalf procent ligt. Verontrustend is verder de ontwikkeling van het aantal moorden` dat tussen 1986 en 1990 in Italië is verdubbeld` terwijl andere West-Europese landen in diezelfde periode een lichte daling te zien gaven. Het onderzoek van het Censis laat overigens zien dat het aandeel van de mafia in de nationale economie slechts twee procent bedraagt` minder dan in vorige studies werd aangenomen. Maar de prominente rol van de overheidsopdrachten als inkomstenbron van de mafia wijst nog eens op de vergaande verstrengeling van politieke en criminele belangen in grote delen van Italië.

Werknemers die door arbeidsomstandigheden binnen het eigen bedrijf arbeidsongeschikt zijn geraakt, moeten door hun werkgever ander werk krijgen aangeboden. Dat blijkt uit een arrest van de Hoge Raad in een proefproces dat een werknemer van een transportbedrijf, met steun van de rechtskundige dienst van de FNV, had aangespannen tegen zijn werkgever. De zaak had betrekking op een chauffeur die door zijn werk arbeidsongeschikt was geraakt. De man eiste van zijn werkgever aangepast werk. Hij wilde chauffeurswerk verrichten met uitzondering van 'bijkomende rugbelastende taken', zoals laden en lossen. De kantonrechter wees die eis toe, maar de rechtbank stelde de chauffeur in het ongelijk. In cassatie heeft de Hoge Raad nu bepaald dat de werkgever verplicht is zijn werknemer aangepast werk aan te bieden. Het hoogste rechtscollege in ons land heeft daarbij overwogen dat de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid binnen het bedrijf ligt. Of zo'n arbeidsplaats in de onderneming vrij is, doet niet ter zake, aldus de Hoge Raad. De FNV noemt het arrest in een reactie "een versterking van de arbeidsrechtelijke positie van ziek geworden werknemers tegenover de eigen werkgever". Het biedt de mogelijkheid om in CAO-overleg meer werk te maken van aanpassingen in de arbeidsorganisatie, aldus de FNV.

Minder jongeren nemen rijlessen als gevolg van de invoering van de Openbaar Vervoer-kaart voor studenten. Daardoor kreeg het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) in 1991 minder aanvragen voor het rijexamen voor de auto binnen dan verwacht.

motorrijbewijs hoger uit dan geraamd, waardoor het CBR in totaal toch meer examens afnam. Nam het CBR in 1987 nog 30.000 examens voor het motorrijbewijs af, vorig jaar waren dat er al 100.000. Die stijging zet de komende jaren door, zo is de verwachting.

Een Kamermeerderheid wil ziektekostenverzekeraars desnoods dwingen om hun premies te verlagen. CDA en PvdA vinden dat als de maatschappijen niet de noodzaak kunnen aantonen van een gelijkblijvende premie, de overheid moet ingrijpen. De meeste particuliere ziektekostenverzekeraars hebben in tegenstelling tot de ziekenfondsen hun tarieven per 1 januari niet verlaagd. De regeringsfracties CDA en PvdA vinden met staatssecretaris Simons van Volksgezondheid dat die premies wel omlaag kunnen, daar de particuliere verzekeraars niet langer de kosten hoeven te vergoeden die verzekerden maken voor hun geneesmiddelen. Die kosten worden vergoed uit het fonds van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten AWBZ. Prijsmaatregel CDA-woordvoerder Lansink en zijn PvdA-collega Van Otterloo vinden dat Simons maatregelen moet treffen tegenover de verzekeraars. Van Otterloo zal staatssecretaris Van Rooy van Economische Zaken verzoeken over te gaan tot een prijsmaatregel als de verzekeraars niet voor 1 maart "uit eigener beweging" de premies hebben verlaagd. Maar de verzekeraars stellen weer dat de kosten in de gezondheidszorg zo zijn gestegen dat van verlaging geen sprake kan zijn. Sommige verzekeraars zijn zelfs van plan de premies te verhogen. Onderzoek De Consumentenbond wil zo snel mogelijk een onafhankelijk onderzoek naar de kosten in de gezondheidszorg. Tot de uitkomsten daarvan bekend zijn, moeten particuliere ziektekostenverzekeraars er vanaf zien hun premies te verhogen, zo maakte de bond bekend. De afgelopen dagen zijn bij de Consumentenbond enkele honderden telefoontjes en brieven binnengekomen met klachten over de nieuwe premies en vooral over de gebrekkige informatie daarover. Looneis De Industriebond FNV zal zijn looneis in de komende CAO-onderhandelingen naar boven bijstellen om de hogere premie voor ziektekosten te compenseren. De bond maakt dit gisteren bekend tijdens een toelichting op de CAO-eisen voor de metaalnijverheid.

* Hanan Ashrawi, de woordvoerster van de Palestijnse delegatie voor het vredesoverleg met Israël, is gisteren met andere afgevaardigden naar de Jordaanse hoofdstad Amman gereisd, om vandaar naar Washington te vliegen. In Oost-Jeruzalem werd zij uitgezwaaid door haar dochter Zeina. Voor het vertrek zei de Palestijnse woordvoerder dat er "een goede kans" bestaat dat de besprekingen in "een concreter stadium" zullen belanden. Vorige maand kwamen de partijen in Washington niet aan vredesoverleg toe omdat ze het niet eens konden worden over allerlei procedurekwesties. Bij gewelddadige botsingen met Israëlische militairen in de bezette gebieden zijn dinsdag twee Palestijnen doodgeschoten. De Israëlische radio meldde dat ongeveer 200 Palestijnse demonstranten zich verzamelden bij een door de militairen opgerichte versperring in het dorp Scheich Radwan (Gazastrook). Toen zij de militairen met stenen begonnen te bekogelen werd een 43-jarige Palestijn doodgeschoten. Vijftien andere demonstranten raakten gewond. Een tweede Palestijnse dode viel op de Westelijke Jordaanoever in de plaats Umm-a-Tut. Volgens berichten in de Israëlische media werd een bewapende Arabier door een gewapende patrouille uitgeschakeld. In Arabische berichten werd het slachtoffer beschreven als een bekende informant van de Israëlische autoriteiten die voor zijn zelfverdediging een semi-automatisch geweer had gekregen.

De bevelhebber van de Iraakse luchtmacht, Mozaeb al-Hassan, en Hamid Chaaban, een persoonlijke adviseur van de Iraakse leider Saddam Husayn, zijn onlangs zwaargewond geraakt bij een aanslag in Baghdad.

Dat heeft de shi'itische oppositiebeweging Opperste Assemblée van de Islamitische Revolutie in Irak (SAIRI), die haar hoofdkwartier heeft in Iran, bevestigd. SAIRI verklaarde dat een "commando van de mujaheddin van de islamitische revolutie in Irak zeer recentelijk een offensief is gestart tegen het regime van Saddam". Volgens de verklaring had de aanslag plaats vlak bij de Oostenrijkse ambassade in Baghdad. Daarbij zouden Al-Hassan en Chaaban zijn getroffen en ettelijke luchtmachtofficieren zijn gedood.

Libië heeft onlangs verschillende pogingen ondernomen Russische kerngeleerden te interesseren voor een baan bij een project voor vreedzaam gebruik van kernenergie in het Noordafrikaanse land.

Dit is gisteren gemaakt door Vjatsjeslav Rozanov, een hoge functionaris van het Koertsjatov Instituut voor Atoomenergie. Rozanov zei dat ten minste twee geleerden tot twee maal toe door een Libiër waren benaderd. In beide gevallen wezen de functionarissen het aanbod af, alsmede het voor hen aanzienlijke salaris van 2.000 dollar per maand. Rozanov kon niet garanderen dat andere geleerden in de toekomst niet zullen bezwijken voor dergelijke aanbiedingen.

Een leider van het Algerijnse Islamitische Reddingsfront (FIS) heeft gisteren gezegd dat het leger in het hele land de laatste 24 uur versterkingen heeft ingezet. Het fundamentalistische FIS staat op het punt een grote overwinning in de wacht te slepen bij de eerste verkiezingen waaraan meerdere partijen mee doen. FIS-leider Abdelkader Hachani verklaarde op een persconferentie: "Wij hebben uit alle regio's berichten binnengekregen dat het leger en de veiligheidstroepen sinds afgelopen nacht versterkingen hebben gestationeerd". Van officiële zijde is nog niet gereageerd op Hachani's opmerkingen, maar het is bekend dat hoge militairen bezorgd zijn over het vooruitzicht van een islamitische staat.

Tanks Diplomaten in Algiers vertelden afgelopen weekeinde al dat tanks en andere eenheden vorige week donderdag stellingen hadden betrokken rond de hoofdstad, een week nadat het FIS in de eerste ronde van de parlementsverkiezingen overweldigende winst boekte. Het FIS behaalde toen 188 zetels bij de eerste ronde op 26 december, slechts 28 te weinig voor de absolute meerderheid. Tijdens de tweede ronde op 16 januari moet over de resterende 199 zetels beslist worden.

Noodtoestand Vorig jaar juni, kort voor de datum waarop de verkiezingen oorspronkelijk gehouden zouden worden, kondigde het leger aan dat het in de grote steden gestationeerd was om onrust bij het stemmen te voorkomen. President Chadli Benjedid riep toen echter de noodtoestand uit om betogende FIS-aanhangers in de hand te houden die de onmiddellijke instelling van een islamitische staat eisten zonder eerst verkiezingen te houden. Bij de rellen die volgden vielen 55 doden en de verkiezingen werden uitgesteld tot 26 december.

De vocaliste Margriet Eshuijs en de auteur Heinz Polzer (beter bekend als drs. P.) krijgen de Gouden Harpen 1991 van de Stichting Conamus. De Gouden Harp is de hoogste onderscheiding die deze stichting kent. Zij is bedoeld voor degenen "die zich gedurende hun carrière op bijzondere wijze verdienstelijk hebben gemaakt voor de Nederlandse Lichte Muziek, zulks ongeacht hun nationaliteit". De Gouden Harp werd voor het eerst uitgereikt in 1962.

En toen stond undergroundband Nirvana opeens in de vaderlandse top-40. Raar maar waar. Eindelijk weer eens iets anders, iets afwijkends, probeerden medewerkers van Geffen Records onlangs in koor het overweldigende verkoopsucces van Nevermind te verklaren in de Nirvana-special van VPRO's Onrust. Het label verwachtte wel iets van het trio rond zanger Kurt Cobain dat op voorspraak van Sonic Youth bij het Subpop-label werd losgeweekt. Dat van Nevermind alleen al in de VS in luttele maanden meer dan twee miljoen exemplaren zouden worden afgezet, had werkelijk niemand durven dromen. Waarom ook? In het (Nederlandse) clubcircuit zijn jaarlijks talloze minstens zo interessante gitaarbands te bewonderen: Green, Screaming Trees, Dinosaur jr. om maar een paar namen te noemen. Allemaal groepen die de gitaar de hoofdrol geven en fraaie melodieën combineren met pakkende koortjes. Het overweldigende succes dat Nirvana nu ten deel valt, moet dan ook volledig worden toegeschreven aan de fantastische single Smells Like Teen Spirit en de bijbehorende videoclip.

De VARA was in 1991 de meest bekeken publieke omroep. Het avondprogramma van de VARA haalde gemiddeld een kijkdichtheid van 9 procent (1,2 miljoen kijkers). Dat blijkt uit het jaaroverzicht van de afdeling kijk- en luisteronderzoek van de NOS.

De VARA wordt gevolgd door de TROS met een gemiddelde kijkdichtheid van 8 procent en Veronica met 7 procent. KRO en NCRV haalden een gemiddelde kijkdichtheid van 6 procent. In de achterhoede bevinden zich AVRO (5 procent), NOS (4 procent op Nederland 3) en EO en VPRO met 3 procent. Nederlanders besteedden in 1991 in totaal gemiddeld 852 uren aan televisie kijken. Dat is ruim 120 uren meer dan in 1990. RTL4 werd 234 uren gevolgd, Nederland 2 157 uren, Nederland 1 147 uren en Nederland 3 102 uren. De Duitse commerciële zender RTL-Plus heeft zich met een kijktijd van 28 uren vorig jaar ontwikkeld tot de meest bekeken buitenlandse zender. Verder werd de video 57 uren gebruikt. Ondanks de grote belangstelling voor RTL4 komt deze commerciële omroep slechts twee keer voor in de top 25 van best bekeken programma's in 1991. De NOS haalt elf noteringen, gevolgd door de TROS met zes vermeldingen en de Vara met vier vermeldingen. De KRO staat met twee toppers op deze lijst. Het best bekeken programma was vorig jaar - op 17 november - het Acht-uur-journaal met 4,4 miljoen kijkers. De tweede plaats is voor een aflevering van KRO's 'Ook dat nog' met 4,2 miljoen kijkers. Derde werd de voetbalwedstrijd Nederland-Portugal met ruim 4 miljoen kijkers.

Richard Grieco speelt de hoofdrol van Dennis Booker in een nieuwe Amerikaanse serie die RTL4 vanaf vannacht (00.30 uur) wekelijks op het scherm brengt.

Deze 22-delige reeks - Booker geheten - is een spin-off van de serie 21 Jump Street. In deze reeks ontpopte het personage van Dennis Booker zich als een eigenzinnig type dat het liefst zijn eigen gang gaat. In de eerste episode van Booker krijgt de voormalige undercover-agent van het 21 Jump Street-team de opdracht een nieuwe onderzoeksploeg op te zetten voor een groot verzekeringsconcern. Dat gaat niet zo gemakkelijk als Booker had gedacht. Naast Grieco als Booker zijn er in het nieuwe feuilleton hoofdrollen weggelegd voor Marcia Strassman als Alicia Rudd, Katie Rich als Elaine Grazzo en Carmen Argenziano als Charles Sterling.

Het chemieconcern Akzo gaat fors reorganiseren in zijn topstructuur. Bij de operatie zijn een kleine duizend mensen betrokken. Verlies van arbeidsplaatsen is onvermijdelijk. Dit heeft bestuursvoorzitter mr. Loudon gisteren in zijn nieuwjaarsrede bekendgemaakt. De nieuwe structuur moeten ertoe leiden dat het concern een grotere eenheid wordt en effectiever en efficiënter zal kunnen werken. Binnen de plannen worden de zout- en basischemiedivisie en de chemiedivisie samengevoegd. Daarmee zal op 1 februari worden begonnen. De zaak moet uiterlijk op 1 januari 1993 rond zijn. Na de samenvoeging kent Akzo nog vier groepen: chemicaliën, coatings, vezels en farmaceutica. De raad van bestuur zal op termijn uit zes leden bestaan, te weten twee leden met alleen concernzaken - de voorzitter en de vicevoorzitter - en de vier groepspresidenten. Personeel Er moet volgens Loudon nog veel worden uitgezocht. Onderzoeken moeten vooral ook nader inzicht geven in de personele consequenties. Tegen de zomer denkt men bij Akzo een inzicht te hebben over de gevolgen van de ingreep. Akzo handhaaft de eerder uitgesproken verwachting dat de nettowinst uit de normale bedrijfsvoering in 1991 beperkt achterblijft bij die van 1991. Dat de teruggang beperkt is gebleven komt vooral door een herstel bij de speciale chemische produkten, het op peil blijven van coatings na het eerste kwartaal en de uitstekende resultaten van produkten voor de gezondsheidszorg. Dat Akzo er ondanks de moeilijke econonmische omstandigheden redelijk vanaf is gekomen is volgens Loudon ook te danken aan het al in 1989 in gang gezette beleid om het eigen huis beter op orde te krijgen. De daling van het aantal personeelsleden bewijst dat dergelijke maatregelen niet altijd pijnloos zijn. Werknemers Ondanks de geplande stijging bij de Pharma-divisie en exclusief de effecten van overnemingen en desinvesteringen liep het aantal werknemers vorig jaar terug met ongeveer 2.300. Het totale aantal werknemers daalde uiteindelijk van 69.800 tot ongeveer 65.000. De investeringen zijn in 1991 licht achtergebleven bij de f 1,1 miljard van 1990.

Het elektriciteitsverbruik in Nederland is afgelopen jaar met 2`4 procent gestegen. De stroomproducenten hebben die stijging nagenoeg geheel met hun eigen` iets geslonken capaciteit opgevangen. Ze wekten ongeveer drie procent meer stroom op dan in 1990. Dat heeft de Sep (Samenwerkende elektriciteits-produktiebedrijven) gisteren bekendgemaakt. In de cijfers is de opwekking van stroom door bedrijven voor eigen gebruik en door particulieren (windmolens) buiten beschouwing gebleven. Het aandeel van gas als energiebron in de elektriciteitsopwekking steeg van vijftig naar zevenenvijftig procent` dat van steenkool daalde evenredig naar 37 procent. De overige zes procent komt uit kernenergie.

Geheel onverwacht heeft zich deze week in België een politieke aardverschuiving voorgedaan over de diepere betekenis waarvan de kopstukken van nagenoeg alle partijen zich nu het moede hoofd buigen. De voorzitter van de Waalse socialisten (PS)` Guy Spitaels` heeft zich tot minister-president van Wallonië laten bombarderen. De politieke draagwijdte van die stap is alleen al groot omdat Spitaels op grond van zijn nieuwe functie niet meer als PS-voorzitter kan fungeren en hij een forse stap terug doet in de nationale politiek van België. Veel Vlamingen - tot wie de werkelijke omvang van Spitaels' coup pas goed begint door te dringen - vragen zich intussen vertwijfelt af of de verre van bescheiden en zeer doorgewinterde Spitaels werkelijk een stap terug heeft gedaan.

Crisis Het was juist Guy Spitaels (vanwege zijn gestrengheid` zijn hardheid en zijn zeer exclusief Waalse standpunten ook wel de 'God van Wallonië' genoemd) die de zeer diepe politieke crisis veroorzaakte die tot de vervroegde verkiezingen van 24 november leidde. Die crisis legde de groeiende Waals-Vlaamse tegenstellingen opnieuw genadeloos bloot. Aanleiding tot de crisis was het Vlaamse verzet tegen wapenexporten door Waalse bedrijven. Spitaels koos de zijde van Wallonië en joeg daarmee de toch al wankele en de door premier Wilfried Martens moeizaam bijeen gehouden coalitie van christen-democraten` socialisten en de Vlaamse Volksunie definitief uiteen. De kruitdampen die door de Vlaams-Waalse ruzie werden opgeworpen` verdikten nog toen op 24 november nagenoeg alle gevestigde politieke partijen - ook de Waalse socialisten van Spitaels - een zware verkiezingsnederlaag moesten incasseren. De uitslag bewees dat het ultra-rechtse Vlaams Blok en de ongrijpbare 'beursgoeroe' Jean-Pierre Van Rossem van de algemeen heersende verwarring gebruik hadden gemaakt om grote hoeveelheden gefrustreerde kiezers aan zich te binden.

Oplappen Intussen poogt de christen-democratische formateur` de Waal Wathelet` het volledig ingestorte huis van de Belgische politiek zo goed en zo kwaad als het kan op te lappen. De vraag is alleen of Wathelet enige kans van slagen heeft` vooral nu hij de min of meer stabiele factor die Spitaels vormde` moet ontberen. Maar zelfs als Wathelet erin slaagt een coalitie op poten te zetten` rijst de vraag wat die nationale regering dan nog waard is. Op het eerste oog lijkt Spitaels' benoeming tot minister-president van de Waalse deelregering inderdaad een soort politieke degradatie. Spitaels trekt zich op de Waalse stellingen terug en zal zich niet langer met de nationale politiek bemoeien. Hij laat de chaos in de Brusselse Wetstraat voor was ze is en kruipt` ogenschijnlijk zeer bescheiden` in de huid van de beroepsbestuurder. Maar zo eenvoudig ligt het niet. In feite is de stap van Spitaels het logisch uitvloeisel van een ontwikkeling die niet meer te stuiten is en die door de huidige crisis alleen maar is versneld. Wellicht heeft de politiek zeer bekwame Waal tijdig voorzien dat de rol van de nationale regering goeddeels is uitgespeeld en dat de werkelijke macht` als gevolg daarvan` bij de gewesten komt te liggen.

Valkuil De krant De Standaard verweet de Vlaamse politici deze week dat ze niet tijdig hebben begrepen dat Spitaels doende was met het graven van een valkuil waar de afwachtende Vlamingen vervolgens met open ogen in liepen. Dat verwijt geldt vooral de Vlaamse christen-democraten van premier Martens. Die laatste is tot het bittere einde blijven geloven in de mogelijkheden van een leidende en sturende overheid op nationaal niveau. Martens' 'unitarisme' is` mede door de stap van Spitaels` nu op een volledig dood spoor geraakt. Nu het unitarisme de bijna-doodklap heeft gekregen kunnen de Vlaamse partijen niet veel meer doen dan wat de socialisten in Wallonië met zoveel beslistheid hebben gedaan: zich terugtrekken op hun gewestelijke stellingen en het unitarisme als nationaal bindmiddel afschrijven. Als dat gebeurt` wordt de rol van de nationale regering nog beperkter en zal België in toenemende mate gaan bestaan uit twee elkaar naar het leven staande gewesten die de nationale overheid alleen nog maar nodig hebben als een soort verdeelpunt van geld en middelen.

Uiteenvallen Als het waar is dat Spitaels zich om die reden tot minister-president van Wallonië heeft laten bombarderen` dan is het vrijwel totale uiteenvallen van België als nationale staat niet alleen begonnen` maar zelfs al een eind gevorderd. Spitaels' coup heeft voor de gevestigde Vlaamse partijen daarom zoveel kwade kanten` omdat die - in tegenstelling tot hun Waalse tegenhangers - politiek hopeloos verdeeld zijn` geen eenduidige visie hebben op de toekomst van België en tegen de muur zijn gezet door de opmars van het Vlaams Blok. In feite laat Guy Spitaels het vechtende` schimpende en uit balans gebrachte Vlaanderen in zijn eigen politieke sop gaar koken. Hij gokt er blijkbaar op dat het voor Wallonië beter is een politieke Alleingang te maken` dan verder te gaan met een Vlaanderen dat politiek verscheurd en daarom goeddeels machteloos is.

* Guy Spitaels: verre van bescheiden.

Foto

Het besluit van Israël om twaalf Palestijnen uit te zetten als reactie op de moord op een joodse kolonist in de Gazastrook vorige week` is scherp veroordeeld door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Veel regeringen deden hetzelfde. Een woordvoerder van het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken noemde de actie "bijzonder provocerend in deze fase van het vredesproces." Hoe had Israël dan moeten reageren op de moord op Doran Shorshan` de laatste in een reeks terroristische aanslagen op Israëlische doelen sinds vorig jaar oktober? Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken had vorige week een formeel, maar onberispelijk antwoord klaar op die vraag: "Israël zou de daders voor het gerecht moeten brengen."

Personen Dit is een goed voorbeeld van het soort advies dat makkelijker te geven is dan op te volgen. Het is vaak niet makkelijk de daders van terroristische misdrijven hun gerechte straf te doen ondergaan. De autoriteiten kennen gewoonlijk de organisatie die achter een bepaalde terroristische aanslag zit` of menen die te kennen. Maar zij weten zelden welke personen verantwoordelijk zijn` en het zijn personen, niet organisaties die voor het gerecht gebracht moeten worden. Het lijdt geen twijfel dat de Israëlische autoriteiten` als zij wisten wie Doron Shorshan hadden vermoord en dit konden bewijzen` deze mensen voor het gerecht zouden brengen en zouden zorgen dat zij werden veroordeeld. Dit zou goed ontvangen zijn in Israël en aanvaardbaar zijn voor de internationale gemeenschap. Uit de nu gevolgde procedure is af te leiden dat de Israëlische autoriteiten niet weten wie Doran Shorshan heeft vermoord en geloven dat zij dit nooit te weten zullen komen.

Ongerust Laten we vervolgens onze beginvraag opnieuw formuleren. Aangenomen dat de moordenaars van Doran Shorshan onbekend zijn` hoe had Israël op de moord moeten reageren? Houd hierbij in gedachten dat niets doen geen aanvaardbare optie is. Terwijl de internationale publieke opinie de Arabische terroristische campagne negeert en slechts geïnteresseerd is in de reactie van Israël` zijn de mensen in Israël zelf boos en ongerust en eisen effectievere maatregelen van de autoriteiten. In dergelijke omstandigheden is een mogelijke reactie de gearrangeerde beschuldiging: pak leden op van een bepaalde etnische groep, in dit geval Palestijnse Arabieren, sla er bekentenissen uit` vervals het bewijsmateriaal en zeg dan dat "de daders hun gerechte straf hebben ondergaan". De uitzetting van individuen mag dan strijdig zijn met de Conventie van Genève` maar het is zowel fatsoenlijker als menselijker dan de stappen die in vergelijkbare omstandigheden zijn genomen in Engeland met de veroordeling van vermeende terroristen na de bomaanslagen in Birmingham en Guildford.

Druk Ik geloof geen moment dat Shamir met de uitzetting van de twaalf Palestijnen de bedoeling heeft de vredesbesprekingen te verstoren. Hij reageerde` zoals elke politicus doen moet` op de verwachtingen en druk binnen zijn eigen samenleving. En de mislukking van de vredesbesprekingen is op dit moment helemaal niet in Israëls belang. Afgezien van Israëls dwingende noodzaak om op zo goed mogelijke voet te staan met Amerika` koestert het land de hoop iets kostbaars aan deze besprekingen over te houden: zelfbestuur voor de bevolkingen van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook langs lijnen die gelijkenis vertonen met de al door Begin en Shamir voorgestelde` en een einde aan de intifada, de Palestijnse volksopstand in de bezette gebieden. Het is waar dat Israël de joodse nederzettingen in de bezette gebieden niet zal ontwortelen. Het zal Oost-Jeruzalem of de strategische vestingen langs de Jordaanoever niet opgeven en eisen dat de gebieden toegankelijk blijven voor de Israëlische Defensiemacht voor de bevoorrading van de vestigingsgarnizoenen en de bescherming van de nederzettingen.

Tussentijds De besprekingen kunnen natuurlijk op elk van deze kwesties stuklopen. Maar dat hoeft niet. Wat nu besproken wordt is` vanuit het Palestijnse gezichtspunt` een tussentijdse schikking. Het woord 'interim' heeft positieve aspecten in zich. Geen enkele Palestijn zou ermee instemmen de aanspraak op Jeruzalem op te geven` maar de Palestijnen die in Washington gaan onderhandelen zouden uiteindelijk kunnen instemmen met tussentijdse schikkingen die voor het moment niet voor Jeruzalem gelden. Zij hebben een sterke stimulans om dit te doen. Ze vertegenwoordigen de Arabische bevolking van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. De bevolking wil dat er een einde komt aan zowel de politiebewaking van de Israëlische Defensiemacht in het gebied als de (daaruit voortvloeiende) intifada. En de onderhandelaars weten dat ze zelfs niet kunnen hopen dat te bereiken als ze ook de rest willen winnen` waaronder Jeruzalem. Een compromis is dus niet onmogelijk; beide partijen willen dit oprecht.

Extremistisch Met een compromis is de kwestie echter nog niet uit de wereld. Als in Washington een compromis wordt bereikt, zullen de extremistische Palestijnse groeperingen, waaronder de PFLP en het islamitisch fundamentalistische Hamas een vastberaden en meedogenloze poging doen om zowel het compromis als de Palestijnen die het hebben gesloten te vernietigen. Op het moment worden deze extremistische groepen gesteund door Syrië` hetgeen ze uiterst gevaarlijk maakt. Het zou niet verstandig zijn een compromis te sluiten tussen Israël en de Palestijnse gematigden voor Syrië van de extremisten kan worden losgemaakt. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Baker zou er dus prioriteit aan moeten geven om Shamir ertoe over te halen met de Syrische president Assad te spreken over de Golan-hoogte. Als hierover geen overeenstemming wordt bereikt` zou het succes van de huidige onderhandelingen kunnen resulteren in choas in plaats van vrede.

De verkoop van de sporthal in Hulsberg is afgeketst. Dat heeft wethouder H. Wiekken van Nuth deze week bevestigd. Het gemeentebestuur heeft de eigenaar van de sporthal per fax om opheldering gevraagd. De verzekeringsmaatschappij Aegon verkocht de sporthal onlangs aan de beleggingsmaatschappij Dornick in Lent. Dornick benaderde vervolgens J. Drentje, een exploitant van sport- en tennishallen uit Venray. Veilig gemeentebestuur was bang dat Dornick de sporthal op den duur zou slopen. Bij Drentje was de accommodatie in veilige handen, hoopten B en W. Uiteindelijk ging de verkoop van de sporthal in Hulsberg aan Drentje echter niet door. Volgens wethouder Wiekken werden de twee partijen het niet eens over de prijs, waarna de onderhandelingen werden stopgezet.

Geschrokken De gemeente Nuth is nogal geschrokken van dat nieuws. Het college van B en W heeft directeur Hendriks van Dornick meteen een fax gestuurd. Het gemeentebestuur wil graag weten wat de beleggingsmaatschappij van plan is met de sporthal. Vier verenigingen maken op dit moment gebruik van de sporthal in Hulsberg: volleybalclub Vluco, handbalvereniging Wijnandia en de zaalvoetbalclubs Hulsberg en Jamboys. Door de verkoopplannen verkeren zij al maanden in grote onzekerheid.

De gemeente Eijsden krijgt dit jaar ruim drie ton aan stadsvernieuwingsgeld van de provincie. B en W stellen de raad voor om van dat bedrag 1,5 ton te besteden aan verbetering van particuliere woningbouw, een ton voor de restauratie van het monumentale Merschermolencomplex. Verder stelt het college voor om een bijdrage 25 mille te steken in de herstelwerkzaamheden bij de grensovergang Withuis en 58 mille voor herinrichting en nieuwe bestrating in de oude kom van Eijsden.

Een belangrijke hotelketen wil mogelijk twintig tot vijfentwintig miljoen gulden investeren in de aanleg van een 18-holes golfbaan bij het Valkenburgse landgoed De Heek. Projectontwikkelaar IPP-Benelux uit Amsterdam onderhandelt op dit moment met de hotelmaatschappij, waarvan de naam niet bekend is gemaakt.

pril, maar is sprake van "serieuze interesse". "Het is zeker niet zo dat we het plan voor een golfbaan bij De Heek loslaten", aldus Deckers. Aanvankelijk was het de bedoeling dat IPP-Benelux al vóór augustus 1991 met een geïnteresseerde financier op de proppen zou komen. Toen dat niet haalbaar bleek, kreeg de projectontwikkelaar één maand respijt.

Balans Inmiddels is het jaar om, en nog steeds heeft de gemeente Valkenburg niets vernomen. Tijd om de balans op te maken, vindt gemeentesecretaris G. Biemans, die er nog eens op wijst dat Valkenburg liever vandaag dan morgen begint met de aanleg van een golfbaan. Het verkrijgen van een vergunning voor de aanleg van een 18-holes golfbaan met bijbehorend hotel, mag geen problemen opleveren. De Heek is al sinds 1987 kandidaat voor een golfbaan. Ook het bestemmingsplan is in die zin aangepast.

Knelpunt Knelpunt bij de ontwikkeling van het plan De Heek is het vinden van een financier. Tot nog toe liepen de onderhandelingen keer op keer stuk. Een Engelse financier haakte af, omdat zijn plannen werden bestempeld als te ambitieus. Daarna werd het stil rondom De Heek. Toch is er volgens Deckers nog geen reden voor 'paniekvoetbal'. "We hebben afgesproken dat we de golfbaan niet op de markt zouden gooien, niet zouden doen alsof het een stuk kaas is. Een huis verkoop je toch ook niet aan de eerste de beste!" Deckers doet het liever rustig aan. "Volgende week zitten we weer om de tafel met de hotel-holding. Ook met de gemeente Valkenburg en met eigenaar Laeven van De Heek blijven we praten. Ik ben ervan overtuigd dat we straks echt wel een geïnteresseerde partij vinden." Deckers laat zich er niet over uit, wanneer de eerste spade de grond in kan. Al zou het volgens hem mogelijk zijn om in augustus of september van dit jaar daadwerkelijk te beginnen. "Maar", voegt hij eraan toe, "haastige spoed is zelden goed."

Van een vereniging van hereboeren naar een moderne bond. Dat is in kort bestek het beeld van honderd jaar Boerenbond in Gulpen, nu een van de weinige zelfstandige afdelingen van de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond (LLTB). Volgende week viert de afdeling Gulpen het eeuwfeest.

Landbouw Casino Gulpen. Dat was de eerste naam van de vereniging, die later uitgroeide tot de huidige Boerenbond. Opgericht in januari 1892 door hereboeren en landeigenaars onder leiding van graaf Ivan d'Ansembourg, die meteen erevoorzitter werd. Gulpen vervulde in die jaren een centrumfunctie voor de omgeving. Een organisatie die wat voor de boeren kon betekenen, was dringend nodig. In de jaren tachtig van de vorige eeuw ging het slecht met de landbouw. De prijzen voor de produkten waren laag en er werd steeds meer geïmporteerd.

Kapitaal Toch duurde het nog enige tijd voordat het Landbouw Casino Gulpen een volwaardige belangenorganisatie was. De activiteiten beperkten zich tot het houden van loterijen en tentoonstellingen, waarvan de opbrengst bestemd was voor een goed doel. Maar de kleine boeren konden bij het Casino ook een beroep doen op het aanwezige kapitaal. De heren die lid waren van het Landbouw Casino Gulpen waren voor het grootste deel de verpachters. In 1901 besloot de ledenvergadering toe te treden tot de Limburgse Landbouwbond. Ze werd daarmee ook belangrijk voor de boeren in de omgeving van Gulpen. Bij tentoonstellingen, loterijen, demonstraties en markten kwamen boeren uit alle windstreken. Het maakte de Boerenbond in Gulpen steeds belangrijker. Naast de leerlooierij en de brouwerij was de landbouw de grootste werkgever. Zo kon de Boerenbond ertoe bijdragen dat in Gulpen huishoudonderwijs kwam. Bij de bouw van een nieuw magazijn werden daarvoor twee lokalen extra gebouwd. Het belang van de Boerenbond strekte zich ook uit tot het gemeentebestuur. De huidige ere-voorzitter Pierre Pinkers was ooit wethouder in Gulpen.

Magazijn De afdeling Gulpen is een van de weinige die nog volledig zelfstandig is. Met een eigen magazijn (dat later ook een winkelfunctie kreeg voor de niet-boeren) en een eigen bestuur. Eind jaren zestig ging Gulpen samenwerken met de afdeling in Noorbeek. Een paar jaar later kwamen daar Epen, Mechelen en Wittem bij. Het ledental van de Boerenbond in Gulpen bleef daardoor constant tussen de tachtig en honderd. Verder fuseren met de afdeling Wijlre liep eind jaren zeventig stuk. Gulpen wilde de eigen identiteit behouden. Voor de boeren in de omgeving van Gulpen is er veel veranderd in die honderd jaar. De boeren van vandaag hebben een goede opleiding. Zij zijn niet alleen boer, maar ook zakenman. De werkgelegenheid in het boerenbedrijf is echter afgenomen. Ook de aard van het bedrijf is veranderd. Niet in het minst door de steeds ingewikkelder wordende regels van de overheid. Het huidige bestuur van de Gulpense Boerenbond durft nauwelijks voorspellingen te doen voor de toekomst. Bestuurslid W. Gerrikens betwijfelt of over tien tot twintig jaar nog jonge mensen bereid zijn om te werken in de landbouw: "Er komt zoveel op de boer af." Landbouwonderwijsman E. Smeets ziet het niet zo somber. "Als er van huis uit met plezier in het bedrijf gewerkt is, ziet de jeugd er ook nog wel brood in."

Het honderdjarig bestaan van de Boerenbond afdeling Gulpen wordt volgende week vrijdag uitgebreid gevierd. In de parochiekerk van Gulpen is om 14.00 uur een mis. Daarna is voor alle leden, oud-leden en buitengewone leden met echtgenoten een feestvergadering in de Timpaan. Hier is tussen 19.00 en 21.00 uur voor iedereen gelegenheid om de jubilerende Boerenbond te feliciteren. Aansluitend is er een feestavond.

Het Veronica tv-programma De Nederlandse Kermis Pornoshow kreeg in de voorbeschouwingen een nogal slechte kritiek. Smakeloos vond de een, aanstootgevend de ander. Theo en Thea, bekend geworden door het in diverse kringen ook al zo vermaledijde voormalige kinderprogramma van de VPRO, krijgen na de eerste aflevering van afgelopen maandagavond ongetwijfeld nog ergere dingen naar hun hoofd geslingerd.

Wat jammer toch. Een beetje achterlijk ook. Want wat doen zij nou? Zij maken niet meer dan een parodie op ons, gewone mensen. Met overdrijving, dat spreekt voor zich, daarvoor is het een parodie. Het is te betreuren dat sommige kritikasters niet (meer?) weten hoe gewone mensen zijn. Of zijn kritikasters mensen die vooral niet voor gewoon aangezien willen worden?

Zij zouden in het weekeinde eens een gemiddelde kroeg binnen moeten gaan; zij zouden eens uit hun doppen moeten kijken op de eerste de beste nieuwjaarsreceptie van een gerenommeerd bedrijf waar ogenschijnlijk keurige managers, na enige uren van innemen, de meisjes van de balie in een onbewaakt ogenblik in de billen knijpen, hen de rest van het jaar in een hoek trappend; zij zouden in de nacht van zaterdag op zondag eens in de nachtbus moeten stappen.

Slechts enkele situaties waarin de kritikaster/fatsoensrakker zich zou moeten begeven, dan hoort en ziet hij (als de oortjes en oogjes tenminste nog open zijn) precies datgene waar Theo en Thea het over hebben in hun Nederlandse Kermis Pornoshow. En dan hebben we het niet eens gehad over alles wat zich achter de gordijnen afspeelt nadat spullen in de sexshops zijn gehaald en 's zaterdags de pornorekken van de videotheken zijn leeggehaald.

Nooit gezien? Nooit gehoord? Als De Nederlandse Kermis Pornoshow van Theo en Thea ook bij u alleen maar afgrijzen opwekt in plaats van een relativerende glimlach, zit echt een schroef los. De komende drie maandagavonden kunt u uzelf daarop nog testen.

Er is geen regisseur te vinden die meer zijn stempel heeft gedrukt op Nederlands televisiedrama dan Willy van Hemert. De grand old man` bijna tachtig nu` anderhalf jaar geleden geveld door een beroerte` heeft grote successen geboekt en ook enkele flops` met name in de laatste jaren van zijn carrière. Strijdbaar als altijd` maar duidelijk getekend door zijn gezondheidstoestand` komt hij morgen op het scherm in de NOS-serie Markant.

Het is een mooi en boeiend portret geworden` met talloze fragmenten uit Van Hemerts vele werken (200 produkties)` maar met opvallend weinig kritiek. De maker` Ruud van Gessel` heeft bewondering of medelijden te zeer laten meespelen. Na deze wat kribbige observatie kan ik alleen maar constateren dat Willy van Hemert en de Toverspiegel voor de rest uitstekende televisie is. De toverspiegel is de televisie` een uitdrukking van Van Hemert zelf.

We zien de oude meester eerst wankelen in zijn tuin` dan komen de eerste jaren van de televisie` in zwart wit` en live; potsierlijk wellicht nu` bezien door het sophisticated oog` maar tegelijk ontroerend en getuigend van Van Hemerts pioniersgeest. Willy van Hemert wilde eerst priester worden` ging toen rechten studeren` kreeg een baan als zanger bij de operette van Willy Fritsch. Maar toen in 1951 Nederland televisie kreeg` op maar één net natuurlijk en slechts enkele uren per week (later per dag), stapte Van Hemert naar voren uit de radiowereld. Het was de tijd dat een andere pionier` Erik de Vries` nog iedereen de techniek moest uitleggen. Zo kon het gebeuren dat een acteur King Lear moest uitbeelden` dus ook mooi dood ging` waarna de camera op hem gericht bleef door een ontroerde Van Hemert` en de gestorvene dan minuten later de ogen opsloeg en vroeg: "Is de camera al weg?" Live. Dat waren prachtige dagen.

Stoomcursus Van Hemert kreeg een stoomcursus bij de BBC. Hij ontpopte zich als een veelzijdig` misschien te veelzijdig man. Schrijver` componist` regisseur` producer. Geen man van de uitgezette lijn` maar een improvisator die niet zelden zijn teksten tussen de coulissen schreef en die zijn acteurs in de handen frommelde. Een man die precies wist wat hij wilde` die geen tegenspraak gedoogde` die van ontroering kon huilen als hij iets moois had gedaan` met te weinig zelfkritiek` maar ook vervuld van het vuur waarmee hij iedereen kon opzwepen tot het hoogste niveau. We zien beelden van een jonge Joop Doderer die Mackie Messer speelt en zingt. We worden herinnerd aan oude televisiestukken met ondermeer Ton Lutz` Ank van der Moer en Fons Rademakers. Van Hemert was nergens te benauwd voor. Hij maakte De bruiloft van Kloris en Roosje` maar deinsde ook niet terug voor Hamlet. Van de straat En hij was de man die De Kleine Waarheid bracht met als grote ontdekking Willeke Alberti die 26 afleveringen lang Nederland van de straat hield. Willeke` die terugblikt: "Hij was een vader voor mij. Ik koesterde een zuivere` platonische liefde voor hem. Ik noemde hem mijn professor Higgins." Ook Bartje was een kolossaal succes. Het Drentse ventje stal de harten van het publiek` al moest het dialect ondertiteld worden en hadden kribbebijters kritiek op het feit dat in Bartje's gezin wel vier soorten Drents gesproken werd.

Liedjes Daarnaast oogstte Van Hemert grote successen met zijn liedjes voor songfestivals. Twee van zijn drie creaties wonnen de hoogste glorie bij het Eurovisie Songfestival: Net Als Toen met Corry Brokken en Een Beetje met Teddy Scholten. Ook Rudi Carrell mocht niet mopperen over Van Hemerts tekst Wat Een Geluk Dat Ik Een Stukje Van De Wereld Ben. Willy van Hemert bewerkte een boek tot De Glazen Stad. Soms zat hij ernaast. Zijn Dynastie Der Kleine Luyden werd niet door het publiek gepruimd` maar het Dagboek Van Een Herdershond was daarentegen weer een voltreffer. We zien Ko van Dijk weer machtig uithalen in een café over een andere boer die grond verkocht heeft aan het kapitaal.

Beste soap Over erkenning heeft van Hemert nooit te klagen gehad. Driemaal won hij de Televizierring. De laatste jaren kreeg hij kritiek te verwerken` iets waar hij` verwend door gejubel al die decennia lang` slecht tegen kon. Zijn deels in Egypte opgenomen Appelgaard werd niet de topper waar hij zich al op gericht had. Er kon dan ook geen tempel of beeld verschijnen zonder dat schoonzoon Coen Flink wijze lessen moest geven aan zijn domme vrouwtje. Over de Kleine Luyden en De Appelgaard rept het portret niet. En later werk werd niet meer aanvaard door ondermeer Joop van den Ende, die evenwel in Markant toch beweert dat Van Hemert, als hij zou willen, de beste soap van Nederland zou kunnen maken. De toverspiegel die televisie kan zijn` heeft een van haar eigen magiërs gevangen in een portret dat er zijn mag. Een groot man` nukkig` eigengereid maar getalenteerd` en tegelijk een levende geschiedenis van de Nederlandse televisie.

Wedden Dat...?` de klapper van Jos Brink bij RTL4 waarin onmogelijke weddenschappen worden gemaakt` is weer terug. Maar dan een uur korter. Zeven nieuwe afleveringen van elk anderhalf uur staan op stapel. De eerste verschijnt vanavond op het scherm. Er worden weer verbazingwekkende staaltjes geleverd. Twee broers` beiden veiligheidsbeambten en van wie de vader een beddenzaak heeft` springen op matrassen en roepen dan uit om welk merk en welk type matras het gaat.

Jos Brink en zijn team vrezen geen conflict met het Commissariaat voor de Media wegens overtreding van het reclameverbod` omdat er heel kort talloze namen van matrassen getoond worden` net als in een andere aflevering met ski's is gebeurd. De bekende zaal-opgave voor Jos Brink is voor de eerste aflevering ook weer uitgedacht door een eigenaardig brein: de populaire en olijke cabarettier/spelleider moet een bootje vouwen van papier en daarmee wegvaren in een waterbassin` met twee passagiers uit het publiek. Voor deze stunt krijgt hij tweeëneenhalve minuut. Normaliter moet de kijker met zo'n opgave aan komen zetten` maar voor de eerste aflevering heeft de kijker nog geen keuze kunnen maken en heeft het produktieteam de stunt met de papieren boot bedacht. Die eerste aflevering staat al op de band. We kunnen dus wel onthullen dat de makers naarstig hebben gezocht naar een immense lap papier die waterafstotend is.

Servet Jos Brink heeft er zin in. Gezeten naast zijn producent Joop van den Ende vouwt hij in de Dakzaal van de Amsterdamse Hilton ten aanschouwe van de televisiepers van een servet even een bootje. Jos: "Wie moet er op die punt gaan zitten? Ik?" Wedden Dat...? doet het nog steeds prima bij het publiek. Joop van den Ende weet voorlopig nog van geen wijken: "Er is een succesvolle versie van de formule in Engeland` Italië` Nederland en Duitsland. In Duitsland scoort het spel nog steeds het hoogst` gevolgd door Rudi Carrell. Waarom zouden wij stoppen met de formule als hij het nog zo goed doet? Maar je moet je produkt wel steeds verversen. Een goede formule als Wedden Dat...? mag je niet zomaar loslaten. De nieuwe reeks van zeven die wij gaan uitbrengen` zal Europeser van aard worden. Er komen ook Italiaanse` Duitse` Engelse en andere weddenschappen bij` buiten de Nederlandse."

Kaars Nieuwe weddenschappen worden van heinde en verre aangevoerd. Er zijn suggesties bij die ronduit spookachtig lijken. Zo verschijnt er een figuur die popmuziek kan thuisbrengen aan de uitslag van een brandende kaars. Een andere ultraspecialist weet, al likkend aan postzegels, uit welk land die komen. Als een weddenschap uit een ander land wordt overgenomen` is die tweede versie vaak beter dan de eerste` omdat de fouten vermeden kunnen worden` onthult Joop van den Ende die liever Wedden Dat...? een maal per maand had uitgezonden gezien` om slijtage te voorkomen. Maar zijn opdachtgever RTL4 heeft een andere filosofie; die wil dagelijkse vastigheid. Ook` en dat is voor een commercieel station van het hoogste belang` vergt de produktie van zo'n overgenomen idee geen ellenlange voorbereidingen. Jos: "Dit jaar komen we aan de veertigste weddenschap. Je bent natuurlijk sterk afhankelijk van je kandidaat. Laatst had ik er een die stond te snikken voor de uitzending` helemaal overstuur. Nou` in dat geval moet ik improviseren` maar die man komt dan niet op het scherm. Dat kun je niemand aandoen` ook hem niet."

Geen hond Een vast onderdeel van vroegere afleveringen wordt omgebouwd. Was het voorheen zo dat een bekend buitenlander een sterk verhaal ophing in de trant van: Ik heb in Purmerend Jan of Dick gezien en die deed dit... (gevolgd door een onwaarschijnlijk staaltje plus weddenschap)` nú wordt deze inleiding terzijde geschoven. Jos: "Geen hond geloofde erin dat zo'n buitenlander inderdaad zo iemand persoonlijk kende." Jos Brink krijgt assistentie bij de buitenweddenschappen van Manuela Kemp. Dit seizoen zijn er vier weddenschappen per aflevering: twee in de studio` een buitenweddenschap en een zaalweddenschap. Per show zijn er vier bekende gasten.

De voorzitter van de EG-vredesconferentie over Joegoslavië, Lord Carrington, heeft gisteren gezegd dat de kansen op een beëindiging van de strijd groter zijn dan ooit.

Nadat hij een bijeenkomst van de leiders van de zes Joegoslavische republieken in Brussel had voorgezeten noemde Carrington de vredesbesprekingen "constructiever dan in het verleden". Hij schreef dit toe aan de door bemiddeling van de VN tot stand gekomen wapenstilstand, die nog steeds in acht wordt genomen, en aan de beslissing van de EG om enkele republieken te erkennen. Deze erkenning kan al op 15 januari plaatsvinden. De conferentie kwam na onderbreking van een maand gisteren voor het eerst weer bijeen. President Milosevic van Servië gaf gaf de indruk dat hij zich bij de spoedige erkenning van enkele afgescheiden republieken door de EG heeft neergelegd. Lord Carrington zei dat hij blij was dat de Servische president krachtig was opgetreden tegen Milan Babic, de uiterst nationalistische leider van de Serviërs in Krajina, een regio in West-Kroatië. Babic had gezegd dat hij een VN-vredesmacht in Kroatië onacceptabel vond. De krant Borba uit Belgrado berichtte gisteren dat conservatieve elementen binnen het door Servië gedomineerde federale leger een greep naar de macht hebben gedaan. De krant baseerde zich op uitlatingen van de plaatsvervangende Joegoslavische minister van Defensie Brovet. Het Joegoslavische ministerie van Defensie verwees het bericht echter naar het rijk der fabelen.

De Amerikaanse president George Bush heeft gisteren in Tokyo laten weten dat de Japanse autoriteiten hebben beloofd meer Amerikaanse auto's, auto-onderdelen, computers en andere artikelen te zullen invoeren. Daardoor zouden in de VS banen kunnen worden gecreëerd. "De boodschap is ontvangen", aldus Bush die zijn bezoek aan Japan een succes noemde. Bush zei tijdens een persconferentie, die hij samen met de Japanse premier Miyazawa hield, overigens niet veel over de Amerikaans/Japanse economische afspraken. Met name bleef onduidelijk waarover de onderhandelaars zo lang en kennelijk verbitterd hadden gebakkeleid. Bush zei dat buiten de verhoging van de import van auto's, computers, glas en papier uit de VS overeenstemming was bereikt over een 50-tal "standaard-problemen die het Amerikaanse bedrijfsleven hebben gehinderd". Spanningen Miyazawa sprak eveneens van een succes. "Ik geloof dat de gesprekken die ik met president Bush heb gevoerd een eerste concrete stap vormen naar een nieuw mondiaal pertnerschap", zei de Japanse premier. De Amerikaanse minister van Financiën, Nicholas Brady, maakte eerder op de dag duidelijk dat de economische spanningen, wat de VS betreft, nog niet waren geweken. Ook deskundigen reageerden met de nodige skepsis op de plannen. Er wordt sterk aan getwijfeld of het enorme overschot aan Japanse kant er door wordt verkleind en of er veel banen in de VS door ontstaan. Wel zullen de plannen er iets aan bijdragen dat de wereldeconomie niet verder afglijdt.

Zie verder pagina 15

Terwijl de middernachtzon haar licht werpt over de ijsvlakte van Ross Ice Shelf (Antarctica), daalt Greenpeace-wetenschapper Sabine Schmidt af in een krater in het ijs die is ontstaan door een explosie. Greenpeace is in het geweer gekomen tegen Amerikaanse experimenten op de Zuidpool waarbij giftige afvalstoffen door middel van explosies de atmosfeer worden ingeblazen. Greenpeace heeft al eerder gewaarschwud dat de Zuidpool een vuilstortplaats dreigt te worden waar diverse naties hun afval in het geniep menen te kunnen storten.

De officieren van justitie in Nederland gaan per 1 februari hogere straffen eisen voor het rijden onder invloed van alcohol. Wie wordt aangehouden met een alcoholpromillage van 0,54 tot 0,80 in het bloed kanvoortaan rekenen op een schikkingsvoorstel van het openbaar ministerie van 400 gulden. Dat was tot nu toe 250 gulden. Laat men de zaak bij de rechter voorkomen, dan zal de eis ter zitting 500 gulden zijn (was 300). Als algemene regel geldt daarbij: hoe hoger het promillage, hoe zwaarder de eis. De procureurs-generaal hebben dit gisteren besloten. Boven een promillage van 1,00 bedraagt de schikking 800 gulden en is de eis ter zitting duizend gulden. Dat was respectievelijk 750 en 900 gulden. Voorkomen Wie met een promillage van boven de 1,3 deelneemt aan het verkeer, krijgt geen schikking aangeboden, maar moet altijd voorkomen. De eis ter zitting zal tenminste 1250 gulden boete en zes maanden voorwaardelijke ontzegging van de rijbevoegdheid omvatten. Bij een promillage boven de 2,5 riskeert de automobilist twee weken onvoorwaardelijke gevangenisstraf en twaalf maanden onvoorwaardelijke ontzegging van de rijbevoegdheid. Herhaling Het Openbaar Ministerie zal de zaak altijd laten voorkomen als er sprake is van recidive (herhaling van hetzelfde misdrijf), van letsel of schade voor derden of van roekeloos rijden met ernstig gevaar voor de verkeersveiligheid. De richtlijnen van de procureurs-generaal maken het mogelijk rekening te houden met bijzondere omstandigheden. Zo kan de officier van justitie zijn tarieven aanpassen aan het inkomen van de verdachte. Eerder hebben de procureurs-generaal al een richtlijn uitgevaardigd over het invorderen van het rijbewijs door de politie bij rijden onder invloed.

In Maastricht vindt binnenkort een mini-Eurotop plaats. De EG-ministers van Buitenlandse Zaken komen waarschijnlijk zaterdag 8 februari weer naar de Limburgse hoofdstad om het nieuwe EG-verdrag te ondertekenen.

De Portugese minister van Buitenlandse Zaken, Joao de Deus Pinheiro, maakte dat in Lissabon bekend. Portugal nam 1 januari het voorzitterschap van de Europese Gemeenschap over van Nederland. In principe zijn ook premier Ruud Lubbers en diens Portugese collega, Anibal Cavaco Silva, aanwezig bij de ondertekening van het Verdrag van Maastricht. Provinciewoordvoerder Paul 't Lam toont zich verheugd dat de resultaten van de Europese Top, die 9 en 10 december in Maastricht werd gehouden, nu ook in de Limburgse hoofdstad worden bekrachtigd. "Maar dat is ook alles wat ik erover kan zeggen. Ik heb zelf pas vanochtend (gisteren) gehoord dat de ministers naar Maastricht komen. Wij zijn geen organisator, alleen gastheer."

Provinciewoordvoerder Paul 't Lam weet nog niet waar de ondertekening van het Verdrag van Maastricht door de EG-ministers van Buitenlandse Zaken plaatsvindt.

"MECC, Provinciehuis: ik kan er nog geen zinnig woord over zeggen. Dat hangt af van wat er precies gaat gebeuren. Wellicht grijpen de ministers de gelegenheid aan om meteen over bijvoorbeeld Joegoslavië te praten. In dat geval moeten we weer ongeveer een compleet perscentrum inrichten." Een woordvoerder van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) gelooft niet dat dat nodig is. "Ik denk dat het louter gaat om de ondertekening van de overeenkomst. We hebben alleen gehoord dat de bijeenkomst in Maastricht wordt gehouden. Meer weten we ook niet."

Veiligheid Het ministerie van Buitenlandse Zaken kan eveneens niet meer melden dan dat de mini-Eurotop "in principe" 8 februari in de Limburgse hoofdstad plaatsvindt. De gemeente Maastricht en de gemeentepolitie hebben kennis genomen van het besluit. "Verder is nog niets bekend. We hebben nog geen verzoek gekregen om veiligheidsmaatregelen te nemen", aldus een woordvoerder van de politie.

Vervolg De bijeenkomst van de EG-ministers van Buitenlandse Zaken op 8 februari is een logisch vervolg op de Europese Top die 9 en 10 december in Maastricht plaatsvond. Toen werden de twaalf lidstaten van de EG het eens over verdergaande politieke en financieel-economische samenwerking, die moet leiden tot een gemeenschappelijke munt (de ecu) en één centrale bank in, op zijn vroegst, 1997. Maar van een formele ondertekening van de verdragsteksten was toen nog geen sprake. Juridische deskundigen zijn momenteel bezig die teksten bij te schaven. Volgens de Portugese minister van Buitenlandse Zaken gaat dat zo voorspoedig dat de datum van 8 februari voor de ondertekeningsceremonie zo goed als zeker is.

In de Westelijke Mijnstreek zijn vorige week een 18-jarige jongen uit Stein en een 10-jarig meisje uit Geleen overleden aan nekkramp. Beiden stierven binnen enkele uren na de eerste ziekteverschijnselen in het Maasland Ziekenhuis. Een derde patiënt, afkomstig uit Susteren, is aan de beterende hand. Nieuwe gevallen in het gebied zijn nog niet gemeld.

Doden door nekkramp behoren in de mijnstreek en het gebied ten zuiden daarvan nog tot de grote uitzonderingen. In de Westelijke Mijnstreek worden weliswaar jaarlijks drie à vier gevallen van nekkramp geconstateerd, van dodelijke slachtoffers was de laatste jaren geen sprake, in tegenstelling tot Midden- en Noord-Limburg. Alleen al in Midden-Limburg stierven vorig jaar vijf mensen aan nekkramp.

Puur toeval "We worden er nu voor het eerst mee geconfronteerd. Dat het meteen twee slachtoffers zijn is puur toeval. Beide gevallen staan volledig los van elkaar", aldus de Geleense arts Fons Bovens. Hij is bij de GGD Westelijke Mijnstreek in Geleen belast met de bestrijding van infectieziekten. Besmetting met de bacteriën die nekkramp (hersenvliesontsteking of meningitis) veroorzaakt, is niet te vermijden: iedereen ademt ze in, sommigen worden ziek, anderen niet. Bovens: "Tegen sommige typen bestaat wel een vaccin, maar tegen de belangrijkste en gevaarlijkste bacterie meningococ bestaat geen vaccin. Op dit moment kunnen we dan ook niet meer doen dan informatie geven. In een brief hebben we de huisartsen nog eens nadrukkelijk gewezen op de ziekteverschijnselen."

Verraderlijk Nekkramp kan verraderlijk verlopen. Vooral bij kinderen kan het een kwestie zijn van enkele uren. Volgens Bovens is het zaak bijtijds de ziekteverschijnselen te onderkennen en contact op te nemen met het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Dat het Academisch Ziekenhuis in Maastricht (AZM) nog meer voorzieningen heeft, doet volgens hem niet ter zake. Kinderartsen in Sittard reageerden, volgens Bovens, verbolgen op een artikel, gisteren in deze krant, waarin het academisch ziekenhuis zich opwerpt als hèt ziekenhuis voor nekkramppatiëntjes. "Daaruit zou je kunnen opmaken dat de opvang in het Maaslandziekenhuis in de Westelijke Mijnstreek niet goed is. Niets is minder waar." aldus Bovens. Kinderarts Gijs Vos van het AZM reageert laconiek op de verwijten uit Sittard. "Ik zeg niet dat de collega's in Sittard het niet goed doen. Ik constateer alleen dat een groot aantal Limburgse kinderartsen onze hulp inroept. Die verlenen wij dan graag. Op het moment dat de crisis voorbij is en er sprake is van nazorg, gaan de patiënten weer terug naar het eigen ziekenhuis", zegt Vos.

Cijfers In Midden-Limburg werden rond de jaarwisseling nog twee gevallen van nekkramp geconstateerd. Een kind van vijf jaar overleed aan de ziekte. Vorig jaar werd er maar liefst 30 keer nekkramp geconstateerd. Vijf patiënten stierven. De DGD organiseerde toen een grote campagne om artsen en ouders aan te sporen snel alarm te slaan. Na die campagne daalde het aantal dodelijke slachtoffers. In de Oostelijke Mijnstreek werden vorig jaar elf gevallen van nekkramp gemeld. In twee gevallen stierven de patiënten. Dit jaar zijn er in de Oostelijke Mijnstreek nog geen gevallen gesignaleerd. In het werkgebied van de DGD zuidelijk Zuid-Limburg zijn het afgelopen jaar vier kinderen door nekkramp getroffen. Één ervan is volgens de DGD in het Maastrichtse ziekenhuis overleden aan de gevolgen van deze infectie.

Bijna alle komkommers, tomaten en paprika's die dit jaar op de Venlose veiling komen, zijn zonder chemische bestrijdingsmiddelen geteeld. Ze worden apart geveild, streng gecontroleerd, en krijgen dan een keurmerk. De veiling is deze week met het project gestart. Ruim negentig procent van de telers doen al mee. Ze gebruiken in plaats van chemische middelen natuurlijke vijanden van de insekten die ze willen bestrijden.

Vervolg van pagina 1 "Ik moet er een vinden. Stel je voor dat ik voor een paar duizend gulden sjaevele gekocht heb."

Tuinder Thijs Gielen (39) uit Roggel speurt met een loep in een hoopje heel kleine houtkrullen (sjaevele) in zijn hand. Daartussen moeten exemplaren van de roofmijt amblyseus cucumeris rondlopen. Maar hij vindt er geen. Nog een hampel gepakt, maar het wil maar niet dartelen. Even later zie ik er een, op een doos waarin de zakjes met krullen en roofmijten gezeten hebben. Een prachtig gezicht: een geel bijna doorzichtig diertje, dat me aan een pitje van kruisbessen doet denken, schuift over een immense sneeuwvlakte.

Tripsen De roofmijt wordt ingezet om tripsen te bestrijden. Tripsen zijn piepkleine vliegende insekten. Ze staan nog niet in Van Dale, maar kunnen wel een kas komkommers in een paar weken verwoesten. Schade: twee, drie ton. Tot voor kort grepen tuinders dan naar de gifspuit. Maar dat gebeurt nauwelijks meer. "Denk je dat we dat voor de lol deden?", vraagt Thijs. "Ik denk ook aan mijn gezondheid, en anders zegt mijn vrouw het wel." Het is dus gedaan met de chemische bestrijding van insekten. Ook al omdat steeds meer insekten immuun werden voor gif. Biologische bestrijding bleek de oplossing. Diertjes gebruiken die de schadelijke diertjes oppeuzelen. Heel wat moeilijker dan broem-broem met de motorspuit. En zeker niet goedkoper. Thijs Gielen is ongeveer 30.000 gulden kwijt aan diertjes. Hij heeft een hectare slangkomkommers. Gisteren kreeg hij een grote zending insekten uit Engeland. De al genoemde amblyseus, die tripsen vreet als was hij een stofzuiger, en eitjes van de encarsia formosa, een vliegje dat de beruchte witte vlieg in komkommers en tomaten te lijf gaat. "Het zijn parasieten. Ze leggen eitjes in de eitjes van de witte vlieg", legt Thijs uit. Tuinders zijn tegenwoordig complete biologen. "Wie zijn vakliteratuur niet bij wil houden, kan beter vrachtwagenchauffeur worden."

Milieubewust Biologische bestrijding is er in Limburg al een jaar of acht, negen. Maar nu wordt het menens. De Venlose veiling (ZON) is met het project Milieubewust Geteeld begonnen. Voorlopig alleen voor komkommers, tomaten en paprika. Meer dan negentig procent van de tuinders doet mee. Dat betekent dat ze in principe niet meer spuiten. Hun produkten worden afzonderlijk geveild, met een sticker Milieubewust Geteeld erop. "Het zou me niet verbazen als we op 96 procent uitkomen", zegt John van der Werf, hoofd divisie Groenten van de ZON. De tuinders hebben zich verplicht nauwkeurig bij te houden welke gewasbeschermingsmiddelen ze gebruiken. Elke twee weken sturen ze hun rapport naar de veiling. Er wordt streng gecontroleerd of er geen resten van chemische middelen op de aangevoerde waar zitten. Die controle gebeurt bij TNO in Zeist, met uiterst verfijnde apparatuur. Van der Werf: "Één druppel gif in een grindplas zouden ze nog vinden."

Alcohol Thijs Gielen heeft vorig jaar niet hoeven spuiten. Hij hoopt dat dat zo blijft. "Maar als je pech hebt, kan er ineens een explosie komen van schadelijke insekten", zegt Van der Werf. "Dan moet je even corrigeren. Maar met middelen die je dure dieren niet deren. En de mens al helemaal niet." "Heel wat bestrijdingsmiddelen zijn trouwens minder giftig dan bijvoorbeeld zout of alcohol", vult voorlichter Jan Derckx uit Horst aan. "En toch willen we ze niet gebruiken" zegt Van der Werf. "De sticker Milieubewust Geteeld moet een begrip worden in heel Europa."

Vangers Thijs Gielen hangt elke veertien dagen een nieuw zakje roofmijten in zijn planten. "We doen het nu om de drie komkommers. Volgende keer komen andere aan de beurt. Zo probeer ik de hele aanplant tripsvrij te houden." In de kas hangen overal vangers. Klevende kaarten waarop insekten vast blijven plakken. Zo kan hij zien of er schadelijke insekten zijn en welke. "Er is nu nog niets. Ik wil de zaak voor zijn." Voordat er genoeg tripsen zijn voedt de roofmijt zich met meelmijten die tussen de sjaevele zitten. Na de uitheemse amblyseus ("Ik meen dat het beestje in China of daar ergens thuishoort") komt een Nederlandse schrokop in de kas, de roofwants orius. Hij kan nu nog niet ingezet worden omdat hij, ondanks de kastemperatuur van 21 graden, te lui zou zijn. Hij houdt zich in de winter kalm. De komkommers zijn vlak voor Kerstmis geplant. Ze zijn nu al anderhalve meter hoog. De vruchtjes zelf zijn nog kleiner dan een lucifer. Maar ze groeien als de Nederlandse staatsschuld. "De eerste week van februari heb ik de eerste op de veiling", verzekert Thijs. Hij teelt (en oogst) het hele jaar door. "Als het even meezit haal ik 1,3 miljoen stuks. Die zou je eens bij elkaar moeten zien."

Nadat de wilde varkens in Midden-Limburg vrijwel uitgeroeid zijn, hebben de HH jagers weer nieuwe schietschijven ontdekt. Er zouden nu veel te veel vossen zijn. Neerknallen dus. Dat gebeurt. Vossen mogen het hele jaar afgeschoten worden. Alleen niet in natuurgebieden. Wat een ramp voor de jacht. In de omgeving van Sittard halen de arme jagertjes maar een tiende van de jachtbuit van andere jaren binnen. Dat is gemiddeld anderhalf konijn de man, 345 gram hazerug, twee patrijzebillen en een reumatische eend. En dat zou allemaal komen door die vossen die ze niet mogen schieten? gewoon te veel jagers in Limburg.

De voormalige kabinetschef van de oud-burgemeester van Luik, Jules Verbinnen (46), die dinsdagnacht in de buurt van Verviers de dood vond toen hij met zijn auto tegen een boom reed, had een alcoholpromillage van 1,25 in zijn bloed toen hij het fatale ongeluk kreeg.

dronkenschap van de bestuurder. Woensdag was er gespeculeerd dat de auto van Verbinnen mogelijk gesaboteerd was of dat er een bom in de wagen had gezeten. Daarom had het parket specialisten van de Belgische explosievendienst ingeschakeld. Ze vonden niets wat wees op een bom. Verbinnen werd vorig jaar geschorst, omdat hij samen met burgemeester Close betrokken was bij een corruptieschandaal rond de levering van parkeermeters aan Luik.

Twee losgebroken pitbull-terriërs hebben woensdagmiddag een vrouw en drie honden aangevallen in Hoensbroek. De vrouw werd in de rug gebeten. Ze moest door een dokter worden behandeld. Haar drie honden moesten naar een dierenarts. Het was niet de eerste keer dat de pitbulls zich zo agressief gedroegen. De vrouw en haar vriendin wandelden met drie aangelijnde honden in de Kastanjelaan, toen de twee agressieve pitbulls plotseling tevoorschijn kwamen en de drie honden aanvielen. honden wilde beschermen door hem op te tillen. De vrouwen wisten de twee agressieve honden af te schudden, waarna ze zelf wegrenden. In overleg met de officier van justitie nam de politie de twee pitbull-terriërs in beslag. Ze zijn ondergebracht in een dierenopvangcentrum. De eigenaar van de honden kreeg een proces-verbaal. Hij zei dat de pitbulls waren ontsnapt uit zijn huis.

Een speciale milieudienst moet de Zuidlimburgse bevolking gaan beschermen tegen de gevolgen van ongevallen met gevaarlijke stoffen. Deze zogenoemde Waarschuwings- en Verkennings Dienst (WVD) gaat opereren vanuit de alarmcentrale van de regionale brandweer in Gulpen. De WVD gaat deze maand nog van start. Belangrijkste opdracht van de WVD is om burgemeesters en bestuurders in geval van dreigend gevaar te adviseren over bijvoorbeeld evacuaties van de bevolking of andere maatregelen. Explosie Wanneer bij een ongeval gevaarlijke stoffen vrijkomen, zoals bij een explosie bij DSM of een lekkende vrachtwagen, heeft de WVD de beschikking over tien milieudeskundigen en 46 zogenoemde verkenners in verschillende Zuidlimburgse gemeenten. Zij worden in geval van nood gewaarschuwd vanuit de centrale in Gulpen. De WVD-verkenners, leden van de vrijwillige brandweer, haasten zich met apparatuur naar de plek des onheils om de concentratie van giftige stoffen te meten. De verkenners melden hun bevindingen bij de milieudeskundigen die op hun beurt de gegevens analyseren en zonodig de bestuurders informeren.

Wet De brandweerwet bepaalt dat elke regio over een dergelijke dienst moet beschikken. De regio Roermond beschikt al over een Waarschuwings- en Verkennings Dienst. Coördinator ing. Fr. Goossens van de regionale brandweer in Gulpen verwacht dat het WVD-team deze maand nog volledig operationeel zal zijn. Tijdens een bijeenkomst gisteravond kwamen de WVD-vrijwilligers voor het eerst bij elkaar.

Radio-actief Vanaf maart zal de WVD tevens de radio-activiteit in de Zuidlimburgse lucht in de gaten houden. Hiervoor zijn op zeven plaatsen meetpalen neergezet die in verbinding staan met een computer. "De bedoeling is dat wij daarop ook kunnen aflezen wanneer bijvoorbeeld iets mis gaat met de kerncentrale in Tihange", vertelt Goossens. Gemeenten en de rijksoverheid dragen de kosten van de benodigde apparatuur.

De politieke partijen in Meerssen moeten de minister van Binnenlandse Zaken vragen de geheime overeenkomst tussen de gemeente Meerssen en vijf frauderende aannemers te vernietigen. René van Druenen, ex-raadslid van de PvdA in Meerssen, doet een dringend beroep op alle politieke groeperingen in Meerssen om de minister zo'n petitie te sturen. aannemersaffaire, vindt dat B en W van Meerssen ongeveer f 200.000 op de aannemers hadden moeten verhalen. Van Druenen: "B en W hebben dat niet gedaan. Dat is in strijd met de gemeentewet en het algemeen belang. De gemeenteraad moet over zulke aangelegenheden in alle openbaarheid kunnen beslissen." Conceptbrief De oppositiepartij Lokaal Democraten zal minister Dales een dergelijke petitie sturen. Fractieleider Wil Lamers: "Wij waren er al mee bezig. We hebben een jurist onze conceptbrief laten bekijken. Voor zaterdag ligt de petitie bij de minister." De aannemers sjoemelden in 1986 bij de aanbesteding van het gemeentehuis met gemeenschapsgeld. Zij verhoogden allen de aanbieding met ongeveer twee ton. Later verdeelden ze dit bedrag onder elkaar. Begin 1990 deed burgemeester Majoor van Meerssen namens het college aangifte van fraude bij de Maastrichtse hoofdofficier van justitie mr. Fransen. Een jaar later lekte uit dat mr. Fransen de aannemers een transactie aanbood. Als elk van de vijf aannemers de gemeente Meerssen f 25.000 betaalde, zou hij van strafvervolging afzien. Toen de aannemers weigerden te betalen, wilde de gemeente Meerssen nog een keer met hen praten.

Akkoordje B en W gooiden het vervolgens op een akkoordje met de aannemers. De overeenkomst is geheim. Zelfs de fractievoorzitters van de Meerssense politieke partijen zijn niet op de hoogte. De hoofdofficier van justitie liet weten tevreden te zijn over de overeenkomst. Zowel Meerssen als de hoofdofficier vinden de Wet Openbaarheid van Bestuur niet van toepassing. Het college van B en W: "De overeenkomst staat niet op papier."

Gemeentewet Volgens Van Druenen is wel artikel 185 van de gemeentewet van toepassing. Het besluit van B en W, om met de aannemers een overeenkomst aan te gaan, is in strijd met de gemeentewet. Van Druenen: "Het gaat om een bedrag van ongeveer twee ton. Alleen de gemeenteraad is dan bevoegd te besluiten een dergelijk bedrag niet meer op te eisen."

De oudste inwoner van Limburg, de 105-jarige mevrouw Pieter-Samuels uit Geleen, is deze week overleden. Mevrouw Pieter, die woonde in het verpleeghuis St. Odilia, werd geboren op 13 juli 1886. Wie nu de oudste inwoner van Limburg is, is nog niet bekend. Daarvoor moeten eerst de bevolkingsregisters van de gemeenten worden nageplozen.

In de Maas bij Maaseik heeft een duikploeg van de Weerter brandweer gistermiddag het vuurwapen gevonden waarmee een 37-jarige winkelbediende op 23 december in Weert waarschijnlijk om het leven is gebracht.

steeds niet bekend. Wel legde hij een verklaring af. De verdachte zocht op 23 december de vrouw op in de lampenwinkel waar ze werkte. Na een korte woordenwisseling loste hij een schot dat de vrouw dodelijk trof. De man vluchtte en werd later die dag in zijn woning aangehouden. Hij had relatieproblemen met de vrouw.

Een sloopbedrijf heeft deze week in een wijk in Steyl een duur foutje gemaakt door het dak van de verkeerde flat te slopen.

De Tegelse bouwvereniging renoveert in de wijk een aantal flats. In verband hiermee moest het hellingbaanhuis van een flat deze week tegen de vlakte om plaats te maken voor liften. De slopers zetten hun gereedschap maandag in alle vroegte in het dak van de verkeerde flat. De huismeester van het gebouw schrok zich een hoedje` want de flat moet nog minstens een paar jaar wachten op renovatie. Maandagavond was het dak van het hellingbaanhuis weer hersteld. Kosten: ruim 17.000 gulden.

Er gloort bij Limburgse bestuurders en kunstenaars weer een sprankje hoop, na het bezoek van cultuurminister Hedy d'Ancona gisteren aan Maastricht. Zij sprak daar met het provinciaal bestuur en met mensen uit de wereld van muziek, toneel en dans over de toekomst van die podiumkunsten in Limburg. Concrete toezeggingen over bijvoorbeeld het voortbestaan van de het Limburgs Symfonie Orkest (LSO) en van Opera Zuid deed de minister niet. "De Raad voor de Kunst is nu aan zet en moet aan mij een advies uitbrengen. Die wil ik niet voor de voeten lopen." Gevoeligheden Minister d'Ancona vroeg de Raad voor de Kunst in november advies voor het nieuwe Kunstenplan 1993-96. In die adviesaanvraag noemt zij een aantal mogelijkheden voor de orkest- en opera-voorziening in de regio's buiten de Randstad. In twee van de drie mogelijkheden zouden LSO en Opera Zuid moeten verdwijnen. De orkesten in de Randstad daarentegen zouden worden uitgebreid met een deel van de 9 tot 16 miljoen gulden die door de bezuinigingen in de regio's vrijkomen. Dat was voor het Limburgse provinciebestuur reden de minister uit te nodigen voor een dagje Maastricht. "Het was een buitengewoon informatieve en nuttige ochtend en ik begrijp de gevoeligheden", zei de minister diplomatiek. Dat zij iets concreets te melden zou hebben, had niemand verwacht. Na het advies van de Raad voor de Kunst, dat begin maart verwacht wordt, komt de minister in mei met haar Kunstenplan 1993-96 dat in juni wordt voorgelegd aan de Tweede Kamer.

Noodlot "U moet niet meteen van die noodlotsgedachten hebben. Ik laat mij inspireren door wat ik hier hoor", zei minister d'Ancona geruststellend over de Limburgse vrees dat ten behoeve van de Randstad het kunstaanbod hier wordt afgebroken. "Een van de varianten in mijn adviesaanvraag komt zeker tegemoet aan wat in Limburg wordt gevraagd." De variant stelt voor om Opera Zuid te laten bestaan en Opera Forum in Enschede op eenzelfde manier te laten gaan functioneren. Daarbij behoren ook orkesten. Het zou de redding van het LSO betekenen, hoewel het aantal van 120 musici dat in die variant genoemd wordt voor Brabant en Limburg samen, veel te weinig is.

Emmertjes geld Gedeputeerde Ger Kockelkorn bleek toch weinig gerust over de plannen van de minister, die "een voor ons bijna beledigende bevoordeling van de Randstad betekenen". Zo moeten volgens de minister de orkesten in Rotterdam en Den Haag worden uitgebreid tot ruim 100 musici, terwijl in de regio orkesten met 79 musici al 'volwaardig' worden genoemd. Kockelkorn: "Een Orkestgebouworkest van 120 musici, prima. Maar de regio's in en buiten de Randstad moeten gelijk behandeld worden. Nu geeft de minister blijk van een benadering van de kunsten vanuit de Randstad." "Het is niet zo, dat we hier emmertjes geld weghalen om naar de Randstad te dragen", vond de minister. Zij zegde toe dat in haar eindbeslissing over het Kunstenplan het Limburgse gevoel dat de Randstad bevoordeeld wordt ten koste van de regio zal worden weggenomen "al kunt je niet alles tot op de gulden uitrekenen".

Getroffen Minister d'Ancone en haar topambtenaren bezochten na de gesprekken het Theater aan het Vrijthof, waar het LSO onder leiding van Roberto Benzi Bartoks 3de Pianoconcert repeteerde. Limburgse kunst-producenten zaten er klaar om haar te vertellen over wat in Limburg wordt gepresteerd op het gebied van muziek, theater en dans. Prof. dr. Wiel Kusters leidde die presentatie, waarbij Eric Hermans van Studium Chorale sprak namens de muziek, Guido Wevers namens het toneel en Jan van Opstal namens de dans. De bezorgdheid van de Limburgse schouwburgdirecteuren over de dreigende afbraak van het theater-aanbod werd de minister ook onder de neus gewreven. Ze bleek, aldus Wiel Kusters, "getroffen" door wat zij hoorde over het kunstklimaat in Limburg.

Keuzes Maar de minister liet ook weten, dat er, bij een gelijkblijvend kunstenbudget keuzes gemaakt moeten worden als je nieuwe ontwikkelingen wilt stimuleren. Dan kun je niet tegelijkertijd alles bij het oude laten. "Je kunt niet blazen met de mond vol meel." Burgemeester Ph. Houben van Maastricht, die de minister als eerste officiële gast in het theater begroette, wees er op dat het Theater aan het Vrijthof op de eerste plaats gebouwd is juist als podium voor het Limburgs Symfonie Orkest. Voorzitter Willem Claassen van de Vereniging Vrienden van het LSO, die al meer dan 15.000 sympathiebetuigingen voor het orkest binnenkreeg, vroeg de minister met klem het LSO te laten voortbestaan. "Wij hebben maar één orkest, de Randstad heeft er negen!"

Het vossenbestand in Limburg is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Op sommige plaatsen, zoals in de Sittardse natuurgebieden De Kolleberg en Watersley, is zelfs sprake van een "plaag", zo bevestigde gisteren jachtopziener H. Krekels uit Sittard.

Volgens hem vertoeven alleen al aan de rand van Sittard vele tientallen vossen die grote schade veroorzaken aan de wildstand. De dieren zijn veelal afkomstig uit Zuidlimburgse en Duitse natuurgebieden, waar niet op vossen mag worden gejaagd. Buiten die gebieden mag het hele jaar op vossen worden geschoten.

Uitkijktoren De jachtopbrengst in de regio Sittard is dit jaar nog maar een tiende deel van afgelopen jaren. Vogels en klein wild zijn in toenemende mate slachtoffer van de vos. Mede met het oog op de vossenplaag bouwden de Sittardse jagers op een perceel aan Watersley een uitkijktoren, waarin vrijwel dagelijks wordt gepost om de vossen te schieten. De Koninklijke Nederlandse Jagers Vereniging (KNJV) bevestigde gisteren het relaas van jachtopziener Krekels met de aanbieding van een rapport aan het ministerie van landbouw. In dat rapport krijgt de minister het voorstel beheerders van natuurgebieden te verplichten het aantal vossen in te dammen.

Premie De Stichting Natuurmonumenten, die veel bossen met een jachtverbod beheert, kan zich tot op zekere hoogte vinden in de bewering van de KNVJ dat er ook in natuurgebieden op vossen moet worden geschoten. "Maar wanneer dat moet gebeuren, bepalen we zelf en niet de KNVJ." Dat de vos sterk in opmars is, bewijst het feit dat er in Nederland jaarlijks ongeveer 4000 dode vossen worden ingeleverd bij gemeentehuizen. De gemeente een premie van 15 gulden voor elke dode vos. Ofschoon het vossenbestand in Zuid-Limburg ingeënt is tegen hondsdolheid, ligt het gevaar voor een epidemie volgens Krekels weer op de loer als de ongebreidelde groei van het aantal vossen maar blijft doorgaan. "In Sittard hebben we altijd wel enkele vossen gehad, maar dit jaar is het wel heel opmerkelijk hoeveel er rondzwerven."

Bij de politie in Landgraaf melden zich steeds meer Duitsers, die zich bedrogen voelen door het bedrijf Dealworth Investments Inc.

bedrijfje honderden Duitse zakenmensen voor in totaal miljoenen marken op. De Maastrichtse advocaat mr. Hiddema vertegenwoordigt een consortium van zes zakenlieden, die zeggen in totaal voor 250.000 mark benadeeld te zijn. Mr. Hiddema: "Ik heb de politie Landgraaf anderhalve maand geleden alle feiten gegeven. Ze liegen er niet om. Twee rechercheurs hebben de aangiften bekeken. Het wachten is op justitie. Ik begrijp niet dat het openbaar ministerie nog steeds geen onderzoek naar dat bedrijfje begonnen is. Wat moet er dan nog gebeuren voordat mensen voor een gesprekje op het politiebureau uitgenodigd worden?"

Lange rente Volgens Der Spiegel is het Landgraafse bedrijfje een onderdeel van een internationale oplichtersbende. Via advertenties in Duitse kranten werden enorme sommen geld aangeboden tegen een erg lage rente. Klanten moesten, voordat ze het krediet kregen, wel een bepaald bedrag ter dekking van de kosten betalen. Klanten die betaalden, soms bedragen van 40.000 mark en meer, kregen echter nooit een lening. Op die manier verdienden de zogenaamde kredietverleners enorm veel geld. Zakenmensen die op een advertentie reageerden kwamen via een vrouw in Frankfurt bij het bureau in Landgraaf terecht. Twee werknemers van het Landgraafse bedrijf verklaarden dat zij alleen maar bemiddelden. Het hoofdkantoor in Londen besliste over het verstrekken van de kredieten.

Gewaarschuwd De Maastrichtse officier van Justitie mr. Nabben liet afgelopen week weten niet blij te zijn met de verhalen over het bedrijf. "Er liep al een vooronderzoek. Door al die verhalen zijn de mensen gewaarschuwd." Nabben, gisteren: "We houden de zaak in de gaten. Meer kan ik er niet over zeggen." De Heerlense advocaat mr. Lemmen, raadsman van twee werknemers van Dealworth, vindt de verhalen over het bedrijf uit de lucht gegrepen: "Er wordt links en rechts nogal wat beweerd. Wij staan met onze oren te klapperen bij het horen van al die verhalen. Het vreemde is dat mijn cliënten niets horen. Niet van Justitie, niet van de politie. Maar we laten nog wel van ons horen."

* Mr. Hiddema: "Het wachten is op justitie."

Foto DE LIMBURGER

De redactieraad van het Limburgs Dagblad accepteert niet dat bij de redactie ongeveer een kwart van de banen verdwijnen. In een deze week aan de directie gestuurde brief worden de aangekondigde bezuinigingsplannen "desastreus en onaanvaardbaar" genoemd.

afslanken. De directie zegt dat het bedrijf sombere toekomstverwachtingen heeft. Volgens betrouwbare bron moeten vijftien van de zestig journalistieke banen vervallen; elf jaarcontracten worden niet verlengd en vier arbeidsplaatsen van vut'ers worden niet opgevuld. Bij het hele bedrijf zouden zo'n vijftig van de zeshonderd banen verdwijnen. De brief is gestuurd door de gekozen leden van de redactieraad. Voorzitter van de redactieraad is hoofdredacteur Ron Brown. Hij heeft de brief niet ondertekend.

Veldslag De redactieraad eist dat de redactiesterkte niet wordt aangetast. Alleen zo kan volgens de raad het LD de concurrentiestrijd aan met de nieuw te vormen provinciale krant, die ontstaat na fusie van De Limburger en het Dagblad voor Noord-Limburg. "Bezuinigen op de redactionele slagkracht staat gelijk aan het inkrimpen van het leger aan de vooravond van de allesbeslissende veldslag."

Gestage daling In de brief constateren de redactieraadsleden dat het Limburgs Dagblad nu al te maken heeft met een lichte maar gestage daling van het aantal vaste abonnementen. In plaats van bezuinigingen zou de directie daarom juist moeten investeren in kwaliteit, vinden de redactieraadsleden. "Hoe je het wendt of keert, de lezer van vandaag zal een kwalitatief minder goed produkt niet blijven accepteren. Onze toekomst staat op het spel."

De achterban van de industriebond FNV bij DSM legt zich neer bij de aangekondigde ingrijpende reorganisatie van het chemieconcern. Het sociaal plan dat DSM daarvoor samen met de bonden heeft bereikt, is gisteravond door de leden van de industriebond FNV goedgekeurd. Dit plan komt er in grote lijnen op neer dat 700 oudere werknemers van een speciale ouderenregeling gebruik kunnen maken. Medewerkers die het bedrijf vrijwillig verlaten, krijgen een vertrekpremie. Daarnaast krijgt overbodig personeel minstens een keer een andere vaste functie aangeboden. DSM hoopt op die manier komende jaren het aantal personeelsleden in Limburg met zeker 1500 te verminderen. De ingreep maakt onderdeel uit van een plan om de doelmatigheid van het concern te verbeteren. Ruim driekwart van de aanwezige 103 leden stemden gisteravond in met het sociaal plan. Veel leden vroegen zich echter af of in de voorliggende plannen de top van DSM ook wel hard genoeg aangepakt wordt. Gewezen werd in dat verband op een soortgelijke reorganisatie bij AKZO, die ook de positie van ruim 1000 directeuren en staffunctionarissen zou raken. Bij DSM ligt dat aantal aanzienlijk lager, zo merkten veel aanwezigen op.

Van de 53 nieuwe academie-onderzoekers die dit jaar aan de Nederlandse universiteiten worden aangesteld komt er slechts één naar Maastricht. De Rijksuniversiteit Limburg is inmiddels een onderzoek begonnen naar de redenen voor die matige waardering van de Maastrichtse onderzoeksprojecten. De RL had vijf aanvragen ingediend bij de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW), maar alleen die van gezondheidswetenschapper dr. ir. Roland Mensink werd gehonoreerd. De KNAW maakte dat gisteren bekend. Onderzoek De Academie probeert met de aanstellingen jonge, net gepromoveerde wetenschappers onafhankelijk onderzoek te laten doen. Ze worden doorgaans voor drie jaar aangesteld. In totaal zijn nu 220 academie-onderzoekers werkzaam in Nederland, van wie vier in Maastricht. Voor iedere plaats stelt de Academie honderdduizend gulden ter beschikking, in totaal dus een bedrag van 22 miljoen. De universiteiten zelf leggen daar meestal nog een bedrag bovenop voor apparatuur en andere onkosten. De 31-jarige Mensink zei het gisteren "teleurstellend voor Maastricht" te vinden dat alleen zijn project in aanmerking komt voor subsidie van de Academie.

Maastrichtse chauffeurs zijn razend op hun collega's uit de regio. Door onder het toegestane tarief in de Limburgse hoofdstad te werken, snoepen chauffeurs uit onder andere Kerkrade, Valkenburg en Geleen de klanten van de Maastrichtse bedrijven af. "Maastricht begint een beetje op het Wilde Westen te lijken", klaagt directeur Crals van het gelijknamige taxibedrijf uit Maastricht. "Ze komen uit alle windstreken. Het is allemaal begonnen rond de Eurotop. Toen hadden we meer wagens nodig. De chauffeurs uit de regio hebben in die dagen hier de smaak te pakken gekregen en zijn sindsdien niet meer weg te slaan." Voorrijkosten De taxivergunningen die de provincie afgeeft, maken het chauffeurs mogelijk in heel Limburg te werken. De chauffeurs uit de omliggende gemeenten drukken de ritprijs door geen voorrijkosten (per rit f 4,20) te berekenen. Op die manier krijgen ze veel klanten en wordt het rendabel om vanuit een andere gemeente in Maastricht te komen werken. "Een probleem is wel dat ze hier de weg niet kennen", zegt directeur Crals. "En dat is bepaald geen reclame voor de taxibranche. Eigenlijk zou er strenger moeten worden gecontroleerd op de rittenstaat, een kaart waarop het aantal kilometers, de ritprijs en de voorrijkosten staan aangegeven. Binnenkort gaan we klagen bij de provincie. Er moet echt wat gebeuren. Als dit in Amsterdam had gespeeld, hadden ze allang een auto op de kop gezet."

Klemgereden Maar ook in Maastricht lieten enkele chauffeurs zich niet onbetuigd. Afgelopen vrijdag reden ze een concurrent uit de regio klem. De oneigenlijke wedijver tussen de taxichauffeurs treft immers niet alleen de bedrijven, maar ook de chauffeurs persoonlijk. Bij het mislopen van een klant kan de bestuurder niet alleen de ritprijs op zijn buik schrijven, maar loopt hij ook de fooi mis. Een woordvoerder van de provincie kent het probleem: "Het is in principe heel gemakkelijk de voorrijkosten te omzeilen door de meter uit te zetten. De tarieven worden elk jaar door Gedeputeerde Staten vastgesteld. Maar de controle op de naleving van de regels ligt niet in handen van de provincie. Bovendien kan er pas wat aan gedaan worden als de taxibedrijven daadwerkelijk een klacht indienen bij de lokale overheid."

Een groep van 24 Amerikaanse studenten is in internationaal Maastricht blijkbaar nog steeds een bezienswaardigheid.

Voor Liz Rawlinson van de Universiteit van North Carolina was dat het meest opvallende tijdens haar eerste week in de Limburgse hoofdstad. "Overal worden we nagestaard. Bij de rondleiding in de bibliotheek, op straat en in het café. Bij ons in Amerika zijn zoveel nationaliteiten dat het niet meer opvalt als je ergens een buitenlander tegenkomt. Hier is dat blijkbaar anders." De universiteit van North Carolina heeft ruim twintigduizend studenten, Maastricht telt er zevenduizend.

Europees De groep Amerikanen blijft tot eind april en krijgt bij het Center for European Studies (een aan de universiteit verbonden instituut) een 'Europese studie' voorgeschoteld. De cursus is vooral rond economische thema's opgesteld maar er zijn ook colleges in 'Europese gebruiken en gewoonten' en een lesblok Nederlandse taal en cultuur. De bezoekers horen zeker niet tot de allerarmste Amerikaanse studenten. Voor hun cursus van vier maanden hebben ze ruim zevenduizend dollar moeten neertellen: vierduizend dollar voor het lesgeld en de rest aan kamerhuur en andere onkosten. Liz Rawlinson beseft dat ze geluk heeft gehad. "Wel een pittig bedrag hè? Dat had ik zonder geld van mijn ouders natuurlijk nooit kunnen betalen."

Fietsen De lessen beginnen maandag. Hun eerste zeven dagen in Maastricht hebben de studenten vooral besteed aan het verkennen van de stad. En dat betekende tot veler verdriet: kilometers lopen. Liz: "Maar daar komt nu gelukkig verandering in. Gisteren heb ik een fiets gekocht." Die aankoop zorgde echter voor een nieuw probleempje. Liz mag, net als de vier andere studenten die in het Teikyo-instituut zijn ondergebracht, haar tweewieler niet op haar kamer zetten. "Belachelijk is dat. Ik wilde die fiets gisteren mee naar binnen nemen omdat ik bang was dat ze 'm zouden stelen. Maar ik werd bij de deur tegengehouden door een medewerker van het instituut. Een reden noemde hij niet eens. Het enige dat hij zei was dat het niet mocht van zijn baas en dat er geen discussie over mogelijk was. Wij Amerikanen staan nogal op onze rechten dus daar ben ik flink kwaad over geworden. Maar ja, er was niks aan te doen natuurlijk." Ook over de andere huisregels bij Teikyo zijn de Amerikaanse gasten niet zo te spreken. "Om twaalf uur thuis, overal video-camera's die controleren of je niet iemand mee naar je kamer neemt. Ze zijn daar in Japan kennelijk wat minder vrijheid gewend dan wij."

Verschillen In de eerste week hebben de Amerikanen nog niet zoveel verschillen kunnen ontdekken tussen studenten in North Carolina en die in Maastricht. Op één punt na: "Ze duiken hier wat vaker het café in", zegt Allen Lewis. "Wij gaan natuurlijk ook wel eens een avondje stappen, maar hier zoeken de studenten zelfs meteen na een onderwijsgroep de kroeg op. Heel gezellig."

Enkele tientallen oude en waardevolle bomen op het Céramiqueterrein in Maastricht zijn tot groot verdriet van de Vereniging Milieudefensie gekapt om plaats te maken voor een nieuwe weg. De weg, voorlopig de 'Avenue Céramique' gedoopt, gaat het te bebouwen terrein verbinden met de Wilhelminasingel.

In het verleden behoorden de bomen bij de villa Coumans, die inmiddels is afgebroken. De gemeente ging accoord met het kappen van de oude eiken en beuken bij de villa. De Vereniging Milieudefensie tekende daar eind 1991 al bezwaar tegen aan. Volgens een gemeentewoordvoerder werd de kap daarom in november vorig jaar tijdelijk stopgezet. "De werkzaamheden aan de weg waren nog niet begonnen en daarom was het niet nodig om meteen alle bomen te kappen", zegt de woordvoerder. Toen de Explosieven Opruimings Dienst onlangs op zoek ging naar een bom op het terrein, achtte de gemeente de kap van enkele van de overgebleven bomen wel noodzakelijk, in verband met de graafwerkzaamheden van de EOD. In een laatste poging nog enkele bomen te sparen, vroeg Milieudefensie de gemeente opnieuw om van de kap af te zien. Deze week besloten burgemeester en wethouders niet op dat verzoek in te gaan. Eigenlijk een achterhaald besluit, want bijna alle bomen zijn inmiddels al gekapt. In het verleden heeft de gemeente wel nog geprobeerd om zoveel mogelijk bomen te sparen door de weg om te leggen."Maar dan zou een wel zeer vreemde verkeerssituatie zijn ontstaan. Daarom is toch gekozen voor het kappen van bomen en het afbreken van de villa. Misschien dat enkele bomen toch nog bewaard kunnen blijven", zegt de gemeentewoordvoerder. Overigens is de gemeente wel van plan om in plaats van de gekapte exemplaren nieuwe bomen te planten op het Céramique-terrein.

De regels voor de Maastrichtse terrassen worden soepeler dan staat aangegeven in de concept-Terrassennota. Een werkgroep van de gemeente heeft diverse wensen van horeca-ondernemers gehonoreerd in een advies aan het college van B en W. B en W gaan de Terrassen-nota nu aanpassen. Wethouder Jan Hoen probeerde gisteren tijdens een commissievergadering duidelijk te maken dat de nieuwe regels zeer geleidelijk en soepeltjes worden ingevoerd. "Maar er moeten nu eenmaal regels zijn. Het is in Maastricht met de terrassen een beetje uit de hand gelopen en dat moeten we corrigeren." Volgens de nota moeten de Maastrichtse terrasjes meer eenduidigheid krijgen: rieten stoelen en dezelfde parasols. Hoen: "Maar het is echt niet zo dat we zeggen: volgende week moet iedereen rieten stoelen op zijn terras hebben staan. We doen dat allemaal in overleg met de ondernemers. Uitzonderingen zijn altijd mogelijk."

Regels Hoen benadrukte dat een aanvraag voor een terrasvergunning altijd getoetst zal worden aan de terras-regels. "Maar als het beoogde terras niet met de regels strookt wil dat nog niet zeggen dat we geen vergunning verlenen." Volgens de concept-nota moeten de Platielstraat, de Kersenmarkt en Achter het Vleeshuis in de toekomst verschoond blijven van terrassen, omdat die op drukke dagen de doorgang zouden belemmeren. Maar het ambtelijk advies, dat na een inspraakavond voor de ondernemers is opgesteld, stelt toch voor om terrasjes in de Platielstraat toe te staan. "Voor zover de voetgangersdrukte tijdens koopuren zich daar niet tegen verzet", aldus het advies. Ook de Kersenmarkt kan best een terras hebben, maar dan alleen na winkelsluitingstijd. John Geelen van Groen Links liet tijdens de commissievergadering blijken niet blij te zijn met het advies. Hij is voor "algemene duidelijkheid". Waarom een verschil maken tussen Kersenmarkt en Platielstraat, vroeg hij zich af. "Dan kun je beter overal in het voetgangersgebied terrassen toestaan na sluitingstijd van de winkels." Volgens Weike Medendorp (PvdA) zal het college de concept-nota in ieder geval moeten veranderen. Dat gaf wethouder Hoen toe. De aanwezige Mark Vaassen, voorzitter van de zuidelijke afdeling van Horeca Nederland, bleek tevreden over de afloop van de commissievergadering. "De Terrassen-nota wordt lang niet zo ingrijpend als de ondernemers vreesden."

Minister P. Bukman van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij neemt nog geen beslissing over de toekomstige vestigingsplaats van het hoofdkantoor van de Algemene Inspectiedienst (AID). De bewindsman wil eerst nadere adviezen inwinnen. De adviezen die hij tot nu toe heeft ontvangen zijn volgens Bukman niet compleet. De minister heeft dat gezegd tijdens een gesprek met medewerkers van het AID-hoofdkantoor in Kerkrade. Het personeel verzet zich tegen een mogelijke overplaatsing naar de Randstad. Volgens de medewerkers lost zo'n verhuizing de bestaande problemen binnen de Algemene Inspectiedienst niet op.

Onderzoek De Rijksuniversiteit van Leiden en het adviesbureau Twijnstra / Gudde hebben vorig jaar een vernietigend rapport uitgebracht over de AID. Volgens hen functioneert de opsporingsdienst van het ministerie voor geen meter. Het personeelsbeleid van de AID is "ronduit slecht", aldus het rapport. De onderzoekers pleiten voor een verplaatsing van het hoofdkantoor naar de Randstad. In 1973 is dat hoofdkantoor verhuisd van Den Haag naar Kerkrade. Volgens de Leidse universiteit en Twijnstra / Gudde moet de AID snel terugkeren naar het Westen, waarbij Utrecht wordt genoemd als nieuwe vestingsplaats.

Telefoon Het actiecomité van de Kerkraadse AID'ers heeft minister Bukman nog eens uitgelegd waarom dat advies niet deugt. Een verplaatsing van het hoofdkantoor lost de organisatorische problemen binnen de dienst niet op, benadrukt het comité: per telefoon is Utrecht net zo ver weg als Kerkrade. Bukman deelt de kritiek van het actiecomité op het rapport. De minister geeft toe dat de onderzoekers alvast een keuze hebben gemaakt die in feite de politiek behoort te maken. Hij is echter nog niet zo ver dat hij al 'ja' of 'nee' kan zeggen tegen een eventuele verplaatsing van het Kerkraadse kantoor.

De minister heeft zich evenmin laten verleiden tot een uitspraak over een mogelijke fusie van de AID met de EOD en de FIOD, de opsporingsdiensten van Economische Zaken en Financiën. Zo'n samenvoeging zou uiteraard consequenties kunnen hebben voor het AID-hoofdkantoor in Kerkrade. Het actiecomité verwacht dat een mogelijke fusie van de diverse opsporingsdiensten pas ter sprake komt bij de volgende kabinetsformatie.

Nog geen twee jaar geleden riepen de bewoners van de Maastrichtse binnenstad wanhopig uit: "Het is de vraag of een stad niet ook haar grenzen heeft." De kreet was ingegeven door de stank, het lawaai en de onbereikbaarheid die van de oudste - en volgens de inwoners mooiste - stad van Nederland een poel vol walmend blik dreigde te maken. Het antwoord dat het college van B & W deze week gegeven heeft op deze en vele andere uitroepen van verdriet en boosheid om de dreigende teloorgang en onleefbaarheid van de binnenstad is klip en klaar. De auto wordt geweerd. "Een optimale bereikbaarheid is niet hetzelfde als een optimale bereikbaarheid per auto," schrijft het college in het Raamplan Mobiliteitsbeheersing. "Integendeel, om niet in een vicieuze cirkel terecht te komen (meer autoverkeer - meer wegen - meer autoverkeer enz.) zullen voorzieningen vooral beter bereikbaar moeten worden per fiets en openbaar vervoer om daarmee de jarenlange trend om te buigen."

Trendbreuk Voor wie niet overtuigd is door dit ambtelijk proza, eerst maar even wat cijfers. Zonder 'trendbreuk' groeit het autobezit in Maastricht van 39.000 nú naar 70.000 in 2000 - bij een praktisch gelijkblijvend inwoneraantal van 120.000. Dat betekent bijvoorbeeld dat binnen drie jaar de Kennedybrug de maximum capaciteit heeft bereikt en tien jaar later ook de Noorderbrug. Meer dan de helft van alle Maastrichtse woningen heeft te lijden onder geluidshinder en met name in de binnenstad is de luchtverontreiniging onaanvaardbaar hoog. De Limburgse provinciehoofdstad heeft - mede als gevolg van het autoverkeer - al jaren de twijfelachtige eer de meest door luchtverontreiniging vervuilde stad van Nederland te zijn. Tegen deze achtergrond is het volstrekt te verdedigen dat het gemeentebestuur de auto de status van Heilige Koe afneemt en inruilt voor Zwart Schaap. De auto de stad uit, om te beginnen uit het centrum. De plannen zijn drastisch. Automobilisten mogen de binnenstad in de toekomst alleen nog in via de Calvariestraat om er via het Vrijthof en de Tongersestraat weer uitgejaagd te worden. Ook de Markt wordt autovrij. Een reconstructie van de Maasboulevard moet het autoverkeer via deze route leiden, waarlangs nieuwe parkeerplaatsen / garages worden aangelegd.

Parkeergarages De parkeergarage onder het Vrijthof is de enige gelegenheid in de city waar bezoekers nog hun wagentje mogen stallen. Volgens wethouder Armand Cremers gebeurt dat alleen maar omdat die garage er nu eenmaal staat. En, maar dat zei de wethouder niet, omdat eigenaar projectontwikkelaar Ruyters niet graag ziet dat zijn inkomstenbron hem wordt ontnomen. Op termijn staat echter ook het gebruik van deze parkeervoorziening ter discussie. Parkeerders worden verwezen naar de binnenstadsrand en zelfs ver daarbuiten. Cremers gaf bij de presentatie van het Mobiliteitsplan deze week toe dat dit beleid de nog geen maand oude Parkeernota zelfs overruled. In die Parkeernota, die nog niet eens in de gemeenteraad is behandeld, wordt nog uitgegaan van (duur) parkeren in de binnenstad. Wie de stad in wil, neme de bus of de fiets. De gemeente Maastricht vindt dat vooral het streekvervoer naar en vanuit de stad aanzienlijk verbeterd moet worden. Door de lokaties Randwyck, NS-Station, Markt en Brusselse Poort als stopplaatsen voor de streekbus aan te wijzen, wil ze eigenlijk een soort extra stadsvervoer van de VSL-bus maken. Daarnaast moet ook het stadsbusvervoer "een kwailiteitssprong" maken.

Fiets Een ernstiger probleem is het gebruik van de fiets, of juist het ontbreken daarvan. In Maastricht wordt niet alleen veel minder gefietst dan in de rest van het land, het gebruik is de laatste jaren ook nog afgenomen. Volgens Cremers is dat magere gepeddel "cultureel bepaald", maar daarom nog niet aanvaardbaar. De Maastrichtenaar moet het rijwiel pakken en diegene die dat doet, mag rekenen op een "verhoogde status". Hij krijgt meer fietsverbindingen, voorrang bij stoplichten, dag- en nachtstallingen en ander gerief. Het doel is om het fietsgebruik zo een aandeel te geven in het totale verkeer van 24 procent, in plaats van de huidige 17 procent. Tevreden constateert het college van Maastricht dat stadgenoten veel lopen. Om dat gewandel en gewinkel nòg meer ruimte te geven, wordt het voetgangersgebied uitgebreid met een deel van de Markt, een nieuwe voetgangsersbrug over de Maas bij Céramique, bredere trottoirs en een betere "oversteekbaarheid" van de singels rond de binnenstad.

Levensbelang Het opmerkelijke van dit plan is dat het niet zomaar een plan is. Het wordt binnen vier jaar uitgevoerd en wie daaraan dan nog wil twijfelen: ook het benodigde geld van 100 miljoen gulden is er. Natuurlijk moet de gemeenteraad zijn zegje doen, is er zelfs heuse inspraak gepland, maar topambtenaar mr. H. Smeets en Cremers maakten deze week duidelijk dat ze niet van zins zijn veel aan de kant te gaan. "Uitvoering is van levensbelang." Verzet van bewoners is niet te verwachten: zij hebben juist aangedrongen op een leefbare en bereikbare binnenstad. De winkeliers zijn al sinds jaar en dag een voetgangersgebied gewend. En andere direct belanghebbenden zijn er eigenlijk niet. Kortom: de auto uit het centrum. Sommigen zullen dit een stap terug vinden naar de Middeleeuwen. Voor hen geldt: Maastricht is juist zo mooi dankzij de Middeleeuwen.

Bij geen enkele gemeentelijke dienst is het ziekteverzuim zo hoog als bij de Stadsbus Maastricht. Als het even tegenzit, moeten de buschauffeurs straks verlofdagen inleveren bij ziekte, zo blijkt uit diverse publicaties. Verder moeten chauffeurs, naar eigen zeggen, al twintig jaar lang vechten om een dag verlof als het hèn uitkomt. En het wàs al zo'n rotvak: onregelmatig werken, nooit vrij met feestdagen. Kwestie van geld, zegt het rijdend personeel: "Te weinig reserve-chauffeurs." De wethouder vindt dat onzin: "Iedereen komt echt wel aan zijn trekken." De Stadsbusdirecteur bezweert dat "er helemaal niets gebeurt zonder instemming van het personeel."

de werknemers bij de Stadsbus

Dat moet toch werkelijk een hondebaan zijn: buschauffeur. Zeker bij de Stadsbus Maastricht. Een greep uit recente publicaties: zeer onregelmatige werktijden; nooit eens vrij met feestdagen; een hoog ziekteverzuim; eventueel verlofdagen kwijt bij ziekte. En voor het opgeven van verlofdagen dient een chauffeur zich zéér op tijd te melden, anders kan hij zijn voorkeur gevoeglijk op zijn buik schrijven. Inmiddels heeft de PvdA-fractie over deze kwestie vragen gesteld aan het college van burgemeester en wethouders. Wat is er aan de hand bij de Stadsbus Maastricht ?

Helemaal niks bijzonders. Kwestie van geld. "Te weinig reserve-chauffeurs," zegt het rijdend personeel. "Andere busdiensten hebben de beschikking over veel meer reserve-chauffeurs." Afgelopen zondag zaten de chauffeurs weer samen te wachten in de kantine van de busremise aan de Ankerkade. Tot het verlofloket maandagochtend om 5 uur open ging. De eerste negen chauffeurs die zich meldden, waren er zeker van dat ze díe dagen krijgen die ze willen hebben. "Dat komt," zegt Stadsbus-directeur T. van den Heuvel, "omdat maximaal negen chauffeurs op één dag vrij kunnen nemen. En de meesten willen echt niet al hun vijftien of twintig verlofdagen laten vastleggen; zij willen één of twee speciale dagen in het jaar met zekerheid vrij hebben. En binnen bepaalde grenzen krijgen ze die zekerheid." Van den Heuvel tekent aan dat het rijdend personeel zelf voor dit systeem heeft gekozen. "De medezeggenschapscommissie heeft er trouwens mee ingestemd." Neemt niet weg dat de chauffeurs hun lot zuchtend in handen van de politici leggen. "Wij kunnen zo gauw ook geen ander systeem verzinnen. Politici zijn de enigen die er iets aan kunnen veranderen."

Snipperdagen Maastrichts wethouder van verkeer, vervoer èn personeel A. Cremers ziet dat heel anders. "Ik voel mij niet verantwoordelijk voor de verlofregeling van de chauffeurs. Die hebben ze namelijk zelf in het leven geroepen, ze hebben zèlf dit systeem bedacht. Het gaat hier overigens alleen over snipperdagen búiten de vakanties om. Dat zijn er zo'n vijftien à twintig. Die moeten ze onderling verdelen en zelf hebben ze gekozen voor het systeem wie het eerst komt, die het eerst maalt." Volgens Cremers komen de meeste mensen echt wel aan hun trekken bij de verdeling van die verlofdagen. "In 99 van de honderd gevallen krijgt iemand vrij op de dag die hij zelf uitzoekt. Het is alleen een probleem als een chauffeur aansluitend aan zijn vakantie nog een paar dagen wil nemen èn als hij specifieke wensen heeft. Voorbeeld: iemand wil altijd op zaterdag vrij hebben. Dat gaat dus niet, bij een continubedrijf als de Stadsbus."

Ziekteverzuim Volgende punt is het hoge ziekteverzuim onder buschauffeurs. Dat ligt met zestien procent een stuk hoger dan het landelijk gemiddelde, dat rond de negen procent schommelt. Overigens is dat niet alleen in Maastricht zo, maar in het hele land. En volgens de chauffeurs zelf - het zijn er ongeveer 180 bij de Stadsbus Maastricht - geven de droge cijfertjes een vertekend beeld. Een chauffeur die diarree heeft, kan niet werken. Hij heeft immers geen wc bij de hand. Daarom is het ziekteverzuim bij de Stadsbus hoger dan bij andere gemeentelijke diensten: dit soort kwaaltjes nekken de buschauffeur. Het rijdend personeel: "Per jaar vervoeren we een dikke tien miljoen passagiers. Met onze 46 busjes. We zitten elke dag in dezelfde houding, verrichten telkens dezelfde handelingen. Naast fysieke is er ook psychische belasting. Vergeet niet dat we een hele verantwoordelijkheid hebben. Voor het gereedschap (zo'n bus kost drie ton) dat we meekrijgen, maar ook voor de passagiers. Een chauffeur die zich niet lekker voelt, moet zelf bekijken of hij nog kan rijden. Dat is zijn eigen verantwoordelijkheid. Met tranende ogen of een gebroken arm is het misschien niet zo handig om achter het stuur te kruipen. Je moet fit zijn, je kiplekker voelen". Directeur Van den Heuvel van de Stadsbus benadrukt dat buschauffeurs een dienstverlenend beroep hebben. "Het publiek is misschien niet altijd even vriendelijk; chauffeurs moeten dat wel zijn. Ze moeten bovendien op tijd rijden, maar kunnen dat niet altijd door het steeds drukkere verkeer. Dat veroorzaakt stress, logisch."

Verlofdagen Het college van burgemeester en wethouders van Maastricht heeft inmiddels een nota Ziekteverzuim opgesteld, waarin wordt aangegeven op welke manieren het verzuim bij de gemeentelijke diensten terug gedrongen zou kunnen worden. Onderdeel van die nota is het plan iemand die vaker dan eens per jaar ziek is, maximaal vijf verlofdagen in te trekken. Concreet houdt het voorgestelde experiment in, dat de werknemers vijf extra verlofdagen krijgen. Iemand die in de eerste helft van het jaar meer dan vijf dagen ziek is, moet die weer inleveren. Bij iedere latere ziekmelding in de tweede helft van het jaar gaat hij eigen verlofdagen inleveren. Een werknemer die nooit ziek is, houdt zodoende vijf extra snipperdagen over. De Stadsbus Maastricht heeft zich tot nu toe als enige gemeentelijke dienst aangemeld voor dit experiment. Evenals de vakbond AbvaKabo vindt buschauffeur J. Storms, tevens lid van de meezeggenschapscommissie (MC), dat een slecht idee. Het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, dàt drukt het ziekteverzuim, denkt Storms. "Een beter werkrooster, het aanleggen van meer busbanen waardoor de bussen een betere doorstroming hebben en een combinatie van werkzaamheden, daarmee kun je het ziekteverzuim verminderen." Bij de Stadsbus is inmiddels zo'n systeem van gecombineerde werkzaamheden ingevoerd. "De ene week buschauffeur, de andere week controleur. Dat is een goed voorbeeld van een combi-functie. Bij die groep zie je dat het ziekteverzuim terugloopt. Dàt werkt. Het afnemen van vakantiedagen niet. Dat maakt de zaak alleen maar erger." Volgens Storms kan het voorliggende plan de goedkeuring van de medezeggenschapscommissie dan ook niet wegdragen. "De commissie is daar radicaal tegen."

Experiment Dan is er dus niks aan de hand. Zowel directeur Van den Heuvel als wethouder Cremers garanderen dat het hele experiment bij de Stadsbus niet doorgaat als het personeel zich er niet in kan vinden. "De Stadsbus heeft zich aangemeld voor het experiment," zegt Cremers. "Maar als de MC het er niet mee eens is, gaat het gewoon niet door." En Van den Heuvel: "Wij hebben ons aangemeld omdat het verzuim bij ons zo hoog is. Dat is ook één van de redenen waarom mensen soms moeilijk verlof kunnen krijgen, dat is logisch. Wij dachten de arbeidsomstandigheden op deze manier te kunnen verbeteren. Maar er gebeurt helemaal niets zonder instemming van het personeel."

De Stichting Verontruste Plateau-bewoners gaat actie voeren tegen de plannen van de provincie om het bedrijf Ankersmit toestemming te verlenen om nog eens dertig hectare af te graven op het Plateau van Margraten. De uitbreiding van de groeve, een verdubbeling, betekent dat de buurtschap 't Rooth van de landkaart verdwijnt.

Om zoveel mogelijk mensen in de gelegenheid te stellen tegen het ontwerp-deelplan kalksteen te protesteren, heeft de stichting een standaard bezwaarschrift opgesteld. Dit bezwaarschrift kan tot 1 februari bij de provincie worden ingediend. De bezwaarschriften zijn onder andere verkrijgbaar bij de Milieufederatie, Gasthuis 2 in Bemelen. Om de actie nog meer kracht bij te zetten, heeft de stichting oude affiches en stickers van stal gehaald. Met de afbeelding afgraven nooit gaat de stichting ook nu weer de strijd aan tegen de uitbreiding van de groeve.

Overgelaten In het bezwaarschrift merken de Verontruste Plateau-bewoners op, dat hun belangen op geen enkele wijze zijn meegewogen. "Wij worden geheel overgelaten aan het bedrijf Ankersmit. De bewoners van Gasthuis, Wolfshuis, Klein- en Groot Welsden worden niet eens genoemd", aldus de stichting. Verder merkt de stichting op, dat in het deelplan bestaande natuur- en cultuurwaarden worden ontkend, terwijl het gebied onderdeel uitmaakt van de 'grote landschapseenheid Mergelland'. Vanwege de grote ecologische natuur- en cultuurwaarden is het gebied aangewezen als een stilte-, bodembeschermings- en grondwaterbeschermingsgebied.

Onderzoek De Stichting vindt dat er onvoldoende onderzoek is gedaan naar alternatieve mogelijkheden voor Ankersmit om kalksteen te winnen. Ook is geen onafhankelijk onderzoek verricht naar de toekomstige behoefte aan kalksteen. De stichting acht de voorgenomen afgraving van 30 hectare in strijd met de beperkte uitbreiding, zoals die in de Nota Gegrond Ontgronden staat vermeld. "Het betekent een langdurige belasting van een groot gebied met industriële activiteiten", aldus de Stichting Verontruste Plateau-bewoners in het bezwaarschrift.

Precies tien jaar na de gemeentelijke herindeling staat de gemeente Gulpen op de drempel van een heel belangrijk jaar. Over enkele maanden openen twee grote publiekstrekkers in deze toeristenplaats de poorten: Primosa en Mosaqua. Gulpen is van een bijna failliet dorp opgeklommen tot een vooruitstrevende plaats, die zich in alle opzichten onderscheidt van andere gemeenten. Burgemeester Wiel Vossen blikt terug en kijkt vooruit naar de komende jaren. En die toekomst ziet er niet al te best uit. Want de grenzen voor uitbreiding zijn in zicht. Vossen vindt het daarom hoog tijd voor een nieuwe gemeentelijke herindeling.

Tien jaar hard werken begint vruchten af te werpen in Gulpen

De gemeentelijke herindeling van 1982. Burgemeester Wiel Vossen van Gulpen gruwelt nog als hij terugdenkt aan die periode. "Wij, als centrumgemeente van het Heuvelland, kregen alleen Wijlre erbij. Dat was een rampzalige beslissing van de regering. We zaten met een lege kas en moesten helemaal opnieuw beginnen."

Maar die situatie was volgens Vossen een ideaal uitgangspunt om met een schone lei te starten. "We zaten zó diep in de put, dat iedereen inzag dat we nieuwe wegen moesten inslaan. Gulpen had geen enkel draagvlak, het voorzieningenpakket was bedroevend, op het gebied van de woningbouw was een enorme achterstand, de kern was sterk verouderd, de winkels lagen verspreid door het dorp en de toeristische voorzieningen waren zeer verpauperd." "We begonnen dan ook onmiddellijk met een nieuw beleidsplan, gericht op versnelde woningbouw, concentratie van winkels, een totale face-lift van de bebouwde kom en uitbreiding van toeristische voorzieningen", aldus Vossen.

Art-deco Gulpen moest een eigen identiteit krijgen. Daar is de afgelopen jaren ook keihard aan gewerkt. Onder leiding van de strijdbare burgemeester is in tien jaar tijd heel wat veranderd in deze toeristenplaats. "We hebben veel aandacht besteed aan de art-decostijl bij het maken van nieuwe plannen. Bij het uitwerken daarvan was en is de architect nog steeds nauw betrokken. En dat is voor veel van deze mensen een zegen. Want, laten we eerlijk zijn, in de meeste gemeenten zie je overal dezelfde woningen en winkels. Een eenheidsworst is het. Dat beeld stoot veel architecten af. Hier kunnen zij zich uitleven."

Bourgondisch "Moderne vormen spreken mij enorm aan. Veel krullen en mooie kleuren. Dat zit allemaal in de art-decostijl. We zitten per slot van rekening in het Bourgondische zuiden en daar horen nu eenmaal kleuren bij. Wat we tot nu toe al hebben vertimmerd, heeft veel geld gekost. Kwaliteit kost nu eenmaal geld. We zijn met iets begonnen en dat hebben we zo goed mogelijk proberen te doen. Met topkwaliteit hebben we de sfeer in Gulpen veranderd. Je merkt het. Het wordt gezelliger", betoogt Wiel Vossen enthousiast. Wie met Vossen over kunst praat, weet waar hij aan begint. Het onderwerp laat hij niet gauw los. Tot zijn groot genoegen duiken in de gemeente steeds meer kunstwerken op. Zijn grote voorliefde voor openbaar kunstbezit wordt hem door de oppositie in de gemeenteraad niet altijd in dank afgenomen. "Geldverkwisting", noemen Franssen en de zijnen het. "Een verrijking voor de gemeente is het. Kunst is de finishing touch van onze ambitieuze plannen. En we zijn nog niet klaar, hoor", meent Vossen.

Gulpenerberg Het bewijs, dat de aanpak zoals die tien jaar geleden is ingezet, aanslaat is volgens Vossen overal merkbaar. "Je ziet het gewoon. Het particulier initiatief speelt goed in op de ontwikkelingen. Je ziet nieuwe bedrijven en winkels die een opknapbeurt krijgen. Alleen op het gebied van de verblijfsrecreatieve voorzieningen blijven we nog wat achter. Maar daar wordt hard aan gewerkt. Op het plateau, dus niet langs de hellingen, van de Gulpenerberg moeten hoogwaardige voorzieningen komen. Er zijn serieuze kandidaten om in dat gebied een hotel en appartementen te bouwen. Maar we moeten ook weer niet al te Gulpens denken. De vele toeristen, die hier komen, kunnen nog altijd uitwijken naar het achterland. De regio biedt heel wat. Kijk bijvoorbeeld maar naar buurgemeente Wittem."

Knelpunten Wat de toekomst voor zijn gemeente betreft, is Vossen niet zo optimistisch. "Nee, ik voorzie binnenkort grote knelpunten. De grenzen van onze uitbreidingsmogelijkheden raken in zicht. We kunnen geen kant meer op. Daarom is de tijd rijp voor een nieuwe gemeentelijke herindeling", aldus Gulpens burgemeester. Maar hij realiseert zich als geen ander, dat zo'n ingreep niet een-twee-drie gebeurt. Zeker niet in dit land. Want Vossen heeft over het bestuur geen al te hoge pet op. "Wij hebben in dit land een enorme achterstand op het gebied van bestuurlijke structuren. Die zijn nog uit de vorige eeuw. Het bestuur in Nederland is één grote chaos. En daar breng je niet gauw verandering in. Er zijn hier teveel betweters en dat wreekt zich. Iedere professionaliteit op bestuurlijk gebied ontbreekt", verzucht hij.

De gemeente Voerendaal begint zaterdag met de verspreiding van een paar duizend milieuboxen. Het is de bedoeling dat de inwoners van Voerendaal hun klein chemisch afval voortaan in die plastic box bewaren. Het afval wordt apart ingezameld.

verfresten, fotochemicaliën, ontvettingsmiddelen en afgewerkte olie, inleveren bij het gemeentelijk depot op het bedrijventerrein Lindelaufergewande in Kunrade. De mensen moeten het afval thuis bewaren in de milieubox. Vier maal per jaar rijdt een gespecialiseerd bedrijf uit het Noordbrabantse Deurne met een gifbus door Voerendaal. De bevolking kan het afval dan bij die bus inleveren. De gifbus komt in principe in elke straat. Het gemeentebestuur hoopt dat daardoor minder chemisch afval in de vuilnisbak belandt. "Een klein beetje gif kan al een hoop schade toebrengen aan ons milieu", aldus het college van B en W. "Het is dus van groot belang dat wij dat chemisch afval op een verantwoorde manier inzamelen en verwerken." Zaterdag worden de eerste milieuboxen uitgedeeld in de woonkernen Klimmen, Ransdaal, Ubachsberg, Termaar en Weustenrade. In Kunrade en Voerendaal worden de dozen de komende twee weken verspreid. De bewoners krijgen de boxen in bruikleen: de boxen blijven eigendom van de gemeente Voerendaal. Bedrijven krijgen overigens geen milieuboxen. Ondernemers die per jaar maximaal vijftig kilo chemisch afval kwijt moeten kunnen ook in de toekomst terecht in het gemeentelijk depot.

Waar naar toe met ons afval? Het is een vraag die bestuurlijk Nederland al jaren kwelt en met de maand nijpender wordt. Verbranden, recyclen, storten, er zijn diverse mogelijkheden om van de nog steeds toenemende hoeveelheid troep af te komen. De gemeenten in de Oostelijke Mijnstreek en het Heuvelland kunnen hun afval vanaf 1 januari volgend jaar kwijt op de nieuwe regionale stortplaats in Ubach over Worms, gemeente Landgraaf. Met een capaciteit van veertien miljoen kubieke meter moet die voorziening tot het jaar 2028 toereikend zijn. De aanleg van de stort kost een slordige honderd miljoen gulden en gebeurt volgens strenge milieunormen. Toch verwacht de opdrachtgever, het streekgewest Oostelijk Zuid-Limburg, het nodige commentaar van milieugroepen. Wiel Heinrichs, voorzitter van de taakopdracht afvalverwerking van het streekgewest èn wethouder van Landgraaf, en Jo Leunissen, hoofd afdeling afval en milieu van het gewest, over het verwerken van afval: "We beginnen eindelijk een beetje inzicht in de problematiek te krijgen".

De eerste ideeën voor de vuilstort in Ubach over Worms dateren van 1985. Na twee jaar presenteerde het bureau Haskoning in 1987 een honderden pagina's tellende studie.

De resultaten van Haskoning verdwenen voor een groot deel in de prullenbak. Niet omdat het rapport niet zou deugen, maar simpelweg omdat het onderzoek inmiddels alweer was achterhaald. Ook de in de periode 1987-1990 gemaakte plannen zijn al weer verouderd. "En ik weet zeker dat we over tien jaar het afval op een andere manier verwerken dan dat we nu gaan doen. Maar je kunt het niet maken om je vuil te blijven storten zoals dat nu gebeurt", zegt Wiel Heinrichs.

Ontwikkelingen Leunissen en Heinrichs zijn in de loop van de jaren gewend geraakt aan de razendsnelle ontwikkelingen rond het milieu en met name de afvalverweking. Leunissen: "We beginnen wat meer inzicht te krijgen in de afvalproblematiek. Maar wat je op dit moment weet is maar een fractie. Iedere keer komt er weer wat kennis bij". Tal van nieuwe ontwikkelingen. Om maar een greep te doen: hoe moet je als bestuurder inspelen op het beleid van de regering om klein chemisch afval (kca) en groente-, fruit- en tuinafval (gft) apart te houden? Wat zijn de gevolgen als je kleding, plastic en hout uit het normale afval wil halen? Hoe moet je als overheid laveren om geen oorlog te krijgen met milieugroeperingen? Aan de politiek is de niet te benijden taak oplossingen te vinden om die enorme afvalhopen te scheiden en vervolgens op een verantwoorde manier kwijt te raken. De Oostelijke Mijnstreek neemt daarvoor de nieuwe stort aan de Europaweg in Ubach over Worms in gebruik, pal tegenover de oude.

Zekerheden Eigenlijk had de afvalverwerkingsplaats 1 januari jongstleden klaar moeten zijn. Maar het streekgewest OZL besloot medio vorig jaar wat meer tijd te nemen om extra zekerheden in te bouwen teneinde toekomstige milieu-risico's te voorkomen. Dat betekent wel dat de huidige stortplaats ook dit jaar nog in gebruik blijft. Na 1992 wordt deze stortplaats met een laag aarde bedekt. "Bij de nieuwe stortplaats hebben we gekozen voor het meest milieuvriendelijke alternatief. De stort krijgt een extra beschermende onderlaag, bestaande uit een kunststof-folie en een afdichtende klei- en grindlaag. Verder wordt een afwateringssysteem aangebracht. Eventuele lekkages in de afdichting kunnen we dankzij een computergestuurd videosysteem meteen signaleren. Vervuiling van het grondwater kan zodoende snel worden opgespoord", leggen Jo Leunissen en Wiel Heinrichs uit. Deze aanvullende maatregelen kostten overigens dertig à veertig miljoen gulden extra. De verwerkingsplaats is voorzien van de nieuwste snufjes. Het vuil dat vrachtwagens aanleveren wordt bij de ingang van de stort geregistreerd. Dan volgt een controle van het afval in een grote hal. 'Verdacht' materiaal gaat naar een andere plek voor nader onderzoek en aparte verwerking. Grotere stukken gaan naar de puinbreekinstallatie. De rest van het vuil gaat naar de stortplaats. Die is onderverdeeld in vele honderden vakken. Een computer registreert elke dag welke afvalstroom waar gedumpt wordt.

Waterwingebied Voortdurende controle van het grondwater is vereist. Enkele kilometers oostelijk van de afvalverwerking in Ubach over Worms ligt immers de Tevenerheide, een belangrijk waterwingebied voor de Duitsers. Milieugroepen uit Duitsland en Nederland houden de ontwikkelingen rond de stort nauwlettend in de gaten. Zelfs tegen de aanvankelijk, inmiddels gedeeltelijk achterhaalde plannen lopen nu nog steeds procedures, zelfs tot bij de Europese Commissie in Brussel. Wiel Heinrichs en Jo Leunissen verwachten dat ook tegen de jongste plannen, die overigens nog niet door het dagelijks bestuur van het streekgewest zijn goedgekeurd, een reactie uit de hoek van de milieu-activisten zal komen. Toch denken zij dat de datum 1 januari 1993 haalbaar is als streefdatum voor de opening van de afvalverwerking. "We kunnen wel blijven uitstellen, maar nog tien jaar doorgaan op de huidige manier van vuilstorten kan niet. De voorziening die de Oostelijke Mijnstreek en het Heuvelland krijgen is de meest moderne van Nederland. Maar ook deze stortplaats is door de stormachtige nieuwe ontwikkelingen op het gebied van afvalverwerking over enkele jaren ongetwijfeld alweer verouderd".

Het rangeerterrein van de Nederlandse Spoorwegen in Nuth wordt uitgebreid met een extra spoor. Dat nieuwe spoor wordt hoofdzakelijk gebruikt voor het verladen van huishoudelijk afval. Het gaat daarbij waarschijnlijk om huisvuil uit Noord-Limburg dat naar de stortplaats in Schinnen gaat. De uitbreiding van het rangeerterrein betekent dat enkele volkstuinders het veld moeten ruimen. De directie van NS heeft vier volkstuinders inmiddels laten weten dat hun pachtcontracten niet worden verlengd. Ook de hondensportvereniging moet een deel van haar terrein teruggeven aan NS.

Bieten Op het rangeerterrein in Nuth worden tot nu toe alleen bieten verladen. Vrachtwagens brengen bieten uit heel Zuid-Limburg naar het spoorweg-emplacement achter het NS-station in Nuth, waar zij hun vracht lossen in spoorwagons. Per trein worden de bieten vervolgens naar de suikerfabrieken in Roosendaal getransporteerd. In Nuth wordt gefluisterd dat er een einde komt aan dat bietentransport per spoor. De bieten zouden in de toekomst per schip naar Noord-Brabant gaan. Maar volgens een woordvoerder van de NS klopt dat verhaal niet: "We gaan heus niet investeren in Nuth als de toekomst van het station onzeker zou zijn."

Station Binnenkort wordt ook gestart met de bouw van het nieuwe station in Nuth. De plannen daarvoor zijn inmiddels klaar. "We beginnen in het tweede kwartaal van dit jaar", aldus de zegsman van de NS. Waarschijnlijk gaat de eerste schop in april of mei de grond in.

De Raad van State zal aan het einde van de maand andermaal bepalen, of het sport- en recreatiecentrum Glanerbrook in Geleen moet sluiten of niet. Gisteren boog de Arob-rechter zich voor de tiende achtereenvolgende keer over de problemen, die buurtbewoners met het complex hebben.

Deze keer hebben twee buurtbewoners sluiting gevraagd, omdat het in 1988 voltooide complex nog steeds niet over een geldige hinderwetvergunning beschikt. Die hinderwetvergunning was er wel, maar werd eind juni vorig jaar door de Raad van State vernietigd wegens onvolkomenheden. Glanerbrook zou daarom moeten sluiten, tenzij het centrum aan bepaalde voorwaarden zou voldoen. Volgens de twee omwonenden worden die voorwaarden niet nageleefd. Ten eerste hadden GS binnen twee maanden een nieuwe hinderwetvergunning moeten aanvragen en ten tweede moeten de vergunningsvoorschriften van 1990 worden nageleefd. De omwonenden stellen dat dit niet is gebeurd. Ze verwijzen ook naar het gebruik van de parkeerplaats bij het complex door rijschoolhouders. Omdat sinds enige tijd het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) daar rijexamens afneemt, wordt de parkeerplaats ook gebruikt als oefencircuit voor aspirantmotorrijders. Dat aspect, gevoegd bij de nog steeds bestaande geluidoverlast, is de omwonenden een doorn in het oog. De twee omwonenden waren zelf verhinderd om naar de zitting te komen. Burgemeester Lurvink van Geleen deed gisteren opnieuw een dringend beroep op Arob-rechter H. Polak om Glanerbrook open te laten. Lurvink noemde sluiting een "disproportioneel middel ten opzichte van wat appellanten beogen". Hij meende dat de buurtbewoners alleen willen dat de voorschriften worden nageleefd. Volgens Lurvink leidt sluiting van het complex tot een inkomstenderving van circa 3 ton per maand in de winter en 1,5 tot 2 ton in de zomerperiode. Hij zei toe dat de nieuwe hinderwetvergunning uiterlijk 24 januari wordt aangevraagd. Arob-rechter Polak bleek bereid om dat af te wachten. Hij doet 27 januari uitspraak.

Alle gemeenten in de Westelijke Mijnstreek zijn verder dan de gemeente Sittard als het gaat om bestuurlijke vernieuwing.

spreekrecht hebben voor het begin van raads- en commissievergaderingen. Dat is de belangrijkste conclusie van een onderzoekje van het Sittardse D66-raadslid L. Winants.

Verbaasd In een brief aan het college van B en W en de voorzitters van de raadsfracties dringt Winants er opnieuw op aan allerlei goede voornemens die vorig jaar in de raad werden uitgesproken, nu ook in daden om te zetten.

Winants: "In veel gemeenten werd verbaasd gereageerd dat dit soort zaken in Sittard nog steeds niet mogelijk zijn. Een gemeente als Schinnen heeft al drie of vier jaar geleden spreekrecht ingevoerd voor de inwoners. Sittard loopt gewoon achter op het gebied van de bestuurlijke vernieuwing. Een andere conclusie is niet mogelijk."

Slachtoffer D66 voelt zichzelf ook slachtoffer van de geringe animo voor bestuurlijke vernieuwingen. Nog steeds is het niet duidelijk of de fractie spreekrecht krijgt in alle commissievergaderingen. Winants wijt die trage besluitvorming aan 'de politieke strategie' van het CDA.

"Die partij is de grootste in de raad. Er wordt wel steeds geroepen dat het CDA niet meer bij de macht van het aantal zetels wil regeren, maar als het erop aan komt, zegt die partij wel steeds: "Wij zijn nu eenmaal de grootste", aldus Winants.

Toegegeven. Het Salvatorplein in Susteren, naast de Amelbergakerk, komt op dit moment niet echt in aanmerking voor de titel 'mooiste plein van Nederland'. Maar als de ambitieuze plannen van het architectenbureau Witt en Jongen doorgaan, liggen die kansen beduidend hoger. Daarvoor moet echter wel een lieve duit op taferl komen: zo'n twee miljoen.

Het plein, dat vorig jaar nog helemaal ondersteboven lag vanwege de opgravingen, moet worden opgeknapt. De architecten hebben daar duidelijke ideeën over. Het opmerkelijkste onderdeel van de plannen vormt het aanleggen van een gracht, die loopt van de Kloosterstraat tot de Salvatorstraat. Dit plan komt niet zomaar uit de lucht vallen. De Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek heeft namelijk bij de opgravingen de oude loop van twee grachten gevonden. Reden voor de ontwerpers om de gracht weer in ere te herstellen. Daarnaast moet er een gebouw op het plein komen, dat bijvoorbeeld kan dienen als vergaderruimte voor het kerkbestuur, of als museum/oudheidkamer. Op de planning staat verder een permanente expositie van de funderingsrestanten van het voormalig stift. De vier hoeken van het stift worden blootgelegd en afgedekt met een glasplaat en een rooster, zodat iedere voorbijganger de grond in kan kijken. De hoekpunten worden van onderuit verlicht.

Beeldentuin Maar dit is nog niet alles. De ontwerpers willen ook nog een 'drie-dimensionale projectie' aan het stift geven. Met andere woorden: onder de grond bij de vier hoeken worden laserstralen zo geprojecteerd, dat de ribben en de daklijn van het voormalige bouwwerk worden weergegeven. Verder willen de architecten van de tuin rondom bejaardenhuis Vastrada een beeldentuin maken, waar kunstenaars permanent kunnen exposeren. "Een goede plaats", vertelde architect Peter Heggen woensdagavond de commissie Algemene Zaken, "want vanuit het bejaardenhuis is permanent een sociale controle." Voor Vastrada moet ook een groene haag komen, want, zo benadrukte Heggen, "de uitstraling van het bejaardenhuis is nou niet echt charmant vergeleken bij de charme van de kerk."

Cultuur De kunstenaars in Susteren en omgeving zullen niet weten wat ze zien als de opknapbeurt van het plein voltooid is. Nog meer culturele ruimte wordt gecreëerd in de vorm van een 'forum'. Dit ligt in de hoek tussen de beeldentuin en het kerkhof. "Voor kleinkunst- en podiumvoorstellingen", lichtte Heggen toe. "Het is wel heel iets anders geworden dan we gedacht hadden", reageerde burgemeester H. van Mierlo van Susteren na de uitleg van Heggen. "Maar dat moet kunnen." De commissieleden waren over het algemeen positief. Eerst moet nu bekeken worden of de ontwerpen passen in het streekplan en moet er nog een gedetailleerd financieel plaatje worden gemaakt. Verder gaat de gemeente op zoek naar de broodnodige subsidiepotjes. Volgens van Mierlo moet het mogelijk zijn om zo'n dikke vijf ton subsidie bij elkaar te krijgen. Van de commissie Algemene Zaken krijgen de gemeente en het architectenbureau in ieder geval groen licht om verder te gaan met de ontwikkeling van de plannen. Wellicht komt dat mooiste plein van Nederland dan toch in Susteren.

Het Danscentrum Heerlen bestaat vijf jaar. Een feest dat komende zomer gevierd wordt met een grote lustrumuitvoering in de Heerlense stadsschouwburg, waaraan alle ruim 500 leerlingen van het danscentrum meewerken.

De belangstelling voor het Heerlense danscentrum groeit met de dag. Vanuit de hele provincie komen meisjes en vrouwen naar de Laan van Hövell tot Westerflier in Heerlen om de lessen te volgen van Marie-José Reynaerts, die in 1986 haar dansinstituut opende in een oud kerkgebouw in Heerlen. Samen met een aantal andere professionele docenten zorgt Marie-José er nu voor dat de dames, maar ook een flink groeiend aantal jongens, intensief bezig zijn met de dans. "Dat doen we op twee manieren", zegt Marie-José. "Ze moeten van mij hard werken op een behoorlijk niveau. Maar tegelijkertijd moeten ze er echt plezier aan beleven. Het mag nooit een opgave worden."

Volwassenen Kort geleden begon Marie-José Reynaerts een folklore-dansgroep. "We willen de folkloristische dansen uit het amateuristische niveau van de klompendans trekken en op een hoger peil brengen. Het is een kunstvorm met een heel eigen karakter, die de moeite ruimschoots waard is om op een goede manier beoefend te worden", zegt ze. Vrijwel tegelijkertijd werd begonnen met een speciale balletklas voor volwassenen die willen beginnen met dansen. "Een succes", noemt Marie-José die startersklas. Steeds meer vrouwen die iets anders willen dan een gymclub komen naar het Danscentrum Heerlen om daar de beginselen van de danskunst bijgebracht te krijgen.

500 leerlingen Ook zij worden straks betrokken bij de grote lustrumuitvoeringen die op 21 en 28 juni in de stadsschouwburgen van Heerlen en Maastricht op de planken gebracht worden. Alle ruim 500 leerlingen van het Danscentrum doen mee aan die uitvoering. Eerder staan de leden van het Danscentrum Heerlen nog op de planken van de Heerlense stadsschouwburg bij gelegenheid van het vierde Dansfestival, dat daar op 26 januari wordt gehouden.

De Sittardse missionaris Frans Meulemans staat voor een nieuwe uitdaging. Hij heeft opdracht gekregen een parochie op te bouwen in de bergstreken van Noord-Kameroen, nabij Tsjaad.

gezondheidszorg, onderwijs en evangelisering is daar heel wat werk aan de winkel. De 44-jarige ontwikkelingswerker uit Sittard zal die klus vrijwel in z'n eentje moeten klaren. Het is zo'n uitgestrekt gebied, dat de eerstvolgende collega-missionaris op 200 tot 300 kilometer afstand zit.

Uitdaging Meulemans kijkt niet op tegen zijn nieuwe taak. "Ik beschouw het als de kroon op mijn werk. Ik heb nog voldoende kracht en energie om die klus aan te pakken. Bovendien is het een hele uitdaging om aan de slag te gaan in een gebied waar eigenlijk nog elke elementaire voorziening ontbreekt", zegt Frans Meulemans, die aan het begin van het nieuwe jaar onverwacht voor een kort bezoek naar zijn geboorteplaats Sittard terugkeerde. Begin deze week is hij voor een verblijf van zes maanden naar Jeruzalem vertrokken. Hij volgt daar een uitgebreide bijbelcursus. In juli komt hij opnieuw naar Sittard, waarna hij aan zijn nieuwe opdracht in Noord-Kameroen begint.

Geen onderdak Veel inwoners van de Marottestad hebben Frans Meulemans in hun hart gesloten. De Vriendenkring Frans Meulemans en de Mander organiseerden in september 1990 een inzamelingsactie, die een bedrag van ruim 107.000 gulden opleverde. De helft van dat bedrag besteedde hij in zijn parochie Tabenken. De Sittardse missionaris bouwde onder meer een pastorie, knapte de vervallen parochiekerk op en bouwde een onderdak voor een zuster-congregatie die binnenkort de gezondheidszorg in die streek ter hand gaat nemen. "Ik heb de infrastructuur van de parochie kunnen opbouwen. Mijn Kameroense opvolger moet dat werk nu afmaken", aldus Meulemans. Met de 50.000 gulden die nu resteren, kan de Sittardenaar het met geen mogelijkheid redden in de bergen van Kameroen, waar hij zelfs geen eigen onderdak heeft. "Van dat geld zal ik eerst een onderkomen voor mijzelf en mijn toekomstige kapelaans moeten bouwen. Van daaruit moeten we maar verder werken en kijken hoe ver we komen".

Overbodig De Mander en de Vriendenkring zijn bereid verdere acties op touw te zetten voor Meulemans. De twee stichtingen hebben zich voorgenomen hem in juli hoe dan ook weer een bedrag te overhandigen om het harde leven in Kameroen wat draaglijker te maken. De Vriendenkring telt inmiddels enkele honderden leden. "De financiële, maar ook de morele steun vanuit het thuisfront heb je als missionaris hard nodig. Daar kun je op terugvallen. Mijn collega's zijn daar wel eens jaloers op", zegt Meulemans. De Sittardenaar heeft jarenlang in West-Kameroen gewerkt. In dat gebied hebben de westerse missionarissen zichzelf door hun werk overbodig gemaakt. "Daar is de ideale situatie bereikt. De kerk kan voor zichzelf zorgen. Er komen veel priesters en religieuzen uit de eigen bevolking. Binnen afzienbare tijd zou ik er nog als enige blanke priester werken."

De aanleg van een nieuw, grensoverschrijdend industrieterrein tussen Heerlen en Aken is absoluut funest voor de natuur en het waardevolle landschap rond de Duitse grensdorpen Richterich en Horbach. Een industrieterrein van ongeveer 80 hectare pleegt bovendien een onaanvaardbare aanslag op de toch al kwetsbare groene zone tussen de uitdijende stedelijke gebieden van de Oostelijke Mijnstreek en Aken.

Dat schrijft de natuurbeschermingsorganisatie Naturschutzbund Aachen in een brief aan voorzitter Jacques Delors van de Europese Commissie. De gemeente Aken, die de aanleg van het grensoverschrijdende industrieterrein in december in principe goedkeurde, heeft bij de Europese Commissie financiële steun voor de plannen aangevraagd. De Naturschutzbund vindt dat de commissie juist duidelijk afstand moet nemen van het plan, dat waarschijnlijk in februari bij de gemeenteraad van Heerlen op tafel komt. "De gemeente Aken wil het laatste nog resterende open groengebied aan de noordzijde van de stad opofferen voor grootschalige industriële ontwikkelingen. Een van de agrarisch en natuurwetenschappelijk meest waardevolle gebieden in het Rijnland gaat daardoor verloren. En dat terwijl er tal van andere mogelijkheden zijn. Bijvoorbeeld het herinrichten van bestaande en verouderde industrieterreinen, of het inrichten van een aantal veel kleinere nieuwe bedrijfsterreinen op plaatsen waar dat minder kwaad kan", klagen de natuurbeschermers.

Gevarieerd Het gebied rond Richterich en Horbach is open en groen, wordt door relatief weinig drukke verkeerswegen doorsneden, en kent nauwelijks druk van recreanten uit de aangrenzende stadsgebieden. Er heeft zich een gevarieerd agrarisch landschap ontwikkeld, met daaraan gekoppeld een uitzonderlijk rijk dieren- en plantenleven. Natuurwetenschappelijk is het gebied volgens de Naturschutzbund van boven-regionale betekenis. Vooral door de aanwezigheid van talrijke zeldzame, soms met uitsterven bedreigde diersoorten.

Rode lijst De zeldzaam geworden veldhamster komt er nog voor, evenals tal van vogels die in Duitsland op de 'rode lijst' van bedreigde soorten staan, zoals de patrijs, de kwartel, de gele kwikstaart en de grauwe gors. Het gebied is waarschijnlijk het grootste nog resterende broedgebied van kwartels in het hele Rijnland. Al die dieren vallen ook op Europees niveau in de categorie 'streng beschermde diersoorten', wat inhoudt dat niet alleen de dieren zelf maar ook hun broed- en voedselgebieden bescherming verdienen. Door de aanleg van het grensoverschrijdend industrieterrein valt volgens de Naturschutzbund het hart uit dit waardevolle gebied weg, en blijven slechts wat verbrokkelde randzones over waarin de natuur zich onmogelijk kan handhaven.

Het postagentschap in Baexem gaat maandag voorgoed dicht. Een conflict tussen PTT Post en de agentschaphouder is de directe aanleiding tot die sluiting. De gemeente Heythuysen is niet te spreken over de handelwijze van 'Tante Pos'. "Het mag toch niet zo zijn dat de inwoners van Baexem de dupe worden van een conflict. Ze zijn nu aangewezen op het postkantoor van Heythuysen. Het is toch te gek dat bejaarden en mensen zonder auto drie kilometer moeten reizen om een postzegel te kunnen kopen," zegt wethouder W. van Heugten. Hij zal alles in het werk stellen om de PTT te overreden een nieuw postagentschap in Baexem te openen. "Elke dag dat Baexem zonder postagentschap zit, is er één te veel," vindt hij. Het postagentschap in Baexem werd jarenlang gerund door M. Koolen, die in de Dorpsstraat een handwerkzaak drijft. Als gevolg van een "administratief meningsverschil" zegde de PTT het vertrouwen in Koolen op. Dat leidde zelfs tot een gerechtelijke procedure, die op dit moment nog niet is afgerond. De gemeente Heythuysen vindt het stijlloos dat de PTT zich, vrijwel van de ene op de andere dag, uit Baexem terugtrekt. "Omdat we de bui vorig jaar reeds zagen hangen, is de PTT al in november 1991 ruimte in het voormalig gemeentehuis van Baexem aangeboden. De PTT liet daarop weten dat ze liever een kantoor-unit naast het raadhuis zou plaatsen. Daar gingen we mee akkoord. Wat ik nou niet begrijp, is dat de PTT ineens geen gebruik meer van ons aanbod maakt en dat zonder opgaaf van redenen doet." Directeur P. van Baarle van het district Roermond van PTT Post was gisteren niet voor commentaar bereikbaar.

De milieubox is in korte tijd gemeengoed geworden in Limburg, vooral in het midden en noorden van de provincie. Daar hebben alleen Roermond, Echt, Horst en Meerlo-Wanssum de milieubox voor klein chemisch afval (KCA) nog niet ingevoerd, al zijn ze dat wel van plan. In Zuid-Limburg kunnen de inwoners van elf plaatsen hun KCA nog niet kwijt in een milieubox. Alleen Gulpen, Margraten en Beek hebben geen plannen de box op korte termijn in te voeren. Gulpen wacht de ervaringen in Meerssen en Wittem af, terwijl Beek om financiële redenen voorlopig afziet van de milieubox. In Beek kunnen de inwoners hun KCA kwijt in een rijdend depot, dat maandelijks in de wijken komt. Roermond maakte deze week als laatste grote Limburgse gemeente bekend de milieubox te gaan invoeren. In 1988 was Weert de eerste plaats in de provincie die op deze manier klein chemisch afval ging inzamelen, na een proef in 1987. KCA bestaat vooral uit batterijen, fotochemicaliën, verfresten, olie en zuren. Ook kapotte thermometers, cosmetica en type-out-vloeistof vallen onder de noemer klein chemisch afval. Rijnmond In Limburg zorgen vier bedrijven voor de inzameling van KCA. Dat zijn Cotrans uit Deurne, Hoogers uit Geldrop, Verol uit Maastricht en Van Gansewinkel uit Maarheeze. Een woordvoerder van Verol noemt het succes van het systeem "een psychologische zaak. Met zo'n box komen de mensen op een makkelijke manier van hun batterijen af. Als ze hun afval zelf ergens naar toe moeten brengen, daalt de animo." H. Bemelmans van de Milieufederatie Limburg gaat er van uit dat door de milieubox ongeveer tien keer zoveel KCA uit het milieu blijft dan vroeger. Het afval komt uiteindelijk bij de afvalverwerking (AVR) in Rijnmond terecht, waar het wordt verbrand. In Zuid-Limburg staan verschillende gemeenten op het punt de milieubox in te voeren. Zaterdag begint Voerendaal de boxen te verdelen onder de bevolking, Meerssen start eind deze maand een proef in Meerssen-West en de inwoners van Landgraaf krijgen vanaf 1 maart een box thuisbezorgd. Vaals, Valkenburg, Brunssum, Simpelveld en Kerkrade willen de milieubox nog dit jaar invoeren. Medio volgend jaar wordt een maatregel van kracht, die het fabrikanten verplicht om producten van een logo te voorzien als ze in de milieubox dienen te belanden. Zo zal nog meer KCA uit de gewone vuilniszak blijven, verwacht het ministerie van milieubeheer (Vrom). In 1990 werd in heel Limburg ongeveer 1,2 miljoen klein chemisch afval ingezameld. Dat is bijna een kilo per inwoner per jaar. De cijfers over 1991 waren gisteren niet beschikbaar op het gouvernement.

"Afschuwelijk als je je zó laat gaan op de openbare weg". Dat hield gisteren officier van justitie mr. J. v.d. Hark twee Roermondenaren voor, die zich voor de rechtbank in hun woonplaats moesten verantwoorden voor een lelijk uit de hand gelopen kloppartij. Die had in de nacht van 23 op 24 maart plaatsgevonden op de Ringbaan-Noord in Weert. Daar waren de verdachten, de 48-jarige H.S. en de 37-jarige A.V., met hun auto bijna op een voor hen rijdende wagen geknald, toen de bestuurder daarvan abrupt remde. De reactie van de Roermondenaren was buiten alle proporties. Ze reden de wagen klem en gingen de vier Duitse inzittenden te lijf. V. schopte naar zijn tegenstanders, en S. sloeg er zó wild op los met een wieldopsleutel, dat twee van de belaagde Duitsers behoorlijk gewond raakten. Ook hun wagen moest het ontgelden. Vanwáár die buitensporige reactie op zo'n onnozele verkeersfout? S. en V. verklaarden later, toen de politie hen had aangehouden, dat ze de Duitsers alleen de waarheid hadden willen zeggen. Maar hun gedrag was uit de hand gelopen toen een van de Duitsers traangas in hun gezicht zou hebben gespoten. "Ik zag daardoor niets meer, en toen werd ik verschrikkelijk kwaad", aldus S. De officier van justitie geloofde niet veel van die uitleg. Hij wees erop dat de vier Duitse slachtoffers nadrukkelijk verklaard hadden dat er geen spuitbus in hun wagen aanwezig was geweest. Tegen S. eiste hij wegens openlijke geweldpleging 4 maanden cel of 180 uur maatschappelijke dienstverlening, en tegen V. twee maanden of 100 uur dienstverlening. De rechtbank doet op 23 januari uitspraak.

De gemeente Heythuysen gaat betaald parkeren invoeren voor vrachtwagens die verplicht gebruik moeten maken van speciale parkeerterreinen. Met de inrichting van twee parkeerterreinen aan de Kloosterstraat en de Antoniusstraat (bij de voetbalvelden) wil de gemeente een einde maken aan de overlast die de inwoners van Heythuysen ondervinden van de in hun straten geparkeerde vrachtwagens. Regelmatig komen bij de gemeente klachten binnen over geluidhinder, stankoverlast en het ontnemen van uitzicht. Op de twee nieuwe lokaties komen in totaal zestien parkeerplaatsen. B en W willen een parkeertarief van f 7,50 per week gaan heffen. Oplossing Vrachtwagenchauffeurs en transportfirma's die niet van de gemeentelijke parkeerterreinen gebruik wensen te maken, zullen zelf voor een oplossing moeten zorgen. De chauffeur moet de wagen dan bijvoorbeeld op het bedrijfsterrein van zijn werkgever achterlaten. B en W willen de Algemene Plaatselijke Verordening namelijk in die zin wijzigen, dat het parkeren van vrachtwagens binnen de bebouwde kom 24 uur per etmaal is verboden. Dat geldt niet voor vrachtwagens die moeten laden en lossen. Gesprek Door de toenmalige gemeenten Baexem en Grathem, die sinds de herindeling Heythuysens grondgebied zijn, werden al speciale parkeerplaatsen voor vrachtwagens aangelegd. Onlangs hebben B en W over de parkeerkwestie een gesprek gehad met de in Heythuysen wonende vrachtwagenchauffeurs en de in deze gemeente gevestigde transportbedrijven. Naar aanleiding daarvan verwacht het college dat er 27 parkeervergunningen worden afgegeven, wat de gemeente jaarlijks ruim f 10.000 oplevert.

Het college van B en W in Nederweert gaat Clyde Petroleum Exploratie BV (voorheen British Petroleum) toestemming geven om proefboringen naar gas en olie te verrichten aan de Koenderstraat in Nederweert. De Koenderstraat ligt in voormalig Weerts gebied bij het Weerterbos. British Petroleum vroeg in 1987 om toestemming voor boringen bij de Hoogbosweg. Die werd niet verleend omdat de boringen dan te dicht bij bos- en natuurgebied waren en de Hoogbosweg midden in waterwingebied ligt. Daarom heeft Clyde nu voor de Koenderstraat gekozen, dat buiten het waterwingebied ligt. Na overleg met Clyde Petroleum, Rijk, provincie, gemeente Weert en de Waterleidingmaatschappij Limburg heeft de planologische werkcommissie van het ministerie van economische zaken goedkeuring verleend aan de lokatie Koenderstraat. Het gemeentebestuur van Nederweert is bereid toestemming te verlenen, zodat Clyde Petroleum de vereiste vergunningen kan aanvragen. Gevolgen Werkgroep Behoud de Peel heeft eerder geprotesteerd tegen proefboringen in het Noordbrabantse Asten. De werkgroep gaat de mogelijke gevolgen van de boringen in Nederweert voor natuurgebied De Peel op een rijtje zetten. Woordvoerder Frans Swinkels: "Deze lokatie is in de buurt van het Diepenbroek in Someren. Dat is het territorium voor een groot aantal ganzen en weidevogels. We zullen de ondergrondse structuur bekijken en zien welke invloed de boringen op de waterhuishouding hebben. Wanneer het nodig is, zullen we alle mogelijke protesten indienen en desnoods tot de Raad van State gaan." MER Volgens de Nederlandse wetgever is een milieu effect rapportage (MER) niet nodig voor de Koenderstraat. Swinkels: "De Europese wetgeving is hierin duidelijk. Bij iedere boring naar gas of olie dient een MER uitgevoerd te worden. Wat dat betreft kennen we de weg naar Brussel." De commissie Ruimtelijke Ordening bespreekt het voorgenomen besluit van B en W tijdens de vergadering van 13 januari. Een agendapunt eerder zal de commissie overigens advies geven of de Werkgroep Behoud de Peel een jaarlijkse subsidie van f 500 van de gemeente Nederweert krijgt.

De fractievoorzitters van de zes groeperingen in de Weerter gemeenteraad zijn ontevreden over het doen en laten van het college van B en W. Het dagelijks bestuur van de stad pakt in hun ogen te weinig zaken aan. B en W kondigen de raad heel vrolijk allerlei notities over de meest uiteenlopende onderwerpen aan, maar als puntje bij paaltje komt blijkt dat het produceren van die notities langer op zich laat wachten dan werd aangenomen. Voorstellen moeten ineens van de agenda worden afgevoerd omdat ze toch onvoldoende voorbereid blijken te zijn. En op voorstellen die zijn gebaseerd op het college-program dat CDA, PvdA en Werknemerspartij bij het vormen van het college hebben gemaakt, wacht de raad nog steeds, zo luidt de kritiek van de fractievoorzitters. Een hunner, P. van Lierop van de Werknemerspartij dreigde zelfs de samenwerking met het college op te zeggen, als B en W hun werkwijze niet snel over 'n andere boeg gooien. De kritiek van de fractievoorzitters is begrijpelijk. Het is toch van de zotte dat nota's die al vele maanden geleden zijn aangekondigd nog steeds niet bij de raad op tafel liggen. Evenzeer is het onbegrijpelijk dat een notitie over de problematiek rond de huisvesting van de Munt-instellingen nog steeds niet klaar is, terwijl hij al vóór Kerstmis aan de raad zou worden aangeboden. Terecht mopperen de fractieleiders dus over de trage gang van zaken. Maar ze hebben hun kritiek op de verkeerde plaats geventileerd. Als zij ontevreden zijn over de werkwijze van B en W moeten ze het college in de gemeenteraad tot de orde roepen. Want dát is de plaats waar de fracties hun vertegenwoordigers in het college op hun nummer kunnen zetten. Tot nu toe evenwel is dat nooit gebeurd. Omdat de Weerter raadsfracties ook zelf te afwachtend zijn en veel te weinig initiatieven nemen.

De Nederweerter winkeliers die afgelopen jaar deelnamen aan het winkeldiefstalproject stonden perplex: ook in hun gemeente wordt regelmatig iets `gratis' meegenomen uit de winkel. Te vaak denken winkeliers dat in hun winkel niet gestolen wordt en wanneer dat wel gebeurt, doen ze meestal geen aangifte bij de politie. winkelier kan voorkomen dat er in zijn zaak gestolen wordt. De Limburgse Organisatie van Zelfstandige Ondernemers (LOZO) verzorgde samen met cursusleidster en psychologe Rosi Dhaenens een cursus voor achttien winkeliers in Nederweert.

In Nederland wordt jaarlijks zo'n 750 miljoen à 1 miljard gulden bij winkeldiefstallen buitgemaakt. Of dit het juiste bedrag is, kan volgens Rosi Dhaenens niet keihard beweerd worden. "Veel winkeliers doen geen aangifte van winkeldiefstal. Cijfers noemen is daarom bijzonder relatief. Verschillende instanties hanteren verschillende cijfers. Echte duidelijkheid over de omvang van winkeldiefstallen is daarom maar moeilijk te krijgen. In ieder geval staat vast dat overal gestolen wordt. In kleine dorpen net zo goed als in grote steden." Alerter Daarom bestaan winkeldiefstalprojecten. Ze maken winkeliers alerter op winkeldieven. Verder leert de detaillist welke methodes hij kan toepassen om de kans op winkeldiefstal te verkleinen. Juwelier Ton Rijken uit Nederweert nam deel aan de cursus: "De branche waarin ik werk is niet zo gevoelig voor winkeldiefstal. Toch moet ik zeggen dat ik er veel van geleerd heb. Je let beter op en weet ook waar je op moet letten. Ik stond ervan te kijken hoeveel hier in Nederweert gestolen wordt. Alle cursisten dachten het in Nederweert niet zo'n vaart zou lopen met winkeldiefstallen. Een aantal cursisten moest wekelijks inventariseren wat hij miste. Nou en dan sta je met z'n allen toch te kijken hoeveel dat is." Blue Band Dat is ook een van de belangrijkste dingen die de deelnemers aan het project leren. Maak een goede inventarisatie van je spullen en ga na wat er wegraakt. Rosi Dhaenen: "Winkeliers doen dat te weinig. Met de computerprogramma's van tegenwoordig is het veel gemakkelijker bij te houden. Pas wanneer je gaat tellen, kom je erachter dat je dingen kwijtraakt en wat je dat kost. We hameren er ook op dat alles wat gemist wordt, aangegeven wordt. Met name in kleinere plaatsen is dat soms een probleem omdat iedereen elkaar kent. De dief is dan vaak een vaste klant die al jarenlang in de zaak komt." De politie van Nederweert was ook bij enkele cursusavonden aanwezig. Volgens Rosi Dhaenens is de samenwerking met de politie erg belangrijk. "Op die manier kweek je wederzijds begrip. Wanneer een agent hoort dat ergens een pakje blue band gestolen is, dan is dat geen noodgeval. Maar zo'n agent realiseert zich niet wat daaraan vooraf gegaan is. Na zo'n cursus hoorde ik een agent ooit zeggen dat hij nu pas begreep wat zo'n winkelier doormaakte." Alarmsysteem Buitendienst-medewerker H. Vinken van de LOZO vindt dat iedere winkelier een dergelijke cursus zou moeten volgen. "De afgelopen jaren hebben we als LOZO een tiental projecten begeleid. De reacties waren overal enthousiast en de winkeliers vonden ook dat de cursus resultaat had. Een van de aardigste dingen is dat de cursisten bij elkaar moesten gaan kijken wat er in de zaak verbeterd kon worden. Dat werkt heel goed en sommigen veranderen de inrichting van hun winkel al na een cursusavond." Vinken betreurt het dat de Rijksoverheid besloten heeft de subsidies voor dergelijke cursussen per 1 januari stop te zetten. "Maar wij blijven de cursussen aanbieden, al moet de winkelier dan wat meer betalen. Binnenkort zal de Tweede Kamer opnieuw bekijken of voor deze projecten gegeven wordt. Wat mij betreft liever vandaag dan morgen." In Nederweert werkt de cursus nog steeds. Op eigen initiatief hebben de winkeliers besloten een eigen alarmsysteem in te voeren. "Wanneer in Nederweert een verdachte klant rondloopt, waarschuwen we elkaar. Op die manier zorgen we ervoor dat we alert blijven. En dat is iets wat je in ieder geval aan de cursus overhoudt, je let stukken beter op dan voor die tijd."

De gemeente Weert gaat bijna 2,5 miljoen gulden uittrekken voor het aanleggen van wegen in bestemmingsplan Molenakker. Hier zal verkeer alleen langzaam kunnen rijden, aangezien Molenakker een woonbuurt waar scholen zijn. De reeds gebouwde en in aanbouw zijnde woningen zijn nu voor het autoverkeer bereikbaar via aangelegde hoofdontsluitingswegen en bouwstraten. Bedoeling is om er langzame verkeerroutes aan te leggen. Dat gebeurt door wegen te maken die via houten bruggetjes over waterpartijen gaan. Bij de openbare school die in mei 1992 af is, komt een `parallelweg' die bedoeld is voor het brengen en afhalen van kinderen. Hiervoor komt een ontsluitingsweg tussen de Ringbaan-Noord en het centrum van Molenakker. De commissie Gemeentewerken bespreekt het voorstel tijdens de vergadering van maandag 13 januari om 19 uur in het stadhuis.

De vegetatie en het waterbeheer in het nationaal park De Groote Peel kunnen nog jarenlang problemen ondervinden van de brand die 24 mei 1991 zo'n 225 hectare verwoestte. Dat zegt Staatsbosbeheer zo'n acht maanden na de brand. De gevolgen van de brand zijn voor het blote oog nauwelijks waarneembaar. Een enkele verkoolde berk of denneboom herinnert nog aan de brand. De bossen zijn weer in bloei komen staan, zij het minder vol dan voor de brand. Staatsbosheer doet er alles aan om de overal ontkiemde berkenbomen en het opkomend gras terug te dringen, zodat pijpestrootje en dopheide weer overheersen. Daarom grazen runderen en schapen op het verbrande deel van de Peel. Onzeker is Staatsbosbeheer over het herstel van het waterbeheer dat in de Groote Peel met een uitgekiend stelsel van veendammen, duikers, stuwen en greppels geregeld wordt. Doordat de brand lange tijd ondergronds woedde, kunnen nog overal `lekkages' in de veenpakketten optreden. Die worden duidelijk wanneer er voldoende water in de Peel staat. Daarom zal de werkelijke schade aan het waterbeheer pas in de komende jaren blijken wanneer er vodoende regen is gevallen. De fauna heeft zich veel sneller hersteld dan Staatsbosbeheer verwachtte. Korte tijd na de brand kwamen de eerste vogels al terug. Ook de amfibieën, zoals gladde slangen en hagedissen, zijn weer op diverse plaatsen te vinden.

De discussie-avond van de Ombudsstichting Midden-Limburg, vanavond in Melick, over de lokale overheid, moet het doen zonder de politieke kopstukken van Provinciale Staten. De stichting had bekend gemaakt dat de fractievoorzitters van D66, Groen Links, CDA, PvdA, VVD en PNL aanwezig waren. Dit bleek gisteren voorbarig te zijn. Alleen Wiel Derkx van Partij Nieuw Limburg stemde toe. De Ombudsstichting had de fractievoorzitters van Provinciale Staten en vertegenwoordigers van lokale politieke partijen verzocht deel te nemen aan een forumavond in Melick. De zes fractievoorzitters zouden plaats moeten nemen in een panel. Maar een onduidelijke agenda, opzet en doelstelling van de bijeenkomst en een commissievergadering over de ontgrindingen vandaag in Maastricht, waren de redenen voor de fractievoorzitters om af te haken. Bovendien viel de uitnodiging van deze avond pas rond de nieuwjaarswisseling in de bus bij de betrokken personen. Te kort, volgens hun eigen zeggen, om op die termijn iets te kunnen regelen. "Er was geen duidelijke agenda. Als het over een specifieke zaak gaat, dan had ik een vervanger kunnen sturen. Maar nu is mij volstrekt onduidelijk waar het over gaat", zo liet de D'66-fractievoorzitter H. Kusters weten. Collega O. Wolfs van de PVdA, kende de ombudsstichting niet eens. "Bij navraag bleek dat de lokale overheid centraal stond tijdens de discussie-avond. Voor mij een reden om af te haken. Het is niet de taak van de fractievoorzitter van de Provinciale Staten om zich uit te laten over de plaatselijke problematiek. Bovendien staat morgen (red. vandaag) een belangrijke commissievergadering op de agenda. En je weet maar nooit hoe die laat is afgelopen". Voorzitter J. Frijsinger van de Ombudsstichting geeft toe dat de uitnodigingen laat zijn verstuurd, maar vindt toch dat de politici zich moeten aanpassen aan de burgers. "Wat een onzin om te zeggen dat de vrijdag niet goed uitkomt. Voor de burgers is de maandag niet geschikt, omdat ze dinsdags moeten werken. Dat de politiek zich maar aanpast. Daar zijn ze toch voor, om de belangen van de burgers te dienen". Bij de forumavond, vanavond om 20 uur in café De Sport in Melick zijn volgens de voorzitter wel vertegenwoordigers van alle plaatselijke politieke groeperingen aanwezig. Het hoofdthema van de avond is 'het functioneren van de burgemeesters in het algemeen en die van Belfeld in het bijzonder'. En het functioneren van de gemeentelijke diensten, met name ruimtelijke ordening en het sociale beleid. Overigens zal er geen enkele burgemeester aanwezig zijn op de forumavond, want ook burgervader M. Smeets van Herkenbosch heeft laten weten niet te komen.

Met lagere kosten en hogere prestaties wil Koninklijke Smeets Offset (KSO) in Weert het rendement van het bedrijf verbeteren. Dat heeft directeur L. Linnartz in zijn nieuwjaarstoespraak gezegd. Het aantal werknemers (bijna 900) bij KSO zal verminderen. Dat gebeurt via natuurlijke afvloeiing. "Lagere kosten en hogere prestaties betekenen bij slechts gering toenemend volume in feite: méér doen met minder mensen. Een proces met onontkoombaar pijnlijke consequenties", aldus Linnartz. Resultaten Hij riep het personeel op met z'n allen niet te twijfelen aan ieders kennis en kunde. Dan kan iedereen zich echt concentreren op prestatiegerichtheid. "We moeten samen verder op de weg tot bijstelling van onze bedrijfscultuur", zo merkte Linnartz op. Hij voegde er aan toe dat kostenbesparing een van de belangrijkste prioriteiten is. Maar het verbeteren van de resultaten vond hij nog belangrijker. En dat is het afgelopen jaar succesvol gebeurd. De financiële resultaten van KSO zijn in 1991 belangrijk beter geweest dan begroot. Ze waren ook beter dan in 1990 en het jaar daarvoor. Koers Om het rendement de komende jaren op te vijzelen heeft de directie een beleidsplan met als titel 'met het oog op de toekomst' op tafel gelegd. Dit plan moet nog besproken worden en de voorgenomen besluiten moeten nog in definitieve worden omgezet. Daarom ging Linnartz er verder niet op in. De directie van Smeets heeft de grafische bond Druk en Papier uitgenodigd hierover maandag in Weert te komen praten. Volgens bestuurder R. Laenen van Druk en Papier is bij KSO geen sprake van een zorgwekkende situatie. Hoewel Laenen de inhoud van het beleidsplan niet kent, weet hij wel wat er bij Smeets aan de hand is. "De rendementseisen zijn opgeschroefd. Er is daar sprake van een te weinig winstgevende situatie. Het uitzetten van een koers voor de komende jaren kan best een goede zaak zijn. Dat zal pijn kosten, maar wij zullen kijken hoe die pijn verzacht kan worden". Druk Linnartz verwacht dat 1992 een jaar wordt van inspanningen en uitdagingen. Hij zei er dit van: "Met voldoende werk in 1992 als optimistisch uitgangspunt voorzien we toch geen hoger financieel resultaat dan in 1991, omdat alle belangrijke kostenbesparingen die we in 1992 moeten realiseren, wegvloeien door een verdere druk op de opbrengstprijzen". Minder goed nieuws had hij voor de afdeling Smeets Display Centre, die het afgelopen jaar geen deel had aan de totale verbetering van het bedrijfsresultaat. Voor Smeets Display Centre is 1992 een beslissend jaar. De marktpositie hiervan moet verbeterd worden evenals de concurrentiepositie. En het overleg met potentiële overnamekandidaten zal geïntensiveerd worden.

De Weerter muziek-, zang- en toneelgezelschappen zitten dringend verlegen om een muziekcentrum dat recht doet aan de kwaliteit van die gezelschappen. Samen met de gemeente moet daarom een werkgroep snel de mogelijkheden voor de bouw van zo'n muziekcentrum gaan bestuderen. Die wens hebben de gezamenlijke verenigingen deze week bij het college van B en W van Weert op de tafel gelegd. De bouw van een nieuw muziekcentrum, of de verbouwing van een bestaande zaal, is dringend nodig omdat in Weert momenteel geen geschikte lokatie aanwezig is, zo constateren de verenigingen. Op dit moment moeten veel koren en harmonieën noodgedwongen repeteren in lokaties die te klein zijn en waarvan de akkoestiek beneden de maat is. Het gaat daarbij om scholen en kerken en zaaltjes. In de toekomst zal de situatie nog nijpender worden omdat het aantal beschikbare lokaties zal afnemen. Een ruimte voor het geven van concerten en toneeluitvoeringen ontbreekt momenteel ook. Het Munttheater is volgens de verenigingen zeker wat akkoestiek betreft nauwelijks geschiklt te maken voor uitvoeringen. Nu worden nog concerten gegeven in de parochiekerk van de Biest. Maar die lokatie is binnenkort niet meer beschikbaar. Multifunctioneel Weert moet daarom een muziekcentrum met een multifunctioneel karakter krijgen, vinden de verenigingen. Het gebouw moet ergens in het centrum van de stad komen te liggen. Nieuwbouw is niet per se noodzakelijk. Een verbouwing van de Apollozaal sluiten de verenigingen niet uit al mogelijk alternatief. De verenigingen hebben de gemeente ook laten weten deel te willen nemen in een projektgroep die de plannen verder moet uitwerken. De sectievertegenwoordigers van de sociaal-culturele raad zijn bereid zitting nemen in de projektgroep. Voordat het zo ver is, wil de sociaal-culturele raad echter eerst antwoord op de financiële haalbaarheid, laat voorzitter H. Aan den Boom van die raad weten. Geld "De gemeente stelt wel dat de verenigingen zelf ook moeten bijdragen, maar de meeste verenigingen beschikken niet over geld. De hoofdmoot van het geld zal toch door de gemeente op tafel gelegd moeten worden. Of de gemeente daartoe bereid is, zal eerst beantwoord moeten worden. Want het heeft geen zin een jaar te werken aan dit plan en dan te horen dat de gemeente niet meebetaald", aldus Aan den Boom. Behalve over de financiële aspecten dient de projektgroep zich volgens de verenigingen ook te buigen over de organisatiestructuur en een eisenpakket, waaraan het muziekcentrum moet voldoen. Ook willen de verenigingen dat de groep in de regio bestaande accommodaties bezoekt om zich te oriënteren op diverse mogelijkheden. Kiosk De bouw van een apart kiosk ergens in Weert vinden de verenigingen niet nodig. De voorkeur gaat uit naar een kiosk dat als een uitbouw vast komt te liggen aan het muziekcentrum. is dat niet haalbaar dan wensen de verenigingen een verrijdbaar kiosk dat komt te staan in de tuin van het voormalig Ursulinnenklooster. Dat is de meest geschikte lokatie voor een dergelijk podium. Het stadspark ligt te ver uit het centrum, zo vinden de verenigingen.

De verwarring neemt toe in popland. Vader Abraham op de cover van Oor. Talloze Nederlandse bands die klassiekers uit het genre van het levenslied coveren, al dan niet na zachte aandrang van Jan Rot. Collega's van de schrijvende pers die op zoek zeggen te zijn naar de wortels van de Nederlandse rock en op de proppen komen met namen als Corry en de Rekels, Jan Boezeroen en Ben Cramer. Wat is er toch aan de hand? En hoe serieus moeten we die aandacht voor de smartlap nemen?

Die vragen drongen zich op tijdens de Tranendalrevue, een onderhoudend onderdeel van het Noorderslag-festival in de Oosterpoort in Groningen. In het restaurant presenteerde Harry Jan Bus een vijf kwartier durende show met artiesten die wat merkwaardig aandeden op een festival dat pretendeert een dwarsdoorsnede te bieden van wat actueel is in de Nederpop. De vertolkingen van Brandend zand en Aan de voet van die oude Wester, die levende jukebox Mariëlle Tromp uit de Jordaan de afgeladen zaal voorschotelde, kun je met de beste wil van de wereld niet onderbrengen in de categorieën pop en hedendaags. Ook het aandeel van de Sufgerukte Wallies uit Maastricht ("een potente groep", aldus de olijke presentator) klonk totaal niet anno 1991: twee klaagzangen in het Frans en het Duits, met een hoog Guido Belcanto-gehalte.

Nachtegaal Wat de Ideale Schoonzonen, afkomstig uit de schilderswijk in Den Haag, uitspookten met Ramses Shaffy's Laat me kwam al meer in de richting en Hollands Verdriet uit Groningen liet zien hoe je de smartlap op een originele manier kunt benaderen. Huilen is voor jou te laat en vooral De clown brachten het lacherig meedeinende publiek op de juiste temperatuur voor wat het hoogtepunt van de avond moest worden: het optreden van de jarenlang in de marge van het artiestenvak opererende nachtegaal Jacques Herb. De zanger uit de Rijnmond stelde zijn gehoor niet teleur en leverde gloedvolle interpretaties af van zijn grootste successen Een man mag niet huilen, Manuela en De toreador. Al vroeg hij zich wel even hardop af wat hij eigenlijk te zoeken had op dit festival. Het publiek reageerde uitzinnig op de tenor ("Je blijft jong Sjakie!"), al mag je je afvragen hoe echt en welgemeend die massale aanhankelijkheidsbetuigingen waren. Misschien zitten al die meedeinende liefhebbers ook elke avond naar Goede Tijden Slechte Tijden te kijken, juist omdat die soapserie zo lekker slecht is.

Niksen Nog meer verwarring, nog meer vragen. Vanwaar al die ophef over de Raggende Manne (een stel opgefokte schreeuwers, laten we eerlijk zijn) en waarom wordt The Scene (de beste Nederblues voorradig) zo schromelijk onderschat? En nu we toch bezig zijn: waarom staat het Haarlemse funk-gogo-collectief Gotcha! met twaalf man op het podium? Op Noorderslag stonden verschillende groepsleden minutenlang te niksen (de bijdrage van één jongen bleef het gehele optreden beperkt tot het roken van wat sigaretjes). En vier zangers is een beetje veel van het goede. Ons advies: uitdunnen die hap. Nog een brandende kwestie: waarom worden al die bandjes in ons land die liedjes schrijven in hun eigenste dialect toch zo vreselijk onderschat? Waarom mag Frans, Duits, Italiaans, Spaans of Engels wel in de top 40 en de moerstaal van Middelburgers, Alkmaarders en Maastrichtenaren niet? Normaal is voor de Hilversumse dj's nog wel te volgen, maar veel verder wagen zij zich de provincie niet in.

Zwols Ergens aan het begin van de jaren zestig, op het moment dat Herman Brood besloot niet in het Zwols, maar in het Engels te gaan zingen, moet het zijn misgegaan en eigenlijk is het sindsdien nooit meer goedgekomen. Dat is jammer. Want als Noorderslag iets bewees, dan is het wel dat popmuziek in het Gronings (Jama Thàma), Fries (Reboelje, Deinum) en Limburgs (Rowwen Hèze) ook heel genietbaar is. Als we toch bezig zijn met een herwaardering van het levenslied, dan kunnen we de provincie misschien gelijk meenemen. Om te beginnen met Rowwen Hèze. Onze Limburgse trots (want afkomstig uit Horst-America) mocht ook in het hoge Noorden op een flinke aanhang rekenen, getuige het dialoogje dat we vlak voor hun dampende optreden optekenden. Bleke jongeman met puistenkop tegen twee tienermeisjes: "Hee, zijn jullie nou die Rowwen Hèze-groepies?" Antwoord: "Welnee, Limburg is ons veel te ver weg, wij komen uit Zwolle. Rowwen Hèze hebben we al een keer gezien, hartstikke leuk." Waarop puistenkop: "Ik heb ze ook één keer gezien. Nou ja gezien, ik herinner me niks. Het bier was die avond veel belangrijker."

The Pogues Rowwen Hèze speelt zoals wij allemaal weten opgevoerde folkmuziek. Jack Poels en de zijnen hebben veel covers van The Pogues op het repertoire staan (naast eigen klassiekers als Loep nar d'n tap toe, Lei), die zij ter verhoging van de feestvreugde een versnellinkje hoger uitvoeren. Het resultaat: muziek waarop het moeilijk deinen is, maar die danslustigen dwingt tot pogoën. Wat dat is lieten de meergereisde supporters zien, in nauwe samenwerking met de enthousiaste Groningers vlak voor het podium: woest op en neer springen op de maat van de muziek en ter verhoging van de feestvreugde tegen andere fans opbotsen. De verticale variant is ook leuk: vanaf het podium de zaal in duiken (het zogenaamde stage-diven). Daarbij is het geen enkel probleem, nee zelfs een groot succes, als je je danspartners onder de voet loopt. Tijdens het optreden op Noorderslag werd het ene na het andere meisje onvrijwillig het podium opgeslingerd, maar een onoverkomelijk bezwaar leken zij dat niet te vinden. En Jack Poels? Die zette gewoon een stapje opzij als er weer een toeschouwer over zijn monitor naar adem lag te happen. Om in een moordend tempo weer een nieuw kermisnummer in te zetten: "Ut is un kwestie ván geduld. Rustig wàchten oop d'n daag dàt hiel Holland Limburgs lult."

Stampvol Het publiek op Noorderslag vond het allemaal prachtig. De foyer van de Oosterpoort stond, ondanks het feit dat Rowwen Hèze tussen twee en drie uur des nachts speelde, van het eerste tot het laatste nummer stampvol. Onbegrijpelijk trouwens dat de Limburgers hun kunstjes niet op een groter podium mochten vertonen. Over de programmering (Noorderslag speelde zich af op vijf podia) was aan de vooravond van het festival veel te doen geweest. Zanger/gitarist Ross Curry van de Amsterdamse rock-band Spo.Dee.O.Dee voelde zich danig op zijn pik getrapt omdat ook zijn band in de foyer moest spelen en weigerde aanvankelijk te komen. Pas na de toezegging van de organisatie dat er in ook in de foyer veel mensen kunnen worden gepropt, bond hij in.

Geduld Curry's gepikeerde reactie is begrijpelijk als je bedenkt dat Spo.Dee.O.Dee een sensatie is in het clubcircuit en net een goed ontvangen debuut-cd (Goin' Walkabout) heeft uitgebracht. Maar geen paniek, Curry is nog jong (22), zijn tijd komt nog wel. Met een hoop geduld, artistieke standvastigheid en enig talent kan je het nog ver schoppen in Nederland, zoals The Ex op Noorderslag bewees. Deze Amsterdamse punkgroep kreeg als beloning voor ruim tien jaar doorzetten de Popprijs 1991. De meeste bandjes moeten nog bewijzen dat ze zo'n lange adem hebben. Een blik op de lijstjes in de festivalkrant laat maar ruimte voor één conclusie: van de bandjes die zich de voorgaande jaren tijdens Noorderslag als nieuw en veelbelovend mochten presenteren, heeft een groot deel allang de geest gegeven.

Het is al de derde of vierde keer dat ik de nieuwe 501-spot zie. Jongeman wordt vrijgelaten uit een gevangenis die in een desert-landscape ligt. Een all-American youngster, vleugje Dean in zijn gelaatstrekken, halve stoppelbaard en een quasi-slordig en dus onbetaalbaar kapsel. Hij vertegenwoordigt het type man waarvan een van Demi Moore's vriendinnen in 'About Last Night' opmerkte: "I refuse to go out with a man whose ass is smaller than mine".

Daar staat hij dan, en het moet gezegd, hij weet er toch nog tamelijk cool uit te zien in zijn boxer-short. De smerige grijns op het gelaat van de cipier die hem nakijkt verdwijnt als een Amerikaanse slee voorrijdt. De chauffeuse is een blonde hardbody á la Christina Applegate. Zijn vriendin dus, dat kan niet missen. Zij werpt hem zijn jeans toe. The End. Wat eerst slechts een vaag vermoeden was, weet ik nu zeker. Die knaap is Brad Pitt, dezelfde die in de film 'Thelma & Louise' Geena Davis verleidde en haar haar geld afhandig maakte.

Wat ik nu wil weten, maar eigenlijk ook weer niet, is of Brad Pitt ontdekt is door de makers van 'Thelma & Louise' dankzij die 501-clip of dat Pitt in die spot terecht is gekomen nadat hij de film had gemaakt. Beide mogelijkheden halen naar mijn gevoel iets van de glans van de film weg. Een film die ik aanvankelijk heel goed vond, maar nu alleen nog maar zozo.

Want alles wordt uitwisselbaar, lijkt het wel. Je bent een typetje en geen mens als je, zonder van outfit of uiterlijk te veranderen, van een film een reclame-spot kun binnenwandelen. Net zo ongeloofwaardig als Nick Kamen die vanuit de Levi's-badkuip de platenbizz insprong met 'Each Time You Break My Heart'. Bovendien wekt de nieuwe spot de indruk alsof Pitt zijn diefstallen (van geld en liefde) in de film vergeven zijn: hij komt vrij en wordt door de volgende bimbo opgewacht.

Tough shit, it's a man's world, lijkt de spot te zeggen. Maar deze uitgekiende macho-campagnes keren zich ook wel eens tegen de bedenkers. Zo lees ik in Newsweek dat originele Levi Strauss 501's uit de vroege jaren vijftig op dit moment in Japan zo'n vierduizend gulden per stuk opbrengen. Het dragen van minstens veertig jaar oude jeans is the height of fashion in Tokio. De rage wordt ondersteund door een snel groeiende industrie die nu al ongeveer honderd winkels omvat. Levi Strauss is niet blij met deze parallel-handel in hun oude spullen, maar kan er niets tegen doen omdat het volstrekt legaal is. Er worden wel miljoenen mee verdiend, maar geen cent komt terecht bij de uitvinders van de 501-mythe. Kijk, dat is niet alleen tough shit, maar nog leuk ook.

In de op veel festivals gelauwerde film Toto le héros van de jonge Belgische cineast Jaco van Dormael kijkt een oude man, Thomas (Michel Bouquet), terug op zijn leven. Staande voor de spiegel, liggend op bed, of dromend, beleeft hij zijn jeugd opnieuw.

Thomas. Begeleid door een kinderstem zien we hem uit de wieg geplukt worden door zijn moeder, hoe hij leert lopen en verbaasd de wereld beziet: een kat die jankt als je hem aan de staart trekt en een moeder die jankt als ze mosterd in het gezicht krijgt. Een paar jaar verder krijgt hij het gevoel dat de even oude buurjongen Alfred beter af is. De buren wonen in een groter huis en Alfred krijgt mooiere sinterklaas-cadeautjes en is populairder bij de andere jongens. In Thomas' fantasie zijn Alfred en hij als baby's verwisseld bij een brand. Dat gevoel eigenlijk de ander te zijn, wordt nog sterker als zijn oudere zusje Evelyne vriendschap sluit met de buurjongen. Jaloers dwingt Thomas haar een daad te stellen om te bewijzen dat ze meer van hem houdt dan van Alfred. Ze steekt de schuur van de buren in brand, maar komt daarbij zelf om het leven. Dan verspringt de film een aantal jaren. Thomas werkt inmiddels op een kantoor en leidt een teruggetrokken bestaan. Bij een voetbalwedstrijd ziet hij een vrouw die hem sterk herinnert aan Evelyne, zijn overleden zusje. Thomas zoekt contact met haar. Ze is getrouwd, met Alfred. In Toto le héros blijven Thomas en Alfred elkaar tegenkomen, alsof ze altijd buren zijn gebleven.

Humor Regisseur Jaco van Dormael verluchtigt een tragisch en weemoedig leven met veel humor, vooral in het eerste deel van de film, de jeugd van Thomas: de spelletjes met zijn zusje, de tuin vol dansende bloemen als zijn vader zingt, het zijn de jaren waarin men denkt dat het hele leven zo zal zijn. Maar de eerste regel van de prachtig acterende Michel Bouquet zegt het al: "Dit is het verhaal van een man die nooit iets meegemaakt heeft." Hij zegt het omdat hij een oude man is met alleen een jeugd, een jeugd waarin hij elke tegenslag overwon met fantasieën van hemzelf als Toto de held, de onverschrokken detective die alle problemen wegschoot. Maar als Thomas ouder wordt, kan Toto hem niet meer redden.

Titel: Toto le héros. Regie: Jaco van Dormael. Met: Michel Bouquet, Jo de Backer en Mireille Perrier. In: Mabi-Maastricht.

Mickey Rourke heeft er een gewoonte van gemaakt om films waarin hij zelf de hoofdrol speelt, na verschijnen met de grond gelijk te maken. Zo wil hij niets meer horen over A Prayer for the Dying, die regisseur Mike Hodges in zijn ogen bij de montage had geruïneerd.

woord over: "Het scenario was zo zwak en de regisseur zo'n imbeciel dat ik me achteraf schaamde dat ik eraan had meegewerkt." Rourke is niet de enige die zich van deze film distantieert, ook de firma's die in de titel worden genoemd, nemen nadrukkelijk afstand van de produktie. Al ligt dat naar verluidt niet aan het gebrek aan kwaliteit, Harley Davidson en Marlboro zouden zich meer zorgen maken over het gewelddadige karakter van de film. Het moet gezegd, de kritiek van Rourke - wiens ster steeds verder verbleekt en die er rond voor uitkomt alleen voor het geld aan Harley Davidson te hebben meegewerkt - is niet helemaal onterecht. Regisseur Simon Wincer heeft bepaald geen meesterwerk afgeleverd. Dat ligt vooral aan het zwakke verhaaltje. Nieuwe drug In het Los Angeles van 1996 is een drug geïntroduceerd die nog vele malen dodelijker is dan crack. Als de motorfreak Harley Davidson (Rourke) en de cowboy Marlboro Man (Don Johnson) een geldtransport overvallen in de hoop met de opbrengst een kroeg te kunnen redden, vinden zij geen dollars, maar een grote partij van deze nieuwe drug. De bank stuurt een legertje killers in bespottelijke zwarte jassen achter het tweetal aan om het spul terug te krijgen. Harley Davidson is ongetwijfeld bedoeld als (de zoveelste) parodie op de Amerikaanse stoere-jongens-film. Rourke en Johnson krijgen uitgebreid de ruimte om hun mannelijke imago uit te venten. Voor de liefhebbers van one liners valt er veel te genieten. Één voorbeeld: "Its better to be dead and cool, than to be alive and uncool." Titel: Harley Davidson and the Marlboro Man. Regie: Simon Wincer. Met: Mickey Rourke en Don Johnson. In: Rivoli-Heerlen.

"Je werkt mee aan iets waar zoveel liefde in gestoken wordt. Liefde voor die gekke hobby opera", zegt tenor Hub Delamboye geestdriftig. Hij, de opera-zanger uit Margraten die al drie keer in de New Yorkse Metropolitan Opera zong, is de grote ster in de opera Carmen, die de Nederlandse Volksopera vier keer in Maastricht speelt.

"Kijk, voor het geld hoef ik niet naar Maastricht te komen", lacht hij, want de Volksopera is een low-budget-gezelschap dat op liefde draait en niet op miljoenen. "Maar ik heb enorme bewondering voor de manier waarop die mensen hier werken", zegt Hub Delamboye, en op z'n Margratens: "dat verft aaf". De Nederlandse Volksopera, met Mariëtte Janssens en Frans Meewis als stuwende krachten, heeft vier voorstellingen van deze Carmen-produktie op het programma. In twee ervan, zaterdag 11 en zondag 19 januari, zingt Hub Delamboye de rol van Don José; in de andere twee doet Robert Bruins, die aan de opera in München verbonden is, deze rol, op 12 januari en 15 mei. Mariëtte Janssens zingt de titelrol. Peter Serpenti heeft de muzikale leiding van deze opera-uitvoeringen, die zijn geregisseerd door Frans Meewis. Het orkest komt uit Antwerpen-Gent.

Der Ring Zanger Hub Delamboye is verbonden aan de Staatsopera in Wiesbaden, maar heeft daarnaast gelegenheid om tal van free-lance-karweien aan te pakken. Zo repeteert hij zondag in het Concertgebouw Amsterdam voor een concertante uitvoering van Die Zäuberin van Tsjaikowsky en later dit jaar heeft hij optredens in Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner in Nantes, in Der Fliegende Holländer van Wagner in Athene en in De Negende Symfonie van Beethoven in Lissabon. Hij twijfelt nog of hij zal ingaan op een verzoek van 'The Met' in New York om voor de vierde keer een Ring-cyclus in New York te doen. "Het kost zo enorm veel tijd. Je bent al gauw twee maanden kwijt aan repetities en uitvoeringen. Nee, het trekt me niet erg." De successen van de Maastrichtse 'Dreikeuningen'-operaconcerten van Meewis-Janssens legden de kiem voor de Nederlandse Volksopera, die nu ieder jaar een operaproduktie op de planken zet. Vorige jaren werden die ook elders in het land en in België gespeeld, dit keer zijn er alleen vier Maastrichtse uitvoeringen. Samen met koor, kinderkoor en ballet zijn zo'n 160 uitvoerende bij deze Carmen in de weer. De decors zijn in eigen ateliers gemaakt, naar ontwerpen van Mathias Stevens. Nicoline Paquaij verzorgde de choreografie van het ballet.

De Poolse regisseur Krzysztof Kieslowski kreeg in het westen bij een breed publiek bekendheid met Dekaloog. In deze filmreeks, waarbij hij de tien geboden als leidraad gebruikte, ging Kieslowski op zoek naar de grenzen van de menselijke moraal. Centraal stond de vraag of de christelijke leefregels aan de vooravond van de 21ste eeuw nog wel bruikbaar zijn.

Ook zijn jongste film La double vie de Véronique, die tijdens het laatste filmfestival van Cannes de prijs van de internationale kritiek in de wacht sleepte, heeft een onmiskenbaar bijbelse lading. Uitgangspunt is het dubbelgangersmotief, maar op de achtergrond spreekt het thema van de verlossing een nadrukkelijk woordje mee. Een jonge Poolse vrouw sterft opdat haar evenbeeld in Frankrijk kan leven.

Hartkwaal Weronika is de Poolse, Véronique de Française. Zij zijn op hetzelfde moment geboren, lijken als twee druppels water op elkaar, hebben beiden een stem als een klok, lijden aan dezelfde hartkwaal, zijn linkshandig en hebben de merkwaardige gewoonte met een ring onder hun ogen te wrijven. Toch weten ze van elkaars bestaan niets af. Slechts één keer komen ze heel even oog in oog te staan: op een plein in Krakau, op het moment dat Véronique in de bus stapt die haar door Oost-Europa voert. Het eerste deel van de film, dat zich in Polen afspeelt, eindigt met de dood van Weronika. Tijdens haar eerste optreden voor publiek blijkt haar hart niet bestand tegen het crescendo van een koormis. Op hetzelfde moment ligt Véronique in een Parijs bed met een vriendje. Haar plotselinge trieste gevoelens doen haar besluiten, zonder dat zij zelf weet waarom, haar muzikale carrière af te breken. In het tweede deel van de film laat Kieslowski daarna zien wat Véronique verder nog met de 'boodschap' van Weronika doet.

Dromerig Hij doet dat, bijgestaan door cameraman Slawomir Idziak en 'huiscomponist' Zbigniew Preisner, op een heel bijzondere, poëtische wijze. Ieder detail is een film op zich. Als Weronika aan het begin van La double vie door het open raam aan haar vader vertelt dat zij het gevoel heeft dat zij niet alleen is, dan is het spiegelbeeld naast haar zo mooi, zo dromerig, en mede daardoor zo nadrukkelijk aanwezig, dat wij instinctief weten dat zij gelijk heeft met haar aarzelende opmerking. De tweede Weronika is in die vroege scène al aanwezig. De glans van de beelden in La double vie de Véronique doet bij vlagen wat overdadig aan. Vooral als het gaat om de lichtval weet Kiezlowski nauwelijks maat te houden. Waar hoofdrolspeelster Irene Jacob (in Cannes onderscheiden met de prijs voor de beste vrouwelijke actrice), zich ook bevindt, altijd is er wel een lichtstraal die het duister doorkruist om haar gezicht nòg fraaier uit te doen komen. Alles wat grauw en somber is, lijkt alleen nog te bestaan in contrast met haar schoonheid.

Symbolen Kiezlowski's perfectionisme zorg voor een overdonderende stroom van symbolen, verwijzingen en schijnbare toevalligheden die het uiterste van de concentratie van de kijker vergt. Op het moment dat je probeert de beelden in het verhaal te plaatsen, wordt het volgende essentiële detail al weer opgedist. Ik heb de proef nog niet op de som kunnen nemen, maar ik ben ervan overtuigd dat La double vie de Véronique zelfs bij de tweede keer terugzien nog veel nieuws te bieden heeft. Titel: La double vie de Véronique. Regisseur: Krzysztof Kieslowski. Met: Irene Jacob, Philippe Volter en Aleksander Bardini. In: Mabi-Maastricht.

Ronald Reagan had het er vaker over: The Evil Empire. Dat sloeg op wat toen nog de Sovjetunie heette. Blijkbaar heeft die bijnaam nogal indruk gemaakt in Amerika, want er is nu een film met die titel.

De film gaat evenwel niet over die arme Russen, maar over de maffia, en dan speciaal de periode waarin de families zich organiseerden, begin jaren dertig, de tijd dat 'Lucky' Luciano en 'Bugsy' Siegel de basis legden voor hun schrikbewind. De jonge Charlie Luciano groeit op in Little Italy, waar twee oude maffia-bazen elkaar voortdurend voor de voeten lopen. Met beiden heeft Charlie niet veel op. De een vernedert zijn ouders, de ander laat een vriendje van hem doden. Hij sluit vriendschap met een joodse jongen, Meyer Lansky. Samen met nog twee anderen, waaronder de eerdergenoemde Siegel, stort hij zich op de handel in illegale drank. De ongewone Italiaans/joodse combine blijkt goed te werken, zeker als ze ook nog steun krijgen van een joodse bovenbaas. De twee maffia-bonzen dingen naar hun gunsten. Luciano is het verleden echter niet vergeten en houdt beide partijen aan het lijntje, om ze dan allebei uit te kunnen schakelen. The Evil Empire van Michael Karbelnikoff mag op ware gebeurtenissen zijn gebaseerd, de film pakt van geen kanten. Dat komt niet door de maffia-hausse (The Godfather III, Good Fellas) in de laatste jaren, maar omdat hij als film op alle fronten tekortschiet; als tijdsbeeld, als sfeerportret van het criminele milieu en als actiefilm. De personages, ook de oude maffia-bonzen, gespeeld door Anthony Quinn en Michael Gambon (The Singing Detective), blijven vlak en kleurloos. Het spel is navenant. Quinn hangt de hele film boven een bord spaghetti en de toch begenadigde Michael Gambon is een volledige miscast. Als hij aan het slot in een dreigende geweerloop kijkt, vergeet hij zelfs zijn Italiaanse accent en praat hij gewoon Engels. The Evil Empire, een schimmenrijk.

Titel: The Evil Empire. Regie: Michael Karbelnikoff. Met: Christian Slater, Patrick Dempsey, Michael Gambon, Anthony Quinn en Lara Flynn Boyle. In: H5-Heerlen.

Nogal wat regisseurs van naam komen voort uit de reclamewereld of muziekvideo-business. Vaak blijf je dat verleden in hun films terugzien. De beelden zijn trendy en rijk versierd en worden opgedist in het tempo van de videoclip.

Dat zijn ook de kenmerken van de nieuwe film van Russell Mulcahy, de thriller Ricochet. Een film vol toeters en bellen, maar als de beeldenorkaan aan je voorbijgetrokken is, is het windstil, alsof er niets gebeurd is. Denzel Washington speelt in Ricochet de jonge agent Nick Styles, die advocaat wil worden. Tijdens een patrouille stuit hij op de psychopatische killer Blake (John Lithgow). Nogal spectaculair schakelt Styles de bandiet uit, met een baretta die hij in zijn onderbroek verstopt heeft. Een amateurfilmer heeft de actie vastgelegd en na de uitzending van het filmpje op tv wordt Styles een bekende tv-persoonlijkheid die à la Mies Bouwman geld ophaalt voor een jeugdopvangcentrum.

Stopwatch Intussen heeft Blake in de gevangenis een ingewikkeld plan bedacht om zijn kwelgeest Styles in het diskrediet te brengen. Het lukt hem te ontsnappen en dan is Styles nog niet jarig. Het plan dat Blake bedacht heeft is duidelijk niet ontsproten aan het brein van een psychopaat, maar aan dat van een filmscenarioschrijver met een stopwatch in de hand. Het zit vol met die onwaarschijnlijkheden die men alleen in dit soort actiethrillers tegenkomt. Regisseur Mulcahy probeert deze onzin met zoveel mogelijk heisa aan de man te brengen. Lieden worden met veel kabaal aan het spit gestoken of doorzeefd, de muziek zwelt fors aan als een scène thrillerachtig moet worden en als climax valt er eentje met zijn rug in een ijzeren torenspits. Hard, snel en mooi, het zal wel, Ricochet is, om met wijlen Dexter Gordon te spreken: SOS (Same Old Shit).

Titel: Ricochet. Regie: Russell Mulcahy. Met: Denzel Washington, John Lithgow en Ice T. In: H5-Heerlen en Palace-Maastricht.

* Lady's night in de Peppermill. Op 17 januari is het zo ver. Damenwahl, maar dan heel anders dan het gebruikelijke dansje met een partner naar keuze. Mannenstriptease. En alleen dames mogen binnen. Dat heet positieve discriminatie. For her eyes only dus. De Heerlense superdiscotheek Peppermill heeft daarvoor de vijf gespierde boys van The London Knights gecontracteerd. Vorige week waren de blote Britten nog op de tv te zien in VOO's Erotica.

* Om het vijftal vrijdagnacht tussen half twaalf en één uur uit de kleren te zien gaan moeten nieuwsgierige vrouwen f 15,50 neertellen (17 gulden aan de nachtkassa). Volgens de eigenaar van de Peppermill loopt het nu al storm. Hele groepen reserveren kaartjes. Tijdens deze lady's night met de Knights wordt het zwembadgedeelte van de discotheek verboden terrein voor mannelijke nachtbrakers. Zij moeten maar in een ander deel van de nachtdiscotheek afwachten of hun vrouwen die nacht nog naar hen terugkeren.

* Slecht nieuws voor alle muziekfanaten met honderden elpees van Deep Purple, Vader Arbraham, Heino, Bob Dylan of AC/DC op de zolder. De naald is zoek. Niet die in de hooiberg, maar die in platenland. Wie nu een nieuwe pickup-naald nodig heeft voor zijn draaitafel, moet er maar meteen twee kopen. Over vijf jaar zijn deze oud vertrouwde groevenstrelers waarschijnlijk niet meer te koop. Met het instorten van de elpee-markt is namelijk ook de handel in naalden naar de filistijnen geholpen.

* Verkoopleider Peter van der Heyde van de voormalige naaldengigant Archer Int. in Naarden zit nog niet in zak en as. In de rest van Europa worden nog genoeg pickup-naalden verkocht omdat daar de cd-speler nog niet zo populair is. Maar in Nederland heeft de opmars van de cd voor een allesverwoestende kaalslag in de pickup-business gezorgd. Nog maar 1,5 procent van alle nieuwe muziek staat op elpees. In 1990 werden daarentegen 39 miljoen cd's verkocht. Losse draaitafels zijn haast niet meer te koop. Gevolg: nieuwe naalden worden nauwelijks meer gemaakt. De belangrijkste producenten in de VS, Mexico en het Verre Oosten hebben inmiddels een levertijd van meer dan zes maanden.

* In de topjaren '78-'88 verkocht marktleider Archer nog jaarlijks tienduizenden pickup-naalden. Niet minder dan 1800 verschillende typen waren toen in omloop. De laatste drie jaar is de omzet naar veertig procent gezakt en die neergaande lijn is niet meer te stuiten. In drie jaar tijd is het aantal verkooppunten van Archer gehalveerd tot 900. RTV-zaken die wel nog pickup-naalden verkopen leggen geen nieuwe voorraad meer aan. "Je raakt die dingen aan de straatstenen niet kwijt", getuigt een Roermondse verkoper die afgelopen weekeinde uit arren moede een naald van f 88 voor f 40 van de hand deed.

Archer Int. heeft zich noodgedwongen op een nieuw product geworpen: de universele afstandbediener. Dat luie-stoel-speelgoed gaat namelijk ook regelmatig kapot. Het Gooise bedrijf rest één troost. Als de pickup-naald straks echt dood is, kunnen de Archers een mooie krans leggen bij het obeliske monument De Naald in Soestdijk.

Plaatjes draaien in de oertijd

Heet van de naald: Teksten: Wiel Beyer, Ron Buitenhuis

De particuliere ziektekostenverzekeraars houden voet bij stuk. Ze zullen de premies niet verlagen. Dat heeft directeur Hehne van het KLOZ, de organisatie van de particuliere ziektekostenverzekeraars, gisteren meegedeeld tijdens een persconferentie. Volgens het KLOZ zijn de kosten in de eerste drie kwartalen van 1991 al met tien procent gestegen en ziet het er voor het vierde kwartaal nog somberder uit. Voor 1992 rekent het KLOZ op een kostenstijging van vijf procent. Vooral de ziekenhuiskosten zijn volgens het KLOZ vorig jaar sterk gestegen: in enkele regio's zelfs met 25 procent. De verzekeraars denken dat het om een structurele stijging gaat en niet om een incidentele. Dat de ziekenfondsen met minder toe kunnen komt volgens Hehne doordat "ziekenfondspremies politieke premies zijn". Hij verwacht dat de ziekenfondspremies halverwege de rit toch omhoog moeten. De ziekenfondsen lieten gisteren in een verklaring weten te twijfelen aan deze cijfers. Reserves De verzekeraars zijn ook niet van plan het vrijvallende bedrag van de vergrijzingsreserves - volgens de Verzekeringskamer in totaal 1,8 à 1,9 miljard gulden - te gebruiken om de premies te verlagen. "De premie moet worden gebaseerd op de werkelijke kosten en niet op de rijkdom", zei KLOZ-directeur O. Hehne. Volgens de vakbond FNV proberen de particuliere ziektekostenverzekeraars doelbewust het plan-Simons om zeep te helpen door te weigeren de premies te verlagen. De bond stelt dat de maatschappijen kunnen niet aantonen dat de kosten in de gezondheidszorg onverwacht zijn gestegen en dat de actie tegen de stelselwijziging "over de ruggen van de verzekerden wordt gevoerd." Inzicht De FNV zal in de Ziekenfondsraad voorstellen dat verzekeringsmaatschappijen die mee willen doen in het nieuwe stelsel van Simons worden verplicht inzicht te verschaffen in de manier waarop zij de particuliere ziektekostenpremies besteden.

De Oekraïne heeft bezit genomen van een communicatiecentrum dat de verbinding vormt tussen het centrale opperbevel in Moskou en de militairen die de tactische kernwapens in de Oekraïne beheren.

Dat heeft de krant Nezavisimaja Gazeta gisteren gemeld. Ook de landstrijdkrachten zijn inzet van een nu openlijke machtsstrijd die de Oekraïne met centrale militaire autoriteiten in Rusland heeft aangespannen. Het Oekraïnse ministerie van Defensie heeft de bevels- en waarschuwingsstructuur waarmee het nog functionerende centrale opperbevel van de oude unie met deze troepen was verbonden, buiten werking gesteld. Vladimir Nikaronov, een officier van het voormalige ministerie van Defensie van de Sovjetunie, zei gisteren dat de maatregel betekent dat het centrale opperbevel alleen via de normale telefoon met zijn troepen in de Oekraïne kan communiceren. Rusland en de Oekraïne blijven het ook oneens over de zeggenschap over de marinevloot in de Zwarte Zee. Duizenden Russen betoogden deze week in de Oekraïnse marinehaven Sevastopol tegen het voornemen van de Oekraïne om de Zwarte-Zeevloot, het paradepaard van de marine van de ex-Sovjetunie, geheel of grotendeels over te nemen. De Russische president Boris Jeltsin betoogde dat de vloot onder het gezamenlijk commando van het Gemenebest moet worden geschaard en niet aan een enkele republiek mag toevallen. De ministers van Buitenlandse Zaken van Rusland, de Oekraïne en de 9 andere GOS-staten komen vandaag in Moskou bijeen om te praten over deze en andere geschilpunten zoals de verdeling van de boedel van de oude unie. Tsjetsjenië, een deelrepubliek binnen de Russische Federatie, heeft gisteren eenzijdig zijn grenzen met het naburige Ingoesjië herzien. Dit heeft het persbureau TASS gemeld. Het Tsjetsjeense parlement besloot eenzijdig de grens van vóór 1934 te herstellen. In dat jaar werden de twee republieken samengevoegd tot één autonome Sovjetrepubliek onder de naam Tsjetsjeno-Ingoesj. "Elke poging om over de grenzen te onderhandelen zal worden beschouwd als een schending van de wet", aldus het parlement. Van hun kant hebben de Ingoesjen voor afscheiding van de Tsjetsjenen gekozen.

* Met een serie van acht zwart-wit foto's van Kurdische vluchtelingen op de grens tussen Irak en Turkije heeft Frits Meijst (23) van het fotobureau Hollandse Hoogte de Zilveren Camera 1991 gewonnen.

De Zilveren Camera is de belangrijkste prijs voor fotojournalisten in Nederland. Volgens de jury laat de serie "uitstekende fotojournalistiek" zien, "waarbij op een indringende wijze het vluchtelingenprobleem in beeld wordt gebracht".

werd uit vijftien kandidaten verkozen tot fotojournalist van het jaar.

De Industriebond FNV houdt bij de komende CAO-onderhandelingen voor de metaalnijverheid vast aan afspraken die in het verleden zijn gemaakt over ziekteverzuim en arbeidsongschiktheid. De bond stelt bovendien een looneis van 4,5 procent. Dat bleek gisteren bij de presentatie van de CAO-voorstellen. jaar gewoon aangevuld blijft tot honderd procent van het laatstverdiende loon. Van verlaging van ziektewetuitkering of inleveren van vrije tijd of inkomen bij ziekte wil de bond evenmin weten. Conflict Op dit punt dreigt er een conflict met de werkgevers, verenigd in de Federatie van Werkgeversorganisaties (FWM). FWM-onderhandelaar Vonk wil het ziekteverzuim terugdringen door werknemers bij ziekte vrije tijd of inkomen te laten inleveren. Bij het voorstel om de lonen met 4,5 procent te verhogen is de Industriebond uitgegaan van een inflatiepercentage van 2,75 procent. Hagen sluit niet uit dat nieuwe gegevens over de inflatie tot een hogere looneisen leiden. Hetzelfde gebeurt als de ziektekostenverzekeraars hun premies verhogen. Onder de CAO-metaalnijverheid vallen 270.000 mensen, werkzaam in onder andere garages, de installatiebranche, de metaalnijverheid en elektrotechniek.

Irak is bezig met het herstel van een nucleaire installatie bij de stad Al-Atheer. Dat bericht het blad Mednews dat om de twee maanden in Parijs verschijnt. Recente satellietfoto's onthulden dat Irak "dag en nacht" werkt aan de wederopbouw van het complex, waarmee het de VN-resoluties schendt die Baghdad de ontwikkeling en het bezit van massavernietigingswapens verbieden. Mednews (Middle East Defense News) baseert zich op bronnen bij de Verenigde Naties en westerse regeringsfunctionarissen.

Religieuze leiders in Pakistan hebben fel geprotesteerd tegen een optreden van de Amerikaanse popster Michael Jackson. Ze hebben gedreigd met grote demonstraties en acties als het concert toch doorgaat. Het concert zou op 14 april moeten worden gegeven in Lahore, de culturele hoofdstad van het land. De uiteindelijke beslissing over het al dan niet doorgaan van het optreden ligt in handen van premier Nawaz Sharif.

Zestig procent van de vrouwen ouder dan achttien jaar zegt wel eens slachtoffer te zijn geweest van seksuele intimidaties. Dit blijkt uit een enquête van het NIPO. De vrouwen zeiden ervaringen te hebben gehad met obscene telefoontjes, naroepen of aangesproken worden op straat, vervelende seksuele praatjes en aanrandingen. Aan de steekproef deden ook 410 mannen mee die onder andere de vraag kregen voorgelegd of zij vonden dat er iets aan de intimidaties gedaan moest worden. Niet minder dan 72 procent vond van wel terwijl de rest er geen mening over had of ertegen was.

De Britse mediamagnaat Robert Maxwell is mogelijk toch vermoord. Dat meldt het Franse weekblad Paris Mtach. Volgens het blad heeft een tweede lijkschouwing tot twijfels geleid. Het blad citeert Franse deskundigen die uit de videofilm concluderen dat Maxwell voordat hij op 5 november van zijn jacht in het water viel mogelijk is neergeslagen. Volgens Paris Match had Maxwell een gebroken neus en blauwe plekken bij een oor, zijn rechteroog, zijn schouderbladen, onder in zijn rug, zijn nieren en zijn benen. Maxwell overleed tijdens een vakantie met zijn jacht in de buurt van de Canarische eilanden.

De handel in cocaïne en heroïne in Europa maakt een explosieve groei door. De hoeveelheid in beslag genomen cocaïne in Europa vertienvoudigde zich bijna in drie jaar tijd (van 1.482 kilo in 1987 tot 12.912 kilo in 1990). Voor heroïne nam de in beslag genomen hoeveelheid in dezelfde periode toe van 2.306 tot 6.100 kilo. Dat heeft dr. J.A. Walburg, directeur van het Jellinekcentrum in Amsterdam, gistermiddag laten weten in zijn nieuwjaarsrede. Nederland staat met de heroïnehandel op de zesde plaats van Europa na Turkije, Italië, Spanje, Duitsland en Groot-Brittannië. Veel van de handel lijkt zich te richten op Oost-Europa, dat zelf steeds meer een produktiegebied wordt van amfetaminen, aldus Walburg. Gebruik Het drugs- en alcoholgebruik in Nederland, en met name Amsterdam, stabiliseert zich verder. Dat betekent overigens dat er een groot aantal cocaïnegebruikers is: 35.000. Het gebruik van XTC of ecstacy (pepmiddel) komt volgens een recente Jellinek-enquête niet boven de 6.000. Hasj Verder waarschuwde Walburg voor de bagatellisering van soft drugs (hasj en marihuana). Die zijn potentieel verslavend en kunnen bij langdurig gebruik schade veroorzaken. In de discussies over legalisering, moeten deze risico's niet worden vergeten, meent hij. Walburg uitte forse kritiek op het overheidsbeleid op gebied van gokverslaving. "Terwijl we in Amsterdam met een enorme stijging van het aantal zware gokverslaafden worden geconfronteerd, deelt WVC links en rechts op volstrekt onduidelijke criteria marginale hoeveelheden geld uit voor de behandeling. Zwijgend ontvangt de overheid de miljarden accijns uit casino's en automatenhallen en keert met gevulde zakken de gokverslaafden de rug toe."

De VVD wil een scherper immigratiebeleid. Het kabinet moet streng optreden tegen schijnhuwelijken en de 'handel in asielzoekers'. Tweede-Kamerlid Wiebenga zei in een toelichting op een gisteren gepresenteerd VVD-tienpuntenplan over immigratie, dat het kabinetsbeleid op dit punt onsamenhangend is. Wat betreft de schijnhuwelijken wordt de VVD overigens op haar wenken bediend. Justitie bereidt een wetsvoorstel voor dat het mogelijk maakt dat partners die een schijnhuwelijk willen sluiten worden vervolgd. Ook bemiddelaars en getuigen zullen straks strafrechtelijk kunnen worden vervolgd.

Bij het Rotterdamse postorderbedrijf Ter Meulen Post, eigendom van Vendex International, verdwijnen 320 van de 440 arbeidsplaatsen.

Het bedrijf wordt door Vendex in afgeslankte vorm verkocht aan het Britse postorderbedrijf Freemans, onderdeel van de grote detailhandelsonderneming Sears. Dat heeft Vendex gisteren bekendgemaakt. Van de 320 werknemers die Ter Meulen Post moeten verlaten, gaan er per 1 januari 1993 130 mee met de vervoersdienst van Ter Meulen Post naar Van Gend & Loos/Selektvracht, een divisie van de Koninklijke Nedlloyd Groep. Voor 190 werknemers zal Vendex in de loop van dit jaar trachten een baan elders te vinden, aldus een woordvoerder van Vendex International. Het aantal ontslagen zal volgens hem naar het zich laat aanzien "zeer beperkt" zijn omdat een aantal kortlopende contracten vervalt.

Na begin deze week bekend te hebben gemaakt met de Tsjechische vrachtwagenfabrikant Avia te gaan samenwerken, heeft Mercedes Benz gisteren een samenwerking aangekondigd met de Tsjechische fabrikant Liaz, producent van zware vrachtwagens. Vandaag is de ondertekening voorzien van de intentieverklaring tot samenwerking met Liaz, die 10.000 vrachtwagens per jaar produceert. Volgens Tsjechische media is er een concept ontwikkeld waarin Mercedes, Avia en Liaz een produktie-samenwerking aangaan. In de media zijn inmiddels wel termen gebruikt als "de Duitse kolonialisering van Tsjechoslowakije". Belangen De afgelopen maanden hebben enkele grote Duitse ondernemingen belangen genomen in Tsjechische bedrijven die marktleider in eigen land zijn. Zo nam Volkswagen een belang in Skoda en Siemens in de machinefabriek Skoda-Pilzen. De harde taal in de media heeft ook te maken met de veronderstelde harde voorwaarden die Mercedes gesteld zou hebben voor de samenwerking met Avia. Zo zouden de Duitsers geëist hebben dat de invoer van vrachtwagens in Tsjechoslowakije met 40 procent belast wordt en dat zij belastingvrijstelling krijgen bij de levering van onderdelen aan Tsjechoslowakije. Verder zou Mercedes belastingverlichting willen, rentevrije kredieten voor de sanering van Avia en exportsubsidies voor Mercedes-produkten. Onaanvaardbaar De Tsjechische minister van industrie, Jan Vrba, zou deze voorwaarden als volledig onaanvaardbaar van de hand hebben gewezen. Praag zou echter net zo lang willen onderhandelen tot een regeling uit de bus komt die voor beide partijen acceptabel is. Een woordvoerder van Mercedes verklaarde naar aanleiding van deze kritiek dat het "heel natuurlijk" is dat "wij in een overgangsfase enige bescherming van de Tsjechische overheid verwachten".

Olivetti gaat dit jaar in Italië 2500 personeelsleden ontslaan. Daaronder zijn de 700 werknemers van de schrijfmachinefabriek in het Piemontese stadje Crema. Door de sluiting daarvan komt na tachtig jaar een einde aan de oorspronkelijke produktie van het in 1911 door Camillo Olivetti opgerichte bedrijf.

De overige ontslagen betreffen werknemers in de computerproduktie en witte-boorden-werkers. Berichten over verdere ontslagen in de buitenlandse vestigingen` met name in Duitsland en Spanje waren gisteren nog niet bevestigd. De ontslagen zijn het gevolg van de wereldcrisis in de informaticasector waar Olivetti in de afgelopen jaren zwaar onder heeft geleden. Bij Olivetti zijn in 1990 en 1991 al 9500 van de oorspronkelijke 57.000 werknemers afgevloeid. In november nam oud-directeur Carlo de Benedetti` wiens financieringsmaatschappij CIR het bedrijf controleert` de leiding van het bedrijf weer in handen om een nieuwe afslankingsoperatie door te voeren.

De omzet van Olivetti is in de afgelopen drie jaar constant gebleven met circa 14 miljard gulden per jaar. Maar de bedrijfswinst van 540 miljoen gulden in 1988 is veranderd in een verlies van circa 230 miljoen over het afgelopen jaar. Managing director Elserino Piol verklaarde gisteren in La Repubblica dat de vraag naar kantoormachines waarvan Olivetti de grootste producent in Europa is` zal blijven stagneren. De crisis in de informaticasector zal volgens hem nog voortduren in 1992 waarna herstel in zal treden en er tot 1995 een "levendige periode" zal volgen` doordat bedrijven die deze jaren met de aankoop van nieuwe hardware hebben gewacht daar alsnog in zullen gaan investeren. "Maar we zullen moeten leren leven met lagere winstmarges"` aldus manager Piol.

Het Pinkpopfestival in Landgraaf zal Tweede Pinksterdag mogelijk rechtstreeks op de televisie te volgen zijn. Buro Pinkpop onderhandelt momenteel met de NOS over een vier uur durende live-uitzending. Voor de presentatie denkt de omroep aan Mart Smeets. Of de uitzending inderdaad kan doorgaan hangt echter in belangrijke mate af van het feit of de optredende artiesten hiervoor hun toestemming zullen geven. Veel popartiesten zien liever geen tv-camera's bij hun concerten. Het programma van pinkpop staat nog niet vast.

'Indrukwekkend' is een juiste omschrijving voor het tweeluik over de impressionist Claude Monet waarvan de NCRV vanavond (Nederland 1 om 22.57 uur) de eerste aflevering uitzendt. Deel twee wordt volgende week vrijdag uitgezonden. Het is een document geworden waaruit voor alles blijkt hoe groot het respect is voor Monet van producer en regisseur Harry Pot. Pot verwerkte liefst 120 schilderijen van Monet (1840-1926) in het portret en blijft ook stilstaan bij twee hobbies van de kunstenaar: tuinen aanleggen en koken. Het enige dat op de documentaire is aan te merken is de overdaad aan verbale informatie` verzameld en geschreven door Pots zoon Michael. Deze feiten zijn wat veel van het goede` je kunt ze op den duur niet meer verwerken. Maar dat is slechts detailkritiek. Harry Pot maakte enkele jaren geleden een serie van zes afleveringen voor de KRO over Vincent van Gogh. Dat beviel hem zo goed dat hij zich op schilders besloot te concentreren. Na Monet volgen documentaires over Toulouse Lautrec` Degas en Renoir. De film begint op muziek van Mahler` diens eerste` vierde en vijfde symfonie. "Een tijdgenoot en landgenoot als Debussy lag me te veel voor de hand`" zegt Harry Pot die de anderhalve ton nodig voor zijn film` losweekte bij het Haarlemse bedrijfsleven. Pot had geen zin een eeuwigheid te wachten op een subsidie van de overheid.

Superieur Het onderwerp schreeuwt om verwerking door HDTV` maar deze superieure techniek vergt helaas teveel voor spontaan filmen. Pot: "Dan had de film 500.000 gulden gekost en had ik moeten werken met een enorm lange reportagewagen waarmee ik niet door de straatjes en tuinen kon. Bovendien moet zo'n supercamera een uur van te voren worden opgewarmd en als hij eenmaal heeft gedraaid` moet hij weer een uur afkoelen voor de volgende shot. En ik kan hem niet gewoon eraf halen` want hij zit met een kabel van 250 meter aan de reportagewagen vast. Ik was niet mobiel genoeg. Maar het zou wel mooi geweest zijn` dat wel." Maar ook zonder supertelevisie is 'Ik schilder zoals de vogel zingt' een superieur werkstuk geworden. Pot volgt Monet door diens leven en verhuizingen. Hij schetst Monets liefde voor de Seine` ontelbare malen door hem verwerkt. We dwalen aan de hand van Pot door de tuinen van de meester en zien vele plekjes die model stonden voor de schilder` zoveel mogelijk in hetzelfde perspectief verfilmd als dat van het schilderij. Monet was een gedreven kunstenaar` een humeurige` vrekkige figuur die ook enorme tuinfeesten gaf. Harry Pot: "Ik heb gewoon de levensloop van Monet gevolgd. Ik heb alle plekken opgezocht waar hij gewoond en gewerkt heeft."

Kruidenier Claude Monet was de zoon van een kruidenier in Parijs. Toen hij vijf was` verhuisde zijn ouders met hem naar Le Havre. Monet woonde voorts in Giverny` waar zijn huis en ateliers een toeristische attractie zijn geworden en waar de grote man begraven ligt. In Chailly heeft Monet drie maanden vertoefd tijdens een ziekte. In Vétheuil filmde Pot de begraafplaats van Monets eerste vrouw Camille. Het viel niet mee om alle plaatsen te vinden waar Monet gewerkt had. Zo arriveerde Harry Pot tijdens zijn speurtochten in Montgeron waar hij het slot Rotenbourg niet kon vinden` waar Monet in de kapel wandschilderijen had gemaakt. "Het leek of niemand ooit van het slot had gehoord. Ik deed op een gegeven moment gewoon een deur in een stenen muur open en daar achter lag het slot` dat nu een rustoord is voor kardinalen en bisschoppen."

Het Nederlands Omroepproduktie Bedrijf (NOB) kan de voorgenomen sanering alsnog uitvoeren. Omroepbonden en directie hebben daarover overeenstemming bereikt.

Bij het NOB moeten nog ruim 400 banen verdwijnen. De directie had eind vorig jaar al het voornemen grote groepen werknemers te ontslaan. Dat werd echter wegens het ontbreken van goed overleg door de rechter in kort geding verboden. Ook heeft NOB de bonden een toekomstvisie van het bedrijf voorgelegd waaruit blijkt dat de directie denkt aan een rendabele bedrijfsvoering met 1775 werknemers. NOB heeft nu nog zo'n 2200 werknemers. Ondanks eerder uitgevoerde reorganisaties lijdt het bedrijf miljoenenverliezen.

De vervanging van generaal Veljko Kadijevic als Joegoslaviës minister van Defensie betekent een overwinning voor de Servische haviken. Hun vertegenwoordiger in de legertop is chefstaf generaal Blagoje Adzic, die afgelopen woensdag door het door Servië gedomineerde presidentschap van Joegoslavië werd aangewezen als Kadijevic' opvolger.

Kadijevic trad af, officieel om gezondheidsredenen - hij zou aan kanker lijden als gevolg van psychische problemen en een panische angst hebben om vermoord te worden - daags nadat een vliegtuig van de federale luchtmacht een helikopter met EG-waarnemers neerschoot. De opperbevelhebber van de luchtmacht, generaal Zvonko Jurjevic, was hiervoor al uit zijn functie ontheven.

Complot Het leger zei het incident te betreuren, maar Servische extremisten zagen er juist een complot in van Kroatische kringen binnen het leger. Zo trok Milan Babic, de president van de Servische enclave Krajina binnen Kroatië, de trouw en etnische 'zuiverheid' van de twee generaals in twijfel. Was Kadijevic niet van half Kroatische afkomst, vroeg hij zich in een verklaring af, en Jurjevic niet een Kroaat?

Liberaal De afgetreden minister vertegenwoordigde het liberale kamp binnen het federale leger, en sloot onder toezicht van VN-onderhandelaar Cyrus Vance het 15e bestand in de strijd met de Kroaten, het eerste dat het schijnt te houden. Ook beloofde hij Vance de meest militante elementen van het leger uit het strijdgebied weg te halen. Zo werd generaal Uzelac, een Servische extremist, ontheven van zijn commando aan het front in Slavonië en overgeplaatst naar de Macedonische hoofdstad Skopje. De Servische radicalen verweten de minister een slappe houding en drongen herhaaldelijk aan op zijn vervanging door Adzic.

Tegenpolen In bijna alle opzichten zijn de federalist Kadijevic en de Serviër Adzic elkaars tegenpolen. Geboren in Kroatië uit een Servisch-Kroatisch huwelijk ontwikkelde Kadijevic zich gedurende de Tweede Wereldoorlog temidden van Tito's partizanen tot "Joegoslaaf". Na de oorlog maakte hij snel carrière binnen het leger en deed hij zijn politieke scholing op middels de opleiding voor partijkader. Hij werd in mei 1988 tot minister benoemd en gold als een politieke naaste van de Joegoslavische premier, de Kroaat Ante Markovic, die tot het eind toe trachtte de federatie te redden. Terwijl de oorlog van Kadijevic tot Joegoslaaf en federalist maakte, werd Adzic, een etnische Serviër uit Bosnië-Hercegovina, er op geheel andere wijze door getekend. Als kind moest hij vanuit een schuilplaats hoe zijn hele familie door de Duitsers en Kroatische fascisten, de Oestasja's, werd afgemaakt. Onder Tito doorliep Adzic de militaire opleidingen in zijn land. Volgens onbevestigde berichten zou hij zijn studie in de Sovjetunie hebben afgerond - in tegenstelling tot Kadijevic, die aan de Amerikaanse militaire academie West Point studeerde.

Houwdegen Adzic geldt als een houwdegen en een dogmaticus, zijn medewerkers noemen hem opvliegend en behept met dictatoriale trekjes. Van zijn ideeën over een Groot-Servië heeft de 60-jarige generaal nooit een geheim gemaakt. Al enkele jaren voor de burgeroorlog in Joegoslavië kwam hij regelmatig in het nieuwsdoor zijn scherpe redevoeringen. Nog lang voordat Slovenië en Kroatië zich onafhankelijk verklaarden, riep hij voor de televisie op de twee republieken met militair geweld in het gareel te brengen. "Als we voor Joegoslavië zijn, moeten we ervoor vechten. Als we vrede willen, moeten we die helaas in een oorlog winnen."

Garantie Daarmee zag Adzic een geheel andere, strijdbare rol voor de Joegoslavische strijdkrachten, in tegenstelling tot Kadijevic voor wie zij "een garantie voor het bestaande sociale systeem" vormden. "Als het leger als Joegoslavisch samenbindend element uiteenvalt, wordt ook de federale staat bedreigd", vreesde de "Joegoslaaf". Nu is evenwel het omgekeerde gebeurd: eerst is de federatie uiteengevallen, waarop het leger, dat aanvankelijk de Kroaten en de Servische milities in Kroatië uit elkaar moest houden, nu onomwonden de kant van de laatsten gekozen heeft. Voor Kadijevic was het als Joegoslaaf ondenkbaar dat het leger steeds meer voor het karretje van de Groot-Servische gedachte werd gespannen. Adzic zal daar beduidend minder moeite mee hebben.

De Amerikaanse president George Bush noemde zijn handelsmissie naar Japan een succes. Maar het bezoek, dat bedoeld was om de Japanse markt open te breken voor Amerikaanse produkten, zal op korte termijn niet veel nieuwe banen in de Verenigde Staten opleveren.

Bush gaat naar zijn eigen land terug met verschillende zogeheten actieplannen op zak om het Japanse handelsoverschot met de VS te verminderen. Dat overschot bedraagt maar liefst 41 miljard dollar (ruim 70 miljard gulden). Bij de actieplannen gaat het om vage Japanse toezeggingen over een verhoging van de import van Amerikaanse goederen als auto's, glas, papier en computerchips.

Invoer De belangrijkste toezegging is die van Japanse autofabrikanten om de invoer van Amerikaanse auto-onderdelen in het jaar 1994 voor een bedrag van 10 miljard dollar (17 miljard gulden) te vergroten. De Japanse automakers zullen verder proberen via hun dealernetten in eigen land jaarlijks 20.000 Amerikaanse auto's extra te verkopen. Dat zijn slechts 55 auto's per dag - bij lange na niet genoeg om een einde te maken aan de Amerikaanse recessie.

Indruk De leiders van de Amerikaanse auto-industrie die Bush vergezelden waren niet onder de indruk van de overeenkomsten. De Japanse autofabrikanten zijn er nog minder enthousiast over; de toezeggingen werden gedaan onder druk van de Japanse regering, die zich ervan bewust is dat een inschikkelijker houding nodig is om de protectionistische sentimenten in het Amerikaanse congres tot bedaren te brengen. Het is duidelijk dat de Japanners Bush het minimum hebben gegeven waarmee ze denken dat de Amerikaanse president zijn twaalfdaagse reis langs Australie en enkele Aziatische landen tot een succes kan verklaren.

Dealers De Japanse autofabrikanten zeggen dat hun dealers de nieuwe doelstellingen alleen kunnen halen als Detroit de Japanners tot de aankoop van een Amerikaanse auto kan verleiden. Ook moeten de Amerikaanse auto's worden aangepast naar de geheel andere Japanse verkeersomstandigheden en de Japanse opvatting van een optimaal rijgenot. Nemen de Amerikaanse Grote Drie - Ford, Chrysler en General Motors - deze adviezen van hun Japanse concurrenten niet ter harte, dan zullen ze niets verdienen op de Japanse markt.

Evenwicht Bush kon de Amerikaans-Japanse handelsbalans slechts op twee manieren daadwerkelijk meer in evenwicht brengen: door de Japanners over te halen tot radicale of geleidelijke exportbeperkingen, of door een aanzienlijke verhoging van de eigen importdrempels. De Grote Drie zijn voor die laatste maatregel. Voor Bush, een hartstochtelijk pleiter voor een vrije wereldhandel, zijn beide maatregelen uit den boze en Japan zal zich er als opkomende economische macht moeilijk in kunnen schikken.

Protectionisme Dergelijke maatregelen leiden tot handelsoorlogen en meer protectionisme, waardoor - daar zijn de meeste economen het over eens - de wereldeconomie ernstig wordt geschaad en mensen over de hele aardbol hun baan kwijtraken. Hoewel vaag verwoord, zijn er toezeggingen gedaan die op lange termijn wel meer banen in de VS tot gevolg kunnen hebben, mits de Japanners deze beloften trouw blijven. Beide partijen kwamen overeen een bestaand programma voor het slechten van informele handelsbarrières nieuw leven in te blazen. Nu de meeste formele barrieres, zoals importtarieven, zijn verwijderd is dit de weg om de Japanse markt open te breken.

Speelgoed De Amerikaanse speelgoedketen Toys R Us begon deze maand met de verkoop van Ken- en Barbiepoppen en ander speelgoed in Japan, nadat Amerikaanse onderhandelaars de Japanners wisten over te halen wetten te veranderen die baby- en speelgoedzaken beschermden tegen het grootwinkelbedrijf. Bush en zijn gastheer, premier Kiichi Miyazawa, juichten ook de waardestijging van de yen ten opzichte van de dollar toe die zich nu voordoet. Hierdoor zouden Amerikaanse produkten voor een meer concurrerende prijs in Japan kunnen worden verkocht. Bush zei dat hij en Miyazawa vooruitgang hadden geboekt bij de oplossing van de handelsconflicten en dat de Japanners zijn boodschap over het belang van een eerlijker handel hadden ontvangen. Maar ook Bush geeft toe dat de Amerikanen voorlopig "in het buitenland meer werk te doen hebben dan thuis om de export van de VS te vergroten en de banen die deze creeert te vermeerderen".

Binnen een kort tijdsbestek kon het televisiepubliek in de hele wereld twee spektaculaire zaken 'live' volgen, waarin sprake was van seksueel geweld. Eerst de hoorzittingen rond vermeende ongewenste intimiteiten, met kandidaat-lid van het Amerikaanse hooggerechtshof Clarence Thomas in de hoofdrol; daarna een verkrachtingsproces tegen William Kennedy Smith. In beide zaken was er sprake van een vrouw die de gedragingen van een machtige man aan de kaak stelde. Rechter Clarence Thomas zou zijn handen niet hebben kunnen thuishouden tegenover zijn voormalige medewerkster Anita Hill en de neef van senator Edward Kennedy zou op het familielandgoed een vrouw uit Miami hebben verkracht. In beide zaken kwam de man als overwinnaar tevoorschijn. Beide zaken zouden ook nooit zoveel aandacht hebben gekregen in de niet-Amerikaanse pers als niet de camera's van bijvoorbeeld CNN erop waren gericht.

Boodschap Wat is nu de boodschap die de rechtszaken naar buiten hebben gebracht? Komt het de stijd tegen seksueel geweld ten goede, of zullen slachtoffers van seksueel geweld door de uiteindelijke vrijspraken minder snel geneigd zijn het hun aangedane in de openbaarheid te brengen? Advocaten van verkrachtingsslachtoffers en feministen blijken het op veel punten eens te zijn: verkrachtingszaken zijn lastig te vervolgen en gevallen van ongewenste intimiteiten moeilijk te bewijzen; de zaken Thomas en Smith zijn geen goede voorbeelden omdat het om prominente mannen gaat zodat de aandacht buiten alle proporties is; en de maatschappij begrijpt nog niet helemaal de ware gevolgen van verkrachting en ongewenste intimiteiten, zodat er een neiging is de vrouwen te stigmatiseren.

Rillingen Minder overeenstemming bestaat er over de consequenties van de uitspraak in met name het proces tegen Smith. Zal dat geen schadelijke invloed hebben op vrouwen die verkracht zijn? "Ik geloof dat vrouwen de rillingen over de rug voelen lopen. De eerste tijd tenminste", aldus Sandy Duncan, manager bij een agentschap voor slachtofferhulp in Palm Beach en een van de adviseurs van de klaagster tegen Smith. "Maar", zegt ze strijdvaardig, "ik geloof ook dat mensen die betrokken zijn bij de belangen van de slachtoffers er nu nog harder aan zullen werken het publiek duidelijk te maken wat het is om een slachtoffer te zijn van verkrachting." Helen Neuborne, directrice bij NOW, een soort rechtsbijstands- en scholingsfonds, zegt dat de vrijspraak voor Smith niet tekenend is en dat je die in geen geval kunt generaliseren. "Ik wil absoluut niet dat vrouwen gaan denken dat het beter is je mond te houden", aldus Neuborne.

Oordeel Ze is het met Duncan erover eens dat de zaken Smith en Thomas bijgedragen kunnen hebben aan het publieke oordeel over seksueel geweld, ook na de vrijspraken. "Ik geloof dat sinds de Thomas-hoorzittingen veel gepraat wordt over ongewenste intimiteiten en verkrachtingen", zegt Neuborne. De vrijspraak voor Smith wordt door velen als terecht gezien, ook door sommige verstokte feministen. Ervaren advocaten zeggen dat de bewijslast moeilijk rond te krijgen was. Ook Susan Brownmiller, schrijfster van het feministische standaardwerk uit 1975 'Tegen onze wil: mannen, vrouwen en verkrachting', zegt dat er reden voor twijfel was voor de jury om Smith schuldig te verklaren. "Laten we eerlijk zijn. Zijn verhaal, dat trouwens niet erg vleiend voor hem was, was aannemelijk genoeg". Volgens Brownmiller heeft Smith zich alleen schuldig gemaakt aan "exploiterende seks".

De carabinieri van Napels hebben de strijd aangebonden met de illegale parkeerwachters, die de belangrijkste pleinen van de stad in enorme autostallingen hebben veranderd.

stellen als bewakers van geparkeerde auto's. Voor vijf gulden bezorgen zij ambtenaren en zakenlieden een parkeerplaats in het centrum, en zorgen zij bovendien dat de auto niet gestolen of vernield wordt. Hoewel zij daartoe officieel niet bevoegd zijn, en meestal op plaatsen werken waar helemaal niet geparkeerd mag worden, heeft de Napolitaanse verkeerspolitie nooit tegen hen opgetreden. Maar de laatste tijd bleken de 'bewakers' steeds vaker gebruik te maken van intimidatie en geweld ("als je niet betaalt, ram ik je auto in elkaar") om hun geld te innen. Bovendien is de parkeerwacht inmiddels terechtgekomen in de handen van de georganiseerde misdaad. Wijkhoofden van de camorra 'verpachten' pleinen en straten in ruil voor een aandeel in de winst. Onder luid protest van de illegale parkeerwachten is nu een deel van het centrum autovrij gemaakt. Ook heeft de politie auto-eigenaren opgeroepen om melding te maken van eventuele bedreigingen. Hoewel daarop tientallen telefoontjes kwamen, durfde niemand het aan om een aanklacht in te dienen. Iedereen in Napels weet immers, dat men over na paar dagen weer overgeleverd is aan de genade van de parkeerpiraten. Andere parkeerplaatsen zijn er nu eenmaal niet, hoewel de gemeente al jaren geleden driehonderd miljoen gulden beschikbaar heeft gesteld voor de bouw daarvan. En de onvoorstelbare chaos van het Napolitaanse autoverkeer zal ook niet gauw minder worden. Om de luchtverontreining, die daarvan het gevolg is, te bestrijden, heeft het gemeentebestuur onlangs beslist, dat op sommige dagen alleen auto's met een even dan wel een oneven registratienummer mogen rijden. Maar in Napels leidde die maatregel onmiddellijk tot een levendige handel in valse en gestolen nummerborden, te bevestigen op de daarvoor bestemde dag. De vraag was groot, want bijna iedereen kan zich het bedrag - 150 gulden per paar - veroorloven.

Nederland heeft iets met Indonesië. Nog steeds, ook al gingen beide landen na de overdracht van de onafhankelijkheid in 1951 ieder hun eigen weg. Sedertdien zijn er genoeg conflictpunten geweest tussen beide landen, maar meer dan een kortstondige ergernis en een fikse irritatie verwekten die toch zelden. Er zijn in de afgelopen veertig jaar voorbeelden van aan te geven. De jongste 'aanvaring' vond plaats na de schietpartij in Oost-Timor. Er werd zelfs al aangedrongen op maatregelen, met als gevolg dat een parlementaire missie niet afreist naar Jakarta. Nederland neemt ook in Indonesië een aparte plaats in. Logisch feitelijk; de sporen van drie eeuwen Nederlands bestuur laten zich niet in het tijdsbestek van een paar generaties wegwerken. Dat wordt tijdens een rondreis van enkele weken door de voormalige 'Oost' wel duidelijk.

De tropenavond heeft Sumatra volledig in bezit genomen. Het oerwoud-orkest stemt zijn instrumenten. Miljarden insecten proberen elkaar te overtreffen in volume en eigenaardigheid van geluid. Vanaf de open warande van het hotel is het witte schuim van de wild stromende rivier nog te zien. Daarachter ligt het oerwoud waar een enkele angstkreet getuigt van de permanente cirkelgang van leven en dood.

Op het terras van het piepkleine hotelletje zegt de eigenaar: "U komt uit Nederland? Ik spreek uw taal." Verrassing, want in Bohorok, een gehucht met één telefoon en enkele honderden inwoners, reken je daar niet op. De Sumatraan in zijn lijzig maar precieus gesproken Nederlands: "Ik heb het jaren geleden geleerd op school." Hij zwijgt even. Maar het is duidelijk dat er nog meer ontboezemingen zullen volgen. Hij denkt rimpelsdiep na en dreunt dan op een zangerig toontje af: Groningen, Hoogezand, Sappemeer, Oude en Nieuwe Pekela, Winschoten, Stadskanaal."Ongelooflijk! Topografische aardrijkskunde, in Nederland vrijwel onbekend tegenwoordig, borrelt in Indonesië spontaan op als een bergriviertje.

Plaats van actie is Bohorok. Een gehucht. Dertig kilometer boven het Noordsumatraanse Medan, en via een ongelooflijk slechte weg en daarom vier uur vergend bereikbaar. Het is een hele overgang na de perfect verzorgde vlucht van Singapore Airlines, maar Bohorok is alle moeite en het gemis aan comfort waard. Daar vlak bij is een rehabilitatie-centrum voor jonge orang-utans, die wordt aangeleerd hun eigen kostje in het oerwoud op te doen. Het project met de zachtaardige mensapen is een project van het Wereld Natuurfonds en prins Bernhard is een regelmatig bezoeker.

Slag bij Nieuwpoort Vanwege die apen houdt Bohorok er één hotelletje op na. Op die eerste avond vol onbekend geluid en met een ongewoon hoge temperatuur voor de nog niet geacclimatiseerde Europese reiziger legt de eigenaar van het onderkomen dat nooit ook maar één ster zal verdienen, uit: "Ik heb op een school gezeten bij broeders. Daar hebben we alles over Nederland geleerd." Over zijn eigen land is zijn wetenschap beperkter. Alles wat verder is dan een dag reizen is voor hem een onbekende wereld. Ja, hij weet dat Jakarta de hoofdstad van Indonesië is, maar hij is er nog nooit geweest. Wat hem betreft is Jakarta de hoofdstad van Mars. Maar met zijn Nederlandse kennis wil de hoteleigenaar graag pronken. Kort voor het naar de kamers gaan steekt hij aandacht trekkend zijn hand op. "1600, de slag bij Nieuwpoort", zingt hij de tropennacht in. Wie tegen wie vocht is hem onbekend, maar daarin staat hij niet alleen. Het is verbazingwekkend hoe sterk Nederland nog steeds deel uitmaakt van de gedachtenwereld van de gemiddelde Indonesiër. Vroeger in de voormalige 'Oost' werd Nederlands onderwijs gegeven net als op ieder dorpsschooltje in Brabant of Limburg. Er wordt in Indonesië vandaag de dag nog steeds Nederlands gesproken. De belangstelling om de taal te leren neemt eerder toe dan af. Maar afgezien daarvan komen in het Bahasa Indonesia toch woorden genoeg voor die wijzen op een Nederlandse kom-af. Paketpos, smeerpijp, advocat, uitlaat zijn duidelijke voorbeelden. Wat moeilijker wordt het met atret (achteruit), losmen (logement) en mebel (meubel), maar vrijwel iedere Indonesiër weet van 'goede morgen'. Zelfs werd onderweg 'houdoe' gehoord. Sarah Leleury die het Nederlandse gezelschap begeleidt is zelf een volbloed Indonesische maar spreekt vrijwel accentloos Nederlands. "Toch heb ik de taal niet op school geleerd. Ik ben kort voor de oorlog geboren, maar tijdens de bezetting werd er geen Nederlands geleerd. Mocht niet van de Japanners. Mijn oudere zuster was onderwijzeres en ik heb het van haar geleerd. Maar ik weet zelf dat het niet helemaal correct is." Hetgeen klopt, maar ze blijft begrijpelijk.

Deftige achtergrond Toch is ze trots op haar kennis van het Nederlands. "Indonesiërs zijn ook een beetje snobs. Iemand die vloeiend Engels spreekt, is hier niet bijzonder. Dat wordt grondig op school geleerd, maar goed Nederlands spreken is heel wat anders. Dan hoor je bij de elite, de upper-ten, dan heb je ook een deftige achtergrond. Het is, geloof ik, zoiets als dat in Haagse kringen veel Frans gesproken wordt. Tenminste dat wordt hier gezegd. Of het waar is weet ik niet." Feit is wel dat Nederlandse sprekende ambtenaren het in de Japanse tijd erg moeilijk hebben gehad. "Mijn vader was maar een kleine ambtenaar, maar hij heeft twee jaar in een kamp gezeten omdat hij Nederlands verstond en daarom gevaarlijk was."

Prins De Batakse prins in het Sinalkungung paleis heeft een eretitel zonder enige verdere waarde. Hij is geen snob en behoort ook niet tot de upper-ten. Hij bewoont met nog een aantal gezinnen een van de fraai bewerkte en beschilderde Batakse huizen in de omgeving van het veelgeprezen Tobameer. Zijn vader werd in 1947 vermoord door de extremisten, omdat hij van samenwerking met de Nederlanders werd verdacht, maar wordt in de omgeving nog steeds als een soort held vereerd. De prins spreekt redelijk Nederlands. "Ik heb gediend bij een Nederlandse mijnheer. Ik was zijn persoonlijke bediende", zegt de man wiens voorvaderen naar de ogen werden gezien en die zeven vrouwen konden nemen. "Maar dat is lang geleden." Hij stelt nu zijn huis tegen vergoeding open voor toeristen bij wijze van aanvulling op zijn inkomen uit de landbouw. In Bandung woont en werkt misschien een voor veel Nederlanders bekende Indonesiër. Het is de onderwijzer Udjo ("nee, geen voornaam. Alleen maar Udjo"). Hij is al eens op de Nederlandse tv geweest als leider van zijn 'angklung'-orkest. Angklungs zijn bamboe-muziekinstrumenten die, mits nauwkeurig gestemd, een toon kunnen voorbrengen door er mee te schudden. "Het instrument is al eeuwenoud. Toen ik hier in een armenwijk in Bandung terecht kwam op een school en ik muziekonderwijs wilde geven was een 'angklung' het hoogst haalbare. Het is vervolmaakt en ik ben begonnen de kinderen te leren er muziek op te maken."

Sloppenwijken Het wèrd een succes, want de kinderen uit de Bandungse sloppenwijk spelen volksliedjes uit talloze landen door simpelweg met hun bamboe-speeltje te schudden. Via een speciale truc krijgt Udjo ook de bezoekers zover dat zij meewerken aan de muzikale uitvoering. "We hebben een uitnodiging gekregen voor een toernee naar Nederland volgend jaar met Pasen. Het zou de belevenis van hun leven zijn voor de kinderen en een sensatie voor de toehoorders, want ze kunnen nog heel wat meer spelen dan volksliedjes," legt hij in vlekkeloos Nederlands uit. Udjo: "Er zijn maar twee problemen. De Indonesische regering heeft niet graag dat zulke jonge kinderen zo ver en zo lang van huis gaan en ik heb ook al gehoord dat in Nederland aan zulke jonge musici als mijn kinderen geen arbeidsvergunning wordt gegeven. Het zou heel jammer zijn, want de mensen zouden wat missen." Dat laatste klopt zeker. Veel verder weg naar het Oosten ligt Kalibaru. De zeestraat die Java scheidt van Bali is niet ver, een uurtje rijden. Kalibaru is een onoogelijk gehucht, maar het ligt wel aan de spoorlijn naar Surabaya. Er zijn wat huisjes, de onvermijdelijke pasar en plantages. Natuurlijk, het land is er vruchtbaar zoals het dat vrijwel overal in Indonesië is. Het betekent dat iedere vierkante meter van het overbevolkte eiland Java aan landbouw wordt besteed.

Goede weg Een bekende plantage is Margo Utomo, hetgeen in Hoogjavaans de 'goede weg' schijnt te betekenen. Eigenaar Moestadjab woont er al vijftig jaar, heeft naar zijn zeggen de goede weg gevonden dank zij de invloed van de Nederlanders op hem. "Ik heb hier in Oost-Java de landbouwschool gevolgd," zegt hij in voortreffelijk Nederlands. "En ik heb daarna op Nederlandse plantages gewerkt. Mijn ogen en mijn oren opengehouden en veel ervaring opgedaan. Ik kreeg het niet cadeau. Mijn vader had toen al deze boerderij. Het was de bedoeling dat ik die van hem zou overnemen. Daarom kwam ik vrijdagsavonds hier naar Kalibaru, werkte zaterdag en zondag mee met de twee knechten en maandagmorgen vroeg vertrok ik weer naar mijn baas." De Nederlandse invloeden zijn groot op Margo Utomo. Moestadjab is de trotse eigenaar van zeventig koeien die in zeer bekend ogen, en een stier. Die wordt om de twee jaar verwisseld om inteelt tegen te gaan. "Ik heb altijd veel in veeteelt gezien. Daarom moest ik Hollandse koeien hebben. Ik heb er nooit spijt van gehad. In de oorlogsjaren heb ik babies in leven kunnen houden door ze mijn melk te verstrekken."

Palmsuiker Hij verbouwt ook op zijn betrekkelijk kleine plantage (15 hectares) een uitgebreide keur aan specerijen. Koffie, witte en zwarte peper, nootmuskaat, foelie en kruidnagelen komen van eigen grond. "Cocosnoten ook, maar die zijn nog geen dubbeltje waard," zegt Moestadjab. "Daarom gebruik ik die palmen om er palmsuiker mee te oogsten." Overigens geen risicoloos beroep. Twee keer per jaar klimt een arbeider zonder beveiliging een 25 meter hoge palmboom in, verwisselt bamboe-emmers en klimt vlugger dan een aap weer naar beneden. Op de vraag of zijn mensen verzekerd zijn voor ongevallen, reageert Moestadjab verbaasd. "Neen, natuurlijk niet. Maar ze zijn heus wel voorzichtig." Moestadjab is nog nooit in Nederland geweest. Hij geeft toe moeilijk te kunnen loskomen van zijn eigen aards paradijs. "Maar toch wil ik een keer naar Nederland. Om te kijken, om ideeën op te doen. Het is toch ook een beetje van ons, zoals Indonesië nog steeds een beetje van u is."

* Een Indonesische koopman brengt met zijn kinderen papieren trompetjes aan de man.

Het aantal arbeidsongeschikten in het onderwijs is sinds 1982 met 14 procent gestegen. Eind vorig jaar telde ons land bijna 30.000 WAO'ers in het onderwijs. Dat blijkt uit een inventarisatie van het ABP, die gisteren werd gepubliceerd.

55ste levensjaar. Het merendeel werd arbeidsongeschikt vanwege psychische aandoeningen. Vooral in het speciaal onderwijs, op scholen voor algemeen vormend onderwijs (havo, mavo, vwo) en lbo-, mbo- en hbo-instellen is het aantal arbeidsongeschikten de afgelopen jaren flink toegenomen, blijkt uit de cijfers. Het ABP zegt het overzicht te gaan gebruiken bij het terugdringen van het aantal zieken en arbeidsongeschikten in het onderwijs. Het pensioenfonds is sinds kort nauw betrokken bij de invoering van bedrijfsgezondheidszorg in het onderwijs.

Er komt een nieuw experiment met een nachttrein. De Nederlandse Spoorwegen zijn bereid om in te gaan op een verzoek van de Vervoerregio Zuid-Limburg, waarin diverse vervoersbedrijven en overheden samenwerken.

In april vorig jaar zette de NS zes weken lang in het weekeinde een nachttrein in die de route Maastricht-Sittard-Heerlen-Maastricht reed. Dat gebeurde nadat de Groen Links-jongeren in Limburg zich daarvoor sterk hadden gemaakt.

Februari Volgens woordvoerder Joost Groen van het NS-district zuidoost is het de bedoeling dat zo spoedig mogelijk, waarschijnlijk zelfs al in februari, weer een proef met nachttreinen van start gaat. Het gaat om een voortgezet experiment, dat echter wel langer duurt dan de vorige keer. De Vervoerregio Zuid-Limburg studeert op dit moment met onder meer de Nederlandse Spoorwegen en de streekvervoerder VSL op de mogelijkheden en kosten.

Behoefte Vorig jaar bleek dat de behoefte aan een nachttrein in Zuid-Limburg groot is. In de zes weekeinden van het experiment met de trein maakten ongeveer 3000 reizigers gebruik van de nachttreinen. Het grote aantal reizigers ten spijt bedroeg de opbrengst een fractie van de kosten. De Nederlandse Spoorwegen legden 9000 gulden op tafel om de trein te laten rijden, de betrokken gemeenten samen 6000 gulden. De reizigers betaalden nog geen 3000 gulden, omdat het gros van hen in het bezit was van een OV-jaarkaart, waarmee gratis gereisd kan worden. Enquêtes die onder nachttrein-reizigers wezen uit dat bezitters van een OV-jaarkaart eventueel bereid zijn enkele guldens bij te betalen voor de nachttrein.

De redactie en de technisch-ontwerpers van de uitgeversmaatschappij Elektuur in Beek hebben gistermiddag het werk voor een uur neergelegd om daarmee te protesteren tegen het uitblijven van een eigen CAO. De vaktijdschriftenjournalisten vallen nu nog onder een CAO voor al het personeel van tijdschrift-uitgeverijen. Ze willen een eigen journalisten-CAO. In die CAO moet vooral een goede compensatieregeling worden afgesproken voor overwerk. Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). Ook elders in het land legden vaktijdschriftjournalisten het werk tijdelijk neer. De NVJ sluit nieuwe acties, ook bij Elektuur in Beek, niet uit.

De Franse Spoorwegen hebben vlak voor Kerstmis de prijzen voor de Lourdestreinen onaangekondigd met elf procent verhoogd. Aanvankelijk wilden de Fransen het tarief zelfs met 23 procent verhogen. De actie van de spoorwegen heeft de grote bedevaartorganisaties verontrust. Directeur Jean Janssen van de Limburgse Lourdesbedevaart: "Het is geen stijl de prijzen zo laat te verhogen. In oktober meldden de Fransen een verhoging van drie procent. Wij hebben toen de prijzen voor dit jaar met een tientje verhoogd." De Limburgse en de Nationale Bedevaart hebben besloten de extra kosten dit jaar niet door te berekenen. Volgend jaar worden de prijzen naar schatting met zo'n 40 gulden verhoogd.

De Duitse hotelketen Dorint GmbH uit Mönchengladbach wil een hotel bouwen in Maastricht. Dorint had plannen om in Aken een hotel met 340 bedden te vestigen, maar na protesten van bewoners wil de keten uitwijken naar Maastricht. De keuze voor Maastricht is gebaseerd op de faciliteiten in de Limburgse hoofstad en de doelgroep van de hotelketen. Zakenmensen en dagjestoeristen vormen de belangrijkste klantengroep van Dorint. De aanwezigheid van het MECC noemt Dorint een aantrekkelijke factor. Ook de ligging van Maastricht Airport en Thermae 2000 in Valkenburg maken voor het bedrijf een vestiging in de Limburgse Euregio interessant. De bouw van een nieuw hotel in Aken noemt Dorint minder aantrekkelijk, omdat de stad overvol is. "Het hotellandschap in Aken is de laatste jaren reusachtig veranderd"` zegt bedrijfsleider Hans Mücke van Dorint in de Aachener Volkszeitung. "Bovendien kan ik de ontwikkeling van de stad momenteel niet bepaald dynamisch noemen." "Aken is uit, leve Maastricht !" schrijft de krant. Vooral de Akense Grünen keerden zich radicaal tegen de vestiging van Dorint, omdat die een enorme verkeerstoename tot gevolg zou hebben. In Maastricht is de hotelaccommodatie de laatste tijd fors uitgebreid. Voor de Eurotop bouwde het Golden Tulip Barbizon-hotel er honderd kamers bij. Hotel Maastricht plant een uitbreiding op het Céramique-terrein. De gemeente Maastricht kon gisteren nog geen reactie geven op de plannen van Dorint en de plaats waar het hotel gebouwd kan worden. Een recent onderzoek wees uit dat Maastricht behoefte heeft aan goedkopere hotels.

Het kuuroord Thermae 2000 in Valkenburg heeft vorig jaar 900 bezoekers per dag getrokken. Daarmee blijft de belangstelling voor het thermaalbad groeien. In het eerste jaar van zijn bestaan, drie jaar geleden, trok Thermae 700 bezoekers per dag, in 1990 800.

uit de rest van Nederland, België en Duitsland. De omzet van Thermae bedroeg volgens directeur Verschuur vorig jaar "tegen de vijftien miljoen gulden". Verschuur is met dit resultaat "absoluut niet ontevreden". "Toen we begonnen was er veel kritiek op ons initiatief. Dat hebben we in drie jaar tijd weten te weerleggen. Maar we zijn er nog lang niet."

Kuurverblijf De voorbereidingen voor de bouw van een nieuw kuurhotel bij Thermae zijn inmiddels afgerond. Binnenkort kan begonnen worden met het "echte metselwerk" voor het hotel, dat zestig kamers gaat bevatten. Het nieuwe complex kost bijna 21 miljoen gulden. Verschuur praat liever over een kuurverblijf dan over een hotel. "De kamers zullen helemaal afgestemd zijn op kuurgasten. We richten ons niet op zakenmensen", aldus Verschuur. Behalve luxe uitgevoerde kamers krijgt het verblijf speciale behandelruimtes en een open verbinding met de thermaalbaden. "Gasten kunnen zo in hun badjas naar het zwembad lopen." Het kuurverblijf wordt 'weggewerkt' in de heuvels. De kamers krijgen allemaal een terras en en een tuin. Privacy en rust staan volgens Verschuur voorop. Het nieuwe kuurverblijf moet in het voorjaar van 1993 zijn deuren openen. Een overnachting gaat ongeveer 250 gulden kosten.

De Groningse uitgeverij Wolters-Noordhoff heeft een reeks klachten gekregen over het ontbreken van Venray en andere Noordlimburgse plaatsen in de onlangs verschenen wereldatlas. Volgens J. Russchen` de verantwoordelijke cartograaf` is Venray tijdens de laatste technische handeling vóór het ter perse gaan "weggevallen". "Het is gewoon een ongelukje." Deze uitleg wordt gestaafd door het feit dat Venray wél in het register is opgenomen. Venray op de kaart. Er kwamen ook brieven binnen over het niet vermelden van andere Noordlimburgse plaatsen. Een woordvoerder van de gemeente Venray noemt de vergissing "stom". "Maar wat kunnen wij er aan doen? Ik ga er vanuit dat het een foutje is dat de uitgeverij zal herstellen"` aldus de zegsman. Behalve Venray ontbreken onder meer ook Blitterswijck` Evertsoord` Geijsteren` Heibloem` Melderslo` Swolgen` Vortum-Mullem en Well in de wereldatlas. Opmerkelijk detail: de Venrayse buurtschap Overbroek` die uit drie huizen bestaat, staat wél op de kaart. Volgens de atlas is de A73 tussen Boxmeer en Venray ook al aangelegd.

De Europese erkenning van Slovenië zal weinig problemen opleveren, maar dat ligt anders bij de Joegoslavische republieken Bosnië-Hercegovina, Kroatië en Macedonië. Dat is de conclusie van een EG-rapport dat dit weekeinde wordt vrijgegeven.

De Europese Gemeenschap besloot vorige maand dat de lidstaten de Joegoslavische republieken vanaf volgende week woensdag kunnen erkennen. Een commissie onder leiding van de Fransman Badinter werd om een rapport verzocht. Daarin staat dat er in het geval van Kroatië grote moeilijkheden zijn te verwachten bij de bescherming van de rechten van minderheden. De EG wil alleen tot erkenning van de republieken overgaan als de mensenrechten worden gegarandeerd.

Duitsland De bevindingen van de commissie Badinter zijn voor Duitsland geen aanleiding om de erkenning van Slovenië en Kroatië uit te stellen, zei minister van Buitenlandse Zaken Genscher gisteren in Brussel. Ook Italië en België zullen ten minste Slovenië en Kroatië erkennen. Groot-Brittannië en Frankrijk lijken voorzichtiger te willen zijn met erkenning. Met het referendum dit weekeinde over autonomie voor de Albanese bevolking in de republiek Macedonië dreigt een nieuwe crisis in Joegoslavië. De regering in de Macedonische hoofdstad Skopje heeft de volksraadpleging gisteren "ongrondwettelijk" genoemd.

Schending Intussen leken de vooruitzichten op vrede in Kroatië kleiner te worden door de eerste ernstige schending gisteren van het precies een week oude bestand. Volgens de Kroatische radio schond het federale leger het bestand toen het tientallen granaten afschoot op Kroatische milities nabij Gospic, 200 kilometer ten zuiden van Zagreb.

Staatssecretaris Simons (Volksgezondheid) heeft gisteren de aanval geopend op de particuliere ziektekostenverzekeraars. In een felle brief aan de verzekeraars schrijft Simons dat de premies met minstens 15 procent omlaag moeten en liefst met 20 tot 30 procent. Volgens Simons zal de publieke opinie er uiteindelijk voor zorgen dat de verzekeraars "eieren voor hun geld zullen kiezen". Vooral de druk van consumentenorganisaties èn de politiek zullen daarvoor zorgen, verwacht de staatssecretaris. Een Kamermeerderheid lijkt Simons' lobby al te steunen. Het PvdA-Kamerlid Van Otterloo bepleit versnelde invoering van de acceptatieplicht. Die houdt in dat verzekeraars verplicht zijn om nieuwe verzekerden te accepteren. "Hierdoor kan de consument zich bij de goedkoopste verzekeraar aanmelden", aldus de partijgenoot van Simons. Ook CDA'er Lansink denkt er zo over. Meevallers De staatssecretaris van Volksgezondheid ageert vooral tegen de klaagzang van de organisatie van verzekeraars (KLOZ) over de "explosieve stijging" van de kosten van de gezondheidszorg. Hij wijst erop dat niet alleen naar 1991 en 1992 moet worden gekeken, maar ook naar voorgaande jaren. "Over voorgaande jaren hebben de verzekeraars meevallers gehad", vindt Simons. Simons gelooft ook niet dat de kosten in 1992 "onbeheerst zullen stijgen", zoals het KLOZ beweert. Omdat de maatschappijen steeds meer invloed krijgen op het handelen van ziekenhuizen, artsen en apothekers, zijn ze immers zelf medeverantwoordelijk voor de kostenontwikkeling. Simons vindt het een zwaktebod om telkens naar de overheid als boosdoener te wijzen. Toonzetting Volgens directeur Hehne van het KLOZ blijft zijn organisatie verlaging van premies afwijzen. "Ik betreur het dat de staatssecretaris voorafgaand aan een zakelijk debat de toonzetting zo in het emotionele trekt", aldus Hehne. "Teruggrijpen op mogelijk positieve effecten in het verleden is onjuist omdat door de concurrentie tussen de bedrijven de premies zo laag mogelijk blijven." Volgende week donderdag praten Simons en het KLOZ over de problemen. Premier Lubbers zei gisteren na afloop van het kabinetsberaad dat de komende dagen de feiten maar eens goed op tafel moeten komen te liggen. Gestegen Het Centraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg (COTG) maakte gisteren bekend dat de kosten van de ziekenhuizen in 1990 met 1 procent gedaald en in 1991 met 17 procent gestegen zijn. De particuliere verzekeraars hebben hun weigering om de premies te verlagen steeds vooral gemotiveerd met de stijgende ziekenhuiskosten.

Zo nu en dan durft een moedige en fitte pelgrim het aan: een voettocht naar Santiago de Compostella in Spanje om de Heilige Jacobus te eren. Maar de meeste gelovigen zijn op ander transport aangewezen dan de eigen voetzolen. De trein bijvoorbeeld. Vele duizenden pelgrims reizen jaarlijks met de trein naar Lourdes in Zuid-Frankrijk om Maria genezing af te smeken. Maar ook tussen de rails wordt de beleving van het geloof er niet gemakkelijker op. De Fransen hebben de prijs voor de treinreizen naar Lourdes met elf procent verhoogd. Aanvankelijk wilden ze zelfs een stijging van 23 procent. Alleen een wonder kan de prijsstijging nog ongedaan maken.

Premier Shamir heeft op de derde dag van de Golfoorlog Israëlische jachtbommenwerpers die op weg waren naar Irak teruggeroepen, zo heeft de Israëlische krant Yedioth Aharonot gisteren gemeld.

De Israëlische toestellen moesten bij zonsopgang twee raketlanceerinrichtingen in het westen van Irak bombarderen nadat Iraakse Scud-raketten waren neergekomen in de steden Haifa en Tel Aviv, aldus de krant. Irak begon op 18 januari met Scud-aanvallen op Israël. De Israëlische aanval werd op het laatste moment tegengehouden door Shamir na een telefoontje van de Amerikaanse president Bush.

Euthanasie wordt in Limburg nauwelijks door artsen aangemeld. Slechts een op de negen huisartsen in Limburg die euthanasie pleegt, heeft dat na de laatste keer doorgegeven. De overigen gaven gewoon een verklaring af van een natuurlijke dood. Dat blijkt uit een onderzoek door de vakgroep Huisartsengeneeskunde van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Voor het onderzoek zijn enkele honderden artsen in Nederland geënquêteerd. Het percentage in Limburg ligt ver onder het landelijk gemiddelde. Landelijk geeft een op de vier artsen na euthanasie aan de lijkschouwer of de politie door dat hij dat gedaan heeft. Driekwart van de artsen meldt de euthanasie dus niet. Volgens geneeskundig inspecteur G. van der Wal die het onderzoek deze week meldt in het artsentijdschrift Medisch Contact, lagen niet alleen de cijfers in Limburg zo laag. Ook in Friesland, Gelderland, Noord-Brabant en Zeeland zaten ze ver onder het gemiddelde.

Rompslomp De meeste artsen die euthanasie of hulp bij zelfdoding niet melden, gaven als reden op dat ze zichzelf de rompslomp van een justitieel onderzoek wilden besparen, 59 procent wilde dat de nabestaanden besparen. Bij bijna 60 procent speelde ook de opvatting een rol dat euthanasie een zaak is tussen arts en patiënt waar justitie zich buiten moet houden. Angst voor vervolging en veroordeling noemde 30 procent van de artsen als een belangrijke reden.

Volgens geneeskundig inspecteur G. van der Wal mag uit de cijfers niet geconcludeerd worden dat de huisartsen, die hun laatste euthanasiegeval niet meldden, dat nooit doen.

Volgens hem is tussen de 15 en 40 procent van alle gevallen van euthanasie in de jaren 1989 en 1990 gemeld. In de overige gevallen gaven de artsen een verklaring van natuurlijke dood af.

Stijging Het percentage wel gemelde gevallen vertoont overigens de laatste jaren een stijging. Dat blijkt ook uit de jaarverslagen van het openbaar ministerie. Van der Wal denkt dat het percentage nog verder omhoog is gegaan nadat begin 1991 een nieuwe meldingsprocedure van kracht is geworden.

Drempelverlagend De regionale verschillen kunnen volgens hem wellicht worden verklaard door het beleid van het openbaar ministerie ter plaatse. Als voorbeeld noemt hij het hoge percentage in Alkmaar, waar de hoofdofficier van justitie al in 1985 "drempelverlagende" afspraken heeft gemaakt met artsen en instellingen in zijn arrondissement.

Verbaasd Voorzitter M. Klaassen van de Limburgse Huisartsenvereniging toont zich verbaasd over de massale aarzeling van zijn collega's om euthanasie te melden. "Natuurlijk levert het melden van euthanasie wat extra drukte op.

Er komt nog een tweede arts in huis en de officier van justitie wordt ingelicht. Maar wij hebben met de officieren van justitie in Maastricht en Roermond en ook met de meeste lijkschouwers, dat zijn meestal artsen van de DGD, goede afspraken. Zij doen hun werk met grote terughoudendheid."

Wel kan Klaassen zich voorstellen dat de familie liever niet heeft dat bekend wordt dat er sprake is van euthanasie. "Dat zou voor de arts een reden kunnen zijn om de euthanasie niet te melden", veronderstelt hij.

Oud-burgemeester mr. W. baron Michiels van Kessenich van Maastricht is in de nacht van donderdag op vrijdag in een verzorgingstehuis in Bilthoven overleden. Hij werd 89 jaar.

De baron werd geboren in de Duitse deelstaat Saksen. Hij studeerde rechten. Op 27-jarige leeftijd trouwde Michiels van Kessenich in Den Bosch. Toen hij in 1933 benoemd werd tot burgemeester van de gemeente Beek, verhuisde hij naar Limburg. Vier jaar later werd hij burgemeester van Maastricht.Op 1 november 1967 ging hij met pensioen.

Burgemeester Michiels van Kessenich trad vanwege de Duitse bezetting af in augustus 1941. In september 1944 werd hij weer burgemeester van Maastricht. Na de oorlog werd de burgemeester betrokken bij een gijzelaarsaffaire, die zich in zijn burgemeesterstijd in Maastricht had afgespeeld. Michiels van Kessenich werd ervan beschuldigd op 10 mei 1940 in opdracht van de Duitse bezetter tien Maastrichtenaren te hebben aangewezen als gijzelaar. De tien zouden worden neergeschoten als zich in Maastricht, tijdens de machtsoverdracht aan de Duitsers, ongeregeldheden zouden voordoen. Gevolgen In het laatste deel van prof. De Jongs serie 'De geschiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' wordt deze affaire beschreven, plus de gevolgen die dat voor de Maastrichtse burgemeester had. Hij liep een benoeming als minister van Binnenlandse Zaken in 1945 mis, omdat de regering het te riskant vond hem onder die omstandigheden op een ministerspost te hebben, die juist verantwoordelijk was voor de zuiveringen na de oorlog. Kinderen Baron Michiels van Kessenich woonde na zijn pensionering in 1967 onder meer in Lanaken, Brussel en het Zwitserse Verbier. Zijn vrouw overleed in 1970.In 1971 trouwde hij opnieuw met een Belgische vrouw. Hij kreeg twaalf kinderen. Een van zijn zoons was burgemeester van Margraten. Tijdens zijn leven werd Michiels van Kessenich verschillende keren onderscheiden en gehuldigd. Zo was hij ereburger van Aken en in 1968 kreeg hij de eremedaille van Maastricht. Verder was hij onder meer geheim kamerheer met kap en degen van de paus, ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en officier in de Orde van Oranje Nassau. Ook verwierf hij bekendheid als ere-voorzitter van Sobrietas, de vereniging die zich tegen (overmatig) drankgebruik verzet.

Begrafenis Mr. W. baron Michiels van Kessenich wordt dinsdag begrafen in Maastricht. Om 14.00 uur is er een begrafenismis in de Onze Lieve Vrouwebasiliek die wordt opgeluisterd door de Koninklijke zangvereniging Mastreechter Staar.

Architect Piet A.M. Mertens uit Hoensbroek heeft gisteren in Heerlen de eerste eikehouten estafettestok gekregen van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA). Mertens krijgt die onderscheiding "omdat hij het hardst gelopen heeft voor de bevordering van de bouwkunst in deze regio".

Burgemeester Piet van Zeil van Heerlen reikte de trofee uit, tijdens de nieuwjaarsborrel van de BNA Zuid-Limburg in Galerie Signe. Daar werden ook twee tentoonstellingen over werk van Limburgse architecten geopend. En het startsein werd gegeven voor een architectuurroute door Limburg langs werken van architecten van elders die in Limburg bouwden. Ir. P.A.M. Mertens heeft niet alleen als architect faam verworven, maar ook als directeur van de Bouwkunstacademie Maastricht in zijn gevecht deze academie voor Limburg te behouden. De estafettstok zal elk jaar worden doorgegeven aan iemand die, naar het oordeel van de drager van de stok, het meest heeft gedaan voor de bouwkunst in Zuid-Limburg.

Niet alleen in de randstad, maar ook in Limburg wordt de traditie van Koppermaandag in ere hersteld. Van oudsher was de maandag na Driekoningen - Koppermaandag - het feest van de ambachtsgezellen en -leerlingen, met name van drukkers en binders. Zij bezorgden huis aan huis nieuwjaarwensen (kopperprenten) waarvoor zij kopergeld ontvingen. Dat werd gebruikt om gezamelijk te kunnen kopperen, oftewel fuiven. Uit de kopperprenten ontstonden de kalenderbladen. Handboekbinder Bert Weijermars in Eys houdt op Koppermaandag van 16.00 tot 21.00 uur open huis. Frans Meijers geeft in de binderij een demonstratie van het marmeren van papier. Marmerpapier werd vroeger vaker dan nu in boeken - bijvoorbeeld als schutblad - gebruikt. Bij een dronk op het nieuwe jaar laat Bert Weijermars zien hoe hij boeken inbindt, maar ook hoe amateurs bij hem kunnen leren hun eigen boeken in te binden.

die tot en met 23 februari 1992 te zien is in het Maastrichtse Bonnefantenmuseum. Twaalf geleerden bogen zich over de vraag welke voorstellingen de mensen zich in de loop der tijden gemaakt hebben van hemel, aarde, wolken en sterren. Hoe men daarover dacht en denkt, laat het museum zien in een enorme verzameling van schilderijen, foto's, oude kaarten, tapijten en zelfs tuinen. De kunstredactie besteedt twaalf zaterdagen aandacht aan de tentoonstelling. Twaalf geleerden, twaalf afdelingen, twaalf afleveringen. Dit is deel 7.

Het Letterkundig Centrum Limburg (LCL) De Candelaer wil professioneler gaan werken en met zijn activiteiten meer mensen bereiken. Daartoe is het LCL met de Stichting Kunst en Cultuur Limburg (KCL), de vroegere Culturele Raad, een samenwerking aangegaan.

centrum hoopt zich mettertijd in Maastricht te kunnen vestigen. Daardoor zouden de literaire evenementen een grotere uitstraling en meer aantrekkingskracht krijgen dan nu het geval is.

Zelfonderzoek De provincie Limburg was bereid het centrum meer subsidie te geven (f 30.000 per jaar) wanneer het, "na zelfonderzoek", aan een reeks voorwaarden wilde voldoen. Er moest een samenwerkingscontract worden afgesloten met het Letterkundig Museum en Documentatiecentrum in Den Haag, hetgeen tevens tot een programma van activiteiten moest leiden. Ook zou het centrum "georganiseerde literaire verbanden en groeperingen" in Limburg in kaart moeten brengen en voor de dag moeten komen met een inventarisatie van de literatoren voor wie het centrum zich inzet. Bovendien moest het bestuur meer vakkundigheid binnen de gelederen halen. De beoogde samenwerking met het Letterkundig Museum en Documentatiecentrum (LMD) is niet gelukt, laat staan dat een gezamenlijk programma uit de bus kwam. Het LMD is namelijk niet gelukkig met regionale letterkundige centra die zich bijvoorbeeld over literaire nalatenschappen ontfermen, die anders in Den Haag zouden terechtkomen.

Vrijwilligers Het centrum is volgens oprichter en voormalig voorzitter Paul Haimon niet de evenknie van het museum in Den Haag. Het LCL draait met hulp van vrijwilligers. De subsidie van de provincie gaat op aan activiteiten als lezingen, literaire forums, tentoonstellingen en presentaties. Voor museale en educatieve onderdelen blijft even weinig over als voor onderzoek en marktverkenning. Voorzitter Jan van Alphen en bestuurslid Rosalie Sprooten van het LCL hebben goede verwachtingen van de samenwerking met de aan de Hoogbrugstraat gevestigde stichting Kunst en Cultuur Limburg, die kunstzinnige en culturele activiteiten dient te bevorderen. Het Letterkundig Centrum Limburg zoekt daar vooral administratieve en organisatorische hulp, maar bepaalt zelf de inhoud van zijn programma's. Jan van Alphen: "Er is duidelijk de intentie tot samenwerking."

Valkenburg De gemeente Valkenburg heeft vanaf de stichting van het centrum in de jaren zeventig voor gratis huisvestiging, verwarming en verlichting gezorgd. Deze gemeente heeft volgens de bestuurders onschatbaar veel voor het centrum gedaan toen de provincie Limburg de huur van het centrum niet betaalde. Gesprekken met oud-directeur Harry G. M. Prick van het Letterkundig Museum en met hoogleraar Wiel Kusters leverden niet de door de provincie gewenste versterking van het bestuur op. Het centrum kreeg van beide heren nuttige adviezen, maar ook de verzekering dat met zó weinig geld een professioneel opgezet centrum een illusie is.

Afscheid Morgen neemt het LCL - in Maastricht - afscheid van zijn stichter en ere-voorzitter Paul Haimon. Voorzitter Van Alphen: "Hij was de stuwende kracht van het centrum. Met minimale middelen en bij een constant gebrek aan vakkrachten heeft hij ongelooflijk veel werk verzet. Zijn vele, goede contacten leverden een imposante reeks literaire evenementen op. Toen hij ziek werd, stagneerde het werk. We nemen ook afscheid van Tine Ruyters. Zij heeft jarenlang het centrum gesteund, onder meer door voor sponsors te zorgen." Het LCL zou graag verhuizen naar het monumentale pand aan de Boschstraat in Maastricht, dat gereserveerd was voor de niet naar Maastricht gekomen Europese Stichting voor de Poëzie. Maar het centrum zou er ook vrede mee hebben wanneer het in een door Wiel Kusters (adviseur van de provincie) gesuggereerd 'Huis voor de literatuur' onderdak gegund wordt.

Platenmaatschappij Masters Music opent half februari op het industrieterrein Heide in Roermond een cd-fabriek met een capaciteit van zeven miljoen compact discs per jaar. Het nieuwe bedrijf, waar zes miljoen gulden in is geïnvesteerd, gaat werk bieden aan twaalf personen. "Straks worden dat minstens vijfentwintig arbeidsplaatsen. In de aanloopperiode persen we vijf miljoen cd's. We starten met twee machines waarmee we de produktie op zeven miljoen cd's willen brengen. Daar komen waarschijnlijk binnen niet al te lange tijd nog eens twee machines bij, zodat verdubbeling van de produktie mogelijk is", zegt directeur Emiel Kamzol.

Studio In maart wordt in Roermond begonnen met de bouw van een geluidsstudio, zodat Masters Music het maken van plaatopnamen niet meer hoeft uit te besteden. Masters Music, qua grootte (na Arcade en CNR) de derde onafhankelijke platenmaatschappij in Nederland, heeft momenteel jaarlijks een wereldwijde omzet van ruim vijf miljoen cd's, met de Verenigde Staten en Japan als de grootste afnemers. De maatschappij brengt niet alleen muziek uit op de vijf eigen labels (Cloud, Masters, Cleo, Happy Bird, Antelope en Down Town), maar vertegenwoordigt ook gerenommeerde labels uit Amerika (o.a. Pablo en Fantasy, de grootste jazzcatalogus ter wereld) en Canada (Attic).

Omzet Platenmaatschappij Masters Music, die al ruim twintig jaar bestaat en destijds in Hilversum van start ging, vestigde haar hoofdkantoor (met magazijnen en een studio waar analoge geluidsbanden digitaal worden omgezet) in 1986 op het industrieterrein Heide. Het bedrijf begon met 9 medewerkers. Het biedt inmiddels werk aan 36 mensen. Sinds opening van de Roermondse vestiging steeg de jaaromzet van 18 naar 40 miljoen gulden. In 1991 werden vanuit Roermond grote sterren gecontracteerd als Shirley Bassey en Rita Coolidge.

Provinciale Staten plaatsen vraagtekens bij de noodzaak om bovenop de hoeveelheid zand en grind die tot het jaar 2010 in Limburg gewonnen mag worden een extra marge van vijftien procent toe te staan. Dat bleek gisteren in de commissies ruimtelijke ordening en milieu en verkeer en waterstaat, tijdens de behandeling van het provinciaal ontgrondingsplan. De meeste fracties in Provinciale Staten vinden het onverstandig vooraf rekening te houden met een extra behoefte aan grind en zand. "Wij plaatsen vraagtekens bij de noodzaak van zo'n extra marge en vragen ons af of dit niet botst met het voorgestane zuinig en doelmatig gebruik van deze grondstoffen", liet PvdA-woordvoerster M. Verstraelen weten. Rem Ook andere fracties hebben er moeite mee. "Wanneer grondstoffen krap zijn, neemt de behoefte aan alternatieve stoffen toe. Dat gebeurt niet als het aanbod voldoende blijft", vond D66-fractievoorzitter H. Kusters. De fracties vinden bovendien dat er een rem moet komen op de export van zand en grind naar de provincies Noord-Brabant en Gelderland en met name naar het buitenland. Die rem komt er volgens deputé J. Tindemans (ontgrondingen en milieu) zeker, maar dat verandert niets aan de noodzaak rekening te houden met een reservecapaciteit. "We hebben 1987 als maatjaar genomen. Dat was een gemiddeld jaar. In de jaren daarna is de behoefte aan zand en grind groter geworden. De groei is sinds 1987 veel sterker geweest dan de vijftien procent waar wij van uitgingen", aldus Tindemans. Hij is wel met de commissies van mening dat de industrie gestimuleerd moet worden om meer alternatieve grondstoffen te gebruiken.

Océ Van der Grinten (kopieerapparatuur` printers) in Venlo heeft in 1991 een recordwinst geboekt van 101 miljoen gulden. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat de winst van het ruim 12.000 werknemers tellende concern boven de honderd miljoen uitkomt. De nettojaarwinst` in 1990 nog 85`7 miljoen` nam toe met achttien procent. De omzet steeg met 11 procent naar 2`6 miljard gulden. In 1990 groeide de omzet met negen procent; de winstgroei was toen met anderhalf procent minimaal. Het bedrijf verklaart de goede resultaten door de goede verkoop van de jongste generatie kopieerapparaten. Vooral de nieuwe types kantoorkopieerapparaten en printers liggen goed in de markt. Océ gaat ervan uit dat bij een zich niet wijzigende wereldeconomie de winst in 1992 verder zal stijgen.

De winst van Rockwool Benelux Holding BV (onder andere isolatiematerialen) in Roermond is in 1991 met f 8 miljoen gedaald van f 36 naar f 28 miljoen. Voor 1992 voorziet algemeen directeur drs. A. Kuijs een verdere daling. Hij verwacht dat de winst dit jaar op f 23 miljoen zal uitkomen. De omzet van Rockwool steeg vorig jaar met 6% van f 424 naar f 448 miljoen. bedrijf 1.534 personeelsleden tegenover 1.494 vorig jaar. Nu heeft Rockwool 1.500 mensen in dienst. De isolatiemarkt groeit niet meer. Rockwool moet het nu hebben van nieuwe producten, zoals de kweekmatten voor tuinders en akoestische plafondtegels. Het grootste probleem voor Rockwool is het stijgen van de totale kosten en het gelijk blijven van de verkoopprijzen.

Met het onderwijs aan de Rijksuniversiteit Limburg gaat het de goede kant op, maar het onderzoek dreigt in de knel te komen. Dat zei rector-magnificus prof. mr. Job Cohen gisteren in zijn diesrede ter gelegenheid van de zestiende verjaardag van de Rijksuniversiteit Limburg. Met het toenemen van het aantal studenten heeft de RL de laatste jaren meer geld gekregen voor onderwijs. "Maar helaas voor de RL is de financiering van onderzoek en onderwijs niet gekoppeld. Op termijn is dat een gevaarlijke situatie, omdat daardoor de verhouding tussen onderwijs en onderzoek scheef komt te liggen."

Belasting Cohen vreest dat steeds meer medewerkers hun onderwijstaken als een last gaan zien, waardoor er werkelijk problemen ontstaan, "onder meer omdat het ons in vergelijking tot andere universiteiten op achterstand zet". Overigens is het volgens Cohen zo ver nog lang niet, omdat de kwaliteit van het onderzoek buiten kijf staat. Datzelfde geldt volgens de rector voor het onderwijs, dat in Maastricht op een unieke, 'probleemgestuurde' leest geschoeid is. "Op dat gebied hebben we uitzonderlijke prestaties gezien, waarvan sommige extra beloond zijn." De visitatiecommissies hebben dat onderwijs, hoewel er duidelijk ook kritiek was, over het algemeen goed beoordeeld, zei de rector in zijn rede. Maar ook wat betreft het onderwijs zijn er kanttekeningen: "Wij moeten erkennen dat niet alle elementen, zoals die ooit bedacht en goed bevonden zijn voor de medische faculteit, ook naar behoren functioneren in alle andere faculteiten. Daarvoor oplossingen te vinden is één van de uitdagingen voor de komende jaren."

Uitbouw Een andere uitdaging ziet Cohen in de verdere uitbouw van de Maastrichtse universiteit. Nieuwe studierichtingen, zoals Kennistechnologie (samen met het Universitair Centrum in Hasselt/Diepenbeek) en bedrijfskunde moeten de positie van de RL binnen Nederland en de Euregio zeker stellen. De internationalisering blijft een van de speerpunten. Samenwerking met universiteiten in de Euregio, het koppelen van de bibliotheken en de instelling van de Jacquers Delors-leerstoel voor Euregionale studies: het zijn volgens rector Cohen allemaal tekenen die wijzen op succes op dat front. "Kennis van talen is daarbij van vitaal belang. Wij zullen daar onze kracht moeten zoeken en gebruik maken van onze internationale kennis. Op die manier kunnen we onze ligging op het snijpunt van drie talen en vier culturen zo goed mogelijk uitbuiten."

De handelsrechtbank van Tongeren heeft gisteren het bedrijf Pieter Stockmans Products (PSP) uit Genk failliet verklaard.

Het piepjonge bedrijf, dat zijn naam ontleende aan een bekende Genkse porseleinontwerper en -kunstenaar, had 35 mensen in dienst. PSP was nauwelijks een jaar bezig met de produktie van duurdere porseleinprodukten. De onderneming was gehuisvest in een splinternieuwe fabriek. Het is het tweede opzienbarende faillissement in Belgisch-Limburg in korte tijd. Eind december werd het net geopende recreatiecentrum Het Warredal bij Maaseik failliet verklaard.

Op de dag dat de Rijksuniversiteit Limburg gisteren haar zestiende verjaardag vierde was Job Cohen precies een jaar rector-magnificus. Aanleiding om in zijn diesrede de balans op te maken. Cohens conclusie: met het onderwijs gaat het, op wat kleine oneffenheden na, uitstekend. Het onderzoek dat in Maastricht plaatsvindt is kwalitatief eveneens bijzonder sterk, maar dreigt kwantitatief wat ondergesneeuwd te raken. Cohen wijt dat aan gebrek aan geld uit Den Haag. Dankzij de groeiende studentenaantallen krijgt de universiteit van het ministerie steeds meer geld voor onderwijs. Maar voor onderzoek gaat die optelsom niet op, waardoor de verhouding tussen de twee hoofdpijlers van de academische wereld (onderwijs en onderzoek) in Maastricht scheef komt te liggen. Dat is betreurenswaardig en kan zelfs op den duur een reëel gevaar opleveren voor de naam van de Rijksuniversiteit Limburg in de wetenschappelijke wereld. Dat gaf Cohen gisteren zelf al aan. Hij vertelde er in zijn preek voor eigen parochie niet bij dat die dreiging een rechtstreeks gevolg is van het Maastrichtse onderwijssysteem.

Kleinschalig Door te kiezen voor een kleinschalig systeem legt de RL automatisch een grote onderwijsbelasting op al haar medewerkers. Al die kleine onderwijsgroepen moeten nu eenmaal een tutor hebben, ook al kan soms in plaats van een zogenaamde 'inhoudsdeskundige' een student-assistent inspringen. Er staan niet veel wetenschappelijk medewerkers te trappelen voor een werkweek die voor het merendeel bestaat uit het begeleiden van studenten die elk jaar met dezelfde vragen en problemen zitten. De ware wetenschap wordt volgens de meesten namelijk niet achter de lessenaar bedreven, maar in het laboratorium, in de bibliotheek, kortom in de praktijk. Binnen enkele faculteiten is er bovendien al op gewezen dat het systeem organisatorisch al nauwelijks meer haalbaar is.

Discussie Het Maastrichtse onderwijsstelsel is uniek in Nederland, het trekt nog steeds veel studenten en heeft met name in de medische faculteit zijn sporen inmiddels verdiend. Aan de andere kant is de laatste tijd ook duidelijk geworden dat niet alle elementen in zo'n stelsel ook automatisch goed functioneren in alle andere faculteiten. De universiteit is zich daarvan bewust en begon het afgelopen jaar terecht met een brede discussie over de toekomst van het probleemgestuurde onderwijs. Zo'n discussie kost tijd en energie. Zoveel zelfs dat de aandacht voor het onderzoek andermaal ondergesneeuwd dreigt te raken. Nu al zijn er zorgen om de hoeveelheid onderzoek aan de RL, maar op den duur kan dit zelfs leiden tot problemen met de kwaliteit. Het is daarom goed dat rector Cohen gisteren even de aandacht richtte op deze pijler van de Maastrichtse wetenschap. Het zou echter nog beter zijn geweest als hij daarbij niet alleen de beschuldigende vinger op Den Haag had gericht, maar ook - met de hand in eigen boezem - het verband met het probleemgestuurde onderwijs had genoemd.

Teken Binnen de discussie rond het probleemgestuurde onderwijs is al eens de vraag opgeworpen of er niet wat erg veel wordt gevraagd van de Maastrichtse medewerkers. Maar telkens stond het belang van het onderwijs voorop (hoe houden we het betaalbaar, hoe houden we de tutoren gemotiveerd?); het onderzoek kwam slechts zijdelings ter sprake. Voor de komende jaren is dat niet voldoende. Het feit dat de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen deze week slechts één Maastrichts onderzoeksproject goedkeurde kan een teken aan de wand zijn. Om de medewerkers te blijven motiveren en ook die tweede pijler van de universiteit overeind te houden is het daarom de hoogste tijd voor een hernieuwde aandacht voor het wetenschappelijk onderzoek.

* In de St.-Janskerk in Maastricht overhandigde rector Job Cohen van de Rijksuniversiteit Limburg de Britse wetenschapper dr. John Hardy gisteren de Peter Debije-prijs. Aan de prijs is een bedrag van 20.000 gulden verbonden. Hardy krijgt de prijs voor het onderzoek dat hij deed naar de oorzaak van de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. In zijn dankwoord benadrukte Hardy de ethische problemen rond de ziekte van Alzheimer. "Iedereen zegt dat hij liever sterft dan Alzheimer te krijgen, maar als het zover is proberen wij de patiënten toch in leven te houden." Ook vijf studenten van de RL kregen gisteren een prijs van de Stichting Wetenschapsbeoefening RL. G. van der Heijden, H. Ceha, en E. de Grood ontvingen ieder een bedrag van duizend gulden. D. Bergmans en A. Korten moesten dat bedrag samen delen.

De medische wereld kan niet meer uit de voeten met ethici die met volledig achterhaalde begrippen discussies op dat gebied dwarsbomen. "Misschien moeten we medisch-ethici een tijdlang naar een rustig eiland verbannen, waar ze hun eigen traditie eens kritisch kunnen bezien." Hoogleraar in de Wijsbegeerte Gerard de Vries zei dat gisteren in zijn diesrede Medische technologie en morele twijfel. Volgens De Vries "valt het niet te verdedigen dat wij de medische wereld afschepen met een ontoereikende medische ethiek uit een inmiddels versteende traditie". Journalisten Volgens De Vries wordt het tijd voor "pottenkijkers" die wat flexibeler tegen de zaak aankijken: journalisten, schrijvers, filmers, antropologen en epidemiologen. "Medische ethiek is een te belangrijk onderwerp om aan de keurige ethici waarmee de geneeskunde nu te maken heeft over te laten." De Vries illustreerde zijn betoog met de twijfels die bestaan rond de intensieve zorg voor pas- en vroeggeboren baby's. Bij elke beslissing op dat terrein komen ethische vragen om de hoek kijken. Hoe moeten besluiten over het al dan niet behandelen van zwaar gehandicapte kinderen worden genomen? Moet de nieuwste apparatuur worden aangeschaft die het mogelijk zal maken kinderen met een nòg lager geboortegewicht in leven te houden? Wanneer moet een behandeling worden stopgezet?

Eeuwenoud De hoogleraar in de wijsbegeerte vraagt zich af wie eigenlijk die vragen mag beantwoorden: de ouders, een arts, de Raad voor de Kinderbescherming of misschien zelfs de officier van justitie. Iemand zal het moeten doen, omdat de patiënten in kwestie nog niet beschikken over een eigen verstand en vrije wil. Van de ethici "met hun eeuwenoud en statisch begrippenkader" verwacht De Vries in elk geval geen oplossingen meer. Artsen kunnen niet uit de voeten met de ethische notities van filosofen en theologen. "Als het op regelgeving aankomt, reageert de ethicus als Ford die iedere kleur auto kon leveren, als die maar zwart was." Daarom zou het volgens De Vries beter zijn de discussie rond medische ethiek voortaan over te laten aan mensen met een flexibelere houding en een sterkere wortel in de huidige samenleving.

Het ministerie van VROM houdt vast aan het exportverbod van chemisch afval naar het buitenland. Dit bleek vrijdag bij de Raad van State, die de bezwaren van het bedrijf Eldim uit het Noordlimburgse Lomm behandelde tegen een beslissing van Alders om de export van 230 ton galvanisch afvalzuur naar België tegen te houden. Het bedrijf wil een kwart van zijn totale hoeveelheid afvalzuur exporteren naar België omdat de verwerking ervan daar de helft goedkoper is dan in Nederland en omdat het in eigen land niet verwerkt zou kunnen worden. Volgens het ministerie moet het afval in Nederland worden verwerkt, wanneer er voldoende capaciteit is. Dat is volgens het ministerie van VROM het geval. Staatsraad Van Wolferen doet volgende week dinsdag uitspraak.

Radio La Paloma, Fantasy, Atlantis, Grensland, Maasvallei of Radio Continu. Namen voor Belgische radiostations aan de Nederlandse grens. Officieel zijn het omroepen, bedoeld om in eigen land een klein gebied te bereiken. In de praktijk zijn nogal wat vrije Belgische zenders op Nederland gericht. Dat laatste blijkt vooral uit de aard van de reclame, die grotendeels van de Nederlandse middenstand afkomstig is. ze legaal. Dat de vrije zenders niet bedoeld zijn om in Nederland uit te zenden en vaak een veel groter bereik hebben dan de wet bedoeld heeft, doet daaraan niets af. En dat de reclamespotjes niet alleen Nederlandse waren en winkels aanprijzen, maar zelfs vaak in Nederland worden gemaakt, is niet te bewijzen. Sinds de affaire rond de Luxemburgse omroep RTL4 is er formeel geen sprake meer van 'piraterij'. In die affaire besliste het Commissariaat voor de Media in 1989 dat buitenlandse zenders die zich op Nederland richten, niet kunnen worden tegengehouden. Hilversum kwam in opstand en spoedde zich aan de hand van de NOS naar de Raad van State, maar ook die concludeerde najaar 1989 dat de Europese wetgeving niet toestaat dat grensoverschrijdende televisie van de Nederlandse kabel wordt geweerd. Gevolgen Deze uitspraak had ook gevolgen voor de radio. Radio 10 en Sky Radio maakten met succes aanspraak op toegang tot de kabel. En zo kunnen ook de Belgische zenders frank en vrij over de grens uitzenden. Deze ontwikkelingen brachten de Raad voor de Journalistiek er onlangs toe om het dagblad De Stem in Breda op de vingers te tikken. De krant had Radio Continu geen piraat mogen noemen, want het station maakt zich niet schuldig aan illegale activiteiten. "Voorzover de term 'piraat' voor radio-uitzendingen met reclameboodschappen vanuit het buitenland gericht op Nederland in het verleden terecht kon worden gebruikt is dat achterhaald door nieuwe ontwikkelingen", oordeelde de Raad voor de Journalistiek verwijzend naar de RTL4-zaak.

Gangbaar De verdediging van de krant dat piraat "een gangbare journalistieke aanduiding is", maakte geen indruk. En dat geldt ook voor het verweer van De Stem "dat de in België op zichzelf geoorloofde uitzendingen volgens de Nederlandse regels niet vanuit Nederland kunnen plaatsvinden. Radio Continu gedraagt zich aldus naar Nederlandse begrippen als een piraat". Die redenering wijst de Raad voor de Journalistiek af. De Nederlandse mediawet reikt niet verder dan de Nederlandse omroepen en kan alleen hen voorschrijven hoeveel reclame ze bijvoorbeeld mogen uitzenden. Een woordvoerster van het Commissariaat voor de Media erkent dat dit voor de Nederlandse media wellicht een onbevredigende situatie is, maar wijst erop dat de Nederlandse wetgeving nou eenmaal niet tot in België strekt. En bij het ministerie van Cultuur reageert een woordvoerster: "Dit speelt op landelijk niveau natuurlijk ook en daar is de pijn groter." Ze doelt op de reclamegelden die RTL4, dat onbelemmerd reclame mag uitzenden, afsnoept van de STER.

Leren leven Omroepen en kranten zullen met de vrije concurrentie in Europa moeten leren leven. De wetswijziging die lokale en regionale omroepen toestaat reclamespotjes uit te zenden, helpt al een beetje. Naar goed Nederlands gebruik is daarvoor een regeling gemaakt: de radiostations moeten met de uitgevers van kranten in het gebied samenwerken. Dat betekent in de praktijk dat ze samen een reclamemaatschappij oprichten voor de verwerving van advertenties. De opbrengst is in de eerste plaats bestemd voor de financiering van de programmakosten van de omroep en vervolgens mogen uitgevers en omroepen ook nog wat verdienen.

Extra taak Een typisch Nederlandse oplossing: de krantenuitgevers mogen meedoen en hoeven dus niet te klagen over concurrentie uit de ether. In Noord-Brabant, Noord-Holland en Friesland zijn de regionale omroepen vorige maand met het uitzenden van reclame begonnen. De advertentiewervers in Brabant hebben een extra taak meegekregen: de klanten van de Belgische vrije zenders naar de eigen omroep lokken.

bedrijfsvoering hoeft zich geen zorgen te maken over de toekomst. Zeker niet als hij inspeelt op de wensen van zijn klanten. Want de consument hecht grote waarde aan betrouwbaarheid en deskundigheid. Het onderwerp lage premies scoort het laagste. Dat vertelde dr. H. Scheffer, directeur van de Nederlandse Vereniging van Makelaars in Assurantiën en Assurantie-adviseurs (NVA), in Valkenburg tijdens de jaarvergadering van de Limburgse Assurantieclub Zuid. Met veel inspanning, kwaliteit en ondernemerschap kan volgens hem elke tussenpersoon het hoofd boven water houden. Voorbij De tijd dat een tussenpersoon in zijn eentje of met hulp van een kracht een assurantiekantoor runt, is echter voorbij. Kleine kantoren kunnen zich volgens Scheffer beter aansluiten bij een grotere organisatie of hun portefeuille bij een ander kantoor onderbrengen. Een bezetting van zes tot acht personen is voor een assurantiekantoor noordzakelijk om te kunnen leven. Hij gaf de mensen, die hierover nog niet hebben nagedacht, de raad zich te beraden over de toekomst van hun bedrijf. "De tussenpersoon, die over vijf of tien jaar nog wil bestaan, zal zich moeten voorbereiden. De dienstverlening aan cliënten zal verbeterd moeten worden, onder meer door automatisering." Aandacht Tussenpersonen zullen naar de mening van Scheffer steeds meer aandacht moeten besteden aan de particuliere markt. Hij noemde de enorme concentratie van financiële diensten en producten in de bank- en verzekeringswereld. De rust van het vak is verdwenen en menigeen vraagt zich af hoe hij op koers kan blijven. "De vraag is: luisteren de bedrijven nog wel naar hun klanten? De consumenten hebben niet om de marktconcentratie gevraagd. Het is de vraag of zij er wel voordeel van hebben. De grootste aanbieders zijn vaak de duurste", aldus Scheffer. Hij noemde de concentratie niet marktgericht en dus niet concurrerend voor de tussenpersonen. Ziektekosten De nieuwe wet Brede Herwaardering is, aldus Scheffer, voor de assuradeurs geen bedreiging. Die wet biedt hen voldoende kansen mits ze zich voldoende kennis hierover eigen maken. "Geen gemakkelijke taak, maar wel een uitdaging", zo hield Scheffer de LAC-leden voor. Ook kaartte hij de maatschappelijke onrust over het plan Simons voor de ziektekostenverzekering aan. Door het niet verlagen van de premies zien de mensen dat ze voor hun ziektekosten veel meer moeten gaan betalen. Dat Simons de schuld hiervan op het bordje van de verzekeraars legt, noemde Scheffer onterecht. Hij zei dat de NVA er in december al voor gewaarschuwd heeft dat de verzekers de zwarte piet zouden krijgen.

Bloedarm is de als een consecratie van het kwaad bedoelde voorstelling van Het Zuidelijk Toneel onder regie van Dora van der Groen zeker niet. Maar ook niet warmbloedig. Thyestes, de door Hugo Claus 'hertaalde' tragedie van Seneca, in soms praalzieke bewoordingen, vertelt het verhaal van twee door banden des bloeds met elkaar verbonden bloedbroeders: Atreus en Thyestes, kleinzonen van Tantalus, wiens huis vervloekt is. Er is geen ontkomen aan het geweld in het mythische drama dat Thyestes wil zijn, en waarin bloedoffers worden gevraagd, die prompt worden gebracht. Opgediend zelfs, want Atreus laat de kinderen van Thyestes panklaar maken, als feestmaal voor zijn teruggekeerde broer die zijn bloedjes van kinderen gretig naar binnen werkt, een kannibaal die zich van geen kwaad bewust is. Beiden waren rivalen in het gevecht om de troon van Argos. Atreus besteeg de troon en, zo wil het verhaal, Thyestes verleidde de vrouw van Atreus en verwekte bij haar drie kinderen. Dit moet voor Atreus te veel zijn geweest, hij zette zijn broer het land uit. Zoiets komt in de beste families voor, maar buitensporig wordt het pas als Atreus zijn besluit herroept en de banneling - met kroost - het land weer in mag. De vrede lijkt getekend, maar wij weten beter. Atreus, een man met twee zielen in zijn borst, raakt buiten zinnen van angst en besluit zijn broer psychisch dood te maken. Een man als Honecker deed dat met de hulp van door de Stasi opgeleide artsen, Atreus - primitiever geschoold - gaat bij zijn overspannen brein te rade en bedenkt - woorden zijn ontoereikend - een duivels plan. Een tragedie als Thyestes verdient een sobere benadering. Dora van der Groen wil dat de mensen in de schouwburg gegrepen worden. Alles goed en wel, maar moet het zo bombastisch, zo Vlaams folkloristisch uitbundig, gruwel of ik schiet. Louis Paul Boon wilde de mensen een 'geweten schoppen'. Maar dit is geen schoppen meer, dit is oogverblindend theater dat ons met horror en bloed om de oren slaat, en het kwaad in de povere esthetiek van moderne theatermiddelen laat invriezen, het gemoed amper meer beroerend, zozeer is dat moegebeukt, afgestompt. Er is veel werk gemaakt van de aankleding in deze voorstelling, met soms geraffineerd eenvoudige middelen. Boven het toneel hangt een uit allerlei afgedankt materiaal samengestelde ramskop. Het bizarre werkstuk, symbool van macht en eigenwaan, doet denken aan de machines (beelden) van Jean Tinguely, machines die zichzelf onder het produceren van veel rook, vlammen en lawaai vernietigden. Is dat misschien de les, dat veel mensen aan zelfvernietiging lijden? Hoe het zij, de liefde-haat-verhouding tussen Atreus en Thyestes duurt voort. De voorstelling eindigt met een omhelzing, die alleen maar dodelijk kan zijn en toch geen wurggreep is.

Tien opsporingsambtenaren van de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) in Den Haag hebben onlangs met succes de cursusvals-geldspecialist aan het Grafisch Lyceum in Eindhoven (GLE) afgerond. De cursisten leerden tijdens de cursus falsificaties herkennen en de apparatuur waarop vals geld wordt gemaakt kennen. overheidsinstellingen ook belangstelling hebben. Intussen liggen er aanvragen van de Marechaussee, de Rijksdienst voor het Wegverkeer en de ministeries van Justitie, Verkeer en Waterstaat en Binnenlandse Zaken. Volgens de adjunct-directeur van het lyceum, J. Korten uit Stramproy, vangen echte valsemunters bot in Eindhoven. "Onze cursus vals-geldspecialist is en blijft bestemd voor opsporingsbeambten en andere overheidsdienaren. Tenslotte hebben wij de cursus speciaal voor hen ontwikkeld. Hooguit zijn we bereid om deze cursus ook te verzorgen voor justitiële instanties uit het buitenland. Maar eerst moeten we onze nieuwe cursus nog evalueren. Dat er een vervolg komt staat vrijwel vast, want de belangstelling is groot."

De CRI heeft die kennis nodig omdat ze op haar vijf nieuwe steunpunten vals geldspecialisten wil stationeren. Dat de cursus aan het Eindhovens lyceum werd ontwikkeld is geen toeval. De CRI klopte anderhalf jaar geleden bij het lyceum aan naar aanleiding van het boek Kleurtransformatie van docent Jos Schuurmans. Korten: "Bij de CRI liepen al mensen rond die verstand hebben van grafische technieken. Op dat terrein heeft de CRI ook in het buitenland een naam op te houden. Maar bij ons vermoedde ze de nodige know-how om een gespecialiseerde cursus op te zetten."

Aanvankelijk vroeg de CRI discreet om een cursus valsgeldspecialist. "Zo'n curus hadden wij uiteraard niet voorhanden", vertelt Korten. "Wij hebben geadviseerd eerst onze normale cursus reprotechnieken te volgen en daarna te praten over de ontwikkeling van een op hun wensen toegespitste cursus. Daar is tenslotte de spoedcursus valsgeldspecialist uitgerold."

De conferentie die de ministers van Buitenlandse Zaken van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) gisteren in Moskou hebben gehouden stond in het teken van het conflict tussen Oekraïne en Rusland over de Zwarte-Zeevloot. Volgens bronnen rond de conferentie, die zich achter gesloten deuren afspeelt, zou er daardoor nauwelijks tijd zijn geweest om te praten over de eigenlijke agendapunten: de financiële positie van de vroegere Sovjetunie in het buitenland en de opbouw van nieuwe onderlinge politieke en economische relaties. Gevaarlijk Het conflict tussen Rusland en Oekraïne liep eerder deze week hoog op, toen de Oekraïnse president Kravtsjoek de Zwarte-Zeevloot van het voormalige Sovjet-leger opeiste voor zijn republiek. Zijn Russische tegenhanger Jeltsin stelde dat hij dat nooit zal toestaan. Gisteren lieten beide partijen blijken te willen overleggen. Oekraïne lijkt een steeds groter punt te maken van de kernwapens, als inzet in de onderhandelingen met Rusland. Het weekblad The European meldde gisteren dat de Oekraïne de afspraak niet nakomt om de tactische kernwapens van de republiek naar Rusland over te brengen. De Oekraïne zegt het transport van de granaten en korte-afstandsraketten over de weg te gevaarlijk te vinden. Opschorten Rusland wil de rentebetaling over zijn buitenlandse schuld bij buitenlandse banken en regeringen opschorten, zo heeft de president van de Russische centrale bank, Georgy Matyuchin, gisteren verklaard. Een verzoek daartoe wil Rusland volgende week indienen bij de stuurgroep van westerse banken in Frankfurt. Matyuchin denkt aan een uitstel van enkele maanden.

Enkele dagen na het neerslaan van een gewapende opstand in Tchad heeft de regering dertien leiders van de oppositie laten arresteren. Tijdens razzia's op tegenstanders van het bewind zijn drie van hen om het leven gekomen. Vier personen raakten gewond. Een woordvoerder van de regering van president Idriss Deby zei gisteren in N'Djamena dat de autoriteiten over bewijzen beschikken dat de arrestanten de opstandelingen hadden gesteund en voorbereidingen hadden getroffen voor de inname van de hoofdstad.

Bij bombardementen door Israëlische vliegtuigen in het zuiden van Libanon zijn gisteren zeker twaalf Palestijnse guerrillastrijders gedood.

De toestellen bombardeerden bases van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina-Algemeen Commando, een organisatie van Ahmed Jibril die zich verzet tegen het beleid van de PLO. Het bombardement had plaats op het moment dat de Arabische delegaties in Washington aankomen voor een nieuwe ronde in het overleg met Israël over vrede in het Midden-Oosten. Israëlische vliegtuigen hebben vorig jaar meer dan twintig aanvallen uitgevoerd op Palestijnse doelen in Zuid-Libanon en daarbij 35 mensen gedood. De laatste aanval dateerde van 17 december, toen bases van Jibrils Volksfront in de oostelijke Beka'a-vallei het doelwit vormden.

De op 27 december op beschuldiging van belastingfraude gearresteerde Italiaanse financier Giancarlo Parretti is gisteren op last van een rechtbank vrijgelaten uit voorarrest. Het persbureau ANSA meldde dat Parretti is vrijgelaten zonder dat hem beperkingen zijn opgelegd.

Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) heeft zich verantwoordelijk gesteld voor de bom die gisteren voor het ministerie van Defensie in Londen, op enkele honderden meters van de ambtswoning van de Britse premier John Major, ontplofte. De bom explodeerde even na negen uur gistermorgen in een straat in het regeringscentrum Whitehall, een half uur nadat een onbekende man het kantoor van een Amerikaanse televisiemaatschappij in Londen had gewaarschuwd voor de aanslag. De ontploffing veroorzaakte schade aan auto's en gebouwen, maar er vielen geen gewonden. In een verklaring aan de media in Dublin stelde het IRA, dat de Britse heerschappij in Noord-Ierland bestrijdt, dat terwijl Major en zijn kabinet vergaderden "een van onze actieve dienstonderdelen op minder dan 300 meter in Whitehall" opereerde om de aandacht op de Ierse kwestie gevestigd te houden. De organisatie kondigde aan dat het soortgelijke aanslagen zal blijven plegen als er geen eind komt aan de "Britse inmenging" in Ierse zaken. Een verontwaardigde premier John Major constateerde dat de aanslag "uiterst contra-produktief" was en op geen enkele wijze het Britse voornemen beïnvloedt om door onderhandelingen een oplossing te vinden voor de problemen in Noord-Ierland.

De intrige is verstikkend. De vraag prangend. Welke skiër maakte op 28 december op de pistes van Baqueira-Beret in de Spaanse Pyreneeën een ongelukkige val` waarbij hij koning Juan Carlos onderuit gleed en de monarch een ernstige knieblessure bezorgde? Het houdt de hele Spaanse pers bezig. 'De spookskiër' wordt hij al genoemd. Het moet een jongen zijn van tussen de vijftien en twintig jaar die die dag in het betreffende ski-station verbleef, een oord waar de Spaanse koninklijke familie jaarlijks een weekje aan wintersport doet. Onherkenbaar` want ook de koning skiet in een felkleurig pak` met grote sneeuwbril en een modieuze muts op het hoofd. Ten gevolge van het ongeluk moest de koning` die net twee dagen in Baqueira-Beret verbleef` zijn vakantie afbreken. In een ziekenhuis in Madrid werd een pin in zijn gekwetste knie aangebracht en Juan Carlos moest Oudejaarsnacht in de kliniek doorbrengen. Zijn revalidatie zal minimaal zes weken kosten. Eén ding is duidelijk. De ongelukkige skiër heeft zijn staatshoofd in eerste instantie niet kunnen herkennen` vanwege de uniforme vermomming van alle wintersporters. Maar over wat er direct na het ongeval is gebeurd` bestaan al vraagtekens. Versie één: de vallende skiër vroeg de koning of hij zich had bezeerd en toen deze antwoordde` dat er niets aan de hand was vervolgde hij zijn dalende weg` nog altijd zonder te weten dat hij een echte koning had geblesseerd. Versie twee: de veroorzaker van het ongeval werd ingerekend door de immer aanwezige lijfwachten van de monarch en moest zijn identiteit bekend maken. Daarna werden hij en zijn familie verzocht de grootst mogelijke discretie te betrachten. Welke versie ook de ware is` de gevolgen waren verstrekkend. Overal in het land zochten wintersporters via de krant de publiciteit om te vertellen dat zij die dag in Baqueira-Beret waren geweest en een grote` stevige kerel - de koning dus - omver hadden gegleden. Maar die beroemdheden-in-spe rekenden niet op de gevolgen. Tientallen radiostations en kranten hingen direct aan de telefoon en om die belegering door de nieuwsjagers te staken` trokken zij hun verklaring maar in. Anderen kregen buiten hun schuld om tientallen primeur-jagers op hun nek. Zo zei de zestienjarige jongen Pablo tegen zijn schoolkameraadjes dat hij op de koning was gebotst. En binnen een dag wisten alle regionale en nationale televisiestations het` werden leraren en leerlingen op het schoolplein geïnterviewd` werd het ouderlijk huis van Pablo belegerd` werden zijn ouders en de blaffende herdershond voor de deur gek van alle aandacht en dook Pablo onder. Het mysterie is voorlopig nog niet opgelost.

De verkoop van huizen is vorig jaar fors aangetrokken. In 1991 werden 6000 bestaande huizen méér verkocht dan in 1990, een stijging van 12,5 procent. De gemiddelde prijs van een woning nam met 3,5 procent toe tot f 180.400. Dat heeft de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) gisteren bekendgemaakt. Een half jaar geleden constateerde de NVM al dat de woningverkoop, na een aanvankelijk inzinking als gevolg van de Golfcrisis, fors was aangetrokken. Over de eerste helft van 1991 werden zeventien procent meer woningen verkocht dan in de vergelijkbare periode van 1990. De afgelopen zes maanden liep de stijging wat terug. De verkoop over de tweede helft van vorig jaar lag echter altijd nog acht procent boven die in de laatste helft van 1990. Stabiel Volgens voorzitter B. van Groeningen van de NVM zal de woningmarkt de komende jaren stabiel blijven. Dat betekent dat de prijzen van koophuizen jaarlijks met 3,5 tot vijf procent blijven toenemen. Een belangrijke voorwaarde is volgens hem dat er genoeg nieuwbouwwoningen in de juiste prijsklassen gebouwd worden, zodat er voldoende mogelijkheden blijven voor doorstroming in de woningmarkt. Dure koophuizen - met een verkoopwaarde van 250.000 tot 400.000 gulden - zijn de afgelopen jaren voldoende gebouwd, aldus Van Groeningen. Aan huizen van 200.000 tot 250.000 gulden is echter een gebrek. Verschillen De woningmarkt toont nog steeds zeer grote regionale verschillen. Zo liggen de prijzen in Utrecht en omgeving, waar het tekort aan woningen het grootst is, veertien procent boven het landelijk gemiddelde, en in de noordelijke provincies 27 procent eronder. In tegenstelling tot wat verwacht zou mogen worden, vormt de hoge hypotheekrente van dit moment (tegen de tien procent) geen merkbare rem op de verkoop van huizen. Volgens Van Groenigen is die rente ook niet de doorslaggevende factor. "Het vertrouwen van de consument in de economie is veel belangrijker", meent hij. Kantoren De NVM becijferde ook dat de kantorenmarkt in Nederland vorig jaar met 200.000 vierkante meter is teruggelopen tot 1,15 miljoen vierkante meter. Het gemiddeld huurprijsniveau van kantoorpanden daalde met zes procent tot 200 gulden per vierkante meter. Van Groenigen verwacht voor dit jaar een verdere terugval.

De Franse president Mitterrand heeft zich gisteren voor het eerst bereid getoond de Franse kernwapens onder Europees bevel te stellen. "Is een gemeenschappelijk Europees kernwapenbeleid mogelijk? Dat wordt binnenkort de belangrijkste vraag bij het ontwikkelen van een gemeenschappelijke defensie", zei Mitterrand op de eerste dag van een tweedaagse Franse conferentie over de Europese Gemeenschap. Denkbaar Jacques Delors, de voorzitter van Europese Commissie en volgens opiniepeilingen de meest populaire Franse politicus, zei dat het denkbaar is dat de Franse kernwapens in de toekomst, als de politieke unie van de EG goed van de grond is gekomen, onder een Europees bevel komen. Frankrijk heeft zich op het gebied van defensie altijd zeer onafhankelijk getoond en is geen lid van de NAVO. Het land heeft de EG ertoe aangezet om naast de NAVO een Europese defensiestructuur op te zetten. Frankrijk en Groot-Brittannië zijn de enige EG-lidstaten die over eigen kernwapens beschikken.

Het particuliere Japanse televisiestation NHK heeft van het bureau van de Japanse premier Miyazawa een reprimande gekregen voor het uitzenden van de beelden van de Amerikaanse president die tijdens een banket in Tokyo onwel werd. Dat meldde het Japanse persbureau Kyodo gisteren. Het televisiestation heeft zich volgens een woordvoerder van Miyazawa niet gehouden aan een mondelinge afspraak dat het alleen de toespraken van Bush en Miyazawa zou uitzenden. De woordvoerder noemde het uitzenden van de beelden "onbeleefd". Een kopstuk uit de Japanse onderwereld heeft de Amerikaanse president George Bush geadviseerd mee te helpen een nieuwe wet tegen afpersingspraktijken in Japan te blokkeren. Zo zou Bush de animo bij de Japanse mafia vergroten om Amerikaanse auto's te kopen. "Als de yakuza (de Japanse onderwereld) geen Amerikaanse auto's meer aanschaft, is je reis voor niets geweest", stelde de voormalige mafiabaas Tadao Nawa in een brief aan Bush, die gisteren door het Japanse dagblad Tokyo Shimbun werd gepubliceerd. "Zeventig procent van de mensen die Amerikaanse auto's kopen is lid van de yakuza", aldus Nawa. Uit een in opdracht van de New York Times en het tv-station CBS gehouden opiniepeiling blijkt dat tweederde van de Amerikanen en bijna de helft van de Republikeinen onder hen niet tevreden is met het economisch beleid van Bush. De algehele presentatie van Bush als president kan de goedkeuring wegdragen van 48 procent van de ondervraagden, terwijl 39 procent die afkeurt. De cijfers betekenen een verdere achteruitgang in de waardering van Bush. In november keurde 51 procent zijn algehele presentatie goed, terwijl 25 procent zich kon vinden in zijn economisch beleid.

De Amerikaanse president is tijdens een galadiner in Japan onwel geworden. Die mare, opflitsend op de beeldschermen van alle financiële markten in de wereld, maakte een verkoopgolfje los op de aandelenbeurzen en maakte de dollar korte tijd een halve cent goedkoper. Op het ogenblik dat Bush in Tokio weer overeind krabbelde, waren ook de beleggers over de eerste schrik heen. En tegen de tijd dat de handelaren op Wall Street de slaap uit de ogen hadden gewreven, was alles weer als vanouds.

Maag Hoe belangrijk is de maag van de Amerikaanse president voor de wereldeconomie? Waarom zou een aandeel op de Amsterdamse effectenbeurs in waarde moeten dalen als George Bush van zijn stoel valt? Natuurlijk zijn er nuchtere verklaringen te bedenken voor zulke reacties. Bijvoorbeeld: de zwakke Amerikaanse economie kan alleen herstellen als er weer vertrouwen komt en het vooruitzicht van vice-president Dan Quale aan de knoppen doet daaraan blijkbaar geen goed. Toch blijft het telkens verbazen hoe zeer emoties de miljardenhandel in effecten en valuta's beïnvloeden. Ook koele kikkers kunnen daar niet omheen en moeten de nerveuze oprispingen van anderen terdege incalculeren.

Laagterecords De conditie van Bush en die van de dollar lijken elkaar de laatste tijd niet veel te ontlopen. De munt is de afgelopen maanden dicht bij naoorlogse laagterecords gekomen. De misselijkheid van de president drukte de dollar deze week bijna onder de f 1,70. Donderdag kreeg de munt plotseling de wind in de zeilen, met een stijging van bijna zes cent. Maar het is best mogelijk dat dezer dagen een verdere verlaging van de officiële rentetarieven die koerswinst opnieuw doet verdampen.

Lede ogen Let wel: zes jaar geleden, in 1985, moest nog ruimschoots f 3,70 voor een dollar worden neergeteld. Veel Nederlandse ondernemers zien die ontwikkeling met lede ogen aan. Een lage dollar is veelal slecht voor de zaken. Dat geldt nog het meest voor de uitvoer naar de Verenigde Staten en andere gebieden waar de dollar als internationaal betaalmiddel wordt gebruikt. Ongeveer 4,5 procent van onze uitvoer (f 10,6 miljard in 1990) gaat naar Noord-Amerika en nog eens bijna 3 procent (f 6,8 miljard) naar 'dollarlanden' in het Verre Oosten. Daarnaast verhoogt een lage dollar de Amerikaanse concurrentiekracht op de (Europese) thuismarkt.

Weerslag De dollarkoers heeft zo ook zijn directe weerslag op de koersverwachtingen voor de Nederlandse beursfondsen. Beleggingsexperts van ABN AMRO rekenen dezer dagen voor dat een tien procent lagere dollarkoers de winstgroei van 75 onderzochte Nederlandse beursfondsen met vier procent beperkt. Eind vorig jaar taxeeerde de bank nog een gemiddelde toename van de winst van 15 procent, uitgaande van een gemiddelde dollarkoers van f 2,00 in 1992. De bankeconomen dachten toen nog dat de dollar aan het einde van dit jaar tot f 2,20 zou oplopen.

Verband Inmiddels is die prognose bijgesteld naar een jaargemiddelde van f 1,85 en een stand op het jaareinde van f 2,05. Een andere deskundige, dr. J.G. Post, heeft in zijn jaarlijkse 'Beleggingsvisie' zitten rekenen aan het verband tussen de dollarkoers en de CBS-koersindex van de Amsterdamse beurs. Als de dollar een dubbeltje duurder wordt, stijgt die index met een punt, is zijn bevinding. Hij houdt wat de dollar betreft veiligheidshalve een bandbreedte aan van f 1,67 tot f 2,05. Daaronder en daarboven zullen, meent Post, de centrale banken wel tussenbeide komen.

Pokerspel Intussen speelt zich achter de politieke schermen een pokerspel af met de rente. De verklaringen van Bush en zijn Japanse collega Miyazawa over een stimulerende economische politiek zijn overduidelijk bestemd voor Duitse oren. Het straffe rentebeleid van de Bundesbank komt niet in de Amerikaanse kraam, hunkerend naar internationale impulsen, te pas. Hoewel een Duitse renteverlaging wat druk van de ketel zou kunnen halen (bijvoorbeeld ook in de GATT-onderhandelingen), is het niet waarschijnlijk dat de monetaire bazen in Frankfurt al op korte termijn is te vermurwen. De Bundesbank laat zich voornamelijk leiden door binnenlandse ontwikkelingen (de hoge looneisen, om maar iets te noemen) en daar zal het Amerikaans-Japanse onderonsje niet veel aan kunnen veranderen.

Ruim twintig jaar na de vorming van Akzo - door de fusie van Algemene Kunstzijde Unie en Koninklijke Zout-Organon in 1969 - wordt de federatie van ondernemingen die het chemieconcern altijd is gebleven` omgesmeed tot een echte eenheid.

tussen de veertig middelgrote ondernemingen die samen een multinational vormen met een omzet van ruim f 17 miljard (1990). De bestuurslaag die daar nu nog tussen zit (de divisie-directies met hun staven) wordt grotendeels weggesneden. Akzo sluit zich daarmee aan bij een lange rij van ondernemingen die proberen de bureaucratie te beperken en de slagvaardigheid te vergroten. In tal van varianten zijn ondernemingen als DSM` DAF en Philips met hetzelfde bezig. Maar bezuinigen staat bij Akzo niet voorop` wel de kwaliteit van het bestuur.

Logische reeks De reorganisatie van de concerntop ligt in een logische reeks van ingrepen` die in 1987 is begonnen met een kostbaar 'Corporate Identity'-programma. Hoewel de buitenwacht daarvan niet veel meer zag dan een nieuw logo was dat het begin van een proces dat zowel de samenhang in de baaierd van Akzo-ondernemingen moest versterken als die bedrijfseenheden ('business units') beweeglijker en gevoeliger voor hun markten te maken. Het management van die eenheden kreeg meer verantwoordelijkheid en bewegingsvrijheid toebedeeld. Het hoeft niet te verbazen dat het nieuwe slag ondernemers dat Akzo daarvoor uitkoos de bemoeienis van de divisiedirecties en de daar aan opgehangen staf niet altijd op prijs stelde. De volgende stap moest dus zijn dat de divisielaag grotendeels wordt weggehaald.

Top De top van de overblijvende vier divisies (na de samenvoeging van de beide chemiedivisies) neemt` met medeneming van een kleine staf` zijn intrek in het Akzo-hoofdkantoor in Arnhem. Die groepsvoorzitters blijven lid van de Raad van Bestuur verantwoordelijk voor de business units die zij als divisiedirecteuren al onder zich hadden. Twee leden van de concerntop` Loudon en de voormalige VNO-voorzitter C. van Lede` behouden hun algemene taken. Loudon (55) heeft al laten merken dat hij het spannend genoeg vindt om nog een tijd door te gaan` maar hij zal waarschijnlijk eerder gaan dan het statutair bepaalde jaar 1998.

Chemiedivisie Loudon had in zijn nieuwjaarsrede nog een paar andere nieuwtjes. De divisies Zout- en Basischemie (6300 werknemers) en Chemie (7700 werknemers)` met een gezamenlijke omzet van f 5`7 miljard (1990) worden dit jaar samengevoegd. Nu de business units de boventoon voeren` kan die operatie de beide groepen versterken` denkt Akzo. Tegelijk is sprake van een (hernieuwde) bezinning op kernactiviteiten` ook al zo'n bezigheid waarmee elke zichzelf respecterende manager de laatste jaren zijn stille uurtjes vult. Een vluchtige blik op de resultaten per divisie maakt al duidelijk waar zich de bedrijven bevinden die op de wip zitten. In elk geval niet in de Pharma divisie` die met een omzet van f 2`25 miljard (januari/september 1991) en een bedrijfsresultaat van f 378 miljoen in diezelfde periode de kip met de gouden eieren is voor het concern. De Pharma-bedrijven (zoals Organon in Oss) behoren tot de groepen die 20 procent of meer rendement op het geïnvesteerde vermogen opleveren. Ongeveer 45 procent van de omzet voldoet aan die eis. Volgens een Akzo-woordvoerder gaat het bij de lopende schifting van kern- en niet-kernbedrijven om kleinere eenheden die over alle divisies (behalve Pharma) verspreid zijn. Van de totale omzet van bijna twee miljard gulden die Akzo op die manier afstoot` is al ongeveer de helft verdwenen. Het belangrijkste bedrijf waarvan het concern vorig jaar afscheid nam` is de Spaanse vezelfabriek La Seda.

Vezelsector Akzo was tien jaar geleden nog zeer gevoelig voor de voortdurend op en neer gaande activiteiten in de vezelsector. In 1980 was nog meer dan eenvijfde van de omzet uit deze sector afkomstig. Inmiddels is die bijdrage tot 9 procent afgenomen. Akzo bezweert dat de produktie van de extra kwetsbare textielvezels (in Nederland bijvoorbeeld de tapijtgarens in Emmen) niet wordt gestaakt. Wel is het de bedoeling de personeelskosten verder terug te dringen` van 40 procent van de omzet naar 35 procent. Onderdeel van die operatie zijn eerder aangekondigde reorganisaties in Nederland en Duitsland waarbij in totaal ongeveer duizend arbeidsplaatsen sneuvelen. Hoewel de vezeldivisie in het derde kwartaal van 1991 als enige een negatief bedrijfsresultaat boekte (f 13 miljoen` omzet f 914 miljoen)` is het daar niet allemaal kommer en kwel: de helft van de divisie-omzet komt uit de produktie van viscose en die activiteit behoort tot de winstkampioenen van het concern. Eén betrekkelijke zekerheid heeft het Akzo-personeel er deze week bij gekregen. Met de herschikking van de organisatie` zo bevestigt de concernwoordvoerder` wordt een dikke punt gezet achter alle fusieverhalen die de laatste jaren de ronde deden. Uitgangspunt bij de keuze voor kernactiviteiten is dat ze wat betreft produkten en marktpositie sterk genoeg zijn om zelfstandig te overleven op de wereldmarkt.

Omwonenden van het vliegveld in Beek krijgen steeds vaker van de huisarts te horen 'ik weet het ook niet meer'. Is het wakker worden door vlieglawaai nu wel of geen probleem voor de gezondheid? Zeventig artsen en psychologen uit het gebied waarin de luchthaven ligt, trokken deze week aan de bel. Zij willen nù - binnenkort valt namelijk de beslissing over de aanleg van een tweede startbaan in Beek - antwoord op die vraag. De drie gezondheidsdiensten in Zuid-Limburg moeten dat antwoord geven. dertigduizend mensen kans elke nacht wakker te schrikken. En dat zal gevolgen hebben voor de volksgezondheid. Geen zaak dus om laconiek over te doen. De vraag van de artsen zet de uithaal van vliegvelddirecteur Wim Jense in zijn Nieuwjaarstoespraak naar de Boze Moeders, of preciezer naar woordvoerster Pauline Goudsmit van die actiegroep, in een ander daglicht. Een persoonlijke aanval op iemand, die verwoordt wat een heleboel mensen in Zuid-Limburg denken - die oost-westbaan hoeft niet zo nodig - is een slag onder de gordel. Dat de directeur van Maastricht Airport het zo langzamerhand de strot uithangt dat actiegroepen steeds weer juridische spaken in het wiel van de grootse uitbreidingsplannen steken, is nog te begrijpen. Dat het Jense niet zint, dat die tegenstanders ook nog eens de nodige publiciteit krijgen, ligt voor de hand. Maar dat geeft hem nog niet het recht om doodleuk te roepen dat mensen die bezwaar maken tegen vlieglawaai maar niet in Zuid-Limburg hadden moeten komen wonen. Het enige wat Jense met zijn uitspraak bereikt heeft, is de bevestiging van wat in kringen van tegenstanders van het vliegveld al lang gedacht wordt: namelijk dat de luchthavendirectie zich geen moer aantrekt van wat de burgers vinden. Sterker nog: die burgers moeten gewoon hun mond houden en als ze het ergens niet mee eens zijn, moeten ze maar opstappen. Airport Maastricht moét de motor van de Zuidlimburgse economie worden. Daar helpt geen moedertjelief aan. Zelfs geen Boos Moedertje.

Binnen een jaar is de staatsman George Bush weer de ordinaire politicus George Bush geworden. De George Bush van vlak vóór en tijdens de Golfoorlog was sterk en vastberaden, de George Bush van nu heeft weer veel weg van de wimp (doetje) die veel tegenstanders altijd in hem gezien hebben. De reden: Amerikanen verliezen door de recessie massaal hun baan en George Bush probeert krampachtig zijn baantje te behouden.

Voor dat heilige doel wilde George Bush best iets opofferen. Zoals het staatsmanschap dat bij zijn functie behoort. Tot twee keer toe schoffeerde hij zijn vrienden in Azië. Vorig jaar gelastte Bush een reis naar Japan en andere Pacific-landen af, nadat het Amerikaanse thuisfront zich begon te roeren, omdat de president meer belangstelling zou hebben voor het buitenland dan voor Gods Own Country, dat toen al leed onder een economische neergang. Japan was not amused.

Handelsmissie En nu hij dan toch naar Tokyo is gegaan, heeft hij van zijn staatsbezoek een handelsmissie gemaakt. Japan was er opnieuw niet blij mee. Bush' minister van Buitenlandse Zaken James Baker bleef thuis, 21 captains of industry mochten wel mee op een reis die volgens Bush drie doelen had: "Jobs, jobs, jobs". Er heerst paniek in politiek Amerika. De langste recessie sinds de jaren dertig (inmiddels duurt de neergang achttien maanden) heeft het land in zijn grip. In de afgelopen achttien maanden zijn meer dan 1,2 miljoen mensen hun werk kwijt geraakt. General Motors, boegbeeld van de Amerikaanse economie, kondigt een gigantische reorganisatie aan: 21 fabrieken dicht, 74.000 man op straat. IBM wil 20.000 man kwijt. Zale, een juwelierketen, sluit 400 winkels. Amerika is aangeslagen.

Werkloosheid Objectief gezien lijkt de situatie echter lang niet zo ernstig. De werkloosheid bedraagt bijvoorbeeld 'maar' 6,8 procent. Dat is nog altijd beduidend minder dan de ruim tien procent tijdens de recessie van '81/'82. Maar er zijn factoren die erop wijzen dat er structureel iets mis met de Amerikaanse economie. De industrie kampt met aanhoudend slechte toekomstverwachtingen en vreest meer ontslagen. Waren het bij eerdere recessies vooral bluecollar-arbeiders die werden ontslagen en bij een aantrekkende economie weer aangenomen werden - nu zijn het vooral middenklasse employees die hun baan verliezen. Die krijgen hun baan niet zo snel terug. Verder is er nauwelijks groei van nieuwe werkgelegenheid: een half miljoen nieuwe banen erbij tijdens Bush' presidentsschap, tegen een groei van vier miljoen tijdens de eerste Reagan-jaren. Remmend werkt ook het enorme begrotingstekort van de VS (circa 360 miljard dollar). Van die enorme geldsom gaat nauwelijks een economische stimulans uit. Bovendien beperkt het tekort de regering bij het nemen van stimulerende maatregelen.

Bankschandaal Een blok aan het been van de economie is voorts het bankschandaal, waarvan Amerika aan het herstellen is. Het schadeloos stellen van rekeninghouders, die door failliete banken gedupeerd zijn, kost de VS dit jaar 115 miljard dollar, geld dat economisch geen impact heeft. Tenslotte lijdt Amerika aan een stevige kater van de Reagan-jaren. In de jaren '80 leken de bomen tot in de hemel te groeien. Amerikaanse burgers en bedrijven staken zich in torenhoge schulden, maar dat geld werd nauwelijks wijs gebruikt. Miljoenen Amerikanen zitten nu op de blaren en consumeren minder om hun schulden te kunnen betalen. Ondernemers verloren miljoenen aan overnamespelletjes of op wilde onroerend goedprojecten, die nu leeg staan en onverkoopbaar zijn. Investeringen in eigen huis bleven uit - iets waar met name de auto-industrie nu de wrange vruchten van plukt.

Binnenlands Allemaal factoren die duidelijk maken dat de problemen waarmee de Amerikaanse economie kampt, voor het grootste deel binnenlands bepaald zijn. George Bush mag dan met de Japanse premier Miyazawa - overigens met voorbijgaan van de andere G-7 landen - een vaag plan voor stimulering van de wereldeconomie hebben afgesproken en een bilateraal akkoord over extra afzet van Amerikaanse auto's, computers en andere goederen op de Japanse markt hebben binnen gesleept - voor de langere termijn heeft Amerika een plan nodig, een economische visie. Het weekblad Time pleitte deze week voor een New Deal voor de jaren negentig. Geen kopie, maar een soort eigentijdse remake van het herstelprogramma, waarmee president Roosevelt de Grote Depressie te lijf ging. Kern van een moderne New Deal is een dramatische verbetering van de infrastructuur en het onderwijssysteem van de VS. Kapitaalsinvesteringen in bruggen, wegen en vliegvelden. Meer geld voor research en ontwikkeling. Verantwoorde verdere beperking van defensieuitgaven. Allemaal zaken die in de jaren tachtig, toen Amerika alleen maar feestte, schromelijk zijn verwaarloosd.

Ideeën George Bush zal aan het eind van de maand zijn State of the Union ('Troonrede') houden en met nieuwe economische ideeën komen. Tot nu toe hebben Bush' Republikeinen en de oppositionele Democraten niets beters weten te bedenken dan allerlei belastingverlagingen, die de economie moeten kickstarten. Remedies die op de korte termijn mogelijk helpen, maar volgens veel economen berokkenen ze de economie op de langere termijn alleen maar schade. Nu de Democratische gouverneur van New York Mario Cuomo heeft besloten geen gooi naar het presidentschap te doen, heeft George Bush nauwelijks iets te duchten van het Democratische kamp, dat noch een aansprekend programma noch een echt goede kandidaat heeft. In eigen huis hoeft Bush al helemaal niet bang te zijn voor outsiders als de rechtse rakker Pat Buchanan of neo-nazi David Duke. George Bush heeft dus een uitgelezen kans om nu dan ook op binnenlands terrein eens waar leiderschap te tonen en de Amerikanen meer te bieden dan zaken als een publiciteitsreis naar Japan.

De particuliere ziektekostenverzekeraars belazeren de zaak, ze deugen niet. Ze doen er alles aan om de invoering van het Plan Simons, de nieuwe volksverzekering ziektekosten, te saboteren. Die boodschap hebben coalitiepartners CDA en PvdA, Simons voorop, deze week uit en te na via de media aan Nederland laten weten. Nu is de opstelling van de verzekeraars ook niet zo elegant, maar het is niet terecht om alleen hen de Zwarte Piet toe te schuiven. Ook de politiek is schuld aan het conflict dat langzaam iets krijgt van een ordinair machtsspel. Vorig jaar besloot het parlement om het plan voor de nieuwe volksverzekering, waarin het verschil tussen particulier en ziekenfonds opgeheven wordt, fasegewijs in te voeren. Met ingang van dit jaar werden allereerst de medicijnen uit de vergoedingspakketten van ziekenfondsen en verzekeringsmaatschappijen gehaald en overgeheveld naar het AWBZ-potje. Uiteindelijk moet alles uit deze pot betaald worden zodat in 1997 elke Nederlander op dezelfde manier tegen ziektekosten verzekerd is. Bij elke stap zouden fondsen en maatschappijen in de redenering van de regering hun premies kunnen verlagen, omdat ze immers minder uitkeringen hoeven te doen. Bij de eerste stap al hebben de verzekeraars dit geweigerd. Ze roepen al maanden dat ze veel meer dan geraamd moeten uitkeren en dat de premies gebaseerd worden op de gemaakte kosten. De politiek schreeuwt moord en brand en trekt de beweringen van de verzekeraars, zonder de cijfers te kennen, bij voorbaat in twijfel. Natuurlijk, want anders zou het kabinet, Simons weer voorop, moeten toegeven dat de belofte van een betere en zeker niet duurdere verzekering niet ingelost kan worden. De verzekeraars hebben altijd gezegd geen heil te zien in een snelle invoering van 'Simons' en ook de Raad van State adviseerde dringend nader onderzoek. Het kabinet bleef doof en blind en dreef zijn zin door. En dreigt nu met rechtszaken en een prijsmaatregel. Iets meer diplomatie was op zijn plaats geweest, want nu ontstaat er een machtsspel dat gespeeld wordt over de ruggen van de burgers. Zij moeten het gelag betalen en daar is ook de politiek schuldig aan.

Circus 'Het Midden-Oosten' heeft zijn tenten weer opgeslagen in Washington. Vanaf morgen staan de artiesten klaar voor een nieuwe reeks voorstellingen. De vraag is: krijgt het publiek dit keer waar voor zijn geld of krijgt het een herhaling van de irritante optredens van december? Toen kwamen Israëli's en Palestijnen niet verder dan de wandelgangen van het State Department. Tot vervelens toe werd gebakkeleid over de vraag of de Jordaans-Palestijnse delegatie mocht worden gesplitst. Dat lijkt een futiele kwestie, maar achter deze schijnbare bagatel schuilt een wereld van principes. Israël voelt niets voor bilaterale gesprekken met alléén de Palestijnen, om iedere schijn te vermijden dat het concessies wil doen aan het Palestijnse ideaal van een eigen staat. Volgens de Palestijnse woordvoerster, Hanan Ashrawi, bestaat er een redelijke kans dat de delegaties nu écht aan de slag kunnen, omdat Israël door de bocht zou zijn. Eerst zien, dan geloven. Áls Palestijnen, Jordaniërs en Israeli's werkelijk gaan onderhandelen, is gezien het verziekte onderhandelingsklimaat de kans reëel dat het overleg binnen afzienbare tijd weer vastloopt. Het gevolg: delegaties die weliswaar tegenover elkaar zitten, maar geen millimeter opschuiven richting een compromis. Zoals vorige maand ook het geval was bij de Israëli's enerzijds en de Syriërs en Libanezen anderzijds. De directeur van Circus 'Het Midden-Oosten', Amerika, heeft zich de afgelopen tijd niet in de arena laten zien. De VS houden vast aan een rol als 'onpartijdig scheidsrechter', die de partijen enkel af en toe kietelt. Zie de Amerikaanse steun voor het intrekken van de anti-Israëlische zionisme-is-racisme VN-resolutie of de steun voor de VN-veroordeling van de deportatie van twaalf Palestijnen. Als de komende ronde in Washington dezelfde richting opgaat als de vorige, moeten de VS de artiesten eens ondubbelzinnig aan het doel van hun contract herinneren: vrede in het Midden-Oosten. Gebeurt dat niet, dan komt het moment dichterbij dat Circus 'Het Midden-Oosten' zijn tent voorgoed kan opdoeken.

Duitsland, de economische reus, is niet langer meer een politieke dwerg. Voor het eerst sedert 1949, het jaar waarin de Bondsrepubliek werd opgericht, heeft Bonn alleen en zelfstandig buitenlands beleid gemaakt. Bondskanselier Helmut Kohl en minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher dwongen de EG-lidstaten vorige maand tot erkenning van de voormalige Joegoslavische republieken Kroatië en Slovenië over te gaan. Het besluit van de EG om de beide republieken te erkennen was een compromis. De formule dat niet al direct, maar pas volgende week overgegaan zou worden tot erkenning zorgde voor gesloten gelederen in de EG en weerhield Bonn van al te openlijke Alleingang. Overslaan De EG ging tot erkenning over ondanks het negatieve advies van de Verenigde Staten en Perez de Cuellar, de secretaris-generaal van de VN. Erkenning van de beide republieken zou de kans op overslaan van de burgeroorlog naar Bosnië-Hercegovina vergroten, betoogden VS en VN. Die explosie is tot nu toe uitgebleven. De vrees van de VS, VN en EG-landen als Groot-Brittannië en Nederland is niet bewaarheid. Het ziet er veel eerder naar uit dat de aankondiging van erkenning van Kroatië en Slovenië een ontnuchterende uitwerking op Servië heeft gehad en bijgedragen heeft tot inschikkelijkheid van de Servische president Slobodan Milosevic. De Duitsers hebben daarmee - zo lijkt het - het gelijk aan hun kant gekregen. Het argument van de regering Kohl dat vasthouden aan de Joegoslavische eenheid de burgeroorlog enkel zou bestendigen kreeg in de tweede helft van vorig jaar al meer en meer geldigheid. Washington, Parijs en Londen, die - de een langer dan de ander - juist aan de eenheid van Joegoslavië wilden vasthouden, hebben ongelijk gekregen. Toegeven zullen ze dat overigens niet zo gauw. Kritisch In plaats daarvan nemen de kritische geluiden in de westerse hoofdsteden over de 'spierballenpolitiek' van het verenigde Duitsland toe. Met name in Washington, dat in mei 1989 nog de oude Bondsrepubliek uitnodigde tot een 'samenwerkend leiderschap' in de westerse wereld, groeit de irritatie over bullheaded Germany (stijfkoppig Duitsland). De Amerikaanse irritatie over Bonn heeft overigens meer met stijl dan met inhoud te maken. Niet zozeer het initiatief van Bonn om Slovenië en Kroatië te erkennen irriteert het State Departement als wel de stijl die Genscher en Kohl aan de dag leggen. Een functionaris van het VS-ministerie van Buitenlandse Zaken heeft zelfs een nauwkeurig taalkundig onderzoek gedaan. Volgens hem heeft Kohl het besluit van de EG om de beide republieken te erkennen een "grote Sieg voor de Duitse buitenlandse politiek" genoemd. Het was de eerste keer dat een bondskanselier het - na 1945 zeer beladen - woord Sieg (overwinning) in de mond nam in plaats van het meer neutralere, minder beladen Erfolg (dat zowel succes als overwinning betekent). Opeisen Toen Bush Kohl in het voorjaar van 1989 uitnodigde tot 'samenwerkend leiderschap' kon niemand bevroeden dat Duitsland binnen enkele jaren een onafhankelijk leiderschap in Europa voor zich zou opeisen. Begin 1990, twee maanden na de val van de Muur, zag het nog naar uit dat Riesenzwerg Duitsland - de spotnaam die bondskanselier Helmut Schmidt in de jaren zeventig gebruikte voor zijn land - zelf nog geen raad wist met zijn nieuwe rol. De Duitse eenwording kwam tot stand niet zozeer dankzij Kohl als wel dankzij Sovjet-president Gorbatsjov, die het laatste obstakel opruimde. Het heeft tot aan de Joegoslavische crisis geduurd voordat Bonn zich daadwerkelijk ging manifesteren op buitenlands-politiek gebied. Dat heeft alles te maken met de labiele situatie in Midden-en Oost-Europa, inclusief de voormalige Sovjetunie. Duitsland ligt nu eenmaal waar het ligt: in het midden van Europa. Het land ziet in het Oosten een groeiende chaos en anarchie. Voor een samenleving, die zozeer gewend is aan Ordnung, moet dat een gruwel zijn. Daarbij komt de vrees dat het land nog meer dan voorheen overspoeld zal worden door asielzoekers en vluchtelingen uit Oost-Europa. Verleggen Dat alles draagt er wezenlijk toe bij dat Genscher en Kohl het accent van de Duitse buitenlandse politiek verleggen naar Oost-Europa. West-Europa moet Duitsland daarin volgen. Dat was min of meer de strekking van een interview dat Genscher een paar weken geleden gaf aan de Mitteldeutsche Zeitung uit Dresden. Volgens Genscher moet de EG de nieuwe democratieën in Midden- en Oost-Europa de stabiele structuren bieden "waarbinnen de ontwikkelingen oostelijk van ons zich kunnen voltrekken". Binnen de EG kan maar één land het voortouw nemen: Duitsland. Of dat laatste echt zo moet zijn is nog maar de vraag. Genscher heeft wel gelijk dat West-Europa te lang met zichzelf is bezig geweest en de ontwikkelingen in Oost-Europa op zijn beloop heeft gelaten. Het is ook in het belang van de overige EG-landen als zij de financiële hulp aan Oost-Europa niet alleen aan Duitsland overlaten. Doen zij dat wel, zal Bonn enkel gesterkt worden in zijn neiging tot solistisch optreden. Tijdperk Toen Bonn vorige maand het advies van Washington om niet tot erkenning van Kroatië en Slovenië over te gaan aan zijn laars lapte sprak de New York Times van 'het eind van een tijdperk'. Uitgangspunten van de Duitse buitenlandse politiek waren jarenlang: geen solisme, afstemming beleid op Washington én zoveel mogelijk in overeenstemming met Parijs. De westerse wereld heeft die meewerkende internationale opstelling van de Bondsrepubliek jarenlang als vanzelfsprekend ervaren. Nu Bonn zich nadrukkelijker op het internationale toneel manifesteert` groeit onmiddelijk de achterdocht. Die achterdocht wordt - opnieuw - mede gevoed door de stijl die Duitsland op buitenlands-politiek terrein hanteert. "De buitenlandse politiek van Bonn kenmerkt zich zelden door nuances. De kwestie waarom het gaat is of de Duitsers begrijpen dat ze zich wat minder Duits moeten gedragen", aldus een anonieme functionaris van het State Department. Zorg Niet alleen in Washington groeit de bezorgdheid over mogelijk solistisch optreden van de Bondsrepubliek. In Bonn refereerde president Von Weiszäcker in zijn nieuwjaarstoespraak aan "de zorg in het buitenland over de nieuwe Duitse macht" en waarschuwde tegen het zoeken "van een speciale rol voor ons". De rolverdeling in Bonn is als vanouds: de bondspresident als morele autoriteit, kanselier Kohl als de realist die gebruik maakt van de nieuwe (wan)orde in Europa en voor zijn land een grotere rol opeist. Dat Bonn uitgerekend de Balkan als exercitie-terrein heeft uitgezocht om zijn Muskelpolitik aan de dag te leggen doet in het licht van de geschiedenis wat wrang aan. Als het om pacificatie van de Balkan gaat zou Bonn beter achter in de rij hebben kunnen gaan staan.

Eigenlijk behoor ik dit te schrijven met een kachelpijphoed op het hoofd, met zwartzijden handschoenen aan en met een bleek en ernstig gelaat. Want het gaat over de dood, de bizarre dood wel te verstaan. Ik zal daarbij uw diepere gevoelens zoveel mogelijk sparen, want het is niet mijn taak uw dag te vergallen en met somber rouwfloers te bekleden. In een curieus boekje, geschreven door een beminnelijke Australiër die in zijn vrije tijd kerkorgels restaureert, heb ik kennis kunnen nemen van zeshonderd verrassende, bizarre, fantastische, groteske en zelfs komische sterfgevallen. Nooit eerder ben ik dieper overtuigd geweest van de schoonheid en de luxe van een overgang naar de eeuwigheid op hoge leeftijd en in de armen van een droomloze slaap. Heroïsch en tragisch was de dood van een dirigent, die zich, voor het door hem opgezweepte orkest, in de greep van dwarsdoorslaande emotie, met zijn baton in de borst stak. De anthologie van de ongewone dood verhaalt het droeve lot van de Fransman Pariseau, die ten gevolge van een ambtelijk foutje onschuldig onder de guillotine moest sterven voor de wandaden van een zekere Parisot. Gemeld wordt hoe een oude Britse generaal met zijn eigen houten been werd doodgeslagen en hoe een oud-Romeins woekeraar via een trechter vloeibaar goud werd toegediend. En er wordt onthuld hoe een volgeling van Casanova als gevolg van uitputting zijn laatste adem uitblies na zevenentachtig achtereenvolgende orgasmen. Het boek roept veel vragen op. De Franse president Felix Fauré kwam bijna honderd jaar geleden om het leven bij de beproeving van een speciaal ontworpen seksstoel. De man werd besprongen door een hartaanval, maar aangezien bouwtekeningen van de stoel ontbreken blijft zijn verscheiden raadselachtig. Vijftig slachtoffers van een Hamburgse kannibaal werden tussen 1918 en 1924 posthuum geprezen door argeloze restaurantbezoekers om hun verfijnde smaak en in 1938 is de 22-jarige Phyllis Newcormbe tijdens een dans te Chelmsford in Essex, zomaar in de armen van haar verloofde in brand gevlogen. Het was een felle uitslaande brand, waaraan zij vrijwel onmiddellijk overleed. Er zijn heel wat mensen omgekomen van het lachen, aanmerkelijk meer dan er in hun tranen verdronken zijn. Een lachte zich dood toen een ezel bezig was met het eten van vijgen en de derde ging ten gronde toen hij een aap zag die pogingen aanwendde om een paar schoenen aan te trekken. Er zijn mensen gesneuveld bij pogingen om de duivel uit te drijven die bezit van hen had genomen en volgens middeleeuwse vertellingen zijn er zeer zondige mensen persoonlijk door de duivel gehaald, veelal met groot geraas en in een vette, stinkende walm.

Een bediende van Frontier Airlines in Colorado werd doodgeschoten door een duffelse zak, waarin een pistool zat dat op scherp stond en een Romein uit de Via dello Scalo stierf toen hij getroffen werd door zijn hondje Leo, toen dat uit een venster op de vierde verdieping viel. Merkwaardig toch: het aankomst-ritueel op aarde is redelijk uniform - we komen bloot en met gebrul - maar het vertrek vertoont een verbijsterende rijkdom aan vormen. Een Russische prins vond de dood in een duel met kanonnen en de 22-jarige Amerikaan Vincent Benny toonde zijn 2-jarig zoontje hoe je een revolver moest bedienen, waarop het leergierige kind hem doodschoot. Er is aldus voor ieder onder ons voldoende reden tot voorzichtigheid. Doe niet te wild, lach zuinig, plas niet op de derde rail van de Londense Underground en blijf, hardnekkig, braaf.

De Gulpense raadsfractie Franssen is fel tegen de bouw van een hotel op de Gulpenerberg. Volgens de oppositiefractie gaat het om een 'landschappelijk uniek gebied'. Het oppofferen van 'de berg' om een selecte groep van dienst te zijn, vinden de zes raadsleden onaanvaardbaar.

De gemeente Gulpen onderhandelt met serieuze kandidaten over de bouw van een hoogwaardig hotel of appartementen op het plateau van de Gulpenerberg. "Ten koste van één van de mooiste plekjes van Gulpen", vindt de fractie Franssen, die zich met hand en tand tegen dat plan wil verzetten.

Uitzondering Een uitzondering maakt de Gulpense oppositie voor kleinschalige projecten, zoals uitbreiding van de bestaande bebouwing of de komst van een café-restaurant. "Het is ons volstrekt onduidelijk waarom nog steeds wordt vastgehouden aan de onzalige gedachte om in de hellingen of op het plateau kost wat kost een grootschalig hotel te realiseren", aldus de fractie Franssen in een brief aan burgemeester en wethouders. Onduidelijk, omdat er volgens de oppositie voldoende plaatsen kunnen worden aangewezen, die wel geschikt zijn voor toeristische ontwikkelingen. Als voorbeeld noemt de fractie kasteel Neubourg en de leegstaande gebouwen van de vroegere huishoudschool en basisschool het Brukske. Ook bejaardencentrum Dr. Ackenshuis zou dienst kunnen doen als hotel. Een nieuw bejaardencentrum zou dan kunnen verrijzen op de terreinen achter het gemeentehuis.

Toestemming Om te voorkomen dat de gemeente de plannen voor de Gulpenerberg toch doordrukt, wil de fractie Franssen tijdens de eerstkomende raadsvergadering een voorbereidingsbesluit nemen. Op die manier wil de fractie bewerkstelligen dat op de Gulpenerberg niets mag gebeuren, mits de gemeenteraad daar uitdrukkelijk toestemming voor geeft. In de tussentijd moet de gemeente een nieuw bestemmingsplan opstellen voor dit kwetsbare gebied. Het geldende bestemmingsplan is volgens de oppositie nogal gebrekkig. Met een voorbereidingsbesluit wil de fractie Franssen voorkomen dat 'slimme beleggers' profiteren van de situatie.

Mag de Golf- en Countryclub Wittem, ondanks een uitdrukkelijk verbod van de gemeente, een golfbaan verlengen met vijftien meter ? Over die vraag buigt de Raad van State zich komende maandag.

Het geschil over deze verlengde, zogenaamde tee sleept al jaren. Kort samengevat komt het erop neer dat de golfclub, in overleg met Staatbosbeheer, in 1987 een golfafslag met vijftien meter verlengde. Drie berken moesten daarvoor het veld ruimen. Omdat de golfsport in die tijd een heet hangijzer was in Wittem - de gemeente had net een vergunning voor de aanleg van nog eens negen holes afgewezen - vaardigde burgemeester en wethouders een verbod uit op de verlenging. Dat werd door de golfsporters genegeerd. Volgens de golf- en countryclub was de verlenging van de afslag geen uitbreiding, maar onderdeel van een onderhoudsbeurt. Inmiddels heeft de Raad van State wel het licht op groen gezet voor de uitbreiding van de golfbaan in het Schweibergerbos met nog eens negen holes (waardoor het totaal op achttien komt), maar over de omstreden tee bestaat nog steeds geen duidelijkheid. Volgens golfer T. Schreinemacher staat de gemeente Wittem niet al te sterk. De vijftien meter die zijn toegevoegd aan de afslag, liggen binnen het grondgebied van de golf- en countryclub. "We zijn niet buiten onze grenzen te werk gegaan. Zolang dat niet gebeurt, zijn wij niet aan de gemeente gebonden", aldus Schreinemacher, die eigenlijk niet meer over een 'geschil' wil praten. "Ik denk dat de gemeente in die tijd ietwat boos heeft gereageerd. Toen lag alles wat gevoeliger. Tegenwoordig onderhouden we de beste contacten met elkaar. Bovendien: de drie berken die we hebben gerooid, hebben we allang weer vervangen. We hebben zelfs rododendrons geplant." Volgens de gemeente heeft de golf- en countryclub wel degelijk inbreuk gemaakt op het buitengebied. De Raad van State moet maandag uitmaken wie gelijk heeft. Betekent dat, dat de golfclub de gewraakte tee weer opbreekt als de gemeente in het gelijk wordt gesteld? Schreinemacher: "Ik denk het niet, maar dat moeten we nog even afwachten."

Over dik een week is het zover. Dan vertrekt een delegatie uit Sint Geertruid naar het Afrikaanse land Mali om te kijken hoe de opbrengst van diverse acties in Margraten daar het best kan worden gebruikt.

Guus en Maria Habets, Tiny Pittie en Nic Bergmans, twee verpleegkundigen, een huisarts en een weg- en waterbouwkundige, vertrekken 20 januari voor de stichting Margraten-Mali naar dit Sahelland. Verschillende acties, een gemeentelijke subsidie en veel giften hebben twintigduizend gulden opgebracht. De delegatie gaat samen met de Malinese arts en ontwikkelingswerker M. Barry ruim twee weken rondtrekken om kleinschalige projecten te bekijken die steun vanuit Limburg kunnen gebruiken.

Gespannen "We kenden dokter Barry van eerdere bezoeken aan Sint Geertruid. Buurvrouw Tiny Pittie is al geruime tijd bezig met ontwikkelingsprojecten in Afrika en Barry bezocht haar hier twee keer. We hebben hem toen medicijnen meegegeven", vertelt huisarts Guus Habets. "We wilden graag meer doen, maar we wisten niet goed hoe. Barry nodigde ons toen uit om zelf een kijkje te komen nemen. Dat stond vorig jaar al op het programma, maar door een volksopstand moest de reis worden uitgesteld." De Geertruidenaren hebben veel tijd gestoken in de voorbereiding van de reis. Habets: "We hebben contact gezocht met ontwikkelingswerkers en organisaties die in Afrika hulp verlenen. Dat is ook wel nodig, want er komt heel wat bij kijken. Het is leuk om ergens een waterput te helpen bouwen, maar zoiets kan enorme gevolgen hebben. Water trekt nog meer mensen en dieren aan. Dat heeft weer consequenties voor de bodemgesteldheid die toch al zo kwetsbaar is in een Sahelland als Mali. Eenvoudige dieselpompen meenemen heeft ook geen zin als de mensen niet weten hoe ze zo'n apparaat aan de gang moeten houden of geen onderdelen kunnen krijgen."

Kindersterfte Habets' interesse gaat uit naar projecten voor drinkwatervoorziening. Hij denkt daarbij niet aan het bouwen van putten, maar aan middelen om het water schoon te maken. "De putten worden nu zowel door mensen als dieren gebruikt om uit te drinken en ook nog eens voor de was. Slecht drinkwater is één van de oorzaken dat de kindersterfte tot vijf jaar 35 maal zo hoog is als in Nederland", aldus Habets. De Geertruidenaren kijken enorm uit naar de dag van vertrek. "We zijn zo lang bezig geweest met alle wervingsacties. Je staat te kijken hoeveel je ondanks alle al bestaande landelijke hulpcampagnes binnenkrijgt. Vooral van oudere mensen met AOW, voor wie die vijftig of honderd gulden een enorm bedrag is. Ze zeggen in ons meer vertrouwen te hebben, omdat de hulp zo direct is. De reis betalen we zelf; er blijft niets aan de strijkstok hangen. Daar zorgen we wel voor", zegt Habets met nadruk. Habets heeft het programma na terugkeer al voor een deel klaar. "De gemeente was bereid om een subsidie te geven, maar dan moesten we naderhand wel voorlichting geven over de projecten. Dat waren we toch al van plan. Zo willen we een verplaatsbare tentoonstelling samenstellen. Op de mavo in Eijsden gaan we een lezing verzorgen over de projecten die we ook met hun hulp gesteund hebben."

Risico's Wat in ieder geval mee het vliegtuig in gaat, zijn medicijnen en schrijf- en lesmateriaal. Habets: "We hebben van de apotheek Eijsden, farmaceutische firma's en de groothandel in Noorbeek een hele hoop bruikbare spullen gekregen. Die nemen we mee. Het ingezamelde geld laten we om risico's te vermijden voor een deel nog hier, totdat een definitieve bestemming is gevonden."

De vijftien Vlaamse kleuters, die vorig jaar uit de Franstalige gemeenteschool in het Belgische Voeren werden gezet, krijgen een nieuw gebouw. De Limburgse deputé Sjef van Bree van Onderwijs stelt een bedrag beschikbaar van twee miljoen francs (ongeveer 100.000 gulden) voor de bouw van een prefab-lokaal.

op. De Franstalige meerderheid in de Voerense gemeenteraad besloot de kinderen onder te brengen in een aftands lokaal in het vervallen oud-gemeentehuis van Sint Pietersvoeren. Na inmenging van de Belgische minister van Onderwijs - die prompt de subsidie voor het Franstalige gemeenteonderwijs stopzette - werd de verhuizing afgeblazen. Voortaan kregen de kinderen les in het Vlaams Cultureel Centrum in Sint Martensvoeren. Op dat moment was al sprake van de komst van een prefab-schooltje. Het bestuur van het Cultureel Centrum was echter niet gelukkig met de plek die daarvoor werd uitgekozen: de parkeerplaats. Inmiddels is ook voor dat probleem een oplossing gevonden. De nieuwe school komt niet op, maar pal naast de parkeerplaats te staan.

Het nieuwe college van burgemeester en wethouders in Vaals heeft de taken verdeeld. Opvallend is, dat VVD-wethouder Marjolein Meindersma de post welzijn niet meer in haar portefeuille heeft. CDA'er Jo Kern, nieuwkomer in het college, wordt loco-burgemeester.

posten: grondgebiedzaken, milieu, ruimtelijke ordening en volkshuisvesting, verkeer en vervoer, midden- en kleinbedrijf, personeel en organisatie, openbare orde, bestuurlijke- en economische aangelegenheden/werkgelegenheid en Europese zaken. De portefeuille van wethouder Jo Kern bestaat uit de posten: welzijn, cultuur, sport, onderwijs en educatie. De portefeuille van wethouder Marjolein Meindersma bestaat uit financiën, sociale zaken, volksgezondheid en maatschappelijke dienstverlening, recreatie en toerisme.

De Verontruste Plateaubewoners hebben in hun strijd voor behoud van de Margratense buurtschap 't Rooth bijval gekregen van de Geleense afdeling van Groen Links. Net als de actievoerders roept de fractie op tot massaal bezwaar tegen het ontwerp-deelplan kalksteen, waarin GS zich uitspreken vóór afgraving van het dorpje. Het ontwerp-deelplan kalksteen, onderdeel van het provinciaal ontgrondingenplan, gaat uit van een uitbreiding van de bestaande mergelgroeve op het Plateau van Margraten met nog eens vijfentwintig tot dertig hectare. Op die manier wordt de toekomst van het Maastrichtse maalbedrijf Ankersmit tot het jaar 2010 veilig gesteld.

Aantasting Groen Links Geleen vindt het hoog tijd "dat belangen van natuur en landschap eindelijk eens doorslaggevend zijn bij de besluitvoriming." Uitbreiding van de mergelgroeve betekent volgens de fractie "de zoveelste aantasting" van het Zuidlimburgse Heuvelland. Groen Links wijst daarbij op de omstreden aanleg van de Oost-westbaan bij vliegveld Beek en het opofferen van de Graetheide aan de oprukkende industrie. De inspraakprocedure over de toekomstige mergelwinning in Limburg loopt nog tot en met 2 februari. Groen Links heeft inmiddels bezwaar aangetekend bij Provinciale Staten, daarbij gebruik makend van het standaard-bezwaarschrift dat de Stichting Verontruste Plateaubewoners heeft opgesteld.

Recreatie Aan de argumenten tegen afgraving - uitbreiding van de mergelgroeve zou in strijd zijn met de Rijksnota Gegrond Ontgronden en er zou te weinig aandacht zijn besteed aan de belangen van de bewoners van het Plateau - voegt Groen Links het belang van het Plateau van Margraten voor de recreatie toe. De fractie denkt dat ook inwoners van de Westelijke Mijnstreek volop gebruik maken van het gebied om te fietsen en te wandelen. Volgens Groen Links Geleen is het van levensbelang dat zo veel mogelijk inwoners van Limburg bezwaar aantekenen tegen de afgraving van 't Rooth. Alleen dan bestaat de kans dat Provinciale Staten het voorstel van Gedeputeerde Staten van de hand wijzen, aldus de fractie.

In het jaar 2000 is parkeren in de Maastrichtse binnenstad voor buitenstaanders nagenoeg onmogelijk. Dat heeft het deze week gepresenteerde gemeentelijke mobiliteitsplan wel duidelijk gemaakt. Maar hoe Maastricht er bij het begin van het nieuwe millennium verder uit zal zien laat zich veel moeilijker raden.

Er bestaan wel ideeën over. Sterker: volgende week praten de raadsleden van Maastricht twee dagen lang over de toekomst van de Limburgse hoofdstad aan de hand van het zogenaamde 'strategisch plan'. Een plan dat grof de beleidslijnen uitstippelt voor het komende decennium. De strategische discussie, zoals de marathonvergadering van dinsdag en woensdag gedoopt is, belooft moeilijk, maar vooral heel abstract te worden. Dat ligt niet zozeer aan het ontbreken van een gewenst toekomstbeeld. Waar het met Maastricht naar toe moet, geeft het strategisch plan in grote lijnen wel weer. Maar hoe? Daar is het plan veel vager over.

Kernthema's Burgemeester en wethouders spreken in het strategisch plan van vijf kernthema's waar de Limburgse hoofdstad zich de komende tien jaar op moet gaan richten. Vrij vertaald gaat het om: de verdergaande internationalisering van de stad, het stimuleren van de werkgelegenheid, de stedelijke ontwikkeling, het indammen van de verkeersstromen en tot slot de sociale en fysieke zorg (voor met name de zwakkeren in de samenleving) gekoppeld aan de leefbaarheid. Daarmee wordt al wat duidelijker hoe Maastricht er in de ogen van B en W in het jaar 2000 uit moet gaan zien. Maar zelfs het geschetste toekomstbeeld blijft in veel gevallen abstract. Neem nu het kernthema 'zorg en leefbaarheid'. Onder die noemer valt bijvoorbeeld het heilige voornemen de overlast van drugs en het drugtoerisme terug te dringen. Daarvoor is het ontwikkelen van een lokaal drugbeleid weer noodzakelijk, stelt het strategisch plan. En dat beleid moet zich richten op preventie, opvang, en drugtoerisme. Hoe die overlast nu concreet wordt aangepakt en de Duitse en Belgische drugverslaafden geweerd moeten worden, daar geeft het strategische plan dus geen antwoord op. En zo vergaat het veel goede voornemens in het strategisch plan. Onder de noemer 'stedelijke ontwikkeling' wordt onder meer gesproken over een overall marketinglan en uitvoering van de reeds bestaande nota 'Maastricht internationaal koopcentrum'. Maar daarmee is nog niet duidelijk hoe Maastricht zich nu stedelijk moet gaan ontwikkelen. Wat betreft de internationalisering, ook al zo'n abstract doel, geeft het strategisch plan iets meer inzicht: Maastricht moet meer gaan samenwerken met politie, justitie, universiteiten en de overheden in buurlanden. Maar hoe die samenwerking gestalte moet gaan krijgen? Wederom geen antwoord. Dat gaat het geplande actieplan internationalisering wellicht geven.

Privatisering Het toekomstbeeld blijft in het algemeen wat vaag, de te nemen maatregelen in de meeste gevallen onduidelijk. Maar B en W vinden het vooral belangrijk dat er eerst eensgezindheid bestaat over de toekomst van Maastricht. De te nemen maatregelen komen gaande de rit wel op tafel als de vele beloofde plannen en nota's klaar zijn. Dat de maatregelen veel geld gaan kosten, staat nu wel al vast. Daarom willen B en W ook verschillende gemeentelijke en vooral geldrovende taken afstoten. De gemeente moet zich maar op kerntaken gaan richten, andere taken kunnen al dan niet met financiële steun van de gemeente geprivatiseerd worden. De komende jaren mogen burger, bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen in een brede discussie hun mening over het door B en W geschetste toekomstbeeld naar voren brengen. Of al die geplande plannen, voorgenomen nota's en brede discussies ook werkelijk tot resultaat leiden, zal pas in het jaar 2000 duidelijk zijn als de gemeenteraad dan twee dagen lang het strategisch plan evalueert. De komende jaren is het de taak van de gemeenteraad ervoor te waken dat het niet bij mooie plannenmakerij en discussiëren blijft. Wat dat betreft kunnen de harde maatregelen die het mobiliteitsplan lanceert om binnen vier jaar het autoverkeer in Maastricht aan banden te leggen, tot voorbeeld dienen.

De gemeente Maastricht ziet geen kans het sloopbedrijf Peters & Zoon op korte termijn uit de woonwijk Limmel te verplaatsen. De stichting Buurtraad Limmel maakt al jaren bezwaar tegen de aanwezigheid van de veel overlast veroorzakende firma. Maar volgens een woordvoerder van de gemeente ziet het er naar uit dat Peters binnenkort gewoon een hinderwetvergunning krijgt en dus mag blijven. De sloopfirma vestigde zich enkele jaren geleden in Limmel. In maart 1988 besloot de gemeente de vestiging te gedogen, omdat er op korte termijn geen andere locatie voor het bedrijf voorhanden was. Later bood de gemeente Peters een plek aan op het industrieterrein Beatrixhaven. Peters weigerde en vroeg om een lokatie in Bosscherveld. Daar was echter geen plaats vrij.

Zwaarder Twee jaar later trok de Buurtraad opnieuw aan de bel, maar de gemeente had nog steeds geen oplossing. Deze week kwam in de commissies milieu en ruimtelijke ordening de meest recente brief van de Buurtraad ter sprake, waarin deze bezwaren maakt tegen een hinderwetvergunning die de gemeente aan Peters wil verlenen. Volgens de buurtraad betekent dit dat de aanvankelijk "gedoogde" situatie nu een permanente situatie gaat worden.

Klein Volgens de Buurtraad laat de gemeente de belangen van het bedrijf zwaarder wegen dan die van de buurt. De Buurtraad vraagt de gemeente om zich soepeler op te stellen in de onderhandelingen met Peters over een alternatieve locatie. Volgens de woordvoerder van de gemeente is er nog een kleine kans dat Peters alsnog naar Bosscherveld verhuist. Vestiging op industrietterrein Beatrixhaven is van de baan omdat daar geen plaats meer is, aldus de woordvoerder.

Carlitos' gezicht is niet meer te herkennen. Een kogel heeft het uit elkaar geblazen. Zijn leven duurde zes jaar. Een dag later liggen Tico (17) en Baranquilla (16) doorzeefd met kogels onder een brug. De Colombiaanse hoofdstad Bogota moet een schone, opgeruimde stad worden, zegt een reclameleus. Sommigen nemen die oproep erg letterlijk. Ze slepen zwerfkinderen uit hun slaapplaats, het riool, en maken er wegwerpkinderen van door ze meedogenloos af te schieten. Verslaggeefster Jozet Mulders was een week in Bogota. Gedurende haar verblijf werden veertien straatkinderen gruwelijk aan hun einde gebracht.

Bogota ziet er die zondagmiddag donker, kil en doods uit. Voor de toppen van de Andes, waar de stad tegenaan ligt, hangt een gordijn van mist. Bogota wekt de indruk te verdrinken in de regenbuien die al dagenlang ieders humeur verpesten.

In het centrum foeteren drijfnatte voetgangers op het schaarse verkeer dat door vele kuilen in het wegdek rijdt. Enkele mannen schuilen onder een luifel. Hun gezichten verbergen ze onder een sombrero en hun lichamen in een enkellange poncho waaruit de loop van een geweer steekt. Restaurants, winkels en cafés hebben de rolluiken naar beneden. De meeste straatverkopers hebben afgehaakt. De enigen die zaken doen, zijn de parapluverkopers onder hen. Geen enkele plensbui zal ooit de zwerfkinderen van hun stekkies kunnen verjagen. Zij hebben geen keuze, ook niet als het regent. In de zevende straat bijvoorbeeld ligt een aantal van hen in een portiek tegen elkaar aan te rillen. Ze lijken allemaal een jaar of negen oud te zijn. Hun smerige spijkerjasjes hebben ze zo ver mogelijk dichtgeknoopt. Bedelend en stelend moet dit stel aan de kost komen, samen met 5.000 collega's in Bogota en 20.000 in de rest van het land.

Geweerschoten De stad is onbeschrijflijk sinister en ondanks dat valt het niet voor te stellen dat het groepje verkleumde en hongerige jongetjes een grote kans loopt te worden vermoord omdat ze zijn wat ze zijn: armoedzaaiers. Volgens de statistieken komen in Bogota 180 van deze kinderen per jaar om. Door geweerschoten. Of ze worden levend verbrand als een kerstboom. Het aantal moorden bereikt een jaarlijks hoogtepunt tegen oud op nieuw. Dan komt het voor dat in één week tijd vijftig kinder- en tienerlijkjes in het mortuarium liggen. Een toevallige ontmoeting maakt echter het idee aannemelijker dat in Bogota mensen aan het werk zijn die geen enkel respect hebben voor het leven van zes- of veertienjarigen. Want zwerfkinderen zijn niet meer dan een stuk vuil, leert die ontmoeting en de kinderen zelf weten dat maar al te goed. Ook iemand als Luis (11) kent zijn plaats in de Colombiaanse maatschappij. Hij zit die zondagmiddag onder het betonnen afdak van het postkantoor in de zevende straat. Vanuit zijn schuilplaats houdt hij het geringe voetgangersverkeer goed in de gaten. Als hij volk ziet, steekt hij vastberaden over. Nog voordat hij op de stoep staat, maakt hij duidelijk wat hij wil. "Een paar pesos, mevrouw", roept hij, "want ik heb zo'n honger."

Uitbundig

Even later meldt Luis zich opnieuw. Deze keer is hij uitbundig. Zijn bovenlijf en armen zwieperen van links naar rechts bij elk woord dat hij uitspreekt. In zijn linkerhand houdt hij een doorzichtig zakje vast waarin iets geels zit. Het danst met hem mee bij iedere beweging die hij maakt. Daardoor ontstaan windvlagen van een bekende maar niet nader te omschrijven geur. "Mevrouw, ik heb geen blauwe ogen zoals u, maar ik heb toch de zon zien opgaan. Mijn moeder zei altijd: "Luis, je bent te intelligent geboren", ratelt en zwiepert hij. "Toen ik vijf was, heeft ze me weggestuurd. Ze had gelijk. Ik ben te intelligent." "Mevrouw, ik zie u kijken naar wat ik mijn hand heb. U weet niet wat dat is, hè. Dit, dit ontneemt mij en mijn vrienden de honger." Luis staat opeens stil en is bloedserieus. "Dit is lijm. Die snuiven we op, dan voelen we de honger niet meer en de kou, dan kunnen we slapen en..."

Rotjoch

Een parapluverkoper dringt zich op. Onbeschaamd stopt hij Luis' woordenstroom door vóór hem te gaan staan. De man zegt zich te generen voor Luis en voor alle andere straatkinderen "die toeristen lastigvallen en beroven". "Als deze vervelend wordt, trapt u hem onder z'n kont. Dat zijn die kinderen gewend. Maar waarom gaat u niet een kop koffie drinken? Dat is veel beter dan in de regen staan praten met zo'n rotjoch." Luis heeft het einde van de monoloog van de parapluverkoper niet afgewacht. Hij is zonder iets te zeggen met zijn zakje verse lijm verdwenen. Als een goed verstaander had hij aan een half woord genoeg.

Riool

De volgende dag is Ana Lofkin Koski (26) over haar toeren. Ze heeft te horen gekregen dat de zesjarige Carlitos niet meer leeft. Twee vriendjes van hem, acht en tien jaar oud, kregen ook enkele kogels door zich heen. Getuigen zeiden dat in het zwart geklede mannen de kinderen uit hun slaapplaats, het riool, haalden en ze op straat terechtstelden. Op Carlitos' van angst trillende lichaam vuurden ze vier keer. Zijn gezicht konden ze later niet meer herkennen. Dat is uit elkaar geblazen. In haar woede beantwoordt Ana Lofkin de vraag 'wie doet nu zoiets' zonder dat hij gesteld hoeft te worden. "Er zijn vannacht weer een paar agenten aan de gang geweest. Grote schoonmaak, Operación Limpieza, noemen ze dit zinloos moorden. Gisteren zijn Tico en Baranquilla al hun slachtoffers geworden." Volgens Ana Lofkin halen onbekenden 's nachts kinderen uit het riool en knallen ze vervolgens neer. Een beproefde werkwijze is ook het gieten van petroleum in het riool. Een brandende lucifer die er achteraan gesmeten wordt, levert eenzelfde effect op. De kinderen verbranden levend, omdat ze als ratten in het riool zitten opgesloten. De politie zou de grote boosdoener zijn. Met haar schoonmaakacties, een verwijzing naar een gemeentelijke campagne om iets moois van de stad te maken, wil ze voorkomen dat de zwervertjes opgroeien en grote criminelen worden. Ana Lofkin legt een foto neer. "Hier", zegt ze, "dit is Carlitos." Een kindje (een jongetje of een meisje?) ligt tegen een muur aan. Hij is met Ana Lofkin in gesprek. Nog geen week geleden is deze foto gemaakt. Samen met Jaime Jaramillo praatte ze toen met Carlitos om hem te overreden in hun opvanghuis te komen wonen. Maar net als ieder straatkind bleek Carlitos te zeer gesteld op zijn vrijheid. Daar komt nog eens bij dat geen enkel zwerfkind een volwassene vertrouwt.

Geldgebrek

Ana Lofkin werkt bij de Fundación Ninos de los Andes, Stichting Kinderen van de Andes, die drie jaar geleden is opgericht door Jaime Jaramillo. Drie, vier keer per week gaat Jaramillo (36) het riool in om er de allerjongste bewoners, onder wie babys (en hun moeders), weg te halen. Kinderen ouder dan acht jaar neemt hij alleen mee als zij ziek zijn. Geldgebrek dwing Jaramillo te selecteren op leeftijd en gezondheid. Hij heeft zichzelf opgezadeld met een moeilijke en gevaarlijke klus. Niemand durft het hoge en uitgestrekte riool in te gaan. De 150 bewoners dulden geen buitenstaanders in hun woning. Boven het wegdek zijn ze de vertrapten van de samenleving, maar onder het teer regeren zij. Het heeft Jaramillo dan ook jaren gekost voordat ze hem vertrouwden. Als enige in heel Colombia is hij op de hoogte van het wel en wee in de gangen. De kinderen bellen hem op als de MAG, de Muerte a los Gamines oftewel Dood aan alle Daklozen, weer een paar companeros heeft afgeslacht. Papa Jaime, zoals de rioolkinderen hem inmiddels noemen, vermoedt dat de MAG een geheim onderdeel is van de Nationale Politie. Dit onderdeel zou de reclameleus om Bogota op te ruimen erg letterlijk opvatten.

Salaris

Achttien jaar geleden begon Jaramillo met zijn nachtelijke afdalingen in het riool. Hij had op zijn kosten een meisje laten verplegen dat door een auto was aangereden en voor wie niemand een ambulance wilde bellen. Na haar herstel bracht ze hem naar haar huis: het riool. Per jaar steekt hij tachtig procent van zijn gigantisch salaris, hij is ingenieur met een eigen bedrijf, in de opvang van rioolkinderen. Aanvankelijk bracht hij ze onder bij arme gezinnen die door het opvoeden van een rioolkind een cent bij konden verdienen. Maar sinds een half jaar verhuurt de Columbiaanse regering hem een voormalig tehuis voor gehandicapte kinderen. Ze kan niet anders, Jaramillo is uitgegroeid tot een nationale beroemdheid. Jaramillo denkt dat nu bijna alle rioolbewoners onder de acht en bijna alle zieke kinderen tot achttien jaar in zijn tehuis wonen. Alles bij elkaar zijn dat tachtig kinderen. Maar een arm land als Colombia blijft zijn ongewenste kinderen uitkotsen en blijft ze de straat opsturen. Dus zit er voor hem niets anders op om na een werkdag en na het samen eten met zijn vrouw en twee kinderen het riool in te duiken. Tijdens die nachtelijke tochten ziet Jaramillo er uit als een Noordzeevisser die op zijn hoofd geen zuidwester heeft staan, maar een mijnwerkerslamp. De uitrusting is geen overbodige luxe. In het riool stikt het van de ratten en ander ongedierte, waardoor een ziekte snel is opgelopen. Een aantal keren per jaar kan Jaramillo niet bij zijn beschermelingen komen. Door hevige regenval stijgt het water zó hoog dat de kinderen hun toevlucht moeten zoeken tot de hoger gelegen delen van het riool. Daar wachten zij totdat het water zakt en ze naar buiten kunnen om wat eten en drinken bij elkaar te bedelen.

Meedogenloos

Jaime Jaramillo heeft de rioolkinderen van Bogota een stem gegeven. Hij kan echter niet voorkomen dat het in de ogen van enkelen slechts 'wegwerpkinderen' zijn. Zijn oproep aan de regering om een commissie in te stellen die onderzoekt wie verantwoordelijk is voor de kindermoorden heeft nog tot niets geleid. Papa Jaime deed die oproep in een week waarin veertien tieners en kinderen meedogenloos werden afgemaakt. In die week vonden niet alleen Carlitos en zijn twee vriendjes de dood. In het Nationaal Park schoten onbekenden drie jongens dood van 15, 14 en 15 jaar oud. Vóór hun dood werden ze verkracht en daarna werden ze aan palen vastgebonden. Zes andere jongens, tussen de acht en de veertien, werden ijskoud afgemaakt en Tico (17) en Baranquilla (16) ondergingen eenzelfde lot. De fundación Ninos de los Andes regelt onder meer de begrafenis van Tico en Baranquilla omdat het pupillen van de stichting waren. Het duo had het tehuis verlaten omdat het overhoop lag met andere voormalige rioolbewoners. "Maar over een tijdje kom ik terug", had Tico gezegd voor hij vertrok. In twee open pick-ups komen de tehuiskinderen bij de kerk van San Cristobal aan om Tico te begraven. Als Jaime Jaramillo even later uit zijn VW Polo stapt, staan ze allemaal om hem heen. Juan (15) werkt zich naar hem toe en vertelt hem hoe Tico en Baranquilla aan hun einde zijn gekomen.

Droog plekje

"We hadden net een droog plekje gevonden in het riool. We wilden gaan slapen toen vier gemaskerde mannen verschenen. Ze vroegen ons waar de anderen waren", legt hij uit met een gebogen hoofd aan Jaramillo uit. "Mijn maat zei dat de rest de stad aan het afschuimen was omdat ze honger hadden. "Dan zullen we het met deze twee moeten doen", zei de man die blijkbaar de leiding had. Ze namen Tico en Baranquilla mee. Na een paar minuten hoorde ik schoten. Die dag hadden we niets gedaan, alleen een beetje in de stad rondgehangen." Jaramillo slaat na het relaas een arm om de schouders van Juan en loopt samen met hem de kerk in, waar de kist van Tico al voor het altaar staat. Naast de kist staat een vrouw in traditioneel zwarte rouwkleding onbedaarlijk te huilen. Het is Tico's zus, zal Ana Lofkin later zeggen. "Nooit heeft ze iets voor hem gedaan. Nu ze beseft dat het te laat is, huilt ze." Het is stil in de kerk. Die stilte neemt zelfs toe als de Capucijnerpater Alberto Gomez zijn preek uitspreekt. Hij is ongelooflijk kritisch en bovendien valt aan zijn bewegingen te zien en aan zijn stem te horen dat hij het meent. "Voor u allen verklaar ik hier de politie schuldig aan de moord op Tico. Deze jongen en alle anderen die zijn vermoord, ze zijn afgemaakt door een instelling die volgens onze grondwet het leven moet beschermen. En iedere dag opnieuw maakt onze Nationale Politie zich schuldig aan moord op kinderen die volgens haar lastig zijn en in de weg lopen; ze zijn afval, wegwerpkinderen."

Vermorzelen Na de mis zijn er te veel vrijwilligers om Tico's kist naar buiten te dragen. Juans plaats, naast die van Jaime Jaramillo, betwist niemand. De krans met rode rozen legt de vader van de rioolkinderen op zijn auto. Hij zal de tien kilometer verderop gelegen begraafplaats niet halen. Onderweg waait hij van het dak en honderden wagens vermorzelen het bloemstuk. Voordat Tico's kist door tientallen handen in de grafmuur geduwd wordt, spreekt Gomez nog een keer. "Tico's lot was er een van honger, kwelling en ellende. Hij heeft nu zijn lot voltooid door te sterven." Een begraafplaatsmedewerker sluit het gat in de muur af met beton dat in een grote ton klaarstaat. Met een spijker schrijft Jaime Jaramillo Tico's naam, geboorte- en sterfdatum in het beton. Morgen wordt Baranquilla begraven.

Volgens ramingen van de Verenigde Naties is Afghanistan in 1991 uitgegroeid tot de grootste producent van opium in de wereld. Afghanistan overtreft momenteel Burma, dat tot 1991 de eerste plaats bezette in de rij landen die de papaverplant verbouwen ter verkrijging van het gedroogde sap van de onrijpe vrucht van de slaapbol.

De winsten verkregen uit de opiumhandel stellen naar verluidt verscheidene bevelhebbers van het islamitisch verzet in Afghanistan in staat hun immer lege schatkist aan te vullen en de strijd tegen de regering in Kabul voort te zetten. VN-deskundigen menen dat Afghanistan in 1991 ruim 2.000 ton opium produceerde. Volgens narcoticadeskundigen is het cijfer van de Verenigde Naties evenwel te laag, aangezien enkele van de belangrijkste produktiegebieden ontoegankelijk zijn. Zij voorspellen voor 1992 een toename van de produktie met 50 procent, tenzij er een vredesregeling wordt getroffen en er een einde komt aan de dertien jaar durende oorlog.

Verdeeld De burgeroorlog in Afghanistan heeft het land verdeeld in gebieden die onder controle vallen van de regering in Kabul (de hoofdstad en omgeving, alsmede enkele grote steden) en gebieden die onder het verzet vallen (de meeste provincies en enkele provinciehoofdsteden). Doordat het verzet sterk verdeeld is, maken veel guerrillaleiders zelf de dienst uit in de regio's onder hun controle. Die situatie bevordert de wetteloosheid en de wildgroei van allerlei clandestiene praktijken, zoals de voor Afghanistan zeer voor de hand liggende handel in drugs. "De schattingen die wij thans zien, zijn aan de zeer lage kant", aldus Chris Conrad, hoofd van het 'Drugs Control Program' van de Verenigde Naties in Afghanistan. "Dagelijks worden nieuwe gebieden voor de verbouw geschikt gemaakt." Conrad wijst erop dat over de grens, in de republieken die ontstaan zijn uit de as van de ineengestorte Sovjetunie en die dringend verlegen zitten om harde valuta, nieuwe papavervelden zijn aangelegd. Volgens diplomaten ging ook tijdens de Sovjet-bezetting van Afghanistan de teelt van de papaverplant gewoon door en kwam het niet zelden voor dat Sovjet-soldaten met Afghaanse verzetsstrijders samenwerkten bij de smokkel van hasjies, opium en heroïne over de diverse grenzen.

Vuurgevechten Pakistan, waar veel van de opium wordt omgezet in heroïne, wordt wel "het nieuwe Colombia" genoemd. De smokkelwaar wordt via Iran naar Europa en de Verenigde Staten getransporteerd. Daarbij komt het herhaaldelijk tot vuurgevechten tussen de drugssmokkelaars en de Pakistaanse politie, die in de meeste gevallen ver in de minderheid is. Ook is er melding gemaakt van wilde achtervolgingen van Afghaanse smokkelaars door Iraanse grenswachten op Pakistaans grondgebied. Opium en hasjies maken sinds lang deel uit van de Afghaanse cultuur. Afghanistan was in de jaren 60 en 70 een populair doorgangsland op het zogeheten 'hippie-spoor' van San Francisco naar Nepal. De christelijke begraafplaats van Kabul telt enige tientallen zerken waaronder onbekende westerse jongeren liggen die hun verslaving met de dood moesten bekopen.

Waterpijpen De meeste Afghanen zijn geen voorstander van het gebruik of de export van verdovende middelen. "Natuurlijk is het niet goed. Maar dat zijn armoede, honger, oorlog en vernietiging evenmin", aldus Mohammed Sarwar, in wiens potten- en pannenwinkel ook chillums en hookah's (waterpijpen) worden verkocht. De meeste papavervelden zijn gesitueerd in de provincies Helmand, Nangarhar en Badakshan, respectievelijk in het zuiden, het oosten en het noordoosten van Afghanistan. De provincies vallen onder heerschappij van de mujahedeen, de islamistische strijders die tot voor kort voor miljoenen aan wapenzendingen uit de Verenigde Staten en Saudi-Arabië ontvingen. Volgens westerse diplomaten in Afghanistan en Pakistan is het fundamentalistische verzet grotendeels verantwoordelijk voor de opiumproduktie. Leiders van de zeven grote verzetsgroepen die bases hebben in Pakistan, erkennen dat enkele bevelhebbers zich bezighouden met de smokkel van drugs. Zij zeggen dat zij dit afkeuren, maar dat zij niet in staat zijn er een einde aan te maken.

Douanebeambten Ook de regering in Kabul zegt de smokkel te veroordelen, maar zij is evenmin in staat er veel aan te doen. De meeste velden liggen immers in gebieden waarover Kabul niets te zeggen heeft. Ook duiken in de officiële Afghaanse media regelmatig berichten op over douanebeambten en werknemers van de staatsluchtvaartmaatschappij die betrokken zouden zijn bij de smokkel. Diplomatieke bronnen zeggen dat er sprake is van onbevestigde berichten dat militairen en mogelijk hoge regeringsfunctionarissen de oorlogvoering gedeeltelijk financieren met inkomsten verkregen uit de drugshandel. Tijdens de Sovjet-bezetting van Afghanistan werden veel laakbare activiteiten van de moslim-guerrillastrijders door de vingers gezien. Enkele waarnemers menen dat de regeringen in Washington en Islamabad in feite bijdroegen aan het drugsprobleem door de mujahedeen aan te moedigen zelf hun oorlog te financieren, desnoods met onwettige handelspraktijken. Enkele vooraanstaande bevelhebbers, zoals Ahmed Shah Masood, veroordelen de opiumproduktie als on-islamitisch. Zij hebben pogingen ondernomen de papaverplant in de gebieden onder hun controle te verdelgen. Zij erkennen evenwel niet in staat te zijn het probleem op te lossen. De gemiddelde Afghaan verdient ongeveer 70 dollar per jaar (ongeveer 120 gulden), nauwelijks genoeg om een klein gezin van brood en thee te voorzien. Een kilogram opium brengt momenteel op de internationale markt ongeveer 7.500 dollar (ongeveer 12.750 gulden) op.

We vinden het heel gewoon dat wegenkaarten tot op de dag van vandaag zijn bijgewerkt. Want als dat niet zo was zouden we voortdurend verkeerd rijden. Daarom is het des te opvallender dat de landkaart van een veel belangrijker wegenstelsel, dat in ons hoofd, al lang niet meer van deze tijd is. Als we de Utrechtse neurochirurg in opleiding dr. Bart van der Zwan mogen geloven gebruikt de medische wereld nog altijd een meer dan honderd jaar oude landkaart van de vaatstructuur in de hersenen. In zijn promotie-onderzoek waarschuwt hij artsen dat ze er vanaf nu niet meer blindelings op moeten vertrouwen. Als ze dat wel blijven doen kunnen ze de mist in gaan bij een ernstig ongeluk in onze hersenpan. Zo'n ongeluk is een herseninfarct, ook wel beroerte of beslag genoemd. De kaart, die al meer dan een eeuw dienst doet als uitgangspunt bij het onderzoek naar de oorzaak van een beroerte, gaat ervan uit dat de stroomgebieden van bloedvaten in de hersenen voor iedereen ongeveer hetzelfde zijn. Maar dat is niet het geval. De kaart kan artsen bij het stellen van hun diagnose dan ook op het verkeerde been zetten. Elk jaar krijgen rond de twintigduizend mensen in ons land een beroerte door een tekort aan bloed in de hersenen. De meesten houden er een blijvende verlamming of een spraakstoornis aan over. Volgens Van der Zwan gaan de artsen ervan uit dat bij 95 procent van de gevallen bloedpropjes voor een haperende bloedtoevoer zorgen. In alle gevallen schrijft de arts aspirine voor om het ontstaan van nieuwe bloedpropjes te voorkomen. Dat doet zo'n arts trouwens niet zomaar. Hij stoelt zijn diagnose onder andere op een scan van de hersenen van de patiënt. Daarop is in het geval van een beroerte te zien dat er hersenweefsel aan het afsterven is. Aan de hand van de oude landkaart kan een arts dan bekijken op welke plek het hersenweefsel aan het afsterven is. Die kaart is gebaseerd op zes belangrijke bloedvaten ‐ zeg maar snelwegen ‐ in de hersenen. Nu stamt deze kaart uit het eind van de vorige eeuw en bij de Utrechtse vakgroep functionele anatomie rees het vermoeden dat die niet voor iedereen hetzelfde hoefde te zijn. Sterker nog, deze zou wel eens per persoon kunnen verschillen. Aan de hand van hersenonderzoek bij 25 overleden mensen kon Van der Zwan dat inderdaad aantonen. Toen hij de zeer nauwkeurig getekende hersenvat-landkaarten naast elkaar legde kwam hij tot de ontdekking dat de stroomgebieden van de hersenvaten bij ieder mens anders liggen. En dat heeft gevolgen voor het begrip van de bloedvoorziening van de hersenen en de diagnose van het herseninfarct. Zo kan de oude landkaart aangeven dat een bloedpropje de oorzaak is van het herseninfarct, terwijl de individuele kaart als oorzaak een mankement aan het hart aanwijst. Ideaal zou zijn om voortaan van iedere patiënt een aparte hersen-landkaart te maken. Maar dat kan nog niet. Voorlopig is het alleen te realiseren bij overleden mensen. Want om zo'n kaart te maken moeten er ‐ om maar eens wat te noemen ‐ zes verschillende vloeistoffen in de bloedvaten van de hersenen worden gespoten.

Toch ziet Van der Zwan wel mogelijkheden voor de toekomstige diagnostiek via de techniek van de zogenaamde magnetische resonantie (MRA). Aan de plaatjes die daar uitrollen moet de arts dan kunnen aflezen hoe het zit met de bloedvatstructuur in iemands hersenen. Zo kan hij bepalen om welk bloedvat het gaat en waar het zich bevindt.

Frits Stommels

en toe een gezond gennetje toe te dienen... Science fiction? Prof. dr. Jan Retèl denkt van niet. De biochemicus gelooft dat de nieuwste technieken het mogelijk maken. Of het over twintig jaar gebeurt of over veertig? Dat durft hij niet te voorspellen. Maar dàt het gebeurt, daar is hij heilig van overtuigd.

Overal in de wereld proberen wetenschappers greep te krijgen op de genen, op de erfelijke eigenschappen van planten, dieren en mensen. Je hoeft echt geen fan van Frankenstein te zijn om daar enge dingen bij te fantaseren.

Toch is het vrij stil rond de laboratoria. Hoe zou dat komen? "Ik denk dat het komt omdat het voor veel mensen een volslagen onbekend terrein is èn omdat het met de gen-techniek bij mensen nog niet zo ver is als bij bintjes. Met de genetische verandering van planten is de techniek al heel ver. Planten zijn met een willekeurig gen van een ànder organisme ‐ van plant en dier en waarschijnlijk ook van de mens ‐ te veranderen.Door een gen van een vuurvliegje is er al een tabaksplant in een lichtgevende plant veranderd. Dat biedt ongekende mogelijkheden, hè. Een kerstboom die geen verlichting meer nodig heeft... Een ficus als leeslamp. Dat lijkt misschien onzin, maar de techniek is echt heel ver. Er wordt al gewerkt aan tomatenplanten met bacteriële genen die resistent zijn tegen virussen en insekten.

Risico Daar zitten wel risico's aan. Stel je nou eens voor dat het lukt om een plant te ontwikkelen die tegen alles kan. Ook tegen alle bestrijdingsmiddelen. Dan krijg je een plant die door en door en door groeit... tot de hele aarde wordt overwoekerd en al het leven uiteindelijk verstikt. Dat lijkt overdreven, maar het risico bestaat. Daarom waarschuwen die actiegroepen dat je de gevaren moet kennen voor je verder gaat met genetische verandering van planten en dieren. Of je daar nou veldjes met genetisch veranderde aardappelen voor moet vernielen is de vraag, maar het verhaal op zich is goed. Weten we wel waar we aan beginnen? Onderschatten we de gevaren niet? "Ik denk dat die geluiden sterker worden als het straks niet alleen meer om bintjes en tomaten, maar om mensen gaat. Voor wetenschappers is dat misschien niet zo plezierig, maar ik vind het goed dat de mensen het kritisch volgen."

Proef De eerste experimenten met menselijke genen staan al voor de deur. Ook in Nederland. De proef moet worden uitgevoerd met kinderen die lijden aan de weinig voorkomende ziekte ADA-SCID. De patiëntjes missen het gen dat ADA aanmaakt en zijn daardoor vatbaar voor zo'n beetje alles dat een mens dodelijk ziek kan maken. Alleen in een steriele ruimte zouden ze kunnen overleven. Door de patiëntjes het ontbrekende gen in te planten ‐ in het beenmerg ‐ hoopt men de fout te kunnen herstellen. "Ja, door een gezond gen toe te voegen moet het afweersysteem van die patiënten weer goed gaan werken. In de VS is men er al een tijd mee bezig en nu heeft men ook in Nederland toestemming gekregen om het te doen. Bij proefdieren is het al uitgeprobeerd en bleek het te werken.

Vervangen Het lukt nog niet om een defect gen weg te halen, zo ver is de techniek nog niet, maar een gezond gen toevoegen, dat lukt wel. Er kleven wel risico's aan, want in feite schiet je zo'n gen er maar lukraak in en moet je maar hopen dat het goed gaat. Maar het kan dat zo'n gen op een verkeerde plaats terecht komt en er iets mis gaat. Dat kàn. Maar als de ontwikkeling van deze gen-therapie verder gaat dan moet het uiteindelijk lukken om beschadigde en versleten genen te vervangen. En zo moet het dan mogelijk worden om genetische ziekten aan te pakken. Ook de twee grootste killers op dit terrein, kanker en hart- en vaatziekten." Prachtig toch? Waarom maakt hij zich zorgen? "Ik zie een aantal problemen. In de eerste plaats in de diagnostiek. Door de nieuwe technieken kunnen we steeds beter vaststellen welke genen iemand heeft en welke erfelijke ziektes iemand dus kan krijgen. Wat gebeurt er met die kennis? Moet je straks bij een sollicitatie een genen-paspoort laten zien? Worden mensen met een erfelijke ziekte straks, net als mensen met Aids nu, door verzekeringen gediscrimeerd? Dat lijkt me wel iets om je zorgen over te maken.

Afwijkingen Vijf procent van de kinderen die worden geboren krijgt vroeger of later, meestal vroeger dan later, te maken met een genetische afwijking. Wat doe je als je in het begin van de zwangerschap weet dat een kind zo'n afwijking zal krijgen? Nu wordt een zwangerschap misschien afgebroken als de ouders al in een vroeg stadium horen dat ze een jongetje krijgen met het syndroom van Duchenne, een verschrikkelijke spierziekte waardoor je met je tiende of twaalfde jaar in een rolstoel terecht komt en meestal geen twintig jaar oud wordt. Maar wie zegt dat kleurenblindheid straks niet een reden is om een zwangerschap in het vroegste stadium af te breken?

Becelvarken Het is nog niet zo ver, maar de ontwikkelingen gaan snel. Dat zie je aan de transgene dieren. Er wordt aan de genetische structuur van dieren gesleuteld om ze minder ziek te laten worden en meer te laten produceren. Het streven is een becelvarken, een varken dat bestaat uit onverzadigde vetzuren en resistent is tegen alle ziektes. Het wordt al gewerkt aan een biogene geit die de menselijke stollingsfactor produceert die patiënten met hemofilie hard nodig hebben. Gebeurt er straks met mensen wat er nu al met dieren gebeurt? Experimenten worden nog niet toegestaan, maar het is technisch wel degelijk mogelijk. Als we gezonde genen toe kunnen voegen dan zit een leeftijd van negentig jaar er gewoon in. Dan is het mogelijk om mensen tot hoge leeftijd gezond te houden. Ik zeg niet dat het lukt om ze gelukkig te maken, wel dat het lukt om ze ouder te laten worden. En als we nog wat meer inzicht in de materie krijgen dan komt de vraag of we niet kunnen streven naar intelligentere mensen die goed kunnen tennissen en mooi piano kunnen spelen... Er zijn wel collega's van me die het allemaal te ver vinden gaan en er mee stoppen. Vaak zijn dat gelovige mensen die vinden dat je niet mag sleutelen aan de Schepping van God. Maar ik denk dat er ook heel veel positieve kanten aan zitten. Daarom stop ik ook niet met dit wetenschappelijk werk."

school voorbereid op de eerste communie. Ik ging naar de schoolmis om te zwaaien bij het zingen en om uitleg te geven. De scholen lagen rond de kerk en de pastoor was voorzitter van het schoolbestuur. De hele nauwe band tussen parochie en school is nu volledig voorbij."

Broeder Jan Garnier (56) van de broeders van Maastricht is sinds kort aalmoezenier van de kermismensen. Maar natuurlijk praat hij ook over zijn eigen verleden. Garnier heeft geen problemen met het uit elkaar groeien van school en kerk. "Dat is goed. Het doet recht aan de zelfstandigheid van de school. Het is niet de taak van de school om van de kinderen goede katholieken te maken, of zo. Dat wil niet zeggen dat de school niets met morele waarden en ethiek te maken heeft. Die horen wel degelijk op school thuis, net zo goed als ruimte voor de bredere religieuze ervaring." De school is in het leven van Garnier op de achtergrond geraakt. Zijn leven is nu de wereld van de kermis. Zijn kermisparochie telt vijfduizend zielen: twaalfhonderd kermisexploitanten en hun gezinnen, verspreid over heel Nederland. Hij reist heel wat af. Tegen de drieduizend kilometer per maand.

Overlevers "Kermismensen zijn overlevers. Hun vak is het verkopen van dromen. Zij scheppen de mogelijkheid om iets te vieren. Dat is ontzettend belangrijk. Kermisexploitanten zijn hun leven lang creatief bezig met het feest, met de onschuldige illusie, met glitterlichten en toeters en bellen en bonte schilderingen. Het is een heel, heel goed soort." Jan Garnier werkte van 1969 tot 1982 ‐ de periode van de grote veranderingen in katholiek Nederland‐bij het Hoger Kathechetisch Instituut in Nijmegen. Eens een belangrijk bolwerk van vernieuwing; later een steen des aanstoots voor de conservatiever wordende bisschoppen. De opdrogende geldmiddelen dwongen tot ontslagen en uiteindelijk tot sluiting. Daarna was hij docent aan de pabo in Arnhem, districtskathecheet en tijdelijk docent aan de Katholieke Theologische Universiteit te Utrecht. Bovendien was hij heel lang redacteur van het tijdschrift School en Godsdienst. "Het werd me allemaal teveel. Daarom heb ik eens goed rondgekeken. Toen kwam deze functie vrij." Zo belandde hij in de wereld van de SuperTarantella ofwel Polyp, Turbolampen, het Loopspookhuis, Break Dance, Balco, Rotario en de Blitzer.De kathechese blijft deel van zijn dagelijkse leven. Hij geeft les in de zestien rijdende scholen voor kermis en circuskinderen, die met hun kleine groepjes leerplichtige leerlingen meereizen.

Hoogkerkelijk Verreweg het grootste deel van alle kermisfamilies is katholiek. "Ja, de meeste zijn natuurlijk nooit hoogkerkelijk geweest in de zin van elke zondag naar de kerk en bij de pastoor over de vloer. Omdat zij geen vaste binding hadden met een parochie, waren zij ook geen leden van kerkkoren of besturen. Zij zijn overal vreemd; zij trekken tenminste driekwart van het jaar rond. De hoogtepunten van hun leven worden niettemin kerkelijk gevierd: eerste communie, huwelijk en vooral ook een begrafenis. Zij zijn zeer betrokken bij hun kleine gemeenschap en in hun beleving zijn het zeer gelovige mensen. Het is ook een hele christelijke levenshouding: dat samenklitten in de beste zin van het woord. Zij kunnen op elkaar rekenen. Alleen nu komt er een wat moeilijke tijd aan. In januari zijn de kermisverpachtingen en dan is men elkaars concurrent. Dan kan het zelfs wel eens tot ruzie komen. Maar als men eenmaal onderweg is, op de kermissen staat, laat men elkaar nooit vallen."

Onderwijsorde Jan Garnier is geboren in een 'papendorp'. Zo noemde het rode Amsterdam de huizenblokken van de Katholieke Woningbouwvereniging. Hij was de negende in een gezin met tien kinderen. Kwam bij de broeders op school en de sfeer beviel. Dus sloot hij zich aan bij de onderwijsorde. Wegens zijn grote belangstelling voor de kathechese kreeg hij indertijd opdracht theologie te studeren aan het toenmalige Canisianum van de jezuïeten in Maastricht. Daarna deed hij nog pedagogiek aan de Universiteit van Nijmegen. De essentie is niet veranderd. "De belangrijkste vraag is nog steeds: wat is eigenlijk de inhoud van het christendom? De belangrijkste omwenteling kwam na 1964. Toen werd het menselijk bestaan het middelpunt van ons vak. Daarmee werd in de kathechese het gewone leven bespreekbaar vanuit een gelovig perspectief. Dat werd de aanleiding tot allerlei vormen van ervaringsgerichte leer en die heb ik ook met heel veel plezier geschreven. Overigens is die aanpak steeds in discussie geweest. Je kreeg opmerkingen in de geest van: wat is er nou katholiek aan luisteren en vertrouwd zijn met elkaar?"

Verhalen "Ik ben helemaal weg van platen en verhalen", zegt broeder Garnier. "Ik vertel graag. Dan laat je een plaat zien en je vraagt: wat doet die mens hier? Het antwoord van een klein meisje: hij bidt. Ze herkennen het beeld." Hij vervolgt: "Ik kom veel op de kermissen om me voor te stellen. Dan word ik bijzonder vriendelijk ontvangen. Tijdens zo'n eerste kennismaking schermen ze natuurlijk een heel stuk van zichzelf af. Daar kom ik niet zomaar doorheen. Of dat later allemaal lukt, weet ik natuurlijk nog niet. Ik weet wel, dat kermis- en circusmensen een heel goed soort zijn, met duidelijke en zeer te respecteren normen en een boeiende eigen cultuur."

De Britse winkelketen The Body Shop verovert ons land. De succesvolle formule waarin commercie en milieuzorg samengaan, heeft er steeds meer trouwe fans bij gekregen. En die zijn in goed gezelschap, want popzanger Sting en bijna het hele Britse koningshuis kopen er hun spulletjes voor lijf en haar. Toch is het succes op zijn minst opmerkelijk. Want het bedrijf spendeert geen cent aan reclame of marketing.

De voorgeschiedenis. In 1976 begint Anita Roddick in Brighton een winkeltje in huid en haarverzorgingsmiddelen. Ze heeft niet zoveel geld, dus houdt ze de inrichting sober en kiest als verpakking voor haar lotions en shampoos simpele flesjes met geschreven etiket. Haar produkten zijn op natuurlijke basis en niet op dieren getest. Ze is eerlijk tegen haar klanten: haar crèmes maken de vrouwen er niet jonger op, maar verzorgen en beschermen de huid. De winkel blijkt een succes en al gauw opent Anita een volgende. Uiteindelijk groeit de franchiseketen uit tot zo'n zevenhonderd winkels in veertig landen. The Body Shop is met haar 1850 werknemers één grote familie. Want wie niet achter de filosofie van het bedrijf staat, kan beter. Een filosofie die haaks staat op de uitgangspunten van de cosmetische industrie. Anita Roddick prikte namelijk de ballon door die de cosmetica-industrie al decennia lang krampachtig probeert op te houden. Ooit zei ze daarover in een interview: "De cosmetica-industrie is vooral een verpakkingsindustrie. Kijk maar in de winkels. Het is allemaal verpakking. De doosjes, de posters, de advertenties, het promotiemateriaal. Als je dat allemaal weg zou laten zou er niets meer verkocht worden. Het is allemaal marketing. Ze verkopen leugens, ik vind dat ze vrouwen onzeker en vertwijfeld maken." Die eigenzinnige mening heeft Anita Roddick eerder succes dan ongeluk gebracht. Er bestaat geen marketing of reclame-afdeling. Roddick weigert te adverteren voor haar produkten: "Het is volsterkt onzinnig om vele duizenden guldens uit te geven aan de droom die een potje crème nu eenmaal is." Wat het milieu betreft speelt The Body Shop een voortrekkersrol. De gekochte flessen kunnen opnieuw gevuld worden of teruggebracht naar de winkel. Klanten kunnen kiezen uit plastic tassen of papieren zakken en worden gestimuleerd hun eigen tas mee te nemen. Gebruiksaanwijzingen kan de klant op verzoek krijgen. Sommige winkels volgden dit voorbeeld. The Body Shop heeft vestigingen over heel Nederland. In Zuid-Nederland kan men terecht in Maastricht, Eindhoven en Den Bosch.

Burgemeester J. Tonnaer vindt dat de winkels in Sittard langer geopend moeten zijn in de avonduren.

Volgens Tonnaer betekent zo'n verruiming van de openingstijden dat de groeiende stroom bezoekers meer gespreid naar het winkelcentrum komt. Daardoor kunnen de huidige verkeersopstoppingen in de stad voor een belangrijk deel worden ingedamd, denkt de burgemeester. Sittards LOZO-voorzitter J. Joosten meent dat de oproep van Tonnaer al achterhaald is. De plaatselijke middenstand heeft zich enkele dagen geleden massaal uitgesproken tegen het langer open houden van de winkels. "Zelfs voor een kwartier verlenging is niemand te porren", aldus Joosten. De burgemeester doet de oproep voor een verruiming van de winkeltijden in het informatie-bulletin van de Kamer van Koophandel. "Nu concentreert de stroom bezoekers zich op de koopavond en de zaterdag. Ik vind het jammer dat veel winkeliers zo bang zijn voor een wat ruimere winkelsluitingswet. Ze hoeven in totaliteit niet langer open te zijn, maar wel op wat andere tijden", aldus Tonnaer.

Middernacht Joosten verwijst het verband tussen het verkeersaanbod en de huidige winkeltijden naar het rijk der fabelen. "Dan kun je net zo goed gaan roepen dat we tot middernacht open moeten houden. Of wat dacht de burgemeester van zondagmorgen als winkelochtend? Met een half uur of een uur langer geopend zijn verplaats je de verkeersdrukte ook met een half of een heel uur", meent Joosten. Volgens de voorzitter van de Sittardse LOZO blijkt uit contacten met de middenstand in andere winkelsteden, zoals Maastricht en Heerlen, dat ook daar geen enkele animo bestaat om de sluitingstijden te veranderen.

Hij vindt dat er stilaan duidelijkheid moet komen over de bestemming van het land dat hij nu bewerkt. De onzekerheid over de toekomst werkt door in de hele bedrijfsvoering. Kan hij blijven boeren, of moet hij plaats maken voor de ontgrinders? Jos Knops is een 29-jarige boer uit Grevenbicht. Hij verkocht onlangs een agrarisch perceel aan de actiegroep 'Ontgrinden Nooit'. "Ik wil daarmee een signaal geven aan de politiek en de landbouworganisaties. Die moeten eindelijk eens knopen doorhakken." Jos bewerkt samen met zijn ouders veertig hectare grond in en rond Grevenbicht. Tien hectare daarvan liggen in het gebied dat nog steeds op de nominatie staat afgegraven te worden. De boeren in de driehoek Bron-Grevenbicht-Susteren ervaren volgens Knops al dertien jaar dat er een grindschat in de bodem zit. "In 1978 werd het gebied bewust uit de ruilverkaveling Land van Swentibold gehouden. Dat heeft tot gevolg gehad dat de verschillende kavels erg verspreid zijn. De afstand tussen de twee meest veraf gelegen lappen grond van ons bedraagt tien kilometer", aldus Knops. De boer steunt de Grevenbichtse actiegroep, die inmiddels twee stukken grond in eigendom heeft als wapen tegen de grindboeren. De actiegroep stelde Knops voor zijn perceel weer gratis in pacht te nemen. Dat weigerde hij. Jos betaalt nu 25 gulden per jaar. Hetzelfde bedrag dat alle donateurs van de actiegroep betalen. De Grevenbichtenaar wil het liefst gewoon aan de slag blijven als landbouwer. De grindproducenten zijn al geruime tijd bezig om in Grevenbicht en Schipperskerk grond aan te kopen. Volgens Knops wordt er flink met de geldbuidel gerammeld. "Zes gulden per vierkante meter is een normale prijs. Als je acht gulden eist, krijg je die ook", zegt Jos. En als de grindproducenten de slag uiteindelijk toch winnen? Knops: "Dan zullen ze me alternatieve grond moeten aanbieden of gewoon moeten betalen. Mij gaat het er nu vooral om dat er duidelijkheid komt, zodat we weten waar we aan toe zijn."

De plannen voor de brug van de Belgische gemeente Dilsen naar Born zijn nog lang niet van de baan, beweert burgemeester H. Ramaekers van Dilsen. Ondanks eerdere uitspraken van de Belgische minister van Openbare Werken en Verkeer Johan Sauwens, hervat Ramaekers deze maand nog de besprekingen over het project.

dat de plannen voor de Maasbrug niet haalbaar waren. Er is geen kostenanalyse van het project gemaakt en er staat ook verder niets van op papier. Bovendien zou Nederland niet geïnteresseerd zijn in de nieuwe verbinding. Het ging om "proefballonnetjes", niet om concrete plannen, aldus de minister.

Overleg Burgemeester Ramaekers is hierover erg boos. De minister had zoiets nooit mogen zeggen zonder eerst overleg te plegen. Ook burgemeester H. Creemers van Born ging ervan uit dat de plannen van de baan waren. Sinds juni heeft hij al niets meer gehoord van zijn Belgische collega. Niet dat hij daar rouwig om is, want hij zag het plan toch al niet zitten. "Wij hebben helemaal geen zin om daarin te investeren. Ik vind dat wel heel letterlijk geld naar het water dragen", aldus Creemers. Ramaekers bevestigt dat het allemaal wat lang heeft geduurd, maar voert de verkiezingen aan als argument voor dat uitstel.

Sittard Eind januari beginnen nieuwe onderhandelingen over het project. Dit keer gaat Ramaekers met nieuwe belangstellenden om de tafel zitten. Onder andere de provincie en de gemeente Sittard zouden van de partij zijn. Beide deelnemers hebben dat nog niet bevestigd. Doel is nu om de plannen concreter te maken. Er komt een dossier, een kostenplan en een studie naar de meest geschikte plaats voor de Maasbrug. Dat de gemeente Born nog steeds niet zit te wachten op de brug is niet van belang. "Er zijn wel meer gemeenten dan Born alleen", verzekert Ramaekers.

De Sittardse CDA-fractievoorzitter J. Donders verwijt D66 raadslid L. Winants op een wel erg gemakkelijke manier te willen scoren door op eigen houtje te pleiten voor de invoering van spreekrecht voor burgers tijdens raads- en commissievergaderingen.

zou mogen ontstaan over de pogingen om de afstand tussen burgers en gemeentebestuur te verkleinen. Voor woensdag is een commissievergadering gepland over dit onderwerp. Daarin zouden alle ideeën op een rijtje worden gezet. D66 doet niets anders dan daarop vooruit lopen met een bepaald niet nieuw idee", zo reageerde Donders gisteren op de uitlatingen van Winants. Het CDA wijst erop, dat in alle overige gemeenten in de regio de burgers dan wel spreekrecht mogen hebben, maar dat die maatregel bepaald niet tot wonderen heeft geleid. "Ik heb nergens gehoord, dat daarmee dé oplossing is gevonden voor het probleem van de afstand tussen gemeentebesturen en de bevolking", aldus Donders. De fractieleider van het CDA ontkent ook, dat zijn partij D66 verhindert spreekrecht te krijgen in alle gemeentelijke commissies. "We willen dat alleen goed geregeld hebben. Daarom hebben we Winants gevraagd contact op te nemen voor een samenwerkingsverband met de andere eenmansfractie (K. Martens, red.) in de raad. Kennelijk ligt dat wat moeilijk", zo benadrukt Donders.

Het centraal bureau voor rijvaardigheidsbewijzen CBR verhuist per 1 april van sportcentrum Glanerbrook naar het sport- en tenniscentrum Vouershof, aan de rand van Geleen. Het CBR zorgde vanwege de praktijkexamens volgens de omwonenden van Glanerbrook voor overlast. Na lang onderhandelen met Vouershof en de gemeente besloot het CBR vrijdag tot de verhuizing. Vanaf het voorjaar zullen alle praktijkrijexamens bij Vouershof worden afgenomen, evenals - eens in de week - de theorieexamens. In de directe omgeving van Vouershof wonen geen mensen. Volgens een woordvoerder van het CBR is de kans op overlast uitgesloten. Door het vertrek van het CBR uit Glanerbrook ziet de toekomst van dat sportcentrum er weer wat rooskleuriger uit. Het centrum draait zonder geldige hinderwetverginning. De overlast die de aanwezigheid van het CBR met zich meebracht, bleek een van de obstakels voor het krijgen van een nieuwe vergunning. B en W van Geleen moeten nog deze maand een nieuwe hinderwetvergunning aanvragen bij het provinciebestuur. Gebeurt dat niet, dan moet het sportcentrum zijn deuren sluiten. De Raad van State doet 27 januari uitspraak over het voortbestaan van het centrum.

Hoofdschuddend staat hij achterin de zaal. Een klein mannetje, grote pet boven twee flaporen, handen in de zakken. Hij gelooft helemaal niets van het verhaal van deputé P. Hilhorst, die helemaal naar Illikhoven was gekomen om een toelichting te geven op het rapport 'Toekomst voor een grindrivier'. Voor de 'man met de pet' komt het ontgrindingsplan maar op een ding neer: Vissersweert verzuipt.

voor de Westelijke Mijnstreek op de nominatie om doelwit van ontgrinders te worden. Net als Grevenbicht, Nattenhoven en Roosteren. Maar de plannen van de provincie zijn nog in een zeer pril stadium. Vandaar wellicht dat het betoog van Hilhorst oppervlakkig en vaag was. Toch was het gemeenschapshuis d'n Illikhof in Illikhoven donderdagavond afgeladen vol met mensen die geïnteresseerd genoeg waren om hun vrije avond ervoor op te offeren. Hoewel de temperatuur in de zaal door de drukte snel steeg, en hier en daar wat mensen op eigen houtje discussies op de vierkante meter voerden, verliep de avond goed.

Onbekend Hilhorst begon met een historisch ontgrindingsoverzicht en kwam uiteindelijk in deze tijd terecht. Maar echt nieuws had hij niet te vertellen. Alles, wat interessant kan zijn om te weten, is namelijk nog onbekend. De deputé kon niets zeggen over de ontgrindingslocaties, de hoeveelheid te winnen grind en de oppervlakte grasland die ingeleverd moet worden. Verder moet de milieu-effect-rapportage nog gemaakt worden en zoals het er nu naar uitziet, duurt dit nog wel een jaar of drie. De man met de pet, J. van de Winkel uit Vissersweert, weet wel beter. Hij gelooft niet dat het ooit nog goed komt met de natuur als bij Vissersweert grind uit de Maas wordt gehaald. "Nu kunnen we hier prachtig wandelen, maar dat is straks over", meldt hij met een diepe zucht. Het grootste probleem is voor hem niet het wandelen, maar het wonen. Hij is bang dat Vissersweert letterlijk onder de waterspiegel van de Maas verdwijnt. "Als ze de Maas breder willen maken en de stuwkracht toeneemt, kan het goed zijn dat de Maas overstroomt. En wie staat dan met zijn voeten in het water? Ik."

Duister Onder het aanwezige publiek waren naast de plaatselijke bevolking, ook veel lokale politici uit Born en Susteren. Hoewel zij zich met deze problematiek bezighouden, bleven de vragen aan het eind van Hilhorsts verhaal uit. Logisch eigenlijk, want als Hilhorst zelf nog niet weet welke kant de ontgrindingen in de Westelijke Mijnstreek opgaan, dan tasten de lokale bobo's helemaal in het duister. Wie eerder op de avond ook in het duister tastte, was de deputé zelf. Hij moest de hulp van het plaatselijke statenlid P. Pustjens inroepen om Illikhoven te kunnen vinden.

Met haar 101 jaar is mevrouw A. van Mulbregt nu de oudste inwoner van de gemeente Geleen. Ze woont al geruime tijd in het bejaardencentrum Bunderhof aan de Europalaan.

Mevrouw Van Mulbregt werd de oudste van Geleen na het overlijden deze week van mevrouw Pieters-Samuels, die 105 jaar oud werd. Behalve de oudste van Geleen was mevrouw Pieters ook de oudste inwoner van de provincie Limburg. Wie zich nu de oudste van Limburg mag noemen is nog niet bekend.

hoofdzakelijk met behulp van voertuigen en dus zonder gebruik van hun benen en voeten. Bioloog en schrijver Midas Dekkers vertelt zondagmorgen in de eerste aflevering van de VPRO-serie Pootjes meer over het voortbewegen, de mens en het wiel.

In de serie Pootjes staan dieren en de natuur centraal. Volgens regisseur Erik van den Broek is er de laatste tijd een duidelijke vraag naar dierenprogramma's die de natuur op een iets andere manier belichten dan de gebruikelijke natuurprogramma's. De onderwerpen die in de zeven afleveringen worden belicht zijn volgens presentator Midas Dekkers vrij willekeurig gekozen. "In de natuur liggen onderwerpen voor het oprapen. Wij hebben gewoon een aantal voor de hand liggende dingen geselecteerd waarbij stond dat het leuk moet zijn om ernaar te kijken."

Braafheid Dekkers stelt dat ze willen proberen het areool van braafheid te doorbreken dat rond natuurprogramma op televisie hangt. "Dat soort films zijn allemaal zo mooi en lief en niets aan de natuur is slecht. Terwijl daar toch ook een heel wat wrede dingen gebeuren. Wij willen proberen de kinderen met hun eigen ogen naar de natuur te laten kijken." "En", vervolgt Dekkers, "dat kun je het best doen door de natuur dicht bij huis te zoeken. Je hoeft daarvoor niet naar Afrika of zo. Hier heel dicht bij huis gebeurt meer dan genoeg. Laat dat eens zien." In latere afleveringen van Pootjes, dat om de drie weken wordt uitgezonden gaat het onder meer om communicatie tussen mens en dier, over de manier waarop grote en kleine dieren leven, over de dood die heel normaal is en over het eten en het territorium dat elk dier voor zich afbakent.

Verrassend Met filmpjes gemaakt op de meest gekke plekken geven de makers van Pootjes een verrassende kijk op het leven van dieren en insekten die te vinden zijn in de naaste omgeving. Bijvoorbeeld de huismijt en de bosmuis. Bovendien laat Dekkers in het programma proefjes zien die kinderen zonder al te veel moeite zelf thuis kunnen uitvoeren. Een het meest verrassende van de serie is misschien nog wel de komische en directe manier waarop Dekkers zijn gasten interviewt. Hij houdt zich van de domme en juist daardoor steekt de kijker veel op over de speels gebrachte materie.

Het is een regenachtige dag in de Rotterdamse haven. Heftrucks rijden af en aan en vrachtwagens staan klaar om geladen te worden. Op het puntje van het schiereilandje, ver achter dezebedrijvigheid, ligt het oude gebouw van de Holland-Amerikalijn. In vroeger dagen een symbool van de Hollandse handelsgeest, tegenwoordig een troosteloos, leeg complex.

Op één kamer na, ergens op de bovenste etage. Daar ligt Mary-Lou van Steenis te rollebollen over de vloer, slechts gekleed in een kamerjas. Na Spijkerhoek en Vrienden voor het leven waagt deze actrice zich aan een monoloog van een half uur in de IKON-serie Oog in Oog (zondag op Nederland 3 om 22.05 uur). "Hij komt wel, hij komt niet, hij komt wel...", de camera draait. Van Steenis vraagt zich hardop af of de man die in het vliegtuig naar Parijs haar hart heeft gestolen ook echt langs zal komen. Oog in Oog-regisseur Eric Oosthoek bekijkt de scène op een kleine monitor en knikt tevreden. Dan besluit hij dat daadwerkelijk tot de opname kan worden overgegaan, dus iedereen die niets in de kamer te zoeken heeft, moet naar buiten. Mary-Lou van Steenis later: "Het vergt veel van m'n concentratie om zo'n monoloog te spelen. Ieder geluidje leidt me af, daarom mag niemand bij de opname zijn. Ik speel een vrouw die de hele wereld afreist om voor een koeriersbedrijf pakjes te bezorgen. Op een korte vlucht komt ze een man tegen op wie ze verliefd wordt. Hij belooft bij haar thuis op bezoek te komen." Volgens het beproefde Oog in Oog-concept is het verhaal, meestal een monoloog, geschreven door een auteur die gewoonlijk niet voor de televisie schrijft. Participerend jounaliste Jantiene van Aschs vervaardigde de tekst van deze aflevering, Angel Baby.

Voordragen "Ik was ontzettend zenuwachtig voordat ik hiernaar toekwam. Sinds ik in 1988 van de Toneelacademie in Maastricht afkwam, heb ik eigenlijk alleen maar Spijkerhoek en Vrienden voor het leven gedaan. Dat is heel wat anders. De tekst van Jantiene van Aschs is een heel moeilijke. Toen ik hem op papier las, snapte ik er bijna niks van. Het moet voorgedragen worden." De aflevering wordt in vier delen van ongeveer acht minuten opgenomen. Stilletjes bekent Mary-Lou dat ze blij is dat er af en toe iets mis gaat met de techniek. "Dan ligt het in ieder geval niet aan mij", lacht ze. "Op school deden we dit soort dingen ook wel, maar voor de camara is het toch wel anders. We kregen les in emotional memory training. Verschrikkelijke lessen waren dat. Je moest op één been gaan staan en heel hard 'nee! nee!' roepen, net zolang tot je omviel. Het gevoel dat je daarbij kreeg moet je ook oproepen als je bijvoorbeeld een verkrachtingsscène speelt. "Gelukkig heb ik nu drie jaar camera-ervaring. Daarvan heb ik geleerd dat je af en toe de knoop moet doorhakken, zo van: 'en nu gaan we opnemen' en niet steeds even treuzelen en het haar goed doen of zo." Ze bekent dat ook drie jaar geleden haar hart al uitging naar de televisie. De aanbieding om in Spijkerhoek de rol van Patty Starrenburg te spelen, greep ze dan ookmet beide handen aan.

Televizierring De 28-jarige actrice onderstreept haar nuchtere kijk op het artiestenvak met haar reactie op het winnen van de Televizierring, na één seizoen 'Vrienden voor het leven'. "Die ring zegt me niet zoveel. Op dit soort series komt altijd veel kritiek, zowel positieve als negatieve. Ik luister altijd naar mensen om met heen, kritiek van vrienden en familie." Het komend jaar wil Van Steenis, behalve in 'Vrienden' ook in het theater op de planken staan. Ze is er al mee bezig, maar kan er nog niks over zeggen.

Maria Roepaan vergrijst en veroudert. Het nu 40 jaar bestaande instituut voor zwakzinnige kinderen in Noord-Limburg telt nauwelijks nog kinderen. Op de speelplaats staan de toestellen te roesten. De oudste bewoonster is inmiddels 73 en het aantal rolstoelgebruikers wordt elk jaar groter. De kinderen van toen zijn volwassen geworden. Of, beter gezegd, hebben een volwassen lichaam gekregen. De laatste tijd is de levensverwachting van zwakzinnigen meer toegenomen dan die van andere mensen.

van zwakzinnigen is meer toegenomen dan die van andere mensen

Op de afdeling voor diep gestoorden hangt een wandbordje met deze tekst: 'Zij die wij liefhebben en verloren, zijn niet meer waar ze waren, maar zijn altijd waar wij zijn'. Bedbewoners heten ze in het vakjargon. Mensen aan een infuus dat hun van voeding voorziet zonder dat ze het weten. Mensen aan wie de dagen voorbij trekken zonder dat ze het beseffen. Dank zij de ontwikkelingen in de medische zorg zijn ze ouder geworden. Maar hun woonplaats is dezelfde gebleven: de box, het bed. Baby's met volwassen lichamen zijn het, vindt het hoofd van de verplegingsdienst Rob Verwaaijen. Hij heeft gelijk. Neem nou Marinus, die de dagen doorbrengt in zijn box. Onbeweeglijk, de ogen gericht op de verzameling poppen, haasjes en beertjes die boven hem hangt om een gevoel van geborgenheid te geven. Naast hem een medebewoner die graaiend grijpt naar een van de poppen. Of Truus, die in het bed ernaast ligt. Sinds 1986 verblijft ze op deze afdeling. Een vergroeid lichaam met een lachend gezicht. Een 47-jarig hoopje vriendelijkheid, via een infuus verbonden met het alledaagse leven, waarvan het nauwelijks weet heeft. Een spiegel die zo is afgesteld dat Truus alles op de afdeling in de gaten kan houden. Ze wil graag weten wat er om haar heen te koop is. Truus praat niet. Hooguit laat ze af en toe wat klanken horen als uitdrukking van haar blijdschap. Dat is in elk geval al heel wat meer dan wat haar blinde buurvrouw voort kan brengen. Onbeweeglijk, het gezicht als het ware één grote wijnvlek, ligt ze dag in, dag uit in de foetushouding. Een volwassen kind, zuigend op haar duim. Milimeterwerk Anja Medendorp en Ed Thissen zijn twee van de mensen die de afdelingsbewoners verzorgen. Ze hebben in de loop van de jaren gemerkt hoe de vitaliteit achteruit is gegaan. Ouder worden roept de behoefte op aan meer rust. Hier merk je dat alleen maar aan kleine dingen, aan minieme gebaren. "Je draait een bepaald soort muziek en je ziet aan de gezichtsuitdrukking dat die muziek ontspannend werkt op de bewoners", zegt Anja. Ze vindt niettemin haar werk dankbaar. Ze heeft in de loop van de jaren leren ontdekken hoe de bewoners in kleine gebaren haar werk waarderen. Maar het meten van die dankbaarheid blijft millimeterwerk. Een afdeling als deze laat één van de gezichten van Maria Roepaan zien. En al die gezichten hebben één ding met elkaar gemeen: ze zijn allemaal ouder geworden. Het vroegere Maria Roepaan, dat van de zwakzinnige kinderen, bestaat niet meer. Er zijn nog wel kinderen in het instituut, maar het twintigtal vormt een kleine minderheid. Maria Roepaan vergrijst en veroudert. Het schoolgebouw staat al enkele jaren leeg. Op de speelplaats staan de toestellen te roesten. De kinderen van toen zijn de volwassenen van nu en de ouderen van straks. Opvallend is het grote aantal rolstoelgebruikers. Dat zijn er nu zo'n 250 (van de in totaal 700 bewoners) en hun aantal stijgt jaarlijks met zeven procent. Tien jaar geleden waren er veertig rolstoelen. De tijd holt hier harder dan de bewoners. Het laatste decennium is de levensverwachting van zwakzinnigen meer toegenomen dan die van andere mensen. Ziektes en ouderdomsverschijnselen die vroeger geen kans kregen zich te openbaren, treden nu aan het licht. En de veroudering slaat in het algemeen bij zwakzinnigen vroeger toe dan in de normaal begaafde maatschappij. Bij hen dienen de eerste verschijnselen zich al aan vanaf, pakweg, veertig jaar. Dementeringsproces Ook het dementeringsproces grijpt om zich heen. Zeker bij mensen met het syndroom van Down (mongolen) is het aantal dementerenden groot. Van de 150 mongolen die Roepaan telt, kunnen er honderd dement worden. Naarmate de vitaliteit van de bewoners afneemt, neemt de intensiteit van de zorg toe. De ouder wordende bewoner heeft Roepaan voor een nieuwe opgave gesteld. Begeleiding en verzorging hebben een fundamentele ommezwaai ondergaan. Het idee de zwakzinnige verder te ontwikkelen en te ontplooien heeft in de loop van de jaren aan kracht ingeboet. Roepaan heeft gaandeweg een beleid ontwikkeld tot het behouden van wat er nog aan activiteiten en zelfstandigheid is. Het instituut is in de loop van de tijd overgeschakeld op de individuele benadering van de bewoners. Daarbij wordt op de eerste plaats gekeken naar wat iemand nog kan. Neem bijvoorbeeld de werkplaats, waar de activiteiten voortdurend worden aangepast aan de mogelijkheden van de bewoners. Of de bezigheidstherapie, die steeds meer in een behoefte blijkt te voorzien. Anderhalf jaar geleden is men begonnen met een individueel zorgplan voor elke bewoner. Bij dit alles staat één ding voorop: het behoud van wat een iemand nog aan mogelijkheden heeft. Dit aangepaste beleid vereiste ook aanpassing van de accommodaties. Er is de laatste jaren veel vertimmerd op het complex om de ouder wordende mens tegemoet te komen in zijn grotere behoefte aan privacy. Zo heeft het gros van de bewoners een eigen kamer. Maar er zijn bewust uitzonderingen gemaakt. Want waarom zou je mensen die veel plezier hebben als ze een ruimte met elkaar delen een aparte kamer moeten geven? Onzin-stellingen "Maar er zijn ook grenzen", zegt directeur Riks Kramer. "In verband met je personeelsbezetting moet je wel eens overgaan tot groepsvergroting. De definitie dat een groep van zes, zeven bewoners beter is dan een groep van acht tot twaalf is onzin. Dat is een stelling die nooit is bewezen. Zoals de zwakzinnigenzorg vroeger stijf stond van de onbewezen stellingen. De ideale omvang van een instituut zou 250 tot 300 bedden zijn. Wij hebben er 700, maar dat wil niet zeggen dat iemand hier leeft met 700 andere bewoners. We kennen toch kleine groepen. Nog zo'n onbewezen stelling: paardrijden is goed voor zwakzinnigen. Nou ja, voor sommigen wel. Anderen zijn als de dood voor een paard. Nee, je moet de zaken individueel bekijken, je moet andere wegen zoeken. Dat vereist een groot aanpassingsvermogen". Voor het personeel betekent dit alles dat het zich voortdurend moet aanpassen aan de veranderende situaties en steeds alert moet zijn op verschijnselen die een afnemende vitaliteit illustreren. De zorg is zwaarder en zwaarder geworden. Dat die nog steeds liefdevol wordt verricht, dwingt alleen maar diep respect af. Vooral in het paviljoen waar ouderen wonen die intensief verpleegd moeten worden. Zoals Theo, een zestigjarige dementerende man die sinds augustus in Maria Roepaan verblijft. De voorgaande 27 jaar werd hij thuis verzorgd door een schoonzus in een rolstoel. De afdeling vertoont veel gelijkenis met een verpleeghuis. In zo'n tehuis heeft het personeel dan ook ervaring opgedaan in de omgang met demente bejaarden. Het gebouw is volledig aangepast. De kamers, die de gezamenlijke woonkamer omzomen, hebben schuifdeuren. Wie bedlegerig wordt, blijft via de opengeschoven deur in contact met de vertrouwde geluiden en beelden van de afdeling. Zoals op veel plaatsen elders kent men ook hier een snoezelruimte, een vertrek met stemmige muziek en zacht licht, die een sfeer scheppen waarin intensief lichamelijk contact een ontspannen uitwerking heeft op de bewoners. Zeker op de mensen hier, die hun eindstadium hebben bereikt en geplaagd worden door angst en onrust. Blijheid Toch staat niet alleen angst of berusting op de gezichten te lezen. Bij tijd en wijle is er ook die stralende blik als ergens een lach doorbreekt. En gelachen wordt er, niet alleen hier, maar overal op het uitgestrekte complex. We hebben de blijheid ontdekt bij de bezigheidstherapie, waar volwassen vrouwen ons toezwaaiden en zich intens verheugden op de eenvoudigste dingen. We hebben het lachende gezicht van Tom gezien, die op de afdeling voor de allerjongsten het hoogste woord voerde temidden van zijn slapende, voor zich uit starende, liggende of in aangepaste stoelen 'hangende' leeftijdgenootjes. We hebben kennis gemaakt met een uitbundige Joke, die de interne post van Maria Roepaan rondbrengt. Een vriendelijk groetend volkje daar, op het uitgestrekte terrein van het instituut. Mensen die je even aanraakten. Een aai over je gezicht geven en een arm op je schouder leggen. "Ik vind jou lief." De spontaniteit is gebleven, al zijn de kinderen van toen de volwassenen van nu geworden. Of, beter gezegd, de kinderen van toen hebben een volwassen lichaam gekregen.

* Marinus brengt de dagen door in zijn box. Onbeweeglijk, de ogen gericht op de verzameling poppen, haasjes en beertjes die boven hem hangt om een gevoel van geborgenheid te geven.

Vlakbij het Eifelstadje Irrel, nog geen tien kilometer ten oosten van het Luxemburgse vakantieplaatsje Echternach, liggen de resten van wat 50 jaar geleden de sterkste vesting was in de 630 km lange en 50 km diepe Siegfriedlinie. Het reusachtige militaire bolwerk, waaraan tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog werd gewerkt, viel in 1945 onbeschadigd in handen van de geallieerden. De Franse bezettingstroepen dumpten er twee jaar lang munitie in en bliezen de betonkolos toen op. De natuur overwoekerde de resten en deed de herinneringen aan die tijd vervagen. Totdat in 1976 bij nadere inspectie bleek dat het vier etages diepe bolwerk met zijn twee meter dikke muren de explosie grotendeels had overleefd. De lokale vrijwillige brandweer besloot daarop het complex, bij wijze van oefening, uit te graven en er een oorlogsmuseum van te maken.

Een smal bospad in de buurt van Irrel. Tussen de kale bomen en struiken ravotten joelende kinderen op een terrein dat een halve eeuw geleden nog streng verboden gebied was, waarvan het 'wederrechtelijk betreden' genadeloos werd bestraft met de kogel. Het immense bouwwerk, dat hier grotendeels onzichtbaar met zweet, bloed en tranen tot stand werd gebracht, was een onderdeel van Hitler's vernietigingsindustrie. Maar het zit grotendeels onder de grond. Een onopvallend bordje verwijst naar het 'Westwallmonument'. Op een heuvel omlijsten enkele coniferen een paar brokken gewapend beton, waaruit roestige stukken ijzer doelloos de lucht in wijzen. Daar bovenop een immens kruis. Met aan de voet de tekst Einst Werkzeug des Krieges, heute Mahnung zum Frieden (Eens een werktuig van de oorlog, nu aansporing tot vrede). Het gedenkteken geldt de gevallenen en vermisten van het Duitse 39e Regiment Fuseliers. Op nog geen steenworp afstand rijst een zware bunkermuur uit de bosgrond. Het topje van het betonnen bolwerk dat diep zit verankerd in de Katzenkopf. Samen met de schuin er tegenover liggende Nimsberg werd deze heuvel in 1937 opgenomen in een keten van fortificaties langs de Duitse westgrens. Meer dan 4000 mannen hebben er enkele jaren in continuedienst dag en nacht aan gewerkt. Toen de twee Stützpunkte klaar waren, konden de Duitsers met licht en zwaar geschut de hele weg van Echternach naar Bitburg bestrijken. Vanuit een onderaardse commandopost kon bovendien een reusachtige hydraulisch werkende vlammenwerper worden bestuurd, die een alles verzengende vuurstraal ontwikkelde van meer dan 80 meter lengte. Met periscopen werd de hele omgeving afgespeurd. Tunnel Er werd ook nog gewerkt aan een tunnel, die vanuit het complex naar beneden liep en uit moest komen op de spoorlijn Trier-Bitburg-Keulen. Op die manier konden, als de nood aan de man kwam, troepen worden verplaatst en munitie worden aangevoerd zonder dat de tegenstander daar iets van merkte. Maar die verbinding is nooit afgemaakt. Verder werden tot ver in het achterland loopgraven gegraven, mijnen gelegd, versterkingen gebouwd en telefoonlijnen en electriciteitskabels getrokken. De hellingen van de Katzenkopf werden veranderd in één groot mijnenveld met prikkeldraadversperringen. Het was allemaal bedoeld als beveiliging tegen een eventuele aanval vanuit het westen. De Duitsers waren toen al bezig met de voorbereidingen van hun opmars naar het oosten. De bunker op de Katzenkopf, in militaire termen Pantzerwerk Seeckt Nr.1520, is vier etages diep. De 80 bemanningsleden huisden in de twee bovenste verdiepingen, waarin behalve de slaap- was- en verblijfsruimten nog verbandkamers, toiletten, munitiekamers, keukens en een telefooncentrale zijn ingericht. Twee dieselmotoren in de machinekamer drijven de generatoren aan die zorgen voor verwarming, verlichting en leveren de energie voor de meer dan 60 electromotoren. De onderste etage, 16 meter onder het maaiveld, bestaat uit twee grote mijngangen met een lengte van 138 meter. De ene voert naar de afgesloten gevechtstoren, de andere naar de Brunnenstube, waar via een boorput het grondwater van 120 meter diepte omhoog werd gepompt. Luizeleventje De bezetting - soldaten van het 39e Fuseliers-regiment Infanterie uit Düsseldorf - had aanvankelijk een luizeleventje. De mannen werden ingekwartierd bij de bevolking van Irrel en kwamen slechts bij toerbeurt naar de bunker om bewakingsdienst te verrichten. Totdat de Duitsers eind augustus 1939 Polen binnenvielen. Toen werd alle hens aan dek geroepen en moest in koortsachtige haast het dak van de bunker met aarde worden bedekt en met bomen en struiken beplant. Daar bleef het verder bij. Terwijl in oost en west de wereldoorlog in alle hevigheid losbarstte, groeiden op de Katzenkopf de bomen en draaide de bemanning in alle rust Bereitschaftsdienst. Gaandeweg gingen ze zich zelfs afvragen of de Westwall nog wel enig nut had, nu de Duitse troepen al gevorderd waren tot de Atlantische Oceaan. Voor Hitler was het antwoord duidelijk. Hij had haar al afgeschreven en zette alles op een nieuwe verdedigingslijn - de Atlantikwall - die met man en macht uit de grond werd gestampt langs de Hollandse, Belgische en Franse kust. De Westwall werd dan ook ten dele ontmanteld; veel wapentuig werd overgebracht naar de nieuwe fortengordel langs de zee en de bezetting werd uitgedund om de verliezen elders goed te maken. De Fuseliers van Düsseldorf werden eerst ingezet aan het Oostfront en later tegen de oprukkende invastietroepen in Frankrijk. Maar de geallieerde wals was niet meer tegen te houden, ook al werd ze nog even gestopt door het Ardennenoffensief. Begin 1945 begonnen de Amerikanen aan hun opmars door de Eifel in de richting van de Rijn en eind februari hadden ze het hele gebied rond de Katzenkopf al in handen. De smalle strook rond het eigenlijke bunkercomplex lieten ze links liggen. Ze waren niet geÏnteresseerd in een confrontatie met de bezettingstroepen en trokken er gewoon omheen, in de wetenschap dat de Duitsers zich vroeg of laat toch moesten overgeven. Op de vlucht Wat de Amerikanen toen niet wisten, was dat de grimmige pantserbult in feite een tandeloze leeuw was. Later onthulde de toenmalige commandant, Adolf Ridtel, dat op dat moment al vrijwel geen mens meer in het bolwerk te bekennen was. "Ik heb zelfs vijf dagen moederziel alleen in de vesting gezeten," bekende hij. De laatste dagen voor de overgave vuurden Amerikaanse scherpschutters op alles wat bewoog. Onophoudelijk werd de bunker door granaten beschoten en gebombardeerd. De pantsertoren kreeg een voltreffer en explodeerde; de gevreesde vlammenwerper veranderde in een stuk onbruikbaar schroot. Op 27 februari kreeg Ridtel het bevel om de Katzenkopf "tot de laatste druppel bloed te verdedigen", even later gevolgd door de opdracht de bunker te laten springen. Maar in plaats daarvan besloot de commandant er met zijn twee laatste getrouwen, gedekt door de duisternis, nog diezelfde avond via een geheime uitgang vandoor te gaan. "Het was jammer dat ik geen Engels verstond", vertelde hij. "We kropen dwars tussen de Amerikanen door en konden elk woord horen". Kort daarna gaven ze zich over. Pas na enkele dagen waagden de Amerikanen zich in het verlaten complex, dat nog volledig intact bleek te zijn. Ze hadden er verder geen belangstelling meer voor, maar de omwonende dorpelingen des te meer. De mensen, die veel van hun have en goed hadden verloren, begonnen alles uit het interieur te slopen wat ze maar enigszins konden gebruiken. De Franse bezettingstroepen, die in het spoor van de Amerikanen kwamen, vonden het prima. Van hen mocht de hele Katzenkopf worden uitgekleed. Dumpplaats Later gingen ze de ruimten van het fort zelf gebruiken als dumpplaats voor achtergebleven oorlogstuig. Mijnen, kogels, bommen en granaten, weken achter elkaar werd het overtollig spul er met vrachtwagens in gereden. Totdat, als gevolg van een ongelukkige manoeuvre, een wagen met lading en al klem kwam te zitten. Er gebeurde niets, maar sinds dat moment waagde geen mens zich meer diep in het complex. Tenslotte ging de lont erin en werd de bunker met zijn dodelijke lading tot ontploffing gebracht. De explosie ging gepaard met een reusachtige dreun, die de grond tot op kilometers afstand deed sidderen. De heuvel ging nog dagen lang schuil onder zwarte rookwolken. Dat leek het einde te zijn van het machtige bolwerk. Het dak was ingestort, de ingang was verdwenen en wat nog restte was een immense berg puin, die later met aarde werd afgedekt. Pantzerwerk Seeckt Nr.1520 zakte weg in de vergetelheid. Maar niet bij Günther Hartmann uit Irrel. De nu 50-jarige chef van de plaatselijke vrijwillige brandweer kon niet geloven dat het hele ondergrondse stelsel van gangen en ruimten met zijn twee meter dikke muren in één klap zum Teufel was. De zaak bleef hem intrigeren en in 1976 besloot hij op onderzoek uit te gaan. Günther kreeg hulp van een aantal vrijwilligers, onder wie zelfs Amerikaanse militairen van de nabijgelegen luchtmachtbasis en begon te graven. Met schoppen en houwelen werd het puin brok voor brok verwijderd. En waar platen beton de weg versperden, werd de ijzerzaag gehanteerd om de bewapening door te zagen. "Het was je reinste monnikenwerk", grijnst Hartmann, "maar wat we gehoopt hadden, werd wél bewaarheid. Toen we alles hadden vrijgelegd, zagen we dat alleen het bovengedeelte was vernield. Wat daaronder kwam, bleek nog volledig intact te zijn". 'Friedensmuseum' Wat nu gedaan? De zaak fotograferen en maar weer dichtmaken? Of openstellen voor het publiek? Günther en zijn mannen besloten er een museum van te maken. Een Friedensmuseum, zoals dat in de hypocriete terminologie van tegenwoordig heet. In feite is het natuurlijk, zoals praktisch al die 'vredesmusea', gewoon een oorlogsmuseum. Ook al vermelden ze er nadrukkelijk bij dat ze de bunker zien als 'een blijvende waarschuwing tegen de waanzin van de oorlog'. Goed bedoelde, gezwollen taal, die de meeste bezoekers worst zal wezen. Die komen vooral uit nieuwsgierigheid - en die kan de meest uiteenlopende achtergronden hebben; van nostalgie, tot militair-technische belangstelling of interesse in oorlogsgeschiedenis. Hoewel het museum nog niet klaar is, kwamen er het afgelopen jaar al tussen de 8.000 en 10.000 bezoekers. 15 jaar zijn ze nu al bezig om het oude complex weer in goede staat te brengen en her in te richten. Ze metselden een nieuwe toegang, stortten nieuwe vloeren en legden een nieuw lichtnet aan. Er werd geverfd en getimmerd en de verschillende ruimten werden 'aangekleed' met authentiek oorlogsmateriaal. In totaal hebben de mannen nu al ruim 51.000 vrije uren in de kille en vochtige betonkolos doorgebracht en het eind van hun werk is nog niet in zicht. De laatste militaire commandant, Adolf Ridtel - hij is inmiddels overleden - kwam in het begin vaak ongevraagd een kijkje nemen en gaf de vrijwilligers waardevolle adviezen. Beklemmend De eerste paar meters in de bunker doen weinig meer aan het machtige militaire bolwerk van destijds denken. Op een tweetal nog resterende valkuilen na - bedoeld om indringers de nek te doen breken - is vrijwel alle beton opnieuw gestort. Maar de beklemming die daarna komt is des te groter. Te beginnen met de enorme, verwrongen betonconstructies, die met de onvoorstelbaar vernielende kracht van de exploderende munitie werden opgelicht en uit hun ijzeren harnassen zijn getild. Ze zijn met opzet in deze staat gelaten. Dan gaat de speurtocht verder naar beneden. Ergens staan nog een paar verroeste stapelbedden. Op een kale houten tafel liggen nog een legerhelm en een militaire mok alsof die daar ter plekke zijn achtergelaten en sindsdien niet meer zijn aangeraakt. In een gang staan enkele nooit gebruikte gasfilters naast enorme granaathulzen en propagandagranaten met strooibiljetten. Vergeelde foto's aan de muur laten de bezettingstroepen van de Katzenkopf zien, even voor het uitbreken van de oorlog. De mannen staan in vol ornaat voor de ingang en grijnzen in de lens met een blik van vertrouwen. Wie in deze machtige fortengordel zat, zat goed. Ze konden niet weten dat de meesten van hen de dood zouden vinden, ver buiten de bescherming van een fort dat nooit als zodanig heeft gefunctioneerd. * Het Westwallmuseum is geopend van april t/m september op zon- en feestdagen van 14 tot 17 uur. Op werkdagen is bezichtiging alleen mogelijk na afspraak, voor groepen ook buiten die periode. De toegangsprijs bedraagt 2 mark voor volwassenen; kinderen tot 15 jaar betalen 1 mark. Voor alle verdere informatie: Verwaltung Irrel, tel. 09-4965257914.

* De opgeblazen ingang van de bunker met daarboven het gedenkteken voor de gesneuvelde Duitse bezettingstroepen.

* In de lange ondergrondse gangen is een expositie ingericht van granaten uit de tweede wereldoorlog, in allerlei soorten en kalibers.

* Een verzameling wapens en munitie die vóór de explosie in de bunker werden gedumpt en nog herkenbaar werden teruggevonden.

* Hier zijn stukken van oorlogsmateriaal te zien, die voor het opblazen werden gebruikt en

Een van de naar vocht stinkende slaapruimtes met roestige stretchers, waar in de oorlog 18 man waren ondergebracht. kan eventueel half vrijstaand worden gemaakt om dat kut bord weg te krijgen... * Brandweercommandant Günther Hartmann met een bij het uitgraven gevonden granaathuls.

Wat dacht u van cheques met daarop een afbeelding van uw favoriete ras? Of een verlichte halsband zodat de hond ook in het donker goed te zien is? Speciale macaroni voor honden? Een kerstpakket voor honden met shampoo en eau de cologne? Het is maar een zeer beperkte opsomming van wat in Amerika zoal op hondengebied te krijgen is en dat is zeer veel. Sla er het blad Dogfancy maar eens op na. In het novembernummer werd volop geadverteerd met speciale hebbedingetjes voor kerstmis. Van een kerstman-muts met bijpassende das tot een rendiergeweitje met bijpassend strikje. Ik moet er niet aandenken een hond zo op te doffen, ongeacht of het kerstmis is of niet, maar ja, Amerikanen blijven nu eenmaal een volk apart. Honden zijn business, big business, dat hebben ze in de States ook al heel lang in de gaten. Behalve aan voeding- je kunt zelfs een kookboek met recepten voor hondenkoekjes krijgen- , kleding- speciale regenjassen voor honden mét capuchon- , en de meest uiteenlopende spullen die een hond helemaal niet nodig heeft, kun je in Amerika ook je job maken van honden en big bucks verdienen. In Dogfancy wemelt het dan ook van de advertenties waarin je een riant salaris wordt voorgespiegeld als je met honden gaat werken. Nou ja, werken..... baby-sitten eigenlijk. Een honden-oppas verdient in Amerika goed geld als je die advertenties mag geloven. Voor 7500 dollar krijg je een 'complete' training in het oppassen en nog een flinke set reclamemateriaal op de koop toe. Honden wassen is kennelijk ook een manier om vlot aan geld te komen. "Start a mobile dog wash business or work at home. I earn $ 347 on weekends", zo luidt een andere advertentie. Je hoort wel eens zeggen dat alles wat in Amerika gebeurt een jaar of twee, drie later ook in Nederland opduikt. Als dat klopt staat ons dus nog wat te wachten. Alhoewel, ons volkje is - denk ik -toch net iets te nuchter om Fikkie met Sinterklaas een mijtertje op te zetten. Maar zo'n mobiel hondenwas-bedrijfje ? Dat zou nog wel eens wat op kunnen brengen, zelfs hier. * Cadeau-ideetjes uit een Canadees hondetijdschrift: een rendier-gewei met strik of een Santa Claus-pakje (linksboven) of hondepoppen in engelenjurken voor aan de kerstboom (rechtsboven). Voor tere schoothondjes is er dit rose regenjasje met bonte voering, die aan de voorkant kan worden opgeklapt als een zuidwester (onderste foto).

Columbo, Matula, Magnum, Sledge Hammer, Sherlock Holmes.... Sluwe detectives, die snel en spectaculair uiterst ingewikkelde zaken oplossen. Jawel, in boeken en tv-series, waarin de kogels als versnaperingen in het rond vliegen. De werkelijkheid is anders. Dat is barsten van de kou, dat is sloten koffie en spa-roodjes drinken, dat is eindeloos wachten. Een 'schnüffler' in de provincie moet sappelen en afzien. Portret van Jef Swaen uit Maastricht, privé-detective en kettingroker.

mennekes

Kort nylon jack, spijkerbroek en schoenen met dikke zachte rubberzolen (voor het betere sluipwerk). Geen opbolling onder de oksel, niet eens een wapenvergunning. Geen handboeien, slappe hoed of lichte regenjas. Wel een chronisch brandende Saint Michel tussen de lippen. De handen diep in de zakken tegen de kou. Een zware frons perst de ogen tot nauwe spleetjes. Jef Swaen observeert.

De Maastrichtenaar is al zeventien jaar privé-detective en lijkt net een gewoon mens. Hij is niet het type van de snelle vechter die de louche verdachte na een rechtse directe overmeestert en aan de politie overlevert. Nee, de wereld van de huis- tuin- en keukenspeurder Jef Swaen is, wat je zou kunnen noemen, die van de kleine sjraveleer. Hij observeert en geeft inlichtingen aan advocaten, banken en bedrijven. Kortom, aan iedereen die hem daarom vraagt, dus ook aan 'gewone' burgers. Hij is een regelmatige gast in Maastrichtse kroegen ("zonder een druppel alcohol te nuttigen") en schijnt 's zomers op rieten terrasstoelen te wonen. Eén van de betere plekken, vindt hij zelf: "Waar kun je iemand beter observeren dan vanaf een caféterras ?" Een luizeleventje. Nietwaar, heer Swaen ? "Dat had je gedacht", kaatst Swaen terug. "Ons werk ziet er voor de leek leuk en romantisch uit. In de zomer valt het allemaal wel mee. Maar in de winter sta ik vaak te barsten van de kou". De detective zit in zijn Maastrichts stamcafé, waar een dichte sigarettewalm als een aureool om hem heen hangt. "Ik had vorig jaar een klus in Vlissingen. In januari. Drie weken lang elke nacht posten in de vrieskou. Het vroor 15 tot 20 graden. De verrekijker zat aan mijn wenkbrauwen vastgevroren. Zoiets hoeven die tv-helden nooit te doen. Bij die mannen gaat alles vanzelf en worden de meest ingewikkelde zaken in een vloek en een zucht opgelost, terwijl prachtige secretaresses hun afspraakjes bijhouden. Ik ben vaak jaloers op die mannen. Zeker als ik sta te vernikkelen van de kou. Dan is de romantiek van dit beroep ver te zoeken. De wereld van een echte privé-detective is er niet een van vrouwen, drank en successen, maar van keihard werken".

Rug tegen de pui De echte detective komt naar voren als Swaen een onverlaat moet lokaliseren die dertigduizend gulden heeft geleend en het bedrag vergat terug te betalen. Hij vermoedt waar de man zich ophoudt en nodigt ons uit hem te begeleiden. Wat volgt is een scène die tot de routine hoort in elke detectiveserie. Kwasi onverschillig kuierend nadert Swaen een winkel in de binnenstad, waar de gezochte zich zou ophouden. Ruggelings schuift hij langs de pui, de handen plat tegen de muur gedrukt. Even later gluurt hij verstolen om de hoek in de drukbeklante zaak. Midden in de verbaasde gezichten van winkelende mensen. "Hier is-ie dus niet", deelt hij later lakoniek mee en neemt weer zijn gewone pose aan. "Maar ik vermoed nu waar hij wèl uithangt". Een zaakje-van-niets, eigenlijk. In één week tijd heeft hij het mysterie opgelost en in de vorm van een lijvig dossier aan de opdrachtgever teruggegeven. Morgen moet in opdracht van een zakenman uit Geleen een anonymus worden opgespoord die er met f 60.000 vandoor is. "Moeilijk, maar leuk". Er moeten namelijk een aantal kroegen bezocht worden, waar het sujet doorgaans pleegt te vertoeven. Die klus lijkt Swaen op het lijf geschreven. "Ik word váák benaderd voor dit zoort zaakjes", kucht de 46-jarige speurder en neemt een diepe trek aan de Saint Michel die aan zijn lippen vastgegroeid lijkt te zijn. "Het is vaak een kwestie van je nuchter verstand gebruiken, inlichtingen verzamelen, contacten leggen en stap voor stap verder werken. Laatst moest ik een heerschap lokaliseren die het spaarbankboekje van zijn vriendin had leeggehaald en haar auto had gestolen. Via allerlei contacten en na enkele telefoontjes heb ik het nieuwe adres van de man kunnen opsporen. En, ja hoor. Bingo. Die knaap stond heel huiselijk bij een andere vriendin in de keuken aardappelen te schillen. Mooi, hè ? Oervervelend Als ik de verblijfplaats van zo'n man gevonden heb is de zaak voor mij opgelost. Niet spannend, nee. Sterker nog, soms is het zelfs oervervelend. Maar vanavond wordt het weer leuk. Dan moet ik de man van zestig mille opsporen via een soort kroegentocht. Dat heerschap houdt zich geregeld in dezelfde gelegenheden op. Hier blijkt weer eens uit dat een mens een gewoontedier is en in zijn dagelijks leven een bepaalde regelmaat heeft. Daar maak ik als detective graag gebruik van. Het enige probleem is de hoeveelheid nattigheid die ik naar binnen moet werken. In elk café een pilsje kan niet, natuurlijk. Dus dat worden weer sloten koffie en de nodige spa-roodjes." Onlangs was heel Nederland getuige van een dramatisch optreden van ene mevrouw Post, die was veroordeeld wegens moord op een bejaarde vrouw in een bejaardencentrum. Volgens de Maastrichtse advocaat Hiddema had ze bijna zes jaar onschuldig in de gevangenis gezeten. De strafpleiter heropende de zaak en wil haar via een nieuwe rechtsprocedure van alle blaam zuiveren. De voortgang van het proces werd in het tv-programma Crime Time uitvoerig uit de doeken gedaan. En wie deed het 'veldwerk' voor Hiddema? Sjef Swaen wijst op zijn borst. "Wat ik precies heb gedaan, kan ik niet zeggen", deelt hij plechtig mee. "Dat zou het onderzoek nadelig kunnen beïnvloeden." Beroepsoplichter Volgende week gaat Swaen op zoek naar een zwaar menneke, zoals hij het heerschap noemt, dat als een van Limburgs grootste criminelen wordt beschouwd. De man, een beroepsoplichter, staat voor ongeveer een miljoen gulden in het krijt bij verschillende schuldeisers. En die staan van ongeduld te trappelen. "Een uiterst belangrijke zaak, dus", concludeert Swaen. Hij krijgt zijn opdrachten voornamelijk uit de zakenwereld. Zijn specialiteiten zijn bedrijfsspionage en personeelscontrole. Daarnaast houdt hij zich bezig met alimentatiekwesties voor particulieren. De Maastrichtse detective kreeg landelijke bekendheid nadat hij in opdracht van een schoolbestuur in Meerssen een zieke leraar had geschaduwd. De advocaat van de leraar daagde de detective voor de rechtbank omdat hij vond dat zijn cliënt ten onrechte was gevolgd door Swaen waardoor zijn privacy was geschonden. De uitspraak van deze affaire wordt in februari verwacht. Naar aanleiding van dit voorval was de Maastrichtse detective te gast in diverse radioprogramma's en deed hij - vermomd en met verdraaide stem - in de show van Sonja Barend verslag van het voorval. "Ik heb er geen moeite mee als ik gevraagd word het privéleven van iemand om te wroeten. Dat is immers mijn werk. Inbreuk op hun privacy? Nee, hoor. Zolang het maar ten behoeve van de zaak is. Ik weet na afloop vaak veel meer dan ik nodig heb. Alle niet-relevante details zul je niet in mijn eindrapport aantreffen. Die onthoud ik zelf wel." Rozenstruik In tegenstelling tot de wilde acties in tv-series heeft Swaen nooit een zaak opgelost waarbij een vuurwapen moest worden gebruikt of karate-experts moesten uitgeschakeld. Hooguit scheurt hij een enkele keer in zijn Citroën BX GTI met 190 kilometer per uur over 's heren wegen. Niet zó enerverend, dus ? "Jawel, hoor", gromt Swaen tussen twee rookpluimen door. "Ik maak echt wel eens wat mee. Laatst wist ik ongemerkt tussen een aantal beveiligingsbeambten een groot landhuis binnen te wandelen. Ik moest daar binnen zijn omdat ik enkele meubels en schilderijen moest lokaliseren die van diefstal afkomstig waren. Op het moment dat ik wilde vertrekken, werd ik waarschijnlijk opgemerkt. Plotseling begonnen zich de deuren automatisch te sluiten. Net op tijd wist ik de tuin te bereiken, waar ik prompt werd achternagezeten door een krijsende vrouw gewapend met een enorme bezem. Dat mens dreef me regelrecht in een rozenstruik. Ik zat onder de krassen en bloedde als een rund. Rollend heb ik me onder een langzaam sluitend hek naar buiten weten te werken. Ja, dat was wel even spannend. Die scène zou best in zo'n tv-serie kunnen voorkomen." Vóór Swaen privé-detective werd, was hij hoofdagent van politie in Maastricht. Hij houdt van zijn huidige vak, maar is niet te spreken over het groeiend aantal beunhazen dat zonder enige vooropleiding of politie-ervaring als privé-detective een bureau opricht. "Maar ik heb een gesprek gehad met twee Kamerleden, mevrouw Soutendijk en Van Leeuwen", zegt hij ferm. "Er zijn vragen gesteld in de Tweede Kamer over het onbeschermde beroep van detective. Binnenkort wordt het vak dus beschermd", concludeert hij zonder een spoor van twijfel. "En zo hoort het ook." Rijk leven Swaen is verontwaardigd als hij over de nitwits praat die zich van vandaag op morgen de status van detective aanmeten. "Ik zal het niet in mijn hoofd halen een muurtje te gaan metselen", zegt de detective hoofdschuddend. "Daar mis ik de kennis en handigheid voor. Maar een bouwvakker kan zonder problemen een detectivebureau beginnen. Zó maar!" Hij steekt maar weer eens een zware Belg op. "Kwaliteit verloochent zich overigens niet", zegt hij dan zelfverzekerd. "Vergeet niet dat een beetje detective over een grote dosis rechts- en wetskennis moet beschikken en Frans, Duits en Engels moet kunnen spreken." Een dikke rookwolk uitblazend: "De mensen hebben vaak een verkeerd beeld van het leven van een privé-detective. Denken dat detectives lak aan alles en iedereen hebben, met geld smijten, in dure auto's rijden en altijd omringd zijn door mooie vrouwen". Grinnikend: "Was het maar waar!" Wat vang je zo, als privé-detective? "Genoeg. Laten we het daar maar op houden. Ik heb door mijn job best een rijk leven, maar ben beslist niet vermogend. Kom, ik ga eens aan het werk. Een alimentatie doorspitten. Voor een de gescheiden echtgenoot, die zich groen en geel betaalt terwijl zijn ex een dubbel inkomen geniet. Effe kijken waar mevrouw en haar nieuwe vriend werken."

* Observeren, dat is driekwart van zijn werk - en dat kan soms oervervelend zijn. Detective Swaen in een typische pose: achteloos een sigaretje paffend op de hoek van een straat.

Ik heb door mijn job best een rijk leven, maar ben beslist niet vermogend.

Onlangs verhoogde de Deutsche Bundesbank de rente met een half procent. Nog geen dag later volgde de Nederlandse Bank de maatregel blindelings. We kunnen niet meer om de Duitsers heen: De Nederlandse gulden, de benzine, het voetbal, de welvaart, het toerisme, de rente, de Mercedes, de export, Tatort & Derrek. We zitten aan de Duitsers vast, als een Siamees aan zijn evenbeeld. Afsplitsing laat altijd sporen na. Toch beschuldigen we onze oosterbuur nog altijd met speels gemak van het stelen van fietsen; is de beste mof een dode mof; en blijft de Duitser zo'n beetje het ijkpunt van alles wat 'slecht' is. Waar komt het vandaan, ons anti-Duitslandgevoel? 1914 of 1940? Of gewone jaloezie? Met Europa '92 op het bagagerek op zoek naar een verklaring voor schijnbaar onuitroeibare wrok.

Tekening: Huib Jans

De Duitser als ijkpunt voor alles wat slechts is

Alsof Fransen en Italianen zo'n fijn karakter hebben...

Het is pijnlijk voor alle voetbalfans, strandgasten, verzetshelden en automobilisten. Maar met Europa '92 op het bagagerek moet de vraag gesteld worden: verafschuwt de Nederlander de Duitser omdat hij zelf een halve Duitser is? Of omdat onze oosterbuur in bijna alles nèt een beetje beter is dan wij? De landgenoten met lange tenen of pijnlijke levenservaringen zullen zich alleen al door de vraag beledigd voelen. Want wat is er erger dan vergeleken worden met een Duitser? Voor hele volksstammen blijft de Pruus het ijkpunt van alles wat 'slecht' is. Het symbool van alle kwaad. Het symbool van machtswellust. En dat al eeuwen lang, getuige de oude Nederlandse zegswijze: Als de mof is arm en kaal dan spreekt hij bescheiden taal komt hij tot een groote staat dan doet hij God en menschen kwaad Maar bestaat dè Duitser überhaupt. Is dè Duitser niet net als dè Nederlander of dè Belg een optelsom van clichébeelden, angsten en vooroordelen van de buurlanden. Hoeveel Nederlanders - en zeker Limburgers - onderhouden niet zeer persoonlijke contacten met zeer aimabele Duitsers? Toch mag iedereen Wimbledon winnen behalve Boris of Michael. Mag iedereen het Songfestival winnen behalve Katja, Rex of Udo. Als het Nederlands elftal in de halve-finale van de EK'88 van de Duitsers wint, hebben we er bijna een nieuwe nationale feestdag bij. Als we in de èchte finale van de Russen winnen zijn we alleen maar blij. Heimat Wie minder heetgebakerd is, of minder blind vaart op cliché-beelden, wil misschien even nadenken over het anti-Duitslandgevoel. Ik hèb er over nagedacht en moet tot de conclusie komen dat ik (jaargang '60) het óók een beetje heb, dat anti-Duitsland-gevoel. Ik getuig dan ook bij deze dat ik als tiener in Roermond menige Duitser-mit-boot die mij de weg vroeg naar 'onze' Maasplassen, weer richting Heimat heb gedirigeerd. Edoch, waar mijn antipathie op gebaseerd is, blijft een groot vraagteken. Noch thuis, noch op school, noch in m'n werk ben ik ooit tegen de Duitsers opgezet. Vanwaar dan dat vooroordeel? Waarom staan Nederlanders meteen op hun achterste poten als een Vietnamees, Russische Jood of Turk wordt gediscrimineerd, maar maken wij voor de Duitsers een uitzondering? Media Een studiegroep van de Europese Beweging (EB) stelde ooit dat onze vooroordelen samenhangen met het gebrek aan evenwichtige en genuanceerde informatie bij veel Nederlanders over Duitsland en zijn bevolking. Daar zou met name de Nederlandse media debet aan zijn. Onzin natuurlijk, want de Nederlandse media berichten over Duitsland niet minder of anders dan over Engeland of België. Bovendien interpreteert ieder lezer, kijker of luisteraar het aangeboden nieuws op basis van bestaande overtuigingen en denkbeelden. En die denkbeelden over Duitsers liggen in Nederland zo vast verankerd, dat zelfs het meest positieve bericht over Duitsland nooit zo positief zal overkomen als het bedoeld is. Natuurlijk, daar zijn die oorlogen: '14 - '18 en '40 - '45: Westerbork, bombardement op Rotterdam, de dokwerkers-opstand, de Juden-ster. Ik weiger echter te geloven dat onze Duitse antipathie van generatie op generatie wordt gekloond, enkel en alleen door oorlogsleed. Tijd heelt niet alleen alle wonden, het vernevelt ook het leed. Bovendien zijn oorlogsmisdaden niet iets exclusief Duits. Vraag het de Irakezen, Russen, Vietnamezen of 'Joegoslaviërs' maar. Zegt oorlog niet minder over een volk, maar meer over het beestachtige dat de ene mens de andere aan kan doen? Pech Een andere theorie komt uit de dierenwereld: heb en verdedig je territorium. Vertaald naar de mensheid: er zijn geen volken die van hun buren houden. Noren niet van Zweden, Denen niet van Duitsers, Nederlanders niet van Belgen en Duitsers, Fransen niet van Duitsers en Spanjaarden, Hongaren niet van Tsjechen, en Tsjechen niet van Polen, Duitsers en Russen. Mensen hebben nu eenmaal van nature de neiging om zich als familie, groep of stam af te grenzen en af te zetten tegen andere homo erectussen. Vanuit dat oogpunt hebben de Duitsers vijfdubbel pech; ze hebben maar liefst negen buren. Bovendien: hoe groter en sterker de buur, hoe groter en sterker de afkeer en de angst. Derde vooroordeel-theorie. Wij zijn anti-Duits omdat de Duitsers zo anders zijn: luidruchtiger, patseriger, opdringeriger, hinderlijk welvarend. Maar waarom zijn we dan niet anti-Frans of anti-Italiaans? Alsof de Fransen of de Italianen niet ook anders zijn dan wij? Alsof die volken zo'n aangenaam karakter hebben? Of zijn we anti-Duits, juist omdat we op dàt volk nog het meest lijken? En u weet: op wie je lijkt, ben je dus nooit ècht. Zijn we niet gewoon jaloers op de Duitser? Op zijn hoge levensstandaard, zijn gründlichkeit, zijn perfectiedrang, zijn doorzettingsvermogen? Arrogantie Qua volksaard en karakter verschilt de Nederlander niet eens zo veel van zijn oosterbuur. Niet op de weg, in de trein, op de camping, op het strand, in de zakenwereld, in het restaurant. Maar ook niet in zijn verlangens, zijn drijfveren, zijn muziek, zijn sport, zijn cultuur-uitingen? In de NRC van vorige week zegt de auteur P.F. Thomése: 'Als je de grens met Duitsland overschrijdt gebeurt er niets. De wegen, de huizen de hele ambiance is hetzelfde'. We wonen, beminnen, eten, geloven, werken, kleden, leven, ja zuipen zowat hetzelfde. Bovendien, de arrogantie waarvan wij de Duitsers betichten, cultiveren wij zelf ten aanzien van de Belgen. Ons lot (de tegenstanders van dit geschrijf zullen van geluk spreken) is dat we toch altijd een halve-Duitser blijven. Enerzijds omdat we op veel gebieden das gewisse etwas missen. Anderzijds omdat we in dit land zowat alles proberen te nivelleren. Alles en iedereen moet hier gelijk zijn. Niets en niemand mag boven het maaiveld uitsteken - behalve de kerktoren. In het verlengde van dat maaiveld-karakter ligt het grootste Nederlandse talent: het zoeken van een compromis. Daar wordt alles aan opgeofferd: elk doel, elke logica en elke realiteit. Gevolg: kneuterigheid, kankeren en middelmatigheid troef. Wanneer vinden we een compromis voor, of nivelleren we onze Duitsland-wrok? Grenzen Deskundigen befilosoferen inmiddels dat het Nederland, op Europese schaal bezien, ontbreekt aan een gezaghebbende identiteit; en dat we ons daarom tot in lengte van dagen blijven afzetten tegen de natie waar we het meest op lijken: de Duitse. Wie echter de realiteit aanvaart, houdt een minderwaardigheidscomplex buiten de grenzen. In zijn boek Unser neuer Grosswahn schrijft Arnulf Baring: 'Een Duitser die niet bemind wordt, is gevaarlijker dan een Duitser die je frustreert'. De moraal: Een goede buur is nog altijd beter dan een verre vriend. Ook al heet hij Otto. Tot ziens bij de Allkauf!

Oude ressentimenten worden zorgvuldig gecultiveerd. "Liever maf dan mof..."(Jules Deelder).

NIEUWTJE: in september komt er een nieuwe driedelige Van Dale. Die zal wel weer heel wat dikker worden. Er komen niet alleen zo'n 16.000 nieuwe woorden in, maar voor het eerst wordt ook de herkomst van woorden verklaard. Bij meer dan 25.000 woorden komt kort te staan waar ze vandaan komen. Een hele verbetering, want tot nu toe faalde Van Dale daarin, vind ik. Ik sla de moloch open en zie (heel toevallig) dat moloch ook een gestekelde hagedis uit Australië is, die ook woestijnduivel heet. Mooi om te weten, vooral als je puzzelt. Edoch, dat die duivel ongevaarlijk is en voornamelijk van mieren leeft (staat er), verwacht ik niet in een woordenboek. Eerder in een encyclopedie.

DE NIEUWE Van Dale zit compleet in de computer. Heeft heel wat voordelen, lees ik in de nieuwjaarswens van Van Dale, een boekje over de nieuwe Dikke. Je kunt bijvoorbeeld controleren of alle verwijzingen wel kloppen. Ik kan me nog herinneren dat jarenlang in het Prisma Woordenboek bij cassave stond: zie maniok, en bij dat woord: zie cassave. Ook de alfabetische volgorde klopt nu 100%. In de huidige Van Dale staan een paar woorden op de verkeerde plaats. De computer corrigeert dat meteen. Het moet wel een heel werk geweest zijn, zucht adjunct-directeur A.Hoffstädt, die iets over de wordingsgeschiedenis van de nieuwe Dikke vertelt in het nieuwjaarsgeschenk. Hij besluit zijn verhaal zo: "Je zou kunnen uitrekenen hoeveel energie er is gaan zitten in al die vingerbewegingen op al die toetsenborden. Als je deze bewegingsenergie bewaard had, dan maak ik me sterk dat je er een astronaut mee naar de maan had kunnen schieten. En terug. Met de dikke Van Dale erbij. Of dat nuttiger was geweest?"

BIJ EEN nieuwjaarsgschenk horen goede voornemens. Heb ik gemaakt. Er liggen nog een twintig brieven met namen van plaatsen, gehuchten, akkers en straten. Die namen zijn al zo oud, dat ze nog even kunnen blijven liggen. Want ik ben ik verrast met de drukproeven van een Heerlens Woordenboek, van Hub Dohmen, de veel te vroeg overleden secretaris van Veldeke. Hij heeft nog een deel van de drukproeven kunnen corrigeren. Deze correcties zijn zo ingrijpend, dat de pagina's die niet bekeken zijn, met de uiterste behoedzaamheid gelezen moeten worden. Tenminste voor iemand die niet thuis is in het Heerlens.

JE ZOU JE kunnen afvragen (en dat doe ik dan maar) wat er met deze naar schatting 6700 woorden moet gebeuren. Uitgeven? Prima, maar zijn er langzamerhand niet genoeg woordenboeken? Woordenboeken zijn er nooit genoeg, kun je zeggen. De vraag dient dus te zijn: moet elk dorp zijn eigen woordenboek hebben? Ik aarzel. Wat voor zin heeft het grenzen te trekken die er helemaal niet zijn? Er zullen in Nuth wel wat woorden te horen zijn die Schimmert of Spaubeek niet of anders hebben, maar hoe belangrijk is dat? Zeer belangrijk? Maar dan wil ik dat in het woordenboek van Nuth kunnen lezen. Laat ik het zo zeggen: zou het niet nuttig zijn een woordenboek uit te geven van de hele Oostelijke Mijnstreek? Heerlen, Nuth, Voerendaal, Jabeek, noem maar op. Kerkrade hoort er natuurlijk niet bij. Kerkrade heeft al een prachtig woordenboek, maar verder is er niets in een gebied waar een paar honderdduizend mensen wonen.

Israël zal tijdens het vredesoverleg in Washington voorstellen de Palestijnen beperkte autonomie te geven zoals is voorzien in de akkoorden van Camp David.

Dit heeft de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, David Levy, gisteren verklaard tijdens een interview dat werd uitgezonden door de Israëlische radio. De Camp David-akkoorden, door Israël en Egypte overeengekomen in 1978 na bemiddeling van de Verenigde Staten, voorzien in een beperkte autonomie voor de door Israël bezette gebieden. Tijdsdruk De derde serie bilaterale onderhandelingen tussen Israël en betrokken Arabische landen moeten vandaag in Washington beginnen. Dit gebeurt waarschijnlijk onder tijdsdruk. De Israëlische premier, Yitzhak Shamir zei gisteren dat de delegatie van Israël woensdag of donderdag weer uit Washington zal vertrekken. Als de Israëli's vertrekken op het aangekondigde tijdstip is er maar weinig tijd om het belangrijke procedureprobleem rond de Jordaans-Palestijnse delegatie op te lossen. Tijdens de vorige gespreksronde in december blokkeerde dit vraagstuk iedere vooruitgang. Israël weigerde met de Palestijnen en Jordaniërs die een gezamenlijke delegatie vormen, afzonderlijk over procedures te onderhandelen.

Met een simpel kwartje kun je heel wat aanrichten. Minister Kok slaagde er met zijn accijnsverhoging van een kwartje in juli in om de benzinepomphouders in Maastricht en omgeving te beroven van bijna eenderde van hun omzet. Terwijl in de rest van het land de verkoop van benzine na dit 'kwartje van Kok' weer snel het normale peil bereikte, bleef het langs de Nederlandse kant van de Belgische grens pompen en tóch verzuipen. De Maastrichtse benzineverkopers klagen het hardst. Terecht. Volgens Shell kelderde hun omzet blijvend met dertig procent, omdat de benzine een paar honderd meter verderop een kwartje goedkoper is. Het eind van het leed van de Maastrichtse benzineverkopers is voorlopig nog niet in zicht. Shell helpt niet altijd.

Zoals algemeen werd verwacht heeft Zelu Zelev gisteren in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Bulgarije een duidelijke overwinning behaald.

De zittende president kreeg echter net te weinig stemmen om al in de eerste ronde een absolute meerderheid in de wacht te slepen en het presidentschap veilig te stellen, zo bleek uit de eerste voorlopige uitslagen. Zelev, een voormalig dissident en de huidige leider van de regerende Unie van Democratische Krachten, behaalde 44 procent van de stemmen. De onafhankelijke kandidaat Velko Valkanov, die wordt gesteund door de Socialistische Partij (de voormalige communisten), blijft volgens de eerste uitslagen steken op 31 procent. Verkiezingsfunctionarissen verklaarden dat meer dan 70 procent van de 6,3 stemgerechtigde Bulgaren de gang naar het stemlokaal heeft gemaakt. De tweede ronde van de presidentsverkiezingen is komende zondag.

Duizenden Georgiërs zijn gisteren de straat opgegaan om te demonstreren voor Zviad Gamsachoerdia. De betogers eisten de terugkeer van de vorige week gevluchte Gamsachoerdia en het vertrek van de Militaire Raad die de macht heeft overgenomen.

In de hoofdstad Tbilisi verzamelden zich ongeveer 5.000 burgers bij het centraal station. De menigte groeide aan nadat treinwagons met Gamsachoerdia-aanhangers uit West-Georgië waren gearriveerd. In het westen van de Kaukasische republiek kan de verdreven president nog steeds rekenen op aanzienlijke steun. De eerste zender van de Russische televisie berichtte over grootschalige demonstraties in West-Georgië. Tegenstanders van de Militaire Raad blokkeerden diverse spoorverbindingen in de regio. In de steden Sugdidi, Poti en Batumi riepen betogers de bevolking op tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Gamsachoerdia kreeg zaterdag tijdelijk politiek asiel in Armenië. Het asiel geldt ook voor zijn familie en zijn uit 15 man bestaande persoonlijke lijfwacht.

De persoonlijke gegevens van ongeveer 21 miljoen van de in totaal 39 miljoen Spanjaarden zijn door ambtenaren van verschillende ministeries en banken verkocht aan organisaties die de gegevens commercieel exploiteerden. Dat hebben Spaanse kranten zaterdag bekendgemaakt.

gearresteerd en uiterst moderne computerinstallaties in beslag genomen waarmee de gevens werden geëvalueerd en opgeslagen. De bende verkocht de informatie - soms tot 47 gegevens per persoon - aan banken, verzekeringsmaatschappijen en reclamebureau's die ze voor wervings- en verkoopcampagnes gebruikten. De daders beschikten, zo zegt de politie, over meer gegevens dan supercomputer 'Berta' van het ministerie van Economische Zaken en Financiën, waaronder gegevens over banksaldi, belastingen, beroep en familie-omstandigheden. Het schandaal kwam aan het licht toen een Spanjaard in een reclamefolder zijn tweede voornaam tegenkwan. Deze naam gebruikte hij nooit en had hij alleen doorgegeven aan de sociale dienst. De man deed daarvan aangifte en bracht enkele maanden geleden een politiespeurtocht op gang. Omdat in Spanje nog altijd geen moderne wetgeving bestaat over bescherming van persoonsgegevens bestaat de kans dat de verdachten er slechts met geringe straffen afkomen. Een nieuw wetsontwerp wordt al maanden opgehouden in het Spaanse parlement.

De voor donderdag geplande tweede ronde in de Algerijnse parlementsverkiezingen gaat niet door. De Algerijnse Hoge Veiligheidsraad, die afgelopen weekeinde na het opstappen van president Chadli Benjedid de macht in het land overnam, maakte dit gisteravond bekend.

het fundamentalistische Islamitische Reddingsfront (FIS) een grote overwinning. De verkiezingen van donderdag zouden het FIS, dat een streng islamitisch Algerije voorstaat, zeer waarschijnlijk aan een absolute meerderheid hebben geholpen. Waarnemers menen dan ook dat de jongste stappen in Algerije bedoeld zijn om het FIS uit het machtscentrum te houden. Openbare orde De Hoge Veiligheidsraad verklaarde gisteravond dat het voorlopig alle taken op zich zal nemen die "betrekking hebben op zaken van openbare orde en staatsveiligheid" en liet voorts weten dat het "in permanente zitting blijft om aan zijn verplichtingen te voldoen". De raad bestaat uit het staatshoofd - op dit moment Abdelmalek Benhabyles - de ministers van Defensie, Binnenlandse Zaken en Justitie en vertegenwoordigers van het leger en de veiligheidstroepen. Onverwacht Afgelopen zaterdag maakte de Algerijnse president Chadli Bendjedid, wiens FLN (Front voor de Nationale Bevrijding) Algerije bijna dertig jaar heeft geregeerd, geheel onverwacht zijn aftreden bekend in een tv-rede. Chadli benoemde voorzitter Abdelmalek Benhabyles van de Constitutionele Raad (het hoogste wettelijke orgaan in Algerije) tot leider van een overgangsregering die binnen 45 dagen verkiezingen voor een nieuwe president moet organiseren. Volgens de grondwet zou parlementsvoorzitter Abdelaziz Belkhadem de president hebben moeten opvolgen, maar Chadli meldde bij zijn aftreden dat het parlement vorige week al is ontbonden. Anonieme bronnen in Algiers zeiden dat Belkhadem is gepasseerd omdat hij het FIS gunstig gezind zou zijn. Furieus Het fundamentalistische Islamitische Reddingsfront reageerde gisteravond furieus op het aftreden van Chadli en het opschorten van de verkiezingen. "Het ontslag van Chadli is een toneelstuk met als doel de bevolking te onderdrukken en de resultaten van de algemene verkiezingen teniet te doen", aldus het FIS. Voorlopig FIS-leider Abdelkader Hachani riep zijn aanhangers op "tot waakzaamheid om zodoende iedere samenzwering te verijdelen die tot doel heeft jullie wens van een islamitische samenleving te vernietigen". Militairen Na de bekendmaking van Chadli's aftreden vatten militairen zaterdag met pantserwagens en tanks post bij regeringsgebouwen, de radio- en televisiestations en de telefooncentrales in Algiers. In een verklaring zei het ministerie van Defensie gisteren dat het leger de grondwet zal respecteren en handhaven.

Johan Cruijff zal als supervisor de leiding van het Nederlands elftal tijdens de WK-eindronde van 1994 op zich nemen, tenminste als Oranje zich daarvoor plaatst.

coach van Barcelona gisteren. Zaterdagmiddag was hij tot overeenstemming gekomen met voorzitter Martin van Rooijen van de sectie betaald voetbal en KNVB-bestuurslid Paul Boels. "Ik heb veel te danken aan het Nederlands voetbal en het nationale elftal in het bijzonder`" zei Cruijff gisteren na de wedstrijd tegen Valladolid` die zijn ploeg met 2-1 won. "Als de vertegenwoordigers van het Nederlands elftal naar mij toekomen en mij vragen hen te helpen` dan kan ik gewoonweg niet weigeren."

Johan Cruijff is bereid in 1994 als coach op te treden van het Nederlands voetbalelftal bij de eindronde om het wereldkampioenschap in de Verenigde Staten. Vooruitlopend daarop wil de KNVB vanaf 1 juli Dick Advocaat als bondscoach aanstellen.

Indien Oranje zich voor de WK-eindronde plaatst, zullen Cruijff en Advocaat in juni/juli 1994 gezamenlijk de leiding op zich nemen. Bij een tweede bezoek van de KNVB-bestuursleden Martin van Rooijen en Paul Boels bevestigde de technisch directeur van FC Barcelona afgelopen weekeinde zijn interesse. In een eerste gesprek, medio november, had Cruijff al belangstelling getoond voor de functie. "Ik heb altijd zoveel met het Nederlandse voetbal te maken gehad dat ik het een morele verplichting vind om ook verantwoordelijkheid voor het Nederlands elftal te dragen", verklaarde Cruijff gisteren in Barcelona zijn belangstelling. Cruijff (44) acht het niet nodig dat de afspraken in een contract worden vastgelegd. "Ik heb geen contract nodig. Mijn woord is meer waard. Als de KNVB vindt dat ze mij nodig hebben, zal ik er staan, als ik dan tenminste in leven ben."

Draaiboek

In tweede termijn namen Cruijff en het KNVB-duo Van Rooijen/Boels zaterdag in Barcelona het draaiboek door. "Ze hebben mijn mening gevraagd en daarop heb ik geantwoord hoe ik er over denk. Voor bestuursleden die nog niet veel ervaring hebben met het aanstellen van een coach kan het geen kwaad daarover van gedachten te wisselen", aldus Cruijff, die geen mening wilde geven over de kandidatuur van Dick Advocaat. Uit de woorden van Boels kan worden afgeleid dat de aanstelling van Dick Advocaat de zegen van Cruijff heeft gekregen. De KNVB moet nog wel tot overeenstemming komen met Advocaat, die op de hoogte was van de plannen en de besprekingen met Cruijff. "Dick Advocaat is bij uitstek geschikt om Oranje in de kwalificatiewedstrijden te leiden. Cruijff heeft daar niet zoveel zin in. Hij vindt zichzelf ook niet de geschiktste trainer voor de kwalificatieserie", verklaarde Boels na zijn bezoek aan Barcelona. "Als Advocaat met Cruijff kan werken tijdens de eindronde van het WK, moet je daar gebruik van maken", verwoordde Boels de overtuiging van het sectiebestuur. De constructie wordt geen goedkope voor de KNVB. "De cijfers zijn nog niet concreet ingevuld, maar voor Cruijff was dat van secundair belang".

Niet naar EK

Boels beklemtoonde dat voor de eindronde van het EK in juni van dit jaar niet getornd zal worden aan de positie van Michels en diens assistent Advocaat. Eerder maakte Cruijff duidelijk ook interesse te hebben in de EK-eindronde. "Het EK in Zweden is niet ter sprake gekomen bij onze ontmoeting met Johan Cruijff. Waar geen problemen zijn, moeten we ze ook niet maken", aldus Boels. "In principe is het niet de bedoeling dat ik al voor het WK van 1994 iets met Oranje te maken krijg", voegde Cruijff daaraan toe. Naar aanleiding van de afspraken tussen Cruijff en de KNVB eiste Barcelona-voorzitter Nunez volledige aandacht voor de Spaanse club wanneer het volgend jaar tot contractverlenging komt. Cruijff reageerde laconiek. "Een competitiewedstrijd in de Spaanse competitie is nog nooit samengevallen met de eindronde van een WK. Niemand kan me daar dus vanaf houden."

Uitbreiding van groeve Spaubeek is voorlopig van de baan. Gedeputeerde Staten nemen pas medio 1995 een beslissing over de uitbreiding. Eerst wil het college weten hoe groot de behoefte aan ophoogzand is. Ook willen Gedeputeerde Staten weten hoeveel afval er de komende jaren in deze groeve gestort moet worden.

Deputé J. Tindemans (ontgrondingen en milieu) liet dit gisteren weten aan de commissies ruimtelijke ordening en milieu en verkeer en waterstaat. Deze twee commissies bespraken het provinciaal ontgrondingsplan. Daarin werd onder andere voorgesteld de groeve Spaubeek in noordelijke richting uit te breiden met 3,5 hectare. Tegen dit plan is de afgelopen maanden fel geprotesteerd, omdat een gebied met hoge landschappelijke en natuurlijke waarde aan zandwinning wordt opgeofferd.

Leidingen In een eerder provinciaal plan was het nog de bedoeling de groeve in zuidelijke richting uit te breiden. Van dat voornemen moest worden afgestapt, toen bleek dat dat gebied gereserveerd is om in de toekomst leidingen aan te leggen. Alle statenfracties zeiden gisteren grote moeite te hebben met uitbreiding van de groeve Spaubeek in noordelijke richting. Het zuidelijke gebied is volgens alle fracties veel minder kwetsbaar. Dat dit gebied gereserveerd is voor het leidingennet vonden enkele fracties een zwak argument. Volgens fractievoorzitter H. Kusters spelen er andere zaken. Hij vermoedt dat uitbreiding in zuidelijke richting moeilijk is omdat de verschillende bedrijven problemen met elkaar hebben. Woordvoerder J. Schrijen van de VVD sprak zelfs van familievetes in verband met eigendomsverhoudingen in dat gebied.

Uitstel PvdA-woordvoerster M. Verstraelen sloeg de spijker op zijn kop, toen zij zei: "We hebben nog even de tijd om na te denken. Het zand uit de uitbreiding van de groeve is pas rond het jaar 2000 nodig." Ook commissielid W. Hermans van het CDA vroeg de beslissing over Spaubeek uit te stellen. Deputé Tindemans bediende de fracties op hun wenken. "Er zijn nog teveel onzekere factoren. We weten nog niet wat de toekomstige behoefte aan ophoogzand wordt en ook de capaciteit die het stort in de toekomst moet krijgen is nu niet precies aan te geven. Daarom houden we de beslissing over Spaubeek voorlopig aan", liet de deputé de commissie weten.

De sectie gezinsverzorging van Humanitas verhuist aanstaande maandag vanuit Heerlen naar het voormalige klooster aan de Kloosterstraat in Brunssum.

De laatste jaren is de vraag naar de activiteiten van Humanitas -gezinsverzorging, Humaniplan en kinderopvang- zo snel gegroeid, dat uitbreiding van het aantal personeelsleden noodzakelijk werd. De huidige kantoorruimte aan de Oliemolenstraat in Heerlen is niet groot genoeg om die groei op te vangen.

De sectie gezinsverzorging en Humaniplan nemen daarom hun intrek in een deel van het voormalige klooster in Brunssum, dat onlangs al in gebruik is genomen door het Advies- en Studiecentrum. De centrale directie, de administratie en de afdeling personeelszaken van Humanitas blijven gevestigd aan de Oliemolenstraat in Heerlen.

Het lijkt erop dat B en W van Landgraaf de noodlijdende lokale omroep uit de finaciële problemen gaan helpen. Maar de gemeente stelt als voorwaarde dat het omroep-bestuur moet aantonen dat de omroep op de lange termijn een gunstig toekomstperspectief heeft.

Dat is het resultaat van het gesprek dat omroep-voorzitster A. Frins-Ernes gisteren voerde met wethouder T. Gybels. Omroep Landgraaf kwam in de problemen doordat enkele bedrijfssponsors van de omroep failliet gingen. De schulden van de ormoep zijn inmiddels opgelopen tot meer dan vijftig mille. Voorzitster Frins kondigde onlangs in haar nieuwjaarstoespraak aan dat de omroep op 1 februari stopt met radio-uitzendingen en de tv-programma's tot een minimum beperkt als voor die tijd geen garanties zijn dat er spoedig geld binnenkomt. Frins: "We hebben de wethouder nogmaals onze situatie uitgelegd. Hij heeft gevraagd om meer duidelijkheid over de financiële situatie. Die duidelijkheid geven we binnen enkele dagen." Frins is niet pessimistisch over de toekomst van de omroep. Zij verwacht dat de omroep binnenkort inkomsten kan verwerven uit reclame. Ook hoopt de omroep dat het CAI-bedrijf het gebruikerstarief met een kwartje gaat verhogen. Die verhoging zou dan ten goede komen aan de lokale omroep. Volgens voorzitster Frins heeft wethouder Gybels geen concrete toezegging gedaan over de manier waarop de gemeente wil helpen. "Maar ik heb wel de indruk dat de gemeente er vaart achter zet. Wethouder Gybels beloofde dat hij tijdens de raadsvergadering van 30 januari een voorstel aan de raad doet", aldus mevrouw Frins. De gemeente Landgraaf wil de lokale omroep graag behouden, zegt wethouder Gybels. "Als de zaak bij de omroep in de brand dreigt te vliegen zullen we als gemeente moeten blussen. Maar we eisen de harde garantie dat de omroep op de langere termijn levensvatbaar is. Als uit de gegevens van het bestuur blijkt dat de omroep weinig toekomstperspectief heeft, is het weinig zinvol om er nu nog geld in te steken", aldus Gybels. De gemeente is in ieder geval niet van plan om mee te betalen aan de exploitatie van de omroep, verklaarde Gybels.

Paardenhouder J. Daelmans uit Schinveld moet van de gemeente Onderbanken zijn twee paardenboxen aan de Groeneweg in zijn woonplaats weghalen. De gemeente beweert dat Daelmans geen toestemming heeft gevraagd voor stalling van de boxen. De paardenhandelaar heeft inmiddels een brief gekregen waarin staat dat hij de boxen moet verwijderen. Volgende week gaat Daelmans tegen de beslissing van de gemeente in beroep bij de Raad van State in Den Haag.

Klankstad Kerkrade sluit op 1 februari de Fonotheek aan de Markt. De muziekbibliotheek moet dicht omdat de gemeente de jaarlijkse subsidie schrapt. Bijna de helft de bijzondere collectie wordt verkocht. De rest gaat naar de bibliotheek.

De Fonotheek in Kerkrade ging in 1976 open en was de eerste vijf jaar ondergebracht in de bibliotheek. Vanaf 1981 werden de twintigduizend elpee's, 5500 cd's en ruim duizend cassettes uitgeleend vanuit de vestiging aan de Markt, als muziek-dependance van de bibliotheek. Tot vorig jaar subsidieerde de gemeente Kerkrade de Fonotheek jaarlijks met ruim f 135.000. Om bezuinigingsredenen draait de gemeente de geldkraan nu dicht. Het ledenaantal van de Fonotheek vertoont al vier jaar een dalende lijn. In 1987 had de muziekbibliotheek nog ruim 1400 leden. Op dit moment heeft de Fonotheek nog maar 971 leden. De sluiting van de Fonotheek, die vier dagen in de week open was, betekent een verlies van 2,5 arbeidsplaatsen.

Gevochten "We hebben gevochten tot het bittere einde", zegt directrice G. Vijgen van de Fonotheek. "Twee jaar geleden dreigde het doek al te vallen, maar toen hebben we nog respijt gekregen. Maar nu is de sluiting definitief. Het huurcontract is per 1 april opgezegd. We hebben uitgebreid met wethouder Bogman over de problemen gepraat en ik kan begrip opbrengen voor het standpunt van de gemeente. Tenslotte hadden we, gezien het dalende ledenaantal, geen sterke argumenten voor handhaving van de Fonotheek."

Specialist De verzameling geluidsdragers in de Fonontheek is de afgelopen jaren met zorg samengesteld door een muziekspecialist. Volgens directrice Vijgen zal een deel deel van deze bijzondere collectie verloren gaan. "Alle elpee's en muziekcassettes worden verkocht omdat de bibliotheek geen plaats heeft voor de hele verzameling. Van de 5500 cd's gaan er 2500 in de verkoop. De leden van de Fonotheek kunnen tijdens een grootscheepse uitverkoop op 19 februari hun slag slaan. Ook meubilair en installaties moeten weg. De niet-leden kunnen op 20, 21 en 22 februari kopen wat nog over is".

Wrang Mevrouw Vijgen is blij dat drieduizend cd's behouden blijven voor het Kerkraadse luisterpubliek en voortaan uitgeleend worden via de bibliotheek. De bieb-medewerkers gaan proberen de collectie actueel te houden. "Maar dat zal niet makkelijk zijn omdat de bibliotheek geen echte muziekspecialisten in huis heeft. Onze fonothecaris hebben we immers niet meer. Wat dat betreft gaan we er inhoudelijk op achteruit. Dat is extra wrang omdat Kerkrade dé muziekstad van Nederland is."

De verenigingen uit Ransdaal hebben zich de afgelopen twee jaar blauw betaald aan gasrekeningen. Uit onderzoek is gebleken dat de verwarming van het verenigingsgebouw in het dorp niet deugt. De gemeente Voerendaal zal de CV-ketel dan ook vervangen.

verbouwd tot verenigingsgebouw. Op dit moment maken de openbare bibliotheek, peuterspeelzaal De Auvermennekes, het IVN en de fanfare Les Amis Réunis gebruik van die accommodatie aan de Ransdalerstraat 46.

Excessief De vier betrokken besturen zijn zich rot geschrokken van de stookkosten die zij in dat nieuwe onderkomen moeten betalen. Op jaarbasis zijn die verwarmingskosten met bijna 2500 gulden gestegen. Volgens de gemeente Voerendaal is de gasrekening inderdaad "excessief hoog". Het technisch adviesbureau Bremen heeft de zaak inmiddels bekeken. Bremen komt tot de conclusie dat de bestaande CV-installatie niet naar behoren functioneert, en dat die verwarmingsketel ook niet meer te repareren is. Het bureau raadt de gemeente Voerendaal aan de installatie te vernieuwen.

Ketels Het gemeentebestuur volgt dat advies op. Op korte termijn wordt de verwarmingsketel vervangen. Er worden drie nieuwe ketels geplaatst, waardoor elk lokaal apart verwarmd kan worden. Het totale gasgebruik zal daardoor afnemen van 9000 kubieke meter per jaar tot nauwelijks meer 3500 kubieke meter. Later zal de gemeente Voerendaal bekijken of nog aanvullende werkzaamheden moeten worden uitgevoerd aan de vroegere kleuterschool van Ransdaal. Daarbij gaat het onder meer om reparaties aan het dak en de vervanging van enkele slecht geïsoleerde raamkozijnen.

De burgers van de gemeente Onderbanken moeten straks afvalstoffenheffing betalen naar gelang de hoeveelheid afval die ze produceren. Wie meer afval 'produceert' zal dus voortaan ook meer afvalstoffenheffing moeten betalen.

Dit schrijft de CDA-fractie Onderbanken in de nota 'Deelplan afval'. Het CDA schreef de adviesnota omdat de kosten van afvalverwerking de laatste jaren flink gestegen zijn. Als het aan het CDA ligt betalen alle inwoners van Onderbanken voortaan jaarlijks een vast bedrag aan afvalstoffenheffing. Afhankelijk van de hoeveelheid afval die een inwoner produceert moet hij dan nog een toeslag op de afvalstoffenheffing betalen."Burgers die milieubewust leven en slechts één vuilniszak per week aan de straat zetten betalen in het huidige systeem mee voor de 'grote vervuilers' die een veelvoud aan afval produceren", schrijft de fractie. Verder pleit het CDA ervoor dat burgers in de toekomst gebruik gaan maken van een compostton of -hoop voor het groente-, fruit- en tuinafval. Subsidie zou inwoners kunnen stimuleren om zo'n compostton aan te schaffen, aldus het CDA. Het CDA pliet verder voor het huis-aan-huis ophalen van chemisch afval. In de nog te bouwen gemeenteloods moet de gemeente plaats maken voor de opslag van apparaten, zoals ijskasten en diepvriezers, die in aanmerking komen voor recylcing. Vanuit de gemeenteloods kunnen die apparaten weer terugnaar de fabrikant die verschillende onderdelen weer kan gebruiken. Het CDA wil met ingang van 1 januari 1993 het afval in Onderbanken op deze manier laten inzamelen. De nota Deelplan Afval gaat ter advies naar B en W van Onderbanken.

Staatssecretaris Kosto (Justitie) zal geen enkele rekening houden met Vietnamese vluchtelingen die 'kerk-asiel' zoeken. Volgens Kosto kan hij daar geen rekening mee houden, omdat dat tot willekeur zou leiden. Hetzelfde geldt wat Kosto betreft voor vluchtelingen die in hongerstaking gaan.

Staatssecretaris Kosto zei dit gisteren tijdens een nieuwjaarsbijeenkomst van het PvdA-gewest Den Haag. "Ik voer geen hard, maar wel een duidelijk beleid. Ik kan geen rekening gaan houden met kleine groepjes die de sympathie verwierven van sommige Nederlanders. Het is vervelend, maar opportunisme is fnuikend voor het beleid," aldus Kosto. Joden Kosto ging gisteren ook in op de uitzetting van Russische joden naar Israël. "Ik had nooit gedacht dat ik nog ooit joden zou moeten uitwijzen. Vreselijk. Maar vergeet niet dat ik ze uitwees naar hun 'beloofde land'. Ze werden niet uitgewezen naar een land waar ze gevaar lopen. Het is niet leuk om te doen, maar wel nodig." De staatssecretaris wees erop dat bij het toelaten van de Russische joden - die Israël de rug hadden toegekeerd - de kans bestond dat velen van de 100.000 tot 150.000 Russische joden die in Israël verblijven ook zouden besluiten naar Nederland te komen. Brief De Tweede Kamer, zo kondigde Kosto aan, krijgt binnenkort aan brief van hem en van minister d'Ancona (Welzijn) met een oplossing voor het probleem van de afgewezen asielzoekers die nog tijdelijk in Nederland verblijven. Tussen Kosto en de Tweede Kamer ontstond een conflict over de vraag of deze afgewezen mensen in een normaal opvangcentrum kunnen blijven of dat ze in een gesloten centrum onderdak moeten krijgen, zodat ze niet kunnen onderduiken. Kosto zei gisteren niet welke oplossing hij kiest. "Maar ik ga ervan uit dat we hier wel uitkomen," aldus de staatssecretaris.

De voorzitter van de Duitse Socialistische Democratische Partij (PDS), Gregor Gysi, wordt ervan verdacht te hebben samengewerkt met de Stasi, de voormalige Oostduitse geheime politie.

Dat schrijft het Duitse weekblad Der Spiegel. De PDS is de opvolger van de vroegere Oostduitse Communistische Partij van Erich Honecker. Gysi, van beroep advocaat, wordt volgens Der Spiegel ervan verdacht met de Stasi te hebben samengewerkt, waar hij bekend was onder de schuilnaam 'notaris'. Als advocaat zou hij informatie hebben doorgegeven over zijn cliënten. Gysi weerspreekt tegenover Der Spiegel de aantijgingen en zegt nooit met de Stasi te hebben samengewerkt. Wel zegt hij dat "het waarschijnkijk is dat zich een mol (spion) in mijn omgeving bevond".

Rusland stemt er mee in dat een deel van de Zwarte-Zeevloot wordt overgenomen door de Oekraïne. Dit heeft het persbureau TASS gisteren gemeld. In een gezamenlijk communiqué melden de twee republieken dat de "strategische strijdkrachten" op Oekraïns grondgebied onder het centrale beheer blijven van de Gemeenschap van Onafhankelijke Staten (GOS). Een deel van de Zwarte-Zeevloot wordt hiervan uitgezonderd en zal deel uitmaken van de Oekraïnse strijdkrachten. Aanvankelijk eiste de Oekraïne de volledige Zwarte-Zeevloot op met ingang van 1 juli, maar Rusland stond erop dat zij onder beheer van het GOS zou blijven. Verder praten Het akkoord werd bereikt na een dag onderhandelen in Kiev door een Russische en een Oekraïnse delegatie van experts. De delegaties werden geleid door de Russische vice-premier Sergej Sjachraj en de Oekraïnse minister van Industrie en Landbouw Victor Antonov. De experts van beide republieken zullen over een week verder praten over "politiek-militaire kwesties". Bijzondere aandacht zal daarbij uitgaan naar de kwesties betreffende de status, de sociale voorzieningen en het staatsburgerschap van militairen van het vroegere Sovjetleger die nu ontredderd zijn door de desorganisatie van de strijdkrachten. De twee partijen zullen daarbij afzien van eenzijdige acties en problemen aan de onderhandelingstafel oplossen, aldus de verklaring. Demonstratie In Moskou en in diverse andere GOS-republieken demonstreerden duizenden mensen gisteren tegen de prijsverhogingen. Kwade burgers blokkeerden in Moskou een brug in het centrum om te protesteren tegen het gebrek van melk in de winkels. De demonstranten eisten dat de prijzen weer op hetzelfde niveau teruggebracht worden van voor twee januari, toen president Boris Jeltsin met een decreet het vrijlaten van de prijzen verordende.

Irak heeft in 1988 een systematische campagne gevoerd om de Kurden uit te roeien, waarbij zeker 100.000 mensen om het leven zijn gekomen. Dat heeft het Britse dagblad The Independent zaterdag bericht.

en die zei dat hij een massamoord overleefde. Volgens schattingen zijn zeker 180.000 mensen verdwenen in 1988 tijdens de militaire acties tegen de Kurden, maar dit aantal zou wel een kunnen oplopen tot 250.000, aldus The Independent. De jongen, Teimour genoemd, zei dat hij in 1988 met zijn moeder, zusters en dorpsgenoten in vrachtauto's zonder eten en drinken door de woestijn naar de Iraakse grens met Saudi-Arabië werd gebracht. Hier moesten ze kuilen graven, waarna Iraakse militairen het vuur op hen openden, aldus de jongen. "Toen de eerste kogel mij raakte, rende ik naar een soldaat toe", aldus Teimour, die toen 10 jaar oud was. "Ik hield mijn hand op en smeekte hem me niet te doden. Toen riep een andere soldaat dat hij me terug in de kuil moest gooien. De soldaat huilde toen hij dat deed". Volgens de krant schoot dezelfde soldaat op de jongen. Zijn moeder en zusters lagen dood om hem heen, maar Teimour hield zich dood, waarna hij uiteindelijk wist te ontsnappen nadat de militairen vertrokken waren. Momenteel worden tussen het leger en Kurdische guerrillastrijders in het zuidoosten van Turkije zware gevechten geleverd. Bij deze op woensdag begonnen militaire "wraakoperatie" waarbij de luchtmacht is ingezet, zijn zeker zestig Kurden om het leven gekomen, aldus meldde het Turkse dagblad Hürriyet gisteren.

Enkele weken voor het begin van de Golfoorlog is het agenten van de Amerikaanse inlichtingendienst gelukt om een computersysteem van Irak, dat verbonden was met de luchtverdediging van dat land, te infecteren met een virus.

Dit schrijft het Amerikaanse magazine News en World Report in haar uitgave van deze week. Het blad meldt dat het virus ontworpen is door het ultra-geheime Nationale Veiligheidsagentschap in Fort Meade en bedoeld was om de hoofdcomputer van de Iraakse luchtdefensie te ontregelen. Twee anonieme functionarissen zeggen dat het virus blijkbaar gewerkt heeft, ofschoon de operatie misschien zinloos is geweest wegens de overweldigende superioriteit van de geallieerden in de lucht tijdens de oorlog. De geheime operatie begon in de Jordaanse hoofdstad Amman, waar de Amerikaanse agenten een in Frankrijk gemaakte computerprinter wisten te identificeren die voor een militaire faciliteit in Baghdad bestemd was. De agenten vervingen een microchip door een chip die met het virus was geinfecteerd. "Toen het virus eenmaal in het militaire syteem van Irak zat, verdween telkens als een Iraakse technicus informatie op zijn beeldscherm opriep de tekst uit het systeem", aldus de functionarissen. Hun relaas is onderdeel van een boek over de Golfoorlog waar journalisten van News and World Report 12 maanden aan hebben gewerkt. Het boek wordt volgende maand gepubliceerd. Het magazine meldt tevens dat de twee tweeduizend kilogram zware bommen die op de voorlaatste dag van de oorlog op een commando-bunker werden gegooid bedoeld waren om de Iraakse leider Saddam Husayn te doden. Het feit dat de bommen op 27 februari geworpen waren was al eerder bekend, maar Amerikaanse functionarissen hebben altijd ontkend dat Saddam het doelwit was. Volgens News and World Report zijn er 'slechts' 8.000 Iraakse soldaten omgekomen in de Golfoorlog. Men berekende dit met hulp van defensie-analisten in Washington. Algemeen wordt aangenomen dat er tussen de 50.000 en 150.000 Iraakse militairen gedood zijn. Het magazine zegt nu dat er veel minder Iraakse soldaten aan het front lagen dan het officiële cijfer van het Pentagon (540.000) en dat daarom het dodencijfer veel lager ligt.

De Britse politie heeft dit weekeinde in Belfast grote opslagplaatsen van explosieven van het Ierse Republiekeinse Leger (IRA) ontdekt.

een einde te maken aan de jongste bommencampagne van de IRA in Belfast. Bij een huiszoeking in de Noordierse hoofdstad vond de politie zondag 600 kilo zelfgemaakte springstof. Drie personen werden aangehouden. Britse veiligheidstroepen vonden zaterdag eveneens grote wapenvoorraden van het verboden IRA, aldus een politiewoordvoerder. Tijdens zoekacties in huizen in het westen van Belfast vond de politie zaterdag 80 bommen, meer dan 18 kilo explosieven, vuurwapens en munitie. De politie verrichtte twee arrestaties.

Ze is voor artillerie-beschietingen op de loop gegaan. Een maand geleden. Haar vlucht uit het zuiden van Kurdistan begon te voet. Een auto bracht haar uiteindelijk naar Said Sadiq, waar ze in ieder geval veilig is voor het Iraakse leger. Nana Khan is 70 jaar en weduwe. Ze had een huis, maar ze weet niet of dat nog bestaat. Nu heeft ze slechts een hutje - half steen, half plastic - en wat potten en pannen. Ze leeft bij de gratie van de goedheid van haar buren. Die geven haar soms wat rijst of brood. Veel kan het niet zijn. Want zij zitten, hier in het vluchtelingenkamp, in dezelfde ellende. Haar zoon Fariq Abdullah - leeftijd onbekend - is zwakzinnig. Soms slaat hij zijn moeder. "De mensen zeggen dat ik hem maar moet laten gaan. Maar dat wil ik niet. Hij is het enige kind dat ik nog heb." Fariq is ook de enige die de vrouw tenminste nog een beetje warmte kan geven. Samen slapen ze onder twee dekens. Ook onder hen ligt nog een kleed. Maar dat houdt het vocht dat vanuit de zompige grond in de botten trekt niet tegen. "Vannacht heb ik gehuild van de kou", zegt Nana.

Klok terug De aanblik van het vluchtelingenkamp in Said Sadiq zet de klok driekwart jaar terug. De tragische tv-beelden vanuit de Turkse bergen, waar honderdduizenden bange Kurden begin april na een mislukte opstand hun toevlucht hadden gezocht, zouden hier moeiteloos kunnen worden ververst. Want de omstandigheden waaronder de 70.000 mensen in Said Sadiq leven zijn eender. Het kamp is een immense zee van tenten en hutjes. Ook op de berghellingen proberen mensen van stenen, stukken plastic en takken een onderdak voor zichzelf te bouwen. Van de Kurden die in april over de grens met Iran waren gevlucht dolen er nog altijd een half miljoen in de bergen van noord-Irak rond. Bang voor Saddam, bang om terug naar huis en haard te gaan. Eind vorig jaar voegden zich plotseling 200.000 lotgenoten bij hen. Beschietingen door het Iraakse leger van steden en dorpen in zuid-Kurdistan joegen hen hun huizen uit en een barre winter tegemoet.

Buren Nana Khan is een van hen. Ze liet alles in Chamchamal achter, zo bang was ze. Ze is dat nog steeds. "Pas als ik zeker weet dat het veilig is, ga ik terug", zegt ze. De weduwe weet dat het zwaar zal worden, met de echte winter voor de deur. Maar ze klampt zich vast aan haar buren. "Ik blijf bij hen zolang zij hier blijven." Ook Mannija Salih heeft het geluk dat haar buurfamilie in het kamp te Said Sadiq soms de helpende hand toesteekt. Zo kon ze het half ondergrondse hutje maken dat haar en haar zeven kinderen beschutting biedt. Maar de afgelopen dagen heeft het zo hard geregend dat vloer, muren en bodem doorweekt zijn. Evenals de dekens die een Kurdisch hulpcomité heeft verstrekt. Begin november had het kamp van Said Sadiq 'slechts' 25.000 bewoners. De nieuwe golf vluchtelingen heeft ervoor gezorgd dat de hulporganisaties die er actief zijn, zoals UNHCR (Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de VN) en Kurdische comités, opnieuw voor een grote opgave werden gesteld. Net nu ze de zaak redelijk in de hand dachten te hebben. Artsen Zonder Grenzen uit België is al sinds juni in Said Sadiq. Zo'n twintig grote tenten van de organisatie, keurig in het gelid, vallen op in de chaos. Uit een van de tenten klinkt het gedreun van een schoolklasje. Zeven artsen en verpleegkundigen voorzien de bevolking van het kamp van medische hulp. Dat is één hulpverlener op 10.000 Kurden. "Maar het lukt nog", zegt Anne Krug (24) uit Brasschaat. "We geven de mensen wat we kunnen." Beproeving De grootste beproeving voor de vluchtelingen was tot nu toe het barre weer in december. Windvlagen en buitensporige regenval troffen toen heel Kurdistan zwaar. In Said Sadiq stortten zelfgebouwde hutjes in, werden plastic tenten uit elkaar gescheurd en stroomden water en modder de onderkomens in. Kleren en dekens, alles was nat. Het heeft van het kamp een grote blubbertroep gemaakt. Hier en daar staat een hutje of tent onbereikbaar midden in een poel. Ouderen en kinderen gaan blootsvoets door de smurrie. De achtjarige Farhad zegt wel schoenen te hebben, maar het heeft volgens hem geen zin ze aan te trekken. "Dan raken ze vast in de modder", lacht hij. De drek is niet geheel op rekening van de weergoden te schrijven. Want al zijn er provisorische latrines, talrijke kinderen doen waar het zo uitkomt hun behoefte. "De hygiëne is een groot probleem", zegt verpleegkundige Krug. "Naast infecties aan de luchtwegen zijn diarree en oogziektes dan ook de kwalen die we het meest te behandelen krijgen." Geiten Op een open plek tussen de tenten en bouwsels lopen vier geiten, ieder aan een touw. Ze zijn eigendom van een weduwe uit Kalar en vanuit die belegerde stad met de auto meegebracht. De dieren voorzien het gezin van de vrouw dagelijks van melk. Een voorrecht, weet zoon Abdul Aziz Abdul Karim. Natuurlijk is hij bang dat de geiten gestolen worden. Daarom houdt steeds iemand ze in het oog. 's Nachts gaan ze mee de tent in, en hij of één van zijn broers waakt bij hen. Langs de doorgaande weg van Sulaymaniah naar Halabjah, waaraan Said Sadiq ligt, proberen vooral de mannen uit het kamp allerhande spul te verhandelen. Er is dus ook wel voedsel te koop, zoals eieren en radijsachtige knollen. Maar de meeste vluchtelingen hebben er geen geld voor. Hun voedselsituatie wordt met de dag nijpender. Pas nu komt de distributie van voedsel door de UNHCR op gang. Veel te laat, klagen de kampbewoners. Zoals ook particuliere hulporganisaties in Kurdistan, waaronder het actieve Medico International uit Duitsland, weinig te spreken zijn over het werk van de VN-organisatie in het algemeen. Te traag, te bureaucratisch en te kruiperig voor het bewind in Baghdad, is het oordeel.

Sneeuw Vijfendertig kilometer van Said Sadiq verwijderd ligt Penjwin. De stad - althans wat daarvan over is - is diep in de plooien van de bergen gekropen. Op 1500 meter hoogte. De eerste sneeuw is hier al weken geleden gevallen. En toch is ook Penjwin zo'n plaats waar nog duizenden Kurden zich in tentjes en provisorische bouwsels verschuilen voor de wraak van Saddam Husayn. De grens met Iran is hier heel dicht bij, dus als de nood hoog is zijn ze snel veilig, denken ze. Maar het kan ook slechts een kwestie van een dag zijn of het vluchtelingenkamp is door sneeuw totaal geïsoleerd. En dat dan voor een paar maanden. Terwijl ook hier nauwelijks voedsel is, en de temperaturen 's nachts nu al een graad of vijftien onder nul zijn. De UNHCR probeert de vluchtelingen in Penjwin dan ook met zachte hand naar 'beneden' te dirigeren. Bijvoorbeeld naar een plek vlakbij Said Sadiq. Daar is een kampje gemaakt met 1500 prefab-huisjes, waar 3.000 gezinnen de winter door kunnen komen. De terugstuur-operatie lijkt succes te hebben. Het kamp in Penjwin loopt gestaag leeg. Zaten er enkele weken geleden 30.000 vluchtelingen, nu zijn het er nog hooguit 10.000.

Niet volhouden Fatah Muhammed staat met tien anderen op een auto te wachten die hem naar Sulaymaniah brengt. Zijn vrouw en vijf kinderen zijn daar al. Zelf is hij teruggekomen om wat bezittingen op te halen. Het gezin, afkomstig uit Kirkuk, kan het in dit bergklimaat niet volhouden. "Mijn kinderen zouden hier ziek worden, en we hebben niets waarmee we hen kunnen helpen", zegt de 22-jarige taxi-chauffeur. Beter gehard is Malek Qadir. Met de blote voeten in dunne sandaaltjes staat ze in de sneeuw. Ze is 80 en Penjwin is haar Heimat. Daarom wil ze blijven. Ook al staat er van haar stad niets meer overeind. Door toedoen van zowel Irak als Iran, die de stad tijdens hun uitzichtloze oorlog beurtelings hadden ingenomen. De alleenstaande vrouw heeft geen eten, geen kachel en geen eigen onderdak. Ze had in dit kamp een stenen hutje, maar dat is tien dagen geleden bij een storm ingestort. Een andere familie heeft haar in hun midden opgenomen. Ze wonen met elven in één tent.

Trotseren "We willen onze stad weer opbouwen", verklaart Jamal Maruf zijn hardnekkigheid om in Penjwin te blijven. De snerpende kou die op komst is zal hij proberen te trotseren. "We kunnen het lang volhouden." Maruf (33) is boer, maar heeft het afgelopen jaar niets kunnen doen. De akkers zijn bezaaid met landmijnen. Denkt hij volgend jaar zijn oude stiel weer op te kunnen pakken? "Insh'Allah", antwoordt hij. Als God het wil.

Muhammed Ahmed Muhammed was verbijsterd. Hij was teruggekomen naar de stad die hij twee jaar geleden halsoverkop had moeten verlaten. Maar een echte terugkeer was het niet. Want Qal'at Dizah bestond niet meer.

immense massa puin. Geen steen stond meer op de andere. Betonnen gevels en vloeren lagen als ijsschotsen over elkaar. Sprieten verwrongen betonijzer staken af tegen de hemel. De dag des oordeels had hier al plaatsgehad, en Muhammed Ahmed Muhammed (39) moest machteloos het resultaat bezien. "Natuurlijk kookte ik van woede, maar ik kon niets doen. Er was geen mogelijkheid om wraak te nemen." Honderdduizenden Kurden in het noorden van Irak kunnen van dezelfde ervaring verhalen. In de loop van dit jaar konden ze eindelijk weer terug naar hun oorspronkelijke woonplaatsen. Na twee opstanden tegen het regime in Baghdad was Kurdistan grotendeels bevrijd. Maar bij hun thuiskomst troffen ze ruïnes of nog minder aan. Aan die miserabele resten van ruim 4.000 dorpen en steden valt nergens in Iraaks Kurdistan te ontkomen. Ze zijn de stille getuigen van een van de oplossingen die Saddam Husayn voor de Kurden in petto had: verdrijf hen en stop hen elders in modeldorpen waar ze makkelijk te controleren zijn. Blaas hun huizen op en wals ze plat. Maar in de zomer of herfst kwamen de vroegere inwoners dan toch terug. Ze hadden een geschiedenis achter zich van deportatie of gevangenschap. Of ze waren door Saddams toorn de grens met Iran overgejaagd. Velen, zoals Muhammed, hadden dat alles ervaren. Met tientallen, honderden tegelijk arriveerden ze. In de laadbak van een truck, temidden van die paar tapijten, die stapel dekens, wat pannen en die ene kast. Of in een auto die hen voor veel te veel geld tweehonderd kilometer verder had gebracht. Vastbesloten om, ondanks alles, opnieuw te beginnen.

Winkeltje Muhammed Ahmed Muhammed staat op van het tafeltje in het kebab-restaurantje waar hij met vrienden domino zat te spelen. In Qal'at Dizah, 'Kasteel tussen Twee Rivieren', overheerst het puin nog. Maar er is ook weer een hele reeks winkeltjes en een hospitaal met 18 kamers. Muhammeds huis heeft twee kamers. Genoeg voor hem, zijn vrouw en de zeven kinderen van 7 tot 19. Veel geld heeft hij er niet aan uit gegeven. De steenblokken voor de muren lagen nog overal. Het hout voor het dak heeft hij gekapt op het stuk land dat hij vroeger bebouwde, maar waar nu alleen nog Saddams landmijnen gedijen. Het huis is als alle andere in Qal'at Dizah. Vier muren, een tussenwand, twee vensters, een dak waaruit een metalen kachelpijp steekt. Maar Muhammed is er trots op. Hij lacht. "Ik heb m'n autonomie terug."

Blijdschap Armoe en honger, maar ook vreugde omdat Saddams juk is afgeschud - in ieder geval voorlopig. Tussen die twee zekerheden laveert momenteel het leven van de 4,5 miljoen Kurden in noord-Irak. De blijdschap lijkt de overhand te hebben. Ook al weet iedereen dat er in het zuiden van Kurdistan nog regelmatig botsingen zijn met het Iraakse leger. En dat er nog altijd ruim een half miljoen mensen voor bommen en helikopters op de loop zijn. "We kunnen ons volkomen vrij bewegen", kenschetst Kamal Fuad de situatie van nu. De topman binnen de Patriottische Unie van Kurdistan (PUK) zegt het met de nodige ironie: "We zijn volledig onafhankelijk, maar we strijden nog voor autonomie." Het is juist het uitblijven van een akkoord over een vorm van autonomie dat Saddam ertoe heeft gebracht de Kurden te straffen. De economische boycot die hij twee maanden geleden instelde, trekt een steeds zwaardere wissel op het dagelijks leven van de Kurden. Voedsel en brandstof komen nog maar mondjesmaat binnen vanuit het door Baghdad gecontroleerde deel van Irak. Als het al arriveert - via smokkelaars of de handigste handelaars - dan is de prijs schrikbarend hoog. "Meer dan rijst en brood is er voor de gemiddelde Kurd niet meer bij. De rest is niet te betalen", zegt een handelaar uit Sulaymaniah. Hij vergelijkt. Een kilo vlees kostte 6 dinar - een dinar is omgerekend twee dubbeltjes -, nu 25. De prijs van een citroen vloog van 0,6 naar 8 dinar. Melkpoeder werd zelfs veertig keer zo duur: tachtig gram voor 100 dinar. Het zijn grote bedragen, afgezet tegen de maandlonen. Wie een gewoon baantje heeft verdient 150 tot 200 dinar; 400 dinar betekent een topsalaris.

Handelsgeest Een blik in de winkeltjes in de Kurdische dorpen en steden leert dat er aan eten nog heel wat te krijgen is. Dat de klanten wegblijven is een andere zaak, maar de handelsgeest van menige Kurd zorgt ervoor dat het gebied zeker nog niet van voedsel verstoken is. Veel van wat de Kurden bereikt is voor dik geld in Turkije gekocht. De Turken slaan ook op een andere manier een aardig slaatje uit de economische rampspoed van de zuiderburen. Hun trucks trekken dagelijks in lange kolonnes de grens bij Zakho over en het regeringsdeel van Irak binnen. In de stad Mosul leveren ze goederen af, die daar krachtens het embargo van de VN-Veiligheidsraad eigenlijk helemaal niet mogen komen. In ruil laten ze zich volgieten met benzine of diesel. De peshmerga's, de verzetsstrijders die Kurdistan militair controleren, moeten knarsetandend toezien hoe de Turken over hun grondgebied daveren, waar brandstof zo schaars is. De chauffeurs betalen er weliswaar een belasting voor, maar die is relatief een schijntje. De tax verhogen zou waarschijnlijk averechts werken. Want als de Turken als tegenzet de grens zouden sluiten, wordt Kurdistans belangrijkste levensader afgesneden.

Verkiezingen Saddams boycot is niet het enige obstakel op de weg van de Iraakse Kurden naar een langverbeid normaal bestaan. Ze staan ook voor de enorme klus een apparaat op te bouwen dat het openbare leven regelt. Op politiek gebied zijn ze daar al ver mee. Het Kurdistan Front, paraplu van de acht belangrijkste Kurdische partijen, besloot onlangs vrije verkiezingen te houden. Het buitenland is voor de Iraakse Kurden van levensbelang. De Amerikaanse straaljagers die vanuit Turkije dagelijks over hun gebied scheren, weerhouden Saddam van nieuwe gruweldaden. De aanwezigheid van VN-toezichthouders is eveneens een belangrijke bescherming. Maar die situatie eindigt op 31 juni 1992. Dus moeten ondergrondse Westerse krachten Saddam voor die datum eindelijk ten val hebben gebracht. Dat is iets waar iedere Kurd heimelijk op rekent. De hongerstakingen en demonstraties die rond de jaarwisseling in Kurdistan werden gehouden, maakten goed duidelijk hoezeer de Kurden hun hoop op het Westen hebben gesteld. De vanuit het volk ontstane manifestaties - de Kurdische partijen zeiden er althans geen hand in gehad te hebben - spreidden zich als een olievlek over heel het gebied uit. In Arbil gingen zelfs 60.000 mensen de straat op. Steevast waren de tijdelijke regio-kantoren van de VN de plekken waar de spreekkoren zich concentreerden. Voor hun deuren bivakkeerden dag en nacht de hongerstakers, soms slapend in doodskisten. De spandoeken bevatten een mengelmoes van politieke en humanitaire eisen. Maar die ene allesomvattende boodschap was duidelijk: het Westen mag de Kurden niet opnieuw in de steek laten. Want dat is in maart wel gebeurd, vinden ze. Riep George Bush de oppositie in Irak na afloop van de Golfoorlog niet op om het bewind van Saddam omver te werpen ? Maar toen het bijna zover was, gaven de VS ineens niet thuis. "De oorlog van de geallieerden tegen Irak heeft ons niets geholpen", zegt Khasro Muhammed, een veearts uit Sulaymaniah. "Als het doel was geweest Saddam uit de weg te ruimen, was dat prima geweest. Maar hij is nog steeds aan de macht. De economische basis van Irak is totaal vernietigd, en iedereen heeft daarvan te lijden. Behalve Saddam."

Folteringen Muhammed (41) heeft extra reden om verbitterd te zijn. Dit jaar nog maakte hij kennis met de praktijken van Saddams geheime politie. Als koerier van het verzet was hij een gewilde figuur om informatie uit te persen. Vijf dagen en nachten kreeg hij in een donkere kamer in Baghdad folteringen te doorstaan. Elektrische schokken via oren, neus, lippen, vingertoppen en genitaliën. Een dag lang werd hij aan aan één been opgehangen. Hij werd geslagen met kabeltouwen. Persoonlijke interventie van PUK-leider Talabani, op dat moment al in onderhandeling met Saddam, voorkwam nog erger. Iedere Kurd draagt zo'n erfenis met zich mee. Zo niet door eigen ervaring, dan toch door die van naaste familieleden. De verzuchting van As'ad Gozeh, voormalig leraar, is dan ook begrijpelijk. "Als God bestaat, moet hij wel een vijand van de Kurden zijn", zegt hij. Elke dag wel worden er ergens in de bergen of hoogvlakten massagraven gevonden. En waar zijn de 182.000 mensen die in 1987 door de geheime politie werden weggevoerd, omdat Hasan el-Madjid - nu minister van Defensie - dat op grond van een Koran-artikel gerechtigd vond? Niemand spreekt het openlijk zo uit, maar men weet dat zij, om met PUK-man Kamal Fuad te spreken, "niet meer bestaan".

Gifgas Het zou ruimschoots genoeg kunnen zijn om de ruggegraat van een volk te knakken. Maar de Kurden zijn sterk. Op de puinhopen van het recente verleden proberen ze weer een geregeld dagelijks bestaan op te bouwen. Het meest verbazingwekkend is dat in Halabja, schrijnend symbool van Saddams Endlösungs-politiek. Gifgasprojectielen zaaiden er op 16 maart 1988 dood en verderf. Vijfduizend mensen kwamen om. Dokter Nizar Hasan (27) krijgt in zijn ziekenhuisje in de stad nog dagelijks te maken met de klachten van hen die overleefden. Littekens in het gezicht, die soms weer openspringen. Problemen met de ademhaling. "We kunnen er weinig aan doen", zegt de arts. Toen in de verwoeste stad dit voorjaar het leven opnieuw begon, vonden de teruggekeerden nog de skeletten van vergaste plaatsgenoten. Op een heuvel aan de rand van de stad, pal naast het gewone kerkhof, markeren kleine hopen grond de plek waar ze opnieuw ter aarde zijn besteld. En toch probeert ook in 'Halabsjima' de winkelstraat weer hardnekkig zijn oude naam op te houden. De kleermaker zit in zijn nis van de winkelgalerij weer achter de naaimachine. Barrevoetse jongetjes proberen van hun sigaretten af te komen. "Ja", zegt dokter Hasan, "de Kurden vergeten snel."

Persoonlijke vragen zou hij niet beantwoorden. Over zijn vader was hij ook al jaren uitgepraat. Maar als we vragen of Ziggy Marley meer rekening met zijn eigen kinderen zal houden dan papa Bob met hem, gaat de blik op oneindig. Langzaam plooien z'n lippen zich. En: "Natuurlijk wil ik graag bij mijn gezin zijn. Dat is belangrijk. Maar werk is ook belangrijk. Dat probleem had mijn vader ook. Toch denk ik dat ik het wat anders doe, meer tijd voor thuis uittrek." Meteen schrikt hij van zijn eigen woorden. "Niet dat dat wil zeggen dat mijn vader mij tekort heeft gedaan."

Onhandelbaar Ziggy Marley heeft niet alleen naam opgebouwd als De Zoon Van Bob, maar ook als een minstens zo onhandelbaar figuur als zijn bij leven al in hogere sferen vertoevende vader. Voor een optreden op Torhout/Werchter versliep hij zich, waardoor het niet doorging. Pinkpopbaas Jan Smeets kon Ziggy een foto overhandigen van alle Marleys met pa in Pinkpop-shirts. Bob kwam ooit de dag na een optreden Smeets' kantoor binnen met zijn hele hofhouding. En terwijl Jan Marley probeerde te volgen, rukten de vrouwen en kinderen links en rechts kastjes en laatjes open. Toen Smeets de week daarop een Engels popblad opensloeg stond daar een Marley-familieportret in, allen getooid in Pinkpoppaars. Plakband, paperclips en pennen bleken ook schaars in Jamaica...

Gullit Marley praat zacht en met een met veel moeite te ontcijferen accent. Het slepende mááán is een stopwoord. Als hij langs zijn neus weg vraagt waar we wonen valt Eindhoven. Yoho! Dat kent hij wel. Gullit! Ziggy is voetbalgek en onze razende Ruud heeft niet alleen naam gemaakt als vliegensvlugge voetballer, maar is met zijn rastakrullen en gastoptredens tevens een halve apostel voor de reggae. "Goelliett, mán, is a good man, man. Him oke. Good feet, good vibes." Ziggy kan met Eindhoven meevoelen. "Voetbal wordt bedorven door het grote geld. In Jamaica loopt genoeg talent rond om een aardig eind te komen in de wereldcup. Maar ze worden weggekocht. Natuurlijk is de innerlijke roep om Jamaica te blijven verdedigen groot. Maar het voetbal is bij ons een even ongeorganiseerde wereld als al het andere in Jamaica. Geweld en geld spelen hoofdrollen. Vandaar dat een echt talent ook liever bij Liverpool speelt dan voor Kingston." Ziggy werd als David Marley geboren in 1968. Ziggy is de naam van een klein jointje, en zijn door Bob gegeven bijnaam geeft aan dat papa de kleine als zijn oogappeltje beschouwde. Iets wat later terecht bleek, want de gelijkenissen tussen pa en zoon zijn bijna bizar. Mama Marley ziet haar zoon regelmatig voor een reïncarnatie van haar man aan en bekende dat Ziggy zelfs hetzelfde ruikt als papa Bob. Van Bob kreeg de vierjarige Ziggy een Mickey Mouse-drumstelletje. En toen hij elf was debuteerde hij met een handvol broers en zusjes met wat singles. De eerste twee elpees van The Melodymakers doen niet veel. Pas als het Talking Heads-echtpaar Chris en Tina Franz de cd Consious party produceren, slaat de vonk over naar het grote publiek met de hit Tomorrow people als binnenkomer. Ook One bright day slaat goed aan. Ziggy is vrijwel continu op tournee, maar weet op het recente Jahmekya een brug te slaan tussen de traditionelere reggae van zijn vader en de rap en hiphop van de New Yorkse ghetto's en disco's.

Heet "Mijn muziek groeit, omdat ikzelf groei. Mijn leven verandert en dat is te horen. Ik kan ook niet eeuwig dezelfde reggae blijven spelen, want dan zou ik me vervelen op het podium. Het moet leven. Het moet ook voor mezelf interessant blijven. Muziek moet vers zijn, heet van de naald. Als ik 's avonds een song schrijf, wil ik hem de volgende dag opnemen. De eerste keer is altijd de beste keer. Nee, ik hoef geen arrangementen te proberen met de groep. De groep voelt wat ik wil en vice versa. We leven voor de muziek en de muziek leeft in ons. We weten hoe het moet." Marley reist rond met een aantal topkrachten uit zijn vaders groep. Als we vragen hoe belangrijk zijn groep voor Ziggy is, duurt het even voor er een antwoord komt. Hij probeert te zeggen, dat hij zich de gelijke voelt met zijn werknemers. (Me no boss, me brother with my brothers). Maar aan de andere kant is hij toch ook duidelijk de leidende kracht. Híj schrijft tenslotte de teksten, en die gaan verder dan 'ik hou van jou'. Het gaat over vrijheid en gelijkheid, maar ook over milieu, dreigende overheersing van de techniek (Tomorrow people zijn robots) en een woordgrapje (my story in plaats van History). In Jamaica worden die woorden als gepreek gezien. Ziggy is daar een controversieel figuur. Zoon van de superheld, maar hij weet dat ook erg goed. En hij kan het niet goed doen. Toen de muziek op die van Bob leek, was hij een naloper. Nu hij ook rapt, heeft hij geen eerbied voor tradities. "Ik luister niet naar wat men zegt. Ik luister naar mijzelf, naar God en naar mijn vader. Ja, die hoor ik vaak. Hij leidt nog steeds mijn pad. En de mensen houden van mijn muziek, van mij en van mijn vader." Veel mensen houden van Bob. Bob hield ook veel van mensen. Hij had elf kinderen bij acht vrouwen, iets wat na zijn dood lastig bleek, toen de veertig miljoen dollar erfenis moest worden verdeeld....

Janneke Brinkman-Salentijn (43) heeft zich altijd kunnen koesteren in de schaduw van haar man, CDA-fractievoorzitter Eelco Brinkman. Ver weg van de schijnwerpers op het Binnenhof hield ze zich in betrekkelijke rust bezig met de opvoeding van haar drie kinderen. Nu haar aquarellen in een jaarboek, adressenboekje, op een kalender en op wenskaarten zijn uitgebracht, is ze zelf onderwerp van gesprek.

Ministersvrouw Janneke Brinkman-Salentijn

"Ik hoop dat de mensen mijn werk niet op mijn naam beoordelen"

Interview: Marianne Wuite

Het miezert die morgen in de Merenwijk aan de rand van Leiden. Niet echt een dag om over vrolijke getinte bloemenaquarellen te praten. Toch levert de natuur, zelfs in dit sombere jaargetijde, Janneke Brinkman nog genoeg inspiratie, getuige het zelfgemaakte bloemstuk in de woonkamer. "Ik heb altijd een vaste mand met groen staan, waar ik iedere keer bloemen uit de tuin bijsteek. Nu er geen bloemen zijn, haal ik bessen uit de tuin. Dat staat heel decoratief." Decoratie blijkt een sleutelwoord in huize Brinkman. In de uitgebouwde twee-kapper, die vanuit de zitkamer een schitterend zicht over het water geeft, lijkt daarover goed te zijn nagedacht. Het geel van de schilderijen van Kees van Bohemen komt terug in de lampekappen en in de gerieflijke banken; de kleuren van de kussens op de banken corresponderen weer met de stoffen van de bijzitjes. Alles is tot in de puntjes verzorgd. De grote glazen salontafel herbergt geordende stapels tijdschriften. Luxe uitgaven zoals House and Garden en Christie's domineren. En dan zijn er die bloemen. Overal schreeuwen ze om aandacht. De koffie wordt geschonken in kopjes met een bloemenmotief, geserveerd op een dienblad versierd met weer andere bloemen. De asbak op de tafel vertoont wéér een ander bloemenmotief. Als een servetje er aan te pas moet komen, vallen de papieren ruikers eigenlijk niet eens meer op. "Ik heb een echte bloementik", lacht Janneke.

Tuinieren Ze toont zich een ervaren gastvrouw. Ze is goedlachs, praat veel, maar is toch niet ècht op haar gemak. Zonder dat hardop uit te spreken, geeft ze de grenzen in het gesprek aan. Ze blijft op afstand. Spreekt van "mevrouw Wöltgens" en zegt niet gewoon Ruud Lubbers, maar "de minister-president, Ruud Lubbers". De gereserveerdheid is op slag verdwenen als ze praat over bloemen, hun kleuren en vormen. "Wij hadden thuis in Emmeloord een hele fijne tuin. Als meisje was ik daar graag in bezig. Dan maakte ik boeketjes van viooltjes, die ik overal in huis neerzette. Ik vond dat heerlijk. Die tuin inspireerde mij. Ik vind tuinieren nog steeds heel leuk. Voor de boeketten die ik ga schilderen haal ik ook alles uit de tuin. Als ik dan bezig ben, en bedenk dat er iets bij moet, pluk ik bijvoorbeeld nog even wat campanula of wat lavendel. Of ik pak wat groen verderop bij de waterkant. Ik gebruik eigenlijk nooit de bloemen van een bloemist. Bloemen uit de tuin zijn mooier en natuurlijker. De bloemen uit een winkel hebben altijd een rechte steel; wilde bloemen zijn grilliger." Van de Leidse tuin terug naar het ouderlijk huis in de Noordoost-polder, toen Janneke Brinkman nog Janneke Salentijn heette. "Ik denk dat ik die interesse voor schilderen ook al van vroeger heb, we hadden op school een hele leuke tekenleraar. Die nam ons vaak mee naar exposities. De botanische teken- en schilderkunst sprak mij toen al aan. Op school vond ik de lessen biologie ook altijd leuk. Ik heb ook voor een studie biologie gekozen uit liefde voor de natuur." Voor de klas Janneke Brinkman zou voor haar studie biologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam ook veel moeten tekenen. Toch zette ze zich niet direct achter de tekentafel nadat ze haar studie had afgerond. De biologe kwam voor de klas te staan en dat bleef ze doen tot haar man minister werd. "Het was toen niet meer te combineren met het huishouden. Mijn man was nooit thuis." Wellicht op zoek naar iets om de dagelijkse sleur te doorbreken, stuitte Janneke Brinkman op de aquarel-les die in haar woonplaats werd gegeven. Het leek haar "gezellig". Na vijftien jaar heeft ze er nog niet genoeg van: "Ik ga nog iedere week. Het is gewoon leuk om met elkaar bezig te zijn." En dan komt het werk op tafel. Ze sleept wat litho's aan en doet een greep in de doos op een stoel waarin de jaarboeken en kalenders keurig uitgestald staan. Zo op het oog hebben de aquarellen wel wat weg van de prenten van Marjolein Bastin, die ook de natuur tot favoriet onderwerp heeft. Janneke reageert bescheiden op die vergelijking; ze vindt dat ze zich niet kan meten met Marjolein Bastin. "Zij schildert bovendien ook vaak beesten en werkt veel precieser. Ik probeer niet al te precies te zijn, vind het leuk als de kleuren doorlopen." Leuk is het niet alleen, dat schilderen. In het gesprek laat ze vaker doorschemeren dat achter iedere prent een heleboel gezwoeg schuilgaat. Met prenten voor de kalender, het jaarboek en de wenskaarten is ze ongeveer twee jaar aan de slag geweest. Daarnaast heeft ze haar handen vol aan de schilderijen die ze maakt voor haar tentoonstellingen. Bij één van die exposities werd ze ontdekt door de Kampense uitgeverij La Rivière & Voorhoeve.

Onzekerheid Als de vraag wordt gesteld of bij die 'ontdekking' de bekendheid van haar man geen rol heeft gespeeld, is er ineens die terughoudendheid weer. Of is het onzekerheid? "Er zitten twee kanten aan", zegt ze. "Ik krijg daardoor aandacht voor mijn werk. Maar aan de andere kant hoop ik toch wel dat de mensen me op het werk beoordelen en niet op mijn naam. Ik heb ook wel de indruk dat er waardering is voor mijn werk. Je bent toch kwetsbaar. Ik probeer ondanks de politiek mezelf te blijven". De waardering is er zeker bij haar gezin, vertelt ze. "Ze leven allemaal erg mee. De kinderen geven commentaar op de aquarellen. Mijn man is heel enthousiast, vindt alles mooi." En dan is er die aandacht vanuit het Binnenhof, bijvoorbeeld van Ruud Lubbers, aan wie ze bij de opening van haar expositie in Oegstgeest de eerste exemplaren van het jaarboek, adressenboek, kalender en wenskaarten overhandigde. "Ach, je kent elkaar al zo lang en hij vraagt ook wel eens hoe het gaat. Ik ben ook een bewonderaar van hem. Ik vind het aardig dat hij de moeite heeft willen nemen om naar de opening te komen, ondanks zijn drukke agenda." Goed doel Die agenda van Janneke Brinkman is - nu haar werk is opgenomen in de uitgaven van La Rivière & Voorhoeve - ook flink bezet. De verkoop van haar aquarellen bij de exposities loopt ondertussen goed, vertelt ze niet zonder trots. De opbrengst komt overigens niet ten goede aan de familie Brinkman, maar aan het goede doel, bijvoorbeeld het duinfloraproject van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. "De duinen zijn het beste wat we hebben op het gebied van flora. Maar door die verzuring zijn er te veel grassen en mossen. De variëteit verdwijnt. Van de opbrengst van mijn schilderijen koopt Natuurmonumenten pony's die worden ingezet om de vergrassing tegen te gaan." Het gesprek valt stil als Janneke Brinkman heeft verteld dat ze zich met haar aquarellen ook in toekomst op de bloemen- en plantenwereld zal richten. Schuchter zegt ze na die stilte: "Misschien kun je er ook bij zetten dat ik voor de kerk betrokken ben bij een project, waarbij we voor jongeren uitstapjes organiseren. Anders denken de mensen: die mevrouw is alleen maar aan het schilderen." * "Met de opbrengst van mijn schilderijen wil ik het behoud van de duinflora steunen".

1971 was hét jaar van de atleet Sjef Hensgens. Op de splinternieuwe kunststofbaan van Papendal liep hij toen een bijna legendarische race, die hem met een tijd van 1.46,4 het Nederlandse record opleverde. Zijn naam schoot als een komeet naar de eerste plaats van de Europese ranglijst. Het duurde tot 1982 voordat Rob Druppers hem dat record afhandig maakte. Twintig jaar later herinnert Hensgens zich de wedstrijd nog goed. "Die race vormt de mooiste herinnering uit mijn atletiekcarrière. Desondanks eindigde ik pas als derde, achter twee Zuidafrikanen die toen de nummers een en twee van de wereldranglijst waren. Die jongens kwamen naar Nederland, en ik mocht meedoen. In feite hebben zij me toen gelanceerd naar die tijd". "Het was eigenlijk heel vreemd dat ik daarna nog zolang dat record in handen had, in zekere zin een onnatuurlijke situatie. Ik had in geen jaren meer wedstrijden gelopen, had niets meer met de wedstrijdatletiek te maken, maar was wel nog steeds recordhouder. Dat is niet gezond. Maar áls je het na al die jaren dan kwijt raakt, word je toch een beetje weemoedig. Je kan niet meer zeggen dat je recordhouder bent. Maar ik heb Rob Druppers wel een gelukstelegram gestuurd. Ik was toch ook wel trots dat zó'n sterke loper me het record had afgepakt." Pensionaat Sjef Hensgens begon met lopen op Franciscaner-pensionaat in Heerlerheide. Zijn talent werd snel ontdekt, en als junior boekte hij al zijn eerste successen: een keer werd hij nationaal kampioen veldlopen, en een keer kampioen op de 800 meter. Op die laatste afstand werd hij later, bij de mannen, nog drie keer kampioen. "De 800 meter was altijd mijn favoriete nummer. Het is een afstand voor iemand die absolute snelheid mist, maar toch explosief wil zijn. Beginnen, je erin storten, klaar. De laatste 200 meter merkte ik niet eens meer. Dan begint blijkbaar een mechanisme te werken, dat je verder drijft. Ik heb wel eens geprobeerd om op een training de 600 meter net zo snel te lopen als de doorkomsttijd op de 800. Is me nog nooit gelukt. Dat wil zeggen dat er krachten in werking worden gesteld, om je die laatste 200 meter door te slepen. Dat te kunnen opbrengen, vormt de aantrekkingskracht van de 800 meter". Opmerkelijk is de nuchtere manier waarop Hensgens, als topsporter, met het hardlopen bezig was. De atletiek was naast zijn werk en studie maar één aspect in het leven, en niet eens het belangrijkste. Hij hield er zo zijn eigen filosofie op na: met zo weinig mogelijk energie zo veel mogelijk proberen te bereiken. Unicum "Ik trainde dus ook nooit veel. Wat dat betreft was ik wel een unicum, als ik mezelf vergelijk met de andere Nederlandse toppers in die tijd. Hermens, Scharn, Wassenaar, en Boverman deden misschien wel twee keer zoveel. 's Winters trainde ik gemiddeld vier keer, 's zomers vijf keer". "Bovendien ben ik de sport altijd blijven zien als een natuurlijk gebeuren. Ik heb me er nooit iets voor ontzegd. Altijd sigaretjes gerookt, soms een pijp, naar de kermis. Ik had goede kennissen die wel wisten dat ik aan sport deed, maar absoluut niet in de gaten hadden dat ik in de top meedraaide. Gewoon omdat ik me niet manifesteerde als een uitblinker in de sport". "Daar stond tegenover dat ik, áls ik trainde, ook hard trainde. En in de wedstrijd kon ik me flink oppeppen, mezelf tot het uiterste brengen. Maar direct daarna voelde ik ook heel erg sterk de behoefte om weer normaal te zijn. Dat wil zeggen: zo weinig mogelijk trainen, en zoveel mogelijk genieten van het gewone leven." "Wat we wel deden, was luisteren naar het lichaam. Wij deden af en toe een testwedstrijdje om te kijken waar we stonden. Maar ook heel vaak zonder klok. Je luisterde naar je lichaam, en wist hoe het ervoor stond. Een duurloop was .. een mechanisme. Als je een bepaald trajekt liep, dan gingen we dat vanuit het gevoel van die dag aan. Als ik op een bepaalde dag eigenlijk snelheidstraining moest doen, maar ik had toevallig zin in een duurloopje, dan deed ik dat. Vanuit het gevoel gaven we een eigen invulling aan de training". Onbegrijpelijk "Daarom begrijp ik die recreanten van tegenwoordig ook niet. Ik kan niet praten met trimmers die aan wedstrijden meedoen, en dan op tijd gaan lopen. Vind ik onbegrijpelijk. Een keer per week geef ik training bij Swift in Roermond, en daar hoor ik ze wel eens praten over tijden. Dan zeg ik: `nu doe die tijd toch eens weg. Je kan toch ook vanuit je gevoel zeggen of het wel of niet lekker ging'." "Ik kan me ook niet voorstellen dat een recreant het belangrijk vindt om een medaille te krijgen. Het lopen zelf, de contacten die je legt, het samen de finish bereiken, of weet ik veel wat nog meer, is toch veel belangrijker dan die medaille?" "En dan die trimmers die zo uitgebalanceerd bezig zijn. Dan denk ik: lopen moet je tot in de eeuwigheid. Niet tot je 35e of 40e. Het moet een proces zijn, tot je overgaat op wandelen. Dat je loopt omdat je de natuur zo mooi vind, of zo. Er is zo'n enorme afstand tussen hetgeen een recreant presteert en een Europese topprestatie. Daarom denk ik dat een trimmer op de eerste plaats de beweging leuk moet vinden. Die moet genieten van de omgeving, het gevoel hebben dat hij vrij is. Maar niet het gevoel dat hij moet proberen om die dag zijn record met een halve seconde te verbeteren. Dat stoort me". "Ik was bij de Keutenberg aan het wandelen. Daar komen de wielrenners op af, als bijen op honing. En ik zie die mannen over dat stuur hangen. Helemaal kapot. Dan kan ik het niet nalaten om ze na te roepen: `Prachtig hier hè, fantastisch weer.' Maar daar kwam geen glimlach vanaf. Niets. Ik begrijp dat niet. Zo heb ik zelfs in mijn topjaren nooit getraind." München Vanuit die beleving van de sport was zijn verbetering van het nationale record een enorm succes voor Hensgens en zijn trainer Louis Hermans. Bovendien kwalificeerde hij zich met zijn tijd voor de Olympische Spelen van München, in 1972. Het tournooi draaide echter uit op een mislukking. Hensgens sukkelde al met de blessure aan de achillespees, die hem later ook noopte de spikes in de wilgen te hangen.

Hij werd al in de series uitgeschakeld. "Het scheelde net dertig centimeter. Maar echt rouwig was ik niet om de uitschakeling, want ik zou de volgende dag toch niet meer hebben kunnen lopen. Er werd me gevraagd waarom ik dan eigenlijk nog naar München was gegaan. Toen heb ik geantwoord dat er voor een amateur niets mooier is dan deelname aan de Olympische Spelen. Het was een kinderdroom die werkelijkheid werd. Die kans wilde ik niet laten schieten." Zwarte September Een dag na zijn uitschakeling ging Hensgens met een stel vrienden de stad in. Tot in de kleine uurtjes zocht hij er zijn vertier, en stond de volgende morgen pas laat op. Het was de nacht waarin Palestijnse terroristen van de Zwarte September aanslagen hadden gepleegd op Israelische deelnemers. Hensgens was zich nergens van bewust. "Ik zat te ontbijten met een nogal zwaar hoofd. Dus ik dacht: `ga maar trainen'. Toen merkte ik pas dat er iets vreemds aan de hand was, want de poort die leidde naar de trainingsbanen was zwaar bewaakt. De journalisten zagen aan mijn gezicht dat ik er niets van snapte. Vonden ze wel grappig. De hele wereld was in rep en roer, en ik kwam daar nietsvermoedend aanwandelen, terwijl ik nota bene in het olympische dorp woonde." Het was het laatste grote tournooi voor Sjef Hensgens. De blessure verdween niet, en in plaats van zich te laten opereren koos hij voor een andere, `burgelijke', carrière. Inmiddels is hij afdelingshoofd van de Belastingdienst in Venlo. Hij woont in een mooi huis, een oud winkelpand, met 1000 vierkante meter grond. In de woning heeft hij zelf veel verbouwd. "Terwijl ik vroeger, toen ik nog liep, nog geen schilderijtje kon ophangen. Het leven zonder de topsport was ook een uitdaging. Om op een ander vlak proberen te presteren. En eerlijk gezegd: Het leven van de gewone man is zoveel mooier dan dat van een topsporter". "Later heb ik nog één keer over de atletiek gedroomd. Ik droomde dat ik werd opgeroepen voor de start. En toen stond ik daar te denken: `zou ik het nog kunnen, of niet'. De 800 meter blijft natuurlijk altijd iets speciaals. Dat kun je niet omschrijven, dat is aantrekkingskracht. Maar het sfeertje? Nee, ik heb het nooit gemist."

* Foto uit een van de plakboeken van Sjef Hensgens. 1971: Grand Prix 800 meter in Athene. Sjef Hensgens wint in 1.46,8 vóór de Engelsman Andy Carter.

Het is nog maar zeer de vraag of de jachthaven, die de gemeente Neer graag wil aanleggen aan de Maas in Hanssum, er ook werkelijk komt. Het dagelijks provinciebestuur zet grote vraagtekens bij dat gemeentelijk plan, zo bleek gisteren in Maastricht tijdens een gecombineerde vergadering van de Statencommissies Ruimtelijke Ordening en Milieu en Verkeer en Waterstaat. wijzigingen, die op het ontwerp-ontgrondingenplan van de provincie is gevolgd. In deze nota is - tot ontsteltenis van milieu- en landschapsorganisaties - de lokatie voor de winning van industriezand 'De Weerdbeemden' in Kessel-Eik vervangen door een lokatie in het Neerse gebied Hanssum. Deze organisaties vrezen onder meer dat ontgrondingen in Neer grote hydrologische nadelen hebben voor het Leudal. Het grondwaterpeil in dit natuurgebied zou kunnen dalen. Een effect, dat nog versterkt zou kunnen worden wanneer de herinrichting van het gebied gepaard zou gaan met de aanleg van een jachthaven met open verbinding naar de Maas. Diverse fracties deelden gisteren deze vrees van onder meer de Studiegroep Leudal, de Milieuwerkgroep Noord-Limburg en de stichting Red het Land van Hanssum. Ze lieten weten het onjuist te vinden, als de provincie de ontgrondingsproblematiek rechtstreeks zou willen koppelen aan de hang van de gemeente Neer naar een eigen jachthaven. Laatste woord Maar ook de voor het ontgrondingsbeleid en aanverwante zaken verantwoordelijke gedeputeerden maakten duidelijk dat daarover het laatste woord nog lang niet gesproken is. Député drs. J. Tindemans stelde al vast dat er in de huidige procedure weliswaar een ontgrondingslokatie in Neer wordt aangewezen, maar dat er van het daadwerkelijk verlenen van ontgrondingsvergunningen geen sprake kan zijn als nader onderzoek uitwijst dat er nadelige hydrologische effecten in het gebied zullen optreden. Zijn collega P. Hilhorst wees de commissieleden er voorts op, dat in de visie van het provinciebestuur met betrekking tot waterrecreatie het jachthavengebeuren geconcentreerd dient te zijn in Roermond en Stevensweert. "Die visie zal bij de planologische afwegingen nadrukkelijk een rol spelen", zo hield hij de commissies voor. En gedeputeerde ir. M. Lodewijks voegde daar ten slotte nog aan toe dat een mogelijke hinderpaal voor de aanleg van een plezierhaven in Neer ook nog kan zijn de functie die de Maas als verkeersader heeft. Hetgeen zou kunnen botsen met de bedrijvigheid rond een jachthaven.

"Ik wil dit werk graag nog jarenlang blijven doen. Mijn hoop is daarom gevestigd op de rechter." Agentschaphouder Martin Koolen - die na een 'administratief conflict' door de PTT aan de kant werd geschoven, waardoor Baexem vanaf maandag zonder postagentschap zit - hoopt via een kort geding eerherstel van Tante Pos te krijgen. Sinds 1 oktober 1980 heeft Koolen in zijn handwerkzaak aan de Dorpsstraat het postagentschap gedreven. Hij liet er zelfs zijn winkel voor verbouwen. Het blad 'De Postagent', een uitgave van de Vereniging van Postagenten, publiceerde nog niet zo lang geleden een artikel waarin het domein van Martin werd omschreven als 'het mooiste postagentschap van Nederland'. Toen een PTT-controleur in 1990 tijdens een 'vliegende controle' ontdekte dat Koolen een foutje had gemaakt door te zondigen tegen bepaalde administratieve regels, ontstond een conflict dat er uiteindelijk toe leidde dat PTT Post het vertrouwen in Koolen opzei. "Ik heb het idee dat de PTT een aanleiding heeft willen zoeken om het agentschap in Baexem helemaal op te doeken. Najaar 1990 kreeg ik al te horen dat het contract per 1 december 1991 zou worden beëindigd. De PTT heeft dus een jaar de tijd gehad om naar een opvolger en een andere lokatie uit te kijken," zegt Martin Koolen. Doodjammer Vanaf maandag zijn de inwoners van Baexem aangewezen op het postkantoor van Heythuysen, dat ruim drie kilometer verderop ligt. "Doodjammer. Ik hoop dat de PTT zich bedenkt, zodat Martin weer gauw aan de slag kan gaan. Hij heeft zijn werk altijd goed en klantvriendelijk gedaan," zegt een inwoonster van Baexem, nadat ze vrijdagmiddag nog gauw een voorraadje postzegels heeft ingeslagen. "Ik kreeg hier per dag gemiddeld tweehonderd mensen aan het loket. Op vrijdagen waren dat er zelfs driehonderd. Omdat ik mijn klanten niet in de steek wil laten, heb ik tegen de PTT gezegd: ondanks dat ik het veld moet ruimen, kunnen jullie gratis van de ruimte in mijn winkel gebruikmaken. Ik heb namelijk een prachtige bali, compleet met kogelvrij glas. Maar dat aanbod werd afgeslagen. Voor mij was dat weer een teken dat de PTT gewoon uit Baexem weg wil," vertelt Martin Koolen, de enige postagentschaphouder in het PTT-district Roermond op wie nog geen overval is gepleegd. Dolgraag Wat de gewezen agentschaphouder van Baexem nog het meest dwars zit, is dat de PTT het agentschap heeft gesloten zonder eerst de uitspraak van de rechter af te wachten. Waarschijnlijk al komende week is de uitspraak te verwachten in het kort geding dat Koolen tegen PTT Post had aangespannen om de beëindiging van het contract ongedaan te maken. "Ik wil dolgraag weer aan de slag, liever nog maandag dan dinsdag. Ik houd van dit werk en de mensen van Baexem hebben mij hun vertrouwen gegeven. Als ik het loket weer mag openen, ga ik zonder rancune aan de slag. PTT Post is niet mijn vijand. Het gaat om een conflict tussen mij en slechts één PTT-vrouw die mij de voet dwars heeft gezet," aldus Martin Koolen. Directeur P. van Baarle van het district Roermond van PTT Post was gisteren niet voor commentaar bereikbaar.

Verenigingen en individuen die zich bezighouden met kunst en cultuur in Meijel gaan voortaan méér samenwerken. Het doel is de krachten te bundelen om de voorzieningen op een hoger niveau te tillen en activiteiten beter op elkaar af te stemmen. Deze afspraak is gemaakt tijdens een vergadering die door de gemeente onlangs werd belegd in gemeenschapshuis 't Kloster. Aanleiding voor de bijeenkomst was een aantal problemen die zo spoedig mogelijk opgelost moeten worden. Voorbeelden zijn de slechte akoestiek in 't Kloster en het gebrek aan een goede expositieruimte. Tevens ontbreekt een overzicht van materiaal in Meijel om een tentoonstelling in te richten. Daarnaast hebben veel clubs dringend behoefte aan repetitieruimte. Volgens cultuurwethouder H. Willems, die de vergadering leidde, bestaat voldoende animo om een groep van vijf mensen te vormen die de problemen in kaart brengen, oplossingen proberen te zoeken en een coördinerende rol willen vervullen. Enkelen hebben zich al kandidaat gesteld. Die coördinatie is van belang om activiteiten van diverse disciplines op elkaar af te stemmen. Zo treden zangkoren, muziekverenigingen en individuele muzikanten bijvoorbeeld op tijdens de kerstsfeermarkt en het nieuwjaarstreffen, maar gebeurt dat niet in overleg met elkaar.

Het gemeentebestuur van Maasbracht moet onderzoeken welke gemeentelijke diensten en accommodaties geprivatiseerd kunnen worden. Dat schrijven de PvdA- en de CDA-fractie in Maasbracht in hun algemene beschouwingen over de begroting 1992. Het CDA wil verder dat "overbodige gebouwen en terreinen" verkocht worden. Volgens de PvdA kunnen ook onderdelen van de gemeentelijke diensten ruimtelijk beheer, milieu en middelen geprivatiseerd worden. De fractie vindt verder dat de exploitatie van de Andreashal en sociaal-cultureel centrum De Spil in particuliere handen moet komen. Zo zou Maasbracht veel geld kunnen besparen. Als voorwaarde stelt fractievoorzitter N. van der Zee dat er geen ontslagen mogen vallen en dat geen verenigingen op straat komen te staan. Hij vindt dat de gemeente een vorm van toezicht moet blijven houden op de accommodaties. Volgens hem leidt de gemeente jaarlijks tonnen verlies op de sporthallen en het sociaal-cultureel centrum in de gemeente. Van der Zee vindt dat Maasbracht met andere gemeenten in de regio moet samenwerken om te bekijken welke gemeentelijke diensten afgestoten kunnen worden.

B en W van Beesel overwegen handbalvereniging Hercules één cent per kilo minder te betalen voor het ophalen van oud papier in Reuver. Dat zou de club per jaar ongeveer 4500 gulden aan inkomsten schelen. Het college zal het voorstel volgende week tijdens een gesprek voorleggen aan de club. Ook wordt dan besproken of Hercules de huidige inzamelmethode moet blijven voortzetten. Hercules plaatst iedere maand op strategische plaatsen in totaal acht containers waar mensen hun oud papier in kunnen doen. Per kilo krijgt de club zes cent. Daar gaat twee cent vanaf aan kosten voor het plaatsen en ophalen van de bakken. Hercules besloot vorig jaar tot invoering van een nieuwe inzamelmethode, omdat het aan huis ophalen van papier niet meer was op te brengen. Sinds de Beeselse burgers 2,10 gulden voor een vuilniszak moeten betalen, is de berg oud papier explosief toegenomen. Voordat de dure zak werd geïntroduceerd, haalde Hercules maandelijks gemiddeld zo'n 25.000 kilo op. Sinds juni vorig jaar is dat 38.000 kilo. De gemeente ging destijds akkoord met het plan van Hercules, maar kondigde tevens aan de zaak na een tijdje te willen evalueren. Dat gaat volgende week gebeuren. Aangezien de club nu minder moeite hoeft te doen voor het inzamelen, overweegt het college te korten op de beloning. Beesel is er voorstander van dat het papier huis aan huis wordt opgehaald. Dan zou er nog meer opgehaald worden.

Directeur M. Van Stralen is de belangrijkste spreker op de informatiedag voor wao'ers die komende woensdag in Roermond plaats vindt. Gedurende de dag staan drie thema's centraal: uitkeringen en aaw-voorzieningen, arbeid en scholing en de vrijetijdsbesteding van wao'ers. Elf instanties presenteren er hun dienstverleningsaanbod aan wao'ers. Verder is er een programma met lezingen, muziek en film. Tussen half elf en half een zijn er spreekbeurten door Wim van Seeters en Mart van Stralen. Seeters is beleidsmedewerker voor uitkeringsgerechtigden bij de FNV-Voedingsbond. De Heerlense GAK-directeur Van Stralen zit voor de PvdA in de Limburgse Provinciale Staten. Tijdens de discussies over de wao-maatregel van het kabinet afgelopen zomer, werd Van Stralen enige tijd op non-actief gesteld vanwege zijn kritiek op de maatregel. Van Stralen houdt in Roermond een spreekbeurt over de laatste ontwikkelingen rond de WAO-problematiek De informatiedag in Roermond, in het activiteitencentrum aan de Zwartbroekstraat 17, duurt van 10 tot 16 uur.

De openbare Jenaplanschool Klimop in Offenbeek, gemeente Beesel, mag toch uitbreiden met een extra lokaal. In eerste instantie had het ministerie van onderwijs daar geen toestemming voor gegeven. Met een leerlingaantal van 78 in april van vorig jaar dacht de basisschool te voldoen aan de eis die gesteld wordt aan een extralokaal, het vierde. Volgens artikel 73 echter mogen scholen op vaste locaties van het Rijk de leerlingaantallen van april voorleggen, maar de Klimop heeft lokalen voor tijdelijk gebruik. De school mocht alleen de cijfers van januari gebruiken. Toen bedroeg het leerlingaantal 72, zes te weinig voor een nieuw lokaal. Inmiddels is het leerlingaantal opgelopen tot 91, reden voor de school opnieuw aan te kloppen bij het ministerie. In tweede instantie heeft de school nu wel toestemming gekregen. Aangezien kopen voordeliger is dan huren, koopt de gemeente Beesel een (verplaatsbaar) lokaal voor een bedrag van 110.000 gulden. Dat geld krijgt de gemeente op een paar honderd gulden na bijna helemaal terug van het Rijk. Het is de bedoeling dat de Klimop in de toekomst een permanent onderkomen krijgt. Het nieuwe lokaal kan dan door andere scholen gebruikt worden, mocht daar behoefte aan zijn. De commissie is akkorrd gegaan; de gemeenteraad beslist later deze maand.

Ger Frenken uit Roggel is gisteravond voor de vierde keer Limburgs buuttekampioen geworden. Hij toonde zich de beste van de zeven finalisten. Frenken stond in de buut als de waerman. De finale werd gehouden in de volledig uitverkochte Sittardse schouwburg. plaats eindigde Pierre van Helden uit Melderslo met Ièrke zien vakansies met 317 punten. Derde werd Peter Vaassen uit Beegden met 313 punten. Hij trad op met Pierke haet z'n riebewies.

De verbouwing en uitbreiding van het stadskantoor in Echt gaat f 7.220.000 kosten. Met een nieuw, versoberd plan bezuinigt het gemeentebestuur bijna vier miljoen op de oorspronkelijk geraamde kosten van elf miljoen gulden. Een raadsmeerderheid vond dat te duur, gezien de weinig florissante financiële situatie van de gemeente. Hoewel het bouwplan eenvoudiger is geworden, zeggen B en W de uitgangspunten van de oorspronkelijke opzet te handhaven. Als de gemeente in de toekomst ruimer bij kas zit, kunnen de nu geheel of gedeeltelijk achterwege gelaten voorzieningen alsnog worden uitgevoerd, schrijft het college. De uitbreiding krijgt de vorm van een halve cirkel en omvat een bestuurlijk, ambtelijk en representatief gedeelte. In het bestuurlijk deel komen kamers voor deburgemeester, de secretaris, en de wethouders. De halve cirkel wordt minder groot dan aanvankelijk gepland. Het representatieve deel krijgt een multifunctionele ruimte, een raadszaal, een trouwzaal, een commissie- en vergaderruimte, een raadskamer en een kantine. Dakkoepel De uitbreiding is gepland in de richting van de Marktstraat en is nodig omdat in het huidige stadskantoor te weinig ruimte is. Uit bezuinigingsredenen wordt onder meer de dakkoepel van de burgerhal eenvoudiger, komen er houten in plaats van aluminium buitenkozijnen en krijgt het bestaande stadskantoor geen lichtkap en mechanische ventilatie. In het verleden hadden vooral de raadsleden J. Geurts, L. van Thoor en G. Meerten-Schoenmakers problemen met de uitbreidingsplannen, die in 1994 worden uitgevoerd. Zij vonden onder meer dat de oude raadszaal aan de Plats nog voldeed. De commissies algemene zaken en financiën en het bouwteam verbouwing stadskantoor bespreken het aangepaste voorstel tijdens een gezamenlijke vergadering op dinsdag 14 januari, die om 19 uur begint in de raadszaal.

De buurtvereniging Kerkstraat in Koningsbosch gaat de komende weken proberen de noodlijdende kermis in het dorp te redden. De gemeente wil het feest de komende jaren subsidiëren, maar de exploïtant stelt als voorwaarde dat de verenigingen in Koningsbosch ectra activiteiten houden om meer publiek te trekken. kermis, zo bleek tijdens twee bijeekomsten die de buurtvereniging hield. Voorzitter W. Nelissen is teleurgesteld, maar wil de komende weken nog pogingen doen de 35 verenigingen in het dorp te enthousiasmeren. "Het is toch doodzonde dat een honderd jaar oude kermis zomaar verdwijnt", zegt Nelissen. Het gemeentebestuur wil als steuntje in de rug de komende jaren f 1000 bijdragen in de stroomkosten van de kermis. Exploïtant Hoefnagels uit Swalmen is bereid de rest te betalen, onder voorwaarde dat de verenigingen in het dorp zich inspannen om de kermis aantrekkelijker te makenen. Als de vereniging in Koningsbosch niets doen, is de kermis van mei wellicht de allerlaatste. In dat geval wil de bnuurtvereniging in de toekomst zelf een boerenkermis gaan organiseren met goedkope attracties als een poffertjeskraam en een ballentent. Verpachten Hoefnagels organiseert de kermis sinds 1985. In de voorafgaande jaren wilden steeds minder exploïtanten naar Koningsbosch komen. De kwaliteit van de attracties liet bovendien te wensen over. Vandaar dat de gemeente besloot de kermis aan Hoefnagels te verpachten. De kwaliteit ging sindsdien vooruit, maar de publieke belangstelling niet, constateert het gemeentebestuur. Na de kermis van 1990 zei Hoefnagels de kar niet langer alleen te willen trekken. De gemeente besloot toen voor één jaar alle stroomkosten te betalen, maar ondanks deze financiële steun zag de exploïtant niet langer kans ,de kermis alleen te organiseren. Vorig jaar stuurde het college alle verenigingen van Koningsbosch een brandbrief, maar ook toen was het feest geen groot succes. B en W hebben met de buurtvereniging Kerkstraat besloten de kermis hoe dan ook voor Koningsbosch te behouden en met aanvullende activiteiten meer publiek naar het kermisterrein op het Koningsplein te lokken.

Het echtpaar Marius en Marian Inderfurth is aan de Emmasingel in Weert het particuliere opvangcentrum De Poort begonnen. Zaterdag 25 januari gaat het officieel open. Het opvangcentrum is bedoeld voor mensen die psychische en maatschappelijke problemen hebben. Marius Inderfurth had acht jaar geleden een opvangcentrum in het Passionistenklooster in Maria-Hoop. Door een oplopende huurschuld en een financieel mislukt paragnostisch festival moest hij zijn activiteiten daar staken. Over die periode spreekt Inderfurth niet meer. "Ik ben nu een wedergeboren Christen die mensen in nood helpt. Over het verleden heb ik verantwoording bij God afgelegd en dat ligt achter me. De Poort heeft niets met geloof te maken, zij het dat ik als Christen mensen wil helpen." In het pand aan de Emmasingel is plaats voor zes personen die hulp zoeken. "Aangezien ik hier gewoon leef met twee kleine kinderen, zijn we niet ingericht om mensen met alcohol- of drugsproblemen op te vangen. De mensen die hier komen krijgen eerst een intake-gesprek. Er is woon- en verblijfplaats voor zes mensen. Die betalen pensionkosten die gebaseerd zijn op hun inkomen. Daar bestaan wettelijke normen voor. Daarnaast heb ik een praktijk waar ik consult houd en is er dagopvang. Ik heb verscheidene hulpdiensten aangeschreven dat ze cliënten naar hier kunnen doorverwijzen." Inderfurth was pastoraal werker en in dat kader volgde hij een opleiding psycho-therapie.

De waterkrachtcentrale bij Sluis 15 in Nederweert moet een toeristische attractie worden. B en W van Nederweert stellen de commissie Ruimtelijke Ordening voor een bedrag van minimaal f 50.000 en maximaal f 91.000 beschikbaar te stellen om de centrale te restaureren en bedrijfsklaar te maken. Het bureau Aangepaste Technologie uit Sittard heeft de gemeente een plan voorgelegd om de centrale op te knappen. Volgens B en W is dit de laatste mogelijkheid om het industrieel monument te behouden. Eind 1990 vond de gemeenteraad een subsidie van bijna f 300.000 voor de restauratie te hoog en werden de plannen in de prullebak gegooid. Daarmee werd sloop van de centrale zo goed als zeker. Met de plannen van het Sittardse bureau kan de centrale voor minder geld behouden blijven. Het bureau wil de waterkrachtcentrale weer in bedrijf stellen en open stellen als toeristische attractie. Rijkswaterstaat heeft al toegezegd alle mededewerking te verlenen aan deze plannen. Het college stelt de commissie voor om de subsidie in ieder geval toe te kennen. Een definitief besluit kan door de gemeenteraad genomen worden wanneer absolute zekerheid bestaat over het al dan niet doorgaan van de renovatie. De toekomst van de waterkrachtcentrale staat maandag op de agenda van de commissie Ruimtelijke Ordening.

De samenstellers van de bonte avond van de Rogstaekers hebben in dit 6 x 11 jubileumjaar van de Weerter stadscarnavalsvereniging met de keuze van hun onderwerp een schot in de roos gedaan. De talloze shows, praatprogramma's, raadspelletjes en prijsvragen, waarmee televisiekijkend Nederland dagelijks wordt overspoeld, bieden bij uitstek handvaten voor het samenstellen van een wervelend bonte-avondprogramma. 'n Aovundje Buize is zo'n wervelend programma geworden. De toeschouwer in het Munttheater krijgt een uitzending voorgeschoteld van de plaatselijke tv-zender met de toepasselijke naam Rog-Tjennel. En - dat is het amusante aan de hele voorstelling - de toeschouwer krijgt een compleet avondje buizen aangeboden. Met een journaal, reclamespots, drama, 'n aflevering van een soap-serie, 'n talk-show, muziek en dans, kookles, 'n taalcursus en een heuse dagsluiting. Bij het begin van de uitzending vindt iedere bezoeker een Rog TV-gids op z'n stoel in het theater. Je zou verwachten dat die tv-gids een soort leidraad door het programma vormt. Ten dele is dat waar. Maar gaandeweg de voorstelling wordt duidelijk dat de programmamakers zelfs de volgorde van de progamma's in de tv-gids aan hun laars lappen. Zo hoort dat ook in carnavalstijden. Het zou te ver voeren alle uitgezonden programma-onderdelen de revue te laten passeren. Een uitzondering wil ik maken voor het journaal, enkele reclame-spots, het Koeek en Vleegwerk, De Graasj, de Engelse les, de Vastelaovundj Zêngers en de dagsluiting. Stuk voor stuk vormden deze sketches de pareltjes waar een bonte avond het van moet hebben. Spits van tekst, vol humor en met originele vondsten. Jammer genoeg bleef gisteravond, net zoals dat bij echte tv-uitzendingen wel eens gebeurt, ook de uitzending van Rog Tjennel niet gevrijwaard van beeld- en geluid-storingen. Terwijl dat bij de echte tv komt door technische of atmosferische storingen, is dat bij Rog Tjennel te wijten aan de beperkte mogelijkheden van het Munttheater. De decor-wisselingen tussen de programma's duurt soms te lang. En dan zit je als kijker in de zaal tegen een zwart toneel te kijken. Maar dat is nog altijd stukken aantrekkelijker dan thuis voor de buis in slaap vallen.

De gemeente Echt is deze week in samenwerking met de rijkspolitie gestart met een onderzoek naar verkeersonveilige plekken in Echt. Aan de hand van de resultaten van het onderzoek zal de gemeente een verkeersveiligheidsplan opstellen. Ruim duizend inwoners van Echt hebben deze week een eunqueteformulier gekregen, waarop aangegeven kan worden welke plekken en situaties men als onveilig ervaart. Een apart formulier is uitgereikt aan leerlingen van de hoogste klassen van het basisonderwijs en aan leerlingen van het vervolgonderwijs.

Van de ongeveer 615 monumenten in Weert komen er 68 in aanmerking voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Tot die slotsom is de monumentencommissie gekomen na een zes jaar durende inventarisatie van waardevolle panden in het centrum, de rest van de stad, het buitengebied en de kerkdorpen. De lijst is bedoeld om bescherming van de panden aan te scherpen. Stedebouwkundige belangen worden gedetailleerder meegewogen als de eigenaar sloopplannen heeft. Het gemeentebestuur heeft het advies van de monumentencommissie overgenomen. De in 1986 in het leven geroepen commissie is tot 1 oktober 1991 bezig geweest met de inventarisatie van ± 615 waardevolle panden. Ongeveer 415 panden komen niet in aanmerking voor plaatsing op de lijst, aldus de commissie. Voor 85 panden is een nader onderzoek bepleit. Zes panden hebben een positief advies gekregen. Plaatsing van die gebouwen op de lijst is nog in procedure. Hoewel de commissie ook positief oordeelde over drie gebouwen, ontbreken deze op de lijst. Twee panden zijn van de lijst afgevoerd. De commissie heeft een aantal criteria gebruikt die bepalen of een gebouw of terrein in aanmerking komt voor plaatsing op de lijst. Deze voorwaarden zijn te rangschikken onder de noemers planologisch en landschappelijk, architectonisch en kunsthistorisch en sociaal- en cultuurhistorisch. Volgens het college van B en W is het correct dat de monumentencommissie zich bij haar advisering heeft beperkt tot de monumentale waarde van het object. Het gemeentebestuur gaat binnenkort eigenaren van panden die voorkomen op de lijst op de hoogte brengen van het voornemen tot plaatsing. Eigenaren kunnen hun mening daarover kenbaar maken bij de gemeente. Op grond van de nieuwe monumentenverordening is het beroep op de gemeenteraad vervallen. Bij B en W kan een Arob-bezwaarschrift worden ingediend. Daarna staat een Arob-procedure bij de Raad van State (RvS) open. De monumentenlijst wordt maandag 13 januari vanaf 17.00 uur tijdens de commissie Algemene Zaken behandeld.

De gemeente Weert vindt dat arbeidsorganisaties moeten afstappen van de regel dat medewerkers die de Vut-leeftijd hebben bereikt hun werkzaamheden moeten beëindigen. In plaats van ouderen te stimuleren uit het arbeidsproces te stappen dient het beleid van die organisaties erop gericht te zijn ouderen juist langer aan het werk te houden. Volgens de gemeente Weert dienen arbeidsorganisaties veel minder de nadruk te leggen op de flexibiliteit van het personeel, maar meer op de vitaliteit en de motivatie van hun medewerkers. Met arbeidsorganisaties doelt Weert op gemeenten en koepelorganisaties en werkgevers- en werknemersorganisaties. Ofschoon de gemeente Weert onderkent dat haar mogelijkheden om het bedrijfsleven in deze te beïnvloeden, wil ze toch arbeidsorganisaties gaan stimuleren hun personeelsbeleid met betrekking tot oudere medewerkers te veranderen. Voorbeeldfunctie Weert is overigens zelf al van plan een soort voorbeeldfunctie te gaan vervullen. De afdeling personeel en organisatie van de gemeente Weert is momenteel bezig met een onderzoek om te bezien op welke wijze oudere ambtenaren langer in het arbeidsproces gehouden kunnen worden. De gemeente kondigt haar veranderde visie op de deelname van ouderen in het arbeidsproces aan in de nota 'Ouderen van(zich)zelfsprekend', waarin hoofdlijnen voor het toekomstig ouderenbeleid in Weert worden aangegeven. Het gemeentebestuur kiest in de nota voor een verschuiving van zorgverlening aan de ouderen naar een integratie van de ouderen in de samenleving. De integratie van ouderen, Weert rekent daartoe alle 55-plussers, wil de gemeente bevorderen door activiteiten op te zetten die zich richten op probleempreventie, emancipatie, onderwijs en voorlichting. Verder wil de gemeente een ouderenplatform in het leven roepen dat gaat adviseren over ouderenbeleid van gemeenten en instellingen. Ook zullen ouderen nauw worden betrokken bij het uitstippelen van huisvesting. Dat laatste onderwerp zal in een aparte nota worden opgenomen.

De gemeente Hunsel hoopt medio 1992 te starten met de uitgifte van het nieuwe ongeveer 19 hectare grote gedeelte van industrieterrein Ittervoort, ten oosten van de A2. De gemeente is nu bezig met het aanvragen van offertes voor de werkzaamheden om het terrein klaar voor gebruik te maken. Behalve verlichting, asfaltering, electriciteit en waterleiding moet er riolering worden aangelegd. Er zijn al een tiental bedrijven die belangstelling hebben getoond voor het nieuwe gedeelte op het industrieterrein. Op het 26 hectare grote `oude' industrieterrein is een twintigtal bedrijven gehuisvest. Het voornemen bestaat om in 1993 op het nieuwe gedeelte een strook van ongeveer 165 meter vlakbij de PTT-toren te ontsluiten. Daarmee komt de huidige ontsluiting - de Sleestraat - te vervallen. De gemeente heeft het voornemen om de komende vijf jaar zo'n tien hectare uit te geven. Op het nieuwe gedeelte oostelijk van de A2 is verder een 300 bij 50 meter metend gedeelte dat de gemeente wil gebruiken voor bijvoorbeeld kantoren. Zulke bedrijven zullen omringd zijn door veel extra beplanting.

Het zogenoemde 'kwartje van Kok', de accijnsverhoging per 6 juli vorig jaar op benzine van 22 cent voor ongelood en 31 cent voor gelode, heeft de verkoop ervan maar korte tijd verminderd. "Juli en augustus waren slechte maanden, maar vanaf september klaarden de gezichten weer op", zo meldt Shell in het blad Shell-Venster. Vanaf september zijn de verkopen vrijwel weer terug op het peil van 1990. Shell heeft een marktaandeel van meer dan 30 procent in ons land. In de grensstreek met België zijn de hogere benzineprijzen wel te merken in de verkoop. De Shell-pompen in een strook van 25 kilometer landinwaarts leden tot op heden een omzetverlies van zo'n 15 procent. De pomphouders in Limburg, met name die rond Maastricht, noteren een omzetdaling van rond de 30 procent. De benzineprijs in België is ongeveer een kwartje lager.

Ondanks dat het Limburgs Symphonie Orkest zijn officieel openingsconcert pas in april zal geven heeft het orkest nu al zijn eerste uitvoering voor publiek in het spiksplinternieuwe Theater aan het Vrijthof erop zitten. Op het immens grote podium speelde het LSO onder leiding van gastdirigent Roberto Benzi voor een uitverkochte zaal als het ware een thuiswedstrijd. En voor het bespelen van de eveneens gloednieuwe Steinway-vleugel in Bartóks derde concert was de bekende Nederlandse pianist Theo Bruins aangetrokken. Het meest benieuwd was iedereen natuurlijk naar de kwaliteit van het geluid in het nu als concertzaal dienende theater. De akoestiek beantwoordde redelijk goed aan de gestelde verwachtingen onder deze omstandigheden. Ze kwam in ieder geval vanaf mijn plaats beluisterd als kristalhelder over. Sterker nog, bijna elk detail was op het ongenadige af waar te nemen, ook binnen de doorzichtigheid van de orkestsamenklank. Het LSO, gewend aan de akoestiek van de Staarzaal en de Zuidlimburgse schouwburgen zal zich echter behoorlijk moeten aanpassen. Onder Benzi, een klankregisseur van de eerste orde, ging het al de goede kant op, al wenstte ik mij af en toe in de vioolpartij een evenwichtigere klankverdeling. Op de 'kwetsbare' akoestiek wellicht reageerde ook de solist Theo Bruins wat merkwaardig. Hij is niet de eerste de beste als pianist maar op zijn best speelde hij deze keer niet. Zeker als je bedenkt dat hij dit werk eerder met het Concertgebouworkest heeft uitgevoerd. Bij zowat elke rust zat hij zenuwachtig met een op de stemschroeven van de vleugel verscholen zakpartituurtje te manipuleren. Overigens klonk de fonkelnieuwe Steinway onder zijn handen en boven zijn voeten (pedalen), rijk genuanceerd met zelfs onder de meest 'gehamerde' passages van Bartoks muziek een voorname, warme uitstraling. Bruins routine en virtuositeit zorgden voor een niet onberispelijke uitvoering die toch op niveau stond. Roberto Benzi zie ik graag voor het LSO. De kleine Marseillaan had weer een onmiddellijk contact met de orkestmusici in Les Préludes van Liszt en de 'Noodlotssymfonie' van Tsjaikovski. Geraffineerd buitte hij sommige rustpauzes uit, waardoor je op zo'n moment een speld zou kunnen horen vallen. Zeker in de vijfde symfonie van Tsjaikovski stond het orkestspel op hoog peil. Het publiek reageerde heel positief op de akoestiek en de algemene accommodatie. Hoewel, in de wandelgang werd ik ook met verdeelde meningen geconfontreerd. Maar over één ding was men het eens; het Theater aan het Vrijthof - inclusief de nieuwe vleugel - is een belangrijke aanwinst voor Maastricht.

"Ja, ik kook thuis zelf ook. Als mijn moeder werken is. Niets bijzonders. Gewoon aardappelen, vlees en groente." De 16-jarige Maurice Schoffelen uit Landgraaf bezoekt samen met zijn vader en zijn vriend Erik van Ommen (ook 16) auberge De Rousch` idyllisch gelegen aan een vijver tussen het Heerlense De Weverziekenhuis en psychiatrisch centrum Welterhof. Niet om er te eten, maar om een kijkje in de keuken te nemen. Sous-chef Bert Beckers vertelt er over zijn werk.

lts de Brandenberg in Landgraaf. Het laatste jaar. Ze volgen de zorgrichting en willen na het behalen van het diploma een horecaopleiding volgen aan het Onderwijscentrum Horeca in Sittard. De open dag Kijk in de Keuken die 350 Nederlandse restaurants houden, grijpt het tweetal aan om eens achter de schermen te kijken van enkele restaurantkeukens. In heel Nederland kijken tijdens deze open dag naar schatting 13.000 jongeren in de keuken van de een of andere horecazaak. De horeca zit steeds om personeel verlegen. De branche boomt als nooit tevoren. Vorig jaar werkten 135.000 mensen in een horecazaak, 9.000 méér als het jaar ervoor en 19.000 méér als in 1989.

Bejaardenhuis Maurice en Erik hebben al stage gelopen in de keukens van bejaardenhuizen. Maurice in Firenschat in Kerkrade en Erik in Hereveldje in Waubach. "Dit vak boeit me wel. Ik vind het heel leuk om te doen", zegt Maurice. "Of ik liever in een klein restaurant of bij een grote instelling wil werken, weet ik nog niet", zegt Erik. Beiden luisteren aandachtig naar sous-chef Bert Beckers, die hen vertelt over het reilen en zeilen in zijn keuken. "Het is hier nu niet zo druk, omdat we op zaterdag pas in de namiddag open gaan. Door de week is het tussen de middag wel druk. Dan zijn we wel open voor de lunch. Het eerste uur zijn al zo'n twintig jongeren, de meesten met vader of moeder, over de vloer geweest. Ze willen weten welke opleiding ze moeten volgen om kok te worden. Zo'n open dag is heel goed om mensen duidelijk maken dat je er iets voor moet doen om in dit vak iets te bereiken", zegt Beckers, die al 12 jaar in het vak zit en twee jaar geleden in de keuken van De Rousch begon.

McDonalds In het centrum van Heerlen is het rond twaalf uur druk. Er is markt en bij McDonalds aan de Bongerd komen voortdurend mensen binnen om een hapje te eten. Ouderen, jongeren en veel kinderen. Aan de afhaalbalie is het dringen. De mensen in de keuken bakken aan de lopende band hamburgers, cheeseburgers, big macs en frieten. Wie bij McDonalds in de keuken wil werken, hoeft daar eigenlijk geen speciale opleiding voor gevolgd hebben. "We leiden onze mensen zelf op", vertelt Hochstenbach de bezoekers. "Bovendien kan ons personeel een vervolgopleiding volgen aan ons eigen Hamburgercollege in Amsterdam. Voor de managers heeft McDonalds in Chicago zelfs een universiteit." De ongeveer veertig jongeren die tijdens Kijk in de Keuken bij McDonalds in Heerlen binnenlopen, horen en zien niet alleen hoe een big mac gemaakt wordt, Hochstenbach vertelt ook iets over de zaak. Dat er momenteel 95 mensen werken. Van hen is zestig procent part-timer. "Van lts-ers tot universiteitsstudenten. Onze zaak had vorig jaar de grootste stijging van het aantal klanten van alle 65 Nederlandse McDonaldsrestaurants. We kenden een stijging van 14 procent. Er kwamen hier 1,2 miljoen klanten over de vloer", zegt bedrijfsleider Hochstenbach niet zonder trots.

Allereerst even dit: de mensen op de foto zijn nog lang geen opa of oma geworden, maar gewoon pa of ma... Tot zover deze rectificatie. Toen fotograaf Frans Lahaye in 1965 van de gemeente Maastricht de opdracht kreeg de stad in beeld te brengen, schoot hij maar liefst honderdvijftig foto's, waarvan er veertig betrekking hadden op de de jeugdzorg of ontspanning van werkende en studerende jeugd. De wethouders Korn en Gybels ondersteunden namens de gemeente Maastricht de vele initiatiefnemers uit onderwijs en bedrijfsleven met gemeentelijke subsidies (Jaarboek Maastricht 1963). De foto van afgelopen maandag geeft een duidelijk beeld van zo'n initiatief, waarvan de jeugd dankbaar gebruik maakte. De Jongerensociëteit, gevestigd in het Dinghuis, had een voorloper onder de naam Instuif voor Jongeren. Deze instuif opende haar poorten op 19 januari 1952 op initiatief van de Mater Amabilisschool. Het doel was de schoolgaande jeugd een zinvolle vrijetijdsbesteding aan te bieden. Deze instuif werd op zaterdag 12 januari 1963 omgedoopt tot Jongerensociëteit Dinghuis. De bezielende leiding was in handen van pater Laetus Keulaerds (OFM) en ir. J. Meijer (directeur Kristalunie), die de Maastrichtse jeugd onvergetelijke avonden bezorgden. In 1967 werd de huur opgezegd omdat het pand dringend aan restauratie (die negentien jaar duurde) toe was. De sociëteitsleden waren genoodzaakt uit te zien naar een ander onderkomen. Eerst verhuisden zij naar de Patersbaan en daarna naar het klooster van de Jezuieten aan de Tongersestraat. Daar werd ook de basis gelegd voor een fusie tussen Face à Face en de Jongerensociëteit. Op 5 juli 1967 ontstond de nieuwe naam Kombi. De Kombi kreeg een nieuw onderkomen aan de Capucijnenstraat in het klooster van de Zusters Franciscanessen. Deze informatie is ontleend aan de krantendocumentatie van de stadsbibliotheek en aan Robert Jessen. Samen met Bien Damen, Claire Hardy-Heunders, Els en Joost van Hooff en Lex van Uden organiseerde hij op 28 oktober 1989 een reünie voor oud-leden op fort Sint Pieter. In totaal verschenen daar 260 oud-leden. Nu de informatie over de foto, die gemaakt is met Nieuwjaar 1965. De afgebeelde personen zijn: Goos Verstraelen, Jo Welkenhuizen, Josette Smeets, Marianne Smeets, Lex van Uden (voorzitter), Joost van Hooff, Nannie van Hooff, Marie Francine Colson, Lodewijk van der Linden, Bart Otten, Dick Brüggeman, Harrie Paping, Ans en Francine Dassen, Els Aarts, Kamp, Van Hamburg, de dames Van Noorden, Suppoost Scheepers en verder de Bachelor Boys Club met Jérôme Alof, Jo Bootz, Martin Starren, Math Cremers, Guy van Schijndel, Leon van Noorden en Rob ten Brink. (Speciale dank gaat uit naar Jérôme Alof, Marianne de Bruyn-Smeets, Armand Cremers, Els van Hooff, Robert Jessen, Lodewijk van der Linden, ir, J.B.M. Meijer, Titus Panhuysen en Harrie Paping.)

Nieuwe opgave: geen tweede gat op de Markt

Natuurlijk weet u waar dit is, maar kunt u zich de bebouwing nog herinneren? Aan welke straat lag deze bebouwing? Waarvoor diende de houten barak links op de foto? Ook de datering van de foto moet geen problemen opleveren, want de neuij brök krijgt een nieuw wegdek! Kent iemand de geschiedenis van het tweede gat in de Markt? Dat moet in dezelfde tijd geweest zijn als de foto.

Schenking

Speciale dank aan Wim Coenen voor zijn schenking aan het stadsarchief. Dank zij hem zijn velen gelukkig gemaakt met een afbeelding van hun overleden vader.

Met respek veur eus dialek

1. Vrijschieterke = kort hemd 2. Die heet alles um häöre boek en niks drin = uiterlijke schijn 3. Onze Vader geef us eus dageliks broed en zoondaags e krentemikske = de wens van een smulpaap 4. Môjl wie e keldergaat = schranser 5. Gezieg wie unne poffer = pokdalig gezicht 6. 'n klaor oug make = laten we seieus worden 7. Höl euver tröl = wanorde 8. Ziene ketel sjore = biechten 9. Snotselelaank kriete = tranendal 10. Heer liet niks ligke es heit iezer en meulestein = dief

Nieuwe spreuken

1. Heer heet unne stiefel 2. De keurskes beginne häöm te steke 3. Aon die is niks gelege, ze höbbe hun wittebroed veuraof gegete 4. Dee z'n kneuk bewaort, bewaort gein rotte appele 5. Höbste al 'ns met häöm gedeild?

Ze hebben er een half jaar hard aan gewerkt, maar volgende week woensdag (22 januari) is het eindelijk zover. Maastricht krijgt een eigen Kinderrechtswinkel, de zesde in zijn soort in Nederland. Een vraagbaak en hulpverlener, speciaal voor jongeren tot en met 20 jaar die een oplossing zoeken voor juridische problemen.

Initiatiefnemers van de Maastrichtse Kinderrechtswinkel zijn elf rechtenstudenten van de Rijksuniversiteit Limburg. Mr. Marianne Wolters en Muriël van Rijn treden op als woordvoerders, omdat zij ook de fundamenten onder het spiksplinternieuwe insitituut hebben gelegd. Marianne Wolters vond een aantal maanden geleden dat Maastricht een dergelijke voorziening node miste. "Er waren toen vijf van die kinderrechtswinkels, maar de dichtsbijzijnde voor Maastricht zat in Utrecht. Te ver weg dus voor kinderen."

Geen subsidie Haar betrokkenheid en interesse voor juridische hulp voor kinderen verklaart zij uit haar studie: HBO-Jeugdwerk en aansluitend rechten. Muriël van Rijn zegt zich "altijd al voor de persoonlijke kanten van het recht geïnteresseerd te hebben, bijvoorbeeld voor problemen bij families." Het idee bleek echter moeilijker te realiseren dan gedacht. "Dat heeft vooral met de financiële kant van de zaak te maken. Voor een blijvende subsidie komen wij niet in aanmerking. Niet van het ministerie van Justitie, niet van de gemeente. We hebben nu enkele duizenden guldens gekregen van het Julianafonds en de Stroeve-stichting, maar dat is eigenlijk maar voor één jaar. Daarna moeten we weer naar andere oplossingen zoeken."

Vertrouwensarts Om meer zekerheid in de toekomst te hebben is de Maastrichtse Kinderrechtswinkel intussen in een heuse stichting ondergebracht, waarvan het bestuur gevormd wordt door notabelen uit de universitaire wereld. Een Raad van Advies, met onder meer een vertrouwensarts en een kinderrechter, staat de Kinderrechtswinkel op het professionele vlak bij. Volgens Marianne Wolters en Muriël van Rijn wordt onderschat hoe vaak kinderen en jongeren te maken hebben met juridische zaken en problemen. Muriël: "Kinderen en jongeren hebben ook gewoon rechten en plichten, maar jongeren kennen vaak hun rechten niet."

Anoniem Voorbeelden: vragen over bezoekregeling bij een echtscheiding van de ouders, studiefinanciering, contacten met de kinderbescherming, uitkering bij weglopen van huis. Muriël en Marianne ontkennen niet dat er al een scala van instellingen is dat zich met hulpverlening aan kinderen bezighoudt, zoals het JAC en de Kindertelefoon. "Maar juist die instellingen zitten ook met vragen over de juridische kant van de hulpverlening", aldus Marianne. "Bovendien willen kinderen vaak anoniem blijven als het om gevoelige zaken als echtscheiding gaat. Op een school kan dat niet, bij ons wel."

Voorlichting Volgens de twee zal het accent van het werk waarschijnlijk liggen op voorlichting. Daarna komt dan de hulpverlening, waarbij de medewerkers van de Kinderrechtswinkel niet schromen mee te gaan naar politie, rechtbank, school, kindertehuis of familie om problemen aan te kaarten en op te lossen. De Kinderrechtswinkel is gevestigd in het City Centrum aan de Capucijnenstraat. Geopend op woensdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur en op vrijdagmiddag telefonisch te bereiken tussen 14.00 en 17.00 uur: tel. 043-288536. Schrijven kan ook: Kinderrechtswinkel Maastricht, Capucijnenstraat 43, 6211 RP Maastricht.

* Het moet de inwoners van de wijk Pottenberg niet ontgaan zijn dat het carnavalsseizoen ontluikt. De carnavalsverenigingen De Mammoeters '64 en De Jumbo's hadden de mistroostige zondag uitgekozen om de doorgaans rustige buurt op te vrolijken. Stadsreus Gigantius kreeg van de carnavalsvereniging met enige moeite de grootorde van 't Pottemenneke uitgereikt, waar gezien de lengte van de reus, de ladderwagen van de bedrijfsbrandweer van ENCI aan te pas moest komen. Op die manier wilde men in Pottenberg waardering uitspreken voor het Reuzengilde, waarvan Gigantius onderdeel uitmaakt. Het Maastrichtse vastelaovendsseizoen begint pas ècht op zondag 2 februari met de jaarlijkse uitroeping van de stadsprins van De Tempeleers op de Markt.

Uitdaging en hartstocht zijn de twee hoofdelementen van de opera Carmen, Bizets meesterwerk. De componist heeft deze elementen tot uitdrukking gebracht in een muziek die niet alleen klinkt als een klok, maar ook bolstaat van temperament en heel duidelijke Spaanse karaktertrekken draagt. Zaterdagavond ging deze beroemde opera in een volle Maastrichtse Bonbonnière in première. De voorstelling werd gegeven door de Nederlandse Volksopera, een Maastrichts initiatief van Mariëtte Janssens en Frans Meewis. Het zoveelste bewijs dat de operakunst in ons gewest actief wordt beoefend, in brede kring en met veel enthousiasme. Het enthousiasme en de inzet waarmee iedereen op het podium zich inzette om er iets goeds van te maken, waren trouwens heel opvallende (en heel aantrekkelijke) kanten van deze voorstelling. Uitdaging en hartstocht, zij werden in deze voorstelling belichaamd door respectievelijk Mariëtte Janssens en Hub Delamboye. Mariëtte Janssens deed dit voornamelijk door haar acteerkunst, gedurfd en brutaal. Hub Delamboye was de totale operaman, die stem en muzikale uitdrukkingskracht had maar ook, tot in de kleinste details toe, de Don José met verzengend temperament. Ik heb, denk ik, nooit een betere Don José meegemaakt dan deze in Valkenburg geboren tenor. Onnodig te zeggen, dat de voorstelling door Hub Delamboye en Mariëtte Janssens werd gedragen. Maar er waren nog meer goede rollen: heel mooi vond ik de Michaele van Thea Vermeulen, prachtig van klank en heel gevoelig; en ik was ook onder de indruk van de souplesse die Jean Segani als Zuniga etaleerde. Op één na, de Morales van Pieter Hannema, waren alle solorollen goed bezet. Het op het programmablad niet nader aangeduide orkest heeft onder leiding van Peer Serpenti volgzaam begeleid. Wat de acteerkunst betreft, liepen de individuele prestaties ver uiteen; dat maakt het moeilijk de betekenis van Frans Meewis voor deze voorstelling op z'n juiste waarde te schatten.

TH. FRANSSEN

De gemeente Maastricht heeft de inschrijfstop op zogeheten aanleunwoningen opgeheven. Die stop was ingesteld omdat naar aanleunwoningen bij bejaardentehuizen veel meer vraag was dan aanbod.

In tegenstelling tot de oude regeling wordt voor de toewijzing nu niet meer gekeken naar wie zich het eerst aanmeldt, maar wie de meeste urgentie heeft. Die urgentie wordt bekeken door een indicatiecommissie. Aanmelding voor een aanleunwoning kan elke werkdag gebeuren tussen 9.00 en 10.00 uur, telefonisch bij de Indicatiecommissie Ouderenvoorziening: 043-821820, 821821 of 821822.

Een korte maar hevige brand in de leegstaande voormalige lts aan de St.-Maartenslaan in Maastricht heeft zaterdagmiddag wederom schade aangericht in het pand. Het aantal branden in het oude schoolgebouw benadert met die van zaterdag bijna de tien.

De brandweer kon voorkomen dat de vlammen oversloegen naar huizen aan de Antoon Lipkenstraat. Na twee uur was het vuur onder controle. Het pand wordt voornamelijk illegaal gebruikt door dakloze drugsgebruikers, grotendeels afkomstig uit België.

Een ruzie tussen Maastrichtse taxichauffeurs en collega's uit buurgemeenten is gistermorgen rond 5.00 uur uitgelopen op een vechtpartij.

Taxichauffeurs van buiten Maastricht wachtten op klanten bij de Veronica-discoboot aan de Maasboulevard. Maastrichtse chauffeurs accepteerden dat niet. Na een woordenwisseling raakten zij slaags met hun collega's. Een taxichauffeur uit Stein hield aan de vechtpartij een kapotte bril en een kapotte jas over. Tussen Maastrichtse ondernemers en taxibedrijven elders uit Zuid-Limburg is al enkele weken sprake van rivaliteit. Vorige week verweet directeur Crals van het gelijknamige Maastrichtse bedrijf andere Limburgse taxibedrijven oneerlijke concurrentie. De spanning tussen taxichauffeurs leidde eerder ook al tot vechtpartijen en het klemrijden van taxi's.

Vrijdag gaat in het nieuwe Theater aan het Vrijthof de eerste echte theaterproduktie van start. Twee gezelschappen, de Mestreechse Operètte Vereniging en 't Zaank- en Operèttekoer Maos en Neker, brengen de kemikken opera 'Kaffee d'n Hoegsten Tied', onder auspiciën van de Stichting Theater Maastricht. Voorstellingen worden gegeven op 17, 18, 19 en 31 januari, 2, 6, 7 februari, telkens om 20 uur, en op 9 februari om 15 uur.

'Kaffee d'n Hoegsten Tied' trekt alle chauvinistische registers open Avondvullend loflied op stad Mestreech

Met een pils in de ene en een wafel in de andere hand vat Frans Meewis in één zin de nieuwste 'kemikken opera' samen: "Kaffee d'n Hoegsten Tied is een jaar 'joie de vivre' in Maastricht." Daarna ledigt de regisseur in één teug zijn glas en roept tot het hem omringende gezelschap: "We gaan weer repeteren !"

De foyer van het Theater aan het Vrijthof stroomt leeg. Het podium vult zich met een bont gezelschap. Negentig dames en heren op hun paasbest halen diep adem en zingen dan uit volle borst op de melodie van O Champs Elysees: "O, hart van Mestreech... !" Wie nog geen chauvinistische gevoelens heeft tegenover Maastricht, krijgt negen dagen de kans om ze op te doen. De kemikken opera 'Kaffee d'n Hoegsten Tied' is één avondvullend loflied op de oudste stad van Nederland. Of, zoals schrijfster Karin Hoevels-Dolmans het zegt: "Dit stuk heeft geen boodschap. De enige boodschap die erin zit is: wat ben ik blij dat ik in Maastricht woon."

Groningen Hoevels, zelf geboren in Heerlen, heeft een stuk geschreven waarin veel plezier en leed van haarzelf is verwerkt. Terwijl op het toneel de coproduktie van Mestreechse Operètte Vereniging en 't zaank- en operettekoer Maos en Neker een explosie van dans, muziek en zang veroorzaken, vertelt zij in de zaal met glimmende ogen het verhaal. Haar verhaal. Veertien jaar lang woonde ze in Wintschoten, Oost-Groningen, en toen ze in 1984 terugkeerde naar Maastricht ("En dan ook echt in de binnenstad van Maastricht") was ze o, zo blij. "Die mensen in Groningen... ze zijn erg aardig hoor, ik heb er met plezier gewoond... maar ze zijn zo zwaar op de hand. Toen ik zeven jaar geleden terugkwam, dacht ik ècht: wat ben ik blij dat ik weer in Maastricht woon. In dit fantastische openbare leven. De mensen hier, die maken overàl wat van."

MVV'er Hoevels' tijdelijk verblijf in het noorden des lands, maar vooral de rentree in Maastricht, brachten haar aan de schrijftafel. Ze creëerde de hoofdpersonen Hannie en Harm - zij Maastrichtse, hij Groninger. Hannie houdt het in de Veenkoloniën niet meer uit, ruilt haar Harm in voor een MVV'er, die toevallig in het Groningse een uitwedstrijd speelt. Harm gaat naar haar op zoek, in Maastricht uiteraard. Ze vinden elkaar terug, na een hele avond show en glitter, in Kaffee d'n Hoegsten Tied, gelegen aan het Vrijthof. Hoevels: "Ik heb Maastricht eigenlijk verpersoonlijkt. Het hele stuk speelt zich af in het café, waar je de persoonlijke verhoudingen van de mensen leert kennen. Door het café zie je het Vrijthof, waar het openbare leven is."

Beroemd plein Door in één avond een heel Maastrichts jaar samen te vatten, beleeft het publiek vasteloavend, de Ridderronde, Vive le Vink, het Preuvenemint. Het is niet geheel toevallig dat juist dit stuk het èchte theaterseizoen van het Theater aan het Vrijthof opent. En door de enscenering speelt het zich ook letterlijk op de stoep van het beroemde plein af. Karin Hoevels bedacht het verhaal aanvankelijk voor een soort buurtclub van haar eigen Bernardusstraat. Maar vervolgens kreeg They Bovens er lucht van en vond dat het een bredere aandacht moest krijgen. De culturele Stichting Jef Baarts beloonde Kaffee d'n Hoegsten Tied met een eerste prijs. Dankzij Baarts en Bovens steeg de Kemikken Opera ("Ach," zegt Hoevels, "operette, musical, komieke opera, maak er maar wat van...") boven het buurtniveau uit.

Rivaliserend They Bovens: "Ik vond dat dit stuk opgevoerd kon worden door de Mestreechse Operètte Vereniging en het zaank- en operèttekoer Maos en Neker. Dat zijn twee sterk met elkaar rivaliserende verenigingen. Daar moest een keer een eind aan komen en dit leek me een goede gelegenheid. Het was uiteindelijk heel eenvoudig om ze bij elkaar te brengen: één gesprekje met de voorzitters en muzikale leiders en de zaak was rond." Aanvankelijk had men nog het plan om de twee verenigingen ieder eigen taferelen te laten spelen. "Maar daar zijn we snel van afgestapt. Het bleek gewoon niet nodig." Regisseur Meewis haalt zijn schouders op als hem gevraagd wordt hoe hij van twee koren één gezelschap schiep. "Door er gewoon niet op te letten dat het twee verenigingen zijn. Als er dan al verschil is, dan ebt dat vanzelf weg."

Motoriek Hij gaf een jaar lang leiding op een geheel eigen wijze: met schwung, brede armgebaren en gevoel voor de menselijke verhoudingen. "Het stuk is wel wat veranderd," geeft hij toe. "We hebben er meer motoriek ingebracht. Het werd eerst teveel gedragen door het verhaal. Nu dragen de scenes ieder voor zich het verhaal. Da's net omgekeerd, snap je ?" Hoevels vertelt dat met name de karaktertekeningen uit het verhaal verdwenen zijn. Maar ze tilt er niet zo zwaar aan. "Het is meer show geworden." Enige spijt klinkt alleen door in haar stem als ze verhaalt dat de ironische kanttekeningen vanaf de stamfatel in de kaffee geschrapt zijn. "Ik had dat graag door They Bovens willen laten doen, om dat chauvinisme van Maastricht wat te relativeren." Op het toneel balanceert het negentig personen grote gezelschap op de rand van de orkestbak, waar dirigent Cees van Kooten een carnavalsschlager inzet. Sjoenkelend begeeft de troupe zich naar de uitgang om daar te constateren dat de deuren gesloten zijn. Voor die avond zit de repetitie erop. "Er moet nog veel gebeuren. Maar het lukt, juist omdat ze nog maar weinig tijd hebben," zegt Karin Hoevels.

Studenten Hoewel ze haar 'loflied op Maastricht' in de hoogste tonen wil bezingen, is ze niet afkerig van enige afstand tot het typische Mestreech. De aanwezigheid van een groep heuse Hollandse studenten - het Heerendispuut Lucifer - biedt daar ook mogelijkheden voor. De heren worden op weinig tolerante wijze behandeld in de kaffee - waar ze overigens zelf de oorzaak van zijn. Maar de scene beeldt treffend de onsympathieke trekjes van het Maastrichts chauvinsime uit. Trouwens, ook de titel van het stuk is een kleine terechtwijzing, verklaart de schrijfster: "Maastrichtenaren hebben de naam niet zo op de tijd te letten. Daarom hoort een Kaffee d'n Hoegsten Tied misschien juist niét bij Maastricht."

Ze heeft er moeite mee, zuster Paula Pauw. Ze is de laatste zuster van Barmhartigheid in Eckelrade. Onlangs is het klooster aan de Klompenstraat verkocht aan het Houthemse Henk Schram Centrum. Daarmee is een eind gekomen aan het bijna negentigjarig verblijf van de zusters in Eckelrade. Afgelopen zaterdag werd de overgebleven huisraad verkocht.

overgebleven zusters waren te oud om nog langer in het klooster te kunnen blijven wonen. Zij zijn naar een bejaardenoord verhuisd. Ik wilde niet weg uit Eckelrade. Ik ben er na 25 jaar te zeer aan verknocht", vertelt de van oorsprong uit Haarlem afkomstige religieuze.

Onderwijs Het klooster van de zusters van Barmhartigheid in Eckelrade werd in 1903 gesticht nadat de orde uit Frankrijk verdreven was. "De zusters hebben zich altijd toegelegd op sociaal werk, zoals waken bij zieken en afleggen van doden. In Eckelrade hielden de zusters zich ook bezig met onderwijs. "In de beginjaren was er in de wijde omgeving nauwelijks onderwijs beschikbaar. De zusters begonnen met een kleuterschool. Later, in 1906 werd de eerste onderwijzer aangesteld voor het lager onderwijs", vertelt zuster Paula. De lagere school in Eckelrade kwam tegenover het klooster te liggen. De zusters hielpen in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog ook bij de oprichting van de katholieke meisjes- en jongensverenigingen. "Die verenigingen bloeiden, want de bijeenkomsten na de mis waren voor de jeugd van toen dé mogelijkheid omvriendjes en vriendinnetjes te leren kennen", lacht zuster Paula. Koken en naaien Meteen na de oorlog voerde de overheid verlenging van de leerplicht in voor meisjes van twaalf en dertien jaar. De Eckelraadse zusters sprongen daarop in door een zevende en achtste klas te stichten in een gebouw achter het klooster. Zuster Paula: "Voor de jongens was er al de landbouwschool. De meisjes hadden niets. Bij de zusters leerden de meisjes koken en naaien en kregen natuurlijk ook wat algemene vorming. De leerlingen waren afkomstig uit de wijde omgeving."

Schippersinternaat Toen in 1968 schipperskinderen leerplichtig werden tot hun vijftiende jaar richtten de zusters in Eckelrade een internaat voor schipperskinderen op. Behalve schipperskinderen konden ook kinderen van circusartiesten en kermisexploitanten in Eckelrade terecht. De zusters kregen nooit subsidie voor het internaat. De ouders betaalden kost- en boekengeld. "Dat kon omdat wij geen salaris berekenden. Er kon toen veel. Alle meisjes hadden een fiets en een eigen kamer", vertelt zuster Paula.

Te oud In 1987 vertrok het laatste internaatskind. Zuster Paula: "De zusters werden te oud om nog langer alle taken op zich te kunnen nemen. Daarbij konden we geen personeel krijgen. Overdag was het geen probleem, maar na schooltijd had niemand tijd om in te springen." Het klooster heeft de laatste jaren gefungeerd als een overnachtingsplaats voor bedevaartgangers en als vakantieverblijf voor minder welgestelden. Zuster Paula is blij met de komst van het Henk Schram Centrum naar Eckelrade. "Met de komst van dit centrum gaat ons werk toch een beetje door. De zorg voor anderen, dat was voor ons altijd het belangrijkste." Het grootste deel van de invenatris van het klooster is naar een nieuwe zusterorde in Roemenië gegaan. "De overgebleven naai- en breispullen zijn geschonken aan een huishoudschool in Brazilië", vertelt zuster Paula.

Gemeenschapszin Voor zuster Paula Pauw was het een grote overgang om buiten het klooster te gaan wonen, hoewel ze al jaren buiten de kloostermuren werkt. Ze is docente boekhouden en economie aan de streekschool. "Je mist toch iets van de gemeenschapszin die onder de zusters heerste. Toen ik mijn appartement betrok, heb ik meteen een bord gekocht met de tekst Sinds we alles hebben, zijn we veel kwijt. Dat geeft voor mij de situatie het beste weer."

Het Landschapcomité Susteren is in actie gekomen tegen de uitbreiding van de waterzuiveringsinstallatie in deze gemeente. Volgens het comité dreigt ook het laatste stukje groen waarover de inwoners van Susteren nog kunnen beschikken, te worden opgeofferd.

het Landschapcomité een halt worden toegeroepen. "We gaan de bevolking van Susteren informeren en mobiliseren om die ontwikkeling tegen te houden", zegt Fiddelers. Het Landschapcomité Susteren verzet zich vooral tegen het inrichten van een industrieterrein tussen de nieuwe randweg en Baakhoven, en met name de uitbreiding van de waterzuiveringsinstallatie van het WZL. Het terrein van de waterzuivering zal met ongeveer 5 hectaren worden vergroot. Andere bedreigingen voor de groenvoorzieningen in Susteren zijn volgens het comité de Maas, het Julianakanaal, de autoweg, de hoogspanningsleidingen, de spoorweg, de gasleidingen, het industriegebied Holtum-Noord, Volvo en DSM, de toekomstige ontgrindingen en Hommelheide. "En dan gaat de gemeente nu ook nog het laatste stukje groen asfalteren. Dat kan niet", aldus Fiddelers.

Recreatiecentrum Het Warredal in het Belgische Maaseik zal het faillissement voor de rechtbank van Antwerpen aanvechten.

Het recreatiecentrum, dat 5,5 miljoen gulden kostte, moest nauwelijks acht maanden na de opening al de poorten sluiten. De verwachte stroom bezoekers bleef uit. Er kwam te weinig geld binnen om het centrum, met onder meer een kinderboerderij, een restaurant en een dagstrand, langer open te kunnen houden. een voormalige zandgroeve in het Belgische Neeroeteren, een initiatief van de Urmondse Barbara Swarttouw die er zelf anderhalf miljoen instak, failliet.

Weer open Volgens Swarttouw een onterechte beslissing, omdat Het Warredal bezig was een afbetalingsregeling te treffen met de schuldeisers. Zelf hoort Swarttouw ook bij de schuldeisers. De Tongerse rechtbank wees die regeling af. Het Warredal heeft beroep aangetekend tegen die afwijzing, waarmee het recreatiecentrum zich ook verzet tegen het faillissement. Swarttouw hoopt dat het beroep snel wordt behandeld, opdat Het Warredal het komende seizoen weer open zou kunnen.

Afwachten Volgens Swarttouw was het doorgaan van de afbetalingsregeling beter geweest. "De schuldeisers zien dan tenminste nog de helft van hun geld terug. Wat er bij het faillissement uit de bus rolt, moeten ze maar afwachten", aldus Barbara Swarttouw. Zodra het faillissement onherroepelijk wordt, kan Het Warredal verkocht worden. In welke vorm het recreatiecentrum dan wordt voortgezet, is ook voor de Urmondse een vraag. Ze hoopt dat de formule in elk geval gehandhaafd blijft. Swarttouw: "De zogeheten doe-recreatie zit nog steeds in de lift. In Het Warredal, met zijn boerderij en zijn kinderboerderij, kunnen de bezoekers actief bezig zijn. Als ik de kans krijg opnieuw te beginnen, zou ik het zo weer doen. Misschien wel op een iets kleinere schaal."

Te warm Dat haar initiatief strandde, heeft volgens Barbara Swarttouw alles te maken met het weer. "Echt, alles zat tegen. Het begon met een droog voorjaar. Niets groedi, ook het gras niet, zodat we in het begin niet voldoende beesten konden hebben. In april werd het heet, toen konden we nauwelijks werken. En in juni, direct na de opening bleef het weken aan een stuk regenen, terwijl juli en augustus erg warme maanden werden. Tè warm." De bezoekersaantallen van Het Warredal vielen volgens de Urmondse dáárom erg tegen. Het door een marketingbureau verwachte aantal van 400.000 bezoekers per jaar bleek ver naast de realiteit. Maar ook het door Swarttouw voorspelde aantal van 15.000 per jaar werd niet gehaald. "In de laatste maanden van vorig jaar zag je het einde naderen. Het aantal personeelsleden van twintig is toen meteen ingekrompen." Het Warredal is nu gesloten. Slechts twee personeelsleden zijn er nog voor de verzorging aan de beesten.

"Ze zouden hier vandaag toch met van die grote motoren bij elkaar komen?" Zaterdagmiddag. Twee opgeschoten jongens drentelen speurend rond over het parkeerterrein van de Herberg Mareveld in Schimmert, waar de nieuwjaarsbijeenkomst van de Harley-Davidson Club Nederland op het programma staat. Er staan een hoop auto's, waaronder een fraaie 'vintage' Buick, maar niet één motor.

Voorzitter Dick van den Berg van de regio Limburg van de Harley-Davidson Club Nederland - de HDCN, in het jargon de Haadeesjèn - had daar bij voorbaat al voor gewaarschuwd. "Nee, de meesten zullen wel per auto komen. Harley-rijders vertroetelen hun motoren. Die gaan met dit slechte weer liever niet de baan op. Bovendien komen er naar deze bijeenkomst ook clubleden uit bijvoorbeeld Friesland. En die stappen midden in de winter echt niet voor hun plezier op de motor voor een ritje van een paar honderd kilometer." In de herberg verzamelen zich in de loop van de middag steeds meer onmiskenbare Harley-rijders. Ze zijn bijna in uniform. Jeans, leer, en T-shirts met daarop in felle kleuren de naam Harley-Davidson. Een legendarische naam.

Mystiek "Het is een beetje de mystiek die er omheen hangt. Zo'n zware Harley onder je kont, dat is een ervaring... Die is gewoon heel moeilijk te omschrijven. Als je op een Harley zit, en je rijdt over de autobaan, dan heb je het gevoel dat die weg van jou is. Een gevoel van pure vrijheid", probeert Dick van den Berg voor de zevenhonderdachtentachtigste keer uit te leggen waarom een Harley nou zo bijzonder is. "Ze vragen me dat wel vaker, ja..."

Big Twin Een Harley-Davidson is niet zó maar een motor. En dus is een Harley-rijder niet zó maar een motorrijder. Daar komt het ongeveer op neer. Alleen al het sonore ploffen van de krachtige tweecilinder, de Big Twin, doet het hart van de Harley-liefhebber opbloeien. Niet te vergelijken met het scheurende gejank van de moderne Japanners. Voor fanatieke Harley-bezitters blijven dat toch een beetje opgefokte brommers. Maar goed, ieder z'n meug.

Genieten Van den Berg, de brede borst gehuld in een gebreide donkere trui met witte letters - Harley-Davidson natuurlijk - lacht eens. "De meeste Japanse en Duitse motoren zijn gemaakt om hard te rijden. Uit een Harley kun je ook wel 200 kilometer per uur halen, en ik wil zelf nog wel eens lekker gas geven, maar dat is niet de hoofdzaak. Een Harley is er om ontspannen te toeren, te genieten van het geluid van de motor, te genieten van de vrijheid, van de omgeving. Harley rijden is gewoon ànders."

Alle lagen Veel mensen beginnen 'gewoon' met motorrijden, maar komen uiteindelijk toch bij een Harley uit. Als ze het zich kunnen permitteren, tenminste. Want een beetje Harley kost al gauw tussen de 20 en 45 mille. Toch zitten er bij de HDCN mensen uit alle lagen van de samenleving. Van fabrieksarbeider tot arts. En allemaal zouden ze niets anders meer willen dan een Harley. Het summum van motorrijden.

De echte Even ontspint zich een discussie. "Harley-rijders zijn gewoon de enige échte motorrijders." "Nou, een BSA of een BMW, dat kan er anders ook best mee door." "Ja, Europese motoren, dat gaat nog. Maar die Japanners..." "Als motorrijders elkaar tegenkomen, zie je altijd een handje omhoog gaan. Ik kijk dan niet naar het merk van de motor, ik groet iedereen. Ik vind dat je iedereen in z'n keuze moet appreciëren..."

Hechte clan Een apart volkje, die Harley-rijders. Ze hebben hun eigen club. Ze hebben hun eigen meetings. "En in tegenstelling tot het beeld dat veel mensen van motorrijders hebben, gaat het er bij die meetings altijd heel rustig aan toe. Harley-rijders vormen een hechte clan." Tegen de avond hebben de leden van die clan volledig bezit genomen van Herberg Mareveld. De tap staat open. Vanaf het podium knettert rockmuziek de zaal in. De teksten op de T-shirts en - tussen de muziek door - flarden van gesprekken laten er geen misverstand over bestaan. Wie niet van Harley's houdt, heeft hier eigenlijk niets te zoeken...

Het Jongerenwerk Susteren wil zo snel mogelijk aan de slag om het jeugdwerk in Susteren nieuw leven in te blazen, nu de gemeente opnieuw eigenaar is van het jongerencentrum Tsjé.

In twee brieven aan de raad en het college van B en W vraagt de werkgroep Jongerenwerk snel duidelijkheid over de mogelijkheden in Tsjé. De gemeente heeft in haar begroting voor dit jaar geld gereserveerd voor een opbouwwerker, die zich twintig uur per week met het jongerenwerk kan bezighouden. De werkgroep wil echter een volledig betaalde beroepskracht, aldus voorzitter E. Masthoff.

Eisen Volgens een woordvoerder van de gemeente Susteren wordt op dit moment hard gewerkt aan de plannen voor Tsjé. Maar honderd procent zeker is het volgens hem niet, dat deze plek geschikt is voor een nieuw jongerencentrum. De gemeente moet eerst bekijken of kan worden voldaan aan de wettelijke eisen met betrekking tot geluidhinder. Ook moet nog onderzocht worden hoeveel geld precies nodig is, en op welke termijn de jongeren in Tsjé terecht kunnen. In februari is er over deze kwestie een overleg tussen de werkgroep Jongerenwerk, de gemeente Susteren en de stichting Welzijnswerk Born-Susteren.

Het Sint Jozefziekenhuis in Kerkrade wil in de loop van 1992 het aantal arbeidsplaatsen met tienverminderen. Op dit moment heeft het ziekenhuis volgens de directie nog altijd meer mensen in dienst dan voor het huidige takenpakket en aantal bedden noodzakelijk is.

In het afgelopen jaar is het ziekenhuis er door een strikt bezuinigingsbeleid in geslaagd weer uit de rode cijfers te komen. Werd in de oorspronkelijke begroting voor 1991 nog rekening gehouden met een tekort van zeven ton, bij het opmaken van de eindbalans over 1991 bleek uiteindelijk een positief resultaat van ongeveer vijf ton geboekt te zijn. Voor een deel hangt die ommekeer samen met het terugbrengen van het aantal ziekenhuisbedden van 280 naar 235. Daardoor liep het aantal arbeidsplaatsen vorig jaar al met twaalf terug. "We zijn echter niet in geslaagd in onze opzet de personeelsformatie via natuurlijk verloop helemaal af te bouwen tot het gewenste niveau. Dat houdt in dat nu extra maatregelen moeten worden genomen om het aantal arbeidsplaatsen met nog eens ongeveer tien te verminderen", aldus algemeen directeur F. van de Wiel van het Kerkraadse ziekenhuis in zijn nieuwjaarsrede. Ontslagen zijn daarbij niet uit te sluiten.

Zelfstandig De directie van het Sint Jozefziekenhuis blijft tegenstander van één bestuurlijke organisatie voor de drie ziekenhuizen in de Oostelijke Mijnstreek. Het De Weverziekenhuis in Heerlen en het Sint Gregoriusziekenhuis in Brunssum zijn inmiddels bestuurlijk gefuseerd in de Stichting Gezondheidszorg Oostelijk Zuid-Limburg. Kerkrade wil zelfstandig verder blijven werken. "Wèl zijn wij van mening dat door de ziekenhuizen in de regio gestreefd dient te worden naar één afgestemd beleid op medisch en paramedisch gebied."

Longziekten Tijdens de hoorzitting over het Voorontwerpplan Ziekenhuizen Limburg heeft de directie van het St.-Jozefziekenhuis met klem aangedrongen op handhaven van het specialisme longziekten in Kerkrade. Op dat gebied is er in de Oostelijke Mijnstreek op dit moment al sprake van goede samenwerking. Vanuit het Kerkraadse ziekenhuis zorgt een maatschap van longartsen voor een efficiënte verdeling van taken over de verschillende ziekenhuizen. "Op dit gebied is er dus al duidelijk sprake van één medisch beleid voor de Oostelijke Mijnstreek, ook zonder dat alles is ondergebracht in één bestuurlijke organisatie", aldus directeur F. van de Wiel.

De wanden van de Verpleegklinieken in Heerlen zijn niet wit, steriel en saai. Integendeel. Ze worden opgefleurd door tientallen schilderijen. Kunstkenners zouden het werk waarschijnlijk niet meteen rangschikken onder de kunst met een grote K, maar dat zal de medewerkers en de patiënten van de Verpleegklinieken een zorg zijn. De sfeer van de schilderijen is vooral vrolijk, kleurig. En dat doet de sfeer in de klinieken alleen maar goed.

De schilderijen zijn een selectie uit het werk van de leerlingen van de schildersschool van Jan van der Hijden. "Eigenlijk is het allemaal een kwestie van toeval", zegt Van der Hijden, afgestudeerd aan de Jan van Eijck-Academie. "Een aantal jaren geleden kwam ik hier met mijn vrouw zeer regelmatig over de vloer, omdat mijn schoonvader toen hier werd verpleegd. En al snel viel ons op dat de aankleding van de kliniek erg magertjes was. Er hingen wat affiches en reproducties aan de muur. In de stijl van het bekende zigeunerinnetje en zo. Allemaal wat minnetjes." Een oplossing was snel gevonden. "Ik had toen al een schildersschool aan huis", vertelt Jan van der Hijden. "En veel van mijn cursisten hadden stapels schilderijen thuis liggen. Je kunt tenslotte niet àlles thuis ophangen, en wat moet je er anders mee... In overleg met de directie van de klinieken hebben we toen een soort uitleen-project ontwikkeld. Dat begon klein, met een tiental schilderijen op de afdeling waar mijn schoonvader verbleef. En in de jaren daarna is het steeds verder uitgegroeid."

Stichting Tegenwoordig zijn de schilderijen van Van der Hijdens cursisten overal in de Verpleegklinieken te vinden. Om de uitleen in goede banen te leiden, is zelfs een speciale stichting opgericht. Die zorgt, voornamelijk met geld uit particuliere giften, voor aankoop en onderhoud van de nodige wissellijsten en passe-partouts.

Samen met een vertegenwoordiger van de Verpleegklinieken, die ook in het stichtingsbestuur zit, zoekt Jan van der Hijden elk jaar uit het aanbod van de cursisten weer de meest geschikte werken uit voor de uitleen. "Je probeert natuurlijk zo veel mogelijk aan te sluiten bij de leefwereld van de patiënten. Zo zoek je voor een afdeling met dementerende mensen bij voorkeur herkenbare dingen uit. Stillevens, landschappen. Maar op andere afdelingen kun je ook rustig met abstract werk terecht."

Expositie Het startsein voor het nieuwe kunstseizoen in de Verpleegklinieken is traditioneel een expositie van alle geselecteerde werken, aan het begin van het nieuwe jaar. Gisteren was het weer zover. In een van de recreatiezalen verdrongen amateurschilders, medewerkers, patiënten en familieleden zich rond de tachtig schilderijen die gedurende de rest van het jaar voor wat meer sfeer en kleur in de klinieken moeten zorgen. Een feestelijk voorproefje...

* De jeugd van de Heerlense wijk Zeswegen vierde zaterdagmiddag feest. De splinternieuwe speel-o-theek, gevestigd in de school aan de Mijnzetellaan, ging officieel open. Officieel en leuk gaan niet altijd samen, maar deze keer wel. Want de kinderen mochten het allemaal zelf doen. Geen burgemeester of wethouder met een ellenlange, saaie toespraak. Geen receptie, waarbij de volwassenen het meestal zo druk met elkaar hebben dat ze de kinderen niet zien staan. Wèl een echt kinderfeest. De kinderen mochten zelf het logo bij de ingang van de nieuwe speel-o-theek onthullen, waarna ze de ruimte met veel kabaal en nog veel meer enthousiasme in gebruik namen. De speel-o-theek is een initiatief van de wijkvereniging, in samenwerking met de Stichting Zymose. Zij financierden de instelling ook. Het is de bedoeling dat kinderen tot 7 jaar uit Zeswegen er speelgoed kunnen komen lenen. Speelgoed dat ze thuis niet hebben, omdat het te duur is, of omdat er moeilijk aan is te komen. De nieuwe speel-o-theek is voortaan iedere maandag- en woensdagmiddag en iedere zaterdagmorgen geopend.

De PvdA-fractie in de gemeenteraad van Roermond heeft het college van B & W vragen gesteld over de tijdelijke huisvesting van het bedrijf Helenawerf/Moset. De fractie vraagt zich af of er geen goedkopere lokaties te vinden waren dan op de hoek van de Ster bij het Witte Kerkje in de Voorstad St. Jacob. De fractie verwijt het college verder dat door het kiezen voor de huidige lokatie een speelterrein verloren is gegaan. En dat terwijl daar juist extra behoefte aan is door het drukke bouwverkeer dat dagelijks door de Voorstad dendert, aldus PvdA-raadslid G. IJff. Volgens de PvdA-fractie is de noodoplossing voor de werf zowel planologisch als financieel het resultaat van een slecht beleid.

Fanfare St. Paulus uit Maria-Hoop doet zondag 19 januari een gooi naar de eerste landstitel uit haar 53-jarige historie. Dat gebeurt in de Maaspoort in Venlo, tijdens de kampioenswedstrijd van de federatie van Katholieke Muziekbonden. De muzikanten van dirigent Wil van Melick betreden om 17 uur de arena in de eerste afdeling. In oktober werd het in 1939 opgerichtte korps provinciaal kampioen, door op het concours van de Limburgse bond met 306 punten een eerste prijs met promotie en lof in de wacht te slepen. Door deze prestatie stelde St.-Paulus de afvaardiging naar de nationale wimpelstrijd veilig. Aanwas Voorzitter J. Janssen vertelde dat de fanfare ondanks de successen met moeite het hoofd boven water kan houden. Als oorzaak noemt hij het chronisch tekort aan jeugdige aanwas. Het ledental van 35 à 40 muzikanten is volgens hem onvoldoende om de muzikale ladder verder te beklimmen. In 1983 promoveerde St.-Paulus naar de afdeling uitmuntendheid, waarin in 1988 een goede eerste prijs werd behaald. Omdat uitbreiding van de bezetting uitbleef, zag het gezelschap zich genoodzaakt een stapje terug te doen. Janssen schuift de schuld van deze situatie in de schoenen van de gemeente Echt, die volgens hem te weinig ruimte biedt voor sociale woningbouw in het kleine kerkdorp. Vergrijzing "Er is sprake van een enorme vergrijzing. Gemiddeld doen jaarlijks zo'n zes kinderen de eerste communie. Bovendien staan hier meer clubs te springen om jeugdleden. Als muziekvereniging trek je dan altijd aan het kortste eind, want voor ze kunnen meespelen moeten ze eerst een paar jaar studeren. Bij de voetbalclub kunnen ze vanaf de eerste dag actief meedoen". Papier Om de wimpel mee naar Maria-Hoop te nemen moet fanfare Oefening Kweekt Kennis uit Zevenbergschen Hoek verslagen worden. Op papier lijkt St.-Paulus een stuk sterker, want de tegenstander behaalde op het concours van de muziekbond Wezebo 275 punten. Dirigent Van Melick hecht niet alleen waarde aan het winnen van de wimpel, maar ook aan het aantal punten. "Ik hoop dat we in de buurt van de score van het bondsconcours kunnen komen. We zullen de laatste dagen nog eens keihard repeteren, want ik heb het gevoel dat nog heel wat verbeterd kan worden". De overige Limburgse kandidaten in Venlo zijn het Koninklijk Philharmonisch Gezelschap uit Venlo (3e afdeling), fanfare Eendracht uit Baarlo en haarmonie St.-Martinus uit Vijlen (2e afdeling) en harmonie St.-Michaël uit Heugem (1e afdeling).

De gemeente Echt krijgt nog dit jaar een nieuwe brandweerauto. De volledig uitgeruste zogeheten tankautospuit gaat ongeveer f 400.000 kosten. De wagen vervangt de 17 jaar oude brandweerauto van Echt, waarvan de carrosserie op sommige plaatsen is doorgeroest. Ook levert de pomp van de oude wagen door ouderdom en slijtage niet meer genoeg druk. De inspectie voor het brandweerwezen adviseerde een nieuwe tankautospuit aan te schaffen. Normaal gesproken gaat zo'n wagen vijftien jaar mee. De tankautospuit van Echt had dus al in 1990 vervangen kunnen worden, maar toen verkeerde de wagen nog in een redelijke staat. Binnen de brandweer is een werkgroep samengesteld met de commandant, de ondercommandant en vier deskundige korpsleden. Deze werkgroep stelde een programma van eisen op voor het aan te schaffen chassis. Bij vier fabrikanten werd een offerte gevraagd. Het f 150.000 kostende chassis van Volvo bleek het meest geschikt. Omdat dit onderstel een milieumotor heeft, krijgt Echt f 6000 subsidie. De tankautospuit die op het chassis gebouwd moet worden, kost ongeveer twee ton. Op de wagen komt ook een stroomaggregaat, een uitschuifbare lichtmast en een hydraulische pomp. De gemeente hoopt voor de oude brandweerauto nog 10 tot 15.000 gulden te krijgen. De commissie financiën bespreekt het voorstel om een nieuwe tankautospuit aan te schaffen tijdens de vergadering van dinsdag 14 januari.

Het einde van de even over de grens bij Vlodrop gelegen Britse vliegbasis Wildenrath nadert met rasse schreden. Afgelopen week nam het 19e eskader Phantoms met enig feestvertoon afscheid van de basis. Dit gebeurde in aanwezigheid van luchtmaarschalk sir A. Wilson, bevelhebber van de Britse luchtmacht in Duitsland. juli vorig jaar vertrok het 92e eskader Phantoms. Er zijn nu nog alleen enkele transportvliegtuigen van het type Andover en enkele helicopters in Wildenrath gestationeerd. Zij zullen op 31 maart vertrekken. Na het vertrek van alle vliegtuigen zal de RAF-basis ontmanteld worden en op 31 oktober definitief voor alle vliegverkeer gesloten worden. Wat de Britten daarna met de basis Wildenrath gaan doen, is nog onbekend. Een ding staat vast: de op het terrein staande huizen zullen niet leeg blijven staan. Ze zullen als woning dienen voor de in Elmpt gelegerde Britse militairen met hun gezinnen.

Taxibedrijf Jac de Leeuw uit Ospel heeft met de gemeente Nederweert overeenstemming bereikt over de taxistandplaatsen na invoering van het parkeerverbod op de Brugstraat. De eigenaar van het bedrijf, J. de Leeuw, was in eerste instantie bang dat zijn klanten met name in het weekeinde bij het uitgaan te ver zouden moeten lopen. Na een overleg gisterochtend met de gemeente is er overeenstemming bereikt. Volgens De Leeuw zal de taxi in de toekomst even snel bij het uitgaand publiek aanwezig zijn en hoeven klanten niet ver te lopen. Het gemeentebestuur sprak gistermiddag met direkt betrokkenen over de invoering van de blauwe zone in de Brugstraat en Burg. van Udenstraat. Dat wil zeggen dat auto's in die zone maximaal een uur geparkeerd mogen staan. Voor het zuidelijk deel van de Brugstraat gaat een algeheel parkeerverbod gelden. Uit het overleg kwam naar voren dat op de parkeerplaats bij Pleunis extra verlichting moet komen. Zonder verlichting voelen mensen zich onveilig op de parkeerplaats en is de kans op auto-inbraak groot. Verder vroegen de bewoners om het vrachtverkeer uit de Brugstraat te weren. Voor de veiligheid van fietsers moet de de bus minder hard door de Brugstraat rijden. Volgens wethouder G. Stals is dat verzoek al eerder bij het openbaar vervoerbedrijf gedaan. De gemeente heeft geen invloed op de te rijden routes. De wethouder zei toe aandacht te schenken aan de verlichting bij de parkeerplaats Pleunis.

De stofwolken van de karavaan in Parijs-Kaapstad zijn nog niet opgetrokken, of de rallysport maakt zich op voor de volgende monsteronderneming. Traditioneel start het internationale seizoen met de prestigieuze rally van Monte Carlo, van 25 tot en met 29 januari. Na vele jaren van afwezigheid is Nederland ook weer eens vertegenwoordigd in de beroemdste rally ter wereld. Henk Vossen (46) uit Tegelen en René Smeets (33) uit Maasbracht storten zich met startnummer 37 op de 60ste editie van de 'bestorming' van de Zuidfranse Alpen.

De twee Limburgers zijn al weken druk bezig met de voorbereidingen, die op woensdagmorgen 29 januari moeten resulteren in een huldiging op de Quai Albert 1er, pal aan de haven van Monte Carlo. Tussen kerst en nieuwjaar en vorige week trokken Vossen en Smeets twee keer naar Zuid-Frankrijk om de 26 klassementsproeven, in lengte variërend van 11 tot 41 kilometer, te verkennen. "Wij hebben in die zeven dagen meer dan 7500 kilometer getraind. Alle proeven twee en soms drie keer verkend. In feite hebben wij nog voor de start de rally van Monte Carlo dus al twee keer gereden", reageert Henk Vossen. Met enkele dikke dossiers met aantekeningen, werkschema's en een wir-war aan informatie voor zich, verzucht navigator René Smeets: "De rally van Monte Carlo vergt meer voorbereiding dan het hele Nederlandse kampioenschap. Ongelooflijk wat daar allemaal bij komt kijken. Duizend en één dingen moeten geregeld worden voordat je ook maar een meter hebt gereden. Een goede organisatie vooraf is net zo belangrijk als goed sturen tijdens het evenement. Anders haal je de finish nooit".

Informatie Begint Smeets aan zijn eerste confrontatie met de Zuidfranse Alpen, op het palmares van Henk Vossen staan reeds drie rally's van Monte Carlo. In 1979 (met Henk van Tunen) werd hij 55ste, in 1980 (met wijlen Pie Theunissen) 58ste en in 1981 (eveneens met Theunissen) 63ste. De ervaringen van die jaren werden vooral door Theunissen uitvoerig op papier gezet en die informatie komt Vossen voor zijn vierde avontuur goed van pas. "Nu heb ik voor het eerst alle proeven verkend. In 1979 hebben wij door tijdgebrek helemaal niet getraind en met geleende pace-notes gereden. In 1980 gingen wij voor de rally met de beste bedoelingen op verkenning. Onderweg kwamen wij echter te veel sterrenrestaurants tegen, waarin wij te lang bleven hangen. Ik geloof dat wij in twee dagen zes proeven hebben gezien. In 1981 hebben wij de zaak wel serieus aan gepakt, maar toen was de rally nog uitvoeriger en hebben wij ook niet alles gezien".

Moordend schema De ervaringen van ruim tien jaar geleden leren de Nederlandse rallykampioen van 1983 dat de 'Monte' anno 1992 fysiek een stuk lichter is. Voorheen werd een moordend tijdschema gehanteerd en zaten de rijders soms anderhalve dag achter het stuur alvorens een korte rust te kunnen inlassen. Het concentratieverlies en de risico's die dat met zich meebracht hebben de FISA doen besluiten tot reglementswijzigingen. De organisaties van WK-rally's zijn verplicht de rijders een behoorlijke rust te gunnen. Vossen: "Het huidige schema is veel menselijker. Vroeger moest je je echt fysiek en mentaal prepareren om Monte Carlo te kunnen uitrijden. Ik was soms zo moe dat ik tijdens de rally de auto aan de kant zette en even de ogen dichtkneep. Op het gevaar af dat wij te laat bij de volgende proef zouden komen, maar ik was gewoon kapot. Ik heb zelfs zo verdwaasd achter het stuur gezeten dat ik op een recht stuk weg plotseling vol op de rem trapte, omdat ik dacht dat een zwarte panter de weg op sprong".

Colsoul Henk Vossen heeft lang getwijfeld over de rallyauto waarmee hij de Zuidfranse Alpen zou bestormen. Deze week hakte hij de knoop door en kocht van een andere Nederlandse rallyrijder, Coen Vink, een Mitsubishi Galant 4x4 turbo, goed voor 270 pk. De auto wordt voor Monte Carlo geprepareerd door de Belgische rallycrack Guy Colsoul, die de Limburgers met een serviceploeg ook begeleidt tijdens de rally. "De steun van de ervaren Colsoul en het enthousiasme van de importeur van Mitsubishi heeft voor mij de doorslag gegeven. Een andere optie was een Ford Cosworth, die in een droge Monte Carlo meer mogelijkheden biedt. Met de Mitsubishi hoop ik op nat weer, maar daar ziet het helaas niet naar uit". Traditioneel rijden de 159 deelnemende equipes twee dagen voor de start vanuit vijf Europese steden naar Monte Carlo. De Limburgers hebben gekozen voor het Duitse Bad Homburg als 'opstapplaats'. "De 1150 kilometer naar Monte Carlo moet ik ook gebruiken om aan de nieuwe auto te wennen. Want de Mitsubishi is pas vlak voor de rally klaar en ik heb er nog niet mee gereden", aldus Vossen.

Kapitaal Dat de autosport handenvol geld kost is bekend. Vooral WK-rally's zijn kapitale ondernemingen, zoals Vossen en Smeets ervaren. Deelname aan de 'Monte' is door het bescheiden privé-team begroot op een slordige 80.000 gulden. Voor circa 12.000 gulden brandstof, eenzelfde bedrag voor banden, 10.000 gulden hotelkosten voor het tien man tellende team, het prepareren van de rallyauto, enzovoorts. De kosten worden deels opgehoest door een handjevol sponsoren en de Nederlandse importeur van Mitsubishi en deels uit eigen zak. Ook het inschrijfgeld is niet mals. De Royal Club Automobile de Monte Carlo brengt Vossen en Smeets 3.500 gulden voor deelname in rekening, mits zij op de auto reclame voeren van de geldschieters van de organisatie. Een schijntje trouwens in vergelijking met wat de fabrieksteams moeten neertellen. Omdat zij worden gesponsord door multinationals en geen extra reclame wensen, brengt de organisatie hen 25.000 gulden per équipe in rekening.

Risico's Het geld, de risico's, meer dan eens krijgt Henk Vossen, in het dagelijks leven directeur van de firma Zonnebloem Chemie, de vraag gesteld waarom hij aan zo'n onderneming begint. "Ik heb het opgegeven anderen uit te leggen waarom je zoiets doet. Mensen die niet behept zijn met het rallyvirus kunnen zich dat toch niet voorstellen. Natuurlijk speelt de status van Monte Carlo een rol. De hele sfeer in veel spannender dan bij welke andere rally dan ook. De organisatie is veel formeler en strikter dan in Nederlandse rally's. Ze letten overal op en passen elke letter van het reglement toe". "En dan heb ik een zwak voor de aard van het parcours. De vele bochten in dat fantastische gebergte. Over wegen die net breed genoeg zijn voor één auto met aan de ene hand rotsen en aan de andere kant het ravijn. Tijdens het verkennen zijn gestopt om te vragen of de klassementsproef echt door dat dorpje leidde. Wij konden ons dat niet voorstellen".

Indrukwekkend De route van de rally van Monte Carlo is indrukwekkend. De hele rit gaat over ruim 2000 km, waarvan 628 km op de afgezette klassementsproeven. Vossen en Smeets hebben aan de hand van hun pace-notes becijferd dat in de jubileum-editie van de 'Monte' ruim 9.000 bochten zijn opgenomen. Vossen: "Het langste rechte stuk is 150 meter. Per kilometer gemiddeld 14 bochten, dat is hard werken achter het stuur en geen seconde mag de aandacht verslappen". Een van de charmes van de rally van Monte Carlo vormen ook de hoogteverschillen. Op diverse proeven moeten de deelnemers op luttele kilometers verschillen van vele honderden meters bergop en - veel gevaarlijker - bergaf overbruggen.

Attractie Uitschieters zijn in dat verband de Col de la Couillole en de fameuze Col du Turini, de voornaamste attractie in de slotnacht, de zogenaamde nacht van de lange messen. Op de Couillole stijgt het parcours op een afstand 16 kilometer van 500 tot 1678 meter. Na de top van de Turini beginnen de rijders aan een riskante daling van 11 kilometer van 1600 naar 600 meter, ofwel een gemiddelde van bijna 10 procent. "Het zijn vooral die afdalingen waar je goed moet oppassen", weet Vossen. "Het is belangrijk in een rally dat je je eigen risico's bepaalt. Dat is ook het essentiële verschil tussen een orthodoxe rally en een woestijnrally als Parijs-Kaapstad. In dat woestijngebeuren word je te vaak geconfronteerd met zaken die je als rijder niet in de hand hebt, ook omdat je de route vooraf niet kunt verkennen. In een gewone rally trek je zelf je grenzen. Ik wil ditmaal bij de eerste vijftig eindigen, maar zeker zo belangrijk is het dat wij heelhuids de finish halen".

Twee jaar geleden balanceerde de Italiaanse wielersport op de rand van de afgrond. Het ooit razend populaire wielrennen dreigde in de schaduw van het alles overheersende voetbal te verkommeren tot een tweederangs sport. Totdat ene Gianni Bugno in maart 1990 Milaan-San Remo won. Bugno luidde de ommekeer in. En sindsdien rijden de Azurri van de ene zege in de andere. Onze verslaggever bezocht in Italië de vedetten Gianni Bugno, Claudio Chiappucci, Franco Chioccioli, Moreno Argentin en Maurizio Fondriest. Hoe leven deze kampioenen en wat is het geheim van hun succes? Vandaag de tweede aflevering uit deze serie. - Andreotti, Chiappa, Calimero, Monzon, Indiano, Stakanovista Chiappucci - mens, maar op de fiets een duivel"

Hoeveel supporters hij heeft kan Claudio Chiappucci bij benadering niet zeggen. Afgaande op het aantal brieven dat hij elk jaar thuis ontvangt moeten het er vele duizenden zijn. De post komt niet alleen uit heel Italië, maar ook uit Nederland, België, Frankrijk, Spanje, Zwitserland en zelfs uit de Verenigde Staten. Om de fanmail op nummer 60 aan de Dell'Acqua Aurelio in Uboldo te laten bezorgen, volstaat de vermelding `Claudio Chiappucci, Italia'. Uboldo is een dorp van 11.000 inwoners, 21 kilometer van het Zwitserse grensplaatsje Chiasso.

Het merendeel van de oudere bevolking van Uboldo leeft van de aardappelteelt. De meeste jongeren werken in Milaan. Zij raken 's morgens en 's avonds verstrikt in de enorme verkeerschaos op het drukke kruispunt even buiten Uboldo. Schreeuwende en druk gebarende politie-agenten manen tot spoed. Voetgangers wagen hun leven als zij de drukke verkeersweg oversteken. Uboldo verschilt nauwelijks van andere Italiaanse plaatsen, in de buurt van een grote stad. Het houtwerk van de meeste huizen is dringend aan een nieuwe laag verf toe. De straten zonder beplanting bieden een trieste aanblik. Eén gebouw valt onmiddellijk op. Bar IV Novembre, supporterslokaal van Chiappucci. De gevel van het café is over een lengte van tien meter en hoogte van drie meter roze geschilderd. Op de muur een levensgrote afbeelding van Claudio Chiappucci op de racefiets.

In de steigers

Chiappucci woont met mama Renata vlakbij zijn supporterslokaal. Op het einde van de Dell'Acqua Aurelio. Het huis staat in de steigers. Aan weerszijden van de grote grijze woning liggen dakpannen en bouwstenen. Vanuit de bovenverdieping klinkt het doordringende geluid van een electrische boor. Mama Chiappucci veegt de stoep. Met een draadloze telefoon binnen handbereik om supporters onmiddellijk te woord te kunnen staan. Mama Renata begroet het bezoek uit Nederland uitbundig. Was het niet in Boxmeer waar de bekende wielermoeder in juli 1990 vlak na de Tour in een open auto in triomf werd rond gereden? Claudio, haar jongste zoon, verschijnt in de deuropening. Hij draagt een blauwe overall. Een dikke laag stof heeft zijn ravenzwarte haar grijs gekleurd.

"Kom binnen," zegt hij, "let maar niet op de rommel, want ons huis wordt verbouwd. In november wil ik eindelijk met mijn verloofde Rita trouwen. Dan houden we een groot feest. Vorig jaar had ik zoveel verplichtingen dat we ons huwelijk voor de derde keer moesten uitstellen. Maar omdat het huis niet klaar is, moeten we nog maar een jaar wachten."

Geen hoofddoel

"Ik ga straks met Rita op de bovenverdieping wonen. Mijn moeder heeft haar vertrekken op de begane grond. Ik help mijn oudste broer Giovanni bij de verbouwing. Ik zit ook elke dag op mijn fiets, maar train minder intensief dan in voorgaande jaren. Want ditmaal heb ik niet veel belangstelling voor de klassiekers. Als ik een klassieker kan winnen is het meegenomen, maar deze wedstrijden vormen niet mijn hoofddoel."

"Ik heb mijn zinnen gezet op een grote etappewedstrijd, de Tour de France of de Giro. Mijn tweede plaats in de Tour van 1990 werd door iedereen als een toevalstreffer beschouwd. Ik zelf wist wel beter. Het verbaasde me niets dat ik vorig jaar weer met de besten meekon. In de Giro strandde ik op de ongenaakbare Chioccioli. In de Tour waren Indurain en Bugno iets sterker. Maar dat kwam omdat ik een heel zwaar voorseizoen achter de rug had. Ik probeer nu frisser aan de grote etappewedstrijden te beginnen."

Schatkamer

Wie de woning van mama Renata en Claudio Chiappucci binnengaat, wordt onmiddellijk met wielersport geconfronteerd. Tientallen foto's aan de muren in de hal geven aan dat Claudio Chiapucci niet zo maar een renner is. Chiappucci in de gele trui tijdens de Tour 1990. Chiappucci als winnaar van Milaan-San Remo en als winnaar van het puntenklassement in de Giro. Chiappucci op het podium in Parijs met Greg LeMond en Erik Breukink. Als de deur van de woonkamer opengaat wordt een blik gegund op eenware schatkamer. Enorme bekers en andere trofeeën. Op tafels, kasten en aan de muren. Claudio Chiappucci bewaart álles. Leiderstruien, petjes, routeschema's en souvenirs van supporters. Alleen zijn diploma electronica heeft een plaats gekregen tussen de wielertrofeeën.

Bonbons

In de `schatkamer' schenkt mama Chiappucci rode wijn en serveert bonbons. Zij is apetrots op haar Claudio en demonstreert dit in woord en gebaar. Minstens één keer per week poetst ze zijn uitgebreide verzameling bekers. "Het is veel werk, maar ik sta erop dat alles keurig uitziet," zegt mama Renata. "Als ik over twee jaar met pensioen ga, zal ik Claudio's trofeeën elke dag poetsen. Claudio heeft een goed karakter. Hij doet alles voor mij. Op de fiets is hij echter een duivel." De populariteit van moeder Chiappucci begint in juni 1990 als ze met een bus pelgrims naar Loudes reist en gaat bidden dat Claudio bespaard blijft van valpartijen. Aansluitend bezocht ze de Tourkaravaan en verscheen ze met haar zoon uitgebreid op de Italiaanse televisie. Daarna werd ze bij de perszaal een prooi van fotografen en journalisten. In de dagen na de Tour kreeg ze van sommige organisatoren van wielercriteriums zelfs meer gage om haar gezicht te tonen dan een groot aantal renners. Mama Renata kwam in een heel andere wereld terecht. "Met Claudio werd ik gehuldigd. Ik heb ook in Holland nu veel vrienden. Ik word herhaaldelijk uitgenodigd naar Holland te reizen, maar wat me tegenvalt is dat het ook in juli in Holland koud kan zijn."

Fausto Coppi

Vader Arduino en moeder Renata Chiappucci brachten drie kinderen groot, allemaal jongens. De oudste, Giovanni (39), heeft in de buurt een electriciteitszaak en Emilio (32) is vrachtwagenchauffeur. Beiden zijn getrouwd en hebben het ouderlijk huis verlaten. Claudio klom op aandringen van zijn vader op de racefiets. Arduino Chiappucci vocht in de oorlog als soldaat in het Italiaanse leger in Ethiopië aan de zijde van de vermaarde Fausto Coppi. Hij had grote bewondering de campionissimo. Dat enthousiasme bracht hij ook over op z'n jongste zoon. In 1985 overleed Arduino aan een hartaanval. De profcarrière van Claudio mocht hij niet meer meemaken. Claudio Chiappucci: "Mijn ouders hebben altijd keihard moeten werken. 's Morgens in alle vroegte vertrokken zij met hun bestelwagen vol linnen ondergoed en probeerden deur aan deur hun waar kwijt te raken. Ze kwamen elke avond pas laat thuis. Toen mijn vader stierf heb ik voor mijn moeder gezorgd. Ik moest wel, want mijn broers waren getrouwd en het huis uit. Die verantwoording heeft voor een groot deel mijn karakter gevormd. In het begin heb ik als prof weinig geluk gehad. In de ronde van Zwitserland kwam ik zwaar ten val. Ik wilde stoppen met fietsen omdat artsen voorspelden dat ik nooit meer topsport zou kunnen bedrijven. Maar de gedachte aan mijn vader hield me op de been. Nadat ik was hersteld, heb ik als knecht voor Roche, Visentini en Zimmermann gereden. Geen inspanning was me te veel, want ik wist toch dat op een goede dag anderen voor mij zouden gaan rijden."

Niet populair

In 1990 tijdens de ronde van Frankrijk rees plotseling de ster van Chiappucci. Vijftien jaar na Francesco Moser droeg hij als eerste Italiaan weer de gele trui. Chiappucci spotte met de vedetten in de Tour. Hij viel op de gekste plaatsen aan en hij maakte zich daardoor niet populair bij z'n tegenstanders. Zijn critici die z'n prestaties als geringschattend beoordeelden, moesten vorig jaar erkennen dat zij zich grondig in de kleine Italiaan hadden vergist. Voor een aantal op sensatie beluste Italiaanse sportbladen kwam Chiappucci als een geschenk uit de hemel. De bijna 29-jarige nieuwe vedette heeftaltijd wel een goed verhaal. Vaak ook ligt hij overhoop met andere kampioenen, zoals met Delgado in de Ronde van Italië. Claudio Chiappucci: lengte 1.72 meter, vormgewicht 67 kilogram, schoenmaat 41, polsslag 46 per minuut. Hij rijdt in een BMW 521, crosst graag met zijn motor door velden en bossen, hij verzamelt Swatch-horloges waarvan hij er op dit moment meer dan 200 heeft, hij staat bekend als computerfreak en hij heeft inmiddels een respectabel aantal bijnamen: Andreotti, Chiappa, Calimero, Monzon, Indiano en Stakanovista.

Populariteit

Chiappucci, lachend: "Hoe meer bijnamen, hoe groter mijn populariteit. Ik wil veel geld verdienen om later een grote electriciteitszaak te beginnen." En dan serieus: "Ik heb begrepen dat in het buitenland veel mensen argwanend staan tegenover de plotselinge grote successen van Italiaanse wielrenners." Heeft Claudio Chiappucci een verklaring voor de komeetachtige opkomst van hemzelf en zijn landgenoten? Hij denkt even na en zegt dan beslist: "Ik denk dat wij de laatste jaren enorme voordelen van de strenge dopingcontroles en zware straffen in Italië hebben gehad. Ik heb geen idee wat anderen doen, maar bij ons groeien jonge renners waarschijnlijk op natuurlijke basis in hun sport op. Renners van Italiaanse ploegen worden naar mijn stellige overtuiging het beste begeleid. De resultaten liegen er niet om. Het FICP-klassement is uitstekende graadmeter. Drie Italianen bij de eerste vier. Elf bij de beste 50 renners ter wereld. Dat zegt voldoende. Maar er is geen garantie dat de successen blijven aanhouden. Ik heb jarenlang keihard gewerkt om aan de top te komen. Ik heb me alles ontzegd en geleefd als een monnik. Nu ik aan de top sta, zal het peloton rekening met mij moeten houden, ik ga voor niemand meer opzij." Mama Renata knikt tevreden. "Heb ik het niet gezegd? Hij is een goed mens, maar op de fiets is hij een duivel."

* Juli 1990. Moeder Renata wordt met haar Claudio in triomf in een auto rondgereden tijdens het criterium van Boxmeer.

* Claudio Chiappucci met vriendin Rita. Zij wacht al drie jaar op het huwelijk.

Het aantal academici in de bakken van het arbeidsbureau mag dan dalen, ècht te springen staan bedrijfsleven en overheid niet om vers afgestudeerde doctorandussen. De juristen Marjolijn Visser (36) en Saskia van der Laak (25) uit Roermond staan echter te popelen om hun kennis van het Europees Recht aan de man te brengen. Door ervaring wijs geworden, is het duo onder de naam 'Jurope' voor zichzelf begonnen. Als 'Europees Juridische Adviseurs' speuren Vissers en Van der Laak nu in opdracht van bedrijven naar EG-subsidiegeld.

Voor volledige tekst zie microfiche

De Russische president, Boris Jeltsin, overweegt zijn functie als regeringsleider deze week neer te leggen om zich geheel te kunnen wijden aan de politiek in het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS).

medewerkers van Jeltsin. Een woordvoerder van de president sprak het bericht van Interfax tegen. Als mogelijke opvolgers van Jeltsin noemde Interfax vice-president Aleksandr Roetskoj, de burgemeester van Sint Petersburg Anatoli Sobtsjak en minister van Financiën Svjatoslav Fjodorov. Jeltsin nam de post van premier het afgelopen najaar over van Ivan Silajev. De populaire president wilde daarmee al zijn gewicht gooien achter zijn hervormingen, die hij pijnlijk maar onvermijdelijk noemde. Hij zei te zullen opstappen als de hervormingen zouden mislukken. Rusland en de Oekraïne gaan door met het beperken van hun wapenarsenalen in overeenkomst met de bestaande internationale akkoorden. Dit meldde het persbureau TASS gisteren onder aanhaling van de Russische minister van Buitenlandse Zaken Andrej Kozyrev.

Pakistan heeft niet alleen de technische mogelijkheden in huis om een kernbom te ontwikkelen, maar heeft daadwerkelijk een kernbom ontwikkeld. Dit heeft de Amerikaanse Republikeinse senator Larry Pressler gisteren bekendgemaakt tijdens een persconferentie in Islamabad.

Pakistan de capaciteit heeft om een kernbom te maken die wellicht nog in elkaar gezet moet worden, maar hij (de bom) is er". Pakistan heeft eerder ontkend dat het kernwapens ontwikkelt. Pressler zei dat hij vreest dat Islamabad met Iran, Turkije en de pas onafhankelijke staten in Centraal-Azië een met kernwapens uitgeruste islamitische federatie zal vormen. De Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken, Mohammad Siddique Khan Kanju, noemde deze angst "ongegrond". Kanju heeft Pressler verzekerd dat Pakistan's nucleaire programma vreedzaam is, aldus het officiële persbureau APP.

Israël, Jordanië en de Palestijnen zijn erin geslaagd de impasse rond een procedureel probleem bij het vredesoverleg over het Midden-Oosten te doorbreken.

Dat heeft de leider van de Jordaanse delegatie, Abdel-Salaam Majali, in Washington verklaard. Daar begon gisteren een nieuwe ronde in het vredesoverleg. De afspraken behelzen dat Israël met de Jordaniërs en de Palestijnen in twee sub-commissies gaat praten. Voor de gesprekken met de Palestijnen zal de sub-commissie bestaan uit negen Palestijnen en twee Jordaniërs. Voor het overleg met Jordanië is de getalsverhouding juist omgekeerd: negen Jordaniërs en twee Palestijnen. De Palestijnen die deel uitmaken van een gezamenlijke Jordaans-Palestijnse delegatie, hebben steeds gezegd dat zij apart van de Jordaniërs met Israël over de toekomst van de bezette gebieden willen praten. Israël weigerde dat tot nu toe. Tijdens de vorige ronde van bilaterale gesprekken in december in Washington leidde het dispuut tot een volledige impasse.

De Iraakse ambassadeur in Nederland, Al-Falaki, heeft gisteren zijn ontslag ingediend bij het Iraakse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Gevraagd naar de reden van zijn ontslagaanvraag verklaarde Al-Falaki dat de situatie in zijn land verslechtert en "een nieuwe ramp" mogelijk is. "Het is mijn historische verantwoordelijkheid hierop te wijzen", aldus de ambassadeur. Al-Falaki heeft bij het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken een verblijfsvergunning aangevraagd. De Nederlandse regering onderzoekt op welke titel de ambassadeur zijn verblijf in Nederland kan voortzetten. Het verzoek wordt in principe in positieve overweging genomen, aldus een woordvoerder van het ministerie.

Plicht In zijn ontslagbrief stelt Al-Falaki dat zelfs een minimale vrijheid van meningsuiting in officiële kringen niet meer mogelijk is en dat hij het als zijn nationale plicht ziet af te treden. Hij wil de gebeurtenissen in Irak niet langer verzwijgen, zo stelt hij. Al-Falaki roept in zijn brief, die precies een jaar na het uitbreken van de Golfoorlog komt, het Iraakse volk en de regerende Baath-partij op om de werkelijke oorzaken van de problemen na te gaan en de verantwoordelijken aan te wijzen. De ambassadeur stelt in zijn brief dat de Iraakse bevolking de mogelijkheid moet krijgen een democratisch regiem te vestigen. Dat is de enige weg naar nationale eenheid. "Het is onze plicht", aldus de brief, "de grote politieke en economische moeilijkheden te overwinnen die van buitenaf en van binnenuit aan het Iraakse volk zijn opgelegd."Al-Falaki kwam in oktober 1989 in Den Haag als ambassadeur na diplomatieke posten bezet te hebben in Maleisië, Portugal, Nigeria en Roemenië.

Kuwayt Irak smeedt plannen voor een nieuwe aanval op Kuwayt en de Kuwayti's moeten verenigd blijven om deze bedreiging het hoofd te bieden. Dit heeft kroonprins sjeik Saad Al-Abdullah al-Sabah gisteren gezegd. "We hebben een gevecht gewonnen, maar niet de oorlog ... Het Iraakse regime smeedt dag en nacht plannen, werkt aan de wederopbouw van zijn leger en is op zoek naar geavanceerde wapens", verklaarde de prins tegenover het Kuwaytse dagblad Al-Watan. Volgens hem zijn er bewijzen dat Irak, dat Kuwayt na de invasie op 2 augustus 1990 zeven maanden lang bezet hield, zich voorbereidt op nieuwe daden van agressie.

Zie ook pagina 13

Oud-minister mr. Harry W. van Doorn is zondag op 76-jarige leeftijd overleden. Als lid van de PPR was hij minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk in het kabinet-Den Uyl ('73-'77). De politieke loopbaan van Van Doorn begon in 1954 toen hij op verzoek van KVP-leider Romme voorzitter van de Katholieke Volkspartijd werd. Hij combineerde die functie tot 1962 met het lidmaatschap van de Tweede Kamer. In dat jaar werd hij voorzitter van de KRO, maar bleef lid van de Tweede Kamer. In 1966, na de val van het kabinet-Cals, verliet hij de Tweede Kamer en richtte hij, samen met oud-minister Bogaers en het KVP-kamerlid Aarden de PPR op. In 1986 werd Van Doorn lid van de PvdA.

Zie ook pagina 13

Drs. Onno Ruding, de voorzitter van de NCW en voormalig minister van Financiën, wordt genoemd als een van de vijf topmannen van de Amerikaanse Citicorp. Citicorp is de moedermaatschappij van Citibank, de grootste bank van de Verenigde Staten. Volgens de Wall Street Journal van gisteren zou Ruding een van de drie vice-voorzitters van de raad van bestuur worden. Zijn benoeming is te verwachten na de bestuursbijeenkomst van 21 januari. Ruding zelf wilde geen commentaar geven en verwees naar Citicorp. De benoeming van Ruding, vanaf augustus 1990 al commissaris bij Citicorp, zou het gevolg zijn van een reorganisatie van de leiding van Citicorp waarbij president Richard Braddock meer verantwoordelijkheden krijgt en directeur Michael Callen (51) het veld moet ruimen. Van Ruding wordt een strakke hand verwacht in het kredietbeleid. Met een verenigd Europa in het vooruitzicht moet hij de rol van Citicorp daarin verder uitbouwen. Bovendien wordt van Ruding verwacht dat hij buitenlands kapitaal weet aan te trekken.

Onno Ruding.

De Limburgse augurkentelers zitten in de penarie. Omdat de consument in de voormalige Sowjetunie geen geld meer heeft, kan hij geen -Turkse- augurken meer kopen. Die groente slijt Turkije nu tegen dumpprijzen in Duitsland. Maar daardoor is onze eigen, onovertroffen Limburgse augurk, die normaliter óók naar Duitsland wordt geëxporteerd, de pineut. Daar valt in deze kommervolle omstandigheden niet veel meer aan te verdienen. Een uitzichtloze situatie? Welnee. Een inventieve teler verkoopt zijn waar toch gewoon aan een van de internationale hulporganisaties. Die stopt de augurken in de humanitaire pakketten voor Rusland en de cirkel is rond. De teler weer centen, de Russen weer augurken.

Leiders van het fundamentalistische Islamitische Reddingsfront FIS in Algerije hebben gisteren de bevolking opgeroepen zich voor te bereiden op verzet tegen de nieuwe machthebbers in Algiers.

succesvolle parlementsverkiezingen lieten de inmiddels ondergedoken FIS-leiders weten dat "de beroeps-onderdrukkers de verkiezingsoverwinning van de fundamentalisten hebben gestolen". In een communiqué werd onder meer aan "veteranen, intellectuelen, religieuze leiders, hoge legerofficieren en soldaten" gevraagd "een standpunt in te nemen tegen de coupplegers". Hoe het FIS zich wil verzetten tegen het nieuwe bewind bleef onduidelijk. Tanks De Hoge Veiligheidsraad die afgelopen zaterdag de macht overnam nadat president Chadli Bendjedid aftrad, versterkte gisteren zijn grip op het land. Militairen in pantserwagens en tanks hielden de wacht bij belangrijke regeringsgebouwen en op strategische kruispunten. Hoewel de situatie in de straten van Algiers anders deed vermoeden, werd niet gerept over uitroeping van de noodtoestand. Islamitische geestelijken vroegen de bevolking kalm te blijven om bloedvergieten te voorkomen. Veiligheidsraad Inmiddels is er ook meer duidelijkheid over de nieuwe machthebbers in Algerije. De zes-koppige Hoge Veiligheidsraad bestaat uit drie militairen en drie burgers. De militairen zijn de minister van Defensie generaal Khaled Nezzar, generaal-majoor Larbi Belkheir die in juni van dit jaar minister van Binnenlandse Zaken werd en Sbdelmalek Guenaizia, de stafchef van het leger. De civiele vleugel bestaat uit premier Sid Ahmed Ghozali, minister van Justitie Hamdani Benkelil en minister van Buitenlandse Zaken Lakhdar Ibrahimi. Opvolging Afgelopen weekeinde werd voorzitter Abdelmalek Benhabyles van de Constitutionele Raad (het hoogste wetsorgaan in Algerije) benoemd tot opvolger van de afgetreden Chadli Bendjedid. Gisterochtend deelde de veiligheidsraad echter mee dat de opvolging grondwettelijk niet correct was. Benhabyles moest zijn plaats in de Veiligheidsraad vervolgens afstaan aan premier Ghozali. Samenwerken In Algerijnse media werd gisteren gespeculeerd dat Chadli tot aftreden is gedwongen omdat het leger vreesde dat hij met de fundamentalisten zou samenwerken en zo van Algerije een streng islamitische staat zou maken. Het FIS haalde in de eerste verkiezingsronde op 26 december 188 van de 430 zetels in de Nationale Volksassemblee binnen. Verwacht werd dat de fundamentalisten donderdag in de tweede ronde de absolute meerderheid in de wacht zou slepen.

Nederweert is gistermorgen aan een ramp ontsnapt. Omdat inbrekers afgelopen weekeinde in enkele lokalen voor natuur- enscheikunde en biologie de gaskranen hadden opengedraaid stond de St. Willibrordus-mavoschool aan de Pastoor v.d. Steenstraat gistermorgen vol gas. Doortastend optreden van de conciërge voorkwam een explosie. gaslucht. Hij doofde meteen zijn sigaret en sommeerde de al aanwezige leerlingen buiten te blijven. Vervolgens zette hij alle ramen van het gebouw open.

Verwarming Omdat vorige week de verwarming gerepareerd was, dacht de concierge aanvankelijk aan een lek in de verwarmingsinstallatie, maar bij verdere inspectie van de school ontdekte hij sporen van inbraak. De inbrekers hebben niets meegenomen, maar alleen in de twee lokalen de gaskraan opengedraaid. In het biologielokaal is geen gas ontsnapt, omdat de gastoevoer naar die kraan afgesloten was. De eerste les zou om 8.40 uur beginnen. De directie van de mavo besloot om alle leerlingen buiten te laten wachten, zodat de school gelucht kon worden. Door het windstille weer bleek al spoedig dat de gaslucht niet snel zou verdwijnen.

Naar huis De 260 leerlingen werden naar huis gestuurd. De school is de hele dag gesloten geweest en de directie neemt extra maatregelen zodat een herhaling niet mogelijk is. De inbrekers zijn binnengekomen door een ruit te vernielen. De politie vermoedt dat de daders uit baldadigheid de gaskraan hebben opengedraaid. Vandaag worden de lessen in de St. Willibrordus-mavoschoolweer hervat.

De Hema gaat een groot aantal staffuncties schrappen om de doelmatigheid van het winkelbedrijf te verbeteren. Hoeveel banen precies verdwijnen, is volgens de directie nog niet bekend. Het zwaartepunt van de ingreep zal op het hoofdkantoor in Amsterdam komen te liggen. Daar werken 650 mensen. Bonden en ondernemingsraad zijn formeel nog niet op de hoogte van de plannen. De directie verwacht in de tweede helft van februari nadere mededelingen te doen aan het personeel.

Bronnen binnen Hema houden rekening met het verdwijnen van circa 200 banen op het hoofdkwartier. Zij baseren dit op de voorlopige resultaten van een onderzoek van het bureau KPMG.

Dit adviesbureau kreeg afgelopen zomer opdracht de Hema-organisatie door te lichten en voorstellen te doen tot verbetering van de doelmatigheid en efficiëntie. Hoewel het onderzoek nog niet is afgesloten, heeft Hema-directeur B. Vos intern al laten doorschemeren dat vooral op het hoofdkantoor in Amsterdam op die punten veel te verbeteren is. Een woordvoerster van de Hema bevestigde gisteren het bestaan van het onderzoek, maar wilde op de resultaten daarvan niet vooruit lopen. "Er zijn nog geen conclusies getrokken en dus ook geen aantallen bekend." Dienstenbond De vakbonden maken zich ondanks de geruchtenstroom voorlopig geen al te grote zorgen over de ontwikkelingen bij de Hema. Bestuurder André Steijaart van de Dienstenbond FNV: "Er wordt al jaren geroepen dat de Hema-top te zwaar en te log is." Ook hijzelf zet wel eens vraagtekens bij de ruime bezetting op het hoofdkantoor in Amsterdam. "Vergeleken met andere winkelbedrijven is het wel wat aan de luxe kant." Steijaart sluit daarom ook niet uit dat de directie het KPMG-onderzoek zal aangrijpen om scheef gegroeide verhoudingen aan te pakken. Maar hij verwacht niet dat dit tot de ingrijpende maatregelen zal leiden, zoals die nu intern de ronde doen. "Ik geloof niet dat de directie met harde hand zal ingrijpen. Daar is ook geen aanleiding voor." Bijenkorf Hema is een dochteronderneming van het KBB-concern, waartoe ook de Bijenkorf-warenhuizen behoren. Er werken bijna 16.000 mensen. Hema was lange tijd de kurk waarop KBB dreef. De laatste jaren is het bedrijfresultaat van de winkels echter fors gedaald.

De landen van Oost-Europa en de voormalige Sovjetunie hebben het hoogste sterftecijfer als gevolg van hart- en vaatziekten in de wereld.

Dit blijkt uit een verslag dat de Amerikaanse Hartvereniging heeft gepresenteerd. Koploper is Hongarije; daar stierven in 1989 acht op de duizend inwoners door hart- en vaataandoeningen. In Japan, waar hart- en vaatkwalen het minst voorkomen, bedraagt dit cijfer 2,5 promille. Over de oorzaken van de sterke geografische variatie van het sterftecijfer lopen de meningen van de medische wereld uiteen. Aangenomen wordt dat er in elk geval een verband bestaat met eetgewoonten. "De Japanners eten vrij weinig vet. In Oost-Europa wordt juist veel vet gegeten, en wordt daarnaast veel gerookt, veel alcohol gedronken en staan veel mensen ook nog onder grote stress", licht dr. Albert Oberman van de universiteit van Alabama toe.

Begin september, kort na zijn 65ste verjaardag, verschijnt bij uitgeverij De Bezige Bij de nieuwe 'kapitale roman' van Harry Mulisch waarover reeds lang werd gespeculeerd. Hij heet 'De ontdekking van de hemel'

rol. De hemelse organisatie staat op het punt begrepen en 'opgerold' te worden door de hoogontwikkelde bio-technologie van de mens in de 20ste eeuw. Mulisch laat in zijn roman twee engelen aan het woord. Zij onthullen een ingenieus en geheim hemels plan om de geschiedenis te manipuleren. Er komt genen-technologie aan te pas om een afgezant uit de hemel op de aarde te plaatsen, waar hij moet ingrijpen. Op een vrolijk familiefeest slaan alle stoppen van de electriciteit plotseling door, wanneer de geheimzinnige 'man op aarde' aan zijn geheime missie begint.

Twee tribunes en twee speelvlakken, daartussen een foyer. De theaterzaal van Het Vervolg op de zolder van het Generaalshuis Maastricht is voor een serie van zestien huisvoorstellingen deze en volgende maand drastisch vertimmerd.

Er kunnen zo'n vijftig man per voorstelling naar binnen, die eerst vanaf de ene tribune naar Vrouwentongen van Franz Xaver Kroetz kijken en die na de pauze op de andere tribune klimmen voor Koud hier!, een bijna woordloos theaterstuk van Ricardo Aenemaet. In april en mei brengt Het Vervolg weer twee korte toneelstukken, die alleen in de eigen theaterzaal worden gespeeld. "Uit dit heel normale leven" is het motto van de vier huisprodukties, die alle vier de relatie tussen een man en een vrouw als thema hebben. Vrouwentongen werd door Franz Xaver Kroetz in het Beiers dialect geschreven en vertaler-regisseur Leon van der Sanden heeft ook in zijn bewerking een soort dialect gebruikt. Om de klankkleur en omdat in het stuk het status-verschil tussen dialect en algemeen beschaafd een rol speelt. Zoals in My fair lady, waar het volksmeisje Lisa pas als beschaafd geldt wanneer ze keurig praat. Vrouwentongen is een stuk over liefde en sex, illusies en vrijheid. Martha, veertig jaar, heeft een slagerij, een huis, een auto maar geen man. Totdat ze Otto tegenkomt. Zij droomt ervan een ideale echtgenote te worden, maar hij bladert liever in pornoboekjes en wil vooral zijn vrijheid houden. Haar droom is niet zijn werkelijkheid. Het Vervolg-actrice Juul Vrijdag neemt met haar slagers-rol in Vrouwentongen voorlopig afscheid van de groep, waarbij zij als saxofoniste in het huisorkest begon en zich al gauw ontwikkelde tot actrice. Ze gaat nu bij de theatergroepen Carroussel en Hollandia haar ervaring verbreden. De rol van Otto wordt gespeeld door Jur van der Lecq. Zo belangrijk als taal is in Vrouwentongen, zo weinig woorden klinken er in Koud hier!. "Acht woorden", telt Ricardo Aenemaet, "in 35 minuten". Aenemaet komt uit de wereld van de dans, maar het stuk is, ondanks het vrijwel ontbreken van tekst, geen bewegingstheater of mime. "De acteurs wilden een stuk met veel stilte. Daarom", zegt hij. "Maar het is absoluut geen stuk voor luie acteurs die geen tekst willen leren. Het vergt veel acteerkwaliteit. Toneel hoeft niet verbaal te zijn." Koud hier! laat twee uur uit het leven van een man en een vrouw zien, gespeeld door Hans van Leipsig en Mieneke Bakker, die al heel lang bij elkaar zijn en die elkaar niets meer te zeggen hebben. Rode lijn in de handeling is het schillen, koken en opeten van een pan aardappels. Het huwelijk van de man en vrouw is in een soort coma geraakt. De twee gaan elkaar voortdurend uit de weg, reageren niet meer op elkaar, negeren elkaars signalen. En beiden hebben vrede met dat vegetatieve bestaan van hun relatie. Daarnaast koesteren ze elk hun eigen wensdromen en fantasieën. "Het is geen spel van lichaamstaal à la Desmond Morris", zegt Ricardo Aenemaet, "maar een vorm van communiceren voorbij de taal."

voorjaar nieuwe cd's uit. Voor de afwisselend in Los Angeles en Maastricht woonachtige gitarist Emiel van Egdom wordt Hybrid Groove na This is for You zijn tweede cd, uitgegeven door het Amerikaanse jazzlabel Optimism. Pianist Frank Giebels uit Noorbeek debuteert met de cd Science Friction, die verschijnt bij het Belgische label Aurophon.

Beide muzikanten toeren de komende maanden in het Limburgse clubcircuit om hun platen te promoten. Zowel Giebels als Van Egdom worden op hun cd en tijdens de tournees bijgestaan door gerenommeerde Amerikaanse musici. De Emiel van Egdom Band toert van 17 tot 25 februari met saxofonist Bobby Militello, die ook meespeelt op de nieuwe cd. Militello speelde eerder onder anderen samen met Dave Brubeck en als solist in het Buffalo Philharmonic Orchestra. In maart treedt Emiel van Egdom op met het Amerikaanse trio van alt-saxofonist Michael Pedicin junior. Pedicin maakte vier cd's en speelde onder meer samen met popster David Bowie. Hij komt met drummer Ted Greenberg en pianist Demetrios Pappas naar Limburg voor de optredens met Van Egdom en bassist Jan Knooren.

Gemixed Op Hybrid Groove, waaraan deze week in de studio in Los Angeles de laatste hand wordt gelegd, heeft Emiel van Egdom weer enkele muzikale vrienden van naam om zich heen verzameld. Het zijn de saxofonisten Bob Sheppard en Bob Militello, drummer Joel Taylor, toetsenist Bill Cantos, bassist Brian Bromberg en gitarist Eric Gale. Alle twaalf composities zijn van de hand van Van Egdom. "Momenteel wordt de plaat gemixed. In februari, uiterlijk april komt Hybrid Groove in de Verenigde Staten, Japan en hopelijk ook meteen in Europa uit. Vóór de grote jazzfestivals moet de cd uit zijn", zegt de Limburgse jazzgitarist. Van zijn eerste Amerikaanse cd zijn inmiddels ruim tienduizend exemplaren verkocht. Frank Giebels heeft de cd Science Friction op één middag live opgenomen in Studio 44 in het Noordhollandse Monster. Op de cd speelt hij samen met bassist Jacques Schols en zijn Amerikaanse vriend, de drummer Chiz Harris. De cd verschijnt medio februari. Pas eind maart gaat Frank Giebels samen met bassist Henri Schüler, drummer Chiz Harris en de eveneens uit de Verenigde Staten afkomstige percussionist Don Williams op toernee. Williams' percussiegeluid is onder andere te horen in ruim vijftig films, waaronder ET, Raiders of the lost Ark en Empire of the Sun.

Workshop Harris en Williams verzorgen tijdens hun verblijf in Nederland ook een percussie-workshop filmmuziek. "Don Williams brengt ruw filmmateriaal van een van Steven Spielbergs films mee. De deelnemers aan de workshops op het conservatorium in Maastricht en de filmacademie in Utrecht kunnen het percussiegedeelte opnieuw inspelen. Dat gaat heel leuk worden", verwacht de pianist, die les geeft aan het Maastrichtse conservatorium. "Op mijn cd zijn composities te horen van Chiz Harris, Irv Rochlin, Henri Schüler en van mijzelf. Het is vooral muziek uit het moderne jazzrepertoire. De cd wordt waarschijnlijk ook in de Verenigde Staten uitgebracht. In maart ga ik er zelf naar naar toe. Dan ga ik in een club in Los Angeles optreden met trompettist Tony Guerrero en dat concert wordt opgenomen door het platenlabel Sexton", vertelt Frank Giebels.

* Michael Pedicin jr. treedt in maart op samen met Emiel van Egdom

* Drummer Chiz Harris is te horen op de cd van Frank Giebels

Met het blijspel Harold en Maude heeft het Nieuw Genker Toneel uit het Belgische Genk het 39e Toernooi der Landen in Elsloo gewonnen, met 81 punten. De groep bracht, aldus de jury, "een overtuigende voorstelling van een heerlijke komedie", waarbij vooral de technische verzorging veel lof kreeg.

Het Limburgs Toneel Sittard behaalde met De Palestijnse van Joshua Sobol met 79 punten de tweede prijs. Ondanks vele dubbelrollen en technische problemen konden "schitterende en goed begeleide acteurs ons meeslepen en ontroeren door een geloofwaardige en gedreven acting", prees de jury. Er was voor De Palestijnse ook nog een eervolle vermelding "voor het natuurlijke en dynamisch` geconcentreerde en alerte samenspel, ondersteund door een steeds volgehouden spanning in deze voorstelling onder regie van Jos Prop", zo vond de jury. Bovendien vielen twee spelers uit dit stuk, Max de Bruin en Ine Ottenheym, voor hun vertolkingen in de prijzen. De Harrie Reubsaetprijs ging dit jaar naar drie acteurs uit het Belgische Boom voor hun spel in Filumena. Toneelgroep M'46 uit Maastricht, vorig jaar winnaar van dit tournooi met De Fantast, kwam nu niet verder dan de 7de en laatste plaats met De Gijzelaar (71 punten).

Blijspelen Net als vorig jaar werd de hoofdprijs aan een blijspel toegekend. Nog te vaak blijken toneelgroepen zich te vertillen aan al te zware kost en het bestuur van het Toernooi der Lage Landen hoopt dan ook dat volgende jaren meer blijspelen op de programma's staan. Het Toernooi der Lage Landen speelde zich in november en december af in het Maaslandcentrum Elsloo, waar afgelopen zaterdag de feestelijke prijsuitreiking was. De jury bestond dit jaar uit Jacqueline ten Cate, Pieter Hoes, Vic van Duppen en Theo Moens. Behalve de genoemde prijswinnaars deden mee de Belgische gezelschappen Spilteater Schoten (77 pnt voor Dat Soort Liefde), De Goudbloem St. Niklaas (77 pnt. met Het Haar van de Hond) en Harlekijn Boom (74 pnt. voor Filumena) en uit Apeldoorn de groep Graficus (72 pnt. met Tramlijn Begeerte).

De Bond van Akkerbouwers in Limburg wil de pootaardappelteelt in Zuid-Limburg gaan bevorderen. Voorzitter Winand Vogels van de LLTB afdeling Schinnen ziet hiertoe goede mogelijkheden. In Zuid-Limburg is slechts één bedrijf in Wijnandsrade dat zich op deze teeltvorm toelegt. Volgens Vogels is deze teelt wel erg arbeidsintensief en komt er veel kennis bij kijken. "Die kennis is er en arbeidskrachten zijn er door de mechanisatie van de landbouwbedrijven, voldoende", zegt Vogels. Pootaardappelteelt brengt volgens de Bond van Akkerbouwers f 4000 tot f 5000 per ha meer op dan de teelt van consumptieaardappelen. Vogels voorziet tevens dat in de toekomst de teelt van consumptieaardappelen voornamelijk gebeurt door grote landbouwbedrijven. Over de rassen die in Zuid-Limburg succesvol geteeld kunnen worden, is binnenkort een gesprek met de directie van Koval BV (Kooperatieve vereniging voor afzet van aardappelen in Limburg) in Ittervoort. "Koval voelt wel iets voor onze plannen", zegt Vogels. Uit een enquête die de Bond van Akkerbouwers recent onder de Zuidlimburgse boeren hield` bleek duidelijk de voorkeur voor intensieve groenteteelt, zoals koolsoorten, groene asperges en wortelen. Vogels zegt dat de boeren niet moeten wachten op Europese oplossingen maar zelf aan de slag moeten.

Succesvol Hij wijst op de succesvolle teelt van witlof in Zuid-Limburg. "In 1985 ben ik begonnen met 6 ha, een jaar later waren het er 20 en nu reeds 200 ha." Hij verwacht dat de teelt van groene asperges, die nu nog als proef geteeld wordt op een kavel bij de proefboerderij in Wijnandsrade, een goede kans van slagen heeft in Zuid- Limburg. "De nieuwe teelten kunnen een bijdrage leveren aande opbrengst voor de boerenbedrijven", meent Vogels. Binnenkort zijn er twee bijeenkomsten van telers die geïnteresseerd zijn in de nieuwe teelten.

De samenwerkende Buro's voor Rechtshulp in Limburg krijgen geld om een juridisch milieuspecialist aan te trekken. Dat is een gevolg van een landelijk onderzoek, waaruit een grote behoefte aan deze specialistische rechtsbijstand is gebleken. stichting Natuur en Milieu trekt het ministerie van Justitie twee jaar telkens f 400.000 extra uit voor de juridische ondersteuning van milieuzaken. In dat onderzoek werd behalve de behoefte aan milieu-juridische kennis ook het Buro voor Rechtshulp aanbevolen vanwege de laagdrempelige bereikbaarheid. Het geld moeten de Buro's voor Rechtshulp in de provincies Limburg, Groningen, Friesland, Gelderland en Zuid-Holland verdelen. Voor Limburg komt dat neer op één milieujurist. Limburgse Buro's voor Rechtshulp zijn gevestigd in Roermond, Weert, Venray, Venlo, Heerlen, Sittard en Maastricht.

"Dat grote zwarte gat in de geschiedenis van Nederland willen we dichten. Dat gat tussen vondsten uit de vroege Nieuwe Steentijd in West-Nederland van zo'n 3500 jaar voor Christus en die merkwaardige Bandkeramiek in Limburg van omstreeks 4500 voor Christus." conservator Nederlandse prehistorie van het Rijksmuseum voor Oudheden (RMO), een paar brede gebaren. Dat is om aan te geven hoe groot de blinde vlek is, waarmee de archeologen eigenlijk van oudsher worstelen om de prehistorie in ons land keurig op een rij te krijgen. Het donkerste is nog de tijd waarin mensen in Nederland ophouden met jagen en verzamelen in de natuur en in plaats daarvan aan landbouw en veeteelt gaan doen. "Ze gaan voedsel produceren in plaats van het reeds aanwezige voedsel in de natuur te exploiteren", zo drukt Leo Verhart het uit.

Beschaving Dan heeft hij het over dat omslagpunt van de Midden Steentijd naar de Nieuwe Steentijd, waarbij de mens ophoudt met zwerven achter wild aan en dichtbij huis zijn voedsel zelf maakt als landbouwer. Waarmee de Nederlander van ongeveer 5000 voor Christus tijd, plaats en rust krijgt om iets aan beschaving te doen. Wat is de rol van de Bandkeramiekers, landbouwers afkomstig uit het oosten, daarbij en waarom zijn die mensen al weer na 500 jaar als bij toverslag verdwenen?

Antwoorden Vragen te over. In het Maasdal tussen Eijsden en Den Bosch willen Leo Verhart van het Rijksmuseum voor Oudheden en zijn collega Milco Wansleeben van het Instituut voor Prehistorie van de Rijksuniversiteit Leiden de antwoorden vinden. Geen wonder dan ook, dat beiden behoorlijk schrokken van het rapport Toekomst van een grindrivier, waarin grindwinning in het Maasdal verzoend wordt met prachtige natuurplannen, maar waarin met geen woord gerept wordt over het archeologisch bodemarchief, dat onherstelbaar op de schop gaat.

Passief Verhart: "Misschien hebben we ons als archeologen altijd te passief, te volgend opgesteld, zijn we pas in actie gekomen, als er een bouwput openlag, of een boer iets had opgeploegd. Maar nu is het tijd om het maar eens heel hardop te zeggen. Wij willen het Limburgse en Brabantse Maasdal onderzoeken, omdat daar naar onze mening nog volstrekt ongestoorde en goed geconserveerde resten in de bodem liggen uit de belangrijke tijd dat in ons land de landbouw en veeteelt in zwang raakten. Van die belangrijke omslag in de Nederlandse Steentijd-economie willen we zoveel mogelijk weten."

Potten Het Maasdal als plek is daarom zo belangrijk, omdat Verhart en Wansleeben op grond van de bodemgesteldheid ervan overtuigd zijn dat er veel meer te vinden is dan op drogere plekken. Verhart: "Je hoeft in Limburg maar over een akker te lopen en je vindt ze: vuurstenen prehistorische werktuigen, scherven van Steentijd-potten en Romeinse dakpannen. Eerlijk gezegd ben ik dat soort vondsten een beetje zat, want ze vertellen niet genoeg. Je vindt ze nooit in situ, dat wil zeggen exact op de plek, waarin ze in de historische periode zijn terecht gekomen. Daarom is er ook zo weinig historisch verband. De afstanden tot andere vondsten zijn verstoord door ploegscharen of baggermachines. Als archeologen hebben wij met tijd te maken, een ragfijne factor, die enkel met volstrekt ongestoorde vondsten gereconstrueerd kan worden. Hoogstam-boomgaarden kun je opnieuw aanplanten. Archeologische vondsten kun je niet opnieuw in de modder gaan uitstrooien, dat heeft totaal geen zin."

Veen Volgens Verhart ligt er in het Maasdal - waartoe men een strook van 50 kilometer breed rekent, de som van alle oude beddingen van de Maas - ook veel meer dan vuursteen en potscherven. Botten van mensen en dieren, geweien, kiezen en tanden, hout van palen, takken en korrels van tarwe, gerst en rogge en hun primitieve voorgangers. Dat moet allemaal in zijn historisch verband gevonden en precies ingemeten en beschreven worden om de Steentijd-economie te kunnen ontleden. Op droge plekken in Limburg is dat allemaal verweerd of kapotgeploegd. In het Maasdal moet dat bewaard gebleven zijn in kleine stukjes zuurvrij veen, die zich onder de grondwaterspiegel bevinden, resten van talloze dichtgegroeide Maaspoeltjes van vlak na de laatste IJstijd.

Kernregio's Hoe graag ze ook zouden willen, Verhart en Wansleeben kunnen niet het hele Maasdal optillen bij hun Maasdalproject om alle Steentijdresten te besnuffelen. Ze hebben in de loop van de Maas in Limburg en Brabant (4500 vierkante kilometer) vijf kernregio's van elk honderd vierkante kilometer gekozen. Ter hoogte van Den Bosch, Cuyck, Venray, het Roerdal en een groot stuk van de Grensmaas bij Stevensweert, Elsloo en Stein. Binnen die kernregio's hebben ze alle totnutoe bekende vondsten, ook van amateurarcheologen, bestudeerd en in kaart gebracht. De kaart van Limburg ziet er zwart van, zoveel is er al gevonden. Binnen de kernregio's wijzen de beide archeologen micro-regio's aan, waarin ze zelf veldwerk doen.

Maasklei Zo boorden ze met een grondboor in een voor grindwinning aangewezen terrein bij Cuyck meer dan duizendgaten in een ongeveer een meter dikke laag Maasklei om bewoningssporen te vinden. Als slot van hun inzoomen op Limburg groeven ze daar een jagers- en visserskampje op. Ook bij Melderslo bij Venray kwam het tot een verkenning in de micro-regio, waarbij van een geleidelijke verplaatsing van de bewoning naar de Maas sprake was. Iets wat Verhart als een mogelijke overgang naar landbouw in de Michelsberg-cultuur interpreteert. Ook in Oost-Maarland en in het dal van Roer en Vlootbeek hebben Verhart en Wansleeben al gegraven met wisselend succes.

Onderkaak Opgravingen bij Den Bosch brachten veel dierbotten en een menselijke onderkaak aan het licht. Het eerste echte menselijke spoor. In 1995 hopen beide Leidse archeologen al hun gegevens verwerkt te hebben tot een proefschrift, dat beiden de doctorstitel moet opleveren. Ze hopen daarin een duidelijk patroon voor de nu nog donkere periode van de Limburgse Steentijd te kunnen neerleggen.

Star Of ze ook het raadsel van het verdwijnen van de Bandkeramiekers kunnen oplossen? "Moeilijk", zegt Leo Verhart, "er zijn al veel pogingen tot verklaring gedaan. Laat ik dit zeggen: overal waar je Bandkeramiek tegenkomt zie je dezelfde versieringen, dezelfde huizenbouw. Het lijkt me een heel starre cultuur. Daarom denk ik dat zo'n maatschappij zich heel moeilijk kan aanpassen aan veranderingen, hoe klein ook. En zo'n verandering kan natuurlijk in het klimaat gelegen hebben."

De Limburgse zelfzorg-organisaties, waaronder patiënten-, gehandicapten- en ouderverenigingen, houden 18 maart een gezamenlijke informatiedag in de Sittardse schouwburg. Het is voor het eerst dat zoveel verenigingen voor zelfhulp in de gezondheidszorg samen zijn. Wel waren al soortgelijke bijeenkomsten, maar dan op kleinere schaal in de Hoge School Sittard en de scholengemeenschap Herland in Heerlen. Volgens de organisatoren van de provinciale infodag biedt de bijeenkomst een goede kans kennis te maken met alle zelfzorg-organisaties: niet alleen voor mensen die op zoek zijn naar lotgenoten, ook voor mensen uit de gezondheidszorg zelf bestaat nu de mogelijkheid dieper in te gaan op het functioneren van deze organisaties. De provinciale infodag zal bestaan uit een informatiemarkt (van tien tot vier) en diverse discussiebijeenkomsten over onder meer klachtenbehandeling, samenwerking tussen professionals en zelfzorgorganisaties, toegankelijkheid en handicap en sexualiteit.

Wie iets heel unieks wil beleven, hij haaste zich naar Luik: daar speelt de Opera Royal de Wallonie dinsdag 14, donderdag 16 en zaterdag 18 januari nog de opera buffa L'Italiana in Algeri van Giocchino Rossini. Een geweldige voorstelling, sprankelend van het begin tot het einde. L'Italiana in Algeri moet je niet gaan zien om het verhaal. Dat handelt over de Bey van Algiers, die zo graag een nieuwe, maar dan Italiaanse vrouw had. Het is lachwekkend onnozel hoe die vrouw, Isabella, hem om de vingers windt en hijzelf alle medewerking verleent aan de ontsnapping van al zijn Italiaanse slaven en slavinnen, Isabella incluis. De opera ontleent zijn waarde aan Rossini's muziek, toonbeeld van lichtheid, vlotheid en geestige virtuositeit. Merkwaardig, Rossini schreef deze opera toen hij pas 21 jaar was, in 1813. Je kunt je afvragen in welke omgeving de jonge componist had verkeerd en waar hij de inspiratie vandaan haalde om toen al zo'n perfecte maar ook zo'n technisch ongehoord moeilijke muziek te schrijven. Gek ook dat hij zich, in een tijd dat Europa 'in brand stond', bezig hield met een werk dat geen spoor draagt van politieke spanning of oorlogsgeweld. De Luikse voorstelling nu: dat is een feest van klank, dat is een ware demonstratie van onvervalste Italiaanse coloratuurzang in aanstekelijke buffo-stijl. Daar zijn geweldige solisten te zien en te horen, zoals Domenico Trimarchi (Taddeo), Enzo Capuano (Bey) en Ewa Podles (titelrol). En daar staat een dirigent, Elio Boncompagni, die dit métier tot in zijn vingertoppen beheerst. Bovendien, de voorstelling is ook leuk aangekleed; jammer alleen, dat men voor de première van afgelopen vrijdag niet even met een strijkbout over de decordoeken was gegaan....

TH. FRANSSEN

"Zowel Masar als Molnar hebben me in elkaar geslagen. Voordat ik het bewustzijn verloor, hoorde ik nog dat ze mijn vrouw Gabriëlle ook sloegen." Die, op videoband opgenomen, woorden van kroongetuige René Widdershoven maakten gisteren veel indruk op de zes rechters in Bratislava. President Kandera, die in december bij de ondervraging van de 28-jarige Kerkradenaar in Heerlen was: "Hij is een betrouwbare, integere getuige. Hij maakt de overval op zijn vrouw niet erger dan het al is." De Slowaakse officier van justitie dr. Hanniker was na afloop van de negende procesdag tegen de vermoedelijke moordenaars van de 27-jarige Kerkraadse Gabriëlle Widdershoven helemaal zeker van zijn zaak. Hanniker heeft al eerder aangekondigd levenslang tegen de verdachten te zullen eisen. "Vandaag kom ik aan de beurt. Dan wordt het brood verdeeld en krijgen die twee hun verdiende loon."

Ontkennen Met de verklaringen van René Widdershoven sloot de Slowaakse rechtbank het vergaren van bewijsmateriaal over de overval in augustus 1990 op het Nederlandse echtpaar in Oostenrijk af. De 49-jarige Jan Molnar, die in 1980 zijn vriendin vermoordde, en de 32-jarige Slowaak Lubor Masar, een notoire dief, blijven ontkennen ook maar iets van het neerslaan van René en het wurgen van zijn vrouw te maken te hebben. Beiden geven elkaar de schuld. Hanniker: "Daarom vonden wij het altijd nodig dat Widdershoven als getuige naar Bratislava kwam. Zonder hem waren we nergens geweest." René Widdershoven, die bij de overval een verbrijzelde schedel, een beenbreuk en gescheurde oogkassen opliep, weigerde anderhalf jaar lang naar de Slowaakse hoofdstad te komen. Hij wilde per se niet met de moordenaars van zijn vrouw geconfronteerd worden. Ook artsen verklaarden dat het medisch gezien niet verantwoord was om de man, die verlamd blijft aan zijn rechterarm en altijd spraakmoeilijkheden zal houden, in Bratislava te laten getuigen. "Hij kan het niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk niet aan."

Takken Daarom werd de Kerkradenaar tot twee keer toe in het bijzijn van Slowaakse autoriteiten in de politieschool van Heerlen gehoord. En tot twee keer toe verklaarde René Widdershoven dat zowel Masar en Molnar de daders waren. René Widdershoven: "Ze lokten me hun camper in en sloegen met voorwerpen op me in. Wie me het eerste met de hamer sloeg, weet ik niet meer. Ik dacht Masar, maar ik ben er niet zeker van." De zeer geëmotioneerde getuige vertelde de Slowaakse justitie ook niet te weten wie hem in een bos met een bijl op het hoofd sloeg. "Ik weet alleen dat ze takken op me stapelden. Ik was half bewusteloos. Kon bovendien door bloed in mijn ogen niet goed zien." Vlak na de overval, nadat hij een hersenoperatie had ondergaan, leek de Kerkradenaar Lubor Masar aan te wijzen als de man die hem in de camper met een hamer sloeg. Op de videoband was duidelijk te zien hoe Widdershoven huilend in elkaar zakte, toen hij een foto van de Slowaak Masar te zien kreeg. Zijn zwager Hans van de Wetering: "Het probleem was toen dat René niet in staat was om te praten. Hij kon alleen wat stamelen en met vingers aangeven hoeveel mannen bij die overval betrokken waren. Maar hij was wel helder. Die beelden van die overval zaten en zitten in zijn hoofd. Hij is altijd bij zijn verklaringen gebleven."

Vermoorde onschuld Jan Molnar en Lubor Masar speelde ook gisteren de vermoorde onschuld. Beide mannen wilden een reconstructie van de vechtpartij in de Tsjechische camper. Molnar: "Er was in die camper veel te weinig plaats voor een kloppartij van drie man." President Kandera wees het verzoek geïrriteerd af. "De getuige is zwaar gewond geraakt. Hoe dat precies gebeurde interesseert me totaal niet." Vandaag is het de beurt aan de officier dr. Hanniker en de advocaten van Masar en Molnar. Vrijdag komt de rechtbank al met een oordeel. De raadsman van Masar, dr. Lehotan denkt het vonnis al te weten. Lehotan: "Molnar krijgt levenslang, Masar misschien iets minder. Eerlijk gezegd zit ik er niet mee."

Niet gek Dr. Lehotan en de raadsman van Molnar, dr. Fitt, maken zich, ze geven het toe, niet erg druk. Beide advocaten waren bijvoorbeeld niet aanwezig, toen René Widdershoven in Nederland gehoord werd. Lehotan: "Wij zijn toch niet gek. Wij krijgen van de Tsjechische staat 30.000 kronen, ongeveer 2000 gulden voor een jaar werken aan deze zaak. De kosten van de reis naar Nederland hadden we moeten voorschieten. Daar kun je dan jaren op wachten. Of je krijgt het nooit. Zo werkt het nu eenmaal bij ons".

Een onbekende man heeft gistermorgen het casino van Chaudfontaine overvallen. De overvaller kwam rond 7 uur het casino, vermoedelijk via het dak, binnen. Hij ging naar het kantoor, waar het geld wordt geteld. Daar bedreigde hij de vier aanwezigen, onder wie een inspecteur van het ministerie van Financiën, met een revolver. Hij wist ongeveer f 110.000 buit te maken. slachtoffers. Die konden achteraf alleen vertellen dat de man een grote zonnebril droeg, een bivakmuts en een motorhelm.

De Euregio Maas-Rijn heeft een eigen parlement nodig. Dat zegt de Keulse regeringspresident dr. Jozef Antwerpes in een interview met de Akense krant Aachener Volkszeitung. Het parlement is nodig om de besteding van 90 miljoen gulden te controleren. Dat is Europees geld, bedoeld voor grensoverschrijdende projecten in het Euregiogebied. Daarvan maken de Belgische provincies Limburg en Luik, het Nederlandse Limburg en de regio Aken deel uit. Volgens Antwerpes moet elk parlement 100 leden krijgen, 25 uit elke deelregio. Antwerpes heeft tot nu toe weinig enthousiasme ontmoet voor zijn streven een parlement op te richten. Bestuurders in ondermeer Nederlands-Limburg zijn bevreesd voor weer een nieuwe bestuurslaag.

Van de 25 Russische joden die in het asielzoekerscentrum Echt waren ondergebracht, zijn er sinds half december zes spoorloos verdwenen. Officieel heet het dat zij met onbekende bestemming zijn vertrokken. Zeker is dat enkelen van hen zijn ondergedoken op onderduikadressen in Nederland. Ook in Limburg zijn tientallen onderduikadressen, vooral bij religieuzen.

vertrokken. Eind vorige week waren in het centrum Eindhoven nog 26 Russische joden. Gisteren waren het er nog twintig. Het centrum Moorheide in Spaubeek mist volgens een woordvoerder nog geen van de uit Rusland stammende joden. Na de uitzetting van 43 Russen naar Israël in december, verbleven in totaal nog circa 50 uitgeprocedeerde Russen in Nederland. Het gaat om mensen die uit de voormalige Sovjetunie naar Israël zijn gevlucht. Daar zou hen door de Israëlische autoriteiten een goede toekomst zijn beloofd vanwege hun joodse achtergrond. Het verblijf in Israël viel velen erg tegen. Zij besloten de wijk te nemen. Justitie erkent de Russen niet als vluchteling. Zij komen evenmin in aanmerking voor een andere verblijfstitel.

Wachten De Russische joden hebben sinds 1 januari een dagelijkse meldingsplicht en wachten op hun uitzetting uit Nederland. Een aantal van hen laat het niet zo ver komen. "Zij vertrekken met onbekende bestemming. Na enkele weken keren sommigen weer terug en dan horen wij dat zij op een onderduikadres hebben gezeten", vertelt adjudant Herman Gaal, coördinator van de vreemdelingendienst in Echt. In het AZC in Echt zitten evenals in Spaubeek zo'n 250 asielzoekers. Volgens Gaal zijn in 1991 ongeveer 90 asielzoekers met onbekende bestemming vertrokken. "Niet alleen Russische joden, maar ook Vietnamezen en andere asielzoekers vertrekken soms plotseling als zij zijn uitgeprocedeerd. Van de 21 Vietnamese asielzoekers in Echt zijn er twee spoorloos vertrokken. Wij staan daar machteloos tegenover. Ik denk dat het beter is om mensen van wie je het ernstige vermoeden hebt dat hun asielaanvraag negatief afloopt ergens centraal onder te brengen." Adjudant Gaal zegt sterke aanwijzingen te hebben dat het helpen onderduiken van uitgeprocedeerde asielzoekers goed georganiseerd is. "Op de een of andere manier zijn de zes Russische joden er achter gekomen dat ze het land uit moesten. Hoe weet ik ook niet. In ieder geval heeft hun advocaat nog contact, want hij heeft ons gevraagd om de paspoorten van deze asielzoekers. Wij weten dat enkelen op onderduikadressen zitten. Onder andere bij asielzoekers die wonen in door gemeenten beschikbaar gestelde huizen."

Netwerk Een van de organisaties die uitgeprocedeerde asielzoekers aan een adres helpt om onder te duiken is het Religieus Netwerk Vluchtelingen. Martin Jansen van het Missionair Centrum in Heerlen is landelijk coördinator van het netwerk. Het is aangesloten bij het Platform Illegale Vluchtelingen, dat afgelopen zomer werd opgericht door organisaties in de grote steden. "Ons netwerk is opgedeeld in regio's. Ik kan alleen voor Zuid-Limburg spreken. Van andere regio's houden wij geen adreslijst bij. We hebben meer dan tien adressen, met name bij religieuzen. In Zuid-Limburg zit één Russisch gezin bij een van onze mensen. Verder vooral Afrikanen", vertelt Martin Jansen. Mensen die uitgeprocedeerde asielzoekers uit humanitaire overwegingen helpen, doen niets onwettigs.

Rust Volgens Jansen is onderduiken geen doel op zich. "We moeten deze mensen niet eindeloos helpen overleven. Dat heeft geen zin. Het is een tijdelijke oplossing voor mensen die nog even de tijd nodig hebben om zaken op een rijtje te zetten, om tot rust te komen en om te beslissen hoe verder. Het gaat om een paar dagen of weken, in een enkel geval om een half jaar. Vorig jaar hebben we Hongaren aan een adres geholpen. Die mensen moesten terug naar Hongarije, maar waren al heel ver met emigratie naar Canada. In Hongarije zouden zij hun toestemming van de Canadese regering verspelen. Vlak voor het einde van het jaar zijn ze naar Canada vertrokken."

Hotelier F. Zurstrassen uit Valkenburg wil verlenging van het contract met het ministerie van WVC over de noodopvang van asielzoekers in zijn hotel. Zurstrassen eiste dat gisteren tijdens een kort geding voor de Haagse rechtbank. Het ministerie liet alvast weten er niet over te peinzen ooit nog vluchtelingen in het Valkenburgse hotel onder te brengen. vorig jaar november met onmiddellijke ingang de opvang van asielzoekers in zijn hotel De Wilgenhof staakte. WVC zei het contract met de hotelier op na aanhoudende klachten van de vluchtelingen over de gang van zaken in hotel De Wilgenhof en het optreden van de eigenaar. Zurstrassen ging er echter, op grond van toezeggingen van WVC, van uit dat het contract met het ministerie verlengd zou worden. Nu dat niet is gebeurd, staat het hotel leeg. De hotelier heeft niet op tijd contacten kunnen leggen met tour-operators.

Noodopvang Advocaat mr. A. Pfeil eiste gisteren namens de hotelier alsnog verlenging van het contract met een half jaar. Het argument van WVC dat de noodopvang met ingang van 1 januari van dit jaar is beëindigd, wijst Pfeil van de hand. "Op dit moment worden nog steeds vluchtelingen in hotels ondergebracht. Was dat niet het geval, dan hadden we dit geding niet aangespannen want dan hadden we geen poot om op te staan", aldus de advocaat die wil dat de Staat zijn "verplichtingen" nakomt. De vele klachten over de opvang in het Valkenburgse hotel, zijn voor WVC echter aanleiding nooit meer asielzoekers in De Wilgenhof onder te brengen. Klachten die volgens Pfeil voor een groot deel terug te voeren zijn op het beleid van het ministerie.

Eten "WVC heeft mijn cliënt geen enkele begeleiding gegeven. Alleen adviezen over het te verstrekken voedsel waren toegezegd, maar die heeft de hotelhouder nooit ontvangen." Pfeil doelt op klachten van de asielzoekers over het eten. Zij zouden elke dag varkensvlees voorgezet krijgen. Ook de mohammedaanse vluchtelingen, terwijl de islam dat verbiedt. De Maastrichtse advocaat vindt dat het ministerie de hotelier de zwarte piet heeft toegespeeld. Hij wil nu eerherstel voor Zurstrassen, die door de zaak "veel negatieve publiciteit kreeg". De rechter doet op 21 januari uitspraak.

Verkeersboetes in Limburg en Noord-Brabant worden vanaf morgen sneller afgehandeld. Het gaat om boetes voor lichtere overtredingen als verkeerd parkeren, rijden door rood licht en overschrijding van de maximumsnelheid tot dertig kilometer. Per 15 januari treedt de Wet Mulder in beide provincies in werking. Die wet wordt fasegewijs ingevoerd en werkt dan in het oosten en zuiden van Nederland. acceptgiro in de bus van het Centraal Justitieel Incassobureau in Leeuwarden.

Deurwaarder Bij niet-betalen kan het bureau de deurwaarder inschakelen. De officier van Justitie en de rechter komen er uitsluitend nog aan te pas als de bekeurde weggebruiker daartoe zelf het initiatief neemt, bijvoorbeeld door in beroep te gaan. In de praktijk elders in het land is al gebleken dat 94 procent van de overtredingen binnen een jaar zijn afgehandeld. In het bestaande strafrechtsysteem kan dat oplopen tot tweeëneenhalf jaar. De wet leidt dan ook tot minder werk bij politie en justitie. In april van dit jaar treedt de Wet Mulder als laatste in werking in het district Den Haag en in Noord-Holland.

Cyprus Airways wil vanaf de zomer van '93 wekelijks een vlucht uitvoeren van Beek naar Cyprus. In maart hakt de maatschappij de knoop door of Maastricht Airport haar thuisbasis wordt. Een onderzoek moet eerst de haalbaarheid van de nieuwe vakantieverbinding aantonen. Dat heeft directeur Hage van Cyprus Airways Nederland gisteren bevestigd. Met de wekelijkse vlucht, eventueel aangevuld met extra chartervluchten naar het eiland, hoopt de maatschappij een deel van de Duitse vakantiemarkt vast te houden. Duitse luchthaven in 1993 verlaten. Daarmee dreigt Cyprus Airways haar greep op de Duitse markt - vooral het Ruhrgebied - te verliezen. Beek moet, als de maatschappij niet meer in Düsseldorf terecht kan, een deel van dat verlies opvangen. Cyprus Airways gaat ervan uit dat dit jaar de vier geplande chartervluchten per week vanuit Düsseldorf gewoon doorgaan. Düsseldorf zit al jaren ver boven het maximale aantal toegestane chartervluchten. De rechter heeft de luchthaven na klachten van milieubewegingen gelast zich te houden aan het afgesproken aantal van 71.000 vliegbewegingen voor het zomerseizoen. Vorig jaar overschreed Düsseldorf dat aantal met 7000. In het najaar neemt de directie van het Düsseldorfse vliegveld een definitief besluit over de vraag welke maatschappijen in de komende jaren nog gebruik mogen maken van de luchthaven. De maatschappijen die afvallen, worden doorverwezen naar de luchthavens van Keulen en van Münster/Osnabrück. Maastricht Airport zou - als Cyprus Airways naar Beek komt - ook meeprofiteren van het terugbrengen van het aantal chartervluchten in Düsseldorf. Woordvoerder Cor Leverdingen van Maastricht Airport zegt officieel nog niets gehoord te hebben over de ontwikkelingen in Düsseldorf.

Cyprus Airways wil vanaf Beek vliegen met een Airbus 320, waarin plaats is voor 165 passagiers. De wekelijkse vlucht zou telkens op dinsdag zijn.

In Weert willen de fractievoorzitters van PvdA, Werknemerspartij, Weert U Waardig (WUW) en Lijst Derckx geen gebruik maken van eventuele privileges bij het parkeren. Afgezien van het feit of er een vergoeding komt voor raadsleden voor het parkeren, zullen de fractievoorzitters er zoveel mogelijk naar streven om de fiets te gebruiken. Zowel H. Daniëls (PvdA) als P. van Lierop (Werknemerspartij), H. Geuskens (WUW) en Wiel Derckx (Lijst Derckx) hebben dat gisteravond tijdens de commissievergadering Algemene Zaken gezegd.

Fusies hebben in de periode 1987-1991 het aantal scholen voor voortgezet onderwijs in Limburg doen afnemen van 152 naar 105. De afname vond bijna uitsluitend plaats bij zelfstandige mavo's en lbo-scholen. Dat blijkt uit cijfers van de provincie. Het statistisch materiaal leert tevens dat het scholenbestand de afgelopen vier jaar vooral in Zuid-Limburg is teruggelopen` met name in de Oostelijke Mijnstreek. Maar aangezien deze regio "één groot verstedelijkt gebied" is` met vele zelfstandige mavo's en lbo-scholen` hebben de fusies volgens Gedeputeerde Staten nauwelijks gevolgen gehad voor de bereikbaarheid. De cijfers staan in het advies dat de provincie aan het Rijk moet geven over de vorming van brede scholengemeenschappen. Het rijk wil, met het oog op de basisvorming` komen tot grotere eenheden in het voortgezet onderwijs. Fusies van scholen moeten in de voorbereidingsfase een positief advies krijgen van de provincie.

Dr. G. Joshi, deskundige op het gebied van pijnbestrijding, werkt sinds begin dit jaar elke maandag in Thermae 2000 in Valkenburg. Aanvankelijk werkte hij in het Academisch Ziekenhuis Maastricht, daarna was hij enige tijd verbonden aan de Valkenhorst-kliniek in Valkenburg. Sinds vorig jaar werkt hij in het Annaziekenhuis in Geldrop. Om de mogelijkheden voor de bezoekers van Thermae 2000 te vergroten, houdt hij voortaan een dag in de week daar praktijk. * Dr. G. Joshi geldt als deskundige op het gebied van pijnbestrijding.

Josef Neckermann, als ondernemer symbool van het Duitse 'Wirtschaftswunder' en ook een bekend man in de sportwereld, is gisteren op 79-jarige leeftijd in zijn woonplaats Dreieich-Götzenhain overleden aan longkanker.

Neckermann verwierf vooral faam met zijn postorderbedrijf dat kleding aanbod voor een breed publiek. De grootste bekendheid kreeg Neckermann echter door het opbouwen van een reisorganisatie. Door goedkope vakanties naar de Middellandse Zee werd hij in Duitsland pionier op het gebied van het massatoerisme. In de sport vierde Neckermann zijn grootste triomfen in de jaren zestig. Hij begon als springruiter, maar stapte in 1956 over naar de dressuur. Op zijn eerste Olympische Spelen, in 1960 in Rome, won hij brons. In 1964 (Tokyo) en 1968 (Mexico) werd hij met de Duitse dressuurploeg Olympisch kampioen. Neckermann richtte in 1967 'Deutsche Sporthilfe' op, een veel geroemde stichting die zich ten doel stelt topsporters te ondersteunen met geld uit de particuliere sector.

De fracties van CDA en PvdA in de Tweede Kamer willen dat een onafhankelijke commissie van deskundigen een onderzoek instelt naar de financiële positie van de particuliere ziektekostenverzekeraars.

Staatsecretaris Simons beweert dat de ziektekostenpremies voor particulieren twintig tot dertig procent omlaag kunnen nu de verzekeraars niet langer medicijnen hoeven te vergoeden omdat die zijn ondergebracht in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). De verzekeraars zelf bestrijden dat de premie omlaag kan en denken dat de premies door stijgende kosten zelfs omhoog moeten. Een onafhankelijk onderzoek zou daarom volgens CDA en PvdA duidelijkheid moeten verschaffen. Eén front De particuliere ziektekostenverzekeraars vormen ondertussen één front tegen de aanval van onder meer staatssecretaris Simons (Volksgezondheid), de fracties van CDA en PvdA en de consumentenbonden. De verzekeraars bereiden zich achter gesloten deuren voor op de confrontatie met staatssecretaris Simons komende donderdag. PvdA-Kamerlid Van Otterloo heeft zijn vorig week vrijdag geopperde idee om staatssecretaris Van Rooy te vragen via een prijsmaatregel in te grijpen in het conflict rond de ziektekostenpremie nog niet laten varen. "Het is lang geleden dat we dit soort maatregelen moesten nemen. Maar is het dan ook een buitengewone omstandigheid. Staatssecretaris Van Rooy was wat aarzelend, maar ze heeft een prijsmaatregel nog niet definitief van de hand gewezen," aldus Van Otterloo. Cijfers Simons Uit door staatssecretaris Simons gepresenteerde cijfers blijkt dat de verzekeraars sinds 1988 een ruime financiële reserve wisten te vormen van ruim één miljard gulden. Bovendien daalden de totale kosten die verzekeraars betaalden aan apothekers, ziekenhuizen en specialisten. Volgens Simons gaat de schade per verzekerde omlaag van 1070 gulden (in 1991) naar 890 gulden (dit jaar). Al met al kan de premie (gerekend vanaf 1988) daarom met bijna eenderde dalen, aldus Simons. De verzekeraars reageerden hier gisteren niet op, behalve met de mededeling dat Simons' berekeningen niet kloppen. Verlaagd De ziektekostenverzekeringen voor ambtenaren hebben hun premies per 1 januari 1992 verlaagd. Bij de IZA's (600.000 verplicht verzekerde gemeente-ambtenaren) is de procentuele werknemerspremie, die per IZA verschilde en die vorig jaar maximaal 2,6 procent was, voor alle verzekerden teruggebracht tot 1,3 procent. Het werkgeversdeel is met 4,12 procent (was maximaal 4,11) vrijwel gelijk gebleven, zo werd gisteren bekend.

In een ondoordachte poging op intellectueel vlak te scoren heeft de Braziliaanse president Fernando Collor de Mello zich lelijk in de vingers gesneden.

Wat een intellectuele prestatie en politiek-ideologische ommezwaai had moeten worden liep uit op een beschuldiging van ordinair plagiaat. De president publiceerde vanaf 5 januari elke dag in twee van de grootste dagbladen van Brazilie 'Jornal do Brasil' en 'Folha de Sao Paulo' een serie artikelen over verschillende problemen in de Braziliaanse maatschappij. Centraal uitgangspunt in deze verhandelingen was het 'sociaal liberalisme'. Er was echter een probleempje: de president vermeldde er niet bij dat de teksten afkomstig waren van de onlangs overleden intellectueel en diplomaat Jose Guilhermo Merquior. De krant 'O Globo' kwam achter het bedrog en publiceerde de originelen van Melquior: het plagiaat was overduidelijk bewezen.