Twee sterk verschillende programmahelften waren te beluisteren tijdens het kamermuziekconcert dat het Nieuw Ensemble gistermiddag gaf bij Intro in Maastricht. De eerste helft omvatte werken die wat instrumentgebruik betreft nogal experimenteel waren. Na de pauze werd doorgaans op de gebruikelijke manier gemusiceerd. van Chinezen, Italianen, een Duitser, een Canadees, een Griek en een Engelsman, die samen 3 generaties omspanden. Twee stukken uit de eerste programmahelft boeiden mij sterk: het uit 1982 daterende Let me die before I wake voor klarinetsolo van Salvatore Sciarrino en Distance voor piccolo, harp en grote trom van Tan Dun. Van het eerstgenoemde stuk ging door zijn traagheid, zijn ijlheid en zijn ongebruikelijke klanken een weidse kracht uit. Het andere, waarin een heel opvallende rol werd toegekend aan de grote trom, verraste mij enerzijds door zijn oosterse klankwerking en anderzijds door het muzikaal elan dat de compositie gaandeweg ontplooide. Uit de tweede programmahelft memoreer ik op de eerste plaats Charisma voor klarinet en cello van Iannis Xenakis, een compositie die aan grote contrasten in toonsterkte, klankkleur en beweging veel expressieve kracht ontleende. Ook noem ik Seconda Serenata, een trio voor harp, gitaar en mandoline van de in 1904 geboren Goffredo Petrassi. Na het voorafgaande was dit lieve muziek in afgewogen verhoudingen. Naast de genoemde werken werden nog uitgevoerd een interessant Breakthrough I voor fluit en cello van Daning Lam, een ridicuul experimenteel Pression voor cellosolo van Helmut Lachenmann, een zich vrij gelijkmatig aandienend stuk voor harpsolo, getiteld Cordes Vites, van Rodney Sharman en een melodisch en kortademig Orpheus and Persephone voor mandoline en gitaar van Michael Witicker.

TH.FRANSSEN

Hij was klein van gestalte maar een uitzonderlijk groot man: Richard Wagner, de negentiende eeuwse operagigant. Door zijn vondst van het totale kunstwerk (Gesamtkunstwerk) drukte hij zijn stempel op het muziekleven van zijn tijd en bovendien op de muziek van veel componisten die na hem kwamen. De Opéra Royal de Wallonie heeft Die Walküre van Wagner op het repertoire genomen. Vrijdag ging het befaamde muziekdrama, dat eigenlijk deel uitmaakt van een vierdelige reeks, in het Luikse Théatre Royal in première. De muzikale leiding had Ernst Märzendorfer. Wagner vat de opera op als een totaalkunst die in het kroondomein van de muziek haar beslag heeft gekregen. Hij werkt met 'oneindige' melodieën en 'leitmotieven' in het orkest en stelt verder hoge eisen aan het theater, de uitbeelding van de tekst, vooral ten opzichte van de zangsolisten en het koor. De Luikse versie - het werk is nog mee te maken in het theater op 6 en 8 februari - was niet alleen spektakulair maar tevens magistraal wat het theater en de zang betroffen. Van 21.00 tot ongeveer middernacht beleefde een volle zaal de aangrijpende belevenissen van een aantal figuren uit de Germaanse sagenwereld. Het verhaal was daarbij zeker niet het belangrijkste maar de dramatische knooppunten ervan, het plot, echter des te meer. De drie acten liepen als een trein door de relatief vlotte regie van Jacques Karpo, de fraaie aankleding in het algemeen, de buitengewoon geslaagde zang van de solisten en niet te vergeten het adembenemende Walkürenkoor. Janet Hardy was een briljante Brünnhilde, Carmen Reppel een imposante Sieglinde en Katherine Ciesinski een stijlvolle Fricka. Ook de mannen zongen op hoog peil - wat hebben Wagnerzangers toch een uithoudingsvermogen! De lage mannenstemmen klonken bijna hemels in de personen van respectievelijk Hans Peter Scheidegger als Hunding en Michael Burt als Wodan. Verder zong ook de tenor Michael Pabst als Siegmund heel positief. Enkele punten van kritiek: de tenor stond er in de eerste acte te statisch bij. Zij geliefde 'zuster' Brünnhilde acteerde stukken beter. En dan het uitgebreide orkest, waarvan de musici als haringen in een ton in de orkestbak zaten. Wellicht daardoor ging het spel van de koperblazers teveel de mist in. Zonde en jammer, want ook deze Wagner opera steunt immers fundamenteel op de instrumentale muziek. Maar de grandioze zingende sterbezetting, in hechte samenhang met het schitterende kijkspel, maakte desondanks van deze opvoering een onvergetelijke belevenis.

"Ook in ons leven kan het wel eens mistig zijn, maar wie achter Maria aan gaat, loopt zeker op de goede weg."

gretig in op de dichte mist die de Roermondse binnenstad tot een spookachtige klamme huizenmassa had vervormd. Samen met zijn rechterhand hulpbisschop A. Castermans had de bisschop van Roermond eerder op de middag het Maastrichtse wonderbeeld van de Sterre der zee opgewacht in volle Munsterkerk.

Verval De bisschopsstad mocht de spits afbijten. Veertig jaar geleden, in 1952, was vader bisschop Lemmens ook al eens met het beeld door heel Limburg getrokken. Want de Tweede Wereldoorlog had de meest Roomse provincie onrustig gemaakt en onder de oppervlakte loerde het verval. Limburgse kerkelijke leiders zagen in de opkomst van de PvdA een sluipende aanval op het katholieke bolwerk. Dus werd Maria ingezet als wapen. Limburg moest katholiek blijven. De rondgang van het Maastrichtse beeld was, als men de getuigen van toen mag geloven, een ware triomftocht geworden, al werd er ook toen al in de cafés gnuivend gemonkeld over de Jatzmerie, Maria die altijd met de bisschop de hort op was. Overal werd het beeld opgewacht door bruidjes en het toen nog welig bloeiende katholieke verenigingsleven. Men schuwde het ongewone niet: Kostschooljongens werden in die dagen midden in de nacht gewekt om slaapdronken de wacht te houden bij het beeld van de Sterre der zee. Maar toen was Limburg nog katholiek.

Groot paars Het was dus niet zonder risico, dat plan van het Maastrichtse comité Met Maria op weg naar 2000, om het beeld van de Sterre der zee, althans een kopie van het oorspronkelijke beeld, opnieuw op pad te sturen. Maar de Munsterkerk was zaterdagmiddag vol. Veel grijze hoofden uiteraard, veel zusterskapjes ook. En maar liefst twee bisschoppen waren present. Bisschop Castermans zat al een half uur in groot paars zijn Maastrichtse Sterre op te wachten. Maar ook bisschop Gijsen en andere leden van de bisschopsstaf waren aanwezig om de start van de campagne mee te maken. Het is de bedoeling het beeld de komende maanden elke zaterdagavond ontvangen wordt in een van de dekenale kerken. Niet alle dekenaten doen mee. Gennep liet weten niet geïnteresseerd te zijn in de komst van een namaak-beeld. Schinnen, waar de oude deken Keulen, als een der laatsten uit het voor-Gijsen-tijdperk de wacht houdt, deelde mee zijn eigen aanpak te hebben van de Mariadevotie.

Patrones Terwijl het flitslicht veelvuldig oplichtte en de KRO-camera inzoomde op zoveel roomse blijdschap, moeten de gelovigen in de Munsterkerk langzaam het gevoel gekregen hebben dat ze aanwezig mochten zijn bij een historische gebeurtenis. Het was zoals de bisschop zelf zei: de Patrones van Limburg was op bezoek; vanuit haar heiligdom in Maastricht bezocht zij Roermond. En terwijl de rijkelijk uitgedeelde kaarsjes aangestoken werden, ging de bisschop met de wijwaterkwast rond. Voor de haastigen en ongelovigen achterin de kerk haalde hij nog eens extra uit. Had hij eerder in zijn preek al niet de vraag gesteld waarom ook nu niet, net zoals toen, de ongelovigen en lauwen zich zouden bekeren?

Huiverend Binnen de feestelijk verlichte Munsterkerk, waar hooguit Graaf Gerard van Gelre en zijn gemalin Margaretha van Brabant vanaf hun dertiende eeuwse praalbedden enigszins verbijsterd keken naar het Vorstelijke Mariabeeld klonken met verve de Marialiederen uit de jaren onzer jeugd en dreunde het orgel geruststellend. Even leek het verleden weer helemaal terug. Maar buiten wachtte de verraderlijke mist. En gelukkig de Koninklijke Harmonie van Roermond, naar eigen zeggen het oudste muziekgezelschap van Nederland (1775). Omfloerst klonk het koperwerk door de stille straten. Schuifelend en huiverend volgden de gelovigen, kaarsje in de hand. En helemaal achteraan deinde ver weg in de mistflarden het beeld van de Moeder Gods. Wat een triomfantelijke rondtocht had kunnen worden, werd een mistige pelgrimstocht op weg naar de volgende kerk, de kathedraal. Terwijl de priesters zich daar terugtrokken in de sacristie, leek het er even op dat de gelovigen de macht over zouden nemen. Met ware hartstocht wierpen de zustertjes - en zij niet alleen - zich op de aloude evergreens als: God groete U zuivere bloeme en: Wij groeten U o koningin. En niet te vergeten: Wees gegroet O Sterre.

Volkslied Tegen zoveel volkse vroomheid klonk het professionele Gregoriaans van de Schola tijdens de plechtige mis als een flets refrein. Maar wie genoeg geduld had - en échte gelovigen hebben dat -, kreeg tegen het eind van de vier uur durende plechtigheden de kans even in het hart van de bisschop te kijken: "Deze avond is hartverwarmend` Laten we de hoop niet opgeven dat Maria ons helpt Limburg, dat zo vol is van sporen van een rijk katholiek verleden, weer katholiek te maken. Is immers het lijflied van de Sterre der Zee ("Bedreigen ons noodweer of storm op onz' baan, is 't scheepj' onzer ziel in gevaar te vergaan, bedaar dan Maria, de storm op uw bee") niet het échte volkslied van Limburg?" Het bronsgroen eikehout verborg zich moeiteloos in de steeds dichter wordende mist.

Minister H. Alders van Ruimtelijke Ordening, Volkshuisvesting en Milieu, vindt het plan om tussen Heerlen en Aken een grensoverschrijdend bedrijfsterrein aan te leggen een "boeiend experiment". Hij vindt wel dat beide gemeenten moeten proberen een gezamenlijke Milieu-Effect Rapportage (MER-rapport) en een gezamenlijk plan voor de ruimtelijke ordening voor het gebied moeten maken.

Alders zei dat afgelopen vrijdagavond tijdens een speciale bijeenkomst van de PvdA-afdeling Simpelveld-Bocholtz. Die bijeenkomst stond in het teken van de plannen voor het grensoverschrijdend bedrijfsterrein. Alders is zeer geïnteresseerd in het plan. Vooral omdat dit plan het eerste echte grensoverschrijdende initiatief in Europa is, aldus de minister. "In Zuid-Limburg bestaat een duidelijke samenwerking tussen steden over de grenzen heen", aldus Alders. Wanneer nu twee steden aan weerszijden van de landsgrens naar uitbreiding van hun bedrijfsterreinen streven en daarvoor gezamenlijk plannen maken, vind ik dat een uitstekende zaak." Alders' mening druist lijnrecht in tegen die van een actiecomité van bewoners uit Bocholtz dat zich fel verzet tegen de plannen voor het bedrijfsterrein.

Samenwerking Alders zei dat hij vooral geïnteresseerd is in de manier waarop die samenwerking vorm krijgt. "Nu nog werken beide gemeenten met verschillende regels. Als de samenwerking leidt tot één plan, waarin de Duitse en Nederlandse regels op een goede, hanteerbare manier verwerkt worden is dat zeer de moeite waard. Ik zou het ook een goede zaak vinden wanneer de twee gemeenten gezamenlijk een MER-rapportage laten maken." Alders wees er op dat het Nederlandse en het Duitse deel van het terrein afzonderlijk te klein zijn om in aanmerking te komen voor zo'n MER-rapportage. Maar Alders pleit ervoor om het bedrijfsterrein als één geheel te zien. Het hele bedrijfsterrein is wèl groot genoeg om in aanmerking te komen voor een MER-rapport. De bewindsman hoopt verder dat de twee gemeenten zorgen voor goede verbindingen van het openbaar vervoer met het bedrijfsterrein.

Kunstig versierde hoofddeksels, prachtig verklede mensen, chique notabelen met slappe hoeden en zwierige baretten. Samen wachten ze, met naar schatting 12.000 andere stampvoetende nieuwsgierigen op de komst van de nieuwe prins van Maastricht.

Velen staan er al uren. Willen zich verzekeren van een goede plaats achter de dranghekken die later overigens massaal opzij worden geschoven. De kou dringt overal doorheen. Harmonieën, fanfares, zaate herremeniekes, einzelgänger lopen door elkaar. Vooral veel, héél veel monsterflesjes met zéér sterke drank maken in deze gelederen een sociale ronde. Warm blijven, luidt de boodschap. Hoe dan ook. De bijna tot ijspegels vervormde majoretten van Fanfare Juliana dansen in de kou en zingen luidkeels de carnavalsschlagers met El Capsones mee. Ook zij zijn er om de nieuwe prins carnaval van Maastricht welkom te heten.

Gesloten Even een cafeetje rond de Markt opzoeken is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Óf de zaak is barstensvol óf gesloten. Tenminste drie cafés aan de Markt en Boschstraat hebben het bordje 'gesloten' aan hun deur hangen. "Wegens rijkdom gesloten, heet dat", zegt een lid van een zaate herremenie. Zoals gewoonlijk worden weer de nodige suggesties over de naam van de prins gedaan. Maar ook nu blijft het best bewaarde geheim van Nederland tot 15.20 uur bewaard. Want op dat tijdstip peutert opper-Tempeleer Funs Kerckhoffs de enorme kartonnen carnavalskop van de anonymus af en klinkt een kreet van herkenning door het cordon van duizenden. "Verrek. Dat is mienen tandarts", roept een vrouw verbaasd. "Ik wist dat hij een carnavalsnummer was, maar zó erg."

Handkussen Het is Jean-Louis Tuinstra. Tandarts in Scharn en 'Mestreechteneer in hart en niere', zoals een Tempeleer blij meedeelt. Prins Tuinstra zelf maakt -bevrijd van de monstrueuze kop- enkele vreugdesprongen en deelt kwistig handkussen aan het enthousiast hossende pubiek uit. "Heerlijk", is het eerste woord van prins Jean Louis I. Later, als alle plichtplegingen achter de rug zijn, zegt hij: "Ik ben een gelukkig mens. Dat kan iedereen wel zien. Dit is een prachtig moment dat ik nooit meer zal vergeten." Dan grijpt hij de microfoon. "'t Kietelt miech noe al", roept hij tegen het kleumende, maar enthousiaste publiek. "En iech moot nog veer weke wachte tot vastelaovend. Iech zal zörrege dat Mestreech de bèste prins krijg dee de stad oets heet gehad." De hossende toeschouwers luisteren naar zijn woorden, pakken elkaar bij de schouders en nemen op de zang van El Capsones alvast een voorproefje op het komende carnaval.

Euforie Ineke Willems, echtgenote van de nieuwe Prins Carnaval van Maastricht, staat een beetje afzijdig glimlachend naar de euforie rond haar echtgenoot te kijken. Zij is sinds vier weken op twee manieren een uiterst tevreden mens. Gelukkig met de uitverkiezing van haar man als nieuwe carnavalsheerser van de Tempeleers. "En ten tweede denk ik dat de Tempeleers beter op hem letten dan de herremenie Les Chaupiques. Jean-Louis speelt schuiftrombone bij die jongens. Maar die weten echt van geen ophouden. Misschien komt hij nu als Prins wél eens op tijd naar huis." "Hij heeft ons gisteren pas gezegd dat hij de nieuwe Prins Carnaval van Maastricht zou worden", deelt de 12-jarige prinsedochter Gabby, getooid met een prachtige beugel, teleurgesteld mee. "En mijn moeder wist het al héél lang. Maar ja, zij mocht niets tegen mij en mijn broertje Jean-Luc zeggen. Wat is het druk hier. Komen die mensen allemaal voor papa?" Prinsezoon Jean-Luc is 8 jaar. De jongeman omklemt de hand van zijn moeder en zegt steeds opnieuw: "Sjiek". Zijn mening over de uitroeping van zijn vader tot prins carnaval: "Maar hij had het ons best kunnen vertellen, want wij hadden het toch tegen niemand gezegd."

Schuine moppen Jean-Louis Tuinstra werd op 7 maart 1953 in Maastricht geboren. Hij is een drukbezet man. Naast zijn tandartsenpraktijk tennist hij, speelt golf, is een gekend vinoloog en amateurkok. Maar bovenal, zo zeggen zijn vrienden, viert hij graag vastelaovend. "En blaast hij vooral hard op zijn schuiftrombone", volgens Rob Logister en Huub Schijns, leden van Les Chaupiques. "Hij kan uitstekend vertellen en luistert graag naar schuine moppen. Maar dat doen wij ook. Door Jean-Louis zal onze ster razendsnel rijzen. We zullen hem tijdens het carnaval als trombonist missen, maar hebben door zijn toedoen een koninklijke naam gekregen."

De vereniging Natuurmonumenten heeft een deel van het Schaelsbergerbos in Valkenburg gekapt. Ongeveer één hectare bos op de helling tussen de Kluis en de spoorlijn is met de grond gelijk gezaagd, om de groei van zeldzame planten in het bos te stimuleren.

Het merendeel van het Schaelsbergerbos staat op kalkhellingen. Door de combinatie kalkbodem en veel licht groeien er zeer zeldzame planten. In 1988 heeft Natuurmonumenten de planten in het Schaelsbergerbos geïnventariseerd. Liefst 46 soorten bleken op de lijst te staan van de in Nederland meest bedreigde plantensoorten. Zoveel bedreigde soorten bijeen maakt het Schaelsbergerbos voor Nederland uniek. Om de planten voldoende licht te verschaffen kapt Natuurmonumenten elk jaar één hectare bos, dat binnen 10 jaar weer aangroeit. Natuurmonumenten plant in het Schaelsbergerbos voorts de boomsoorten zomereik, es, els en zoete kers, die van nature in Limburg thuishoren. Deze maand gaat Natuurmonumenten het vroegere permanente uitzichtpunt bij de spoorovergang in het Schaelsbergerbos herstellen. Begin februari zijn de kalkhellingen van het Oombos in het Gerendal aan een kapbeurt toe. Hier wordt ook ongeveer één hectare bos weggehaald. Bij bijna alle kaalgekapte stukken helling worden in februari bordjes geplaatst met informatie over de zeldzame planten.

De Vereniging Zwembad Geulle denkt voldoende leden te kunnen vinden om het zwembad in Geulle open te houden. Uit een enquête onder de inwoners van het dorp bleek dat veel mensen lid willen worden van de vereniging.

Deze week worden ook de inwoners van de buurdorpen Bunde, Elsloo, Itteren en Ulestraten benaderd. Daarna bekijkt de vereniging of het haalbaar is om het openluchtbad Geulle open te houden.

Jekerdal De Vereniging Zwembad Geulle heeft de exploitatie van het Maastrichtse zwembad Jekerdal als voorbeeld genomen. Dat bad wordt al jaren met succes door een vereniging opengehouden. De initiatiefnemmers willen dat de gemeente Meerssen, nu eigenaar van het zwembad, het bad voor een symbolisch bedrag verhuurt aan de vereniging. Deze zorgt voor voldoende inkomsten door invoering van een inkomensafhankelijke ledencontributie. De leden van zwembad Jekerdal zorgen bij toerbeurt voor het onderhoud van het bad en het toezicht. Volgens H. Rooijackers van de Vereniging Zwembad Geulle zijn tweehonderd gezinslidmaatschappen al voldoende om het zwembad kostendekkend te laten draaien. Rooijackers: "Ons streefaantal is vierhonderd gezinslidmaatschappen. De voorlopige uitkomsten van de enquête in Geulle sterken ons in die mening. Bovendien steunt de gemeente Meerssen ons initiatief. Zij heeft alle medewerking toegezegd om het plan te laten slagen."

Kosten Deze week gaat de vereniging mensen in Bunde, Elsloo, Itteren en Ulestraten via folders benaderen. Bij de folders, die huis-aan-huis verspreid worden, zit een inschrijfformulier voor het lidmaatschap van het zwembad in Geulle. De kosten van het lidmaatschap worden ook vermeld. Een gemiddeld gezin van vier personen is aan het basislidmaatschap evenveel kwijt als aan het oude seizoenabonnement voor een gezin voor het zwembad Geulle: f 105. De gemeente Meerssen moet het zwembad in Geulle afstoten omdat het jaarlijks flinke verliezen lijdt. Vorig jaar bedroeg het tekort ruim f 33.000. Het voornemen om het bad in Geulle te sluiten, riep veel protest op bij inwoners van Geulle en de omringende dorpen.

In Geleen is zaterdag het startsein gegeven voor een grootschalig euregionaal anti-racismeproject van de Stedelijke Stichting Sociaal Cultureel Werk (SSSCW). De bedoeling van het project is tegengas te bieden aan het opkomend racisme en facisme in de landen Duitsland, België en Nederland.

Dat gebeurt door het organiseren van een groot aantal activiteiten waar jongeren uit de Euregio elkaar ontmoeten en praten over de vooroordelen die er bestaan ten aanzien van buitenlanders. De eerste aanzet van het anti-racismeproject vond zaterdag plaats. Een groep van negentig jongeren, voornamelijk van Marokkaanse en Turkse afkomst en woonachtig in Duitsland, Frankrijk, België en Nederland togen naar sportcomplex Glanerbrook voor een voetbaltoernooi.

Zondebok Volgens jongerenwerker Servie L'Espoir worden de gekleurde migranten in veel landen als zondebok gezien van alle problemen. "Extreem rechtse partijen zoals het Vlaams Blok in België en Front National in Frankrijk richten zich op deze bevolkingsgroep. Met onze activiteiten willen we een discussie op gang brengen en proberen de vooroordelen weg te nemen. De jongeren uit de Euregio moeten meer contact met elkaar onderhouden zodat ze elkaar en hun verschillende culturen beter begrijpen. Behalve sportontmoetingen staat er ook een bezoek aan een concentratiekamp en het maken van een anti-racistische popsong op het programma", aldus Servie. De Stedelijk Stichting krijgt voor het organiseren van de verschillende activiteiten bijna zestienduizend gulden aan (Europese) subsidies. In het kader van het project vinden gedurende een jaar diverse activiteiten plaats in het kader van het anti-racisme project.

B en W van Sittard willen het aantal parkeerplaatsen van het parkeerterrein bij scholengemeenschap Serviam aan de Deken Haenraetsstraat fors uitbreiden. Het huidige aantal parkeerplaatsen moet verdubbeld worden tot in totaal 223. Daarnaast wil het gemeentebestuur het in die straat liggende, onverharde evenemententerrein vernieuwen. De renovatie van het terrein en het verdubbelen van de parkeercapaciteit gaat bijna acht ton kosten.

Parkeren bij het Serviam blijft gratis en zonder tijdslimiet. Volgens B en W is een uitbreiding van de parkeermogelijkheden in dit binnenstadsgedeelte noodzakelijk omdat alle overige parkeerterreinen voor langdurig parkeren, met name de parkeerplaats Paardestraat, volledig bezet zijn. B en W blijven bij hun voornemen dat automobilisten straks voor een parkeerplaats op het terrein aan de Paardestraat / Odasingel moeten gaan betalen. Ook hier wil het college het aantal parkeerplaatsen uitbreiden.

Circus Volgens het plan van B en W moet het onverharde evenemententerrein aan de Deken Haenraetsstraat een harde ondergrond krijgen, zodat het voor verschillende aktiviteiten gebruikt kan worden. De oppervlakte zal eveneens toenemen door een efficiëntere indeling. Na de nodige aanpassingen ontstaat er straks een oppervlakte van ruim vierduizend vierkante meter. De gemeente hoopt dat nu ook grotere circussen in Sittard hun tenten opslaan. Op het terrein komen eveneens riool-, water- en elektriciteitsaansluitingen voor de woonwagens van de kermisexploitanten die tijdens de Sittardse kermisdagen op dat terrein verblijven.

Ze is nog maar net 23 jaar, studeert in Antwerpen aan het Hoger Instituut voor Dramatische Kunst en heeft nu al een eigen, zeer succesvolle cabaretgroep. In Limburg is ze nog vrij onbekend, maar buiten onze provinciegrenzen en ook in België oogst de cabaretgroep van de Sittardse Ingrid Dullens, een dochter van oud-voetbalprof Willy Dullens, veel lof.

Zaterdag traden Ingrid en haar vriendin Hilde de Roeck, samen de cabaretgroep De Dulle Roeckers, voor het eerst in Ingrids geboorteplaats Sittard op, tijdens de grote zitting van de carnavalsvereniging De Marotte. Nu de rest van Nederland en half België weet wie De Dulle Roeckers zijn lijkt nu Limburg aan de beurt. Het succes voor het duo kwam, zoals ze zelf zeggen, wel erg snel. "Een aankondiging van het vermaarde Leids Cabaretfestival was voor ons de aanleiding om de cabaretgroep op te richten", zegt Ingrid. "Mijn studiegenote Hilde zag wel iets in het cabaretfestival. Maar we hadden nog helemaal niets: geen teksten, geen muziek, helemaal niets. In twee maanden tijd hebben we een kwartier durend programma in elkaar gezet en een bandje opgestuurd naar de organisatie van het cabaretfestival, in de hoop dat we door de selectie zouden komen."

Sabotage Het onwaarschijnlijke gebeurt, want nauwelijks een maand later staat het duo in de finale van het Leids Cabaretfestival. "De meest wonderlijke bijdrage aan het festival", oordeelde de jury. "Het meest begaafd en het orgineelst", schreef de Leidse Courant over de De Dulle Roeckers. Dat ze uiteindelijk niet als winnaar uit de bus kwamen is volgens Ingrid te wijten aan kwade opzet van de organisatie. "Tijdens ons optreden bleek dat de zendermicrofoon van Hilde niet werkte. De monitor op het podium waarop te zien is of alles werkt stond tijdens ons optreden niet eens aan, zodat we niet in de gaten hadden dat de mensen ons niet verstonden. Pure sabotage, want de verantwoordelijke geluidsman was na het optreden spoorloos verdwenen."

Indruk Toch maakte het duo een goede indruk, die zich vertaalde in vele optredens in het westen van het land. De komende maanden doen ze het tijdelijk rustig aan: voor Hilde en Ingrid staat het examen voor de deur. Over enkele maanden hopen de twee dames het Hoger Instituut voor Dramatische Kunst (HIDK) in Antwerpen met een diploma op zak te verlaten. "Het is een harde leerschool geweest", zegt Ingrid over de opleiding. "Het is een nogal conservatieve school. Elke les wordt een presentielijst bijgehouden en wie een les verzuimt moet op het matje komen. Dat vind ik een beetje kinderachtig, maar aan de andere kant is discipline wel noodzakelijk in dit vak. Na deze opleiding gaan we ons volledig bezighouden met onze cabaretgroep. Voor Hilde is het dan extra hard werken, want zij speelt ook nog een hoofdrol in een Belgische televisieserie, die elke werkdag op de commerciële zender VTM te zien is. Ik hoop dat we na onze opleiding flink aan de weg kunnen timmeren en dat we dan ook meer in Limburg kunnen optreden."

In geval van oorlog lag in een kluis van het voormalige Warschau Pact een soort 'blitzkrieg'-strategie waarin West-Europa in 35 dagen overrompeld moest worden met behulp van tactische kernwapens. Dat heeft de Duitse regering gisteren bekendgemaakt.

documenten die eens aan de DDR behoorden. De Duitse minister van Defensie Gerhard Stoltenberg verklaarde dat militaire analisten als een legpuzzel de strategie gevormd hebben, ondanks het feit dat veel Oostduitse documenten vlak voor de Duitse hereniging vernietigd zijn. Volgens Stoltenberg is aangetoond dat "de strijdkrachten van het voormalige Oostblok zodanig waren georganiseerd dat een invasie van het Westen mogelijk was". De strategie ging uit van een aanval op NAVO-strijdkrachten aan diverse fronten waardoor, als alles volgens plan verliep, binnen 35 dagen Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk onder de voet werden gelopen. Als onderdeel van het plan zouden tactische kernwapens de NAVO-verdedigingslinie openbreken. Na de komst van Michail Gorbatsjov in 1985 werd de strategie van het Warschau Pact defensiever van aard, al ging het plan niet de ijskast in.

De regering van Argentinië opent de archieven over kopstukken van de nazi's, die na het eind van de Tweede Wereldoorlog een veilig heenkomen hebben gezocht in het Zuidamerikaanse land.

Dit heeft een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken in Buenos Aires gisteren bevestigd. Historici hopen er onder meer achter te komen of de voormalige rechterhand van Adolf Hitler, Martin Bormann, in Rio de la Plata ondergedoken heeft gezeten. Bormann is in 1946 op het proces in Neurenberg bij verstek ter dood veroordeeld. In Argentinië woonden na 1945 voorts de organisator van de jodentransporten, Adolf Eichmann, en de chefarts van Auschwitz, Josef Mengele.

Zowel de Britse premier John Major als de Russische en Franse presidenten, Boris Jeltsin en François Mitterrand, hebben gisteren tijdens een unieke bijeenkomst van de Veiligheidsraad gepleit voor een grotere rol van de Verenigde Naties in de Wereld-na-de-Koude-Oorlog. De Veiligheidsraad was gisteren voor het eerst in de geschiedenis bijeen op het niveau van regeringsleiders en staatshoofden. Het topberaad is "een duidelijk signaal dat we van plan zijn bedreigingen van vrede en veiligheid aan te pakken met behulp van de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad", aldus Major, op wiens initiatief de bijeenkomst werd gehouden. De Amerikaanse president George Bush drong aan op een verhoogde inspanning om de verspreiding van kernwapens tegen te gaan, terwijl zijn Russische ambtgenoot Boris Jeltsin opriep tot de vorming van een de hele wereld omvattend defensiesysteem in de ruimte tegen aanvallen met kernwapens.

Azerbajdzjaanse militaire eenheden zijn gisteren een groot offensief begonnen in Nagorno-Karabach, een autonome republiek in Azerbajdzjan die voornamelijk door Armeniërs wordt bewoond. Aan Azerbajdzjaanse zijde zijn daarbij zeker vijf doden en 52 gewonden gevallen, zo heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in Bakoe gemeld. Volgens informatie uit Armenië hebben de Azeri's 100 raketten van het type Alasan afgevuurd op de stad Stepanakert. De Russische televisie meldde overigens soortgelijke raketaanvallen van Armeniërs op de stad Sjoesja, die voornamelijk door Azeri's wordt bewoond. De ministers van Buitenlandse Zaken van de 48 CVSE-landen hebben gisteren besloten een onderzoekscommissie naar Nagorno-Karabach te sturen. Zowel Armenië als Azerbajdzjan zijn nieuwe leden van de CVSE (Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). Bemiddeling door de CVSE in het conflict om Nagorno-Karabach zou onderdeel kunnen zijn van de "vreedzame oplossing van problemen rond etnische minderheden", zo stelden de ministers gisteren in het slotdocument van hun tweedaagse vergadering in Praag.

In geval van oorlog lag in een kluis van het voormalige Warschau Pact een soort 'blitzkrieg'-strategie waarin West-Europa in 35 dagen overrompeld moest worden met behulp van tactische kernwapens. Dat heeft de Duitse regering gisteren bekendgemaakt.

documenten die eens aan de DDR behoorden. De Duitse minister van Defensie Gerhard Stoltenberg verklaarde dat militaire analisten als een legpuzzel de strategie gevormd hebben, ondanks het feit dat veel Oostduitse documenten vlak voor de Duitse hereniging vernietigd zijn. Volgens Stoltenberg is aangetoond dat "de strijdkrachten van het voormalige Oostblok zodanig waren georganiseerd dat een invasie van het Westen mogelijk was". De strategie ging uit van een aanval op NAVO-strijdkrachten aan diverse fronten waardoor, als alles volgens plan verliep, binnen 35 dagen Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk onder de voet werden gelopen. Als onderdeel van het plan zouden tactische kernwapens de NAVO-verdedigingslinie openbreken. Na de komst van Michail Gorbatsjov in 1985 werd de strategie van het Warschau Pact defensiever van aard, al ging het plan niet de ijskast in.

De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Trans World Airlines (TWA) heeft bij de rechter uitstel van betaling aangevraagd.

TWA is de zesde grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappij die de afgelopen jaren onder artikel 11 van de federale faillissementswet surséance van betaling vraagt. Ook na de overname in 1986 door de financier Carl Icahn bleef TWA in diepe schulden zitten en men onderhandelt al maanden met de schuldeisers over een oplossing. Door nu bescherming te zoeken onder de faillissementswet krijgt TWA de tijd een reorganisatieplan uit te voeren. "Ik heb er vertrouwen in dat de reorganisatie, samen met belangrijke kostenbesparingen, zullen leiden tot een krachtige en gezondere luchtvaartmaatschappij", aldus Icahn. De Amerikaanse luchtvaartindustrie kreeg de afgelopen jaren te maken met enorme verliezen als gevolg van de recessie, de Golfoorlog en moordende concurrentieslagen.

In het wegtransport kunnen in vijf jaar tijd 27.000 nieuwe chauffeurs aan de slag, van wie zevenduizend mensen dit jaar.

Deze aantallen zijn nodig om enerzijds de uitstroom van chauffeurs op te vangen en anderzijds de groei van de werkgelegenheid in deze bedrijfstak bij te benen. Vooral dit jaar en komend jaar groeit het aantal banen in deze sector.

Die cijfers zijn gisteren bekendgemaakt door de Stichting Vakopleiding Wegvervoer. Deze heeft samen met de Stichting Leerlingstelsel Wegvervoer enquêtebureau NIPO ruim vijfhonderd transportbedrijven laten ondervragen. Met het jaarlijks te herhalen onderzoek willen de opdrachtgevers onder meer bijhouden hoeveel nieuwe chauffeurs moeten worden opgeleid.

Twee externe bureaus gaan in opdracht van staatssecretaris Simons (Volksgezondheid) en de particuliere ziektekostenverzekeraars een onafhankelijk onderzoek instellen naar de ontwikkelingen en factoren die van invloed zijn op de particuliere premies.

Het gaat om het organisatiebureau Berenschot en het accountantsbureau Moret Eernst & Young. Het onderzoek moet uiterlijk 15 maart zijn afgerond. Daarna evalueert de Algemene Rekenkamer het onderzoek. Simons heeft dit gisteren aan de Tweede Kamer meegedeeld. Aanleiding voor het onderzoek is de onenigheid tussen Simons en de verzekeraars over de hoogte van de particuliere premies. Volgens Simons kunnen die minstens 15 procent omlaag. De verzekeraars noemen dat onmogelijk. Zij voeren daar vooral explosief gestegen ziekenhuiskosten voor aan. De verpleegprijs van de ziekenhuizen - die vorig jaar extra is verhoogd om een achterstand in te halen - kan dit jaar overigens weer omlaag. Volgens de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) hoeft op de totale ziekenhuiskosten van 36,3 miljard gulden nu nog maar 300 miljoen te worden nabetaald en kunnen de verpleegprijzen dit jaar weer tot een normaal niveau worden teruggebracht.

Het Venezolaanse leger heeft toegegeven dat zij sinds enkele dagen bezig is met een grootschalige actie om drieduizend Braziliaanse goudzoekers van haar grondgebied te verjagen. Bij de operatie, die een gezamenlijke onderneming is van leger en politie, zijn 1.700 manschappen ingezet.

Inmiddels zijn tientallen illegale landingsbanen in het oerwoud gebombardeerd om te voorkomen dat Braziliaanse airtaxi's nog 'garimpeiros' (zoals de goudzoekers worden genoemd) in het gebied droppen. Ook de tentenkampen en installaties van de goudzoekers vormen een doelwit. Op de vlucht Honderden avonturiers zijn inmiddels op de vlucht geslagen richting de Braziliaanse grens en dreigen in de jungle de hongerdood te sterven. Ook in de kampementen wordt voedsel schaarser, omdat Braziliaanse bevoorradingsvliegtuigen zich niet meer binnen het Venezolaanse luchtruim durven te begeven. Volgens generaal Gonzalo Bajaloc, hoofd van de Venezolaanse operatie, heeft zijn team de 'verdelgingsmethode' afgekeken van de Braziliaanse militairen met dien verstande dat tentenkampen niet meer ontzien worden. Of er slachtoffers zijn gevallen bij de aanvallen is niet bekend. Beperkt effect Brazilië ondernam de afgelopen jaren soortgelijke acties om de 'garimpeiros' te verdrijven uit het reservaat van de Yanomani-indianen, dat bulkt van goud, diamant en andere mineralen. Het ingrijpen had een beperkt effect, want vele avonturiers zochten hun heil over de grens in Venezuela. Het militaire ingrijpen heeft tot zover tot opvallend milde reacties in Brazilië geleid. De Braziliaanse regering en strijdkrachten erkennen de ernst van de goudzoekersinvasie en lijken begrip op te brengen voor de Venezolaanse repressie.

Alle grote fracties in de Tweede Kamer vinden dat de regering zich nu alvast moet beraden op maatregelen die de kosten voor de AOW in de verre toekomst in de hand moeten houden. De verschillende partijen zijn het echter oneens met elkaar over hoe dat zou moeten.

Als de regering het huidige AOW-stelsel niet verandert, kost dit basispensioen over vijftig jaar 2,5 keer zoveel als nu, zo heeft D66 uitgerekend. Dat betekent een enorme stijging van de AOW-premie. De toenemende kosten voor de AOW zijn het gevolg van het stijgende aantal ouderen in de samenleving.

D66 D66 ziet de oplossing van het opdoemende probleem in een verhoging van de VUT-leeftijd, die uiteindelijk moet leiden tot afschaffing van de VUT met een gelijktijdige keuzemogelijheid om tussen 63 en 67 jaar definitief met pensioen te gaan. Dan blijven mensen immers langer aan het werk, waardoor de staat meer AOW-premie opstrijkt. Daarnaast pleitte het D66-fractielid Groenman gisteren voor een beperkte verhoging van de AOW-premie vanaf 1995. Gedurende een periode van tien jaar moet die extra opbrengst in een apart potje worden gestopt, zo meent zij. In de periode na 2010, het jaar waarin de kosten voor de AOW explosief gaan stijgen, zouden ook de gepensioneerden moeten gaan meebetalen aan de AOW.

CDA Het CDA ziet de oplossing van het toekomstige AOW-probleem in een beperking van de belastingaftrek op pensioenpremies. De door werknemers betaalde pensioenpremies worden nu van het brutosalaris afgetrokken voordat de verschuldigde belasting wordt berekend. De PvdA wil de aftrek van pensioenpremies geheel afschaffen voor mensen met een inkomen van 80.000 gulden bruto per jaar en meer. Zij wil niets weten van een beperking van die aftrek voor lagere-inkomensgroepen. De VVD vindt dat een streep moeten worden gehaald door de verplichting voor werknemers boven 25 jaar om mee te doen in een pensioenfonds. De liberalen willen de vrije markt laten werken door de werknemer de keus te laten of en bij wie hij zich verzekert.

Het ontwapeningsvoorstel van de Russische president Boris Jeltsin is "een belangrijke stap in de goede richting". Ex-Sovjet-president Michaïl Gorbatsjov heeft dit in een gesprek met het persbureau Itar (voorheen Tass) gezegd.

naar een nieuwe wereldorde leiden", aldus Gorbatsjov. Hij had echter niet de behoefte om zijn grote rivaal al teveel lof toe te zwaaien en wees daarom op de historische betekenis van de doorbraak in de Sovjet-Amerikaanse betrekkingen die onder zijn leiderschap tot stand kwam. "Het is makkelijker zulke stappen te zetten, als de weg daarvoor al bereid is", zei Gorbatsjov.

Kinderen die als baby moedermelk kregen scoren aanmerkelijk hoger in intelligentietests dan kinderen die alleen flesvoeding kregen. Dat blijkt uit een Brits onderzoek onder 300 te vroeg geboren kinderen.

Het onderzoek levert volgens de arts Alan Lucas, die het uitvoerde, niet het definitieve bewijs, maar wel "zeer sterke aanwijzingen" dat een nog niet geïdentificeerd bestanddeel van moedermelk invloed heeft op de ontwikkeling van de hersenen. De resultaten van het onderzoek staan beschreven in het nieuwste nummer van het Britse medische tijdschrift de Lancet, dat zaterdag verschijnt. De 193 kinderen uit het onderzoek die alleen waren gevoed met moedermelk of met moedermelk en flesvoeding hadden op de leeftijd van 7,5 a 8 jaar een IQ van gemiddeld 103,7, tegen de 107 kinderen die slechts flesvoeding kregen een IQ van gemiddeld 93,1.

Een ruime meerderheid in de Eerste Kamer heeft grote problemen met het wetsvoorstel voor de basisvorming. Hoewel de fracties van CDA, VVD en D66 nog geen definitief standpunt hebben bepaald, laten de onderwijswoordvoerders van die partijen forse kritiek horen op het wetsvoorstel.

De nieuwe Wet Basisvorming had over enkele weken behandeld moeten worden in de Eerste Kamer. Dat gaat in ieder geval langer duren. De senatoren willen een extra schriftelijke informatie-ronde aan staatssecretaris Wallage (Onderwijs) vragen. Daardoor is het zeker niet mogelijk om het wetsvoorstel voor april in de senaat te behandelen. Vijftien vakken De wet op de basisvorming, die na dagenlange heftige debatten dit voorjaar al door de Tweede Kamer is aangenomen, zorgt ervoor dat vanaf 1993 alle leerlingen die van basisscholen komen dezelfde vijftien vakken krijgen voorgeschoteld. Volgens VVD-Eerste Kamerlid Van Boven komen leerlingen van gymnasia er bekaaid af. Wallage wil dat gymnasia opgaan in brede scholengemeenschappen. Die brede scholengemeenschappen moeten dan bestaan uit afdelingen voor alle soorten voortgezet onderwijs van lbo tot vwo. Door de verplichte vijftien vakken blijft er te weinig tijd over voor vakken als grieks en latijn, vindt Van Boven. Anderzijds worden scholen voor lbo-onderwijs door de verplichte vakken veel te veel opgezadeld met theoretische vakken. Daardoor komen deze leerlingen volgens Van Boven te weinig toe aan vakken die op een beroep voorbereiden. Onacceptabel Ook D66-senator Schuyer kan voorlopig niet instemmen met het wetsvoorstel Voor hem is absoluut onacceptabel dat Wallage kleine scholen in het voortgezet onderwijs maar tot tot 1 augustus 1994 de tijd wil geven om te beslissen over fusie of opheffing. De staatssecretaris stelt de eis dat scholen voor voortgezet onderwijs over enkele jaren minimaal 240 leerlingen tellen. Nu ligt die norm nog op 120 leerlingen. Hoewel de nieuwe wet nog niet is aangenomen door de Eerste Kamer geeft Wallage de kleine scholen met terugwerkende kracht tot 1 augustus 1991 drie jaar de tijd om te beslissen over hun toekomst.

Het is weer zover. Heel wat mensen is de schrik om het hart geslagen. De fiscus heeft een stoot voorlopige aanslagen de deur uit gedaan. Het rijk zit zoals gewoonlijk dringend om geld verlegen. Geen wonder dat versnelde inning van belastingpenningen op dit moment een hoge prioriteit heeft bij de minister van Financiën. Als al die voorlopige aanslagen 1992 juist zouden zijn, was er geen vuiltje aan de lucht. Maar dat is niet zo. Daar zijn ze bij het ministerie van financiën al achter gekomen. Er zijn maar liefst 950.000 van die aanslagen verstuurd. Dat daar ook foute aanslagen bij kunnen zijn, is heel normaal. Want waar gehakt wordt, vallen spaanders. Computer Maar bij 200.000 onjuiste aanslagen kan echt niet meer gesproken worden over een kleine vergissing. Het getal van 200.000 is overigens door het ministerie zélf genoemd. Het is best mogelijk, dat er meer foutjes zijn gemaakt. Het juiste aantal zal pas over enkele maanden bekend zijn. Een van de oorzaken van deze vergissing is terug te voeren op het computerprogramma van de fiscus. Daarin zijn alleen de basisgegevens - inkomen, voorheffingen en tariefgroep - van elke belastingplichtige opgeslagen. Stijging Maar de voorheffingen zijn veranderd. Door de stijging van de premies volksverzekeringen is het tarief in de eerste belastingschijf met 2,8 procent gestegen. Dat is niet verwerkt in het computerprogramma. De fiscus heeft beloofd zélf het euvel te herstellen, zodat de gedupeerde burgers niet in actie hoeven te komen. De belastingdienst heeft ook fouten in zijn nadeel gemaakt door inkomensstijgingen en de forse verhoging van het huurwaardeforfait niet mee te nemen. De mensen die hierdoor een te lage voorlopige aanslag 1992 hebben gehad, zullen dat vast niet erg vinden. Die fout zal bij de definitieve aanslag 1992 worden rechtgetrokken. Gegevens Maar het gaat bij de jongste zending voorlopige aanslagen niet alleen om mensen die sowieso moeten bijbetalen. Neen, er zijn ook mensen bij, die in het verleden - in dit geval het belastingjaar 1990 - een aanslag hebben gekregen waarop betaald moest worden. Ook die gegevens zitten in de bekende fiscale computers. Maar het bijbetalen over 1990 betekent nog lang niet dat zo iemand ook voor 1991, laat staan over 1992, iets extra's op de bank- of girorekening van de fiscus moet storten. Maar helaas, de computer gaat daar wél van uit. Kennelijk onder het motto: eenmaal betalen, altijd betalen. Terug Er zijn ook mensen, die jaren op rij geld terug krijgen van de fiscus. Krijgen zij dan alvast een voorschot in de vorm van een negatieve voorlopige aanslag? Ben je mal, daar begint de fiscus niet aan. Wie meent iets te vorderen te hebben van de belastingdienst kan een vermindering vragen, zodat die teruggave maandelijks via de loonheffing verrekend kan worden. Zo niet, dan moet hij wachten totdat de definitieve aanslag 1992 is vastgesteld. En dat zal normaal gesproken niet eerder zijn dan medio 1993. Vraag Nu staat op het aangiftebiljet altijd de vraag of het inkomen het komend jaar belangrijk stijgt of daalt. Is dat het geval, dan moet de burger precies aangeven hoe de vork aan de steel zit. Dan kan de fiscus daar rekening mee houden. Wie daarop 'neen' heeft geantwoord en over 1990 pakweg f 2.500 heeft moeten bijbetalen, kan er vergif op innemen dat hij voor 1992 een voorlopige aanslag van rond de f 2.500 zal krijgen. Óók als zijn inkomen over dit jaar hoger of lager zal zijn. En óók als hij geen voorlopige aanslag 1991 heeft gekregen. Want de voorlopige 1992 is niet altijd, zoals de fiscus doet voorkomen, gebaseerd op de voorlopige aanslag 1991. Met dit automatisme zal de burger mee moeten leren leven. Schatting Is dan geen verhaal mogelijk? Zeker wel. De getroffen burger moet een vermindering van de voorlopige aanslag vragen. Dat gaat tegenwoordig gelukkig een stuk gemakkelijker dan vroeger. Bij de voorlopige 1992 zit niet alleen een acceptgiro om te betalen, maar ook een schattingsformulier. En hierop moet iedereen, die denkt dat die aanslag niet klopt, vermelden welk inkomen hij denkt te hebben en op welke aftrekposten hij recht heeft. Aan de hand van die nieuwe opgave verzoekt de belastingplichtige om vermindering van deze aanslag. Als alles meezit, is de zaak binnen acht weken afgerond. Uitstel En hoe zit het dan met betalen? Heft het indienen van een bezwaarschrift de plicht om te betalen op? Neen. De ontvanger gaat gewoon door met innen totdat hij van de inspecteur te horen krijgt, dat dit niet meer hoeft. Vroeger moest een aparte brief naar de ontvanger gestuurd worden met het verzoek om uitstel van betaling totdat het bezwaarschrift was afgehandeld. Dat hoeft niet meer. Het verzoek om vermindering is nu tevens ook een verzoek om uitstel van betaling. Dat is stuk gemakkelijker voor de burger. Hij heeft nu nog maar met één instantie te maken. En wat belangrijker is: het spookbeeld van de deurwaarder aan huis is hiermee ook verdwenen.

De Duitse economie heeft ook in 1992 goede groeikansen als tenminste wordt voldaan aan een reeks van voorwaarden in eigen land en op internationaal terrein. Dat staat in het afgelopen week door het kabinet goedgekeurde economisch jaarbericht van minister Möllemann van Economische Zaken. Voor heel Duitsland rekent het kabinet op een economische groei van zo'n twee procent: anderhalf procent in de oude Bondsrepubliek en van gemiddeld tien procent in de nieuwe` oostelijke deelstaten. Maar het aantal werklozen stijgt ook en het leven wordt - met name in Oost-Duitsland - een stuk duurder. De Duitse welvaart hangt dit jaar van een handvol voorwaarden af: op de eerste plaats zullen de thans lopende GATT-onderhandelingen succesvol moeten worden afgesloten. Het mislukken van dat economische overleg heeft bondskanselier Kohl bij voorbaat al "catastrofaal" genoemd. Voor Duitsland zijn de GATT-onderhandelingen van economisch levensbelang. Als ze mislukken dan zal met name het Duitse bedrijfsleven fors inboeten. "Ik voorzie dan al heel gauw een reeks van protectionistische maatregelen links en rechts in de wereld` waar met name ónze export gevoelig van te lijden zal hebben"` aldus minister Möllemann. Looneisen Een tweede voorwaarde die de Duitse economische groei moet bevorderen en om daardoor tevens de nagestreefde verbeteringen in oostelijk Duitsland te kunnen bereiken` is een grote matiging van de looneisen. Minister Möllemann heeft zich al eerder de woede op de hals gehaald van werknemers en vakbonden met zijn onverbloemde uitspraken dat elke loonsverhoging van meer dan vijf procent onaanvaardbaar en onverantwoord is. In doorsnee vragen de diverse Duitse vakbonden bij de nu lopende of binnenkort beginnende CAO-onderhandelingen het dubbele. Ook in de sfeer van de sociale lasten zal paal en perk moeten worden gesteld` evenals aan de openbare uitgaven. Niet alleen de federale overheid maar ook de deelstaten en de gemeenten zullen op elke pfennig moeten letten en tal van projecten zullen kritischer bekeken moeten worden. Als vijfde belangrijke groeivoorwaarde noemde Möllemann de noodzakelijke verlaging van de bedrijfsbelasting. Met 66 procent bedrijfsbelasting is Duitsland internationaal veruit het duurste land voor ondernemers. Hoewel bondskanselier Kohl daarover nogal optimistisch doet` wordt toch gevreesd voor een steeds onaantrekkelijker bedrijfsklimaat waardoor buitenlandse investeerders eerder worden afgeschrikt dan aangespoord om in de Bondsrepubliek te investeren. Locomotief Als aan bovenstaande opsomming van voorwaarden wordt voldaan` ziet het er economisch voor de Bondsrepubliek heel aardig uit` maar Möllemann verheelde niet dat de politici` bestuurders` sociale partners` kortom iedereen in volle verantwoordelijkheid mee zal moeten werken. Anders blijft de Duitse locomotief` die de zware trein bergopwaarts moet sleuren onvoldoende onder stoom. Er is volgens Möllemann geen speelruimte voor nieuwe grote projecten of te hoge welvaartseisen. Loonsverhogingen zoals vorig jaar zijn volgens hem absoluut niet meer te behappen. Als de CAO-onderhandelaars geen maat weten te houden dreigt de groei te stagneren en zal het aantal werklozen stijgen. Inflatie Dat gebeurt overigens toch al in de oude deelstaten` waardoor in de westelijke Bondsrepubliek het aantal werklozen tot zo'n 1`8 miljoen (zes procent van de arbeidsbevolking) zal oplopen. In de oostelijke deelstaten is het verlies aan arbeidsplaatsen nog groter en wordt in dit jaar een totaal van minstens 1`3 miljoen werklozen verwacht (zeventien procent). Het leven wordt duurder` in het westen wordt gerekend op een inflatie van 3`5 procent` in de oostelijke deelstaten zelfs van twaalf tot veertien procent voornamelijk veroorzaakt door de scherp stijgende huurkosten. Möllemann had geen goed woord over voor de Europese landbouwpolitiek waarin volgens hem nog veel te veel gesubsidieerd wordt: van overschotten tot het vernietigen van levensmiddelen. Het Europese landbouwsubsidiebeleid noemde hij een overleefd systeem en hij daagde de Duitse boeren uit om met meer creativiteit naar nieuwe bedrijfsvormen te zoeken. Hulpeloosheid Ook in eigen land predikt Möllemann al enige tijd een rigoreuze afbouw van overheidssubsidies om zodoende het huishoudboekje van de overheid beter te kunnen beheersen. De socialistische oppositie heeft in een opvallend snelle reactie het jaarbericht van het kabinet betiteld als een "document van hulpeloosheid".

* Vorig jaar werd in Berlijn gedemonstreerd voor meer loon. Volgens Mölemann is een loongolf fataal voor de economische groei. Foto

De gemeente Heerlen ziet af van verdere juridische stappen in de kwestie Looierstraat. De gemeente legt zich neer bij het vonnis van het Gerechtshof in Den Bosch en is bereid om de schadevergoeding van ruim negen ton te betalen aan de schuldeiser, het Vaalser Wegenbouwbedrijf Van Doorn BV.

Wegenbouwer Van Doorn kocht in 1979 van de gemeente Heerlen een terrein aan de Looierstraat van de gemeente Heerlen. Van Doorn verkocht het terrein vervolgens als bouwgrond aan project-ontwikkelaar Meyers uit Simpelveld. Van Doorn had uit informatie van de gemeente begrepen dat woningbouw op het terrein toegestaan was. Maar die informatie bleek niet te kloppen. De gemeente Heerlen stelde zich op het standpunt dat de koper zelf verantwoordelijk is voor de informatie die hij bij de gemeente vergaart. Van Doorn spande een proces aan tegen de gemeente Heerlen dat in totaal twaalf jaar duurde. De hele procesgang kostte wegenbouwer Van Doorn een vermogen, waardoor hij zelfs in grote financiële problemen kwam. Maar het Gerechtshof stelde Van Doorn afgelopen december in het gelijk.

Niet zeker Volgens de advocaat van de gemeente Heerlen is het maar zeer de vraag of de Hoge Raad het vonnis van het Gerechtshof eventueel zou vernietigen. Bovendien vindt de gemeente de uitspraak van het Gerechtshof nog redelijk gunstig. Het Hof veroordeelde de gemeente tot een schadevergoeding van ruim negen ton, terwijl Van Doorn een schadeclaim van 3,5 miljoen eiste. Het is nog niet duidelijk hoe de gemeente Heerlen de schadeclaim van Van Doorn denkt te betalen. In de gemeentebegroting voor 1992 is die schadevergoeding niet opgenomen.

Jammer dat Roda een punt moest laten aan PSV, en jammer dat het nogal mistig was, afgelopen weekend. Maar voor de rest was in Kerkrade alles paletti...

Voor de niet-Kerkradenaren: brede glimlach en duim omhoog. Zeker in de Rodahal, waar de Kirchröadsjer Vasteloavends Verain het 5&myst;11-jarig bestaan vierde. Niet met het geëikte revue-werk, maar met een even originele als bonte carnavaleske circusshow: Tsirkes Paletti. Gedresseerde paarden en ganzen, acrobatiek op de trampoline, een 'beresterke sterke man', goochelaars, een messenwerper, een buikspreker. En natuurlijk kloone. Véél kloone, want carnaval in Kerkrade zonder clowns is ondenkbaar. Om stadsprins Noël I te citeren: "D'r kloon deë is ós bij jeboert al op 't lief jesjreëve." Oftewel: De clown is ons bij de geboorte al op het lijf geschreven. Tsirkes Paletti. De Rodahal als circustent, compleet met twee pistes. Één met zaagsel en één met confetti. De ene voor het carnavaleske circus, de anders voor het circusachtige carnaval. Met keurig in het pak gestoken spreekstalmeesters, en met de Kerkraadse büttereedner in de onverwachte -en zwijgende- rol van pisteknechten. En het hoeëgjesjetzt poebliek eromheen, lachend, ademloos toekijkend, applaudisserend. Sjùn, wah?

Tsirkes Past dat bij elkaar, circus en vasteloavend? De ruim tweehonderd medewerkers van Tsirkes Paletti deden in ieder geval hun uiterste best om te bewijzen dat er meer overeenkomsten zijn tussen carnaval en circus dan alleen de beginletter. Wat te denken van een buikspreker met een eend die een stroom van onvervalst Kirchröadsjer plat uit zijn platte bek laat rollen, of van een messewerper die, blijkbaar onbedorven door jaren van successen op de podia van Las Vegàààs, zijn publiek toespreekt in een wel zeer wonderlijk Kerkraads / Amerikaans? Is dat circus, is dat carnaval? In Kerkrade weten ze het wel: het is gewoon Tsirkes Paletti.

Ex-prinsen Het publiek maakte het allemaal niks uit. Dat had evenveel waardering voor de technische perfectie van de trampoline-act van de wereldvermaarde Drie Engländer aus München als voor het paardenballet (échte Lippizaner, maar dan op twee benen) van de eigen Sjelleboomkloeb. Dat genoot evengoed van sterke man El Hector, die een paard van vierhonderd kilo een halve meter van de grond tilde, als van de capriolen van de ex-prinsen van de Kirchröadsjer Vasteloavends Verain die, snoezig uitgedost en opgemaakt als een peloton zwarte poezen (misschien toch katers?), een eersteklas balletnummer presenteerden. Ex-prinsen, inderdaad. Oud-prinsen kennen ze in Kerkrade niet. Dat is, zo lichtte despreekstalmeester behulpzaam toe, meer iets voor die va Heële... .

Eurode Tussen alle bedrijvigheid door was er zelfs nog even tijd voor wat filosofische bespiegelingen. Bijvoorbeeld: hoe zal het in de toekomst verder gaan met vateloavend i Kirchroa? De Kerkraadse hofnar had een angstdroom. "Hoe zal het straks zijn, als Eurode eenmaal een feit is? Zien we dan hier in de Eurodahal de Euroda Zenger optreden, terwijl in de ereloge oberbürgemeister Mans zich met zijn gevolg onderhoudt in het Euröadscher plat?"

Spontaan Zo ver zal het wel nooit komen. Tsirkes Paletti liet zien dat het Kerkraadse carnaval na 55 jaar nog springlevend is. Met z'n kloone, met z'n sjlajere, met z'n Kirchröadsjer Meëdsjer. Aan die sfeer ontkomt niemand. Ook niet die clown die zich, even voor de pauze, wat aarzelend naar de microfoon begaf om wat krakende en piepende tonen aan zijn viool te ontfutselen. Onder de schminck bleek Kerkraads wethouder André Coumans schuil te gaan, het spelen van de eerste viool duidelijk (nog?) niet helemaal gewend. Bij hem voegde zich het voltallige college van B en W, met trom, klarinet en bas. De aarzelende tonen van een Kerkraadse carnavalsschlager werden meteen opgepikt, waarna alles en iedereen mee begon te zingen en te spelen. "Carnaval moet je spontaan kunnen vieren", filosofeerde de hofnar al eerder op de avond. "En dat hoef je de Kirchröadsjer niet te leren."

"De echte wetenschap is altijd eenvoudig en helder. Eigenlijk is de beste wetenschap die kennis waarvan mensen zeggen: dat kan iedereen bedenken, daar hoef je geen professor te zijn." Psychologe dr. Anita Jansen van de vakgroep Geestelijke Gezondheidkunde van de Rijksuniversiteit Limburg maakt in twee simpele zinnen duidelijk, waar het in de Nationale Wetenschapsweek, van 6 tot en met 12 oktober, allemaal om draait. In laboratoria, collegezalen, bibliotheken, musea en instituten overal in Nederland zijn activiteiten georganiseerd: lezingen, tentoonstellingen, computerspelen, rondleidingen, demonstraties, allemaal met wetenschap in een van zijn vele verschijningsvormen als thema. De Nationale Wetenschapsweek begint zondag met de landelijke wetenschapsdag, een dag waarop zoveel mogelijk wetenschappers zich presenteren aan een zo groot en breed mogelijk publiek. Het centrale thema is zintuigen en daarmee kan dr. Anita Jansen mee uit de voeten. Zij is een van de tien Maastrichtse wetenschappers die op zondag een lezing houden in het hoofdgebouw van de RL aan de Tongersestraat 53 in Maastricht. Experiment Wie denkt dat het beluisteren van een lezing een slaapverwekkende, weinig spectaculaire bezigheid is, kan tijdens het 'optreden' van dr. Jansen voor de nodige verrassingen komen te staan. Want onder het motto de vrolijke wetenschap wil dr. Anita Jansen het traditionele beeld van de verstrooide professor krachtig corrigeren. Als het aan haar ligt, wordt de hele zaal onderworpen aan een wetenschappelijk experiment. Over de bijzonderheden van die groots opgezette proef wil dr. Jansen het zwijgen bewaren. Maar het doel is aan te tonen waarom vooral vrouwen last hebben van vreetbuien. Volgens dr. Jansen is een aangeleerde bloedsuikerdaling de oorzaak van plotselingen eet-aanvallen en kan een dergelijke met een extreem hongergevoel gepaard gaande daling door allerlei signalen uitgelokt worden. Bepaalde muziek, het eten van een kleinigheid, of het aantrekken van een bepaald kledingstuk. Dit soort omstandigheden kunnen de lont in het kruitvat van een vreetbui zijn, ook al hebben ze nog zo weinig met eten te maken. Dat is de te bewijzen stelling. Politie-staat Ook andere wetenschappers komen zondag in Maastricht uitvoerig aan bod. Hoogleraar strafrecht prof. dr. Gerard Mols bereidt zich voor op een stevige discussie over plannen om ook het beramen van zware misdrijven strafbaar te stellen. Naar zijn mening zal dat ertoe leiden dat de politie meer lokbeambten, pseudokopers van drugs, infiltranten in stelling brengt, meer telefoongesprekken afluistert en vaker verborgen microfoons plaatst. Volgens prof. dr. Mols zal die ontwikkeling ten koste gaan van de persoonlijke vrijheid van de burgers en uiteindelijk leiden tot een soort politie-staat. Computer-spel De lezingen zijn gespreid over drie aanvangstijden, 13.00, 14.30 en 16.00 uur, maar de hele middag door is er gelegenheid mee te doen aan een computersimulatie-spel van de Nederlandse economie. Iedere deelnemer krijgt daarbij een eigen bedrijf toegewezen en kan zelf via een terminal beslissingen nemen over productie, ontslag en aanname van personeel. Het spel laat zien welke invloed al die beslissingen op de hele economie van een land hebben voor een periode van tien jaar. De titels van de andere lezingen: De zelflerende computer door dr. A. Weijters, De rechten van de mens, een onbereikbaar ideaal? door prof. dr. C. Flinterman` Wat staat ons de komende tien jaar te wachten aan hart- en vaatziekten in Nederland? door prof. dr. H. Wellens` Wordt een domme computer wereldkampioen schaak? door dr. ir. J. Uiterwijk, Waarom eten wij eigenlijk door prof. dr. F. ten Hoor, Allemaal andersdenkenden, omgaan met cultuurverschillen door prof. dr. Geert Hofstede, Ouder woren en het geheugen door prof. dr. J. Jolles. Illusies In het Maastrichtse Natuurhistorisch Museum staat gezichtsbedrog centraal. Prof. dr. A. Thomassen praat vanaf 13.00 uur over visuele illusies, terwijl ook een lezing met als titel Gezichtsbedrog, handicap en hulpmiddel op het programma staat. Verder is er de tentoonstelling Ogen bedrogen en voor de kinderen het voeldozenprogramma Kijken met je handen. In het Geologisch Museum in Heerlen kunnen bezoekers een oerkrant maken. De bedoeling is dat ze alles wat in het museum te zien is tot onderwerp voor een krantepagina nemen. Bovendien is er gelegenheid zelf fossielen te determineren met behulp van loep en microscoop. Ook meegebrachte vondsten kunnen bekeken worden. Tenslotte is er een presentatie van antieke boeken over geologie en landschapsreconstructies. Het museum gaat om 13.00 uur open. In de Heerlense Sterrenwacht Hercules op Schrieversheide komt de raster-tunnel-microscopie, waarmee atomen zichtbaar gemaakt kunnen worden, aan de orde. De Nijmeegse professor H. van Kempen, die een bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van deze spectaculaire nieuwe techniek, verzorgt in Heerlen zelf een toelichting om 13.00 uur. Kinderen kunnen er zelf een waterraket maken. Romeins uniform Hoe Romeinse legioenssoldaten, centuriones en andere militairen in onze streken vanaf 50 voor Christus tot ongeveer 350 na Christus hebben rondgelopen is in het Heerlense Thermen-museum te zien. Medewerkers van de Stichting Gemina project showen militaire kleding en uitrusting uit het Romeins verleden van Zuid-Nederland. Bezoekers mogen zich ook in Romeins uniform hijsen. Archeologisch onderzoek van Romeinse graven is het onderwerp van een video- en dia-presentatie. Kinderen kunnen Romeinse soldaten knippen en kleuren om zo een papieren leger op te stellen. In het mijnmuseum in Kerkrade gaat het over Vuursteen, het staal van de steentijd (vanaf 13.00 uur), over historie van de ijzerindustrie en de steenkoolwinning in Limburg, allemaal in de vorm van dia-lezingen. Voor kinderen is er een speurtocht. Tenslotte zijn er in het Bonnenfanten-museum verschillende activiteiten rond kunst en waarneming. Het zesde zintuig van de archeoloog, Waarneming en tekenkunst in de Italiaanse Renaissance en Waarnemingspsychologie en kunstbeschouwing zijn de titels van lezingen. Een compleet overzicht van alle activiteiten in de Nationale Wetenschapsweek is te vinden in een speciale krant. De Stichting Nationale Wetenschapsweek in Utrecht (tel. 030-340028) verstrekt alle informatie.

Wanneer is de emancipatie van de Limburgse vrouw voltooid? Als er 481 vrouwelijke raadsleden zijn, oftewel de helft plus een? Die indruk krijg je wel eens. Zeker als je mooie lijstjes toegestuurd krijgt waarin pijnlijk nauwkeurig niet alleen het aantal vrouwelijke raadsleden staat, maar ook het percentage per gemeente. Geleen 8.7, Haelen 7.8, Stramproy 36.6, Maasbracht en Margraten 0.

Leuk om te weten, maar belangrijk? Zo laat je emancipatie over aan boekhouders en computers. En wiens emancipatie is ermee gediend als drs. Claire uit Cadier en Keer, lerares Frans, plotseling het enige vrouwelijke raadslid van de gemeente Margraten wordt, omdat haar voorganger op de lijst naar Koeweit vertrekt? Bovendien: vrouwen die geen havenarbeidster, vuilnisvrouw of raadslid van Machoradeel willen worden, zijn die niet geëmancipeerd?

Ik maak het nog bonter: wellicht zijn de Limburgse vrouwen geëmancipeerder dan menigeen denkt. Want ze hebben het pompoenerige congres Perspectief 2000 in Valkenburg in de steek gelaten. Dat werd een flop. Meer dan een ton subsidie had de provincie in het vooruitzicht gesteld, er werden 20.000 glimfolders verstuurd, ruim 3000 bedrijven benaderd, en dure sprekers en spreeksters. Het resultaat? Slechts een handjevol belangstellenden, waarvoor Centrum Cocarde en de Geulhal afgehuurd waren.

Het thema van de - ik citeer het persbericht: "groots opgezette manifestatie" was herverdeling van macht. Mooi thema. Maar wie verdeelt wat? Ik kan de het maar moeilijk anders zien dan: meer vrouwen directeur, wethouder, raadslid, voorzitter van een zwaar gesubsidieerde club. Voor vrouwen die absoluut geen macht hebben en krijgen kunnen, was er geen plaats in Centrum Cocarde. Ook al omdat het bijwonen van elke lezing drie tientjes kostte. Triest, dit is subsidie naar boven sluizen, zo hoorde je. De manifestatie was georganiseerd door Vurore, Instituut voor Emancipatie-Ontwikkeling Limburg.

Nou is spotten makkelijk. Doet Vurore echt niets voor de machteloze vrouw? Zeker, ik citeer weer: "De belangen van allochtone vrouwen staan bij Vurore hoog op de prioriteitenlijst. In dat kader organiseerde zij het symposium Provinciaal beleid en de positie van migrantenvrouwen." Ik word hier niet goed van. Congresseren, organiseren, symposeren door steeds dezelfde kleine clubjes, hoog over de hoofden van de niet tot die clubjes horende vrouwen heen.

De door mij zeer bewonderde toneelmaker, troubadour en dichter Ger Bertholet had het op een Veldeke-avond over - ik hoop dat ik het goed gehoord heb: Icarussen met dik subsidievet. Icarus, de man die hoog de lucht in wilde, boven iedereen verheven. Hij knutselde vleugels in elkaar en plakte die met was aan zijn schouders. Het lukte, hij vloog en vloog, hoog omhoog, tot de zon jammerlijk de was smolt. Hij stortte neer. Het is maar een verhaaltje. En ik ontsla mezelf van de plicht mee te delen wie (of waar) de zon zou zijn die de subsidiewas smelt. Maar een telefoontje naar het partijbureau van PvdA werkt wellicht verhelderend.

vet en cursief

Hoe is het om als Nederlands kind in een ver buitenland op te groeien? Hoe is het om, drie jaar oud, met je ouders naar Kenya te gaan en met zes naar Thailand te verhuizen? Op die vragen probeert het boekje Opgroeien in het buitenland een antwoord te geven.

Er is betrekkelijk weinig literatuur over opgroeiende Nederlandse kinderen in het buitenland. Toch zal de vraag naar informatie over dit onderwerp sterk gaan groeien. Langzaam maar zeker nadert het ene Europa. Het bedrijfsleven internationaliseert in hoog tempo. Grote kranten hebben al een rubriek met vacatures in andere landen. Het verkassen naar het buitenland, vroeger een exclusieve bezigheid van diplomaten en een select groepje managers en journalisten, wordt voor steeds meer Nederlanders een reëel toekomstperspectief.

Voor degene die werkt, meestal de man, is de overgang naar het buitenland nog het gemakkelijkst. Hij heeft zijn baan, treft collega's en vindt meestal snel zijn weg. Vrouw en kinderen hebben het moeilijker. Zij hebben alles achtergelaten en moeten weer vanuit het niets een geborgen bestaan proberen op te bouwen.

Er zijn geen gouden tips die een gezin in het buitenland kunnen helpen weer vaste grond onder de voeten te krijgen. Ook Opgroeien in het buitenland biedt die niet. Het boekje, geschreven door drie vrouwen, vertelt een reeks persoonlijke ervaringen. Wie ooit met vrouw en kinderen in het buitenland gewoond heeft, zal de angsten en zorgen meteen herkennen. Het boekje had rustig wat meer nadruk mogen leggen op de simpele waarheid dat wanneer een gezin goed in elkaar zit het ook in het buitenland wel los zal lopen. Niet voor niets luidt een oude diplomaten-wijsheid dat een slecht huwelijk, dat in Nederland nog net overeind kan worden gehouden, in het buitenland onherroepelijk op de klippen loopt.

In het buitenland zijn de gezinsleden, zeker in het begin, veel sterker op elkaar aangewezen dan in Nederland. Vooral in landen die in cultureel en sociaal opzicht sterk van Nederland verschillen, valt het gezin geheel op zichzelf terug. Dan blijkt of het een stootje kan hebben. Ondanks alle beslommeringen zullen de ouders extra tijd voor hun kinderen uit moeten trekken. Terecht wordt in het boekje verwezen naar de boeken van de Amerikaanse psycholoog Th. Gordon die ouders leert hoe zij beter kunnen achterhalen wat hun kinderen bezig houdt.

Wat ook helpt zijn vaste rituelen. Op vaste tijdstippen samen eten, iets voorlezen, naar de markt gaan. Temidden van al het nieuwe en onzekere geeft dat lijn aan het dagelijks leven. Voor overdreven zorg voor de kinderen in het buitenland is geen reden. "Mijn indruk is", schrijft Emmy Kunst, "dat zij over het algemeen een benijdenswaardig vermogen hebben om realiteiten te aanvaarden en vandaaruit snel op zoek te gaan naar prettige dingen".

Gerard Kessels

Opgroeien in het buitenland, Emmy Kunst, Marjanne Simons, Ferkó Öry, Koninklijk Instituut voor de Tropen, f 17,50

Medicijnengroothandel OPG uit Utrecht is er zaterdagmorgen niet in geslaagd de complete handelsvoorraad uit het filiaal van Medicopharma te Weert in te laden. De 40 man sterke OPG-ploeg kwam het pand niet binnen, omdat de curatoren van het inmiddels failliete Medicopharma aan de beheerder van het filiaal geen opdracht had gegeven de OPG-mensen toe te laten. De curatoren van Medicopharma hebben de gezonde onderdelen van het failliete bedrijf, het produktiebedrijf Pharbita in Zaandam en een deel van de groothandel met vijf filialen in het land, vrijdagmiddag verkocht aan OPG. De exacte verkoopprijs wil curator mr. R. Schimmelpenninck niet bekend maken. Vier van de vijf filialen blijven in afgeslankte vorm bestaan. De vestiging in Weert, waar 43 mensen werkten, is met ingang van zaterdag gesloten. Collectief De rechtbank in Haarlem heeft alle werknemers van Medicopharma vrijdagmiddag collectief ontslagen. De 202 mensen, die bij Pharbita werken, worden door OPG overgenomen. Van de 340 arbeidsplaatsen in de vijf groothandelsvestigingen neemt OPG er slechts 125 over. Een deel hiervan wordt omgezet in tijdelijke arbeidsplaatsen. De werknemers in het filiaal Weert hebben nog geen ontslagbrief gekregen van de curatoren. Ze hebben hun ontslag uit de krant moeten lezen. De bedrijfsvereniging zal hun loon zes weken lang doorbetalen. Daarna krijgen ze een WW-uitkering. Opdracht Enkele werknemers in Weert zijn door de curatoren aangewezen om de lopende zaken in het filiaal Weert af te handelen. De overname van alle goederen van Medicopharma, exclusief de gebouwen en de inventaris, vormde onderdeel van de verkoopovereenkomst tussen de curatoren en OPG. Vandaar dat een ploeg van OPG zaterdagmorgen om acht uur bij Medicopharma aan de Hoolstraat te Weert op de stoep stond om meteen de hele medicijnvoorraad in te laden. In het pand staan ook nog privé-spullen van werknemers en een dure inventaris waaronder computerapparatuur. Voor directeur L. Povel reden om zonder opdracht niemand binnen te laten. Ondanks diverse telefoontjes van de leider van de OPG-ploeg om toch toestemming te krijgen de hele handel mee te kunnen nemen, kwam de opdracht van de curatoren niet binnen. Waarop de OPG-ploeg ten einde raad onverrichterzake huiswaarts keerde. Misverstand Het ontbreken van een opdracht om de voorraad bij Medicopharma in Weert door OPG te laten ophalen, noemt curator mr. R. Schimmelpenninck een misverstand. Hij zegt dat de beheerder van Weert juist gehandeld heeft door de OPG-ploeg niet in het gebouw te laten. Schimmelpenninck bestrijdt alle verwijten richting curatoren dat ze niet hun best hebben gedaan om de twee onderdelen van Medicopharma onder zo goed mogelijke condities te verkopen. Een overname door het managementteam zat er volgens hem niet in, omdat van die zijde geen duidelijk bod op tafel heeft gelegen. De vakbonden CNV en FNV gaan vandaag met de raad van bestuur van ABN/AMRO, de huisbankier van Medicopharma, praten. Ze willen van de bank alle achtergronden over de verkoop aan OPG weten. Bij OPG was in het weekeinde niemand voor commentaar bereikbaar.

Waarom mogen twee gezonde onderdelen van een in financiële moeilijkheden verkerend bedrijf als Medicopharma niet verder gaan? Waarom moesten die twee bedrijfspoten met alle geweld verkocht worden - de koopprijs wordt overigens niet bekend gemaakt - aan concurrent OPG zodat nu 215 werknemers op straat staan? Joost mag het weten. Of liever gezegd: huisbankier ABN/AMRO, tevens huisbankier van medicijnengroothandel OPG, kent het antwoord op deze vragen, maar doet er het zwijgen toe. We praten nooit over cliënten, zo zegt de bank. En daarmee is voor haar de kous af. Niet echter voor de mensen, die nu plots zonder baan zitten. Het zal je maar gebeuren. Dat het goed renderende Medicopharma in de problemen is gekomen door overname van verliesgevende buitenlandse vestigingen is bekend. Met de winst van de gezonde Nederlandse bedrijfsonderdelen werden de buitenlandse gaten gedicht. Totdat het gat zo groot werd, dat Medicopharma er in weg zakte. De algemeen directeur, die al die ellende veroorzaakt heeft, is maanden geleden de laan uitgestuurd. Daarop probeerden de door de rechtbank aangewezen bewindvoerders te redden wat er te redden viel. Poging Maar hebben ze wel alle moeite gedaan om zoveel mogelijk te redden? De nu ontslagen personeelsleden vragen zich dat in gemoede af. OPG bracht volgens alle berichten een bod uit van f 60 miljoen. Mét de mededeling dat 215 mensen, die in de groothandel van Medicopharma werkten, niet konden worden overgenomen. Enkele directeuren van de groothandel waagden ook een poging. Via een zogeheten management-buy-out (MBO) wilden ze doorgaan met de groothandel. Een andere groep wilde de fabriek Pharbita kopen. Partijen vonden elkaar en wilden samen minimaal f 60 miljoen op tafel leggen. Ze zeiden erbij dat het gros van de werkgelegenheid behouden zou blijven. Volgens hun plan hoefden maar 35 mensen weg. Een kleinigheid vergeleken bij de 125 banen die nu bij de groothandel zijn overgebleven. Uitweg Maar het MBO-team en de andere groep kwamen niet meer aan de bak toen de NMB-Postbank half januari liet weten deze overname niet te zullen financieren. Volgens de ABN/AMRO-bank en de bewindvoerders hebben ze daarna niet meer kunnen aantonen dat hun financiering rond was. Daarom hebben de bewindvoerders geen andere uitweg meer gezien dan in zee te gaan met OPG. De bewindvoerders vinden elk verwijt aan hun adres absoluut onterecht, omdat er geen duidelijk bod meer is gekomen. Het MBO-team bestrijdt die stelling en zegt dat de zaak in hun ogen financieel wél rond was te breien. Maar ze voegen er aan toe stellig de indruk te hebben gekregen, dat de kaarten al geruime tijd geschud waren. Ze mochten simpelweg niet aan de bak komen, is hun constatering. Ze voelen zich gegriefd door de bewindvoerders. Bovendien verdenken ze de ABN/AMRO-bank ervan alleen naar het eigen belang gekeken te hebben en de winst makende onderdelen toegespeeld te hebben aan OPG. Beurs Volgens de andere groep geinteresseerden is de voor eind dit jaar geplande introductie van OPG aan de beurs een van de redenen geweest om zo te handelen. Sanering van de medicijnengroothandel zou ook een drijfveer kunnen zijn. Met het verdwijnen van Medicopharma is de weg open voor nog maar twee medicijnengroothandels in Nederland. Die markt is voor een bank dan gemakkelijker te overzien. Maar of de producenten van medicijnen - de multinationals dus - daarmee zo blij zijn, is nog maar zeer de vraag. De beursintroductie van OPG door de ABN/AMRO-bank zal het uitwijzen. Insiders voorspellen dat de uitgifte van aandelen OPG een hele toer zal worden en melden dat OPG nu al veel goodwill heeft verloren. Triest Hoe het ook zij. Medicopharma is van de aardbodem verdwenen. Aan de manier waarop dit is gebeurd hebben heel wat mensen een nare smaak overgehouden. Zeker het personeel. Je zult toch maar opgeofferd worden aan het belang van degene, die de meeste centen heeft. Medicopharma was een gouden tent, maar het kapitaal heeft gewonnen, zo constateerde een personeelslid vorige week bitter. En dat is het trieste van de zaak. Voor de vakbonden is nog het nodige werk aan de winkel. Zeker nu ook de berichten loskomen dat OPG nog minder mensen van Medicopharma wil overnemen dan gepland. En vaststaat dat een deel van de 125 'geredde' arbeidsplaatsen omgezet wordt in tijdelijke banen. Met het haalbare plan van het MBO-team had het er voor de werknemers veel beter uitgezien.

Praten de PvdA-ministers nog met hun leden in de Tweede Kamer? Praten de ministers nog wel met elkaar? Na de aanval, donderdagavond, van de PvdA-Kamerfractie op CDA-minister Andriessen van Economische Zaken moet het antwoord negatief zijn. De communicatie-kanalen zijn verstopt, warrigheid en desinformatie regeren in Den Haag. Het jongste bewijs is de 'rel' rond de energieheffing. De feiten. Donderdagmiddag zegt minister Andriessen in een toespraak voor het Nederlands Verbond van Bouwondernemers, dat een forse heffing op het gebruik van energie niet verantwoord is. Of héél Europa legt zo'n heffing op, of er gebeurt niets. Nederland kan en wil op dat gebied geen voortrekkersrol vervullen, omdat een zware heffing de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven ernstig aantast. Schande De PvdA reageert woest. Het hele milieubeleid van minister Alders staat of valt met die energieheffing. Andriessen spreekt voor zijn beurt en schoffeert op deze manier zijn collega Alders. Schande, de PvdA-fractie spreekt al van "onbehoorlijk gedrag" en Andriessen wordt verweten de heffing op eigen houtje te blokkeren. De commissie Wolfson, die bezig is met een onderzoek naar de effecten van de heffing en over enkele weken verslag moet uitbrengen, laat een dag later weten de werkzaamheden te zullen opschorten. Het lijkt inderdaad op een persoonlijke kamikaze-actie van Andriessen, die uiteraard de economische gevolgen van een energieheffing moet wegen en in deze tijd van recessie geen enkele mogelijke aantasting van de groei kan tolereren. Maar wat blijkt? Enkele uren voor de gewraakte toespraak hebben Andriessen, premier Lubbers en de PvdA-bewindslieden Kok èn Alders in het geheim gepraat met zes captains of industry. Met de zwaargewichten van Shell, Hoechst, DSM, AKZO, Hoogovens en KNP spreken de ministers af de energieheffing op de lange baan te schuiven.

Schandpaal Als minister Andriessen enkele uren later Den Haag 'overvalt' met de mededeling dat de heffing van de baan is, dan doet hij dus eigenlijk niets anders dan het kabinetsstandpunt weergeven. Maar de PvdA-fractie is blijkbaar niet ingelicht door zijn eigen ministers. Noch Kok noch Alders maken gewag van de afspraak. En dan wordt Andriessen aan de schandpaal genageld. In de late journaals wordt hij beschuldigd van manipulatie en de kranten maken er een dag later een echte rel van. De PvdA-ministers steken inmiddels geen poot uit om Andriessen van alle blaam te zuiveren. En ook Lubbers maakt geen aanstalten om enige helderheid te verschaffen. Na het geharrewar rond het staatsbezoek aan Zuid-Afrika - premier Lubbers was 'vergeten' vice-president Kok in te lichten - het tweede voorbeeld in één week waarin slechte communicatie zorgt voor commotie. De Partij van de Arbeid staat weer vreselijk in haar hemd als een partij waarin de linkerhand niet weet wat de rechterhand doet.

Vragen Maar de affaire roept meer vragen op. Hoe kan minister Alders akkoord gaan met een afspraak die zijn eigen milieubeleid onderuit dreigt te schoffelen? Waarom hebben Kok en Lubbers niets gezegd? Het kan natuurlijk zijn dat er bewust informatie is achtergehouden. De geheime vergadering met de industriële machthebbers en de daar gemaakte afspraak zweemt naar het omzeilen van de democratie. Zonder het rapport van Wolfson af te wachten, beslissen de ministers al de milieuheffing in de koelkast te zetten. Zo wordt de Tweede Kamer in feite buitenspel gezet. Of was het juist de bedoeling het onderzoek van Wolfson te dwarsbomen? En heeft Andriessen daarom meteen uit de school geklapt?Of misschien heeft premier Lubbers de kwestie moedwillig uit de rails laten lopen om de PvdA nog verder in de modder te duwen. Allemaal vragen, maar dat het met de samenwerking en de communicatie in dit kabinet bepaald niet snor zit, is wel duidelijk. Duidelijkheid wordt mogelijk dinsdag verschaft, als de minister zich in de Kamer moet verantwoorden. Als de politieke manoeuvres in deze kwestie aan het licht komen, zou er wel eens een èchte rel kunnen ontstaan.

Ik heb lang en aandachtig zitten luisteren, als naar een schuchtere muis achter de plint. Is het een wiel, dat klagend smeekt om een druppel olie? Wordt ergens door een talmende hand een venster geopend? Komt het geluid uit mijn eigen pneumatisch interieur, dat deze winter nogal korzelig reutelt en ratelt? Neen, in de tuin onder mijn raam is heden door een of meer vogels gefloten. Het was me nog niet eerder opgevallen. De zon is in het offensief. Straks gaan de katers hun erotische cantates zingen op de schuttingen in het maanlicht. Over een week of zeven is het lente, de hemel zij geprezen.

Wat zou het aardig zijn, denk ik, als er in de vensterbank een tevreden spinnende poes zou zitten. Het idee komt niet uit de lucht vallen.

Ik heb een adres in Engeland gevonden waar ik voor zeven en een halve gulden een zak zaad heb besteld voor het kweken van mega-uien. In de advertentie waarin dat zaad werd aangeprezen, wordt geproken over een voetbal-ui. De herkomst van die ui is Lancashire. Als het me lukt een paar van die voetballen te kweken, kan ik me verder ontplooien door de aanschaf van zaden voor de Zeppelin-komkommer, wortelen van drie kilo per stuk, snijbonen van een halve meter lengte en een cobradikke prei, die 'de Mammoet van de Herfst' wordt genoemd.

Bij de firma van het zaad is ook een handboek te koop waarin de veilingen staan gerangschikt waarop door de Britse overheid in beslag genomen goederen worden verkocht. Een prachtboek voor koopjesjagers. Een elektrische cementmixer van dik 700 gulden ging weg voor 35 piek en een compleet video-jukebox-systeem van 9000 gulden kostte 275 gulden.

Ik ben er nog niet aan toe, maar van deze curieuze firma mocht ik kort geleden ook een boekje ontvangen dat mij de taal van de kat, het kattenlatijn, zal leren. Op het eerste gezicht lijkt het minder om een taalstudie, dan om theaterwetenschap te gaan, want het niet-verbale aspect van de communicatie door katten is veel belangrijker dan het vocaliseren van de kat. Ik ben het boekje gaan lezen omdat ik meende dat het tot de algemene ontwikkeling behoorde om de retoriek van de katterug, het dwepen van de staart en het spitsen der oren te kunnen doorzien, alsmede de betekenis te kunnen doorgronden van de ruim twintig van de honderd feline klankvariaties die door de mens kunnen worden gehoord. Het pleit ten zeerste voor ze dat Adolf Hitler een grote hekel aan katten had. In het oude Egypte werd agressie tegen de kat, die als halfgod werd beschouwd, gehonoreerd met de doodstraf.

Terwijl de vogels in de tuin voorzichtig begonnen te oefenen voor de lenteconcerten en de zon uit zijn blikkentrommel kwam, dacht ik voor het eerst sinds jaren aan een spinnende poes op de vensterbank. Niet zo'n doorsnee type, dat denkt dat ik de butler ben, hooghartig van karakter is en mij de rug toekeert als ik een streling van haar bontjas wil. Niet zo'n zeur die mee wil op vakantie en in het vertrouwde eigen huis van nieuw personeel moet worden voorzien. Volgens mijn Engelse studieboek mag ik hoge verwachtingen koesteren van een op opgewektheid en vrolijkheid gefokte Tonkinees, een zeer aanpasbare kat, die de hele dag loopt te kletsen, die geen enkel bezwaar heeft tegen een bestaan in vreemde hotelkamers en die zich lekker voelt in treinen en vliegtuigen. De Tonkinees kan overal mee naar toe. Zodra ik een ui tot voetbalformaat heb gekweekt en mijn geloof in de Engelse kattologie een hechte basis heeft, ga ik op zoek naar een Tonkinees van goeden huize.

Nee, echt van harte heeft de DSM-top niet ingestemd met de ambitieuze plannen van dochteronderneming Holland Sweetener Company (HSC). Want de produktie van de kunstmatige zoetstof aspartaam lijkt niet te passen in de plannen van het Limburgse chemieconcern om zich te beperken tot kernactiviteiten. Maar HSC-directeur Winfried Vermijs legde telkens zulke degelijke plannen over, dat een gemotiveerde afwijzing onmogelijk was. "Onze eisen werden altijd opgeschroefd, maar HSC bleek daar altijd net weer aan te kunnen voldoen", zo omschreef een hoge DSM-functionaris onlangs de situatie treffend. Op dat moment werd alleen nog gewacht op de ondertekening van een contract met Coca Cola, waardoor HSC de komende jaren in Amerika een vliegende start kan maken. Nu dat contract in kannen en kruiken lijkt, heeft Vermijs deze week het startschot mogen geven voor een adembenemend gevecht op de wereldmarkt voor aspartaam. Een gevecht met aan de ene kant HSC en aan de andere kant Nutrasweet. Een ongelijk gevecht, want Nutrasweet heeft 95 procent van de markt in handen en HSC nog geen 5 procent. Maar hier komt verandering in, als we Vermijs mogen geloven. HSC investeert honderd miljoen in de aspartaamfabriek in Geleen om de capaciteit te verviervoudigen. In vijf jaar tijd wil Vermijs een kwart van de snel groeiende wereldmarkt veroverd hebben, ten koste van Nutrasweet. De Geleense David wil Goliath vooral in Amerika zelf te lijf gaan, waar Nutrasweet dankzij een geniaal patent de markt lang heeft weten dicht te spijkeren. Maar dit patent loopt eind dit jaar af. Veel Amerikaanse frisdrankenfabrikanten steunen de heroïsche strijd van HSC stiekem, omdat ze er schoon genoeg van hebben door Nutrasweet uitgekleed te worden. Natuurlijk, ook HSC is te koop, zelfs voor Nutrasweet. Als er maar genoeg geboden wordt, grapt Vermijs. Met genoegen zal klein duimpje de reus uit Amerika daarom de komende jaren op de tenen gaan staan. Want een betere methode om de prijs op te jagen is er niet, zal Vermijs zijn aarzelende bazen in Heerlen voorgehouden hebben. Aspartaam mag voor DSM dan wel geen kernactiviteit zijn, het is wel een bijzonder interessante belegging.

Hans van den Broek moet onderhand wel het gevoel hebben dat hij enkel nog fungeert als kop van jut. Kreeg hij vorig jaar de volle lading voor het falende Nederlandse EG-voorzitterschap, afgelopen weken was hoon weer zijn deel. Aanleiding ditmaal: de controverse rond het voorgenomen bezoek aan Zuid-Afrika. In beide gevallen gaat de grote baas echter ook niet vrijuit. Bleef Lubbers vorig jaar, toen hij op de hoogte was van de onhaalbaarheid van Van den Broeks EPU-voorstel maar niets deed, nog buiten schot, ditmaal moest de premier erkennen dat ook hij een scheve schaats had gereden. Is de reputatie van Van den Broek sedert de paspoort-affaire in een vrije val geraakt, die van Lubbers volgt gegarandeerd als de premier doorgaat met dit soort geklungel. Was het lekken nog een (menselijk) foutje van Van den Broek, het niet informeren van Kok en het ANC was een grove blunder van Lubbers. Een uitglijder die - zoals de premier deze week zelf ook indirect toegaf - thuishoort in de bekende categorie 'eens maar nooit meer'. Op de achtergrond van het Hollandse binnenhuiskamer-drama speelt natuurlijk de controverse tussen twee voormalige vrinden over wie nu het primaat heeft in de buitenlandse politiek. Gaandeweg zijn premierschap heeft Lubbers de smaak te pakken gekregen. En al etende krijgt men honger. Van den Broek ziet met lede ogen toe hoe Lubbers steeds meer 'meedenkt' op zijn terrein. Dat valt niet goed bij een minister die toch al snel in de wiek geschoten is. Naarmate Van den Broek meer mislukkingen moet verwerken, groeit de gevoeligheid voor 'inmenging' van Lubbers op zijn terrein. Het gedrag van Van den Broek wordt met de dag krampachtiger. Of de grote baas en zijn partij dat nog lang zullen accepteren?

Een politicus komt in het nauw door 'onthullingen' in dubieuze kranten die hem, een getrouwd man, ervan beschuldigen jarenlang affaires te hebben gehad. De politicus, in dit geval Bill Clinton (een van de Democratische kandidaten voor het presidentschap in de VS) moet zich vervolgens 'nationwide' op tv verantwoorden. Hij verdedigt zich uitstekend. Niet door in de tegenaanval te gaan (wat geleid zou hebben tot een "zij zei dat hij zei"-spektakel à la Thomas-Hill) maar door toe te geven dat zijn huwelijk problemen heeft gekend, dat het nu gerepareerd is en dat hij elke vraag die begint met "heeft u ooit" daarom niet zal beantwoorden. Het is een iele lijn die getrokken kan en moet worden tussen tussen het vraagtekens zetten bij iemands geschiktheid voor een functie en onbehoorlijke nieuwsgierigheid en sensatiezucht. Wat nu met Clinton gebeurt, hoort thuis in die laatste categorie. Of zoals een commentator van een Amerikaanse krant schreef: "Er mogen kiezers zijn die echt geloven dat een president een vlekkeloos sexueel verleden moet hebben, persoonlijk geloof ik dat alleen verkrachters en maagden automatisch gediskwalificeerd mogen worden voor het presidentschap". Het is een variant op de oude wijsheid "vertrouw nooit een man die niet drinkt". Met andere woorden: je mag van een politicus hopen en verwachten dat hij behalve politicus ook een mens is. We hebben in Nederland de neiging om affaires zoals die rond Clinton met een minzame glimlach te volgen en af te doen als "typisch Amerikaans". Dit is een misvatting. Met de nog immer toenemende macht van de visuele media, en dus ook van de niet door al teveel scrupules gehinderde elementen daarbinnen, is het slechts een kwestie van tijd voordat ook in ons land politici niet meer op competentie maar op hun imago zullen worden beoordeeld. De gnuivende manier waarop bijvoorbeeld herhaaldelijk is gewezen op de populariteit van Hans van Mierlo bij het vrouwelijk deel van de kiezers heeft op het eerste gezicht misschien niets te maken met de affaire Clinton, maar het geeft wel aan welke kant het opgaat als drama het wint van inhoud.

Tientallen jaren leefden mensen in Oost en West met één grote angst: die voor een nucleaire holocaust. Een ijzingwekkende bewapeningswedloop hield de twee machtsblokken in een wurgende greep. Keerpunt was een topontmoeting tussen Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov in 1986 op IJsland, toen de Amerikaanse president bijna akkoord ging met zéér vergaande ontwapeningsvoorstellen van zijn Sovjet-collega. In de 'geest van Reykjavik' kwam de ontwapening op gang. Met de voorstellen van VS-president Bush en diens Russische collega Jeltsin, deze week, lijkt het of alle energie die vroeger in bewapening werd gestoken, nu in een ontwapeningsrace uitmondt.

"Bij de gratie Gods hebben wij de Koude Oorlog gewonnen", riep George Bush woensdagochtend tijdens zijn 'State of the Union'. Geen woord over Michail Gorbatsjov, de man die het eind van de Koude Oorlog inleidde. Een politicus is nu eenmaal nooit bescheiden met verkiezingen in het vooruitzicht. Hoe dan ook, de kille tijden van de Koude Oorlog zijn nu definitief voorbij. Bush stelde het Amerikaanse Congres voor vijftig miljard dollar minder voor defensie uit te trekken. Tot de maatregelen die de president bekendmaakte, behoren het schrappen van vijftig MX ('Peacekeeper')-raketten (met elk tien kernkoppen), het verminderen van het aantal kernkoppen van een deel van de 500 Minuteman III-raketten, stopzetting van de mobiele Midgetman-raket en het staken van de W88-kernkop-programma voor intercontinentale raketten aan boord van onderzeeboten. Bovendien wil Bush verdere produktie van B2-bommenwerpers en nucleaire aanvalsonderzeeërs schrappen.

Tien procent Jeltsin kondigde - meteen na Bush' speech - aan dat Rusland zijn defensie-uitgaven met tien procent vermindert en de produktie van zware bommenwerpers en raketten voor vliegtuigen, schepen en duikboten, alsmede die van oorlogskoppen voor op het land gestationeerde tactische raketten, stopzet. De Russische president beoogt bovendien een lagere limiet voor alle strategische oorlogskoppen dan is vastgesteld in het START-verdrag. Jeltsin vindt het voldoende dat de VS en de GOS-staten ieder 2.000 tot 2.500 strategische kernkoppen behouden, in plaats van de 6.000 koppen waarin het START-verdrag nu voorziet.

Menslievendheid De duizelingwekkende bezuinigingen van beide presidenten zijn niet louter ingegeven door menslievendheid. De binnenlandse - lees: economische - situatie speelt in zowel VS als Rusland een grote rol. Bush heeft de vijftig miljard dollar besparing op de Pentagon-begroting hard nodig om de economische stimuleringsmaatregelen, die hij tijdens de 'State of the Union' voorstelde, te betalen. Jeltsin zit nog veel krapper bij kas. Iedere roebel die Rusland niet in het militaire apparaat hoeft te steken, kan de president gebruiken om de doodzieke economie van zijn land te stimuleren. Overigens kijken beide leiders wel uit dat ze niet te ver doorschieten in hun bezuinigingsdrift. Bush maakte dinsdag duidelijk dat de vermindering van het defensiebudget met dertig procent sinds zijn aantreden, de limit is. Jeltsin hanteert het snoeimes vooral bij de nucleaire ontwapening. Zowel de Russische als de Amerikaanse leider weten dat ze problemen krijgen als ze het militair-industrieel complex te ver uitkleden, zowel op economische vlak, als politiek. Met name Jeltsin moet wat dat betreft op eieren lopen. Het zit er dik in dat zijn aanbod om samen met de Amerikanen een ruimteschild tegen kernwapens te ontwikkelen een lokkertje is voor het morrende militair-industriële volk in eigen land.

Verspreiding Toch zou zo'n gezamenlijk Strategic Defense Initiative (SDI) Amerikanen en Russen eens heel goed van pas kunnen komen. De verspreiding van kernwapens neemt zeer gevaarlijke proporties aan. Al lang zijn de VS, Rusland, Groot-Brittannië, Frankrijk en China niet meer de exclusieve kernwapenbezitters. Israël heeft nukes, Pakistan en India hebben ze zo goed als zeker, Zuid-Afrika heeft ze waarschijnlijk via Israël gekregen, Iran, Algerije en Noord-Korea en misschien zelfs Libië willen ze, Irak had ze bijna. Elk land dat zijn leger wil versterken met kernwapentuig heeft straks een ruime keuze uit kennis en technologie. Zowel Russische als Amerikaanse kernfysici zullen, als ze straks werkloos worden of bij wijze van omscholing pakweg de tseetseevlieg moeten bestuderen, eerder kiezen voor de verlokkingen van dictators met dikke bankrekeningen.

Wereldorde Hoe meer landen, met name met leiders van het slag "Mad dog of the Middle East" (Reagan ooit over Gadaffi), de beschikking krijgen over een nucleair arsenaal, hoe minder er terecht zal komen van George Bush' Nieuwe Wereldorde. Kernpunt van die orde is immers dan de internationale gemeenschap in actie komt tegen regimes die zich niet aan de spelregels houden. Zoals in het geval van Saddam Husayns aanval op Kuwayt. Zou Bush tot ingrijpen hebben besloten, als de onberekenbare, gewetenloze tiran in Baghdad de beschikking had gehad over kernwapens? En Saddam is niet het enige gevaar. Zolang niet alle kernwapens in het Gemenebest van Onafhankelijke Staten daadwerkelijk zijn verdwenen, bestaat ook daar het gevaar dat op een zekere dag een type met de wankele psyche van een Gamsachoerdia in een kerwapen-staat aan de macht komt.

Oplossing Een oplossing zou zijn dat de wereldgemeenschap veel strakkere afspraken maakt over non-proliferatie - het niet verder verspreiden van kernwapens. Inclusief stringente exportcontroles, een grote rol (en dito budget) voor het Internationaal Atoom- en Energiegenootschap. Te vrezen valt echter dat van die afspraken niet veel terecht zal komen. Machtspolitiek wint het altijd van principes, met name op het schimmige vlak van de wapenhandel. Al gaan de VS en de GOS-staten in de nabije toekomst duizenden en duizenden raketten opruimen, de wereld wordt er vooralsnog niet veiliger op.

Helaas maar waar. Minister Bert de Vries haalt zijn schouders op, zucht, schuift in zijn stoel. "Het doet mij bepaald geen vreugd." Hij blikt voor zich uit, zegt dan dat hij gewoon het geld niet heeft om compensatie te geven voor mensen die er door het plan-Simons op achteruitgaan. Zoals tot voor kort met 'eenmalige uitkeringen' die meermalen zijn verstrekt. Dus ook de minima hoeven nergens op te rekenen? De Vries: "Waar moet ik dat geld vandaan halen? Dat moet ik weghalen bij de hogere inkomens. Maar de effecten treden over de hele linie op: de hogere inkomens gaan er juist nog forser op achteruit. Honderden guldens, maandelijks."

Het is duidelijk: de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft zo zijn eigen ideeën over de inkomenseffecten van de stelselwijziging in de gezondheidszorg. Hij doet luchthartig over de cijfers die hierover onlangs uitlekten. Volgens deze cijfers, afkomstig van Simons' WVC, zijn het vooral de laagste inkomens die voordeel hebben bij de stelselwijziging. Die gaan er honderden guldens per jaar op vooruit.

Inleveren De Vries ('de exacte cijfers worden binnenkort bekend') houdt het er vooralsnog echter op dat ook deze mensen dit jaar koopkracht inleveren. Onder andere doordat het verwachte voordeel van de stelselwijziging voor deze groep niet of nauwelijks optreedt. "De mensen rond het minimum, die zullen er zeker wel wat op achteruit gaan." Hoeveel precies? Hij weet het niet. Nog niet. Maar een ding weet hij wel: het zijn vooral de ziektekostenverzekeraars die ervoor zorgden dat niets van het kabinetsvoornemen terecht lijkt te komen de koopkracht van iedereen op peil te houden. Zij weigeren tot nog toe de ziektekostenpremies te verlagen. "De kritiek van VVD-fractieleider Bolkestein dat het kabinet de koopkracht dit jaar niet kan handhaven, klopt dan ook", verwacht De Vries. Toch gaat het de minister te ver de zorgverzekeraars zonder meer aan de schandpaal te nagelen. "Ik ken de uitslag van het onderzoek naar de hoogte van de ziektekostenpremies nog niet. Laten we dat eerst maar eens afwachten."

Meevallertje De Vries lacht. Hij heeft duidelijk plezier in dit diplomatiek geformuleerde antwoord. Maar soms kan hij zijn woede slechts met grote moeite onderdrukken. Bijvoorbeeld over de opstelling van de vakcentrale MHP, voor middelbaar en hoger personeel. Die wil bij de komende cao-onderhandelingen 'Simons' koste wat kost compenseren. Of over vakbonden die hun looneisen baseren op onvolledige informatie. Het verleden heeft uitgewezen, mort De Vries, dat de bonden te vaak gemakshalve uitgaan van cijfers over de kosten van levensonderhoud van een bepaalde maand.

Duurder Vorig jaar juli bijvoorbeeld: juist de maand waarin het kabinet voor het eerst het mes zette in de subsidies. Dus ook de maand waarin wonen en vervoer fors duurder werden. De Vries: "Zo'n cijfer geeft toch een vertekend beeld. De èchte cao-onderhandelaar weet dat er een seizoenspatroon zit in de prijsontwikkeling. Je kan daar pas iets zinvols over zeggen als je de ontwikkeling over het hele jaar op een rijtje hebt." Bovendien, zo benadrukt de minister, tegenover deze lastenverzwaringen stonden verschillende meevallertjes. Meevallertjes waarvoor hijzelf tekende, merkt hij bescheiden tussen neus en lippen op. De kinderbijslag bijvoorbeeld, die is dit jaar gestegen. Evenals het arbeidskostenforfait, het bedrag dat werkenden van hun belastbaar inkomen mogen aftrekken.

Maatregelen En De Vries voorspelt tevens, dat kostenverhogende maatregelen voorlopig zullen uitblijven. "Met de tussenbalans hebben we het voor deze regeringsperiode wel weer gehad. Ik denk niet, dat we nogmaals hoeven te snijden in de subsidies. Natuurlijk, de afspraken die hierover in het verleden al gemaakt zijn, over de huurverhoging bijvoorbeeld, gaan gewoon door. Maar echt nieuwe maatregelen zijn niet meer nodig."

Hoofd Maar alles bij elkaar zit de kans erin dat Bolkesteins' voorspelling over een op komst zijnde loongolf uitkomt, geeft De Vries toe. "Ik hoop dat de werkgevers en werknemers de komende maanden hun hoofd erbij houden. Dat ze niet zullen zeggen: we nemen de inflatie en daar komt nog een loonstijging van zoveel procent bovenop. Zo'n redenering kan niet meer." Als dàt toch gebeurt, worden de problemen alleen maar groter, waarschuwt de minister. Juist nu de werkloosheid voor het eerst sinds jaren weer stijgt en het kabinet er slechts mondjesmaat in slaagt mensen aan werk te helpen. Het paradepaardje van de banenpool bijvoorbeeld, komt niet echt op gang. Te weinig mensen komen op deze manier aan de slag, erkende staatssecretaris Ter Veld onlangs nog. En de echte beroepswerklozen blijken niet en masse warm te lopen voor dit arbeidsmarktproject. Dat was toch waar Den Haag op hoopte. De Vries houdt het er vooralsnog op, dat vooral 'aanloopproblemen' de banenpools parten spelen. "We moeten die projecten eerst maar eens goed evalueren. Misschien moet er iets gebeuren aan de relatie tussen de gemeente en het arbeidsbureau, de twee instanties die nu over de banenpools gaan. Of misschien moeten we iets doen aan de verschillende regelingen die er voor banenpools bestaan."

Toekomst Onlangs kwam de minister van Sociale Zaken uitgebreid in het nieuws toen hij zijn kaarten op tafel legde over de toekomst van de sociale zekerheid. "Werknemersverzekeringen (Ziektewet, WAO, WW), die moeten geprivatiseerd worden", zo verklaarde hij op Schiphol, net terug van een internationale conferentie over de arbeidsmarkt. De vakbeweging op haar achterste benen, PvdA-kopstukken lieten per kerende post weten dat ze daarvoor niet in waren. De PvdA had daags tevoren juist het rapport-Wolfson het licht laten zien. De sociale zakerheid in haar huidige vorm is volgens die studie betaalbaar, zolang er jaarlijks minstens 70.000 mensen aan de slag komen.

Gedachte De Vries' voorstel gaat uit van een geheel andere gedachte. Hij wil werkgevers en werknemers samen verantwoordelijk maken voor de sociale zekerheid. Per bedrijfstak moeten ze de premiehoogte en uitkeringen bepalen. Bedrijfstakken die bijvoorbeeld het ziekteverzuim onvoldoende aanpakken, krijgen zo een 'koekje van eigen deeg': de ziektewetpremie in die bedrijfstak stijgt erdoor. De verzekering kan dan worden ondergebracht bij particuliere verzekeraars, zo suggereerde de minister verder nog. PvdA-fractieleider Wöltgens en De Vries' eigen staatssecretaris Ter Veld - ook PvdA - merkten hier onder andere over op dat hiermee de 'solidariteitsgedachte' van het sociaal stelsel 'doorgeknipt' wordt. De critici vrezen onder andere dat de verzekeringsmaatschappijen risico's zullen mijden en alleen die werknemers verzekeren die geen gevaarlijk beroep uitoefenen.

Polis De Vries deelt de kritiek niet. Je kan als overheid verzekeringsmaatschappijen verplichten mensen op te nemen, bijvoorbeeld zoals in de volksgezondheid gebeurt met een standaardpakketpolis, zegt hij. "Bovendien kan ook in zo'n geprivatiseerd stelsel de overheid niet lui achterover zitten: zij moet duidelijke voorwaarden en richtlijnen formuleren, over de minimumhoogte van een sociale voorziening bijvoorbeeld." Maar het belangrijkste voordeel van De Vries' voorstel is volgens hem dat hiermee de verantwoordelijkheid komt te liggen waar zij hoort te liggen. "Het huidige systeem voor de sociale zekerheid is tweeslachtig", meent De Vries. "Ik vind het frustrerend dat wij als overheid kunnen zeggen dat iemand bij ziekte niet meer dan 70 procent van zijn laatstverdiend loon moet krijgen, terwijl werknemers en werkgevers in de cao-afspreken een ziektewetaanvulling tot 100 procent regelen."

Verzuim Volgens De Vries leidt dat tot hoge ziektewetpremies en niet tot verlaging van het ziekteverzuim. De Vries, geïrriteerd: "En dan staan de werkgevers bij mij op de stoep van 'Minister, het ziekteverzuim is te hoog. Doe daar iets aan.'" De Vries' grote zorg is dat door zo'n houding van sociale partners de collectieve lasten stijgen. Juist die collectieve lastendruk - het geheel van belastingen en premies - moet volgens de afspraak van CDA en PvdA in het regeerakkoord naar beneden. "Ik vind dat er een situatie moet komen waarin ik kan zeggen: voor die premiestijging zijn jullie sociale partners verantwoordelijk. Daarvoor ga ìk niet bezuinigen." De Vries uit een stevige frustratie die hij heeft opgelopen als minister van Sociale Zaken en werkgelegenheid. Hij wil van de daken schreeuwen dat de werkgevers bij hun constante roep om lagere collectieve lasten vaak boter op het hoofd hebben.

Rails Hoe schat De Vries de kans van slagen voor zijn plan? Hij waagt zich echter niet aan voorspellingen; hij is als minister een stuk voorzichtiger dan hij als CDA-fractieleider was. Zijn ideeën zijn vooral van belang voor de 'lange termijn', benadrukt hij. Stiekem houdt hij rekening met de coalitiepartner die allergisch is voor verdere ingrepen in het sociale stelsel. "Op dit moment heeft het kabinet zoveel plannen op de rails staan", zegt hij premier Lubbers na, die hem eerder verweet te snel van stapel te lopen. "Na de Ziektewet, de WAO, de AAW, kan er voorlopig niets meer bij." De Vries heeft op zijn ministerie dus geen groepje ambtenaren vrijgemaakt, om zijn plannen uit te werken? Beslist: "Mijn ambtenaren hebben het veel te druk met wat nu al in gang is gezet. Daar kan niets meer bij." "Er is nu een discussie over de toekomst van de sociale zekerheid op gang gekomen. Iedereen denkt erover na. Het rapport van de commissie Wolfson levert er een bijdrage aan. De FNV komt met een plan. Vroeg of laat vertaalt zich dat in verkiezingsprogramma's. Ik heb aan die discussie ook een bijdrage willen leveren. Niet omdat ik denk dat het dé oplossing is. Maar wel omdat ik het de moeite waard vind die privatisering eens nader te bekijken. Gewoon een politiek signaal."

* De Vries: "Waar moet ik het geld vandaan halen".

De organisatie van het ambulancevervoer in Midden-Limburg zal op korte termijn veranderen. Volgens het dagelijks bestuur van het gewest Midden-Limburg bestaat de mogelijkheid dat het totale ambulancevervoer in het gewest in handen van een vervoerder komt. hulpverlening per ambulance zijn inmiddels weggewerkt. De paraatheid is toegenomen en de overschrijdingen in tijd zijn belangrijk afgenomen dank zij de inspanningen van de vervoerders in Roermond en Weert. Het gewestbestuur heeft nu geconstateerd dat de invulling van deze paraatheid voor grote problemen zorgt bij de vervoerder in Weert. Daarom wil het gewest in overleg met de provincie, de ziektekostenverzekeraars en de vervoerders bezien of het mogelijk is om op korte termijn te komen tot één organisatorische vorm van ambulancehulpverlening. Het is volgens het gewest mogelijk de Roermondse vervoerder hiermee te belasten. Nadere gesprekken hierover zullen in de loop van deze week plaatsvinden.

"Mijnheer, het is black tie vanavond", klonk het licht bestraffend. Thuis voor de spiegel had ik heel tevreden naar mijn groene stropdas gekeken, maar ik moest toegeven dat alle heren vrijdagavond in stemmig zwart waren, de adamsappel gecamoufleerd door een strik. de tribune gaat zitten, mocht ik "voor deze keer" binnen. Kunstenaar Wijnand Thönissen liep ook zonder. Wellicht zonder smoes. Het 5 X 11 gala van d'n Uul. Daar was al veel over gesproken. Wat heeft dat met carnaval te maken? Waarom die avond honderd piek moet kosten om na elven gewoon je consumpties te moeten betalen? De jubileumstichting 5 X 11 pareerde met het argument dat ze een feestprogramma met voor elk wat wils in elkaar had willen steken. Daar valt geen speld tussen te krijgen, niet iedereen hoeft immers van dansmarietjes en verkleedpartijen houden. Babyfoon Wél verkleed was de adjunct-hoofdredakteur van deze krant, althans dat vond hij zelf. Vrijdagmiddag had hij zijn gloednieuwe smoking ter redaktie nog als "det kloonspak" betiteld. Als fervent roker van sigaren miste hij een asbak op tafel. Dat had volgens een serveerster alles te maken met de zwangerschap van Berdien Stenberg, die haar aanstaande boreling een lading nicotine wilde besparen. Een tafeltje verder werd gesuggereerd dat de draadloze versterker op Berdiens rug waarschijnlijk wel de babyfoon, of anders wel een rookmelder zou zijn. Mevrouw Stenberg kan heel mooi op haar dwarsfluit spelen, en dat weet ze zelf ook. Ze vertelde over haar reizen naar Japan, waar voor de fluitiste blijkbaar een bron van inspiratie ligt. Haar optreden duurde te lang, en ik zat te bedenken welke andere artiest je voor die bijna 17 mille naar Roermond had kunnen halen. Zíj kan er in elk geval wel weer een maandje van naar Japan, of er alvast een container Pampers van aanschaffen. Schminken Iedere Remunjse die het gemaakt heeft, en verder iedereen die daar graag bij wil horen, moest uiteraard naar het gala. Zien en gezien worden. Onze stadsredakteur Hans Straus niet. Hoewel hij al wekenlang alleen maar over het Uule-jubileum heeft gesproken, wilde hij niet. Niet vanwege die honderd piek, maar omdat "zo'n kakavond" niets met carnaval te maken heeft, vond hij. Verbazing derhalve, toen hij - zorvuldig geschminkt door Piet Minten - als Marco Bakker het podium opkwam. De echte Marco Bakker zat nog in de kleedkamer met een blonde dame te klessebessen, toen presentatrice Regine Clauwaert hem al twee keer had aangekondigd. Solo, én met het Koninklijk Roermonds Mannenkoor zong hij een reeks nummers, en er kwam voor de eerste keer enige sjoenkel in de zaal. Zelfs een verkouden Bakker zingt nog heel aardig, al sloeg hij volgens een paar mokkende Mannenkoorzangers "zomaar" enkele stukken uit een lied over. Koor en Bakker hadden vooraf een half uurtje in de RFC-kantine gerepeteerd. Voorbij "Hé, hé eindelijk", zuchtte een mevrouw aan een belendend tafeltje net iets te hard, toen dat eerste, meer officiëlere gedeelte erop zat. Tijd om de benen te strekken, en niet lang daarna was het file voor de filet, en voor de rest van het buffet. Om toch nog enige link naar het carnaval te leggen, kwam Neutjes Veer helemaal gratis optreden: een cadeautje aan de jubilerende vereniging. Was het applaus bij Stenberg en Bakker vrij koeltjes, de sjaele zeiver van Neutjes Veer viel prima in de smaak. De eerste keer die avond werd een Zugabe gevraagd. Leuk hoeft niet per se duur te zijn. Lef Het werd `losser', er werd gedanst en de tap ging open. Hier en daar zijn misschien nog wat zaken zijn gedaan, of contacten gelegd. Kortom: het werd wel gezelliger, maar de overgang naar een "echt vastelaovesfees", zoals het programma had aangekondigd, bleef uit. Logisch, want een gala heeft absoluut niets met carnaval te maken. En honderd gulden entree is aan de royale kant voor de modale vierder van het volksfeest carnaval. Van de andere kant is het begrijpelijk dat de jubileumstichting de sponsors ook even heeft willen kietelen met een avond in stijl. Kun je bij het waarom van dat gala vraagtekens zetten, de hele opzet van het Uule-jubileum getuigt van lef en organisatie. Er stónd een fraaie accommodatie van een ton, of je het nu tent of paviljoen noemt. En er ís een gevarieerd programma gepresenteerd. Met een oergezellige openingsavond waarop sfeer, alcohol en Beppie Kraft voor verbroedering zorgden. Met een Jan Huyskens die de Gulden Humor kreeg, met verenigingen die de Uule-receptie verlieten omdat het gewoon te lang duurde voordat ze een handje kunnen geven. En met het afsluitende Heringbietekonzaer gistermiddag. Zolang alle boosaardige voorspellingen dat "die d'r duchtig de bóks aan sjeure" niet uitkomen, heeft d'n Uul niet te hoog willen vliegen, en kan de sjtadsvasteloavesvereniging tevreden terugkijken op het jubileum. De mooiste uitspraak van de gala-avond hoorde ik op het toilet, de plek waar mensen vaak het openhartigst zijn. Het jubileum evaluerend, vertrouwde een ietwat benevelde heer mij met een mannen-onder-elkaar-blik toe: "Volgens mij waren er bij 4 X 11 méér decolletés."

Engeland. De gevangenissen puilen uit. Drugs` aids en toenemend geweld van publiek en politie. In de gevangenis zit al drie jaar een aidspatiënt, eenzaam opgesloten omdat hij onhandelbaar is. Tijdens een vreedzame demonstratie tegen dierproeven wordt door de politie geschoten. Een parlementslid begint een hopeloos lijkende poging om de wet weer in het gareel te krijgen.

Dit is de achtergrond van For the greater good` een driedelige Engelse serie die vandaag bij de VPRO begint. Het is typisch zo'n serie waarbij je gekluisterd blijft aan je stoel` waar je naar uitkijkt omdat zij ergens over gaat. Prachtig geacteerd en gefilmd: de BBC weer in topvorm. Waarom` denk je na afloop` kan Nederlands televisiedrama zelden tippen aan de kwaliteit die regelmatig vanuit Engeland op ons afkomt? Het verhaal gaat over eer en praktisch zijn` tussen haalbaarheid en principes` over orde versus rechtvaardigheid. Hoofdpersoon is het parlementslid Balliol - arts van huis uit - en gedoemd een onbeduidend politicus te blijven die zich heeft te houden aan de dictaten van zijn baas.

Gekweld Martin Shaw geeft deze gekwelde figuur op een overtuigende manier gestalte. De politicus heeft een wankel huwelijk` hij wordt opgejaagd door een vriendin die secretaresse van de minister van Buitenlandse Zaken is en die er achter komt dat er smerige dingen gebeuren in de gevangenis. Zo wordt een man tegen alle wetten in drie jaar eenzaam opgesloten, wordt hij mishandeld en tegen zijn zin in met medicijnen volgespoten. De politicus heeft aanvankelijk weinig zin in deze klus` hem opgedrongen door een vriendin` een hoge ambtenares (Fiona Shaw) die loyaal wil blijven aan haar baas` maar niet ten koste van haar integriteit. Maar als de politicus` op zoek naar informatie` in een homobar wordt gesignaleerd` vallen de media over hem heen en moet hij doorgaan.

Spuitend tuig De politicus wordt van alle kanten tegengewerkt` ook door zijn eigen partij. Er zijn belangrijker zaken dan die overvolle gevangenissen voor spuitend tuig` zeggen zijn collega's. En de politie treedt almaar eigenmachtiger op en gaat een staat binnen een staat worden. De derde hoofdpersoon is de minister van Binnenlandse Zaken (Roy Dotrice) die humaan naar een oplossing zoekt` maar die door zijn eigen ambtenaren wordt tegengewerkt` allemaal uit naam van Law and Order. Omdat dat uiteindelijk beter is voor het land. Uitwerpselen Je stapt meteen de sfeer binnen, als de aids-gevangene zijn emmer met uitwerpselen in het gezicht van een bewaker smijt en dan wordt afgerammeld. Je wordt betrokken in het lugubere politieke getouwtrek, je emoties worden aangeboord` je wordt voor een keuze gesteld. Dat is televisiedrama op zijn best.

Nederland 2, 22.30 uur

Voor het eerst in de geschiedenis van het publieke tv-bestel wordt er dit weekeinde reclame op zondag uitgezonden. De belangstelling van adverteerders voor die extra zendtijd is groter dan aanvankelijk was verwacht. Volgens de Stichting Ether Reclame (STER) is dat voor een deel te danken aan de programma's die Nederland 1 en 2 op deze dag uitzenden. Ster-directeur P. Kenninck toont zich tevreden over de verkochte zendtijd, maar ziet de zondag niet als een "gat in de markt" voor deadverteerder. "Er werd onder meer in de pers gesuggereerd dat dezondag ons enkele tientallen miljoenen guldens zou gaan opleveren, maar de feiten liggen anders. Een adverteerder gaat voor deze extradag niet zijn budget uitbreiden. Er is eerder een verschuiving van minder interessante blokken door de week, naar de aantrekkelijkeblokken op zondag." Zes blokken Morgenavond zijn op elk van de drie netten zes blokkenreclame te zien. Bij de VPRO is dit één blok van twee minuten voor 'Paul Haenen 5 over 6', één blok vóór en één blok na 'Onrust', beide van twee minuten. Dan is er één blok van vijf minuten direct na 'Keek op de Week' en later op de avond nog twee blokken van elk drie minuten, voor de dramaproduktie 'For the Greater Good' en voor 'Diogenes'. De andere netten kennen een soortgelijk reclame-aanbod. Behalve het blok na 'Keek op de Week' zijn er nog twee blokken van vijf minuten, verdeeld over Nederland 1 en 3. Op de eerste zender is dat vóór het populaire KRO-programma 'Ook dat Nog' en op het derde net is dat het blok voor 'Studio Sport'. De overige belangstelling omschrijft Kenninck als "niet anders dan die voor een doordeweekse dag". Succes Vooral over het blok tussen het 8-uur Journaal en 'Keek op de Week' is flink onderhandeld. De VPRO heeft in verband met de formule van 'Keek op de Week' uiteindelijk met succes bedongen dat dit programma onmiddellijk blijft aansluiten op het Journaal. Het VPRO-publiek bestaat voor een groot deel uit mensen uit de hogere inkomensgroepen. Volgens Kenninck is dat profiel ook terug te vinden in de commercials die na 'Keek op de Week' wordenuitgezonden. "Dat blok is ingedeeld in de zogeheten AB1-groep: de hoger opgeleiden. Je kunt het vergelijken met de advertenties rond de combinatie 22.00-uur Journaal, Sport Journaal en NOS-Laat. Dat zijn vooral spotjes van banken, credit card-maatschappijen en de wat duurdere automerken." Extra zendtijd De Ster weet overigens pas twee dagen voor de uitzending hoe lang elk reclameblok precies zal duren. De kans is vrij groot dat een blok van bijvoorbeeld vijf minuten net niet is 'uitverkocht', waardoor voor de omroepen extra zendtijd vrijkomt. Mocht dat zondag het geval zijn, dan voorziet de VPRO geen problemen. Mocht er zendtijd over zijn, dan is het vrij gemakkelijk om de live-programma's 'Paul Haenen 5 over 6' en 'Keek op de Week' iets te laten uitlopen, aldus een VPRO-woordvoerster. "Daarmee is het probleem opgelost."

Keuzevrijheid of dwingende regeling. Rechtvaardigheid of rechtszekerheid. Dat zijn de grootste keuzes van een wetgever, die een onafzienbaar geheel als het burgerlijk recht in Nederland opnieuw wil vastleggen.

Ons oude Burgerlijk Wetboek dateert van 1838, toen ook in Nederland de industriële revolutie langzaam toesloeg en beginnende ondernemers en kapitaalverschaffers nauwelijks behoefte hadden aan een hen voor de voeten lopende, bemoeizuchtige overheid.

Wet Een typerende bepaling is dan ook artikel 1374 (oud): "De overeenkomst strekt partijen tot wet". Een voorschrift dat zakenmensen een eigen territorium garandeert, waar de overheid zich buiten heeft te houden. Behalve natuurlijk, dat de overheid wel de machtsmiddelen mag leveren - rechters, deurwaarders, dwangsommen en gijzelplaatsen - om de overeenkomsten tot de laatste (kleine) letter te doen uitvoeren. In die tijd was een overheid als nachtwaker meer dan voldoende. Geen wonder, dat de 1838-versie van het burgerlijk wetboek ook de bepaling: "De meester wordt op zijn woord geloofd" bevatte in het hoofdstukje over het aannemen en ontslaan van dienstboden en ander huispersoneel.

Verbintenissen Hoe anders klinkt het nieuw burgerlijk wetboek van 1992. Het allereerste artikel van boek zes zegt: "Verbintenissen kunnen slechts ontstaan, indien dit uit de wet voortvloeit." Dat betekent zoveel als: jullie kunnen wel veel afspreken in contracten, maar ik als wetgever zal uitmaken of jullie daaraan ook gebonden zijn." Een wetgever, die niet alleen 's nachts, maar ook overdag klaarwakker is. Dat blijkt ook uit het afschaffen van de kleine lettertjes bij de consumentenkoop, uit het afschaffen van allerlei smoesjes en uitvluchten bij de zogenaamde risico-aansprakelijkheid en uit nog tal van andere details.

Duidelijker Wordt het er nu duidelijker op in juridisch Nederland, nu we een nieuw wetboek hebben, dat de nodige honderden artikelen meer bevat dan het oude? Dat is nog maar de vraag, zeker in een land waar de uitspraak van Cicero "summum jus, saepe summa iniuria" nog altijd een belangrijk stempel op de rechtspraktijk drukt: "Het hoogste recht is vaak het toppunt van onrecht". Dat slaat op situaties, waarin bepaalde zaken tot in de puntjes zijn geregeld met als resultaat een grove onrechtvaardigheid. Bijvoorbeeld, wanneer een tandarts zijn patiënt vlak voor de behandeling een verklaring laat ondertekenen, waarin staat dat hij voor fouten niet aansprakelijk is. En vervolgens gaat hij doodgemoedereerd een volkomen gezonde kies uitboren en vullen. Of trekken. Als de patiënt naderhand klaagt, dat hij niet alleen nog steeds pijn heeft, maar ook gezonde kiezen mist, kan de tandarts vrolijk op de verklaring wijzen, ondertekend en keurig gedateerd.

Rekenschap Die vlieger gaat natuurlijk niet op en daarvan heeft de wetgever zich ter dege rekenschap gegeven. Want: "Schuldeiser en schuldenaar zijn verplicht zich te gedragen jegens elkaar overeenkomstig de eisen van redelijkheid en billijkheid." En nog meer: geldende regels kunnen zelfs opzij gezet worden door de redelijkheid en de billijkheid. Dit zijn natuurlijk voorschriften die in de toekomst als toetssteen voor het hele wetboek zullen gaan fungeren. Want de ervaring van eeuwen is, dat het leven altijd sterker is dan de leer. Hoeveel artikels er ook geschreven zullen worden, en hoe ingewikkeld die ook geformuleerd worden, nooit zal de werkelijkheid erin gevangen kunnen worden. Altijd zullen er slimme advocaten zijn, die uit nieuwe bijzonderheden uitzonderingen construeren en die vervolgens aan de rechter voorleggen. Nog afgezien van de vraag of ze kunnen bewijzen wat ze beweren. "Woorden zijn nooit duidelijk", was het gevleugelde woord van prof. mr. Herman Schoordijk tijdens zijn talloze colleges burgerlijk recht aan de toenmalige Katholieke Hogeschool. Die uitspraak is in elk geval wel duidelijk.

Wekelijks werkt Helma Hermans uit Blerick in New York en omgeving tien, vijftien optredens af als stripteasedanseres. Ze geeft zich in een pikante solo-act bloot op vrijgezellenparties, in kantoren waar de baas jarig is, of in de showroom van een auto-dealer. Onlangs deed 'the hottest new striptease dancer from Europe' in Blerick misschien wel de moeilijkste ontkleedpartij van haar leven: op haar eigen bruiloft ten aanschouwe van ouders, familie, vrienden en kennissen.

Al voert ze nòg zo'n gewaagde show op, Helma Hermans (25) stelt klip en klaar haar grenzen: "Geen gebijt, gelik, of graaiende vingertjes. Ik doe een show, het is illusie. In Amerika is het ontzettend belangrijk je publiek onder controle te houden. Veel mannen weten niet hoe ver ze kunnen gaan: dus als iemand graait, geef ik hem een mep. Dat is voor het publiek lachen, gieren, brullen. Maar de mannen weten dan ook gelijk hoever ze mogen gaan". Het liefste doet ze optredens in Manhattan en de Bronx in New York. Hoe zwarter het publiek, hoe meer gentlemen de mannen zijn, heeft ze geconstateerd. Het moeilijkste vind ze shows voor de politie. "Die lui denken dat ze boven de wet staan. Soms schieten ze van gekkigheid in het plafond". Voor haar veiligheid wordt ze bij optredens - vaak vier of vijf per avond -altijd vergezeld door een gewapende lijfwacht. Au-pair Van secretaresse op kantoor van een Venlose enveloppenfabriek tot strip-teasedanseres in New York, het is een vreemd verhaal. Helma Hermans geeft het direct toe. Maar ze is niet het type dat van vastigheid houdt. Ze reist graag, reed in haar secretaresse-jaren in de weekends als taxi-chauffeur en heeft zich ooit voor een test bij de politie aangemeld. Begin vorig jaar kapte ze met haar vriendje ("want die hield niet van reizen"), nam een eigen flat en vond op zekere dag een brief in de bus van een au-pairbureau, waar ze zich ooit bij had ingeschreven. Er was werk in Amerika. De avontuurlijke Blerickse gaf haar baan op, stond haar meubeltjes af en vertrok naar het au-pairadres in New York. Een paar maanden werkte ze in deze branche. Ondertussen werd ze verliefd op een New-Yorkse beroepsgoochelaar, Paul Marquis ("hij kan grote dingen doen, tijgers laten verdwijnen en zo"). Hij runt een artiestenbureau, waarbij hij behalve zichzelf, ook bij voorbeeld strippers verhuurt, zowel mannen als vrouwen. Het au-pairwerk liep af, en om te voorkomen dat ze naar Nederland terug moest, gaven Helma en Paul in Las Vegas elkaar het ja-woord. Toen op een vrijdag twee strip-teasedanseressen tegelijk ontslag namen, zat Paul Marquis met de handen in het haar. Voor het weekend waren vijftien boekingen gepland en die dreigden in het water te vallen. "Toen riep ik, eigenlijk voor de grap: dat kan ik ook, ik val wel in hoor!", gnuift Helma. "You are crazy", zei haar man, maar hij had geen alternatief had, dus sprokkelde Helma wat uitkleedkleding bijeen, maakte een bandje met muziek en werd, figuurlijk, voor de leeuwen gegooid op een vrijgezellenparty. "Bloednerveus was ik, maar het werd een denderend succes. Paul vond het ongelooflijk, zoveel reacties had hij nog nooit gehad. Sindsdien treed ik tien à vijftien keer per week op". Bloot vuurvreten De Limburgse heeft haar act inmiddels professioneel vorm gegeven. Want, zo doceert ze, strippen is niet hetzelfde als simpelweg je kleren uittrekken en wat hitsige bewegingen maken. Haar show duurt een half uur en er zit een duidelijke opbouw in. Ze beeldt een "karakter" uit, zoals ze dat noemt: een hard-rockmeid, gehuld in leer, met kettingen en boeien. Ze kan tijdens haar blootshow vuurvreten en desgewenst ook zweven. De trucs heeft ze van Paul geleerd. "Al gaat het economisch nog zo slecht met het land, ik zit in een booming business", zegt Helma opgewekt. Voor een volledig blootoptreden betaalt de opdrachtgever 200 à 250 dollar; topless kost maximaal 175 dollar en de bikini-optie is te hebben voor 135 dollar. Althans bij Helma. Andere dames berekenen minder. "Hoe lelijker, hoe goedkoper", merkt ze droogjes op. "Je kunt zien of een stripper goedkoop is: dan heeft ze kleine borsten, een sinasappelhuid of is dik". Een extra bijverdienste is het zogenaamde 'tipping': iemand uit het publiek zwaait met een biljet, je neemt plaats op z'n schoot, aait hem over de bol ("ooit vloog me daarbij iemands toupetje er vanaf") en hup, kassa! Een vaardige danseres vangt gemiddeld 50 dollar fooi per show. Helma demonstreert hoe ze met haar welgevulde boezempartij de tip weet aan te nemen. Ze heeft haar borsten overigens operatief laten vergroten, "niet voor de zaak, hoor, maar gewoon voor mijzelf". Geen sterrendom Ondertussen hoopt ze vurig op een naaktreportage in het mannenblad Playboy, want zo kan ze haar tarief opschroeven. De eerste contacten zijn gelegd. "Het is pure business", stelt ze nuchter vast. "Sommige strippers menen dat ze God's gift en hebben last van sterallures. Stripperitis, noemen we dat. Maar in dit vak bestaat geen sterrendom. Als Nederlandse sta ik met beide benen op de grond en probeer ik gewoon er zoveel mogelijk geld uit te slepen". Haar ouders hebben wel wat moeten wegslikken toen ze hoorden van Helma's nieuwe loopbaan. Maar ze accepteren het nu. Moeder Elly: "In het begin heb ik 't er moeilijk mee gehad". Vader Wim: "Het is een beroep. En het is haar vrije keuze geweest". Om het taboe rond haar beladen job te doorbreken ("er wordt zoveel gekletst"), besloot Helma heel bewust op haar eigen bruiloft een - enigszins gekuiste - strip-act op te voeren. Overdag trouwden zij en haar Paul in Venlo keurig netjes voor de kerk en 's avonds, tijdens het feest in een Blerickse zaal, gaf de bruid zich letterlijk bloot. Het ging haar vlot af, maar toch - vertelt ze achteraf - vond ze het heel moeilijk. "Er zijn vier mensen weggegaan, maar de rest vond het fantastisch". Haar moeder: "Mam hoe vond je 't? vroeg ze me na de show. Ik zei: Schitterend!".

* Grote pret op het huwelijksfeest. Helma stapt op een stoel en toont haar gasten met professionele routine wat tot dan toe verborgen bleef onder haar bruidstoilet.

* Helma en haar bruidegom na de huwelijksinzegening in de kerk.

Een vrouw kan haar carrière helemaal uitstippelen, maar als het op kinderen krijgen aankomt, wordt planning moeilijker. Vrouwen boven de dertig, die een kind willen, raken niet zo snel zwanger als twintigers. Dertigers met een baan hebben weinig tijd, willen zo snel mogelijk zwanger worden en komen daardoor onder emotionele druk te staan. Boven de dertig begint het moedergevoel te knagen

Bij vrouwen boven de dertig jaar is de druk op de ketel hoger. Dit leidt tot spanningen en onrust, waardoor vrouwen minder snel in verwachting raken. Vrouwen onder de dertig, met een normale vruchtbaarheid, zijn binnen een jaar zwanger. Bij vrouwen van 35 jaar is deze kans al met de helft afgenomen. Dat ontdekte dr.E.te Velde, die onlangs promoveerde als bijzonder hoogleraar in de vruchtbaarheidsleer aan de Rijksuniversiteit Utrecht met het onderzoek: Zwanger worden in de 21ste eeuw: steeds later, steeds kunstmatiger. Te Velde concludeerde dat vrouwen al jaren kiezen voor een langere opleiding en een carrière in plaats van het moederschap op jonge leeftijd. Maar als ze de dertig gepasseerd zijn, begint het moedergevoel te knagen en kiezen ze uiteindelijk toch voor een kind. Dan is er haast geboden, omdat het na de leeftijdsgrens van veertig jaar gevaarlijk voor de gezondheid van moeder en kind wordt. Kinderopvang Het aantal vrouwen dat eerst voor een carrière kiest en kinderen krijgen uitstelt, zal volgens Te Velde de komende jaren blijven stijgen. Hij denkt dat het aantal reageerbuisbevruchtingen zal verdubbelen. Bij ongewijzigd politiek beleid komen de bestaande centra dan onder nog hogere druk te staan en zou hun aantal moeten worden uitgebreid. Vrouwen kiezen vaak voor een latere zwangerschap, omdat de combinatie kinderen en een baan te zwaar is. Daarbij is kinderopvang bij bedrijven nog steeds niet goed geregeld, aldus Te Velde. Volgens hem zal de regering meer moeten doen aan een goede ouderschapsregeling, dan alleen aan kinderopvang. Nu moet de vrouw nog vaak kiezen tussen een baan of een kind. Voorzitster M.Kulkens-Bos van de Nederlandse Vereniging voor Vrouwenbelangen vindt het triest dat de vrouw steeds die keuze moet maken. "In Nederland zou hetzelfde systeem als in Zweden moeten komen", zegt ze. "Daar krijgt de werkende vrouw vijf jaar de tijd om twee kinderen te krijgen". Vrouwenartsen kijken er weer anders tegenaan. In die haastige drang van vrouwelijke dertig-plussers schuilen ook gevaren, meent gynaecoloog L.Berger van ziekenhuis De Baronie in Breda. "Als vrouwen hier binnen komen met de boodschap: ik wil een kind nemen, dan zitten ze vaak zichzelf in de weg. Ik vind het tamelijk arrogant. De natuur kan niet 'genomen' worden". Vrouwen boven de dertig hebben niet meer de rust van een twintiger, de biologische klok tikt door. Deze vrouwen willen zo graag zó snel een baby dat ze onder spanning komen te staan en daardoor moeilijker zwanger worden. Rust nodig "Toch is rust een heel belangrijke factor", vindt Berger. "Sommige vrouwen staan onder zo'n spanning dat de eisprong uitblijft. Ik heb het zelfs meegemaakt dat iemand in staat was om haar eileiders dicht te houden, waardoor ze in eerste instantie onvruchtbaar leek". Deze patiënte kwam uit Tsjechoslowakije. Ze was in 1968 naar Nederland gevlucht, had hier een carrière opgebouwd en wilde op haar 36e nog een gezin stichten. De arts had na een eerste onderzoek geconstateerd dat één eileider dicht zat, wat nog geen onvruchtbaarheid in hield. Bij een tweede onderzoek, onder narcose, bleek dat de vrouw wel onvruchtbaar was, omdat beide eileiders dicht zaten. Op dat moment besloot Berger dat er meer aandacht aan haar moest worden besteed. "Ik ging met haar praten en vroeg haar nogmaals een foto-onderzoek te laten doen. Terwijl ik haar aan de praat hield onderzocht ik haar. Omdat ze niet door had dat ik al was begonnen, was ze zó ontspannen dat geen van haar eileiders verstopt zaten. Drie maanden later was ze zwanger". Zo zijn er nog meer voorbeelden van psycho-somatische oorzaken van onvruchtbaarheid. "Zwanger worden is geen ziekte", zegt Berger. "Je moet er gewoon de tijd voor nemen en vertrouwen in hebben. Sommige behandelingen zijn dan overbodig". Meerlingen Volgens prof. E.te Velde zal de vraag naar kunstmatige bevruchting en vruchtbaarheidsonderzoeken stijgen omdat steeds meer vrouwen op latere leeftijd zwanger willen worden. Dertigers zullen eerder een beroep doen op in vitro fertilisatie, de zogenoemde reageerbuisbevruchting en hyper-stimulatie. Bij dit laatste krijgt de vrouw hormonen uit de urine van vrouwen in de overgang ingespoten, waardoor de eisprong wordt gestimuleerd. Alleen is bij hyper-stimulatie de kans op meerlingen (twee-, drie-, vier- of vijflingen) groter. En die worden vaak te vroeg geboren, waardoor zij een intensive care behandeling nodig hebben. Sommigen zijn lichamelijk of geestelijk gehandicapt. Berger vindt het jammer dat er bij bevruchting vaak naar een medische oplossing wordt gezocht. "De mens is onderhand het verlengstuk van de techniek geworden".

Het populaire reisprogramma van de NCRV, Weg van de Snelweg, gaat zijn vleugels verder uitslaan. "Europa wordt als het ware groter en dat gaat ook op voor het bereik van ons programma", zegt Carien van Beek.

Zij is verantwoordelijk voor redactie, produktie en regie van Weg van de Snelweg. Met haar ideeën wil ze het programma nieuw leven inblazen. "Het zou een stuk dynamischer in beeld kunnen worden gebracht." Maar hoe het flitsender kan weet Carien nog niet precies.Weg van de Snelweg, waarvan vanavond de negende serie start, brengt keurig en fraai allerlei nog onbekende streken in beeld: monumentale gebouwen, onontdekte pittoreske plekjes, royale vergezichten. Wel heeft ze ideeën over reisdoelen. Met haar achtergrond is dat ook niet vreemd. Ze schreef de afgelopen tien jaar reisreportages voor tijdschriften in binnen- en buitenland. "We denken niet alleen aan oostelijk Europa, maar willen ook routes uitzetten in een iets meer noordelijk, zuidelijk of westelijk gebied. Ook willen we de mensen stimuleren om de auto eens te laten staan en lopend, fietsend of varend een gebied te ontdekken."

Bedevaart

Zover is het nog niet. Eerst doet de negende reeks achtereenvolgens La Rioja (Noord-Spanje), de westelijke Loirestreek (Frankrijk), Midden-België, de Ardèche (Frankrijk), de noordelijke Bodensee (Duitsland) en Zuidoost-Wales aan. De laatste is de vijftigste uitzending van Weg van de Snelweg. Dat het programma in een behoefte voorziet, blijkt uit de verkoop van de routeboekjes. "De routes zijn steeds meer vakantiebestemmingen op zich geworden. Mensen krijgen ook een ruimere interesse voor streken die achter de bekende vakantieplaatsen liggen", weet Carien van Beek. Pelgrims Bekende vakantieplaatsen heeft La Rioja eigenlijk niet. De in het Ebrodal gelegen provincie geniet vooral vanwege de wijnen bekendheid. Daarnaast is La Rioja van oudsher een doorgangsgebied. Romeinse en Moorse legers lieten er hun sporen na net als handelskaravanen en pelgrims. In de middeleeuwen legden jaarlijks duizenden de bedevaart naar Santiago de Compostella af, dwars door La Rioja. Voor hen verrezen kloosters, herbergen en hospitalen.

Morendoder Kerken, burchten en kloosters nemen een prominente plaats in in Weg van de Snelweg. Vanuit de provinciehoofdstad Logrono is de streek goed te verkennen. In het centrum van Logrono komt jong en oud bijeen op het Espólon, een groot plein met muziektent, fonteinen, terrasjes, platanen en het standbeeld van generaal Don Baldomero Espartero. Hoog in de voorgevel van de kerk Santiago el Real prijkt Sint Jacob, bijgenaamd de Morendoder. Ook elders in deze contreien duikt hij op. Hoe hij aan zijn bijnaam kwam, wordt kort uitgelegd. Ook andere anecdotes moeten het doen met een wel erg gecomprimeerde samenvatting, zoals de wijnoorlog in Haro en het verhaal achter de kip en de haan in de kerk van Santo Domingo. Boven het altaar van de heilige Dominicus laat het pluimvee dagelijks van zich horen. Wie geïnteresseerd is in de details moet enige zelfwerkzaamheid aan de dag leggen, bijvoorbeeld een routeboekje bestellen bij de NCRV.

Fabriek Alleen al om hun unieke ligging vlakbij elkaar zijn de kloosters Suso en Yuso de moeite waard. Suso, dat een vreemde combinatie van bouwstijlen herbergt, ligt hoog tegen een berg aan. Het kazerne-grote Yuso onder in het dal. Perkamenten folianten en schrijnen van ivoorplaten maken deel uit van de uitbundige erfenis. Van de burchten valt het onneembare Clavijo wat tegen. Zwerfafval ontsiert de omgeving van de ruïne, maar dat geldt voor meer trekpleisters. Toerisme is in het Spaanse binnenland vaak maar een bijkomstigheid. Dat de romantiek in het wijnmaken ver te zoeken is, maakt Weg van de Snelweg duidelijk. Wijnhuis AGE (Fuènmayor) is met een jaaromzet van 50 miljoen liter per jaar eigenlijk een gewone fabriek. Een schril contrast met de bodega van R. Lopez de Heredia (Haro) waar alleen het bottelen niet met de hand geschiedt, en met de gebroeders Gangutia die vijf vaten per dag maken. Nederland 1, 18.53 uur

indruk. Vriendelijk lachende verpleegsters verzorgen er de kleine kinderen` terwijl de baby's dommelen in hun wiegjes. De meeste zuigelingetjes zijn echter de levende gevolgen van de Iraakse invasie: het zijn kinderen van Kuwaytse vrouwen die werden verkracht door de soldaten van Saddam Husayn. Tijdens de zeven maanden durende bezetting zouden meer dan 500 Kuwaytse vrouwen zijn verkracht` sommigen meer dan eens. Na de bevrijding vorig jaar februari besloten de religieuze leiders dat een aantal van hen naar het buitenland mocht gaan om daar een abortus te ondergaan` wat onder de Islam verboden is. Anderen werden door hun familie snel uitgehuwelijkt aan verre verwanten. Degenen die daar niet voor in aanmerking kwamen, zouden in de ultra-conservatieve samenleving als ongehuwde moeders met schande worden overladen. "De meeste verkrachte vrouwen waren ongetrouwd en wilden de kinderen niet"` vertelt Dr.Essa Alsadi` directeur van Kuwayts weeshuizen. "Hun familie wilde ze ook niet. Ze waren wanhopig". Valse naam Sommigen lieten zich onder een valse naam opnemen in het ziekenhuis en verdwenen vervolgens met achterlating van hun baby. Voor anderen zocht Dr.Alsadi een oplossing` die - zoals hij zegt - misschien wel onethisch genoemd zou kunnen worden` maar bedoeld was om de moeders te beschermen en de kinderen een beter leven te bieden. "Ik liet doorschemeren dat de moeders hun ongewenste baby ergens zouden kunnen achterlaten waar ze snel gevonden zouden worden` bij een politiebureau of een ziekenhuis. Ik wist dat ze dan meteen naar ons gebracht zouden worden. Op die manier bleef de anonimiteit van de moeder gehandhaafd en kon niemand er zeker van zijn dat een bepaalde baby het resultaat van een verkrachting was". De toekomst van de weeskinderen ziet er verrassend rooskleurig uit` want de Iraakse invasie had een onverwacht pluspunt: meer Kuwayti's dan ooit willen de wezen van het land een tehuis bieden. Als gevolg van de voedseltekorten tijdens de Iraakse bezetting zagen de weeshuizen zich namelijk gedwongen tijdelijk alle kinderen bij Kuwaytse gezinnen onder te brengen. Hierdoor kregen de mensen opeens meer interesse in adoptie. In traditionele moslim-samenlevingen is dat weliswaar verboden` maar er is een alternatief: een vorm van pleegzorg die hadanah wordt genoemd. Hadanah houdt in dat een kind door een gezin kan worden opgenomen` maar niet de naam van de familie kan aannemen` noch als erfgenaam in aanmerking kan komen. Geen verschil "Nu hebben we meer dan dertig mensen op de lijst die een kind willen"` aldus Alsadi. "Sommigen willen de status van de kinderen die zij onderdak hebben geboden tijdens de invasie formaliseren` anderen willen een baby. We treden niet met hen in discussie over de mogelijkheid dat de baby die ze willen een Iraakse vader heeft gehad. We zetten het uit ons hoofd` iedereen probeert het uit zijn hoofd te zetten." Het vooruitzicht een kind op te voeden van een vader die waarschijnlijk niet alleen een Irakees was` maar ook een verkrachter` vermag een veertigjarige vrouw` op bezoek in het weeshuis` niet af te schrikken. Met de zeven maanden oude baby die ze wil adopteren op haar knie vertelt ze: "Natuurlijk hebben mijn man en ik het erover gehad dat de vader een Irakees geweest zou kunnen zijn. Maar dat maakt voor ons geen verschil. Voor mij is het gewoon een klein meisje en ik kan er bijna niet op wachten om haar thuis te hebben".

rommelt behoorlijk onder de lichtbakken. Chauffeurs in de grote steden zijn de aanwezigheid van collega's uit de omgeving zat. Niet alleen vanwege de concurrentie, vooral door de oneerlijke concurrentie. "Die bedrijven van buiten de stad moeten gewoon allemaal oprotten en als ze zelf niet gaan dan zullen wij ze daar wel even bij helpen." Zegt de een. Tegenover de ander: "Het zijn vaak maar sensatieverhalen. Ik zal niet zeggen dat er niets aan de hand is, maar het wordt allemaal wel wat overdreven."

"Die paar boterhammen die ik hier verdien, daar moeten ze afblijven" De stadschauffeur wil de dorpstaxi niet meer

Zondagavond bij het station. Vier taxi's staan te wachten op een vrachtje. Wie vooraan in rij staat, vangt de klanten. In dit geval een taxi uit Maastricht. Voordat die weg kan rijden worden echter wat maatregelen getroffen. De drie andere wagens komen namelijk 'van buiten'. Om te voorkomen dat zij kunnen aansluiten, wordt aan de uitgang van de standplaats een auto van het eigen bedrijf geparkeerd. "Zo, we kunnen gaan", laat de chauffeur weten terwijl hij zijn wagen via de stoeprand uit de rij manoeuvreert.

Het rommelt in de taxiwereld. Op vele fronten. Taxi-chauffeurs worden bedreigd door klanten, door concurrenten of elkaar. In de strijd om hun werk zijn smerige truukjes, oneerlijke concurrentie en malafide praktijken trefwoorden. Kleine taxi-oorlogjes, ze woeden in steden als Amsterdam en Den Haag, maar ook dichterbij in Heerlen en Maastricht. Vaak leiden ze tot gewelddadige incidenten, zoals mishandelingen of aanrijdingen. De 'stadschauffeurs' willen de concurrentie 'van buiten' zo snel mogelijk kwijt. In Kerkrade werd dit weekeinde een taxi-chauffeur met een bijl bedreigd door een klant die weigerde te betalen. In Amsterdam kwamen honderden taxi-chauffeurs in opstand. Aanleiding was een schietpartij op een collega. Het gebeurt steeds vaker dat klanten niet willen betalen voor een taxirit. Om hun woorden kracht bij te zetten bedreigen ze chauffeurs. Vaak staan die dan alleen omdat het niet mogelijk is via de mobilofoon collega's op te roepen. Dat kan uitsluitend via de centrale. De problemen rond de treintaxi mogen we hier ook niet vergeten. Vorig jaar haalden demonstrerende taxi-chauffeurs de voorpagina van vele dagbladen, omdat ze in Utrecht demonstreerden tegen dit door de Spoorwegen gepropageerde systeem. NS kreeg het verwijt één bedrijf te bevoordelen om tegen de gesubsidieerde prijs van vijf gulden treinpassagiers te vervoeren. Andere bedrijven hebben het nakijken, vaak letterlijk, was de klacht.

Vergunningen In Limburg spitsen de problemen zich de laatste weken toe op het vergunningenbeleid van de provincie. Daarin staan de chauffeurs overigens niet alleen, want ook in Zuid-Holland leidde het provinciale beleid tot protesten van taxi-bedrijven. Provinciale overheden verstrekken sinds januari 1990 vergunningen aan taxifirma's, die geldig kunnen zijn voor de hele provincie. Het waren de ondernemers zelf die op een dergelijke verruiming van de regels aandrongen. In het verleden mochten ze niet buiten de gemeentegrenzen komen. In de praktijk blijkt nu dat de taxi-chauffeurs uit de kleine dorpen veel profijt hebben van de nieuwe regeling: zij kunnen nu immers ook in de grote stad klanten oppikken of afzetten. Maar de ondernemers in die steden zien daardoor hun exclusieve werkterrein in het nauw komen. Dat leidde de laatste weken tot vechtpartijen in Maastricht, bedreigingen in Heerlen. De spanningen zijn ook ingegeven door het verwijt dat de taxi-chauffeurs van elders onder de prijs of zwart werken. "Wij zijn best bereid dit eigenhandig uit te vechten," verzekert een Maastrichtse chauffeur. "Maar zij durven niet. Zolang ze zich gedeisd houden zullen wij dat ook doen, maar vraag me niet hoe lang dat nog duurt." Hij vouwt zijn knuisten om het stuur van zijn wagen.

Controle Waar ligt nu eigenlijk het probleem ? Simpel gezegd willen de Maastrichtse taxichauffeurs van hun nieuwe concurrenten af. Nu is er echter één groep die zonder pardon de nieuwe taxibedrijven de stad uit wil sturen. De rest wil best met ze blijven werken op voorwaarde dat de concurrentie eerlijk verloopt. En daar rijst een ander probleem. Wie bepaalt of die concurrentie al dan niet fair is ? En wie voert de controle daarop uit ? Dat blijkt een moeilijke vraag. Volgens de politie is de controle een zaak van de provincie. De provincie denkt dat de politie en de Rijksverkeersinspectie de controle uitvoeren en om het moeilijk te maken gaat de verkeersinspectie ervan uit dat de politie en de gemeente zich met dat soort zaken bezighouden. Dit van - het - kastje - naar - de - muur - spel helpt de taxichauffeurs geen steek verder. Maar het zit ze wel hoog. Een ritje van het MECC naar het station in Maastricht is te kort om het hele probleem te schetsen, maar de chauffeur neemt de tijd. Hij parkeert zijn wagen op de standplaats en zet de meter uit. Dan gaat hij er eens goed voor zitten. Er staan nog drie wagens voor zijn oude Mercedes, dus tijd genoeg. "Kijk, er zijn genoeg truukjes om de lichtbak uit te schakelen terwijl je toch mensen in je auto hebt", begint hij zijn verhaal. "De baas kan beveiligen wat hij wil, alles is te saboteren. Bovendien gaat die baas ook wel eens de fout in. Als die mannen van hun eigen gemeente naar Maastricht moeten rijden maken ze 'lege' kilometers en wie denk je dat die betaalt ?" Het klinkt als een vraag, maar aan zijn gezicht is te zien dat hij het antwoord zo verklapt. "De baas natuurlijk. Hij verdient het toch weer terug als zijn wagens een avond in de stad rijden."

Afkopen Een andere Maastrichtse chauffeur kan het nog sterker vertellen. Op zijn gemak stuurt hij ondertussen zijn wagen door de drukte op de Kennedybrug. Hij meldt de centrale op weg te zijn naar de Markt en zet dan het gekraak van de mobilofoon wat zachter. "Het is nu al zover dat de bedrijven van buiten de mensen hier proberen af te kopen. Ze beloven chauffeurs uit Maastricht gouden bergen als ze voor hun bedrijf komen werken. Op die manier beginnen ze met chauffeurs die de weg in de stad kennen en dat is heel belangrijk", verzekert hij. Het is even stil. Hij strijkt zijn snor glad en zwaait naar een collega aan de andere kant van de weg. "Ik snap wel dat ze hier met niks beginnen, maar kan dat nou niet anders ? Heb je al gehoord hoe ze klanten werven ? Ze geven cafébazen een rijksdaalder voor elke keer dat ze hun bedrijf inschakelen. Blijkbaar werkt dat. Ze moeten het toch vooral hebben van cafégangers aangezien ze hier voornamelijk in het weekend werken." "En toch kan het niet rendabel zijn", verzekert de eigenaar van een taxibedrijf in Heerlen. "Als ze gewoon werken zoals ze zouden moeten werken, dan kan dat bij God onmogelijk winst opleveren. Als ik van hieruit een wagen met chauffeur naar Maastricht moet sturen en daarbij alle lasten moet betalen die dat met zich meebrengt, dan is dat een onhaalbare zaak. Ik laat me er niet over uit hoe ze het doen, maar ze doen het wel."

Afblijven Het gevolg mag duidelijk zijn. "Die bedrijven van buiten de stad komen met z'n allen naar Maastricht om hier hun vrachtjes op te pikken. Alsof we nog niet genoeg taxi's hebben. Die paar boterhammen die ik hier verdien daar moeten ze afblijven. Maar ik snap het wel hoor", laat een jonge taxichauffeur weten. "Wij hebben hier het MECC en het provinciehuis waar veel mensen op afkomen. In die kleine plaatsen hebben ze helemaal niks. Ik ben het er alleen niet mee eens dat mijn collega's hier die chauffeurs gaan afrossen. Ze mogen van mij best een wagen klem rijden om druk uit te oefenen, maar ze moeten verder hun handen thuis houden. Die jongen rijdt in opdracht van zijn baas. Als ik morgen van mijn baas naar Heerlen moet, dan ga ik ook," vertelt hij openhartig. Er zijn meer chauffeurs die het er niet mee eens zijn dat de concurrentie hardhandig de deur uitgewerkt wordt. Toch maken ook zij zich zorgen over de toekomst van het taxibedrijf. Als er steeds meer vervoerders komen moet de markt een keer vol zijn. "Die markt is inmiddels oververzadigd. Ik zie wel eens een auto rijden en dan weet ik bij God niet wie het is. Er staat wel een taxibordje op de wagen, maar verder niks. Dan ga je eens informeren en blijkt het weer zo'n nieuw bedrijf. Je moet hier maar eens op het station komen kijken. Daar zie je bijna geen Heerlense taxi's meer", vertelt een Heerlense chauffeur.

Markt Volgens veel taxibedrijven is de markt inderdaad meer dan vol. De provincie is het daar echter niet mee eens. "Wij verstrekken vergunningen mede op basis van de marktverhoudingen", zegt men op het gouvernement. "Een beginnend bedrijf moet kunnen aantonen dat het levensvatbaar zal zijn. Daarvoor moeten ze bij ons een soort marktonderzoek kunnen overhandigen waaruit blijkt dat er vraag is naar de dienst die ze leveren. In dit geval dus het vervoeren van passagiers. Vervolgens ondergaat elk nieuw bedrijf na drie jaar een inkomenstoets. Daarbij gaan we uit van het bestaansminimum." De provincie is dan ook niet van plan het uitgeven van vergunningen te stoppen, of tijdelijk stil te leggen zoals deze week in Zuid-Holland gebeurde. De taxibedrijven klagen over de toename van concurrentie binnen hun oude werkterrein. Toch blijkt dat de laatste jaren de Limburgse taxiwereld met maar zes procent is gegroeid. Op landelijk niveau groeit het taxibedrijf tussen vijf en tien procent. Dat staat tegenover een landelijke groei van de vraag naar taxivervoer van negentien procent. Mooie cijfers, maar voor de chauffeurs die van hun ritten in de stad moeten leven maakt het niets uit.

Overleg De boosheid van de Maastrichtse chauffeurs leidde twee weken terug tot een officieel overleg tussen gemeentepolitie, Rijksverkeersinspectie, provincie en Koninklijk Nederlands Vervoer, namens de taxibedrijven. Districtssecretaris P.Peters van de ondernemers toonde zich na afloop tevreden: "Iedereen is het erover eens dat het probleem niet zozeer ligt bij de bedrijven die van buiten naar Maastricht komen. Veel meer gaat het om de scheve concurrentieverhoudingen die ontstaan doordat die nieuwe bedrijven zich niet aan de regels van het spel houden. De betrokken instanties hebben ook toegegeven dat hierop te weinig toezicht is. Er moet vastgesteld worden op welke manier de controle wordt verscherpt en wie die uit gaat voeren." Bij al deze commotie wordt bijna de oorzaak van het probleem vergeten: zijn er wel zoveel taxi's van buiten in 'de stad' ? Een rondje langs standplaatsen in Maastricht op Vrijthof, Markt, station en MECC levert niets op. Volgens een Maastrichtse chauffeur op de Markt durven ze ook niet meer op de vaste standplaatsen te komen. "Daar staan alleen de 'goeien'", zegt hij op een manier die geen tegenspraak duldt. Ach, relativeert een ander schouderophalend: "Het zijn vaak maar sensatieverhalen. Ik zal niet zeggen dat er niets aan de hand is, maar het wordt allemaal wel wat overdreven." Nee, bromt zijn collega: "Die bedrijven van buiten de stad moeten gewoon allemaal oprotten en als ze zelf niet gaan, dan zullen wij ze daar wel even bij helpen." Als deze twee Maastrichtenaren elkaar onderweg tegenkomen, steken ze ter begroeting hun hand naar elkaar op. Een collegiaal gebaar dat echter niet voor alle vakbroeders is bedoeld. Die 'mannen van buiten'` groet je namelijk niet.

* Een Maastrichtse taxichauffeur wacht op een vrachtje bij het station. "Die mannen hebben in hun eigen gemeente niks te doen dus komen ze naar de stad...."

Maastricht heeft een grote aantrekkingskracht op bedrijven, studenten en toeristen. Maar ook op zwervers, alcoholisten en drugsverslaafden. Vanuit België trekken dagelijks tientallen dealers en junks de grens over. Om te handelen of te gebruiken. Spuiten blijven achter als stille getuigen van praktijken die het daglicht niet mogen zien. Deze gebruikte, vaak besmette injectienaalden worden dagelijks ingezameld door drie Maastrichtse verslaafden, die de plekjes kennen. Ze doen dat op verzoek van de gemeente en het CAD.

Een slordig geklede, ongeschoren jongeman loopt onzeker naar een tafeltje in de Maastrichtse Stationsrestauratie. Hakkelend begint hij een verward gesprek met een koffiedrinkende treinreiziger. "Ben jij niet die... eh. Nee, dat kan... is dat... Nou, ik stap maar weer eens op", waarna hij mompelend richting toilet zwalkt. Zijn verschijning wekt enige beroering bij de restaurantbezoekers. Als de man tien minuten later weer passeert maakt hij een montere, heel wat stabielere indruk.

"Eén shot heroïne op het toilet doet wonderen", weet Hans van Renswouw, die een tafel verderop zit. "Dat is een drugsverslaafde", stelt hij lakoniek vast. "Die herken ik op een kilometer afstand. Misschien omdat ik er zelf een ben." Van Renswouw vertoont veel gelijkenis met de zwalkende junk. Ingevallen wangen, de kleren slordig gedrapeerd rond het magere, pezige lijf. Zijn pikzwarte ongewassen vingers fabriceren nerveus een sigaret. Om zijn nek bengelt een Sennheiser hoofdtelefoon verbonden aan een peperdure Sony walkman. In zijn zak zitten twee musicassettes van Frank Zappa. Die heeft hij net 'even geregeld', zegt hij met een veelbetekenende grijns. Maastrichtenaar Hans van Renswouw is 36 en al twintig jaar verslaafd aan amfetamine. Soms gebruikt hij heroïne of coke. "Hasjiesj kan mijn lichaam niet verdragen", beweert hij. "Ik spuit al twintig jaar waardoor de aders in mijn armen door de heroïne zijn dichtgeschroeid. Daarom moet ik me via de lies injecteren."

Grijpstuiver Om zijn RWW-uitkering enigszins op te vijzelen speuren hij en twee andere drugsverslaafden voor de DGD (Districts Gezondheids Dienst) en het CAD (Centrum voor Alcohol en andere Drugs) naar gebruikte heroïnespuiten in Maastricht. Gemiddeld vindt hij er vijftig per dag. Zo'n 1500 per maand. Hoeveel Van Renswouw voor dit niet ongevaarlijke karwei betaald krijgt, wil hij niet kwijt. "Een grijpstuiver. Noem het een kleine vergoeding. Maar ik móét er wel iets bijverdienen. Van de RWW-uitkering van 1100 gulden wordt me onder meer 282 gulden afgetrokken omdat ik geen woonlasten heb. Over ironie gesproken... Na alle aftrekposten hou ik uiteindelijk ongeveer 700 gulden netto over. Daar kan ik dus niet van rondkomen. Ons leven is twee tot drie keer duurder dan voor iemand anders. Wij moeten toch ook warm eten? Dat kost veel geld. Hoe vaak wij per dag een warme hap nuttigen? Hoeveel keer per week moet je vragen. En we hebben natuurlijk geld nodig om spul te kopen." De huidige straatwaarde voor één gram bruin of smek, de populaire naam voor heroïne en coke, schommelt rond 125 gulden. Voor één gram amfetamine wordt tussen 25 en 35 gulden gevraagd. Gedrieën schuimen ze de stad af naar injectienaalden. Hun werkterrein is verdeeld. "Ik hou de binnenstad schoon", zegt Hans. "De andere twee cleanen de buitenwijken". Zijn voornaamste stekken zijn de oude LTS, Villa Wyckerveld en het terrein van de Eurohal. Hij vind er gemiddeld vijftig per dag, vertelt hij.

Chinese puzzel Van Renswouw zit er een beetje verloren bij. Afwezig, bijna. Vraagt nerveus om een pilsje omdat hij 'even zonder geld' zit. Na de eerste gulzige slok rommelt hij omslachtig in zijn jaszakken en smoezelige rugzak en haalt een gifgroen kammetje tevoorschijn. Uitgebreid doorploegt hij zijn lange, rossige manen. Na elke haal zoekt hij ongerust tussen de tanden van de kam naar uitgevallen haren. Nadenkend krabt hij over zijn armen waarop een ster, een panter en een gitaar zijn getatoueerd. Op beide handen is een lichte, roodachtige huiduitslag te zien. "Ik moet goed nadenken", zegt hij. "Dat gaat een beetje moeilijk omdat ik vandaag weinig of niets genomen heb. Hét grote euvel van de meeste verslaafden: het denkvermogen laat steeds meer te wensen over." Zijn verteltrant is verward, wat hakketakkerig. Hij weet dat zelf. 'n Beetje een puzzel. "Net als mijn leven", zegt hij. "Dat is als een Chinese puzzel. Omdat ik niet goed weet wat er eigenlijk in mijn allervroegste jeugd gebeurd is. Mijn moeder is meteen na mijn geboorte vertrokken. Mijn vader heb ik nooit gekend. Die kon mij niet verzorgen en plaatste me als baby in Huize de Nieuwenhof. Een tehuis voor weeskinderen. Toen ik twee jaar was, hebben mijn opa en oma me daar uit gehaald en mij verder opgevoed. Ik heb geen enkel officieel papier uit die periode. Net of ik een gedeelte van mijn leven heb overgeslagen. Die twee oudere mensen hebben mijn opvoeding heel serieus genomen. Achteraf denk ik: misschien hebben ze het té goed willen doen. Dat werd dus een misser." Gevangenissen Buiten regent het pijpestelen. Hij rilt, trekt zijn jasje huiverend om zijn magere borstkast. Voorbijgangers maken een ruime boog om ons heen. Ze kijken de sjofele gestalte na. Met blikken van verbijstering en afgrijzen. "Dat is 'ne verslaafde", onderwijst een mevrouw haar zoontje op gedempte toon. Hans hoort het, maar reageert niet. Hij haalt zijn schouders op. "Dit soort opmerkingen hoor ik dagelijks. Daar raak je aan gewend." Hij wijst het kind na. "Toen ik zo oud was, was ik onhandelbaar. Op mijn veertiende leerde ik alles over drugs. Ik zat toen op de LEAO en gebruikte hasj. Dat spul kon je toen al in de stad kopen. Terwijl mijn leeftijdgenootjes op straat voetbalden, gebruikte ik al. Op mijn zestiende raakte ik verslaafd aan harddrugs en kwam ik een aantal keren met de politie in aanraking. Sindsdien heb ik in totaal wel 'n jaar of zes in gevangenissen gezeten. Meestal voor stelen of overtreding van de opiumwet. Maar nooit voor een geweldsdelict." Hij blijft staan, priemt zijn wijsvinger naar voren en zegt met grote nadruk: "Ik heb in mijn leven al heel wat uitgevreten, maar geloof me, ik heb nog nooit een tasje van een oude vrouw geroofd!" Na enig zoeken vindt hij het woord: erecode. "Dat is het, een erecode. Ik ben niet de enige, hoor. Ik ken meer verslaafden die zich daaraan houden." De voormalige ambachtschool in Wyck, een monumentaal gebouw dat al jaren leeg staat, is een van Hans van Renswouw's vaste slaapplaatsen. De gemeente heeft het pand al twee keer hermetisch dichtgetimmerd. Er volgt een lastige klimpartij door een ingeslagen raam, met als opstapje een gammele houten krat. Willy, een vriend en lotgenoot, staat hem al op te wachten. Samen gaan ze hier naar gebruikte spuiten zoeken, want behalve voor Willy en Hans fungeert de oude school ook nog als clandestien onderkomen voor andere drugsverslaafden, zwervers en alcoholisten. Ze vinden er dertig tot vijftig per dag. Half België "Per maand kom ik op zo'n 1500", zegt Hans, "maar 't zouden er veel meer zijn als ik nóg intensiever ging zoeken. Vergeet niet dat half verslaafd België in Maastricht komt gebruiken. Nou ja, enkele honderden zijn het er in ieder geval. In België zijn de straffen niet mals. Als ze je dáár pakken met dope in je zak, ben je goed de pineut. Daarom wordt het spul hier gekocht en meteen gebruikt. Die knapen droppen de spuiten op de plaats waar ze gebruikt worden." Op verontwaardigde toon: "Man, soms zie ik ze zelfs in een zandbak of op een speelplaats liggen! Moet je je voorstellen: waar kinderen er zich in kunnen prikken en besmet kunnen worden..." Een opwelling van sociaal gevoel, die je niet zou verwachten bij een junk. Hans en zijn makkers verwijten de maatschappij immers dat ze de verslaafden laat barsten. "Dat klopt, ja", knikt Hans heftig. "Een verslaafde heeft geen enkele kans op een baan. Krijgt zelfs nog een trap na. Maar ik weet dat een gebruikte spuit hartstikke gevaarlijk kan zijn. Voor iedereen. En misschien ben ik nog niet helemáál verloren", grimast hij. Even later concludeert hij, vol zelfverwijt, dat hij de maatschappij eigenlijk niets te verwijten heeft. "Ik heb genoeg kansen gehad, maar heb die nooit gegrepen. Anders willen leven? Ik? Nee, dat heeft voor mij geen enkele zin meer. Het interesseert me ook geen moer of in de gemeente Maastricht nu wel of niet een BBB (bed-, bad- en broodvoorziening) komt. Voor mij is het toch te laat." Even valt er een beklemmende stilte. Dan, bijna onhoorbaar: "Wat voor leven leid ik nu helemaal? Ik heb de zaak behoorlijk verkankerd. En dat is nooit meer goed te maken." Vuurtjes Het is ongeveer half zes en bijna donker. Een stompje kaars werpt groteske schaduwen in de lege lokalen. Op de trappen en in de portalen liggen menselijke uitwerpselen. De penetrante stank is nauwelijks te harden. De prachtige houten vloeren zijn opengebroken en gedeeltelijk opgestookt. Op de verschillende verdiepingen schimmen van verdwaasd rondscharrelende verslaafden. Het zijn er zes die avond. Hier en daar stoken ze vuurtjes om de verstijfde ledematen te verwarmen. Onder de hanebalken slaapt iemand onder een dunne deken op een smoezelige, tweepersoons matras. "Dat is mijn slaapplaats", fluistert Hans. "Ik kruip er vanavond gewoon naast." Nee, een vriendin heeft hij niet. En sex? Hij grijnst. "Ik ben dan wel verslaafd, maar niet impotent, hoor. Maar vrouwen vinden ons eerder afstotelijk dan aantrekkelijk. Die staan echt niet in rijen op ons te wachten. Ja, we kunnen een hoertje bezoeken, maar dat kost geld, hè. Sex... nee, dat is passé." In bijna elk lokaal vindt Hans een gebruikte spuit. Onder papierafval, op vensterbanken, onder planken en op beschimmelde matrassen. Maar een zaaltje op de tweede verdieping slaat alle records. "Hier is het altijd prijs", zegt hij. "Hier vind ik er meestal een stuk of vijftien. Kijk uit, voor je 't weet trap je in een naald." Zonder echt te zoeken raapt hij 24 gebruikte injectienaalden op. Aan sommige kleeft geronnen bloed. Routineus stopt hij ze in een zilverkleurige, kartonnen cilinder van de DGD. Vaker geprikt Hij geeft toe dat hij zich al vaker heeft geprikt. "Maar tot nu toe is alles goed afgelopen. Ik heb nog nooit een infectie opgelopen." Bromt dat hij zich dood ergert "aan die sufkoppen die de spuiten overal laten slingeren. Of in de Maas gooien". Hij windt zich weer op: "Die krengen spoelen altijd wel ergens aan. Kinderen die zo'n tube vinden weten er niet mee om te gaan. Dát vind ik gevaarlijk..." Plotseling een gil vanaf de eerste verdieping. "Brand!" Een jongeman, volkomen in paniek, meldt met overslaande stem dat 'een vuurtje een beetje uit de hand is gelopen'. De fik wordt een uitslaande brand. Loeiende vlammen zetten deurkozijnen, lambrizering en een gedeelte van de vloer in lichter laaie. Als wezels schieten de clandestiene bewoners tevoorschijn uit alle hoeken en gaten. Hollend en struikelend verlaten ze het gebouw. Buiten herinnert zich iemand de slapende man op de zolderetage. "Och, als die straks de warmte voelt, wordt-ie vanzelf wel wakker", zegt een ander lijzig. Dat risico nemen we toch liever niet. We klauteren via de krat weer naar binnen, hollen met drie treden tegelijk de trappen weer op en bereiken door de steeds dikker wordende kwalm de zolderverdieping. Daar ligt de man nog steeds in foetushouding op de matras. Hij snurkt. "Hé, wakker worden. De boel staat in de fik!" "Hoe laat is het?", vraagt hij slaapdronken. "Bijna zes uur." "'s Morgens of 's middags?" Onvast komt hij overeind en laat zich in het donker naar buiten leiden. Enkele minuten later heeft de brandweer de zaak geblust. Het is al de zevende brand in dit gebouw in één jaar tijd. Als we de zolderslaper twee dagen later in een parkje tegenkomen, vertelt hij het verhaal van zijn ontsnapping aan enkele andere junks. "Dit keer heb ik nog geluk gehad", zegt hij, "volgende keer misschien niet." Vervolgens snoert hij een leren broekriem strak om zijn rechterbovenarm, steekt een naald in een opgezwollen ader en geeft zichzelf een shot heroïne.

Lijk Terwijl de brandweer nog nablust, trekt Hans van Renswouw weer verder. "Kom, ik zal je nòg een plek laten zien die ik clean hou." Dat is de Villa Wyckerveld, de vroegere huishoudschool. Onderweg praten we na over de brand. "Het zou niet de eerste keer zijn dat ik over een lijk struikel", zegt Hans doodkalm. "In de tijd dat ik op straat woon heb ik dat al drie keer meegemaakt. Als ik de belevenissen van een maand uit mijn leven zou mogen vertellen, zou je mij voor fantast of leugenaar uitmaken." Hij hult zich verder in stilzwijgen. De villa is leeg, maar levert hem niettemin een 20-tal spuiten op. Met zijn oogst van die dag onder de arm schuifelt hij terug. De volgende dag zal hij zijn buit overdragen aan de DGD. Bij de oude ambachtschool is de brandweer ingerukt. De muren druipen, het stinkt er als de hel. "Ik hoop dat de matras er nog ligt", zegt Hans. Hij stapt door de plassen water en klimt op het kratje. Het gapende raam slokt zijn magere gestalte op.

* In een parkje tussen de twee bruggen liggen de naalden elke dag voor het oprapen. * Spuitenzoeker Hans: "Het is me al vaker overkomen dat ik 's nachts over een lijk struikel..."

"Soms zie ik ze hier zelfs in een zandbak liggen, waar kinderen er zich in kunnen prikken en besmet kunnen worden..."

De besprekingen die premier Lubbers, vice-premier Kok en minister Van den Broek afgelopen weekeinde in Davos hebben gevoerd met de Zuidafrikaanse president De Klerk en ANC-leider Nelson Mandela hebben geen nieuwe datum voor het bezoek aan Zuid-Afrika opgeleverd.

onderhandelen over nieuwe data voor een bezoek, maar om van president De Klerk en Mandela te vernemen hoe zij aankijken tegen een democratiseringsproces. Lubbers zei er van uit te gaan dat hij en minister Van den Broek wel "op enig moment" een bezoek aan Zuid-Afrika zullen brengen. De premier sprak over "thuis de balans opmaken". Het bezoek, oorspronkelijk voorzien voor 18 tot 20 februari, werd voor onbeperkte tijd uitgesteld nadat het ANC, dat van het bezoek op de hoogte kwam door het voortijdig uitlekken van de data, had laten weten dat het moest worden uitgesteld tot na de vorming van een overgangsregering.

George Habash, de Palestijnse leider die van terreuracties wordt verdacht, heeft bij zijn vertrek uit Parijs een politieke bom achtergelaten onder de stoel van de Franse regering. De zieke Habash werd zaterdag op een vliegtuig naar Tunis gezet. Het kabinet is onder vuur gekomen door het besluit Habash in Frankrijk toe te laten voor medische verzorging. Tot dusver zijn zes hoge ambtenaren ontslagen, maar de rechtse oppositie eist ook het aftreden van premier Edith Cresson en de ministers van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, Marchand en Dumas. President Mitterrand heeft zaterdagavond premier Edith Cresson en minister Marchand na elkaar voor gesprekken op het Elysée ontboden. Volgens diplomatieke kringen mag hieraan nog niet de conclusie verbonden dat de ministers worden vervangen. Dat neemt niet weg dat er in Parijs volop wordt gespeculeerd dat de Habash-affaire wel eens zou kunnen leiden tot een complete herschikking van de Franse regering. Beide ministers weigerden commentaar te geven toen zij het presidentiële paleis verlieten. Ook Mitterrand zelf ligt in de vuurlinie, nadat de pers op gezag van regeringskringen had gemeld dat hij van meet af aan van de zaak op de hoogte was. Habash werd bij aankomst in Tunis begroet door Yasir Arafat, de leider van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). Onder druk van de publieke protesten hadden de Franse autoriteiten Habash, die vrijdag in het Parijse ziekenhuis werd behandeld, officieel in hechtenis genomen. Habash werd echter toegestaan Frankrijk te verlaten nadat artsen hadden bevestigd dat hij met het oog op zijn medische toestand niet in staat was een gerechtelijk onderzoek te ondergaan.

De VS, Rusland en andere landen staan achter het Franse voorstel om de VN een eigen, snelle interventiemacht te geven.

Frankrijk beroept zich op het VN-Handvest, waarin staat dat de volkenorganisatie een eigen staand leger mag hebben. Door de Koude Oorlog is zo'n strijdmacht echter nooit opgericht. De Franse president Mitterrand heeft gezegd dat Frankrijk 1.000 soldaten aan een VN-leger wil leveren en dat zij binnen een week brandhaarden waar ook ter wereld zullen kunnen bereiken. Het plan werd vrijdag buiten de slotverklaring gehouden na de top van de leiders van de Veiligheidsraad-leden. In die verklaring werd de VN opgedragen een sterkere militaire rol in de wereld te spelen. Hoe de snelle interventiemacht moet worden gefinancierd, is nog niet duidelijk.

Kom een Maastrichtenaar niet aan zijn Sterre der Zee. Je hoeft geen kerkloper te zijn, om nu en dan tot rust te komen bij het beeld van de Moeder Gods, waar mensen eeuwenlang troost en sterkte vonden. Het beeld van de Sterre trekt nu door Limburg. Bisschop Gijsen zelf opende de campagne, om dat profane woord maar eens te gebruiken, in zijn eigen bisschopsstad Roermond. Daar deed hij de opmerkelijke uitspraak dat het lijflied van de Sterre eigenlijk het echte Limburgs volkslied is. binnen de gewijde muren blijven. Het échte volkslied van Limburg wordt ieder jaar opnieuw met carnaval gemaakt.

In een gebedsruimte van de Turkse gemeenschap in een school aan de Baden Powellweg in Amsterdam is gistermorgen vroeg brand uitgebroken. De brand verwoestte de vloerbedekking en een raamkozijn.

Hoewel geen sporen van een brandbom of iets dergelijks zijn gevonden, denkt de politie wel aan brandstichting, aldus de politiewoordvoerder. De politie heeft materiaal meegenomen naar het laboratorium om het daar te onderzoeken. Ruim een week geleden werd in een moskee in Amersfoort brand gesticht met molotov-cocktails. Ook toen was de schade gering.

De Tweede Kamer plaatst eensgezind grote vraagtekens bij de mislukte uitzetting van vier Vietnamezen. D66 wil een Kamerdebat met staatssecretaris Kosto (PvdA, Justitie) over de de kwestie. De vier asielzoekers keerden gisteren terug in Nederland nadat zij vrijdag door Kosto naar Tsjechoslowakije waren gestuurd.

D66-kamerlid Wolffensperger over de actie van Kosto: "De staatssecretaris heeft deze mensen als proefkonijn gebruikt. Mijn kernvraag is: mag je dit mensen aandoen?" Ook CDA'er Krajenbrink protesteert tegen Kosto's 'ping-pong-beleid'. Krajenbrink: "Kosto wist dat Tsjechoslowakije deze mensen niet zou toelaten. Dan moet je hen ook niet op een vliegveld bij Praag neerzetten."

Regel De PvdA-fractie in de Kamer plaatst in gelijke zin kanttekeningen bij de handelwijze van de PvdA-bewindsman. "Het is voor ons volstrekt onduidelijk waarom Kosto dit gedaan heeft` terwijl er toch een brief lag van de Tsjechoslowaakse minister van Buitenlandse Zaken dat deze Vietnamezen niet welkom waren", aldus PvdA-kamerlid Middel. VVD'er Wiebenga vindt dat Kosto een parlementaire regel heeft geschonden door de Vietnamezen naar Tsjechoslowakije te sturen terwijl de Kamer juist vorige week inlichtingen had gevraagd over de kwestie. "Het is goed gebruik om dan eerst een antwoord te geven."

Goed behandeld Het kwartet Vietnamezen, drie mannen en een vrouw, kwam gisteren aan het eind van de middag terug op Schiphol. Van het vliegveld gingen zij naar het asielzoekerscentrum in Amersfoort. De vier waren volgens directeur Van Haaren van het centrum erg moe na de gebeurtenissen van de afgelopen dagen. Het viertal zegt gedurende het verblijf van 36 uur op het vliegveld van Praag goed behandeld te zijn. De Vietnamezen kregen eten en drinken en wat ze verder nodig hadden. Ze vertelden bang te zijn nu naar Vietnam teruggestuurd te worden.

Brief Kosto zal de Tweede Kamer vandaag of uiterlijk morgenvroeg in een brief op de hoogte stellen van de stand van zaken met betrekking tot de Vietnamese asielzoekers. Wat er daarna met deze mensen gaat gebeuren, zal volgens een woordvoerder van het ministerie van Justititie afhangen van het debat in de Tweede Kamer.

In het zuidoosten van Turkije zijn afgelopen weekeinde bij de hevigste lawines sinds tientallen jaren ten minste 200 mensen om het leven gekomen.

De reddingswerkzaamheden, waarbij ook in Turkije gestationeerde Amerikaanse militairen bij zijn betrokken, worden ernstig bemoeilijkt door zeer hevige sneeuwval. Alleen al in het dorp Görmec in de provincie Sirnak wordt rekening gehouden met 170 slachtoffers. De Turkse televisie berichtte dat het bergplaatsje volledig is ondergesneeuwd. Ten minste 76 militairen van een in Görmec gelegerde eenheid zijn omgekomen.

Sneeuwmassa De lawines doen zich in het gehele land voor. In het dorpje Tünekpinar bij Eruh in de provincie Siirt vonden vijftien soldaten de dood doordat een sneeuwmassa op hun kazerne terechtkwam. Uit het dorp Alkemer in de provincie Sirnak kwamen berichten over vijf doden. Volgens het Turkse persbureau Anatolia zijn duizenden dorpen in hoger gelegen gebieden in het hele land van de rest van de wereld afgesneden door metershoge sneeuwlagen en temperaturen van -30 graden Celsius.

Vliegveld Geheel Turkije is met een dikke sneeuwlaag bedekt. In Istanbul waar het sinds vrijdag sneeuwt, ligt een vijftig centimeter dikke laag. Het vliegveld moest vanmiddag twee uur worden gesloten omdat de landingsbanen met ijs waren bedekt. Plaatsvervangend premier Erdal Inonu heeft inmiddels een crisisteam in het leven geroepen. Samen met vier ministers, de stafchef van het Turkse leger coördineert hij ter plaatse de reddings- en hulpacties.

Het kerkje in Rimburg was zaterdagmorgen te klein. De 200 bruiloftsgasten en 150 dorpelingen die voor het huwelijk van dochter Karen (32) van kasteelheer Von Brauchitsch met hertog Wilhelm van Urach, graaf van Württemberg (34) naar de Heilige Drievuldigheidskerk waren gekomen, pasten er met geen mogelijkheid in.

De bruiloftsgasten die op tijd arriveerden konden nog plaatsnemen in de met witte strikken versierde kerkbanken. Late gasten bleef niets anders over dan achterin de kerk staande tussen de dorpelingen de mis bij te wonen. Voor het niet alledaagse huwelijk was de halve Duitse boulevardpers naar het 700 zielen tellende dorp in de Oostelijke Mijnstreek afgereisd. Bij het uitwisselen van de ringen kwam het tot een opstootje toen de fotografen tot vóór het altaar opdrongen. Daarna lieten ze zich mak de kerk uitsturen, voordat het echt uit de hand kon lopen.

Bruiloftstaart Voor 120 kennissen en familieleden was vrijdagavond al een bruiloftsdiner met bal op het kasteel van de familie Von Brauchitsch. Na het menu van 4 gangen - met als toetje broodijs met sesamzaad en een garnituur van Schotse botersaus en chocolade - konden bruid en bruidegom een bruiloftstaart van vijf lagen hoog aansnijden. Zaterdag volgde de inzegening van het kerkelijk huwelijk. Het paar was eerder al in hun woonplaats nabij Düsseldorf voor de wet getrouwd. Voor het opdragen van de mis kwam Karens oom, monseigneur Fürstenberg, prelaat van Paderborn, naar Rimburg.

Ruim een half uur voor het begin van de bruiloftsmis waren 150 dorpelingen naar de kerk gekomen om op de toegangsdeur via een papiertje te vernemen dat alle banken gereserveerd waren voor de bruiloftsgasten. Ze zagen een schare jacquets met hoge zijden hoeden en bontjassen met amazonehoedjes voorbijstappen.

Daarna arriveerde het bruidspaar in een fluweelgroene Jaguar, voorafgegaan door de wederzijdse ouders in huur-Mercedessen. Karen droeg een gebroken witte bruidsjurk met lange sleep, een witte bloemenkrans in het haar. De bruidegom was in jacquet, voorzien van een grijze jabot - een fraaie sjaal - met zilveren speld.

Sterren In het uitpuilende kerkje zong de plaatselijke zangvereniging Eendracht de sterren van de hemel, waarna om half twaalf de ringen gewisseld werden en de monseigneur kon uitspreken dat Wilhelm en Karen man en vrouw waren. "En wat God verbonden heeft, mag de mens niet scheiden." Even daarna werden de opdringerige fotografen de kerk uitgestuurd. Na de mis was ten kastele een receptie waar 350 gasten en dorpelingen het bruiloftspaar feliciteerden. Voor iedereen waren er hapjes, champagne en warme soep, waarna fanfare Victoria in vol ornaat een serenade bracht. Maar het mooiste moment van de dag was toen al voorbij. Dat vond plaats toen het bruidspaar de kerk verliet. Wilhelm had net zijn echtgenote helpen instappen in de mosgroene Jaguar. Zonder zich van zijn stuk te laten brengen door de horde fotografen en nieuwsgierige omstanders schreed hij naar de andere kant van de auto. Op dat moment liet een oudere dame, nerveus doende met haar fototoestelletje, een handschoen vallen. De hertog hield halt, boog elegant voorover, raapte de handschoen op en overhandigde hem vervolgens met zoveel egards aan de dame dat ze smolt.

De Franse couture blijft krampachtig pogingen doen de schijn op te houden van exclusiviteit en creatieve speeltuin voor ontwerpers. Maar de coutureshows met de voorjaars- en zomermode in Parijs, maken steeds duidelijker dat verkoopcijfers belangrijker zijn dan de revolutionaire ideeën van de ontwerpers. Voorspelbaarheid is aan de orde van de dag, ècht vernieuwende collecties ontbreken. Een uitzondering daargelaten.

De sfeer rondom de coutureshows geeft het idee dat het hier om iets belangrijks en niet alledaags gaat. De hordes fotografen, de dringende journalisten en belangrijke gasten als Paloma Picasso, Ivana Trump en Elton John werken daaraan mee. Evenals de lokaties: eeuwenoude, statige hotels of donkere theaters uit vervlogen tijden. Ook het selectieve beleid op het gebied van uitnodigingen en zitplaatsen tijdens de shows draagt bij aan het aureool van exlusiviteit. Maar wie door de ballon heenprikt ziet nagenoeg uitgeklede couturehuizen, die blij zijn met ieder sprankje publiciteit die de coutureshows opleveren. En die hun èchte geld niet met hun couture verdienen, maar met cosmetica, parfum en goedkopere kledingcollecties. Op de hele wereld zijn maar 2000 vrouwen die zich een paar keer per jaar een couturecreatie van zo'n tien à twintigduizend gulden kunnen veroorloven. Couture levert een modehuis dus nauwelijks geld op, de andere bezigheden moeten dat gat vullen.

Waarom bestaat couture dan nog? Vanwege de enorme uitstraling en publiciteit die het een land als Frankrijk geeft, maar ook omdat het als een vorm van toegepaste kunst wordt beschouwd waarin liefhebbers bereid zijn te investeren. Daarbij komt dat het aan talloze mensen werk verschaft. Tevens blijft de behoefte aan exclusieve, letterlijk op het lijf gemaakte kleding bestaan. Een vrouw als Sao Schlumberger, een van de rijke Amerikaanse klanten met een druk sociaal leven, zegt dat ze couture koopt "omdat ze haar jurk niet honderd keer wil terugzien".

Couturehuizen als Chanel en Dior, waarvan de oprichters allang overleden zijn, huren ontwerpers in om hun collecties te maken. Zij moeten vaak onder grote druk manoeuvreren tussen extravagantie en commercie. Sommige ontwerpers spelen in dat geval op safe en vaak leidt dat tot voorspelbaarheid. Neem bijvoorbeeld de shows van Emmanuel Ungaro en Dior. De New Look uit de jaren vijftig en de romantische stijl uit het eind van de negentiende eeuw laten hen niet meer los. Ungaro komt als vanouds met felle kleuren, bloemenprints en ruches. En de ontwerper Gianfranco Ferré voorziet de Dior-collectie weer van de allermooiste en meest perfect gesneden mantelpakken. Ook zijn dramatische avondjurken met enorme strikken keren terug. De basis is goed, maar het creatieve sausje ontbreekt.

Andere couturiers durven en provoceren. Dat kan verkeerd uitpakken, zoals bij Montana. Zijn couturecollectie '92 is de laatste die hij voor het modehuis Lanvin maakte. In 1990 trok Lanvin Montana aan in de hoop daarmee opnieuw een vooraanstaande plaats in de modewereld te veroveren. Hij won weliswaar de afgelopen jaren twee belangrijke prijzen voor zijn Lanvin-collecties, maar de klanten zagen er weinig in. Sinds het aantrekken van Montana heeft het couturehuis een verlies geleden van 25 miljoen dollar. Kortom: exit Montana die nu bij Lanvin wordt opgevolgd door Dominique Morlotti, eerder werkzaam bij Dior. Montana moet zich in de toekomst weer op zijn eigen toko richten.

Hoe dan ook, dit keer toch nog een staande ovatie voor Montana's laatste Lanvin-collectie. De pure en simpele creaties in glinsterende stoffen en ijstinten zijn van een adembenemende schoonheid. Gebruikmakend van de couturetechnieken beeldhouwt de ontwerper als het ware met stijve stoffen als tafzijde en organza zijn modellen. Dat levert smalle broeken op met lange mantels, simpele blouses met opstaande kragen en ruime avondmantels.

Ontwerpers als Karl Lagerfeld (Chanel), Christian Lacroix en Gianni Versace staan op een eenzame hoogte. Zij permitteren zich alles, maar houden wel degelijk rekening met de klanten. Die moeten het nog willen kopen, nadat ze de schok te boven zijn gekomen. Lagerfeld is in staat een totaal nieuw silhouet voor Chanel te presenteren, die het modehuis een voorsprong geeft op alle andere huizen. Lang, slank en sexy zijn de kenmerken, verbeeld in onder meer superstrakke jasjes die alleen met een rits dicht kunnen. Maar ook de nauwaansluitende lange jurken, waarvan de ingeknipte en gerafelde rokzomen aan wuivende veren doen denken, zijn een voorbeeld van Chanels nieuwe uitstraling. Lacroix is weer net zo uitbundig als alle andere seizoenen. Zijn bonte mix van prints wordt wegens succes geprolongeerd. Waar zijn klanten aan zullen moeten wennen zijn de langere en wijde broeken en de wat minder uitbundige silhouetten. Dewijde rokken zijn verleden tijd.

De ontwerper moet zich trouwens net als de andere couturehuizen indekken tegen mogelijke verliezen en dus ontkomt hij er niet aan zijn naam te verbinden aan produkten als zonnebrillen en zijn onlangs gepresenteerde panty's. Ook bezigheden buitenshuis leveren Lacroix geld op: hij ontwerpt bijvoorbeeld de pakjes voor de kunstrijdsters van het Franse Olympische team.

Was er echt niets nieuws te bespeuren tijdens de presentatie van de lente- en zomercollectie in Parijs? Vooruit dan maar: de groenen keren terug in allerlei tinten, van linde tot pistache; de splitten zijn diep; veren en raffia zijn favoriete decoratiematerialen; bloemdessins zijn zoetig en geïnspireerd op poëzieplaatjes; en de nauwe kokerrok heeft het modetoneel wederom veroverd. Dat wordt weer opnieuw leren lopen.

De Haitiaanse bootvluchtelingen die zijn ondergebracht in een tentenkamp op de Amerikaanse marinebasis Guantanamo Bay op Cuba moeten toch terug naar hun land.

In de nacht van zaterdag op zondag vertrokken de eerste 162 met een schip van de Amerikaanse kustwacht. De weg voor de uitwijzing werd zaterdag vrijgemaakt door het Amerikaanse hooggerechtshof, dat een eerder dwangbevel tegen de uitwijzing van de rechtbank in Miami nietig verklaarde. Het hof deed een uitspraak na een dringende oproep van de Amerikaanse regering, die waarschuwde dat nog eens 20.000 Haïtianen van plan waren naar de VS te vertrekken. Ongeveer 10.000 Haïtianen hebben al hun toevlucht gezocht in de VS.

De Duitse inlichtingendienst BND heeft een lijst van 303 bedrijven uit 28 landen opgesteld die materieel voor de produktie van kernwapens aan Irak hebben geleverd, schrijft het Duitse weekblad Der Spiegel in zijn jongste uitgave. Daarbij zijn ook Nederlandse firma's.

In een rapport bij de lijst stelt de BND van 123 bedrijven "zeker te weten" dat zij dat gedaan, terwijl "zware verdenkingen" bestaan tegen de 180 andere. De BND noemt 25 Amerikaanse, 20 Franse, 18 Zwitserse, 17 Britse, 12 Italiaanse firma's, alsmede bedrijven uit Nederland, Japan, China, Zweden en de voormalige Sovjetunie.

De Verenigde Staten gaan spoedig beginnen met het terugsturen van Haïtiaanse vluchtelingen. Dit heeft een Amerikaanse regeringsfunctionaris verklaard nadat een Amerikaans hooggerechtshof vrijdagavond laat de weg had vrijgemaakt voor massale repatriëring.

rechter in Miami op het terugsturen van de vluchtelingen ongedaan gemaakt. Het hof deed een uitspraak na een dringende oproep van de Amerikaanse regering, die waarschuwde dat nog eens 20.000 Haïtianen van plan waren naar de VS te vertrekken. Ongeveer 10.000 Haïtianen hebben al hun toevlucht gezocht in de VS.

Armenië zal van Nagorno-Karabach een onneembare vesting maken om te voorkomen dat de enclave volledig in handen valt van Azerbajdzjan. Dat heeft de Armeense minister van Defensie Vargen Sarkisjan gezegd.

Volgens de Russische radio zijn vrijdag en zaterdag tientallen doden gevallen bij confrontaties tussen Armeense en Azerbajdzjaanse strijdkrachten. Zaterdag zouden de Armeniërs er in geslaagd zijn ten koste van veel bloedvergieten de dorpen Chramort en Farroech te heroveren. De Russische televisie meldde dat vorige maand zeker zestig Armeniërs in Nagorno-Karabach zijn omgekomen. De slachtoffers waren niet alleen militairen, maar ook burgers die door artillerie-inslagen in hun huis verrast werden. De gemoederen liepen deze week hoog op toen boven Nagorno-Karabach een Azerbajdzjaanse helikopter met veertig inzittenden neerstortte. Armenië ontkende het toestel te hebben neergehaald. Nagorno-Karabach ligt op Azerbajdzjaans grondgebied, maar wordt overwegend bewoond door Armeniërs. De Armeniërs hebben de onafhankelijkheid van het gebied uitgeroepen en willen zich bij Armenië aansluiten. De strijd om de enclave barstte vier jaar geleden los, maar is verhevigd sinds de terugtrekking van de Sovjet-troepen in december.

Een kwart van de illegale vreemdelingen in ons land is in het bezit van een Nederlands rijbewijs, dat in veel gevallen wordt misbruikt als legitimatiebwijs.

Dat verklaarde E. Grootaarts, chef van de vreemdelingendienst in Den Haag, afgelopen zaterdag in Vara's Achter Het Nieuws. Staatssecretaris Kosto (Justitie) overweegt naar aanleiding van de reportage contact op te nemen met de ministeries van Binnenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat over de vraag of het rijbewijs nog als wettig legitimatiemiddel kan dienen. Om een rijbewijs te krijgen moet een buitenlander zijn rijbewijs uit het land van herkomst overleggen en bij een bevolkingsregister staan ingeschreven. Bij inschrijving in dat register wordt echter niet gecontroleerd of iemand legaal in Nederland is en daadwerkelijk op het opgegeven adres woont. Het rijbewijs kan volgens Grootaarts op vele manieren worden misbruikt, bijvoorbeeld om ermee aan werk te komen of door er geld mee te lenen bij banken. De Nederlandse Vereniging van Banken liet bij monde van algemeen directeur L. Overmars weten "dat de situatie blijkbaar nog erger is dan werd aangenomen".

De Russische president Boris Jeltin verwacht dat zijn gesprekken met westerse staatshoofden de afgelopen dagen een bijdrage kunnen leveren aan zijn hervormingsprogramma. Dit zei Jeltsin gisteren bij zijn terugkeer van een reis waarbij hij Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada heeft bezocht.

Het belangrijkste resultaat van zijn trip is dat tussen de Amerikaanse president George Bush en hem "wederzijds begrip" is ontstaan, zei Jeltsin op het vliegveld van Moskou. Het was de eerste officiële ontmoeting tussen de twee presidenten sinds de definitieve ineenstorting van de Sovjetunie en de vorming van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten.

Ontwapening Beide leiders spraken na de ontmoeting op een gezamenlijke persconferentie over "een nieuwe relatie", die volgens Bush is gebaseerd op "een sterke hoop op waar partnerschap". Bush zei ook dat hij en Jeltsin het erover eens waren geworden te streven naar een omvangrijke wapenvermindering. De Amerikaanse president sprak niet van een ontwapeningsakkoord, maar zei dat minister van buitenlandse zaken James Baker "in de loop van de komende twee maanden" naar Moskou zal gaan voor verder overleg. Volgens Jeltsin reageerde Bush niet negatief op zijn voorstel voor een gezamenlijke ontwikkeling van een raket-defensieprogramma gebaseerd op het Amerikaanse Star Wars. Bush verklaarde dat de Russische president nog in de eerst helft van dit jaar een officieel bezoek zal brengen aan de Verenigde Staten. Bush zelf gaat voor het einde van 1992 naar Moskou. Op een vraag of er ook gesproken was over Amerikaanse economische steun aan Rusland zei Jeltsin: "Ik ben niet hier gekomen om alleen mijn hand op te houden en om hulp te vragen."

Canada Van de VS reisde de Russische president naar Canada, alvorens naar Moskou terug te keren. In Ottawa sprak hij zijn verbittering uit over de matige belangstelling van Canadese bedrijven om in zijn land te investeren. Soortgelijke kritiek had Jeltsin eerder deze week op Amerikaanse bedrijven. Zoals de voormalige Sovjetpresident Gorbatsjov in het verleden waarschuwde hij voor de wereldomvattende gevolgen die een mislukking van de Russische economische hervormingspolitiek zou hebben. Er heerst in het westen "geen echt begrip voor de ontwikkelingen" in de voormalige Sovjetunie, zei Jeltsin.

Koning Boudewijn van België heeft na overleg met de drie grote partijen afgelopen weekeinde de Vlaamse christen-democraat Jean-Luc Dehaene aangesteld tot informateur.

Dehaene (demissionair vice-premier en minister van Verkeer) moet nu proberen een uitweg te vinden voor de politieke crisis waarin België zich twee maanden na de parlementsverkiezingen van 24 november bevindt. Knelpunten bij de kabinetsformatie zijn de staatshervorming en het sociaal-economisch beleid.

Ontslag De 51-jarige CVP'er Dehaene lost demissionair minister van Justitie Melchior Wathelet van de Waalse zusterpartij PSC af die afgelopen zaterdag zijn formatie-opdracht aan de koning teruggaf. Wathelets ontslag hing al langer in de lucht, ware het niet dat Boudewijn hem vorige week vrijdag vroeg aan te blijven. Ondertussen begon de vorst zich verrassend genoeg te bemoeien met de tot nu toe vruchteloze inspanningen een nationale regering op de been te brengen.

Opdracht Boudewijn, al ruim veertig jaar koning, ontbood de voorzitters van CVP, PSC, de Vlaams-socialistische PS en de Waalse PS plus de liberale kopstukken uit de beide landsgedeelten. Het resultaat van die beraadslagingen was dat Wathelet alsnog werd bevrijd van zijn opdracht en Dehaene de informatie-opdracht, waarmee volgens een droge mededeling van het paleis de koning hem vervolgens belastte, aanvaardde. Dehaene is de vierde politicus die na de liberalen Frans Grootjans en Guy Verhofstadt en PSC-lijsttrekker Wathelet in het veld wordt gestuurd. Dehaene bracht als (in-)formateur in 1987 in goed honderd dagen een rooms-rode regering op de been die de steun kreeg van de VU.

Veronica en TROS hebben gisteren verontwaardigd gereageerd op de bekendmaking van de uitgever van De Krant op Zondag dat beide omroepen programmagegevens hebben afgestaan voor de TV Krant op Zondag.

Iedere vorm van medewerking wordt als onzin betiteld. Volgens de TROS moet de NOS zelfs juridische stappen ondernemen tegen de uitgever. uitgave van de TV Krant op Zondag verspreid. Het gaat om een gratis kleurenbijlage waarin de programmagegevens van de tien best bekeken zenders worden gepubliceerd. Naast de gegevens van de Nederlandse zenders biedt de gids informatie over de programma's van RTL 4, BRT 1 en 2, BBC 1 en 2, ARD en ZDF. Het is voor het eerst dat buiten het omroepbestel een gids wordt gedistribueerd. Volgens uitgever Pieter Storms hebben TROS en Veronica op zijn verzoek alle informatie toegezonden. Beide omroepen verklaren echter dat zij de weigering van de NOS ondersteunen om de programma-informatie centraal beschikbaar te stellen. De omroepen - in het bezit van het auteursrecht - beschermen de gegevens wegens de grote financiële belangen die de omroepen hebben bij de verkoop van de eigen bladen. De inkomsten zijn van groot belang voor de versterking van de programmering. Verder maken specifieke afspraken met de dagbladen een ruimere verspreiding van gegevens onmogelijk. De NOS zal vandaag nader overleg voeren over mogelijke juridische stappen. Overmorgen dient bij het College van Beroep in Den Haag de zaak van de Krant op Zondag tegen de weigering van de staatssecretaris van Economische Zaken op te treden tegen de formele weigering van de omroepen mee te werken aan de verspreiding van programmagegevens. Volgens de Krant op Zondag is er sprake van een onaanvaardbare monopoliepositie en moet de staat op grond van de Wet economische mededinging optreden. EZ acht de verspreiding van omroepprogrammagegevens echter een zaak die geregeld is in de Mediawet. Dat behoort daarmee volgens staatssecretaris Van Rooij tot de verantwoordelijkheid van de minister van WVC.

Oekraïne is bereid op zijn grondgebied honderdduizenden etnische Duitsers te vestigen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door ingrijpen van sovjet-leider Stalin hun woongebied moesten opgeven.

De Oekraïense president Kravtsjoek zegt in het jongste nummer van het Duitse tijdschrijft der Spiegel dat hij bereid is "de beste grond in het zuiden en op de Krim" aan etnische Duitsers te geven. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden zo'n 400.000 etnische Duitsers in Oekraïne. In de buurrepubliek Rusland hadden etnische Duitsers hun zogenaamde Wolga-republiek. In 1941 greep Stalin in en liet hij de Duitsers uit beide republieken deporteren uit wraak voor de nazi-invasie van de Sovjetunie. De Russische president Boris Jeltsin heeft na overleg met Bonn toegezegd dat de Wolga-Duitsers een nieuwe republiek krijgen, maar het verlaten militaire gebied dat hij onlangs als vestigingsplaats aanbood werd door de Duitsers verworpen. Oekraïne, politiek op gespannen voet met Rusland, kan daar met het voorstel van Kravtsjoek wellicht munt uitslaan. Kravtsjoek beloofde dat hij er zelfs voor zal zorgen dat de etnische Duitsers, als zij dat willen, terug kunnen keren naar de exacte woonplaats die zij of hun familie vijftig jaar geleden moesten verlaten.

Perplex stond André van der Louw deze keer. Verbijsterd over de uitlatingen in het Rotterdams Dagblad van kandidaat-PvdA-voorzitter Felix Rottenberg dat Van der Louw maar geroyeerd moest worden nu hij zo openlijk flirt met de oprichting van een nieuwe partij.

"Het is verbijsterend om te zien hoe ook nieuwkomers als Rottenberg zo snel aangetast zijn door het virus van de gekwetste partijpausjes", aldus een geërgerde Van der Louw gisteren in zijn openingstoespraak in de Rode Hoed in Amsterdam. Maar voor ruim tweehonderd belangstellenden toonde Van der Louw vooral zijn nimmer weggeëbte wrok tegen Kok, die nooit heeft willen zeggen dat Van der Louw geen couppleger is. Van der Louw betwistte opnieuw het partijleiderschap van Kok. "Het partijleiderschap bestaat niet in de PvdA. Kok is de eerste man in de regering en als zodanig mede-verantwoordelijk voor de leiding van de PvdA." Kok zou leiding moeten geven aan de vernieuwingsdiscussie in de PvdA. "Maar Kok overtilt zich door zijn vele functies. Er is in het voorbije half jaar niets gebeurd. Voor een serieuze politieke partij is dat onaanvaardbaar", aldus Van der Louw

Motor Onvrede zou geen basis zijn voor een nieuwe partij? Van der Louw bestreed dat. "In het verleden is onvrede vaak een motor geweest voor vernieuwing. Wij beschikken ook niet over de standaardoplossingen. Maar ook al hadden we een receptenboek: dat zou toch niet erg overtuigend zijn om jongeren te interesseren om mee te praten? We willen leuk en boeiend zijn, we willen tolerant zijn zonder trucs en achterklap en we willen open staan voor diverse geluiden zonder de dreiging met royement." Want met de PvdA gaat het de verkeerde kant uit, betoogde Johan Wijne die vorige week promoveerde op een proefschrift over de sociaal-democratie tussen de beide wereldoorlogen. "De PvdA is een leger op de terugtocht. Er heerst het verkrampte gevoel om de rijen gesloten te houden. Zoals de Afrikaanse boeren die hun ossewagens in een kring zetten in de hoop dat er dan niets gebeurd."

Wonder De centrale vraag van de tweede bijeenkomst in de voormalige schuilkerk De Rode Hoed was of er een nieuwe partij moet komen. Van der Louw gelooft nog in een klein wonder. Wijne meent dat de PvdA nog tijd heeft, maar "tien jaar geleden heb ik al geschreven dat de PvdA heropgericht moet worden". PvdA-bewindslieden of -Kamerleden schitterden in tegenstelling tot de eerste Rode Hoed-bijeenkomst nu door afwezigheid. Het betekende niet dat er alleen maar medestanders van Van der Louw in de zaal zaten. Door Wim Thomassen, ook oud-burgemeester van Rotterdam en mede-oprichter van de PvdA in 1946, werd Van der Louw een geschiedenisles voorgehouden. In 1932 scheidde zich de Onafhankelijkse Socialistische Partij af uit onvrede met de SDAP, de voorganger van de PvdA. De OSP behaalde nul zetels. Ook DS'70 en PSP zijn van het politieke toneel verdwenen. "Partijsplitsing? Niet aan beginnen. De PvdA is ontstaan in kameraadschap. We moeten in kameraadschap rond de tafel gaan zitten. Broedertwist is het ergste wat er is", aldus Thomassen.

Berichten in Britse zondagskranten over contacten tussen politici van de Labourpartij en de voormalige Sovjetunie hebben in Groot-Brittannië geleid tot politiek gekrakeel.

De Sunday Express meldde dat de Sovjetunie Labour in het zadel probeerde te helpen bij de afgelopen Britse parlementsverkiezingen. De Sunday Times deed op grond van telegrammen uit het archief van de ontbonden communistische partij van de Sovjetunie verslag van ontmoetingen tussen 1979 en 1986 van leden van de Labourpartij met functionarissen van de Sovjet-ambassade. Labour-leider Kinnock zou een van die politici zijn geweest. Labour zou bij de gesprekken het buitenlands beleid van de Sovjetunie hebben geprezen en dat van de VS gelaakt. In de krant werd uit de doeken gedaan hoe de vakbonden van de mijnwerkers door de Sovjetunie werden gefinancierd. Een woordvoerder van Labour noemde de berichtgeving gisteren "onderdeel van een geleide lastercampagne". Hij bracht de artikelen in verband met de komende parlementsverkiezingen. De regerende Conservatieve Partij nam afstand van de artikelen en verklaarde er niet de hand in te hebben.

Doordat ondernemers verplicht zijn eerder hun belasting te betalen is het financieringstekort van de overheid vorig jaar uitgekomen op 4,25 procent van het nationaal inkomen. Minister Kok (PvdA, Financiën) voldoet hiermee ruimschoots aan de afspraken in het regeerakkoord van CDA en PvdA. Dat schreef voor 1991 een maximaal tekort van 4,75 procent voor. De versnelde inning van belasting heeft Kok een meevaller opgeleverd van twee miljard gulden.

Prins Philip van Groot-Brittannië is, naar verluidt, van mening dat de onbekende uitvinder van de rode loper niet goed snik was. Met andere woorden: de Britse prins-gemaal vindt het uitleggen van rode lopers gewoon waanzinnig. Philip wordt graag hartelijk verwelkomd` dat wel` maar hij houdt niet van poespas. Het verveelt zijne koninklijke hoogheid grotelijks dat de doorsnee Brit` die voor een prins of prinses door de knieën gaat` vreselijk stijf en ouderwets doet vis-à-vis 'royalty'. Hij denkt dat het zo hoort` maar op de koningin en haar moeder na` deelt geen enkele Britse 'royal' zijn mening. Telkens als de Britse queen ergens een afgesproken bezoek brengt` mag je rekenen dat alles daar tijdig opnieuw in de verf is gezet. Een persoon van koninklijken bloede krijgt in Groot-Brittannië zelden de werkelijkheid te zien. Kroonprins Charles zegt dat hij een grondige hekel heeft aan de geur van verse verf. Maar netjes opgeknapt schilderwerk in 't vooruitzicht van koninlijk bezoek is niet het grootste Britse bedrog. Prinses Diana 'inspecteerde' afgelopen november in de voormalige Britse kolonie Canada een ziekenhuis waar alle lege bedden gevuld waren met onechte patiënten. De directie had deze gezonde mensen een borrel beloofd op voorwaarde dat ze enkele uurtjes 'ziek' in bed zouden gaan liggen. Bureaucraten op tilt Want een ziekenhuis dat maar half vol is loont toch niet de moeite van een koninklijk bezoek? Lege bedden op ziekenzalen kunnen trouwens de verkeerde indruk wekken. Voor de zekerheid waren dus alle bedden tijdelijk gevuld. Londen ziet in deze merkwaardige maatregel een nieuw bewijs van het feit dat bureaucraten op tilt slaan als iemand van Buckingham Palace op bezoek komt. Koningin Elizabeth en andere leden van haar familie reizen nog vrij geregeld per trein. Voor British Rail (de Britse Spoorwegen die weldra geprivatiseerd worden) is dat telkens een welkome gelegenheid om de rode loper uit te leggen. In stations worden de borden met informatie over dames- en herentoiletten dan steevast onzichtbaar gemaakt.Met behulp van fraaie doeken of gewoon door de opschriften tijdelijk te verwijderen. Dat middel werd ooit zorgvuldig toegepast in het Schotse Stirling. De queen en prins Philip bezochten dit station wel niet` maar zij reden er toch dwars doorheen` per sneltrein nog wel` helemaal richting Edinburgh. Want een vorstin is toch helemaal anders dan gewone mensen. Volgens eenvoudige Britse begrippen maakt Elizabeth zelfs gebruik van toiletten met vergulde zitjes. Dus kun je haar bezwaarlijk een blik gunnen op wegwijzers naar sanitaire installaties` bestemd voor ordinaire plebejers. In Stirling hebben alle gewone reizigers - en die zijn daar toch in de meerderheid - nadien twee dagen lang moeite gehad met het ontdekken van de voor hen bestemde plasplaatsen. Want opschriften tijdelijk verwijderen is in Groot-Brittannië maar een klusje; ze opnieuw aanbrengen op hun vaste plaats vergt veel meer inspanning. Daarvoor heb je vakmensen nodig. Vandaar dat het telkens even duurt voor alles weer normaal is. Braakliggend landje Prinses Diana werd in 1983 verwacht in het Noordengelse Halifax. Haar bezoek aan hun stad vervulde de harten der vroede vaderen met grote vreugde. Zij voelden zich enorm vereerd` maar er was wel een probleem. Het pad dat de prinses zou volgen liep langs een stuk braakliggende grond - en dat vonden ze toch geen gezicht. De nodige tijd ontbrak om er snel een plantsoen van te maken. Daarom besloot het gemeentebestuur de hele lap helgroen te laten verven met spuitbussen. De prinses zou dan wel denken dat het gras was... Maar het ligt voor de hand dat de Britse 'royals' tòch aan de weet komen dat ze door hun gastheren en -dames om de tuin geleid worden. Volgens insiders vinden ze dit soms amusant` soms irritant` naar gelang de omstandigheden. Hoe dan ook` aan sommige koninklijke bezoeken is voor de Britse burgerlui ook een gunstige afloop verbonden. Neem nu het Londense tehuis voor dakloze mannen waar een poosje geleden de minzame koningin-moeder even langskwam. Elke gast van deze instelling kreeg voor die gelegenheid een stel nieuwe kleren. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat ze hun pak terug zouden geven zodra Mother Mary hen de rug had toegekeerd;uiteindelijk werd besloten dat ze de nieuwe kleren mochten houden.

* Lady Di 'gezellig' winkelend bij een officieel bezoek aan de stad Southport. Zou de vis in de vitrine echt zijn?

Maastricht heeft een grote aantrekkingskracht op bedrijven, studenten en toeristen. Maar ook op zwervers, alcoholisten en drugsverslaafden. Vanuit België trekken dagelijks tientallen dealers en junks de grens over. Om te handelen of te gebruiken. Spuiten blijven achter als stille getuigen van praktijken die het daglicht niet mogen zien. Deze gebruikte, vaak besmette injectienaalden worden dagelijks ingezameld door drie Maastrichtse verslaafden, die de plekjes kennen. Ze doen dat op verzoek van de gemeente en het CAD. Eén van hen is Hans van Renswouw. Hij vindt er gemiddeld 1500 per maand.

Een slordig geklede, ongeschoren jongeman loopt onzeker naar een tafeltje in de Maastrichtse Stationsrestauratie. Hakkelend begint hij een verward gesprek met een koffiedrinkende treinreiziger. "Ben jij niet die... eh. Nee, dat kan... is dat... Nou, ik stap maar weer eens op", waarna hij mompelend richting toilet zwalkt. Zijn verschijning wekt enige beroering bij de restaurantbezoekers. Als de man tien minuten later weer passeert maakt hij een montere, heel wat stabielere indruk.

"Eén shot heroïne op het toilet doet wonderen", weet Hans van Renswouw, die een tafel verderop zit. "Dat is een drugsverslaafde", stelt hij lakoniek vast. "Die herken ik op een kilometer afstand. Misschien omdat ik er zelf een ben." Van Renswouw vertoont veel gelijkenis met de zwalkende junk. Ingevallen wangen, de kleren slordig gedrapeerd rond het magere, pezige lijf. Zijn pikzwarte ongewassen vingers fabriceren nerveus een sigaret. Om zijn nek bengelt een Sennheiser hoofdtelefoon verbonden aan een peperdure Sony walkman. In zijn zak zitten twee musicassettes van Frank Zappa. Die heeft hij net 'even geregeld', zegt hij met een veelbetekenende grijns. Maastrichtenaar Hans van Renswouw is 36 en al twintig jaar verslaafd aan amfetamine. Soms gebruikt hij heroïne of coke. "Hasjiesj kan mijn lichaam niet verdragen", beweert hij. "Ik spuit al twintig jaar waardoor de aders in mijn armen door de heroïne zijn dichtgeschroeid. Daarom moet ik me via de lies injecteren."

Grijpstuiver Om zijn RWW-uitkering enigszins op te vijzelen speuren hij en twee andere drugsverslaafden voor de DGD (Districts Gezondheids Dienst) en het CAD (Centrum voor Alcohol en andere Drugs) naar gebruikte heroïnespuiten in Maastricht. Gemiddeld vindt hij er vijftig per dag. Zo'n 1500 per maand. Hoeveel Van Renswouw voor dit niet ongevaarlijke karwei betaald krijgt, wil hij niet kwijt. "Een grijpstuiver. Noem het een kleine vergoeding. Maar ik móét er wel iets bijverdienen. Van de RWW-uitkering van 1100 gulden wordt me onder meer 282 gulden afgetrokken omdat ik geen woonlasten heb. Over ironie gesproken... Na alle aftrekposten hou ik uiteindelijk ongeveer 700 gulden netto over. Daar kan ik dus niet van rondkomen. Ons leven is twee tot drie keer duurder dan voor iemand anders. Wij moeten toch ook warm eten? Dat kost veel geld. Hoe vaak wij per dag een warme hap nuttigen? Hoeveel keer per week moet je vragen. En we hebben natuurlijk geld nodig om spul te kopen." De huidige straatwaarde voor één gram bruin of smek, de populaire naam voor heroïne n coke, schommelt rond 125 gulden. Voor één gram amfetamine wordt tussen 25 en 35 gulden gevraagd. Gedrieën schuimen ze de stad af naar injectienaalden. Hun werkterrein is verdeeld. "Ik hou de binnenstad schoon", zegt Hans. "De andere twee cleanen de buitenwijken". Zijn voornaamste stekken zijn de oude LTS, Villa Wyckerveld en het terrein van de Eurohal. Hij vind er gemiddeld vijftig per dag, vertelt hij.

Chinese puzzel Van Renswouw zit er een beetje verloren bij. Afwezig, bijna. Vraagt nerveus om een pilsje omdat hij 'even zonder geld' zit. Na de eerste gulzige slok rommelt hij omslachtig in zijn jaszakken en smoezelige rugzak en haalt een gifgroen kammetje tevoorschijn. Uitgebreid doorploegt hij zijn lange, rossige manen. Na elke haal zoekt hij ongerust tussen de tanden van de kam naar uitgevallen haren. Nadenkend krabt hij over zijn armen waarop een ster, een panter en een gitaar zijn getatoueerd. Op beide handen is een lichte, roodachtige huiduitslag te zien. "Ik moet goed nadenken", zegt hij. "Dat gaat een beetje moeilijk omdat ik vandaag weinig of niets genomen heb. Hét grote euvel van de meeste verslaafden: het denkvermogen laat steeds meer te wensen over." Zijn verteltrant is verward, wat hakketakkerig. Hij weet dat zelf. 'n Beetje een puzzel. "Net als mijn leven", zegt hij. "Dat is als een Chinese puzzel. Omdat ik niet goed weet wat er eigenlijk in mijn allervroegste jeugd gebeurd is. Mijn moeder is meteen na mijn geboorte vertrokken. Mijn vader heb ik nooit gekend. Die kon mij niet verzorgen en plaatste me als baby in Huize de Nieuwenhof. Een tehuis voor weeskinderen. Toen ik twee jaar was, hebben mijn opa en oma me daar uit gehaald en mij verder opgevoed. Ik heb geen enkel officieel papier uit die periode. Net of ik een gedeelte van mijn leven heb overgeslagen. Die twee oudere mensen hebben mijn opvoeding heel serieus genomen. Achteraf denk ik: misschien hebben ze het té goed willen doen. Dat werd dus een misser". Gevangenissen Buiten regent het pijpestelen. Hij rilt, trekt zijn jasje huiverend om zijn magere borstkast. Voorbijgangers maken een ruime boog om ons heen. Ze kijken de sjofele gestalte na. Met blikken van verbijstering en afgrijzen. "Dat is 'ne verslaafde", onderwijst een mevrouw haar zoontje op gedempte toon. Hans hoort het, maar reageert niet. Hij haalt zijn schouders op. "Dit soort opmerkingen hoor ik dagelijks. Daar raak je aan gewend." Hij wijst het kind na. "Toen ik zo oud was, was ik onhandelbaar. Op mijn veertiende leerde ik alles over drugs. Ik zat toen op de LEAO en gebruikte hasj. Dat spul kon je toen al in de stad kopen. Terwijl mijn leeftijdgenootjes op straat voetbalden, gebruikte ik al. Op mijn zestiende raakte ik verslaafd aan hard drugs en kwam ik een aantal keren met de politie in aanraking. Sindsdien heb ik in totaal wel 'n jaar of zes in gevangenissen gezeten. Meestal voor stelen of overtreding van de opiumwet. Maar nooit voor een geweldsdelict". Hij blijft staan, priemt zijn wijsvinger naar voren en zegt met grote nadruk: "Ik heb in mijn leven al heel wat uitgevreten, maar geloof me, ik heb nog nooit een tasje van een oude vrouw geroofd!" Na enig zoeken vindt hij het woord: erecode. "Dat is het, een erecode. Ik ben niet de enige, hoor. Ik ken meer verslaafden die zich daaraan houden". De voormalige ambachtschool in Wyck, een monumentaal gebouw dat al jaren leeg staat, is een van Hans van Renswouw's vaste slaapplaatsen. De gemeente heeft het pand al twee keer hermetisch dichtgetimmerd. Er volgt een lastige klimpartij door een ingeslagen raam, met als opstapje een gammele houten krat. Willy, een vriend en lotgenoot, staat hem al op te wachten. Samen gaan ze hier naar gebruikte spuiten zoeken, want behalve voor Willy en Hans fungeert de oude school ook nog als clandestien onderkomen voor andere drugsverslaafden, zwervers en alcoholisten. Ze vinden er dertig tot vijftig per dag. Half België "Per maand kom ik op zo'n 1500", zegt Hans, "maar 't zouden er nog veel meer zijn als ik nóg intensiever ging zoeken. Vergeet niet dat half verslaafd België in Maastricht komt gebruiken. Nou ja, enkele honderden zijn het er in ieder geval. In België zijn de straffen niet mals. Als ze je dáár pakken met dope in je zak, ben je goed de pineut. Daarom wordt het spul in hier gekocht en meteen gebruikt. Die knapen droppen de spuiten op de plaats waar ze gebruikt worden". Op verontwaardigde toon: "Man, soms zie ik ze zelfs in een zandbak of op een speelplaats liggen! Moet je je voorstellen: waar kinderen er zich in kunnen prikken en besmet kunnen worden..." Een opwelling van sociaal gevoel, die je niet zou verwachten bij een junk. Hans en zijn makkers verwijten de maatschappij immers dat ze de verslaafden laat barsten. "Dat klopt, ja", knikt Hans heftig. "Een verslaafde heeft geen enkele kans op een baan. Krijgt zelfs nog een trap na. Maar ik weet dat een gebruikte spuit hartstikke gevaarlijk kan zijn. Voor iedereen. En misschien ben ik nog niet helemáál verloren", grimast hij. Even later concludeert hij, vol zelfverwijt, dat hij de maatschappij eigenlijk niets te verwijten heeft. "Ik heb genoeg kansen gehad, maar heb die nooit gegrepen. Anders willen leven? Ik? Nee, dat heeft voor mij geen enkele zin meer. Het interesseert me ook geen moer of in de gemeente Maastricht nu wel of niet een BBB (bed-, bad- en broodvoorziening) komt. Voor mij is het toch te laat." Even valt er een beklemmende stilte. Dan, bijna onhoorbaar: "Wat voor leven leid ik nu helemaal? Ik heb de zaak behoorlijk verkankerd. En dat is nooit meer goed te maken." Vuurtjes Het is ongeveer half zes en bijna donker. Een stompje kaars werpt groteske schaduwen in de lege lokalen. Op de trappen en in de portalen liggen menselijke uitwerpselen. De penetrante stank is nauwelijks te harden. De prachtige houten vloeren zijn opengebroken en gedeeltelijk opgestookt. Op de verschillende verdiepingen schimmen van verdwaasd rondscharrelende verslaafden. Het zijn er zes die avond. Hier en daar stoken ze vuurtjes om de verstijfde ledematen te verwarmen. Onder de hanebalken slaapt iemand onder een dunne deken op een smoezelige, tweepersoons matras. "Dat is mijn slaapplaats", fluistert Hans. "Ik kruip er vanavond gewoon naast." Nee, een vriendin heeft hij niet. En sex? Hij grijnst. "Ik ben dan wel verslaafd, maar niet impotent, hoor. Maar vrouwen vinden ons eerder afstotelijk dan aantrekkelijk. Die staan echt niet in rijen op ons te wachten. Ja, we kunnen een hoertje bezoeken, maar dat kost geld, hè. Sex... nee, dat is passé." In bijna elk lokaal vindt Hans een gebruikte spuit. Onder papierafval, op vensterbanken, onder planken en op beschimmelde matrassen. Maar een zaaltje op de tweede verdieping slaat alle records. "Hier is het altijd prijs", zegt hij. "Hier liggen vind ik er meestal een stuk of vijftien. Kijk uit, voor je 't weet trap je in een naald." Zonder echt te zoeken raapt hij 24 gebruikte injectienaalden op. Aan sommige kleeft geronnen bloed. Routineus stopt hij ze in een zilverkleurige, kartonnen cilinder van de DGD. Vaker geprikt Hij geeft toe dat hij zich al vaker heeft geprikt. "Maar tot nu toe is alles goed afgelopen. Ik heb nog nooit een infectie opgelopen." Bromt dat hij zich dood ergert "aan die sufkoppen die de spuiten overal laten slingeren. Of in de Maas gooien". Hij windt zich weer op: "Die krengen spoelen altijd wel ergens aan. Kinderen die zo'n tube vinden weten er niet mee om te gaan. Dát vind ik gevaarlijk..." Plotseling een gil vanaf de eerste verdieping. "Brand!" Een jongeman, volkomen in paniek, meldt met overslaande stem dat 'een vuurtje een beetje uit de hand is gelopen'. De fik wordt een uitslaande brand. Loeiende vlammen zetten deurkozijnen, lambrizering en een gedeelte van de vloer in lichter laaie. Als wezels schieten de clandestiene bewoners tevoorschijn uit alle hoeken en gaten. Hollend en struikelend verlaten ze het gebouw. Buiten herinnert zich iemand de slapende man op de zolderetage. "Och, als die straks de warmte voelt, wordt-ie vanzelf wel wakker", zegt een ander lijzig. Dat risico nemen toch liever niet. We klauteren via de krat weer naar binnen, hollen met drie treden tegelijk de trappen weer op en bereiken door de steeds dikker wordende kwalm de zolderverdieping. Daar ligt de man nog steeds in foetushouding op de matras. Hij snurkt. "Hé, wakker worden. De boel staat in de fik!" "Hoe laat is het?", vraagt hij slaapdronken. "Bijna zes uur". "'s Morgens of 's middags?" Onvast komt hij overeind en laat zich in het donker naar buiten leiden. Enkele minuten later heeft de brandweer de zaak geblust. Het is al de zevende brand in dit gebouw in één jaar tijd. Als we de zolderslaper twee dagen later in een parkje tegenkomen, vertelt hij het verhaal van zijn ontsnapping aan enkele andere junks. "Dit keer heb ik nog geluk gehad", zegt hij, "volgende keer misschien niet". Vervolgens snoert hij een leren broekriem strak om zijn rechterbovenarm, steekt een naald in een opgezwollen ader en geeft zichzelf een shot heroïne.

Lijk Terwijl de brandweer nog nablust, trekt Hans van Renswouw weer verder. "Kom, ik zal je nòg een plek laten zien die ik clean hou". Dat is de Villa Wyckerveld, de vroegere huishoudschool. Onderweg praten we na over de brand. "Het zou niet de eerste keer zijn dat ik over een lijk struikel", zegt Hans doodkalm. "In de tijd dat ik op straat woon heb ik dat al drie keer meegemaakt. Als ik de belevenissen van een maand uit mijn leven zou mogen vertellen, zou je mij mij voor fantast of leugenaar uitmaken". Hij hult zich verder in zwijgen. De villa is leeg, maar levert hem niettemin een 20-tal spuiten op. Met zijn oogst van die dag onder de arm schuifelt hij terug. De volgende dag zal hij zijn buit overdragen aan de DGD. Bij de oude ambachtschool is de brandweer ingerukt. De muren druipen, het stinkt er als de hel. "Ik hoop dat de matras er nog ligt", zegt Hans. Hij stapt door de plassen water en klimt op het kratje. Het gapende raam slokt zijn magere gestalte op.

* In een parkje tussen de twee bruggen liggen de naalden elke dag voor het oprapen. "Het is me al vaker overkomen dat ik 's nachts over een lijk struikel..." * Spuitenzoeker Hans:"Ik heb geen aders meer in mijn armen, dus injecteer ik in mijn lies..."

Harrison Ford maakte zijn filmdebuut vijfentwintig jaar geleden, in de verder te verwaarlozen komedie 'Heat on a Merry-Go-Round'. Ford speelde een piccolo en zijn enige tekst was: "Oproep voor Mr. Jones. Oproep voor Mr. Jones!" Dit toch al niet zo gelukkige begin werd ijzig ontvangen bij Columbia Pictures, de studio waar hij onder contract stond. Ford, zo werd besloten, had geen 'sterrenkwaliteit'. Tegenwoordig is hij een van de beroemdste acteurs ter wereld.

Harrison Ford, een zwijgzame man, die zijn werk benadert op een timmermansmanier

"De truc is: je moet je nooit laten betrappen op acteren"

"Ik lees zo'n 500 scenario's per jaar, maar bij de meeste scripts kom ik niet verder dan de twintigste bladzijde"

Interview: Simon Banner (The Times, Londen) Foto's: 20th Century Fox, Warner Bros.

Tony Curtis, zo herinnert Ford zich, bezorgde in zijn eerste film alleen maar een zak boodschappen en was er niettemin in geslaagd sterrenkwaliteit te tonen. "Maar jij hebt het niet", verkondigde een van de bazen van Columbia. "Jij hebt het absoluut niet."

"Ik dacht dat ze wilden dat ik een piccolo zou spelen", zegt Ford met zijn barse, lage, wat lijzige stem. "Pas jaren later bedacht ik dat ze eigenlijk wilden dat ik een filmster zou spelen. Ze wilden dat ik mijn haar zou knippen zoals Elvis Presley, dat ik alles hetzelfde zou doen als andere mensen. Maar ik wist dat het mijn taak was om langer mee te gaan dan hun wens om mij te veranderen, dat ik een manier moest ontwikkelen om het ik in mijzelf uit te drukken." Tegenwoordig is Ford bekend als de jongensheld en archeoloog Indiana Jones, de intergalactische Han Solo in Star Wars maar ook als de openbare aanklager in Presumed Innocent en de harde politieman in Witness. Een veelzijdige, sterke maar kwetsbare held. Toch heeft hij er nog steeds moeite mee de ster te spelen. Zo weigert hij mee te doen aan de vaak bombastische discussie over het tropisch regenwoud en heeft hij, in tegenstelling tot vrijwel alle andere acteurs in Hollywood, geen behoefte om zelf een film te regisseren. "Ik geloof niet dat beroemdheid de beste geloofsbrief is om de mensen te vertellen hoe ze zich moeten gedragen", zegt Ford. En over het regisseren: "Het duurt te lang, betaalt minder goed en Bob Hoskins zei dat het te vergelijken is met doodgepikt worden door pinguïns."

Geen kunst Op de vraag of zijn werk kunst genoemd mag worden, antwoordt hij met een direct en categorisch nee. "Ik liep net over Madison Avenue", zegt hij, "en zag in een galerie een citaat van Tolstoj hangen: Kunst is geen handwerk, kunst is de uitdrukking van het gevoel van de kunstenaar of zoiets. Desondanks denk ik dat wat ik doe ambacht is. Ik ben een technisch werker op een gebied waar ik een lange leertijd heb gehad, dus is mijn benadering ambachtelijk. De film zelf kan uiteindelijk een kunstwerk zijn, ik ben alleen maar assistent-verteller." Als een koorzanger in een koor? "Misschien als solist", zegt Ford droog. De acteur beantwoordt de meeste vragen met een koele, weloverwogen behoedzaamheid. Het lijkt wel of hij, net als de piccolo die hij in zijn eerste film speelde, wil vermijden de aandacht op zichzelf te vestigen. Wanneer hij zin heeft is hij duidelijk en ter zake. Soms zijn zijn antwoorden kort en nagenoeg onverstaanbaar. Hij kijkt liever naar de grote, platte nagels op zijn eeltige handen dan naar zijn gesprekspartner. Hij kent geen anekdotes en is waarschijnlijk iemand die altijd de clou van een mop vergeet. Ford moet de klip zijn waarop menige talkshow is gestrand. "Het is een natuurlijke gereserveerdheid, die ik aan mijn opvoeding heb overgehouden", zegt hij op licht verontschuldigende toon. "Zelfs mijn ouders zijn nog iets spraakzamer dan ik."

Research Afgezien van de mogelijk interessante psychologische achtergrond hiervan, is het duidelijk dat Ford op het scherm zijn voordeel doet met zijn gesloten persoonlijkheid. Hij ontbeert een theatrale mentaliteit, zoals hij dat noemt. In zijn laatste film, Regarding Henry, speelt Ford een advocaat uit Manhattan, een koele kikker die bij een beroving door het hoofd wordt geschoten. Hij overleeft het, maar blijkt te lijden aan geheugenverlies. Als voorbereiding op deze rol heeft Ford twee maanden lang neurologen geraadpleegd, hersenchirurgen, fysiotherapeuten, logopedisten, patiënten en hun gezinnen en verpleegsters en artsen op de intensive care. Hij kan er lang en serieus over praten, maar in de film is Fords research nooit overduidelijk zichtbaar. Dat was wèl het geval in films als Awakenings en Rain Man, waarin hoofdrolspelers Robert de Niro en Dustin Hoffman de gehandicapte karakters een flamboyante draai gaven. Ford heeft de bescheidenheid te geloven dat zijn eigen optreden niet het belangrijkste is in een film. Als zodanig acteert hij ook. Met zijn tweede vrouw Melissa Mathison en hun twee kinderen Malcolm en Georgia woont de nu negenenveertigjarige Ford in een boerderij in Wyoming. Tot 1985 woonde hij in Los Angeles, naar zijn zeggen "een van de meest vijandige milieus die er bestaan." De 325 hectare grond rondom zijn zelf ontworpen huis bestaat grotendeels uit bossen, die een toevluchtsoord zijn voor elanden en roofvogels. Wanneer hij niet vist in zijn forellenbeekje wandelt Ford of repareert hij de omheiningen die het vee van zijn buren buiten moeten houden. Ooit was hij timmerman en ook nu nog heeft hij een grote werkplaats bij het huis. Sobere geest Hij kijkt niet naar films. "Het heeft minder te maken met wat de films te bieden hebben dan met mijn eigen persoonlijke behoefte om thuis te blijven", zegt hij. De dagelijkse bezorging van de New York Times vormt het voornaamste contact met de buitenwereld. "Harrison is een sobere en praktische geest", zegt regisseur Nichols. "Hij leeft voor zijn gezin en houdt zich afzijdig van iedere vorm van sociaal leven. Deze timmermansbenadering van het acteren heeft hem in zekere zin behoed voor de rusteloosheid en de ontevredenheid over zichzelf die veel andere acteurs kennen." Ford zelf: "Als ik een bijzonder talent heb, is dat het talent om te geloven. Het is niet dat ik geloof dat ik de persoon ben die ik speel, maar wanneer ik voor de camera sta ben ik in een stadium dat ik wat er gebeurt over me heen kan laten komen. De enige grote truc is je nooit te laten betrappen op acteren." Achter de landelijke idylle in Wyoming schuilt Ford's aandeel in vijf van de grootste kassuccessen aller tijden. Hij mag dan soms hout staan te hakken in de schuur, zijn huis bevat ook een kostbare collectie impressionistische en post-impressionistische kunst, aangeschaft van de tien miljoen dollar per film die hij volgens geruchten zou toucheren. In Hollywood is hij op dit moment een van de meestgevraagde acteurs. Hij heeft de scenario's in ieder geval voor het kiezen en heeft ook een stem in het kapittel bij de keuze van zijn regisseurs en tegenspelers. Een riante positie, inderdaad, maar hij blijkt dan ook een goede neus te hebben voor films die succes opleveren. Ford schat dat hij zo'n 500 scenario's leest voor hij er een vindt dat interessant genoeg is om te verfilmen. "Ik zeg weleens schertsend: als ik door een script kan komen, ga ik de film waarschijnlijk doen", legt hij uit. "Bij de meeste scripts kom ik niet verder dan bladzijde twintig, omdat ze geen enkele ambitie hebben of scherpstelling of bekwaamheid missen. Maar dat is net als met de meeste schoenen. Je probeert uit te vinden wat het beste past bij jezelf." Het klinkt gemakkelijk, maar de afgelopen jaren heeft Ford nauwelijks een verkeerde stap gezet, hetgeen opmerkelijk is. Presumed Innocent was een verrassing in Hollywood; hij maakte meer winst dan de meeste dure actiefilms die in dezelfde tijd uitkwamen.

Naam veranderen Ford lijkt altijd goed ingeschat te hebben waar zijn talent ligt en hoe hij dat het beste kan gebruiken. Zelfs in zijn begindagen. Vlak na zijn slecht ontvangen piccolo-rolletje ging hij weg bij Columbia, hoewel toen pas achtien maanden waren verstreken van zijn contract voor zeven jaar. Hij had met succes weerstand geboden tegen de pogingen van de studio om hem zijn naam te laten veranderen. Vervolgens tekende Ford een contract bij Universal en speelde hij al snel de 'gevoelige jongere broer' en de 'vent die het niet gedaan had' in televisieprogramma's als Ironside en The Virginian. Hij nam geen televisierollen meer aan toen hij ontdekte dat hij zijn gezicht 'versleet' zonder een stap verder te komen in zijn carrière. Op dit punt gekomen leende Ford bij de plaatselijke bibliotheek een lesboek over timmeren en werd timmerman. De filmrollen waren dun gezaaid en zelfs na positieve de recensies van American Graffiti, waarvoor hij maar 500 dollar per week kreeg, bleef hij timmerman. Hij gaf zijn baan pas op toen hij gevraagd werd voor Star Wars. Hij bleef echter een stripheld-imago met zich mee dragen tot hij de hoofdrol kreeg in Peter Weirs stijlvolle Witness. Volgens de mensen om hem heen is Ford in de loop der jaren steeds gereserveerder geworden. Een vrouwelijk lid van het produktieteam van de tweede en derde Indiana Jones film vond hem "zo mogelijk nog rustiger, en meer in zichzelf gekeerd" bij de derde film, ondanks het feit dat hij met een filmploeg werkte die hij al kende. "Ik concentreer me zo intensief op wat ik aan het doen ben, dat het filmen geen zomerkamp is", luidt Fords commentaar. Zijn betrokkenheid bij zijn werk lijdt geen enkele twijfel. Bij de laatste Indiana Jones film repeteerde hij een week lang met de acteur die de jonge Indiana in de film speelde, ondanks het feit dat zijn eigen werk erop zat. "Ik wilde er zeker van zijn dat hij de bewegingen goed zou krijgen", zegt Ford. Misschien is deze ambachtelijke benadering van zijn werk wel de kern van Fords succes.

* Met Sean Connery in de laatste Indiana Jones-film. * Als politieman in 'Witness': zijn eerste grote karakter-rol.

Als vader van een talrijk kroost zocht de Venlose apotheker Lodewijk van der Grinten 120 jaar geleden naar iets dat meer geld in het laadje bracht dan poeders, pillen en zalfjes. Hij vond een 'passende' nevenverdienste: boterkleursel. Anno 1991 is zijn erfenis het wereldwijd opererend concern Océ-van der Grinten, producent van kopieerapparaten en printers, met 12.000 werknemers en een omzet van 2,5 miljard. Vier wetenschappers onderzochten de ontstaansgeschiedenis van Océ-Van der Grinten en schreven het relaas van een verlichte ondernemersfamilie. "Maar meneer Karel nam de eindbeslissing..."

In misdaadseries heet het: je geld of je leven. Je kan kan dan kiezen tussen welstand of de dood. Voor de meeste mensen geen moeilijke keuze, want het leven is hen meer waard. In zo'n geval koop je dus als het ware het leven af. We hadden nooit gedacht dat zoiets ook onze gezondheid zou kunnen betreffen. Want gezondheid, zo luidde het tot nu toe, is een algemeen goed dat niet te koop is. Maar goed ook, want op die manier bestaat tenminste nog een beetje gerechtigheid in deze wereld. Helaas is die gedachte achterhaald. Er is een wetenschapper opgestaan die heeft uitgezocht dat gezondheid wel degelijk te koop kan zijn. Iemand leeft langer naar gelang het geld dat hij bezit. En niet zo'n klein beetje ook, maar een heleboel jaren.

De man die dat heeft uitgeplozen is de Canadese hoogleraar prof.dr.J.Fraser Mustard, president van het Canadian Institute of Advanced Research. Tijdens een lezing in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam vertelde hij dat mensen die veel verdienen kans maken op liefst elf extra levensjaren. En geen kwakkelende jaren, maar jaren in goede gezondheid. Gezondheid hangt volgens de berekeningen van deze wetenschapper namelijk heel nauw samen met het inkomen en de positie van iemand op de maatschappelijke ladder. Mensen met een hoog inkomen zouden dan ook veel langer van een goede gezondheid kunnen genieten dan mensen die met weinig geld moeten rondkomen. Het belang van het hebben van geld blijkt volgens de hoogleraar ver uit te stijgen boven het effect van de geneeskunde en de medische wetenschap. Want de zo zeer geprezen gelijke toegankelijkheid tot de medische voorzieningen heeft er bepaald niet toe geleid dat arm en rijk in gelijke mate gezond zouden zijn. Volgens de Canadese prof is het omgekeerde eerder het geval. Gezondheidsverschil In de afgelopen vijftig jaar, zo betoogde de hooggeleerde spreker is het gezondheidsverschil tussen de verschillende sociale klassen niet af- maar juist toegenomen. Mensen met een goede maatschappelijke positie leven aanzienlijk langer en in een betere conditie dan mensen die een minder goede carrière hebben. En hoe hoger iemand staat op de hiërarchische ladder hoe gunstiger zijn levensverwachting. Zo is de kans om aan een hartprobleem te sterven voor laag ingeschaalde ambtenaren driemaal zo groot als voor hoog ingeschaalde. Fraser Mustard heeft nog iets anders ontdekt, namelijk dat de maatschappelijke positie - en de scholing - van vrouwen een zeer groot effect heeft op de levensverwachting van pasgeborenen. Zo constateerde hij dat sommige arme en matig ontwikkelde landen er - ondanks een vergelijkbaar gemiddeld inkomen - veel beter in slagen om hun bevolking relatief gezond te houden dan andere. Zuigelingen in Puerto Rico en Sri Lanka kunnen er op rekenen een leeftijd van 61 jaar te halen, terwijl baby's in landen als Pakistan, Afghanistan en Marokko statistisch afhaken op een leeftijd van 45 jaar. Bovendien is de babysterfte er veel hoger. Van elke duizend kinderen, die worden geboren, sterven er bijna tweehonderd. Maar ook een leeftijd van in het beste geval 61 jaar staat in geen enkele verhouding tot de haalbare leeftijden in de rijke landen. Laat staan tot die van de rijken in die rijke landen. Het is dus niet langer meer 'Je geld of je leven' maar 'Je geld is je leven'.

Kleine ettertjes zijn het. Dwarsdrijvers, treiterkoppen, mispunten. Klierend tegen hun ouders, maar poeplief voor vreemden. Ze willen niet aangehaald worden, ze laten zich niet knuffelen, kortom, ze tonen op geen enkele manier dat ze van je houden. Zo'n gedrag noemt men 'bodemloos'. Je kunt erin stoppen wat je wil: liefde, aandacht, geduld, het heeft allemaal geen effect. Dergelijke kinderen zijn, emotioneel gezien, een bodemloze put. Waar komt zo'n gestoord gedrag vandaan en wat kun je eraan doen? De eerste vraag is al even moeilijk te beantwoorden als de tweede. Een verhaal over ouders die met de handen in het haar zitten.

"Vergelijk het met een emmer of een put zonder bodem. Je kunt erin stoppen wat je wilt, het valt er net zo snel weer uit. Vergeefse moeite. Zo is het ook met bodemloze kinderen, ze hebben een emotionele handicap. Je kunt ze nòg zoveel liefde geven, àl je energie in hen steken, het is volkomen zinloos. Er blijft niets hangen." Janine Vereycken, voorzitster van de Belgische zelfhulpgroep voor ouders van bodemloze kinderen, schetst de theorie in enkele zinnen. Mirjam en Jo Buysers uit Heerlen kennen de praktijk. Hun zoon Bram (8) is bodemloos. "Hij is verschrikkelijk agressief en vaak is nauwelijks duidelijk wat de aanleiding is. Als hij hier in huis niet alle aandacht krijgt, of als iets niet lukt, breekt meteen de hel los. Dan schopt ie en slaat ie van zich af. Of hij vernielt zijn speelgoed zo grondig dat er niets meer mee te doen is. Maar zodra er een ander op bezoek komt, draait ie als een blad aan de boom om. Dan is ie heel aardig." Dat is juist zo pijnlijk voor ons, constateert zijn moeder. "Buitenstaanders hebben vaak nauwelijks in de gaten wat er aan de hand is. Als wij dan wel eens wat zeggen, hoor je ze denken: dat zal wel aan jullie liggen. Jullie voeden dat kind niet goed op." Jo en Mirjam hadden al snel in de gaten dat er iets mis was met hun oudste. Mirjam: "Toen hij met een keizersnede geboren was, na een heel moeilijke zwangerschap, begonnen de problemen al. Hij heeft de eerste vijf maanden constant gehuild. Dag én nacht, van voeding tot voeding. Het was geen gewoon huilen meer. Het was krijsen, het ging je door merg en been."

Schuld Jo: "Natuurlijk denk je aanvankelijk dat het aan jezelf ligt. Dat je het kind te weinig liefde geeft. Maar troosten, wiegen, zingen niets hielp. Als je aan hem kwam, weerde hij je af. Alleen als iemand anders hem oppakte, stopte het gehuil. Maar zodra die ander weer weg was, begon het huilen opnieuw." Mirjam: "Het was vreselijk. Ik werd er echt gek van. Ik durfde vaak niet met Bram alleen thuis te blijven. Ik had soms de neiging het kind op te pakken en het van het balcon te gooien. Of een kussen op mijn mond te houden. Als hij maar stopte met dat voortdurende gehuil. Gelukkig is het nooit zover gekomen. Zo'n kindmaakt gevoelens in je wakker, waarvan je niet eens wist dat je ze had." Bram werd een paar maal in het ziekenhuis opgenomen. Lichamelijk was er niets aan de hand. Hij huilde daar ook nauwelijks. Maar zodra hij weer thuis was, begon de lijdensweg opnieuw. Jo: "Pas na achttien maanden sliep hij voor het eerst een nacht dóór. We wisten niet wat ons overkwam. Langzaam werd het voortdurend huilen minder, al bleven we gemiddeld vier nachten per week met hem in de weer." Met twintig maanden ging Bram overdag naar het Medisch Kinderdagverblijf (MKD) in Heerlen. "Hij is ernstig emotioneel gestoord", zeiden de deskundigen al snel. "Eigenlijk keken ze òns erop aan", zegt Mirjam. Het was een wisselwerking, zeiden ze. Bram voerde voortdurend een machtstrijd met de ouders.

Machteloos "Wij voelden ons machteloos", zegt zijn moeder. We hebben echt alles geprobeerd. Maar het lukte ons niet de sfeer thuis leefbaarder te maken of tot Bram door te dringen. Hij bouwde een muur om zich heen die steeds dikker werd. Ze geeft een voorbeeld. "We kregen acht maanden home-training. Dan komt een deskundige thuis die de ouders in de praktijk van elke dag leert met het kind om te gaan. Voordat die aanbelde, zat Bram constant te treiteren en te judassen, maar als de bel ging, zei Bram tegen ons: 'Nu ben ik lief'. Een werkelijk, alsof hij een knop omdraaide, hij was lief. Maar zodra de hometrainster de hielen had gelicht, draaide Bram de knop weer om en ging hij gewoon door met jennen. Hij haalde je dan echt het bloed onder je nagels vandaan." Jo: "Hoe is het in godsnaam mogelijk, denk je steeds. Haat hij ons dan zo erg?" Bram heeft inmiddels een broertje. Voor de ouders was de komst van Len een verademing. "Wij ontdekten toen dat het ook anders kon. Hij stond wèl open voor onze liefde. Hij wilde wel geknuffeld worden. Toen wisten we we dat het niet alleen aan ons kon liggen. We zijn toen een beetje van onze schuldgevoelens afgekomen."

Vriendjes Echt vriendjes heeft Bram nooit gehad. Als er al eens iemand mee kwam, was dat telkens maar voor een of twee keer. Daarna hoefde het niet meer. Vriendjes moeten hem voordeel opleveren, als hij er geen baat meer bij heeft, laat hij ze gelijk als een baksteen vallen. Eén jaar ging hij naar een gewone kleuterschool. Daar bleek hij niet te handhaven. "Hij vroeg ontzettend veel aandacht. Hij kon nooit op z'n beurt wachten. Hij bemoeide zich met alles en iedereen. Hield ieder van het werk af. Hij hield ook alles en iedereen in de gaten. Schreef uiteindelijk de leerkrachten de les voor." Het volgende station was de school voor moeilijk opvoedbare kinderen. Daar kregen de ouders contact met de kinderpsychiater. De situatie bleek inderdaad ernstig. Bram zette ook de relatie tussen Mirjam en Jo onder druk. "Hij speelt ons voortdurend tegen elkaar uit", zegt z'n moeder. "Hij probeert telkens een wig tussen ons te drijven. Als dat lukt, lacht hij heel gemeen. Inderdaad, je relatie loopt heel wat deuken op met zo'n kind", verzucht ze. Op advies van de kinderpsychiater gingen de ouders in gezinstherapie. Er werd een heleboel oud zeer opgehaald, maar het hielp niet. Bram veranderde niet. Hij dreef steeds verder van de ouders af en trok zich steeds meer terug in zijn ijzeren harnas. Zijn agressie begon steeds grotere vormen aan te nemen. Hij vernielde niet alleen al zijn speelgoed, ook het meubilair moet het steeds vaker ontgelden. "Soms zou je hem eem pak rammel willen geven. Maar dat levert niets op. Hij verandert er geen snars door. Een minuut later doet hij alsof er niets aan de hand is geweest."

Uit handen Anderhalf jaar geleden hebben de ouders hem uit handen gegeven. Op advies van de psychiater werd hij opgenomen in een internaat in Munstergeleen. "Als hij thuis blijft wordt het niets met hem. Dan komt ie in de criminaliteit terecht of hij maakt een eind aan zijn leven", zo vatten de ouders diens toekomstvisie samen. "Zo ver laat je het toch niet komen", zegt zijn moeder en dus lieten ze hem gaan. Aanvankelijk deed hij het heel aardig op het internaat, maar al snel vertoonde hij ook daar zijn andere gezicht. Als zijn ouders op bezoek kwamen, bleef hij in een hoekje naar de televisie kijken. "Pijnlijk, heel pijnlijk", beamen ze. Zelfs de andere kinderen zeiden er wat van, herinnert zich zijn moeder. In het weekend komt ie naar huis. Ook met Sinterklaas was hij thuis. Hij had een Legowagen gekregen. Toen zijn broertje daar een vinger naar uitstak, vloog ie hem aan. We hebben hem met twee man in bedwang moeten houden. Maar toen hij de volgende dag weer op het internaat kwam, mocht iedereen er mee spelen. "Dat doet je dan als ouders ontzettend pijn", verzucht Jo. Mirjam en Jo praten er nuchter` misschien zelfs een beetje gevoelloos en bitter over. "Wat we nu allemaal vertellen klinkt keihard en meedogenloos` daar zijn we ons best van bewust. We hebben ons zelf binnenstebuiten gekeerd` alles geprobeerd. Streng` meegaand` begrijpend` kwaad` alles hebben we gehad. Nu weten we dat Bram in feite ziek is." Jo: "Hij kan het ook niet helpen. We staan er nu anders tegenover, al is de afstand tussen ons en onze zoon bijna onoverbrugbaar geworden". Mirjam: "Toch is hij nooit uit mijn gedachten. Hij is ons zorgenkind. Dag en nacht spookt hij door mijn hoofd. Zelfs als het 's nachts doodstil is, voel ik bijna lijfelijk zijn aanwezigheid, terwijl hij er niet is. Dat gevoel beklemt me steeds vaker."

Adoptie In Nederland is het verschijnsel van de 'bodemloze put' tot dusver nauwelijks bekend. Wel hadden ouders die een derde-wereld-kind geadopteerd hadden, al eerder aan de bel getrokken. Ze ontdekten dat sommige kinderen als ze eenmaal geadopteerd waren, volkomen onhandelbaar en ontoegankelijk werden. Men veronderstelde dat ze in hun prille jeugd` nog voordat ze bij hun adoptie-ouders terechtkwamen` iets hadden meegemaakt dat hun leven bedreigde. Daarom voelen ze zich ook nu nog voortdurend bedreigd. Ze vertrouwen niemand en durven geen intieme relatie meer aan te gaan. Uit België kwamen berichten dat zoiets ook bij de eigen kinderen kon voorkomen. Janine Vereycken: "Uit contacten met psychiaters en instellingen hier in België is ons gebleken dat er ook bij kinderen van biologische ouders iets mis moet zijn gegaan in de allereerste levensfase` misschien al tijdens de zwangerschap. De kinderen voelden zich bedreigd." Uit de schaarse Nederlandse praktijkverhalen blijkt dat sommige moeders tijdens hun zwangerschap doodsbenauwd zijn geweest dat hun kind iets zou overkomen. Soms lijden ook couveusekinderen eraan, die in hun eerste levensweken het contact met hun ouders hebben gemist en moesten vechten voor hun leven. Hoe het met Bram verder moet is onduidelijk. Zijn ouders is te verstaan gegeven dat hun zoon in het internaat niet verder komt. "Ze komen niet door de muur heen", zegt z'n moeder bitter. "Hij ontwikkelt zich niet goed."Hij zal er wel weggaan. Terug naar huis is onmogelijk. Probleem is, zeggen de ouders dat er in Nederland zo weinig echte deskundigheid is op dit gebied. In België is dat anders. Maar dat is zelfs in 1992 voor Nederlanders ontoegankelijk. "Wij hebben contacten gehad met de Belgische hoogleraar prof. Smis uit Brugge", zegt mevrouw Buysers. Hij is gespecialiseerd in het bodemloze-put-syndroom en verbonden aan een observatiekliniek en behandelcentrum. Hij erkent Brams problemen, maar kan eigenlijk niets doen omdat wij uit Nederland komen. Naar zijn zeggen worden in België goede resultaten bereikt in gespecialiseerde internaten." Of er in Nederland zo'n internaat bestaat weten Jo en Mirjam Buysers niet. Voorlopig willen de deskundigen hun zoon graag plaatsen in een speciaal type pleeggezin. Maar juist dat soort is uiterst dun gezaaid. En of een gewoon pleeggezin de storm van Bram doorstaat is zeer de vraag, zeggen de ouders moedeloos. "Maar wij blijven vechten", zegt Mirjam fel. "Want ondanks alles blijft het toch ons kind."

---------------------------------------------------------------------------- Ouders die deze ervaringen herkennen en contact met elkaar zoeken, kunnen reacties sturen naar Oudercontactgroep De Cirkel. Jo en Mirjam Buysers, tel. 045-411354, Tijmgaard 8, 6417 HE Heerlen. ----------------------------------------------------------------------------

* Mirjam en Jo Buysers uit Heerlen: "We hebben echt alles geprobeerd. Maar het lukte ons niet tot Bram door te dringen. Hij bouwde een muur om zich heen die steeds dikker werd".

De Japanse kannibaal Issei Sagawa` die elf jaar geleden in Parijs zijn Nederlandse vriendin Renée Harteveld doodschoot en opat` is in zijn eigen land een beroemdheid geworden. De man loopt weer vrij rond in Yokohama. Onlangs verscheen een film over zijn leven. Het publiek reageerde niet geschokt` maar was gefascineerd. Van enige morele verontrusting over de gruwelijke daden van de moordenaar blijkt in Japan geen sprake te zijn. Sagawa is het onderwerp geworden van bekroonde toneelstukken en boeken over zijn ervaring worden onmiddellijk bestsellers. Zijn 'affaire'` zoals Sagawa het noemt` vond plaats toen hij 31 jaar oud was en literatuur studeerde aan de Sorbonne. Op een avond nodigde hij zijn vriendin Renée - ook studente - uit in zijn flat` en nadat hij haar een brouwsel van thee en whisky te drinken had gegeven ("om de pijn te verminderen") schoot hij haar dood en sneed haar lichaam in stukken met een elektrisch mes. In de daarop volgende dagen at hij haar vlees: sommige stukken rauw` andere gebakken. Hij onderbrak zijn maaltijden af en toe om met vrienden naar de film te gaan of om een wandelingetje te maken in het Bois de Boulogne. Uiteindelijk` toen men had gezien hoe hij zich ontdeed van zijn met bloed besmeurde koffer` rende hij naar huis om de laatste restjes vlees op te eten. Vervolgens gaf hij zichzelf aan bij de politie. Krankzinnig Sagawa werd krankzinnig verklaard en bracht drie jaar door in een Parijse gevangenis totdat de Franse autoriteiten hem terugstuurden naar Japan op voorwaarde dat hij zou worden opgenomen in een psychiatrische inrichting. Hij werd toegelaten tot een inrichting in Tokyo` maar al vijftien maanden later wist zijn vader hem vrij te krijgen. De artsen zeiden bij zijn ontslag uit de kliniek dat de patient weer normaal leek. Inmiddels geniet Sagawa van de aandacht die hij krijgt van Japans meest gerespecteerde dramaturgen, waaruit hij niet zonder trots concludeert dat hij de kunst een goede dienst bewezen heeft. Hij vertelt bezoekers dat hij zijn daad gepleegd heeft om een bizarre seksuele fantasie te verwezenlijken; "dus eigenlijk uit pure liefde". Ik wilde de man daarover wel eens nader aan de tand voelen en maakte een afspraak met hem; uit voorzorg vlak na zijn ontbijt. Bovendien had ik twee gespierde vrienden meegenomen. Ik ontmoette Sagawa in zijn kleine` smoezelige flat, waar hij woont onder de valse naam Shin Nakamoto. Hij verwelkomde ons uitermate gastvrij en legde een veelbetekende en angstaanjagende vreugde aan de dag bij het zien van een buitenlandse vrouwelijke bezoeker. Sagawa` kort van gestalte en met opvallend kleine handen en voeten` liet ons al direct behoorlijk schrikken door ons een kopje aan te bieden van zijn speciale whisky-theebrouwsel. Gek op vrouwen Hoewel hij van tevoren te kennen had gegeven dat hij niet over zijn 'affaire' wilde praten` bleek hij maar moeilijk van dat onderwerp af te houden. "Ik ben nog steeds gek op jonge westerse vrouwen"` bekende hij, "vooral als ze er mooi uitzien". Vanachter donkere brilleglazen staarden zijn wolfachtige ogen ons taxerend aan. Sagawa vertelt openlijk en bijna trots over zijn verleden. "Ik was een te vroeg geboren` ongezonde baby. Ik ben lelijk en klein` maar ik zwelg in fantasieën over sterke` gezonde lichamen. In de grond van mijn hart ben ik een romanticus. Mijn fantasieën over kannibalisme zijn niet gek. Iedereen heeft fantasieën. Wat mij zo bijzonder maakt is het feit dat ik mijn fantasie in praktijk heb gebracht. Ik was indertijd niet helemaal in orde en het werd een obsessie voor me` een soort plicht. Ik heb er vreselijk veel spijt van". Eén van de meest verontrustende aspecten van deze eenzelvige man is dat hij zelf gelooft dat hij normaal is. "De tijd die ik in de inrichting doorbracht was een hel. Alle anderen waren gek` maar de artsen zagen dat ik anders was` dat ik genezen was. Ik ben normaal. Ik eet iedere avond bij mijn ouders thuis en mijn vrije tijd besteed ik aan schilderen en schrijven". Sagawa maakt nog steeds graag naaktschilderijen van jonge westerse vrouwen. Eén van zijn modellen was een jong Nederlands meisje` Ingrid` met wie hij naar zijn zeggen contact opnam na het zien van haar foto in een tijdschrift. Ingrid is nu weer terug in Nederland en heeft nooit Sagawa's ware naam en zijn geschiedenis gekend. Obsessie Te oordelen naar zijn zorgwekkend 'vleselijke' schilderijen heeft Sagawa niet de minste behoefte zichzelf van zijn gevaarlijke verleden te ontdoen. Twee maanden geleden schreef hij in een artikel: "Al vanaf dat ik klein was` is kannibalisme voor mij een obsessie. Het is een behoefte die diep in de menselijke geest ligt...mijn lang gekoesterde wens is te worden opgegeten door een prachtige westerse vrouw." Toen hij in Frankrijk gevangen zat` schreef hij zijn memoires. Daarin bracht hij in herinnering wat hij voelde bij het koken en eten van de stukken lichaam. Sommige delen waren "heerlijk vettig` als rauwe tonijn"` andere hadden een rubbersmaak en weer andere at hij gebakken met zout` peper en mosterd. Zijn boek werd een bestseller in Japan en het succes bracht Sagawa ertoe nog drie boeken te schrijven` waarvan er één een aantal korte verhalen bevat met als thema kannibalistische fantasieën. "Dat boek is een beetje komisch"` zei hij met een vreemde verlekkerde glimlach. Op dat moment vond ik het tijd om te vertrekken.

* De Japanner bij zijn arrestatie in 1981. "Ik was indertijd niet helemaal in orde..."

Wie blind gelooft in advertenties komt weleens bedrogen uit. De zogenaamde spotgoedkope aanbieding voor wasmachine, fototoestel, auto, computer` slaapkamer of verzekering is bij menig ander bedrijf wellicht nòg goedkoper. Alleen: hoe kom je achter zonder een eindeloze speurtocht, die ook weer geld kost? Het antwoord op die vraag levert de 34-jarige Akense bouwtechnicus Ralf Barts. Hij heeft een bureautje opgezet dat uitzoekt waar een artikel het goedkoopst te krijgen is. Desnoods graast hij er half Europa voor af. Een percentage van het gevonden prijsverschil betaalt de klant als provisie. Een gat in de markt en een klapper in consumentenland.

"Ach, u draagt hetzelfde koffertje waarop ik al een paar weken wacht", zegt de man achter het directiebureau. "Mag ik vragen wat u er voor heeft betaald? Ruim 300 gulden? Da's dan jammer voor u. Want ik heb 't voor 230 mark weten uit te halen".

Ralf Barts kijkt triomfantelijk. De Duitser heeft al gescoord nog voor het gesprek is begonnen. Vergoelijkend voegt hij eraan toe dat hij normaal gesproken pas in actie komt als het gaat om artikelen die duurder zijn dan 450 mark. "Anders is het hek van de dam". Herr Barts is oprichter en mede-eigenaar van Preisagentur Aachen, gevestigd in een onopvallend winkelpand aan de Akense Theaterstra e. Hoewel het bedrijfje daar pas zit sinds eind november, is het adres al in heel Duitsland bekend. Het is dan ook uniek in Europa. Ralf Barts, zijn compagnon Hans-Dieter Scheibe en hun bureaukracht Irina zou je kunnen omschrijven als koopjessnuffelaars. Zij zoeken voor klanten uit waar een bepaald artikel het goedkoopst te krijgen is. Als courtage berekenen zij 30 tot 45% van het prijsverschil. Grote verschillen Een simpel idee, dat Ralf kreeg bij zijn vorige werkgever, waar hij zich als bouwtechnicus bezig hield met inkoop. "Wat me daar zo opviel waren de enorme prijsverschillen tussen exact identieke produkten", zegt hij. "Die liepen zelfs op tot 30 procent. Als bedrijf weet je natuurlijk wat er op de markt is en ga je uiteindelijk op het scherp van de snede onderhandelen. Maar als particulier - al ben je nòg zo kritisch - heb je daar noch de kennis noch de tijd voor". Het is ook vaak een kwestie van durven, meent hij. "Wie wel eens op vakantie is geweest in een Arabisch land of in het Verre Oosten, kent het spelletje van loven en bieden. Dat is daar een soort nationale sport. En als toerist vindt je het een uitdaging om daaraan mee te doen. Tien tegen een dat de verkoper je achteraf toch nog het vel over de oren blijkt te hebben gehaald, maar je hebt in elk geval het idee dat je 'm te slim af bent geweest. Maar zodra men thuis is en een wat grotere aankoop moet doen, dan kijkt menigeen nauwelijks verder dan zijn neus lang is". Ralf en zijn 40-jarige partner Hans-Dieter, die uit de handelssector afkomstig is, fungeren nu als speurneuzen voor iedereen die voor een duurdere aanschaf staat. Ze staan in principe open voor elke klant en elk produkt. Daaronder ook de hele verzekerings- en dienstensector. Tot nu toe gaat de meeste vraag uit naar foto-apparatuur, elektronica, huishoudelijke apparaten en meubelen. Maar Preisagentur Aachen is ook in te huren voor ingewikkelder zaken, bijvoorbeeld voor het opnieuw onderhandelen met een garage over de prijs van een bepaalde auto. 45% provisie "Onze klanten moeten wel precies weten wat ze willen kopen wanneer ze bij ons aankloppen" zegt Ralf. "Al zoekende heeft men zich tevoren al een prijsidee gevormd en daarmee gaan wij dan verder aan de slag". Dat houdt in dat vervolgens bij tal van bedrijven de bodemprijs van het gewenste artikel wordt opgevraagd. "Maar na een paar telefoontjes en faxen weten we meestal al of het aanbod dat aan onze klant is gedaan goed is of dat er (veel) meer uit te slepen is". Grenzen spelen daarbij geen enkele rol. "Vorige week nog zijn we voor een klant in Hamburg, die naar een bepaald soort slaapkamer zocht, uiteindelijk bij een Roermondse winkelier terecht gekomen" zegt Ralf. De Hamburger werd van het Limburgse prijsaanbod zwart op wit op de hoogte gesteld zonder diens adres te kennen. Dat kreeg hij pas nadat hij de zoekagenten het vaste percentage over de behaalde 'winst' had betaald. Als er geen of nauwelijks prijsverschil blijkt te zijn is de bemiddeling gratis. Maar wanneer, na zoeken en/of onderhandelen, een verschil uit de bus komt van minimaal 50 mark, dan betaalt de klant 45% van dat verschil. Bij aankopen die een profijt van meer dan 500 mark opleveren geldt een percentage van 30%. Het grootste bedrag dat Ralf en Hans-Dieter tot nu toe wisten te besparen bedroeg iets meer dan 3000 mark. Daarvan toucheerden zij zelf dus 900 mark. Grenzen Ralf en Hans-Dieter denken dat zij met hun prijsbemiddeling helemáál goed zitten als straks in Europa de grenzen wegvallen. "Dan wordt het er voor de consument bepaald niet makkelijker op", zegen ze. "Neem onze eigen Euregio maar. Je kunt er gif op innemen dat het aantal zogenaamde aanbiedingen aan weerszijden van de Duitse, Belgische en Nederlandse grenzen sterk zal toenemen. Want iedere winkelier ruikt natuurlijk zijn kansen in het Europa van de toekomst. Probeer dan als eenvoudige consument maar eens uit te vinden waar je het voordeligste uit bent. Ook nog rekening houdend met de koersverschillen". Omdat het werken voor particulieren alléén voorlopig nog een te smalle basis vormt, verzorgt het bureau, tegen een vaste maandelijkse vergoeding, ook de regelmatige inkoop voor middenstanders en kleinere bedrijven. "Die hebben gewoon de tijd en de know how niet om dat zo voordelig mogelijk te doen, terwijl daar ook voor hen de eerste winst ligt", licht Ralf toe. De Stiftung Warentest (de Duitse Consumentengids) en de Verbrauchers Zentrale NordRheinland Westfalen staan positief tegenover het werk van de Akenaren. De Nederlandse Consumentenbond spreekt over "een heel slim idee", dat - voorzover de bond bekend is - nergens anders bestaat. Wel moet de klant er volgens woordvoerder Jan-Luuk de Ridder op letten met welke garantievoorwaarden hij te maken krijgt, omdat die van land tot land kunnen verschillen. "Dat kan tot gevolg hebben dat men bij eventuele problemen naar de betrokken leverancier terug moet. Maar op zich is er natuurlijk niets op tegen dat de Preisagentur aan het werk gaat waar de doorsnee consument het laat afweten. Aan de andere kant kan de klant natuurlijk ook de hele winst binnenhalen als hij zichzelf zorgvuldiger zou oriënteren. Maar heel vaak komt dat er inderdaad niet van en daar is dit bureau heel handig op ingesprongen".

* Irina Lueders noteert de wensen van een klant, die een groot type gazonmaaier zoekt voor de laagste prijs.

WE BLIJVEN nog maar even bladeren in het (nooit uitgegeven) woordenboek van Heerlen. Maar eerst een reactie van de heer H. Delahaye op een eerder Heerlens woord. Ik had het over een akkerstjekske. Dat zou een kwikstaartje zijn, of akkermannetje. Het staat zo in het woordenboek, op een gecorrigeerde pagina. Delahaye zegt dat het akkersjetske moet zijn: staartje in plaats van stokje. Inderdaad: zo staat het ook in het Heerlens woordenboek uit de vorige eeuw. Hij stuurt me ook een lijst met niet minder dan 47 vogelnamen in (zijn) dialect. Ik zal er enkele noemen. Een zaegesjlieperke is de tjiftjaf. Een heel mooie naam heeft de spotvogel: allerleizengerke. Hij heeft verder vijf kraaien in de aanbieding. De zaodkrao is de roek, de zwarte kraai heet kukekrao, haar bonte zuster (ik denk dat krao vrouwelijk is) heeft twee namen: maaskrao en gries krao, en dan vliegt ergens nog de vörkkrao, maar hij weet niet meer wat dat voor vogel is.

EEN ANDERE H. Dohmen uit Heerlen, familielid van de samensteller van het woordenboek, schrijft me dat zijn ouders het altijd over hachele hadden als ze de naalden van, zeg maar, de kerstboom bedoelden. Ik was op zoek naar hachele in de betekenis kafnaalden. Ik ken die naalden als hawwe. Welnu, bij het Nijmeegs Centrum voor Dialect en Naamkunde zit de aflevering van het Limburgs woordenboek over de oogst al in de computer. Je kunt dus razendsnel opzoeken waar hawwe gezegd wordt. In Berkelaar bijvoorbeeld en Putbroek, kerkdorpen van Echt. Het woordenboek van Echt heeft vlöm, het algemene woord in Limburg (vlim, vlimp). Er zijn verder opgaven voor Herten en Linne (die grenzen aan mijn gebied), maar ook een hele reeks langs de Maas in Belgisch-Limburg (ik noem: Leut, Meeswijk, Mechelen, Lanklaar, Stokkem). Verder ook Merkelbeek, als geïsoleerde plaats, en Heerlen, maar Heerlen heeft ook (h)achele. De vorm zonder h sluit weer aan bij de echeltjes van Krawinkel (Geleen).

NOU IS een echel een bloedzuiger, en die kafnaalden, die een soort weerhaakjes hebben, kunnen zich ook geducht vastzuigen. In je kous en je keel. Hachele kan met haken te maken hebben (vergelijk Stachel-stekel). Christ Driessen uit Ell kent naast vlumme ook stekele voor die naalden. Hij maakt onderscheid tussen peulvruchten, die één rij zaden zouden hebben (erwten bijvoorbeeld), en wat hij noemt hauwvruchten (hij schrijft overigens houw ), die twee rijden zaden hebben, met een vliesachtig tussenschot, zoals koolzaad. En hawwe? Ik kan me niet voorstellen dat dat met houden te maken heeft, want dat is haje. Hauwen wel: zo'n peul houdt de zaden vast. De schrijfwijze is echter alom met au. Conclusie: hawwe zal dus wel overgewaaid zijn uit het gebied waar hauwen de dozen (sjale) van peulvruchten zijn. Maar deze verklaring bevredigt me niet. In elk geval zal het Woordenboek Nederlandse Taal binnenkort bij het woord hauwe ook de betekenis 'kafnaald' moeten opnemen.

IK KOM niet eens meer toe aan Heerlense woorden. Mya Maas stuurt me een heleboel raadseltjes, zegt ze. Woorden die niet iedereen kent. Uit haar jeugd in Heerlerheide herinnert ze zich de uitdrukking, tegen een vriendinnetje gezegd: Doog mich krenne. Het was een spelletje, meent ze. Dohmen heeft krenne als meervouw van krenni: klein vierkant krentenbroodje. Wie?

Dr. K. Altena, projectleider wetenschappelijk onderzoek naar lawaai en gezondheid aan de universiteit van Groningen, introduceert vrijdag tijdens een studiedag in Sittard een nieuwe norm voor nachtelijk vlieglawaai. Die norm moet gaan aangeven wat wel en wat niet acceptabel is voor de gezondheid van omwonenden van onder meer vliegveld Beek en zou de inmiddels zwaar bekritiseerde Griefahnnorm moeten vervangen.

De Duitse hoogleraar Barbara Griefahn berekende dat geluidpieken van ongeveer 55 decibel 's nachts voor de volksgezondheid nog acceptabel zijn. De overheid wil met die berekening in het achterhoofd alleen woningen in de omgeving van vliegveld Beek isoleren, die tussen 23.00 en 06.00 uur meer dan die 55 decibel te verduren krijgen. De Gezondheidsraad rapporteerde vorig jaar echter dat de gezondheid van mensen al schade oploopt bij een geluidniveau van rond 45 decibel, doordat ze in hun slaap gestoord worden, zelfs al worden ze niet wakker van het lawaai.

Griefahn Dat rapport werd onderschreven door staatssecretaris Simons van Volksgezondheid en minister Alders van VROM. Zij willen niettemin voor het met de Oost-westbaan uitgebreide vliegveld Beek de Griefahnnorm hanteren. Dat was voor een groep artsen en psychologen in Limburg mede aanleiding een studiedag te organiseren in samenwerking met de districtsgezondheidsdiensten. Ze willen exact op een rijtje krijgen wat nu wel en niet schadelijk is en in hoeverre de wetenschap daar een antwoord op heeft. Dr. Altena heeft voor die studiedag alle tot nu toe bekende feiten verzameld en mede op basis van de uitgangspunten die Griefahn hanteerde een nieuwe norm voor nachtelijke geluidsbelasting door vliegtuigen ontwikkeld. Hij zal die norm vrijdag, tijdens de studiedag in het auditorium van het Sittardse ziekenhuis, uitleggen voor een zeer gemêleerd gezelschap. Volgens de kinderarts S. de Bruïne, een van de initiatiefneemsters, hebben zich niet alleen vanuit Limburg belangstellenden gemeld, maar ook uit de omgeving van andere vliegvelden zoals Welschap, Zestienhoven en Schiphol.

Volle bak Verder zijn vrijwel alle politieke partijen present, alsmede de gezondheidsdiensten van Noord- en Zuid-Holland. De Bruïne verwacht een "volle bak". "Er is plaats voor ongeveer 150 mensen, maar nu al heb ik bijna 140 schriftelijke aanmeldingen." Wie er nog bij wil kan zich telefonisch melden bij de artsenwerkgroep, tel. 043-649171 of 046-371893. De studiedag begint om 13.00 uur.

De 21-jarige Roermondse informaticastudent die in Amsterdam vast zit op verdenking van het kraken van een computer van de Vrije Universiteit (VU), wordt door zijn moeder omschreven als "een zeer begaafde jongen, die niet overzag waarmee hij bezig was".

De VU in Amsterdam liet gisteren weten de door de computerkraak ontstane schade van 100.000 gulden niet helemaal te zullen verhalen op de jongeman en de andere verdachte, een 25-jarige informatica-ingenieur uit Nuenen. De Roermondenaar werd vorige week met de ingenieur opgepakt, nadat het tweetal erin geslaagd was het computersysteem van de faculteit aardwetenschappen van de VU binnen te dringen. De schade die door de 'inbraak' is ontstaan zou ongeveer 100.000 gulden bedragen.

Hobby Het gaat om de eerste zogenaamde computerhackers die in Nederland zijn aangehouden. Het tweetal wordt verdacht van valsheid in geschrifte, vernieling en oplichting. De moeder van de Roermondenaar is zeer ontdaan over de arrestatie van haar zoon: "Hij is goudeerlijk en ik weet zeker dat hij niets heeft vernield of iets of iemand heeft opgelicht. Hij ziet dat hacken puur als een hobby waar hij geld op toelegt. Ik weet dat hij er helemaal in opging, en dan kan het moeilijk zijn om te stoppen. Maar dat geldt ook voor andere sporten."

Eenling De student aan de Technische Universiteit Eindhoven heeft volgens de politie inmiddels een volledige bekentenis afgelegd. Via een modem in een Eindhovense woning braken hij en de informatica-ingenieur vanaf eind november zo'n dertig tot veertig keer in in het computersysteem bronto van de faculteit der aardwetenschappen van de VU in Amsterdam. Via dat systeem kwamen ze binnen in andere systemen in de Verenigde Staten, Scandinavië, Spanje en Italië. Een kennis van de Roermondenaar omschrijft hem als een echte computerfreak, die contacten heeft met hackers in het buitenland. "Een echte eenling, maar wel erg goed met computers."

Knap werk Faculteitshoofd J. Renkema van de VU in Amsterdam noemt de beide hackers echte professionals. "Ze opereerden helemaal zelfstandig. Ze gingen niet met wat informatie uit een hackers-blaadje aan de slag. Vanuit het standpunt van een computerkraker kun je zeggen dat ze knap werk leverden, hoewel ik het natuurlijk diefstal noem." Volgens Renkema gaat de VU niet alle schade op de twee verdachten verhalen, omdat dat juridisch niet haalbaar is. Het faculteitshoofd gelooft niet dat de twee uit waren op financieel gewin of het vergaren van vertrouwelijke informatie. "Het zijn zeker geen criminelen, al hebben ze zich wel strafbaar gemaakt."

Een ware lijdensweg is ten einde: het gezin Van Wersch uit Vaals heeft een tehuis gevonden voor hun geestelijk zwaar gehandicapte dochtertje Samantha van vijf jaar. De familie zocht de laatste maanden wanhopig naar een tehuis, nadat observatiekliniek De Hondsberg in Oisterwijk liet weten het kind niet langer te kunnen houden.

Samantha werd in september 1990 opgenomen in De Hondsberg, omdat ze ernstige gedragsstoornissen vertoonde. Het kind mishandelt zichzelf en kan soms hele dagen gillen.

Wachtlijsten "De observatieperiode was in augustus vorig jaar afgelopen. Onze conclusie luidde dat Samantha naar een instituut in haar eigen regio moest. En daar begon het probleem. Het is een moeilijk meisje. De inrichtingen hebben lange wachtlijsten en bovendien over het algemeen een al wat oudere bevolking", legt Hondsberg-directeur F. de Boer uit. Ook de behandelend arts op De Hondsberg, T. Romein, vond dat Samantha uit Oisterwijk weg moest: "We hebben het kind al een half jaar langer kunnen houden, maar ergens houdt het op. We zijn een observatiecentrum en ook bij ons staan krepeergevallen op de wachtlijst. Ethisch gezien vind ik niet dat Samantha naar huis kan. Ze mishandelt zichzelf en heeft dagen dat ze niets anders doet dan gillen. Daar wordt een ouder stapelgek van."

Personeel Volgens Romein is de hele affaire te herleiden tot het personeelsprobleem in de zwakzinnigenzorg. "Instituten spelen elkaar de moeilijke patiënten toe. Een dergelijk kind heeft de hele dag begeleiding nodig en daar zijn eenvoudig niet genoeg mensen voor." Na een artikel vrijdag in een regionaal dagblad boden twee groepsleidsters van Huize Op d'n Bies in Schimmert aan om Samantha te verzorgen. Het kind is daar gisteren door haar ouders heen gebracht. Bij het ziekenfonds wordt geprobeerd geld los te krijgen voor de vele extra verpleeguren die het meisje nodig heeft.

Leuren Vader Peter van Wersch is vanzelfsprekend blij met de opvang van zijn dochter, maar is teleurgesteld omdat hij maandenlang met haar moest leuren. "Het is toch een abnormale situatie dat je afhankelijk bent van een vrijwillig initiatief? Verschrikkelijk zoals ik van tehuis naar tehuis heb moeten lopen. Ik heb inmiddels contact met andere ouders die hetzelfde hebben meegemaakt. Misschien kunnen we er samen iets aan doen." Auto-mutulatie, of zelfverminking is een afwijking die bij ongeveer 3000 mensen in Nederland voorkomt. Bij Samantha wordt de oorzaak gezocht in een hersenbeschadiging.

Een mooi woord: ogentroost. De Engelsen zeggen: 'balm for the suffering of the eyes'. Balsem voor het lijden van de ogen. Ik houd het op ogentroost. Troost voor het blote oog en voor het geestesoog, dat naar binnen kijkt. Over ogentroost in Maastricht wil ik het van tijd tot tijd hebben. Ik begin wat aarzelend bij een prent van Co Westerik die boven mijn bed in Maastricht - hangt. De ets heet Herinnering. Ik zie een echtpaar en een zich in zwevende toestand bevindend kind, dat ontsproten lijkt uit het grote hoofd van de man, wiens vrouw wat kleintjes tegenover hem in de huiskamer aan tafel zit. Groot daarentegen is de hand die haar hoofd stut, vreeswekkend groot. Toch gaat er iets troostends uit van de prent, een gevoel van tederheid, vertedering. Wat is er toch met het kind gebeurd? Beiden kunnen aan niets anders denken, vooral de man kan er geen afstand van doen, zo lijkt het wel. De vrouw lijkt te berusten, al is er die hand, die een eigen vreemd leven is gaan leiden. Het is een vrij donkere prent, maar er zit een geheimzinnig lichtende kern in, die mij niet loslaat. Zoals het zwevende kind, zo zou ook ik wel over de stad willen zweven waar ik, als bij toeval neergestreken, woon. In gedachten strijk ik nu neer bij het portaal van de noordelijke ingang van de Servaaskerk, dat toegang veschaft tot een gothische kloostergang, die je gerust als het verlengde van de straat mag beschouwen. Hier wordt van ogentroost al niet meer gesproken, in de stenen verstilling van die ijle gang, die als een doorgang is, lijkt alle leven even stilgevallen. Laatst liep ik daar met de brieven van Vincent, sloeg het boek open en las: 'Nemen we de trein om ons naar Tarascon of Rouaan te begeven, we nemen de dood om naar een ster te gaan. Wat in deze redenering in elk geval waar is, dat is dat wij, zolang wij in leven zijn, ons niet naar een ster kunnen begeven, evenmin als wij dood zijnde, de trein kunnen nemen. Enfin, het schijnt mij niet onmogelijk dat de cholera, niersteen, de tering, de kanker, hemelse vervoermiddelen zijn, zoals de stoomboten, de omnibussen, en de spoortrein er aardse zijn. Rustig van ouderdom sterven zou betekenen er te voet heen te gaan. Waarom is dit troostend? Omdat het zo geestig geformuleerd is, door een naar hoger licht strevende geest, die voor ogentroost zorgde. 'Steden, net als dromen, zijn opgebouwd uit verlangens en angsten', schreef Italo Calvino.

Een concentratiepunt van die angsten en verlangens vormt in Maastricht de in de Mérode-kapel van de O.L. Vrouwekerk tronende Sterre der Zee, waar velen hun toevlucht komen zoeken en tot diep in de nacht kaarslicht de duisternis verdrijft. Een mooi gezicht. Ogentroost, jawel. Een lichtende plek. De schrijver (en agnosticus) Willem Brakman bekende onlangs in een krant: 'Ik heb er minder lol in dan vroeger om grappen te maken over het geloof en ik ben nu zelfs blij dat er in het leven van alledag nog een besef is van verticaliteit, ook al zijn het maar restanten. Af en toe ga ik naar die prachtige Dom van Münster, die op raadselachtige wijze, vermoedelijk voor mij, gespaard is gebleven. Een Kafka-dom, met regenachtig groenig licht, duistere hoeken, mooie goed afgestemde galm, oud hout. Nooit zal ik in de Dom van Münster zijn, of ik steek kaarsjes aan voor allen die mij dierbaar zijn. Dat meen ik serieus. Het zijn randgebieden. Ik kan niet bewijzen dat daardoor het licht in kosmische zin over mijn familie ontstoken wordt, maar ik stel dat het zo is en dat geeft de burger steun. Hoe troosteloos deze werkelijkheid ook is, hoe uitzichtloos, hoe beroerd het zich ook allemaal ontwikkelt, toch kan het geluk er nooit door worden weggestreept. Ik geloof erin en waarom? Ik heb het meegemaakt. Als je het ervaren van geluksmomenten niet als mogelijkheid ervaart, dan kun je niet langer leven.' Onzichtbare steden zijn er ook, en zeker niet enkel in het gelijknamige boek van Calvino. Voor het nieuwe Maastrichtse stadsdeel op het Céramique-terrein houdt menigeen zijn hart vast. De jonge architect Coenen hoort in Maastricht Mozart en Beethoven - dat horen ze hier graag -, maar enige scepsis lijkt gerechtvaardigd, er zijn al bomen gesneuveld die misschien beter hadden kunnen blijven staan. Enig ogentroost laat het nieuwe Bonnefantenmuseum vermoeden, als ik mag afgaan op een publicatie in het jongste Museumjournaal, waarin Alexander van Grevenstein de grote houten trap schetst, die als het hartstuk van het nieuwe museum gaat fungeren. Een trap die letterlijk naar het licht voert, maar die ook richting geeft en die iets wil uitstralen van de geest van helderheid die in het museum moet gaan heersen. Overgangsgebied tussen de straat en wat je in het museum kunt zien. 'Wat dat betreft vervult de trap een soortgelijke functie als de vijvers bij het Haagse Gemeentemuseum. Het is overigens niet onmogelijk dat men ook in ons gebouw geconfronteerd zal worden met vijvers of iets dergelijks, maar dat staat nog niet vast'. Een lichtende trap. Ik verwacht ogentroost.

'Hoor de merel', zei mijn lief, de wintervogels voederend. Ik luisterde, hoorde de eerste vogelvoorjaarszang en reciteerde een gedicht van Jan Hanlo: Hoor de merel (De lieve moeder) Ja ik luister (Het lieve kind) Even later las ik een gedicht van Bertolt Brecht dat van Jan Hanlo afkomstig had kunnen zijn: Glücklicher Vergang

Das Kind kommt gelaufen Mutter binde mir die Schürze! Die Schürze wird gebunden.

Ogentroost: de maan boven Maastricht. 'De maan is het geweten van de wereld', zei Kierkegaard, en ik spreek hem niet tegen.

Ogentroost: het gevoel zwevend weg even van de aarde te zijn.

Ogentroost: de herinnering aan.....

Nederland kan pas een schadeclaim indienen bij België voor de vervuiling van de Maas als bekend is wie de schade veroorzaakte. Dat is met de recente chemische lozingen in België niet het geval.

Dat antwoordt minister Maij-Weggen (Verkeer en Waterstaat) op vragen van het Kamerlid Eisma (D66).

Miljoen Gisteren werd bekend dat het Waterwinningsbedrijf Brabantse Biesbosch al ongeveer een miljoen gulden schade heeft geleden, omdat het de inname van Maaswater moest staken wegens verontreiniging met pyridine en aniline, afkomstig uit België. Ook een woordvoerder van het waterwinningsbedrijf zei dat het zeer moeilijk is om de schade te verhalen, omdat niet bekend is wie of welk bedrijf verantwoordelijk is voor de verontreiniging. Rijkswaterstaat heeft de Belgische overheid gevraagd een onderzoek in te stellen naar de verontreiniging. Nederland heeft nog geen reactie ontvangen.

Ernstiger Het bedrijf stopte woensdag 22 januari met het innemen van het Maaswater in zijn bekkens in de Biesbosch. Aanvankelijk werd verwacht dat de inname begin vorige week zou kunnen worden hervat. De verontreiniging blijkt echter ernstiger dan ingeschat. Het staken van de inname van Maaswater kost het bedrijf per dag ongeveer 125.000 gulden. De verontreiniging werd drie weken geleden vastgesteld door metingen van Rijkswaterstaat bij Eijsden. De dienst stelde de waterleidingbedrijven direct op de hoogte van de verontreiniging. De bedrijven reageerden verbolgen, omdat zij opnieuw niet door de Belgische autoriteiten op de hoogte waren gesteld van de vervuiling. De spaarbekkens in de Biesbosch worden gebruikt voor de drinkwatervoorziening van Rotterdam, Dordrecht en delen van West-Brabant en Zeeland. Zonder gebruik te maken van Maaswater is de voorraad voldoende voor twee maanden.

Alarmsystemen Minister Maij liet de Kamer ook weten dat de onderhandelingen met België over de Waterverdragen over de Maas en de Schelde nog steeds niet zijn hervat. Het wachten is op een nieuwe regering in België. Nederland heeft vorig jaar april voorgesteld een Internationale Maascommissie in te stellen, maatregelen te nemen die lozingen als die in januari voorkomen en alarmsystemen te installeren voor calamiteiten. Maij wijst erop dat de verdragen pas kunnen worden afgesloten als er zowel nationaal en in de gewesten nieuwe regeringen zijn. "Ik hoop dat het dossier vervolgens in België de nodige prioriteit krijgt."

Een 42-jarige Blerickse dwarslaesiepatiënt A. van Looy wil de aanschaf van seksuele hulpmiddelen door het GAK vergoed krijgen. Nu de Bedrijfsvereniging van Overheidsdiensten zijn aanvraag heeft geweigerd, probeert hij aan de Raad van Beroep in Roermond een positieve uitspraak te ontlokken. Het gaat om een vergoeding van 455,50 gulden. De Blerickenaar, die al jaren vecht voor seksuele emancipatie van gehandicapten, zag zijn aanvraag om de aankoop en aanpassing van een aantal seksuele hulpmiddelen op medische gronden te vergoeden door het GAK tot twee keer toe afgewezen. Ook het toenmalige Ziekenfonds Noord-Limburg weigerde te betalen. Vervolgens diende Van Looy een klacht in bij de Raad van Beroep, met het argument dat hij seksualiteit tot de basisbehoeften rekent.

Het Boedapest Concert Orkest was het derde symfonie-orkest dat ik donderdag in het Theater aan het Vrijthof in Maastricht aan het werk hoorde. Met een bezetting van ongeveer negentig musici speelden de Hongaren onder leiding van hun chef-dirigent Tamás Gál werken van Bartók, Elgar en Dvorák. Soliste was de piepjonge Amerikaanse celliste Allison Eldredge. instrumentalisten ten opzichte van de glasheldere akoestiek van het nieuwe theater merkbaar op hun qui-vive. Een geroutineerd orkest stelt zich van de geluidsomstandigheden immers van tevoren op de hoogte. En geroutineerd toonden deze Hongaren zich tijdens de uitvoering zeker. Bovendien bleek uit hun musiceerstijl ook de nodige discipline. Met andere woorden: dirigent Gál had het geheel en al voor het zeggen. De musici hingen bij wijze van spreken aan zijn lippen, misschien zelfs een tikkeltje te veel. Bij de Elgars Celloconcert viel dat in elk geval positief uit. Het samenspel kwam kraakhelder in de zaal over en gaf de soliste alles wat haar toekwam. Want de Amerikaanse ontpopte zich als een vol flair strijkende cellosoliste, die uiterst boeiend muziek maakte. Samen met het orkest vormde zij een artistieke combinatie welke als het ware garant stond voor hoogstaand musiceren. Een beetje aarzelend maar toch ook nogal plichtmatig kwam verder een werk van Bartók -volgens het gedrukte programma van Kodály- uit de verf. Die ingehouden vertolking vond ik voor Hongaren eigenlijk onder de maat. Gelukkig andere kost bij de versie van Dvoráks 'Amerikaanse' symfonie. Hier kwam het Boedapest Concert Orkest naar voren als een degelijk orkestapparaat dat voor menig briljant moment in de voordracht zorg droeg. Zeker het largo, met de fijn gespeelde althobosolo, raakte merkbaar een gevoelige snaar bijde goed bezette zaal. En voorts was er een springlevend scherzo dat gevolgd werd door een vurig gebrachte finale. Succes uiteraard. Het publiek gaf staande een ovatie wat zowaar uitliep op een speelse, populaire toegift van het gastorkest: Hongaarse Dans nr. 5 van Brahms.

Iets meer dan een halve eeuw geleden gold in de Maastrichtse Bonbonnière nog een Reglement van Orde, waarvan artikel 3 luidde: "Men woont de voorstelling bij: zittende op zijne plaats en met ongedekten hoofde. In de loges en baignoires, alsmede op de galerij en het amphitheater mogen de dames hare hoeden ophouden." In die kleinburgerlijke tijd kon de Poolse schrijfster en actrice Gabriele Zapolska heel wat tongen en pennen in beweging brengen: ze leidde een vrijgevochten leven en schreef 'immorele' theaterstukken. Heel hard kwam De Troefkaart aan, een blijspel over overspel dat aan duidelijkheid weinig te wensen overliet: ze deden 'het'. Loulou en Tolo, een ouder echtpaar, gaat logeren bij het pasgetrouwde stel Mouchka en Witold. Het kindvrouwtje gaat in op de avances van Tolo; en Loulou, best in voor een spelletje, is op haar beurt verkikkerd op de weinig getrainde Witold, die ook niet ongenegen is. Wanneer Mouchka zich niet houdt aan de amoureuze regels speelt Loulou haar troefkaart uit. En ja hoor, na een onweer klaart de lucht op en komt alles goed. Het ene echtpaar vertrekt, het andere bezint zich op de huwelijkse plichten. Een verhaaltje van niks, maar anno 1920 sprak men er schande van. In Maastricht is het toen niet opgevoerd, stel je voor. Anno 1992 weet het stuk in de Bonbonnière nog kreetjes van verrukking te ontlokken over zoveel stoutigheid. Op een vrijwel gelijk tijdstip (lees deze krant) moet in Blerick een bruid uit de kleren zijn gegaan om de gasten te tonen hoe mooi bloot zij is. De moeder van de dorpsschone vindt het prachtig. Bij die bruid ondervind ik plaatsvervangende schaamte, bij De Troefkaart denk ik al evenzeer: waarom moet dit zo nodig? Wat beweegt het pas opgerichte Haarlems Toneel een zo wezenloos stuk te spelen? Joanna Bilska, belast met de regie, zegt dat het een droomspel is. Ik heb het niet gezien. Het spel van Anne-Wil Blankers en Eric van der Donk is gewiekst en de kleren ogen leuk. Maar waarom al die energie in zo'n stuk gestopt? Artikel 4: "Het publiek neemt onder de voorstellingen stilte in acht en veroorzaakt geenerlei stoornis." Heb ik me lekker niets van aangetrokken. Maar geholpen heeft het niet.

WILLEM K.COUMANS

Nachtvaart op de Maas betekent allerminst dat het scheepvaartverkeer nu snel toeneemt. Dat zegt H. Fastenau, hoofd Dienstkring Limburg van Rijkswaterstaat. "Ik denk dat het voor veel van de huidige binnenvaartschepen weinig uitmaakt. Wij verwachten wel nieuwe manieren van vervoer."

Hij denkt aan containervervoer naar de nieuwe haven in Born, en zelfs aan vervoer van auto's over Maas en Julianakanaal. "Een schipper kan nu verzekeren: ik ben gegarandeerd donderdag voor vieren in Born. Tot nu toe was dat niet mogelijk. Dat betekent dat opdrachtgevers ook nauwkeuriger kunnen plannen." De sluizen in Maas en Julianakanaal zijn nu constant geopend van maandagmorgen zes uur tot zaterdagavond acht. In het weekeinde zijn ze alleen overdag open. Hiervoor heeft Rijkswaterstaat Limburg tien mensen extra in dienst moeten nemen. De maatregel is eigenlijk een uitvloeisel van de wens van de regering om het autoverkeer terug te dringen. Fastenau: "Dat lukt natuurlijk niet in een half jaartje. Maar als we na een jaar niet merken dat er meer over water vervoerd wordt, gaan we uiteraard nadenken."

Bruggen hoger Hij verwacht echter dat er speciale schepen komen. "Ik heb gehoord dat er plannen zijn voor een rondje Londen-Rotterdam-Born-Antwerpen-Londen. Je kunt je voorstellen dat zo'n schip in Londen auto's laadt die in Born neergezet worden. Daar gaan auto's van Volvo naar binnen, of weet ik wat, en zo verder. De schepen moeten niet te groot worden, want dan moeten we de bruggen bij Echt en Roosteren hoger maken. Maar dat is zo gebeurd."

De ondernemingsraad van NedCar in Helmond heeft, in navolging van de Unie BLHP, zijn verontrusting uitgesproken over de toekomst van het bedrijf. De raad vreest dat de Zweden steeds meer zeggenschap krijgen binnen NedCar. "We moeten het roer niet uit handen geven", stelt H. de Ruijter, secretaris van de ondernemingsraad in een brief aan de NedCar-medewerkers.

Signalen Volgens hem blijkt uit tal van signalen dat de organisatie van NedCar niet functioneert en heeft dat alles te maken met de taken en bevoegdheden van het management. Het management in Helmond zou zich van de bak af laten bijten door de Zweden. De Ruijter wijst erop dat de overeenkomst die vorig jaar augustus werd getekend tussen de Nederlandse Staat, Volvo Zweden en Mitsubishi, voorziet in een zekere zelfstandigheid van NedCar. Het bedrijf krijgt onder meer de verantwoordelijkheid voor het coördineren en uitvoeren van het ontwikkelingswerk voor de Volvo's en Mitsubusihi's die in Born van de band gaan rollen.

Niet in strijd Uiteraard moeten de wagens van het merk Volvo die in Nederland worden geproduceerd, passen in de serie die Volvo Zweden uitbrengt. Maar dat houdt volgens De Ruijter niet in dat "grote aantallen Zweden tot in de onderste regionen van onze organisatie de dienst gaan uitmaken". Hij eist wat dat betreft duidelijkheid van de Raad van Bestuur. Volgens een woordvoerder van NedCar zal de Raad van Bestuur op korte termijn met een antwoord komen om de ongerustheid bij het personeel weg te nemen. Hij houdt staande dat er alleen werk vanuit Helmond naar Zweden wordt overgeheveld dat niet in Helmond verricht kan worden, vanwege een gebrek aan personeel. Dat is volgens hem niet in strijd met het contract dat vorig jaar getekend is.

De gemeente Heerlen heeft bij de Raad van State beroep aangetekend tegen het besluit van de minister van WVC om de tijdelijke financiering van de verslaafdenzorg in Limburg stop te zetten.

zorg voor verslaafden. Het geld voor die zorg kwam uit PNL-potten. Met die subsidies stimuleerde de overheid in het verleden de economie in het door de mijnsluitingen getroffen Limburg. Vanaf dit jaar verstrekt de overheid echter geen PNL-gelden meer. Heerlen zorgde in het verleden voor de verdeling van de PNL-subsidie voor verslaafdenzorg over de verschillende Consultatiebureaus voor Alcohol en Drugs (CAD's) in Limburg. Heerlen is een van de vier centrumgemeenten in Nederland die in het verleden aparte subsidies kregen voor de verslaafdenzorg in de diverse provincies. De andere drie gemeenten liggen in het noorden van het land. In alle andere provincies in Nederland wordt de verslaafdenzorg direct gefinancierd uit de Rijksbegroting. De overheid is weliswaar van plan om in de toekomst de verslaafdenzorg in alle provincies uit de Rijksbegroting te financieren, maar dat kan nog jaren duren. Heerlen en de andere drie gemeenten zijn boos over het huidige verschil in de wijze van financiering van de verslaafdenzorg. Burgemeester Van Zeil verwacht dat de Raad van State Heerlen in het gelijk zal stellen.

Voor buitenstaanders zijn gemeentebodes vaak niet meer dan een huishoudelijke voetveeg: een combinatie tussen een portier en een koffiejuffrouw. Toch vormen ze niet zelden het visitekaartje van de gemeente waarvoor ze werken. Bodes begeleiden hun burgemeester op weg naar een koninklijke onderscheiding. Of ze zorgen dat het bezoek voor de wethouder zich op zijn gemak voelt. Kortom: een baan waar plichtsbesef en stijl onmisbaar zijn.

Frans en Piet Lemmens uit Valkenburg weten er alles van. De 56-jarige tweelingbroers zijn respectievelijk 14 en 20 jaar in de weer als gemeentebode in de toeristenplaats. Net als alle bodes moeten ook zij voor elk akkefietje opdraven. Van het assisteren bij huwelijken tot het buitenzetten van de vuilnisbak.

Bijpraten De oprichting van een belangenvereniging juicht het tweetal toe. "Het is gewoon prettig om wat te kunnen bijpraten met collega's. Je wilt toch graag horen hoe anderen de zaken aanpakken. Hoe zij denken over overwerk of het dragen van dienstkleding." Vroeger hadden de Valkenburgers nog wel eens contact met bodes uit andere plaatsen. "Toen moesten we nog chaufferen voor burgemeester Gilissen. Terwijl hij vergaderde praatten wij bij met collega's. Maar onze huidige burgemeester Smeets rijdt liever zelf." Over voorkeuren voor burgemeesters laten bodes zich overigens niet uit. Want ook diplomatie hoort bij het vak, net als "enige afstand tot de baas".

Vaklui Vóór hun betrekking als bode waren Frans en Piet als timmerman en stucadoor in dienst van de gemeente. Maar omdat de gemeente de eigen huizen verkocht aan de woningbouwvereniging waren minder vaklui nodig. "Steeds vaker werden we ingezet om te bedienen op recepties. Dat groeide uit tot een baan als bode. Nee, nee, dat is heel iets anders dan portier. We doen meer dan alleen de deur openhouden. Het is heel afwisselend werk. Je weet 's morgens nooit wat de dag zal brengen." Natuurlijk: het dagelijks werk bestaat voor een aanzienlijk deel uit het rondbrengen van post en koffie. Zo weten Piet en Frans precies welk raadslid een wolkje melk in het kopje koffie wil. Maar de taken en verantwoordelijkheden gaan verder. Bij raads- of commissievergaderingen slepen de bodes met vertrouwelijke stukken; zij zijn de enigen voor wie de deur niet gesloten blijft bij besloten bijeenkomsten van bestuurders.

Vertrouwelijk "Je hoort veel, je ziet veel, en je moet vaak zwijgen. Wij zijn bijvoorbeeld de enigen die een sleutel hebben van de kamer van de gemeentesecretaris. Daar liggen vaak diepgeheime stukken op het bureau. Daar zijn spannende dingen bij, hoor. Maar als zoiets naar buiten komt, weten ze gelijk wie het op zijn geweten heeft. Over geheime zaken praat je gewoon niet." Dat wil zeggen: niet met buitenstaanders. Frans en Piet hebben immers het voordeel dat ze tweelingbroers zijn. "Onder elkaar kletsen we natuurlijk heel wat af", verklappen de broers met een vette knipoog. "Maar het blijft onder ons."

Zwerver Het feit dat de gebroeders Lemmens uiterlijk veel op elkaar lijken levert komische situaties op. Bezoekers raken totaal in verwarring als Piet met een leeg dienblad de vergaderzaal verlaat en Frans een seconde later binnenkomt met een vol tableau dampende koffie. Als bode maak je heel wat mee. Zoals die keer toen een dronken zwerver dwars door de glasdeur naar binnen liep. Of toen dezelfde man 's morgens in het gemeentehuis slapend op de keukenvloer aangetroffen werd. In de herinnering ligt ook bezoek van heel andere allure, zoals de komst van oud-premier Dries van Agt naar Valkenburg. "Dat zijn toch leuke dingen om mee te maken." Zeker in dat soort situaties is het belangrijk dat de bode er tot in de puntjes verzorgd bijloopt. Frans en Piet steken zich daarom elke dag keurig in dienstkleding. De zogenoemde bodebus, een soort ambtsketen voor bodes, hebben ze nooit gedragen. "Op landelijke bijeenkomsten zie je die dingen nog vaak. Bodes lopen er dan bij alsof ze van de schutterij zijn."

Gemeentebodes verenigen zich in belangenclub

De gemeentelijke bodes uit Zuid- en Midden-Limburg komen morgenavond in Margraten bijeen om zich te verenigen in een club. De installatie van deze Bodenkring Zuid-Limburg is bedoeld om meer aandacht te krijgen voor het werk van deze 'manusjes van alles'.

Op de meeste plaatsen in het land bestaan dergelijke verenigingen al langer, maar pogingen om in Limburg iets van de grond te krijgen mislukten tot nog toe. Maar voor de oprichtingsvergadering van morgen is de belangstelling groot: tachtig aanstaande leden hebben zich al gemeld. "Geen wonder", meent bode Lei Voncken van Margraten, een van de initiatiefnemers. "Het is hoog tijd dat er zo'n belangenvereniging komt. Bodes hebben grote behoefte om ervaringen met elkaar uit te wisselen. De waardering voor ons werk is soms ver te zoeken. Als bode moet je een brede rug hebben." Maar behalve het verdedigen van de belangen is de Bodenkring ook bedoeld voor de gezelligheid. "Om gewoon eens samen met de dames een dagje op stap te gaan." Voncken heeft er dan ook alle vertrouwen in dat de Bodenkring Zuid-Limburg een bloeiende vereniging zal worden.

Een unieke avond. Zo noemden de deelnemers de discussie-avond over de nota opvangvoorzieningen, gisteravond in Maastricht. Volgens Ed. Disch, ex-coördinator van een opvanghuis in de Westelijke Mijnstreek, was het de eerste keer dat tijdens zo'n avond zoveel verschillende instanties aanwezig waren. "Dat mag je best uniek noemen."

De avond kenmerkte zich door levendige discussies, zonder loze kreten. Pasklare oplossingen werden niet aangedragen, maar die werden ook niet verwacht. Wel werd weer eens duidelijk dat de tolerantie van de bewoners, die vrezen dat in hun buurt een opvangcentrum komt, niet groot is. "Een opvangcentrum vinden wij prima", zei een bewoner van Havezathe, "maar situeer dat dan in een buurt waar weinig bejaarden en kinderen wonen." "Als de gemeente Maastricht eerst een inspraakavond had gehouden waarin het voornemen van het opvanghuis aan de Boschstraat 60 ter sprake zou zijn gekomen", luidde de repliek van wethouder Leenders, "was dit centrum er nooit gekomen. De gemeente heeft gekozen voor het algemeen belang."

Vruchtbaar Groen Links organiseerde de discussie-avond, in een zaaltje van een sportschool aan de Franciscus Romanusweg. "Zeer vruchtbaar", vond Marleen Thissen, voorzitter van Groen Links Maastricht. "Ik hoop dat wethouder Leenders er vanavond tijdens de raadsvergadering iets mee doet. Maar daar heeft onze fractie alle vertrouwen in. Ook al gezien de belangstelling van de wethouder, zijn steekhoudende argumenten en levendige discussie met de vragenstellers." In zijn inleiding verweet Ed. Disch de gemeente Maastricht laksheid. "Een goede nota, maar die had er twee jaar geleden al moeten zijn. Zeker als je beseft dat de konsekwenties van deze nota directe gevolgen heeft voor mensen die vaak in zeer schrijnende situaties verkeren. De nota is een goed begin, maar wel nog pas het halve werk." "We zijn op weg", vond Rik schrijvers van het Centrum voor Alcohol en Andere Drugs. "Ik praat voor 'mijn' mensen: de verslaafden. Als je verslaafden in een BBB-voorziening (Bed, Brood en Bad) plaatst leidt dat tot wrijving met de andere bewoners. Òf deze mensen vertrekken, òf de verslaafden. En dat kan nooit de bedoeling zijn. Ik wil gewoon de garantie dat onze groep niet uit de boot valt. De stad Maastricht moet ze een rustpunt kunnen bieden. Een BBB-voorziening en een dagopvang."

Jeugd Pastor Vermeyden van de penitentiaire inrichting Overmaze in Maastricht vond dat de gemeente ook meer aandacht moet besteden aan de jeugd en ex-gedetineerden. "Deze groepen vinden de weg niet terug naar de samenleving. Mensen die soms afglijden naar de rand van het bestaan en zo in de criminaliteit terecht komen." Woordvoerder Pie Paulussen van de Raad van Uitkeringsgerechtigden vroeg de aandacht voor een 24-uurs opvang. "Als deze mensen in een 24-uurs opvang terechtkomen hebben ze een onderkomen, recht op een uitkering en kans op werk. Zonder deze opvang zouden deze jongeren wel eens de criminelen van morgen kunnen zijn." Maar waar moet deze nieuwe opvangvoorziening komen? Die brandende vraag is nog niet beantwoord, maar wel hoogst actueel. Immers: het het huidige opvanghuis aan de Boschstraat 60 wordt vanaf 1 maart grondig verbouwd en daarna verhuurd aan de Internationale school voor Journalistiek. Wethouder Raymond Leenders: "Na afloop van de raadsvergadering van vanavond weten we meer."

"We kunnen de zaken wel blijven uitstellen, maar nog tien jaar doorgaan op de huidige manier kan niet. De stortplaats in Landgraaf, die Maastricht, de Oostelijke Mijnstreek en het Heuvelland krijgen, is de modernste van Nederland. Maar de ontwikkelingen op het gebied van afvalverwerking gaan zo snel dat zelfs de meest modernste stortplaats binnen een termijn van tien jaar alweer verouderd is."

De Landgraafse wethouder Wiel Heinrichs en voorzitter van de taakopdracht afvalverwerking van het streekgewest Oostelijk Zuid-Limburg is duidelijk: "Ik weet zeker dat we over tien jaar het afval ook niet zullen verwerken zoals we dat nu gaan doen. Maar je kunt het niet maken om je vuil te blijven storten zoals we dat nu doen." Heinrichs en ambtenaar Jo Leunissen zijn in de loop van de jaren gewend geraakt aan de razendsnelle ontwikkelingen rond het milieu en met name het inrichten van de stort, dat ze overigens liever 'afvalverwerkingsplaats' noemen. Leunissen: "We beginnen inzicht te krijgen in de problematiek. Maar wat je op dit moment weet is maar een fractie. Iedere keer komt er wat bij". Om maar een greep te doen: hoe moet je als bestuurder inspelen op het beleid van de regering om klein chemisch afval en groente-, fruit- en tuinafval apart te houden? Wat zijn de gevolgen als je kleding, plastic en hout uit het normale afval wil halen? Hoe moet je als overheid laveren om geen oorlog te krijgen met milieugroeperingen?

Zekerheden Eigenlijk had de afvalverwerkingsplaats op 1 januari klaar moeten zijn. Maar het streekgewest besloot medio vorig jaar om wat extra zekerheden in te bouwen. Het gevolg is dat de oude stort ook in 1992 dienst blijft doen. Na1992 moet het gebied met aarde worden afgedekt. "Bij de nieuwe plaats hebben we gekozen voor het meest milieuvriendelijke alternatief. Dat betekent dat de stort een extra beschermende onderlaag krijgt, bestaande uit een kunststof-folie en een speciale afdichtingslaag van zand en grind. Verder wordt een drainage-systeem aangebracht. Een eventueel lek in de afdichtingslaag kunnen we dankij een video-bewakingssyteem meteen signaleren. Vervuiling van het grondwater kan zodoende snel opgespoord worden", leggen Leunissen en Heinrichs uit. Deze aanvullende maatregelen kosten overigens dertig à veertig miljoen gulden extra.

Snufjes De verwerkingsplaats is voorzien van de nieuwste snufjes. Het vuil dat vrachtwagens aanleveren wordt bij de ingang van de stort geregistreerd. Dan volgt een controle van het afval in een grote hal. Eventueel verdacht materiaal gaat naar een andere plek voor nader onderzoek en verwerking. Grotere stukken gaan naar de puinbreekinstallatie. De rest van het vuil gaat naar de stortplaats. Die is onderverdeeld in vele honderden vakken. Een computer registreert elke dag welke afvalstroom gedumpt wordt en vooral waar. Milieugroepen uit Duitsland en Nederland houden de ontwikkelingen rond de stort nauwlettend in de gaten. Tegen de inmiddels gedeeltelijk achterhaalde plannen lopen nu nog steeds procedures, zelfs tot bij de Europese Commissie in Brussel.

Burgemeester Jac Tonnaer van Sittard is tweede geworden bij een landelijke burgemeestersverkiezing in het Groningse Haren.

E. Jongmans uit Aardenburg in Zeeuws-Vlaanderen werd gekozen tot 'Burgemeester van het jaar 1991'. Tonnaer viel in de prijzen omdat hij naast de dagelijkse, bestuurlijke besognes, ook bergen werk verzet voor de opvang van verstandelijk gehandicapten in de boerderij Ophovenerhof in Sittard. Van de bijna 700 burgemeesters in ons land deden er twintig mee aan de titelstrijd. De meesten van hen kwamen uit het zuiden van het land.

De twee aannemers die betrokken zijn bij de sloop van het voormalige gebouw van de Montfortstichting in Bunde, hebben van de Arbeidsinspectie een proces-verbaal gekregen. Ze hadden weliswaar een sloopplan, maar volgens de Arbeidsinspectie was dat niet voldoende uitgewerkt.

De Arbeidsinspectie stelde een onderzoek in, nadat in december vorig jaar twee mannen zwaargewond raakten toen bij de sloopwerkzaamheden de vloer van de tweede verdieping het begaf.

Toezicht De Rooij van de Arbeidsinspectie: "De werkzaamheden van beiden aan het gebouw van de voormalige Montfortstichting zijn dusdanig met elkaar verweven, dat beide aannemers verantwoordelijk zijn voor het sloopplan. Dat is volgens ons niet voldoende uitgewerkt." De aannemers hielden volgens De Rooij ook onvoldoende toezicht op de sloopverrichtingen. De officier van justitie draagt zorg voor de verdere afhandeling, en beslist of de zaak voor de economische rechter komt. De Arbeidsinspectie heeft bepaald dat de sloopwerkzaamheden in Bunde pas mogen worden hervat als er een deugdelijk plan op tafel ligt. De Rooij: "De aannemers hebben een nieuw sloopplan bij ons ingediend. De definitieve beoordeling van deze versie is nog niet rond. Vast staat wel dat om de veiligheid van de werknemers te vergroten, alles gesloopt moet worden."

Herbouwd In de oorspronkelijke plannen zou de gevel van het voormalige missiehuis blijven staan. Volgens de Arbeidsinspectie is dit echter te gevaarlijk. Opdrachtgever Woningvereniging Meerssen liet gisteren weten dat na de sloop van het missiehuis de gevel weer in de oorspronkelijke staat wordt herbouwd. Directeur C. van Montfoort: "Alleen voor de indeling van de woningen veranderen wat details, meterkasten enzovoort. Het project zal waarschijnlijk wel duurder uitvallen dan geraamd. Hoeveel duurder, dat weten we nog niet."

De alt-saxofonist Patrick de Bot uit Maasbracht heeft in Nieuwstadt de veertiende editie van het Elsene Solistentoernooi op zijn/haar naam geschreven.

eredivisie voor de vertolking van 'Concerto for alto sax' met 112 punten een eerste prijs met lof der jury. Voor deze prestatie kreeg hij uit handen van wethouder Janssen van Susteren de Elsene-wisseltrofee. De jeugdbeker was voor Annemiek Richaerts uit Thorn, terwijl harmonie St.-Caecilia uit Maasbracht de verenigingsbeker in de wacht sleepte. Aan de wedstrijd, die op touw gezet werd door harmonie Les Amis Reunis, deden 190 solisten en ensembles mee.

De uitslagen: startersdivisie: 1. S. Wessels, Philharmonie, Sittard, 102 pt; 2. R. Salden, St.-Caecilia, Guttecoven, 101 pt; 3. J. Richaerts, Koninklijke Harmonie, Thorn, 100 pt. Jeugddivisie: 1. A. Richaerts, Koninklijke Harmonie, Thorn, 106 pt; 2. I. Dassen, St.-Caecilia, Hulsberg, 104 pt. Derde divisie: 1. M. Bosch, Concordia, Berg en Terblijt, 108 pt; 2. D. Wenmaekers, St.-Jozef, Berg aan de Maas, 107 pt. Tweede divisie: 1. Y. van Wegberg, St.-Joseph, Pey-Echt, 110 pt; M. Hubens, Concordia, Obbicht, 109 pt; I. Frissen, St.-Caecilia, Hulsberg, 108 pt. Eerste divisie: 1. T. Beumers, Muziekverein Haaren (Dld), 109 pt; 2. J. Bruysten, St.-Joseph, Pey-Echt en I. Deuss, L'Union, Born, beiden 104 pt. Eredivisie: 1. P. de Bot, St.-Cecilia, Maasbracht, 112 pt; L. Hanssen, Philharmonie, Sittard, 108 pt. Verenigingsbeker: 1. St.-Cecilia, Maasbracht, 324 pt.

Bij de provincie zijn meer dan vierhonderd bezwaarschriften binnengekomen tegen het voornemen van Gedeputeerde Staten om toestemming te geven voor uitbreiding van groeve 't Rooth.

worden aangetekend. Woordvoerder Ray Simoen van de provincie verwacht dat deze week nog enkele bezwaarschriften zullen nakomen. Ongeveer 95 procent van de bezwaren is afkomstig van particulieren. Het merendeel maakte gebruik van de standaardbrief van de Verontruste Plateaubewoners. Ook diverse organisaties en bedrijven tekenden bezwaar aan, zoals de gemeente Margraten, de ENCI, de Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) en de firma Blom. In de meeste bezwaarschriften wordt GS gevraagd om Ankersmit niet verder te laten afgraven dan de verbindingsweg tussen Gasthuis en Cadier en Keer. De ENCI maakt bezwaar tegen het plan van GS om na 2010 geen ontgrondingen in Limburg meer toe te staan. De bezwaren van de WML richten zich op de gevolgen voor de grondwaterkwaliteit van het Plateau van Margraten. De WML spreekt zich niet uit tegen een uitbreiding van de groeve 't Rooth, maar wil dat na de afgraving in de bovenlaag een bufferzone worden aangelegd om het grondwater schoon te houden.

De stichtingen Milieufederatie Limburg, Natuur en Milieu, Het Limburgs Landschap en de vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten vinden het onbegrijpelijk dat Gedeputeerde Staten blijven vasthouden aan uitbreiding van groeve 't Rooth.

Deze opstelling druist volgens de organisaties in tegen het beleid van het ministerie van VROM en de Mergellandgemeenten. Provinciale Staten moeten volgens de organisaties niet akkoord gaan met het uitbreidingsplan. De organisaties vinden dat de in het geding zijnde belangen niet serieus worden bekeken. "De voorgenomen uitbreiding van de groeve is gebaseerd op een besluit uit 1970. Dat besluit is nooit herroepen, ondanks dat beleidsontwikkelingen zich steeds meer richten op veilig stellen van natuur en landschap", constateren de organisaties. Uitbreiding van groeve 't Rooth staat volgens hen haaks op het streven naar het behoud van het milieu. "Overheidsbeleid wordt op deze manier volstrekt ongeloofwaardig", schrijven de organisaties.

Cijfers Volgens de milieugroeperingen moeten GS consequenties trekken uit de recente cijfers over natuur-, milieu- en landschapsbeleid. GS gaan ervan uit dat de behoefte aan mergel de komende jaren alleen maar groter wordt, terwijl onderzoeken juist een daling van de behoefte aantonen. Ook alternatieven uit het buitenland blijven onterecht buiten schot. Volgens de milieu- en natuurorganisaties gaat de stelling van GS dat na afgraving uiteindelijk waardevolle natuurgebieden zullen ontstaan, geheel voorbij aan de waarde van het bestaande landschap dat nu wordt opgeofferd.

De prins en de politicus. Beiden op het podium om te speechen. Beiden de mond vol over Zaate Herremeniekes en Vastelaovend. Fictie? Nee, de jaarvergadering van de Zaate Herremeniekes, waar carnavalsprins Jean-Louis de Eerste en wethouder Jan Hoen in de klamme hitte ieder hun best doen het publiek te amuseren.

De serveersters van Fort Sint Pieter hebben het niet gemakkelijk. In hun smetteloze witte bloesjes en korte rokjes moeten ze hun overvolle dienbladen tussen de brede ruggen van de bezoekers manoeuvreren. En blijven glimlachen. In de zaal is het nog rustig. Tam zitten de toegestroomde belangstellenden te kijken, een pas opgestoken sigaretje losjes tussen de vingers, wachtend op de bestelde pilsjes. Het begin van de jaarlijkse Zaate Herremeniekes-vergadering is eigenlijk wat saai. Een afgezaagd praatje van een Tempeleer, wat obligaat geklap uit de zaal. Keurig, maar steriel. De opgeblazen entree van de eergisteren onthulde stadsprins verandert het sfeertje nauwelijks. Overdreven blij en kinderlijk hupsend walst hij de zaal binnen met in zijn gevolg een handjevol uitgelaten Tempeleers.

Bandparodie "En heij is heer daan. Prins Jean-Louis d'n Ierste!" Harmonie Allebenör geeft een muzikaal Alaaf ten beste. En nog is de zaal niet opgewarmd. De prins spreekt, de zaal klapt, de prins deelt onderscheidingen uit, de zaal vindt alles prima en drinkt nog een biertje. Amstel, dat wel, want voor Limburgs bier is de Sint Pietersberg blijkbaar te hoog. Toch hebben de woorden van de prins iets teweeggebracht bij de Zaate Herremeniekes. Met serieuze, geschminkte gezichten gaan de eerste muzikanten richting toilet. Op het podium wordt plaats gemaakt voor een komisch duo dat met een bandparodie een bijna professioneel amateuristisch nummer brengt. Aan de bar zijn de lodderige ogen bijna demonstratief richting tapkraan gericht. "Ik blijf hier, lang genoeg om zat te worden." Jean-Luc Coenegracht hangt wat verveeld aan de bar. Aan de rits consumptiebonnen te zien die zijn makkers van herremenie Mieljaar de Moer Euver hebben ingeslagen, meent hij het. Ondertussen delen de Tempeleers nog wat onderscheidingen uit in de orde van het Kommedièntsje. Na de loting voor het Zaate Herremeniekes-konkoer op carnavalsdinsdag is het officiële gedeelte van de zitting voorbij. De zaal wordt warmer, rumoeriger. Dan betreedt wethouder Jan Hoen de bühne, goedgemutst en transpirerend. Met een hese stem begint hij zijn verhaal in het Maastrichts, of wat daar volgens de wethouder voor door moet gaan. "Neet bordjes, mèh teleure!" Het commentaar uit de zaal is niet mals als Hoen wat Hollandse termen gebruikt. Onaangedaan speelt hij het spel mee: onder smeuïg gelach verspreekt hij zich nog een paar keer. Zelfs aan de bar wordt meegegniffeld.

Vals De nieuwste carnavalsschlager Iech huur 'n herremenie wordt vol overgave ingezet. Een enthousiaste Tempeleer drukt de microfoon iets te dicht tegen zijn schorre keel, waardoor het lied behoorlijk vals uit de luidsprekers komt. De carnavalisten maken er geen punt van. Vals of niet, meezingen doen ze toch. Wat aanvankelijk een saaie bijeenkomst leek te worden begint langzaam uit te lopen op een geslaagd feest. "Vorig jaar was het ordinairder, dus eigenlijk veel leuker." Sjuup Rekko van herremenieke Sjräöme en Bäöme heeft het allemaal in de smiezen. Uit de zaal komt inmiddels ook de nodige kritiek. "Sjei toch oet, hool Mestreechtenere op de buun!" De aangeschoten spreker achter de zaalmicrofoon haalt tijdens de rondvraag nog even uit naar Hoen. Dan volgen nog wat gelegenheidsredenaars, tot de Tempeleers dreigen af te sluiten. Vooruit, nog eentje dan: "Iech bin vaan Allebonör en us bonne zien op!" Het publiek in de zaal ligt dubbel, wat er ook gezegd wordt. Aan de bar hangt Jean-Luc, grijnzend en met een glazige blik. Heeft hij toch nog woord gehouden.

Het CDA is niet bereid aan verdere invoering van het plan-Simons mee te werken "als niet klip en klaar vaststaat dat het leidt tot elementaire kostenbeheersing". Over doorvoering van een verplicht eigen risico moet opnieuw gesproken worden.

Met deze harde uitspraak heeft CDA-fractieleider Brinkman gisteravond tijdens een toespraak op Texel de verdere voortgang van het plan-Simons, de stelselwijziging van de ziektekostenverzekering, op de tocht gezet.

Mimimumloon Het was niet het enige punt waarop Brinkman grenzen stelde aan het beleid van het kabinet. Vooral benadrukte hij dat de burgers en bedrijven niet zwaarder belast mogen worden. Brinkman eiste dat het kabinet keuzes maakt: "Het speelkwartier is voorbij." Hij verscherpte de discussie met het kabinet en de coalitiepartner PvdA door bevriezing van het minimumloon voor te stellen "nu verlaging politiek thans helaas niet haalbaar is."

Premies Brinkman verzette zich ook tegen verdere verhoging van de belasting- en premiedruk. Na de eerste stap in het plan-Simons is er` wat het CDA betreft` geen ruimte meer voor het heffen van sociale premies over een groter deel van het inkomen. Er moet, aldus Brinkman, een begin gemaakt worden met het gedeeltelijk afschaffen van de vermogensbelasting. Het overdragen van de vaste belastingaftrek aan de partner - die daardoor minder belasting betaalt - moet gehandhaafd blijven` en partners moeten zelf kunnen kiezen van welk belastingsysteem zij gebruik maken (splitsingstelsel). PvdA-fractieleider Wöltgens weigerde gisteravond in te gaan op de suggestie van Brinkman dat het plan-Simons niet zal leiden tot kostenbeheersing. Volgens Wöltgens zal onderzoek uitwijzen dat de ziektekostenpremies omlaag kunnen.

Koopkracht Volgens CDA-minister De Vries (Sociale Zaken) en staatssecretaris Simons zelf is de inkomensachteruitgang waarmee Nederlanders met een minimum of modaal inkomen dit jaar te maken hebben gekregen, niet het gevolg van het plan-Simons. Zelfs als alle wijzigingen in de ziektekosten worden meegerekend, inclusief de veranderingen die niet het gevolg zijn van het overhevelen van de kosten van medicijnen naar de Algemene Wet bijzondere Ziektekosten (AWBZ) per 1 januari, gaat meer dan de helft van de bevolking erop vooruit. Dit hebben Simons en De Vries gisteren laten weten. Volgens de bewindslieden moeten de wijzigingen in de modale en minimum-inkomens worden toegeschreven aan algemene maatregelen van het kabinet op het punt van de belasting- en premieheffing.

De rechtbank in het Marokkaanse Tanger heeft de 39-jarige J.P. uit Roosteren en R.G. uit Kerkrade elk tot zeven jaar cel veroordeeld. Het duo heeft bekend 2500 kilo hasj in een vrachtauto uit dat land te hebben willen smokkelen. De raadsman van beide Limburgers, mr. Massari Ahmed uit Tanger, heeft drie weken tijd nodig om te beoordelen of het zin heeft in hoger beroep te gaan. De advocaat is geschrokken van het vonnis. Hij had gerekend op een veroordeling tussen vier en vijf jaar. Het duo werd vervoer, handel en in bezit hebben van hasj ten laste gelegd. Zij bekenden dat tijdens het vooronderzoek. Volgens mr. Massari Ahmed zullen P. en G. de hele straf in Marokko moeten uitzitten. De raadsman wilde verder niet ingaan op de details uit de terechtzitting. Tomatenpuree Beide Limburgers werden eind vorig jaar in Meknès gepakt bij een routine-controle van de douane. Die ontdekte tussen een lading geconcentreerde tomatenpuree in de vrachtauto 2500 kilo hasj, afkomstig uit Marokko. P. en G. werden gearresteerd, de vrachtauto en de lading in beslag genomen. Die vrachtauto was geleased bij een firma in het Belgische Antwerpen. Later bleek dat beide mannen aanvankelijk elk met een eigen vrachtauto op weg waren in Marokko, en dat G. diens auto heeft achtergelaten om met de chauffeur uit Roosteren verder te gaan. De rit strandde op weg van Tanger naar de hoofdstad Casablanca, op de weg door het binnenland in Meknès.

Meer dan veertig jaar heeft Nederland aangenomen dat de wakkere, superintelligente mannen van de binnenlandse veiligheidsdienst (BVD) dag en nacht achter gevaarlijke Russische spionnen aan zouden zitten. Misschien ruilden ze wel Russen tegen gevangen Amerikanen. Of zijn ze in de Oosterscheldedam verwerkt? Nu het Rode Gevaar geweken is, wordt de BVD een lachertje. In enkele maanden tijd zijn er aanslagen gepleegd op het huis van staatssecretaris Kosto, het ministerie van Binnenlandse Zaken, een moskee en op acht helikopters. En wat deed de BVD? Die droomde van knappe, zeer gevaarlijke Russinnen. Tussen haakjes: zouden er bij al die Russische asielzoekers geen échte spionnen zitten?

De Duitse metaalarbeidersbond IG Metall heeft gisteren ingestemd met het resultaat van de loononderhandelingen voor 1992. Met het compromisakkoord voor een loonsverhoging van 6,35 procent is een dreigende staking in de Duitse metaalindustrie afgewend.

De looncommissie van IG Metall ging met 121 stemmen voor en 2 tegen akkoord met het resultaat, dat gistermorgen na marathononderhandelingen werd bereikt. Het pakket voorziet voor de 130.000 werknemers in een loonsverhoging van 5,9 procent met terugwerkende kracht tot november 1991 plus een bedrag van 175 mark ineens. IGM-voorzitter Franz Steinkuehler zei dat het akkoord aantoont dat "het in deze economisch moeilijke tijden mogelijk is verstandige loonafspraken te maken". Werkgeversonderhandelaar Peter-Ulrich Schmithals zei dat de loonstijging "natuurlijk veel te hoog" is, maar dat een staking een nog grotere ramp zou zijn geweest. IG Metall ging de onderhandelingen in met een eis van 10,5 procent, maar liet blijken een verhoging van 6,7 procent ook te accepteren. De werkgevers wilden aanvankelijk niet verder gaan dan 5,7 procent.

De Zuidafrikaanse president Frederik de Klerk en ANC-leider Nelson Mandela hebben in Parijs gezegd dat zij verwachten dat er voor eind dit jaar een overgangsregering in Zuid-Afrika zal zijn.

In de regering zullen alle bevolkingsgroepen vertegenwoordigd worden, zo hebben beide leiders president Mitterrand van Frankrijk verzekerd. Mandela en De Klerk kregen gisteren in Parijs de vredesprijs van de Unesco, de organisatie van de Verenigde Naties voor onderwijs, wetenschap en cultuur.

De bankencommissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft bewijzen dat tientallen bedrijven in de VS Irak geholpen helpen om raketten en andere wapensystemen te ontwikkelen. De voorzitter van de commissie, de Democraat Gonzalez, schrijft dat in een brief aan president Bush.

De president verklaarde vorig jaar september in een rapport aan het Congres nog dat Amerikaanse bedrijven niet rechtstreeks bij de Iraakse bewapeningsindustrie betrokken waren.

De soldatenvakbond AVNM heeft gisteren naar aanleiding van de aanslag op de vliegbasis Deelen opgeroepen militaire objecten zoals kazernes, luchtmachtbases en munitiedepots voortaan alleen te laten bewaken door speciaal daarvoor opgeleid bewakingspersoneel en niet door onervaren dienstplichtigen.

VVD-kamerlid Korthals heeft gistermiddag schriftelijke vragen ingediend waarbij hij opheldering vraagt over de bewaking en beveiliging van Deelen. Korthals wil weten of de ministers van Justitie en Defensie extra maatregelen nemen.

Acties De aanslag, gistermorgen in alle vroegte, op de acht Bölkow-helikopters van het 299 squadron in Deelen is met minstens tien miljoen gulden schade verreweg de zwaarste van alle acties die de laatste jaren tegen militaire doelen in Nederland zijn uitgevoerd. Opvallend is de kinderlijk eenvoudige wijze waarop de daders de basis konden betreden en ook weer ongemerkt verlaten. Onderzoek heeft uitgewezen dat ze een afrastering hebben doorgeknipt en tweehonderd meter verder de helikopter-hangar zijn binnengekomen door een ruitje in te slaan. De vernieling en brandstichting werd pas opgemerkt toen het brandalarm afging. Op dat moment sloegen de vlammen al uit het dak van de hangar.

Vrede In een persverklaring eiste de onbekende aktiegroep 'Alle politieke gevangenen in Nederland vrij' de verantwoordelijkheid voor de aanslag op. De groep noemde het opruimen van al het geldverslindend wapentuig en het stopzetten van alle export van wapentuig als enige oplossing voor een "echte weg naar vrede".

Popster Michael Jackson zal in de zomer in Nederland een aantal concerten geven.

De optredens maken deel uit van een wereldtour, die de zanger ook naar Azië, Australië en Zuid-Amerika zal voeren. Sponsor Pepsi-Cola International heeft dat gisteren bekend gemaakt. De concerten volgen op het recent verschenen album 'Dangerous' waarvan inmiddels meer dan 10 miljoen exemplaren zijn verkocht. Hoeveel concerten Jackson in ons land geeft, is nog niet bekend. Ook staat nog niet vast in welke plaats(en) hij optreedt.

De wachttijd voor open hartoperaties in Limburg is vorig jaar sterk gedaald. Vergeleken met de andere Nederlandse centra scoort Maastricht op één na het best. Slechts twaalf procent van de hartpatiënten hoeft langer dan drie maanden te wachten. Bij sommige andere ziekenhuizen ligt dat percentage hoger dan 30 procent.

Dat blijkt uit eind vorige week vrijgegeven cijfers over 1991 van het Landelijk Meldpunt Open Hartoperaties. Directeur dr. J. Carpay van het Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM) is blij met de nieuwe cijfers. Maar hij maakt, net als de samenwerkende hartpatiëntenorganisaties in Limburg, wel een kritische kanttekening: "Wij hebben vorig jaar 927 operaties kunnen uitvoeren omdat een groot aantal patiënten al vier dagen na de operatie terug kon naar hun eigen ziekenhuis. Dat is een verre van ideale situatie, eigenlijk een noodmaatregel. Het liefst zouden we de patiënten langer in Maastricht houden." Luchtbrug Het AZM heeft geen cijfers over de jaren vóór 1991, maar Carpay houdt het erop dat er inderdaad sprake is van een aanzienlijke daling van de wachttijd. Enkele jaren geleden organiseerden Maastrichtse hartchirurgen nog een luchtbrug naar Londen, omdat zij de wachtlijst onverantwoord lang vonden. Kort daarna werd het aantal hartoperaties in Maastricht uitgebreid. Heerlen De daling heeft ook gevolgen voor de aanvraag die de ziekenhuizen in Heerlen en Sittard via de zorgverzekeraar LIASS hebben gedaan voor 450 extra operaties in Heerlen en Sittard. Carpay: "Met deze cijfers op tafel zie ik nog wel ruimte voor een redelijke uitbreiding van de operatiecapaciteit in Maastricht, maar niet voor uitbreiding in Heerlen en Sittard. Op dit moment worden in Limburg per 10.000 inwoners al het hoogste aantal hartoperaties uitgevoerd."

Ook de samenwerkende hartpatiëntenverenigingen voelen niets voor open hartoperaties in Heerlen en Sittard. "Wij denken dat de aantallen buiten Maastricht te klein zijn om verantwoord te starten", aldus G. de Kort uit Weert en J. de la Fonteijne uit Maastricht.

Klachten In kringen van de hartpatiënten wordt er rekening mee gehouden dat het aantal hartoperaties in Maastricht op korte termijn uitgebreid zal worden tot duizend. De verenigingen maken zich zorgen over de Maastrichtse noodmaatregel om patiënten zo snel mogelijk terug te sturen naar de eigen ziekenhuizen. "Wij horen steeds meer klachten dat de opvang in die ziekenhuizen niet optimaal is", aldus De Kort. Het Maastrichtse ziekenhuis heeft toegezegd bij een toekomstige uitbreiding dertig bedden te reserveren voor hartpatiënten. "Maar het kan zeker nog twee jaar duren voor die bedden er zijn en dat is erg lang, te lang eigenlijk voor hartpatiënten", zegt De la Fonteijne strijdlustig.

Vietnamezen die in Nederland geen asiel krijgen, zullen teruggestuurd worden naar Vietnam. Waarschijnlijk zal dat land voor het accepteren van deze mensen ontwikkelingsgelden ontvangen.

Dat heeft staatssecretaris Kosto (Justitie) gisteren laten weten, nadat het afgelopen weekeinde vier Vietnamezen, die vanuit Nederland naar Tsjechoslowakije waren gestuurd, dat land niet binnenkwamen. De Nederlandse regering praat op het ogenblik al met Vietnamese autoriteiten over het terugzenden van asielzoekers. Kosto reageerde gisteren teleurgesteld en verontwaardigd op de gebeurtenissen van de afgelopen dagen. Volgens hem had Tsjechoslowakije de vier uitgeprocedeerde asielzoekers het land moeten binnenlaten. "Ze hadden de vereiste papieren en eerder waren achttien andere uitgeprocedeerde Vietnamezen wel geaccepteerd." Vorig jaar hebben 503 Vietnamezen asiel aangevraagd in Nederland. Die waren bijna allemaal afkomstig uit Tsjechoslowakije. Daar hebben ze jarenlang als gastarbeider gewerkt. Kosto zal met minister Pronk (Ontwikkelingssamenwerking) onderzoeken op welke manier en hoeveel (ontwikkelings)geld naar Vietnam gaat in ruil voor het accepteren van asielzoekers. Ook Duitsland probeert op deze manier van een groot aantal Vietnamezen af te komen.

"Teruggekeerd in mijn ouderlijk huis in Breda` kijk ik naar buiten en zie dat de voortuin bijna geheel bedekt is met donkergrijze tegels. Alleen in de hoek bij het erkerraam staat een kale struik waarin een vogel rondhipt. Als ik even later naar buiten kom staan er twee grote vogels op de tegels. Ze zijn met hun lange snavels bezig in een dood dier te prikken. Ik kan niet zien of het een muis of een rat is."

"De volgende dag sta ik boven voor het raam en ontdek nu in de tuin een laag okerkleurig zand. In het midden zijn van hetzelfde zand vier ongeveer twintig centimeter hoge hakenkruisen geboetseerd` zoals op het strand van nat zand kastelen worden gebouwd. De dag daarop blijkt de voortuin opnieuw veranderd. Er ligt ditmaal zwarte aarde in` keurig bijgeharkt. Tussen de sporen van de hark komen weer` heel duidelijk` de vier hakenkruisen op."

Droom Deze droom noteerde Marga Minco op 8 mei 1983 en dat was 43 jaar na haar vertrek uit Breda en 38 jaar na de bevrijding. De droom is terug te vinden in het boekje De zon is maar een zeepbel met twaalf 'droomverslagen'` dat in 1990 door Bert Bakker is uitgegeven. De nu 71-jarige Marga Minco heeft een klein maar gretig gelezen oeuvre op haar naam staan` waarin de Tweede Wereldoorlog steeds de basis is. Soberheid en terughoudendheid heersen over de emoties. Hebt u deze droom ooit voor uzelf verklaard? "De betekenis weet ik eigenlijk niet"` begint ze aarzelend. "Die hakenkruisen zijn wel duidelijk en de pikkende vogels zouden adelaars kunnen zijn. Maar verder is het werk voor psychologen. Aan die voortuin in de Loopschansstraat heb ik juist zulke aardige herinneringen. Ik speelde er met neefjes en nichtjes en we hebben er kersen gegeten. Het was een speciale plek."

Toneel Marga Minco heeft net de laatste hand gelegd aan een toneelbewerking van haar boek Een leeg huis uit 1966` het verhaal van twee joodse meisjes tussen de brokstukken van de bevrijding. Het Theater van het Oosten gaat het spelen. Ze is er vanaf maart mee bezig geweest en moest zich ondertussen ook nog onderwerpen aan een oogoperatie` die haar van staar verloste. "Ik dacht: dat doe ik er even tussendoor` maar dat viel tegen. Ik was het verhaal toch een beetje kwijt` ik moest er eerst weer inkomen. Een deel was zo over te nemen` want het verhaal zit vol dialogen` maar ik heb toch wel wat veranderingen aangebracht. De hoofdpersonen gaan nu in hun reacties een stuk verder. Ze reageren heftiger op het oorlogsgebeuren en op de situatie in na-oorlogs Nederland." "Ja` zelf ben ik ook heftiger geworden. In het boek is het veel terughoudender` je moet tussen de regels door lezen` maar op toneel kan dat niet. Je moet het heel duidelijk zeggen. Ik kom met feiten om de ernst aan te geven." Het is niet een nieuw verhaal geworden? "Nee` het gaat nog steeds om de twee vrouwen` Sepha en Yona` maar ze zijn wel iets milder tegenover elkaar geworden. Dat leek me zinniger. Critici schreven destijds al dat de twee vrouwen afsplitsingen van mijzelf zijn. Naar het einde toe heb ik het wat dieper gemaakt."

Ontslagen Dialogen en een simpele` directe stijl kenmerken de boeken van Marga Minco. Mogelijk verraadt zich daarin de journalistieke opleiding die ze ooit in Breda kreeg. "In 1938 kwam ik op de redactie van de Bredasche Courant en daar heb ik tot mei 1940 gewerkt. Ik leerde alles` ik moest overal naar toe` naar een brand` een postverzamelaar` een lezing over de natuur` toneel. Het was een hele kleine redactie. In de mobilisatie ging de krant op in het Rotterdamsch Nieuwsblad. Daar zat een Bredase pagina in. Ik reed iedere dag naar Rotterdam in het autootje van een vertegenwoordiger om de pagina op te maken. Op de vijfde dag van de bezetting kwam ik terug op de redactie - wij waren als inwoners van Breda geëvacueerd geweest - en toen kreeg ik te horen dat ze mij als jodin niet langer in dienst konden houden. Ik was de eerste joodse verslaggeefster in Nederland die werd ontslagen. Ik was verbaasd en boos` want het was echt mijn plan om verder te gaan in de journalistiek. De hoofdredacteur en de redactiechef van de krant stonden overigens aan de goede kant` ze zijn later door de Duitsers gefusilleerd." "Ik ging weg uit Breda` ik was woest. Eerst logeerde ik bij een tante in Assen en toen trok ik in bij een joodse familie in Amsterdam om op het kind te passen. Ik genoot van de sfeer daar` er kwamen veel kunstenaars en intellectuelen over de vloer. Maar toen kreeg ik tbc` ik heb drie maanden in Utrecht gelegen en drie maanden in Amersfoort. Mijn hele familie is in de oorlog weggevaagd."

Gezapig Het verhaal is terug te vinden in Het bittere kruid uit 1957` een van de populairste boeken uit de Nederlandse literatuur. "De oorlog is bepalend geweest voor mijn leven. Maar ook wat er na de oorlog is gebeurd. De lakse houding van de Nederlanders. Het percentage van joden die zijn opgehaald` is het grootst in Nederland. Hoe dat komt? Nederlanders waren gezapig` denk ik` weinig politiek bewust. Het overviel ze. Het was geen heldhaftig volk` ook na de oorlog niet. De ervaringen van joden die terugkwamen` zijn verschrikkelijk. Ze vonden niks terug. Ik heb het allemaal meegmaakt. Misschien waren ze geïnfecteerd door het nazisme` het is er ingestampt." Hoe reageerde u daarop in die jaren? "Het verlamde je. Na de oorlog zou alles beter worden. Die hoop hield je op de been. We hebben het gehaald en gaan een nieuw leven opbouwen` dachten we. En toen kwam die enorme klap. Niemand keerde terug` mijn gezin niet` maar ook mijn neven en nichten niet. Ik kon op niemand terugvallen. En dan die verschrikkelijke houding van de Nederlanders. Ik werd niet eens binnengelaten toen ik kwam kijken naar de spulletjes van mijn moeder." "Ze feestten er op los. Je wilt na al die jaren leven` dat kan ik me wel voorstellen. Maar niemand dacht aan de stumpers die terugkwamen uit de kampen. Fransen` Belgen` Italianen werden opgehaald met bussen` maar Nederland deed niets. Ze moesten zichzelf maar redden. Er was niet eens een opvangcentrum. Uitkeringen kwamen pas 25 jaar later."

Dochter Ze werd opgevangen door haar vriend Bert Voeten` die ze voor de oorlog in Breda had ontmoet` aan de perstafel bij een toneelvoorstelling in de achterzaal van De Graanbeurs aan de Reigerstraat. Hij was journalist bij "de concurrent"` Het Dagblad voor Noord-Brabant. Toen ze ondergedoken was in Heemstede` belde ze Voeten op` ze trok na een half jaar bij hem in en in de hongerwinter van 1944 werd hun eerste dochter geboren. Ze zijn nog steeds getrouwd en wonen in een sfeervol herenhuis in een rustig stukje straat in roerig Amsterdam-Oost. Bert Voeten` dichter en vertaler` houdt zich na een zware hartoperatie volledig buiten de publiciteit. Dan was er natuurlijk ook het schuldgevoel` dat u het overleefd hebt en anderen niet? "Dat is iets wat je nooit kwijt raakt. Het komt bij vlagen terug` nog steeds. Het is na al die tijd niet minder hevig geworden. Ik kan het nog niet goed plaatsen. Je wilde er toen niet over praten` je hield het binnen. Dat was een collectief verschijnsel. Je hield het voor je` want je wilde je gezin er niet mee belasten." 'Het bittere kruid' is pas in 1957 verschenen. Heeft het u direct na de oorlog moeite gekost over uw ervaringen te schrijven? "Tien jaar na de oorlog ben ik pas begonnen met Het bittere kruid. Ik heb er lang mee rondgelopen. Ik was wel van plan het op te schrijven. Eerst kreeg het vorm in korte verhaaltjes." Bij uw man ging het sneller. Zijn boek verscheen al in 1946. "Mijn man hield al in de oorlog een dagboek bij. Via een vriend kwam hij vlug bij uitgeverij Contact terecht. Hoewel` er zijn mensen die aan de echtheid van dat dagboek twijfelen.."

Venema En zo valt de naam van Adriaan Venema` de fanatieke jager op kleine collaboranten in de Nederlandse kunstwereld. Hij stelt in zijn Schrijvers` uitgevers en hun collaboratie dat Bert Voeten gedichten heeft geschreven voor foute tijdschriften` correspondent was van de Kultuurkamer en bovendien zijn oorlogsdagboek Doortocht achteraf een anti-Duits karakter heeft gegeven. De Ereraad voor Letterkunde heeft Voeten na de bevrijding gehoord` sprak van een "zeer vreemd geval"` maar nam geen strafmaatregelen. Venema is een eenling gebleven met zijn beschuldigingen` maar het moet uw man wel geraakt hebben. "Dat is vreselijk zuur voor 'm. Maar ik ben getuige geweest vanaf het najaar van 1943. Ik heb gezien dat hij het dagboek schreef. Het is uiterst pijnlijk. Het is een verschrikkelijke man` hij heeft ook de kunstenaar Bantzinger beschuldigd en die is van ellende in het water gelopen. Venema heeft een dode op zijn geweten!" Bert Voeten en u hebben nooit actie ondernomen tegen Venema. "Nee` we hebben het zo gelaten. Alles wordt verdraaid` hoe meer je gaat zeggen. Het is allemaal sensatie tegenwoordig. Onze kennissen weten wel dat het niet waar is en de rest komt er niet op aan. Dit is eigenlijk de eerste keer dat ik er in het openbaar iets over zeg." Hoe kijkt u terug op uw jeugd? "We hadden een warm` hecht gezin. Mijn zusje was een jaar ouder` ze was erg artistiek. Ze schilderde en zat midden in de kunstwereld met figuren als Paul Windhausen en Gerrit de Morée. Er was een grote` actieve joodse gemeente. Mijn vader hield zich bezig met toneelavonden. Mijn broer deed aan cabaret en hij zat in de schoolband van de HBS. Die repeteerde bij ons thuis." "Mijn vader was vertegenwoordiger. Hij stimuleerde ons op artistiek gebied. Hij tekende heel leuk en vertelde verhalen met veel gevoel voor humor. Hij was orthodox` maar naar de liberale kant. Hij heeft een zeer joodse opvoeding gehad` hij las goed hebreeuws. Hij kende de Talmud uit zijn hoofd` hij discussieerde in het hebreeuws met de opperrabijn." "Mijn vrienden en vriendinnen waren niet-joods. Dat gaf thuis geen spanningen. Er was geen hokjesgeest` er werd geassimileerd. Mijn zusje kreeg schilders op bezoek. Mijn man` toen nog mijn vriend` is nog bij ons thuis geweest` dat was allemaal geen punt." Kunnen we nog een roman van u verwachten? "Ik heb hier een map vol met aanzetten` er ligt een hele roman in de la. Ik vond het niet goed. Ik ga nu verder met een korte roman` die ik een jaar heb laten liggen. Maar ik moet er eerst weer helemaal inkomen."

Met 346 perkamenten beschreven en versierde bladen is het Comburgse handschrift niet alleen het grootste, maar ook een van de mooiste handschriften uit de Middelnederlandse letterkunde. Het Davidsfonds presenteert een stralende facsimile uitgave van een belangrijk deel eruit: het Reynaert-verhaal. Daarbij horen achtergronden en uitvoerige commentaren, bestemd voor een breed geïnteresseerd publiek.

Het boek was een van de pronkstukken op de recente Boekenbeurs van Vlaanderen in Antwerpen. Achter de oorspronkelijke tekst van het handschrift staat de inhoud in hedendaags Nederlands. Het vier jaar vergende project stond onder leiding van Jozef Janssens. Hij werd bijgestaan door Jo de Vos, Veerle Uyttersprot, Rik van Daele en Jo van Eetvelde. Het Reinaert-deel van het handschrift werd in de Landesbibliothek in Stuttgart gefotografeerd. Een BRT-cameraploeg volgde de onderzoekers naar historische plekken als het kloostercomplex Comburg, in het noorden van Württemberg.

Vijftig teksten In 1805 werd het uit ± 1400 daterende, in Gent vervaardigd handschrift ontdekt in het adellijke Ritterstift Comburg. Meer dan vijftig verschillende teksten over hoofse en ridderlijke onderwerpen bleken in één band ondergebracht. Een heel beroemde tekst daaruit is Van den vos Reynaerde. Mogelijk is het Comburgse handschrift als oefen-voorbeeld gebruikt in de schrijfzaal van een klooster. Tien kopiisten hebben eraan gewerkt. Een van de schrijvers werd herkend aan zijn handschrift in Gentse archiefstukken. Een Duitse humanist, Erasmus Neustetter (1523-1594), die in Leuven studeerde en gedreven boekenverzamelaar was, nam het handschrift mee naar Duitsland. Hij werd later proost van het Ritterstift Comburg. In 1578 liet de bouwlustige Neustetter, bijgenaamd Stürmer von Schönfeld, het lijvig boekwerk in varkensleer inbinden en van zijn familiewapen voorzien.

Verwarring Prof. Janssens beschrijft in het hoofdstuk Een vos op perkament de culturele afgronden en fata morgana's waarmee de vorsers naar Reynaert en zijn 13e eeuwse auteur - een zekere Willem - te kampen hebben: "Niet alleen binnen het Nederlandse taalgebied heerst de grootste verwarring rond de middeleeuwse vosseverhalen." Op zoek naar de oorsprong van Reynaert hebben de wetenschappers niet alleen Germaanse sagen, Keltische en Oosterse invloeden maar zelfs Hottentotse dierenverhalen erbij betrokken. In ieder geval is de Vlaamse, ± 1149 in Vlaanderen geschreven Ysengrimus een van de erkende voorvaderen.

Vampier Over de onsterfelijkheid van de even snaakse als doortrapte vos maakt Janssens een fraaie vergelijking. Naast de vrijheidsdrang en de Vlaamse goedmoedigheid van de vos stelt de auteur de gevaarlijke vos van de geschreven teksten: de "vos van perkament". Vertaald naar de gevoelens die hij in deze tijd zou inspireren is hij een angstaanjagend monster, een vampier: "Onsterfelijkheid verenigt Dracula en Reynaert (...)"

Van den vos Reynaerde. Het Comburgse handschrift. Onder redactie van Jozef Janssens. 248 blz. Gebonden. Geïllustreerd. Uitgeverij Davidsfonds. f 110.

* Vijftiende eeuwse prent die de lotgevallen Van den vos Reynaerde illustreert.

Er verschijnen zoveel boeken over New Age, geheim weten, oude wijsheden en zwarte kunst dat een goede inventarisatie welkom is voor wie zich wil oriënteren. Een aantrekkelijke inleiding en een encyclopedische wegwijzer - beide pas verschenen - komen belangstellenden tegemoet.

De Duitse auteur en boekhandelaar Jörg Wichmann kwam tijdens lezingen erachter, dat behoefte bestond aan een kritisch inleidend werk over wat hij noemt "esotorie". Het is de verzamelnaam voor vele vormen van "innerlijk weten", dat eerder wel als"geheime kennis" en "het weten van ingewijden" is aangeduid. Daaronder vallen zowel alchemie en magie als varianten van mystiek, van genezen of van manieren om één te worden met de natuur. Op het ogenblik is er veel belangstelling voor. Boeken over de afzonderlijke terreinen leggen het accent op één thema en zetten zich soms af tegen andere, zelfs tegen de min of meer verwante bewegingen.

Persoonlijk Het ontbreken van bevredigende antwoorden op levensproblemen kan leiden tot interesse voor esoterische ideeën en boeken. In plaats van er vrede mee te hebben dat heel wat dingen onbekend en verborgen zijn, zoeken sommigen in richtingen die ver verwijderd zijn van het alledaags bestaan. Dat kan misprijzen en zelfs agressie oproepen van tegenstanders, die de zoekers "hocuspocus" verwijten of een"vlucht in het onzinnige". In de discussie is één ding duidelijk: het wel of niet voelen voor esoterische ervaringen is een hoogst persoonlijke zaak.

Incarnatie Wichmann maakt na een globale verkenning van het grote terrein van de esotorie een onderverdeling. Hij schetst allereerst de (alternatieve) geschiedenis waarin door de eeuwen heen scheppingsverhalen, volksmagie, heksen en het contact met geesten van gestorvenen een rol spelen. De kijk op de wereld en op het bestaan en de toekomst van de mens is een ander gewichtig uitgangspunt. Want daarmee hebben allerhande voorkomende theorieën over incarnatie` goddelijke krachten, legendarische broederschappen en oude symbolen te maken. Een volgende categorie zijn de oude kunsten en vaardigheden die opnieuw worden beoefend, zoals astrologie, het werken met de wichelroede, meditatie en toverkunst. Tenslotte is er ook de beweging van mensen die heil en genezing zoeken. Zij nemen hun toevlucht tot zogenaamde alternatieve geneeswijzen en tot praktijken die - bijvoorbeeld geïnspireerd door indiaanse voorbeelden - met de verering en de bescherming van de aarde te maken hebben. Hoewel een filosoof als Theodor Adorno occultisme afdeed als de "metafysica van de domkop" zijn er altijd wetenschappers en beroemdheden geweest die daar anders over dachten. Wichmann waarschuwt tegelijk tegen de "profiteurs van de commerciële golf", die onzin verkondigen en verkopen, bijvoorbeeld door middel van lessen en lectuur. Alles wat aanslaat bij mensen die zoeken, buiten zij uit.

Oriëntatie Het boek van Rufus Camphausen - hij heeft er bijna tien jaar aan gewerkt - is een "encyclopedische wegwijzer" naar de grote mythen, heldenverhalen en heilige geschriften van de mensheid. Het is - geïnspireerd door een beroemde studie van de Roemeen Mircea Eliade - een goede aanvulling op de inleiding van Wichmann. Beter kijken naar het rijke erfgoed van heilige geschriften die door de eeuwen heen zijn ontstaan, maakt elk heilig boek of heldenepos "slechts één onder vele". Zo relativeert de auteur in zijn beknopte gids, die hij De Goddelijke Bibliotheek heeft gedoopt. De kern van het boek - met de kwaliteiten van een catalogus - is een uitgebreid chronologisch overzicht. Het begint in 5000 v. Chr. met fragmenten van het Chinese klassieke boek I Tjing en het eindigt in 1987 met verhalen van de Indiaanse Cherokee. Vlak daarvoor heeft de auteur - met enig gevoel voor ironie? - vermeld: "1982 - eerste werkzaamheden aan de Goddelijke Bibliotheek". Om snel wijs te worden uit de vele verwijzingen naar oude bronnen in publikaties over esoterische bewegingen en verschijnselen, is de gids van Camphausen - met helder commentaar op de basisteksten - onmisbaar.

Jörg Wichmann. Renaissance van de esoterie. Vertaling Piet Hein Geurink. 240 blz. Aurareeks. Uitgeverij Het Spectrum. f 44,90. Rufus C. Camphausen. De Goddelijke Bibliotheek. 198 blz. Uitgeverij Bres. f 29,50.

* Basistrillingskaart die gebruikt wordt bij het pendelen.

Uit Henk Kleinman. 'Pendelen en wichelroedelopen'. Uitgeverij Onkruid/ Bigot & Van Rossum. 93 blz. f 17,50.

De gewezen ambtenaar Jean Gilissen uit Maastricht is kennelijk een liefhebber van klein-menselijke anekdotes. Maar zijn pogingen om die tot echte verhalen te bewerken, maken duidelijk dat daar méér voor nodig is dan liefhebberij.

Onvoltooid verleden tijd en andere verhalen komt er eerlijk voor uit een amateurbundel te zijn. "Waarom deze verhalen? Gewoon omdat ik graag schrijf", leidt Gilissen zijn bundel in, en gecompliceerder ligt het bij hem inderdaad niet. Zo is er het verhaal 'Bedevaart naar Luik', waarin een caféganger vertelt over de Limburgse echtgenoot Pierre die twee keer per maand "zijn kaars (ging) opsteken" in Luik bij de "heilige" Marie-Therese, Angelique en Françoise. Tot vreugde van zijn goedgelovige vrouw Trees: de werkelijke bedoeling had zij niet door, maar het bespaarde haar wel een nog groter kindertal dan ze al had. Een eenvoudige vertelling, door Gilissen met merkbaar plezier geschreven. En door zijn onbekommerde inhoud best leuk om te lezen. Deze onbekommerdheid weet Gilissen in andere verhalen meestal niet te behouden. Zo grijpt hij herhaaldelijk naar de truc om de lezer op een goedkope manier te misleiden. In 'Compensatie' vertelt een man (alweer in een café) over zijn vrouw die hij heeft gehaat: "Ik heb haar vermoord meneer", begint hij zijn relaas. Aan het slot blijkt echter dat hij slechts zijn papegaai de nek heeft omgedraaid. Dezelfde truc haalt Gilissen nog enkele keren uit, met als melig dieptepunt 'Afscheid', waarin iemand zijn agenda ("Vaak heb ik je aan mijn borst gekoesterd") blijkt weg te doen in plaats van een geliefde. Veruit het langste van de bundel is het titelverhaal, over een weduwnaar die via paranormale weg een oude vlam terugvindt. Een mysterieuze foto, een helderziende droom, een toefje parapsychologie en een happy end "in een romantische feestelijke stemming": troela-romantiek dus, bovendien verteld in een tergend slome stijl die nog het best doet denken aan bordkarton. "Misschien kan ik de herkomst van de foto eens gaan onderzoeken. Dat lijkt mij een leuke bezigheid en ik zal daardoor mogelijk ook meer vat op mezelf krijgen. Ik voel mij rustiger worden bij deze gedachte. Mijn idee leg ik voor aan Martin, die meteen enthousiast reageert", enzovoorts, enzovoorts. Hier is Gilissens "gewoon omdat ik graag schrijf" dodelijk: schrijven zonder vakmanschap en talent voor een goed verhaal. En ook al kan zijn bundel enige sympathie afdwingen, toch behoort die ook in het amateurgenre niet tot de hoogtepunten.

Jean Gilissen. Onvoltooid verleden tijd en andere verhalen. 102 blz. Uitgeverij Servo. f 23,90.

De VVD vindt dat de gemeente Sittard voor de woningbouw het oog weer moet richten op de kerkdorpen Guttecoven, Einighausen en Limbricht. Volgens raadslid G. Breukers is dat de enige manier om te voorkomen dat op korte termijn waardevolle natuurgebieden in Munstergeleen en Sittard zelf moeten worden opgeofferd aan woningbouw.

De VVD geeft burgemeester en wethouders het advies op korte termijn te overleggen met de provincie. Woningbouw in Guttecoven en Einighausen is volgens het Streekplan Zuid-Limburg slechts mondjesmaat mogelijk. "Dat plan is echter alweer zes jaar oud en op andere onderdelen ook aangepast en veranderd", aldus Breukers.

Vergrijzing Volgende week maandag praat de gemeenteraad over de bebouwing van het Sittardse buitengebied. Als het aan de VVD ligt, blijven die laatste groengordels voorlopig onaangetast. "Woningbouw in Guttecoven en Einighausen betekent ook, dat je die kerkdorpen weer een toekomst garandeert. Op dit moment staat zowel het verenigingsleven als het basisonderwijs in die dorpen onder druk. Door het ontbreken van woningbouw slaat de vergrijzing daar in dubbel opzicht toe", zo benadrukt het VVD-raadslid.

Spreiding Breukers pleit ook voor een meer evenwichtige en gefaseerde spreiding van de woningbouw in Sittard. Hij wijst op de Kemperhof, waar tientallen woningen tegelijk worden gebouwd en de basischool zo'n toevloed van kinderen krijgt, dat telkens weer uitbreidingen nodig zijn. "Nu lijkt dat een prima ontwikkeling, maar over vijftien jaar zijn de kinderen daar weg en kan de basisschool weer gedeeltelijk worden afgebroken."

Geleen moet afstappen van haar plannen om rond station Lutterade een kantorencentrum te maken. Momenteel zijn er al te veel kantoren in de regio, terwijl bij eventuele vestigingen de voorkeur uitgaat naar concentratie van kantoren in Maastricht, Heerlen, Sittard en Beek.

De omgeving van station Lutterade kan beter worden gebruikt als bedrijventerrein, waarbij echter wel een zonering in acht moet worden genomen om het vervoer van gevaarlijke stoffen per spoor niet te berperken.

Dat schrijft de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor de Mijnstreek in een visie op de ruimtelijke ordening van de Westelijke Mijnstreek, die vandaag door de ledenvergadering wordt besproken. Uitgangspunt van de visie is de verdere economische ontwikkeling van de regio én van Zuid-Limburg.

Geleen speelt daarin, althans op kantorengebied, geen rol van betekenis. Voor zover er nog behoefte is aan kantoren, moeten die aansluiten bij de bestaande complexen in Sittard en Beek (Technoport Europe), vindt de Kamer van Koophandel. Een door Geleen aangekondigd onderzoek naar de kantoorbehoefte rondom station Lutterade, ziet de Kamer van Koophandel somber in. De Kamer verwacht dat die behoefte "gering" zal blijken te zijn.

Vliegveld Aan plaatselijke en regionale bedrijventerreinen daarentegen is wel degelijk behoefte in de Westelijke Mijnstreek. Het Industriepark Noord in Sittard is al praktisch helemaal in optie gegeven en ook de handels- en bedrijventerreinen in Geleen zelf zijn op een haar na vol. De omgeving van station Lutterade zou daarom beter als nieuw bedrijventerrein aangemerkt kunnen worden.

Centraal in de ontwikkeling van Zuid-Limburg blijven volgens de Kamer van Koophandel het vliegveld en de overslag-containerhaven Barge Terminal in Born. Uitbreiding van het vliegveld met de Oost-westbaan en een behoorlijke aansluiting op de autosnelweg ter hoogte van Beek, alsmede de uitbreiding en onderlinge verbindingen tussen de havens van Born en Stein kunnen van de Westelijke Mijnstreek een zogenaamd logistiek knooppunt van de eerste orde maken. Een centrum waar allerlei soorten van (vracht)vervoer bijeen komen, per spoor, over de weg en via de lucht.

Opslagruimte De Kamer van Koophandel ziet overigens wel meteen de nodige voetangels en klemmen bij die verdere ontwikkeling. Een bedrijf als Barge Terminal bijvoorbeeld kan economisch alleen maar floreren als het zoveel mogelijk het vervoer over de weg kan vervangen door het veel goedkopere vervoer over water en spoor. Daarvoor moet dan wel de nodige opslagruimte vlakbij het bedrijf voorhanden zijn, want als bijvoorbeeld vrachtwagens eerst personenwagens van een kilometers ver gelegen opslagterrein moeten ophalen, is er per saldo nog niets verdiend.

Probleem is echter dat de uitbreiding van Holtum-Noord in een grondwaterbeschermingsgebied ligt, wat industriële activiteiten uitsluit. De Kamer van Koophandel vindt dat de gemeente Born en de provincie samen eens moeten gaan praten over het wél toestaan van overslagbedrijven, waarbij de bodem eventueel moet worden voorzien van een vloeistofdichte vloer, zodat het grondwater geen gevaar loopt. Ook zouden dan groothandelsbedrijven, distributiecentra en dergelijke moeten worden toegelaten.

Er zijn eigenlijk geen woorden meer te bedenken voor het drugsbeleid van de gemeente Sittard. Gewoon omdat het stilaan duidelijk is, dat er van echt beleid geen sprake is. Wel van pappen, nathouden en vooral uitstellen.

Vier maanden waren er nodig voor het uitbrengen van een rapport over de problemen die de drugsverslaafden vrijwel dagelijks in Sittard veroorzaken. Het rapport moest een actieplan inhouden, zodat de overlast meteen kon worden aangepakt, zo eiste het CDA.

Die eis is niet ingewilligd. Sterker nog, het rapport bevat niets nieuws. Acht velletjes, waarin de drugsproblemen nog eens op een rijtje worden gezet en één velletje met een werkelijk onthullend beleidsvoornemen: het wordt tijd dat er weer eens overleg komt tussen de gemeente, het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs en de politie. Al anderhalf jaar is er geen overleg meer geweest tussen die partijen. Laat dat nu juist de partijen zijn die alleen gezamenlijk kunnen zorgen voor oplossingen van de huidige problemen.

Methadon Die problemen zijn voor een belangrijk deel terug te voeren op meer dan honderd verslaafden uit de hele regio die dagelijks hun portie methadon komen halen. De gebruikers blijven in de stad hangen, vallen passanten lastig en zijn een doorn in het oog van omwonenden.

Dat is nu al enkele jaren het geval. Je zou ervan mogen uitgaan, dat de gemeente die knelpunten al lang heeft geïnventariseerd. Niets is minder waar. Een ambtelijke werkgroep moet nu weer een analyse maken. De komst van een tweede verstrekkingspunt voor methadon in Geleen is onzeker en ook een opvangcentrum voor dakloze verslaafden is weer op de lange baan geschoven.

Hete zomer Het siert wethouder Van Hegelsom dat hij tijdens de presentatie van het rapport eerlijk toegaf: "De mensen zullen voorlopig inderdaad niets merken van een effectieve aanpak. Maar als gemeente alleen kunnen we weinig of niets. De problemen zijn alleen in regionaal verband aan te pakken."

Om politiek niet helemaal voor aap te staan, kondigde de wethouder wel een hete zomer aan voor drugsverslaafden die zich over een half jaar nog steeds losbandig en baldadig door de stad bewegen. Daarbij liet Van Hegelsom eigenlijk al een beetje doorschemeren dat Sittard waarschijnlijk de enige stad in de regio blijft voor de methadon-verstrekking.

De wethouder mijmerde ook nog hardop, dat er misschien eens na te denken valt over de invoering van extra voorwaarden, waaraan verslaafden moeten voldoen, willen ze methadon krijgen. Zoals een intensieve medische begeleiding, of andere vormen van verplichte hulpverlening.

Afkicken Van Hegelsom duidde daarmee op een probleem, dat in Sittard eigenlijk nog nooit echt is besproken. Methadon is een medicijn, dat gebruikers moet helpen bij het afkicken. In de praktijk is methadon echter gewoon een alternatieve drug. Een verdere studie naar die extra voorwaarden kost ongetwijfeld weer een half, of een heel jaar.

Met name het CDA zou zich volstrekt ongeloofwaardig maken als die fractie de Beleidsnota verslavingszorg zonder veel opmerkingen accepteert. Enkele weken geleden liet het CDA nog weten, dat de wethouder van coalitiegenoot Nieuw Sittard te weinig doet aan het drugsprobleem. De nota die er nu ligt, kan dat standpunt onmogelijk gewijzigd hebben. Integendeel: de nota vormt het bewijs dat minstens het afgelopen anderhalf jaar in het gemeentehuis niemand echt wakker heeft gelegen van onderwerpen als methadon, verslaving en overlast.

Een hete zomer voor drugsverslaafden in Sittard? Het zou wel eens een heet politiek voorjaar kunnen worden voor wethouder Van Hegelsom.

Burgemeester H. Ramakers van de Belgische gemeente Dilsen-Stokkem wil dat de brandweerkorpsen en ambulances uit Belgisch- en Nederlands-Limburg intensiever gaan samenwerken. Nederlandse brandweerkorpsen moeten in België kunnen assisteren en andersom. Ook ambulances zouden over en weer moeten kunnen worden ingezet.

Ramakers wil op korte termijn met de zeven gemeenten van de Westelijke Mijnstreek en de Belgische gemeenten Lanaken, Maaseik, Kinrooi, Dilsen en Maasmechelen rond de tafel gaan zitten om te praten over verregaande grensoverschrijdende samenwerking. Volgens de burgemeester is het een zorgelijke situatie dat er in Belgisch-Limburg voor ruim 100.000 inwoners slechts één ambulancedienst in Lanaken is. "Onlangs heeft een verkeersslachtoffer welgeteld 37 minuten moeten wachten op een ambulance, en dat terwijl er net over de grens in Sittard en Geleen twee ziekenhuizen met ambulances zijn. En ook het incident in de voerstreek waar de brandweer van Margraten werd teruggestuurd toen het korps wilde assisteren bij een brand kan ik me nog goed herinneren. Dat zijn dingen die straks in de Euregio niet meer mogen voorkomen", aldus burgemeester Ramakers.

Niet afwijzend Het plan om tot intensievere samenwerking tussen de beide Limburgen te komen is afkomstig van de Belgische directeur-generaal van het ministerie van Binnenlandse Aangelegenheden. Die zegde onlangs toe dat de Vlaamse regering alle steun zal geven aan gemeenten die een intercommunaal samenwerkingsverband oprichten. Voorzitter H. Creemers van het streekgewest Westelijke Mijnstreek verklaarde gisteren niet afwijzend te staan tegenover het plan van de Belgische burgemeester. "Als streekgewest zijn wij best bereid om met de Belgische gemeenten te praten, alleen denk ik dat dan toch de wet moet worden aangepast, omdat wij niet zomaar met ambulances op Belgisch grondgebied kunnen gaan rondrijden. Maar als wij een uitnodiging krijgen zullen we zeker om de tafel gaan zitten", aldus Creemers.

Houben in het Schinnense gehucht Thull te dwingen de illegale verharding van een pad door een wei achter de manège weg te halen.

De Raad van State wees gisteren een verzoek van Houben af om het besluit van de gemeente op te schorten. De Raad van State zegt het volledig eens te zijn met de gemeente: het verharden van het pad met puin en tegels doet afbreuk aan het fraaie landschap. De uitspraak van de Raad van State is inmiddels door de feiten achterhaald. De gemeente en Houben maakten enkele dagen geleden afspraken over het weghalen van de verharding. Ook over het hek, waarmee het pad zou moeten worden afgesloten, zijn beide partijen het eens geworden. Het pad wordt nu in de ogen van de gemeente deugdelijk afgesloten. De gemeente - en ook daarin kreeg Schinnen van de Raad van State gelijk - nam geen genoegen met de bestaande afsluiting, die uit prikkeldraad bestond. Voor derden was deze afsluiting te gemakkelijk te openen.

Onderhoud Het gevecht tussen Schinnen en de manège Houben over de verharding van het pad begon al in de zomer van 1990. De gemeente sommeerde Houben toen de verharding met puin weg te halen. Begin vorig jaar legden beide partijen het geschil bij. De verharding mocht blijven liggen op voorwaarde dat Houben het pad goed zou afsluiten en er geen nieuwe verharding bovenop zou komen. Dat gebeurde toch, waarop de gemeente Houben in oktober van het vorig jaar opnieuw sommeerde de verharding weg te halen. Houben was het daarmee niet eens, omdat het volgens hem om noodzakelijk onderhoud ging. Hij stapte naar de Raad van State met het verzoek het besluit van de gemeente te schorsen. De Raad van State wees het verzoek van Houben gisteren af. Volgens de Raad doet de verharding 'in niet onaanzienlijke mate' afbreuk aan het landschap. Van de noodzakelijkheid van het onderhoud is de Raad niet overtuigd. De weg wordt alleen gebruikt om met een tractor stro naar de aanliggende weiden te kunnen brengen. En daar is, aldus de Raad, geen sterke verharding voor nodig.

De Groepering Heerlen-Noord verlangt van het college van burgemeester en wethouders duidelijkheid over de positie van wethouder J. Zuidgeest. Dit naar aanleiding van Zuidgeest's terugtreden als voorzitter van de stuurgroep voor de nieuwbouw van het gemeentehuis en zijn vertrek uit de werkgroep recreatie van het streekgewest.

Vorige week liet wethouder Zuidgeest weten het voorzitterschap van de stuurgroep voor de nieuwbouw van het gemeentehuis in de Europastaeteflat neer te leggen. Zuidgeest vermoedt dat de plannen voor de nieuwbouw grotendeels achter zijn rug om worden gemaakt. Tijdens een recente bijeenkomst van de stuurgroep nieuwbouw kwam plotseling een alternatief nieuwbouwplan op tafel. Een plan waarover niet met Zuidgeest was gesproken. "Tot mijn verwondering heeft de architect wel gesprekken gevoerd met bestuurders en ambtenaren, maar niet met mij", schrijft Zuidgeest in een toelichting op zijn besluit om op te stappen. Volgens Zuidgeest is het nieuwe plan van de architect financieel niet haalbaar. Hij wil de verantwoordelijkheid voor dat plan dan ook niet dragen. Los van die kwestie besloot Zuidgeest vorige week ook zijn zetel in de Werkgroep Taakopdracht Recreatie van het Streekgewest af te staan. Die werkgroep moet adviseren over een ingrijpende reorganisatie binnen de sector recreatie van het gewest. Zuidgeest vindt dat de werkgroep veel te traag werkt en veel te veel rekening houdt met allerlei ondergeschikte belangen. Daardoor boekt de werkgroep totaal geen vooruitgang, aldus Zuidgeest. De Groepering Heerlen-Noord vraagt burgemeester Van Zeil om tijdens de raadsvergadering van komende week dinsdag apart aandacht te besteden aan de positie van de wethouder en de eventuele gevolgen daarvan voor de gemeente. Mocht de burgemeester dat verzoek weigeren, dan overweegt de fractie een aparte raadsvergadering over deze kwestie te beleggen.

De Brunssumse lokale omroep (BLOM) gaat binnenkort de gemeenteraad vragen om hulp bij het vinden van geschikte huisvesting en tweedehands apparatuur. "Dit is de allerlaatste poging van de BLOM om na twee keer proefdraaien eindelijk echt van start te kunnen gaan", meent Jo Fox, secretaris van de BLOM.

De BLOM doet al jaren pogingen om televisie-uitzendingen te gaan maken. Alles is eigenlijk in kannen en kruiken. Maar de omroep mist het benodigde geld. De gemeente Brunssum wil niet meer dan een startsubsidie van f 50.000 ter beschikking stellen. "Veel te weinig", vindt Fox. Volgens Fox heeft de omroep in eerste instantie minstens een startkapitaal van anderhalve ton nodig. Volgend jaar heeft de omroep dan nog een subsidie van 75 mille nodig.

Brief BLOM heeft nu een brief aan de gemeenteraad gestuurd met het verzoek om hulp. "We hopen dat de raad ons in natura wil steunen", zegt Fox. "Bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van een geschikte ruimte of apparatuur. Deze brief is echt onze laatste hoop om de zaak van de grond te krijgen." Tijdens de algemene beschouwingen in oktober vorig jaar waren alle raadsfracties het erover eens dat de BLOM groen licht moest krijgen. Maar tijdens die discussie werd niet duidelijk wie voor de kosten zou moeten opdraaien.

In december wordt hij 70. Het is pastoor P. Pörteners van Voerendaal niet aan te zien. Maar hij merkt het zelf wel degelijk, verzucht hij: "Als ik vanaf 's morgens vroeg in touw ben geweest word ik 's middags wat moe in de benen. Ik voel mij heus nog geen ouwe vent hoor, dat niet. Maar het gaat allemaal toch wat minder dan vroeger, moet ik toegeven."

Ruim tien jaar is hij nu pastoor van de Sint Laurentius-parochie in Voerendaal. Zondag draagt hij daar zijn laatste mis op. Pastoor Pörteners keert terug naar zijn geboortestreek: de Westelijke Mijnstreek. Hij verhuist naar het rustige Roosteren. In het nabijgelegen Obbicht, dat het al geruime zonder pastoor moet stellen, zal hij 's zondags de kerkdiensten leiden. "Ik word niet dè nieuwe pastoor van Obbicht", benadrukt hij. "Het is niet de bedoeling dat ik daar de vergaderingen van het kerkbestuur voorzit. Dat regelen ze maar zelf. Ik hou me alleen bezig met liturgische zaken. Dàt wil ik wel blijven doen, ja. Als ik met m'n armen over elkaar achter het raam moet blijven zitten ga ik dood. Niks doen, dat kan ik niet. Heb ik nooit gekund."

Intern Pastoor Pörteners werd op 19 december 1922 in Born geboren. Via kapelaan Van Gassel kwam hij in Sittard op het Bisschoppelijk College terecht. Het laatste jaar ging hij daar intern. "Dat was even wennen", bekent hij. "Ik was het vrije leven gewend; 's zomers met de fiets naar Valkenburg. Dat was toch wel eventjes iets anders dan de zondagse wandelingen met de jongens van het internaat..." Maar hij hield het vol, tot het bittere einde. Na zijn gymnasium-opleiding in Sittard studeerde Pörteners twee jaar filosofie in Rolduc. Vervolgens trok hij de toog aan en vertrok hij, via de paters van Wittem en de zusters van Simpelveld, voor vier jaar naar het groot-seminarie in Roermond. In 1948 werd hij daar tot priester gewijd.

Lutterade Pörteners werd kapelaan van Lutterade / Krawinkel. Hij maakte er trieste dingen mee. "Ergens onder Sanderbout was een mijngang ingestort", vertelt hij. "De mijngang was provisorisch gestut met een paar balken. Ik ging er naartoe. Later vertelde de verbandmeester mij dat we door het oog van de naald waren gekropen. Tien minuten na ons vertrek donderde de zaak in mekaar." Trieste ervaringen. Maar daar stond veel tegenover, onderstreept hij: "Ik kon in Lutterade de handen uit de mouwen steken. Ik zette in onze parochie bijvoorbeeld het meisjeswerk op. Elk jaar ging ik met die meiden op retraite in Molenberg. We verdiepten ons dan in de zin van het bestaan. Het klinkt nu misschien erg vroom, maar in die tijd waren zulke retraites heel waardevol voor die meisjes."

Bedelaar In 1959 werd Pörteners overgeplaatst naar Heerlen. Hij werd er kapelaan van de Sint Pancratiuskerk. In Heerlen maakte Pörteners naam als bedelaar. "Eenmaal per jaar werd gecollecteerd voor de missie"` zegt hij. "Ik mocht dan telkens de preek houden. Het streven was om elk jaar méér geld los te kloppen. En dat lukte. Mijn laatste jaar in Heerlen haalden we op één zondag 6500 gulden op!" Het moest er ooit van komen: in 1970 werd hij pastoor van de parochie aan de Groenstraat in Waubach. "Ik was ruim twintig jaar kapelaan en vond dat ik inderdaad toe was aan een promotie." Ook in Waubach ging hij vol overgave aan het werk. Hij gaf de aanzet tot de restauratie van de kerk, hij richtte (met succes) een dameskoor op en probeerde (tevergeefs) een jongerenkoor bij elkaar te krijgen. Het bisdom hield de ijverige pastoor van de Groenstraat nauwlettend in de smiezen. Halverwege de jaren zeventig meldden de kranten dat Pörteners was benoemd tot deken van Brunssum. Het bericht klopte. Maar Pörteners bedankte voor de eer: hij bekeek zijn toekomstige woning, krabde zich eens ernstig achter het linker oor en liet hulpbisschop Castermans weten dat hij in Waubach bleef. Tijdens een van zijn vele reizen naar het Franse bedevaartsoord Lourdes attendeerde deken Jochems van Heerlen hem op een vacature in Voerendaal. Een grote parochie met 1200 parochianen, waar veel werk aan de winkel was: de monumentale Sint Laurentiuskerk was dingend toe aan een ingrijpende renovatie, waarvoor een bedrag van 1,2 miljoen gulden op tafel moest komen.

Huisbezoek Pörteners nam de uitdaging aan. In juli 1980 verhuisde hij naar Voerendaal. Hij herstelde er een traditie die, door een tekort aan priesters, verloren was gegaan: pastoor Pörteners ging bij al zijn parochianen op huisbezoek. "Ik wilde die mensen persoonlijk leren kennen. Het leek mij vreselijk om mijn parochianen voor het eerst te ontmoeten op 'n bruiloft of 'n begrafenis." Hij slaagde erin om in Voerendaal een hechte parochie op te bouwen. Er kwam een welkomstcomité dat nieuwe inwoners in de parochie begroette. Voerendaal kreeg (en hield) een liturgische werkgroep, een actief missiecomité, een jongerenkoor, een dameskoor, een gemengd zangkoor, een parochiecomité. "De mensen voelden zich betrokken bij hun kerk", stelt de pastoor tevreden vast. En toch is het in de kerk niet meer zoals vroeger... "De mensen hebben tegenwoordig zóveel om handen", filosofeert de pastoor. "Ze hebben een auto, ze gaan uit, ze vieren vakantie. Ze geloven, en de meesten komen 's zondags ook nog wel naar de kerk, maar ze beleven hun geloof toch wat afstandelijker dan vroeger. De kerk is niet langer het middelpunt van hun leven." Voerendaal mag wat dat betreft nog niet klagen, vindt pastoor Pörteners. "In Voerendaal leeft de kerk tenminste nog. Hier kun je als priester nog je werk doen. Dat is in sommige parochies wel even anders. Kijk maar eens naar de Maastrichtse nieuwbouwwijk De Heeg, waar de kerk het hoofd nauwelijks boven water kan houden." Maar het wordt nog een heel karwei om de kerk overeind te houden, vreest Pörteners. Daarom ruimt hij in Voerendaal graag het veld voor pastoor L. Cordewener uit Brunssum: "We zullen de komende jaren alle zeilen moeten bijzetten. Mijn opvolger is pas 49; die kan dat veel beter aan dan ik. Nu kunnen we nog zo'n jonge kerel krijgen, over twee jaar misschien niet meer."

Afscheid

Pastoor P. Pörteners neemt zondag officieel afscheid van Voerendaal. Om 11.00 uur draagt hij in de kerk een feestelijke hoogmis op. Omstreeks 12.00 uur wordt hij, eveneens in de kerk, gehuldigd door het parochiebestuur. Aansluitend is er in het nabijgelegen Laurentiushuis een afscheidsreceptie.

Natuurlijk vraag je een dame nooit naar haar leeftijd, maar zij heeft daar geen enkele moeite mee. "Ik ben 79", zegt ze, "en daar ben ik trots op. Mag iedereen weten ook." Haar doorgroefd gezicht toont aan dat de achterliggende jaren niet altijd een makkie waren. Maar al haar inspanningen, alle zweetdruppels en grijze haren zijn niet vergeefs geweest. Want mevrouw Marietje Hendrickx-Luchtmeijer kijkt terug op een geslaagd leven. Per slot stond zij - naast haar man Sjef - aan de wieg van het succes van de firma Henzo, momenteel 's werelds grootste producent van foto-albums. Marietje Hendrickx schonk het leven aan John en Loek. Haar beide zonen bouwden het werk van hun vader uit en gaven de naam Henzo-Roermond tot ver buiten onze landsgrenzen bekendheid. Filosofie van het succes ? Moeder Hendrickx, die de derde generatie al voor de fabriekspoort aan de Keulsebaan ziet staan: "Hard, keihard werken en geen gulden uitgeven als je maar een kwartje hebt.... !" Marietje Hendrickx, een sterke vrouw die risico's durfde nemen en het werk niet schuwde. Een vrouw die nog steeds op de kleintjes let en elke middag kookt voor haar in België wonende zoon. En een vrouw die al geëmancipeerd was lang voordat het woord was uitgevonden. "Het wordt de jeugd van tegenwoordig te gemakkelijk gemaakt !"

Denk svp aan 2 koloms vignet STADGENOTEN - in het akder en niet ergens onderaan laten bungelen.

Eindhovense Marietje kreeg het zakendoen met de paplepel ingegoten. Haar vader dreef samen met haar enige broer in de Van Kinsbergenstraat in de wijk Woensel een groothandel in suikerwerken. Moeder runde annex de kruidenierswinkel. Ofschoon ze nog vier zussen had, was Marietje de klos toen haar broer Adriaan in dienst moest. "Dat betekende dagelijks per fiets in heel Eindhoven de bestellingen ophalen en die ook weer bezorgen." Eindhoven ontkwam vlak voor de oorlog ook niet aan de negatieve invloed van de economische crisis. "Hoe we dat merkten ? Elk huishouden verdiende een leuke cent bij door kamers te verhuren aan kostgangers uit Groningen of Friesland die bij Philips werkten. Toen die ontslagen werden, daalde het wekelijkse inkomen aanzienlijk. Wat onszelf betrof: de kleine kruideniers kregen flinke concurrentie van grootgrutters als Edah en Coöp. Daar kon je niet tegenop boksen. Waarna moeder besloot de winkel weg te doen." De jeugdige Marietje Luchtmeijer leerde in een dancing ene Sjefke Hendrickx kennen, een in Eindhoven uit een Belgische vader geboren jongeman die vertegenwoordiger was in poetsartikelen. "Ik was met een stel vriendinnen stiekem gaan dansen, was nog geen 18. Nou, plotseling stond m'n vader voor mijn neus en die wilde me meenemen. Pa, een vlotte Bosschenaar, bedacht zich toen hij de muziek hoorde en nodigde me voor een dansje uit...." Maasniel In 1936 trouwden ze. Sjef was inmiddels van stiel veranderd en handelde voortaan in kantoorbenodigdheden. Omdat Limburg en Brabant zijn werkterrein was, verhuisde het jeugdige echtpaar naar het toen nog zelfstandige Maasniel. Daar in de Sjinderskoel, pal naast de houten wielerbaan waar de legendarische Jan van Hout nog eens het werelduurrecord verbeterde, vonden ze een huis. Waarom eigenlijk Maasniel ? "Omdat daar een woning vrijkwam. Volgens mij woont Jan Laugs nu in dat huis." In 1939 verhuisde het gezin - ondertussen waren de zonen John en Loek geboren - naar de Varkensmarkt. Ondanks de dreigende oorlog en de daarmee samenhangende mobilisatie in dat jaar hoefde vader Sjef niet onder de wapenen. Hij was per slot Belg, nietwaar ? Na 9 maanden betrokken ze een huis aan de Kapellerlaan en bleven daar 23 jaar lang wonen. "Roermond toen ? Voor een Eindhovense heel vreemd. Ik verstond de taal niet en dat was knap lastig. Sjef had het een stuk gemakkelijker, kwam veel onder de mensen en werd meteen lid van het Mannenkoor." Spanjaard Ook het gezin Hendrickx ontkwam niet aan de ellende van de oorlog. Terwijl Marietje met de kinderen in de kelder zat, werd haar echtgenoot samen met 4.000 andere Roermondse mannen naar Duitsland gedeporteerd. "Maar mijn Sjef was 'n handige," herinnert zijn weduwe zich lachend. "Omdat hij Belg was, had hij vreemdeling in zijn paspoort staan. Waardoor hij zich in Wuppertal, waar hij was tewerkgesteld, als Spanjaard uitgaf. Resultaat: Sjef was binnen een paar maanden weer thuis." Ondertussen moesten moeder en kroost toch eten en toog Marietje met haar fiets-zonder-banden de boer op: daar ruilde ze kleren voor voedsel. Van Duitsers had ze geen last: aan hun voordeur hing een bord met de tekst 'Spanische Angehörigkeit'. Uiteindelijk moest ook de familie Hendrickx weg: ze werden naar Friesland geëvacueerd. Marietje: "Ik wilde niet weg, we stapten op onze fietsen, maakten een grote bocht om het station heen en reden weer terug naar de Kapellerlaan. Nee, ik was totaal niet bang. Ik was een echte vrechlap." Maar of ze wilden of niet: het vertrek was onvermijdelijk. De Fallschirmjäger kwamen aan de deur en adviseerden haar de biezen te pakken 'want de Kapel zou tot de laatste man verdedigd worden'. Ze haalden hun fietsen uit de kassen van bloemist Peynenburg en koersten bepakt en bezakt naar Arsbeck. Schrobben "Maar," herinnert mevrouw Hendrickx zich, "na twee dagen waren we al weer terug. Omdat daar in Arsbeck een evacuatie van Duitsers aan de gang was. We kwamen in Maasniel aan en daar stond een vrouw op haar gemak de stoep te schrobben. Ik kon m'n ogen niet geloven. Rij maar rustig door, zei die, de Duitsers zijn de stad uit want de Amerikanen staan aan de Maasbrug." De volgende dag - 1 maart - werd Roermond officieel bevrijd. Marietje: "We zijn de oorlog goed doorgekomen. Hebben ook nooit honger geleden, want - je zult het niet geloven - er waren ook goeie Duitsers. En na de bevrijding kregen we gratis voedsel van de Amerikanen vanuit een winkeltje aan de Zwartbroekstraat." Sjefke Hendrickx nam snel zijn (oude) baan weer op, kreeg vrij spoedig een auto want de zijne was door huisarts Bär gevorderd. Sjef was van firma veranderd, reisde nu door heel Nederland en was de hele week van huis. In 1956 kwam hij thuis en zei tegen zijn vrouw: "Als ik voor een baas kan verkopen, kan ik dat ook voor mezelf." Marietje: "Dat had-ie al vaker gezegd, maar ik had 'm steeds kunnen tegenhouden, kende het zakenleven en de risico's. Uiteindelijk zette hij toch door en in mijn hart wist ik dat hij zou slagen." Steengoed Maar zonder de inzet van zijn echtgenote had Hendrickx het vermoedelijk nooit geklaard. Want terwijl hij de hele week door het land toerde en de orders binnenhaalde, was zij het die - in het begin in haar eentje - de bestellingen moest verwerken. "Ik deed de betalingen, schreef de facturen in, deed de verpakkingen en bracht 's avonds alles naar het postkantoor. Vaak werkte ik tot 3 uur 's nachts. Hoe ik dat volgehouden heb ? Dat weet ik niet meer. We wilden er samen iets van maken, dat zal het wel geweest zijn. En natuurlijk was mijn Sjef een steengoeie verkoper. De klanten zeiden dat hij zelfs Jesus van het kruis verkocht." En de trotse moeder voegt eraan toe: "En onze Loek verkoopt nu Maria erbij ! We stonden vanaf het begin bekend om onze prima service. We hadden klanten in Amsterdam die beweerden dat hun bestelling uit Roermond eerder arriveerde dan die uit de eigen stad. Een goed produkt en goede service hebben onze zaak groot gemaakt." Henzo groeide en de ouders kregen hulp van de zonen en naderhand van een hele stoot personeel. En toen de albums door de opkomst van de vakanties en de fotografie niet meer aan te slepen waren, bouwden ze een heuse fabriek aan de Keulsebaan. De grondlegger van het succes heeft die mijlpaal nog net kunnen meemaken, want in 1979 stierf Sjefke Hendrickx op 69-jarige leeftijd. De vrouw die altijd keihard heeft gewerkt en zich zelfs op latere leeftijd niet schaamde in de fabriek de handen uit de mouwen te steken, kan weinig begrip opbrengen voor de huidige generatie. "De mentaliteit van de jeugd is verschrikkelijk. Het wordt ze allemaal te gemakkelijk gemaakt, ze krijgen toch meteen een uitkering. Ik zeg je: als je wilt werken is er werk. Ze willen het allemaal zo gemakkelijk mogelijk, maar zo is het leven niet." 56 jaar woont Marietje Hendrickx nu in Roermond. "Ik zou er niet meer weg willen, ik vind het hier prettig. Inderdaad, wanneer je ingeburgerd bent, is Roermond een joviale stad. Maar het duurt wel een tijd voordat de Roermondenaren je accepteren....

Het honden- en kattenpension 'Op de Roos' in Heythuysen moet maatregelen treffen, waardoor de geluidsoverlast in de buurt tot een aanvaardbaar niveau wordt teruggedrongen. Dat heeft de Afdeling rechtspraak van de Raad van State bepaald in een geding tussen eigenaar B. Lankamp van het dierenpension en de gemeente Heythuysen. Kloosterstraat in Heythuysen. Sindsdien veroorzaakt het volgens omwonenden een ondraaglijke geluidsoverlast. Daarvan raakte na veel vijven en zessen ook het gemeentebestuur overtuigd, en er werden derhalve akoestische onderzoeken ingesteld, die uitwezen dat het geblaf en gemiauw ver boven de daarvoor geldende normen uitkwamen en als zeer hinderlijk moesten worden aangemerkt. Naar aanleiding van deze bevindingen schreven B en W van Heythuysen de eigenaar van 'Op de Roos' aan afdoende voorzieningen te treffen. Die kon de zienswijze van het college echter niet delen. Hij vond de conslusies van de deskundigen aanvechtbaar en ging daarom in beroep bij de Afdeling rechtspraak van de Raad van State. De voorzitter daarvan heeft nu beslist dat het gemeentebestuur in redelijkheid kon stellen dat er sprake is van geluidsoverlast, veroorzaakt door het dierenpension. En dat daarom B en W niet over de schreef waren gegaan toen ze eigenaar Lankamp aanschreven om daaraan binnen zes maanden iets te doen.

In de gemeente Weert start per 1 september het zogenaamde Op-Stap project voor allochtone moeders en kleuters. Met ingang van 1 april gaat bij de stichting Welzijnsopbouw Weert (WOW) een projectcoördinator aan de slag. Die zal minimaal twee Turkse of Marokkaanse vrouwen klaarstomen tot buurtmoeders opdat ze vanaf 1 september één keer in de twee weken huisbezoeken afleggen bij dertig allochtone kleuters. Aan de hand van prentenboeken en knipmateriaal worden elementaire basisbeginselen als taalvaardigheid en ruimtelijk inzicht bijgeschaafd. De prentenboeken bevatten eenvoudige woordjes uit de moedertaal of het Nederlands. Het is de bedoeling dat de moeders hun kleuters dagelijks een kwartier lang spelenderwijs onderwijzen. Zo wordt de taalachterstand vergeleken bij autochtone leeftijdgenootjes weggewerkt. Allochtone kleuters kunnen daardoor beter mee vanaf groep drie van de basisschool. In juli 1991 heeft de gemeente Weert de aanvraag voor het Op-Stap project verstuurd. Uit een enquête die vlak daarvoor is gehouden bleek dat 43 Marokkaanse en 22 Turkse peuters in september van dit jaar in aanmerking komen voor het Op-Stap project. Begeleiden Het Op-Stap project in Weert omvat aanvankelijk twee schooljaren, uitgesmeerd over drie kalenderjaren. Het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC) heeft voor 1992 tot en met 1994 f 128.500 beschikbaar gesteld. Dat bedrag komt overeen met 45 mille voor dit jaar vanaf september, 64 mille in 1993 en 19,5 mille in 1994. Vanaf volgend jaar moet de gemeente Weert dus het resterend gedeelte ophoesten. Het materiaal voor de kleuters en moeders is ontwikkeld door de stichting Averroès in Amsterdam. De projectleider van WOW wordt daar de komende maanden opgeleid. De twee buurtmoeders die hij of zij bij WOW zal begeleiden moeten uit Turkije of Marokko afkomstig zijn. Twintig uur per week zal de coördinator in de weer zijn met het Op-Stap project. In Limburg is momenteel alleen in Roermond een Op-Stap project. In september 1991 is daar begonnen met ongeveer twee groepen allochtone kleuters. Landelijk zijn er 38 gemeenten met in totaal 40 Op-Stap projecten. Daarvoor heeft WVC dit jaar 8,2 miljoen gulden uitgetrokken.

Radio Noordzee Nationaal (RNN) is de eerste digitale radiozender die, vanaf vandaag, vanuit Nederland zijn weg naar de huiskamer zoekt. Het non-stop commerciële satellietstation brengt voornamelijk Nederlandstalige liedjes, maar ook engelstalige nummers van Nederlandse artiesten.

"De nadruk ligt op het nationale muziekprodukt, maar op den duur kan er ook ruimte komen voor bijvoorbeeld cabaret. Als het publiek dat wil", zegt een woordvoerster van Radio Noordzee. De luisteraar merkt nog even niets van de nieuwe satellietzender. Radio Noordzee Nationaal wil via de 'voordeur' naar binnen en wacht keurig het officiele groene licht uit Den Haag af. De kabelexploitanten krijgen het signaal via de Eutelsat F1 satelliet door; zij mogen dat voorlopig 'op eigen risico' doorgeven. RNN werkt samen met onder andere Buma/Stemra, de Stichting Conamus en de uitgeverij Strengholt.

"'t Is of ze je kind te grazen hebben genomen." Hoofdschuddend en aangedaan staat één van de vliegers van het 299-Squadron 'Sprinkhaan' in de stinkende hangar op de vliegbasis Deelen te kijken naar de ravage die daar aangericht is onder acht helikopters van het type Bölkow. In de vroege ochtend van 3 februari drongen actievoerders van de tot nu toe onbekende actiegroep 'Alle politieke gevangenen in Nederland vrij' de luchtmachtbasis binnen. Ze staken een helikopter in brand, waardoor een andere ook vrijwel geheel vernield werd en sloegen de instrumentenpanelen van zes andere helikopters stuk. De panelen alleen al kosten tonnen per stuk.

Hek De actievoerders - het is nog niet bekend hoeveel activisten op het terrein geweest zijn - kwamen op kinderlijk eenvoudig wijze bij de helikopter-hangar. Ze knipten een hek (dichtbij een wachtpost, die echter 's nachts niet bemand is) aan de oostzijde van de basis door. Dat hek kan via de Veluwse bossen zonder belemmering bereikt worden. Daarna liepen ze ongeveer tweehonderd meter naar de hangar, sloegen een ruitje in en gingen hun gang. De actie werd pas opgemerkt toen het brandalarm in de hangar afging. Op dat moment sloegen de vlammen al uit het dak.

Ravage Het hoofd Technische Dienst, kapitein Ciska Schoofs, is verantwoordelijk voor de in totaal negentien Bölkow-helikopters die in twee hangars in Deelen staan. Ze werd gistermorgen per helikopter van de vliegbasis Soesterberg, waar ze een cursus volgde, naar Deelen gebracht om de ravage onder "haar" toestellen in ogenschouw te nemen. "Gelukkig staan de beste helikopters in de andere hangar, maar dit is al verschrikkelijk genoeg. Ik heb dertig vliegeniers en tientallen mensen technisch personeel. Een deel van hen is voorlopig vrijwel werkloos, want het gaat misschien wel langer dan een jaar duren voor deze chaos opgelost is."

Politiek Volgens Schoofs zal het een politieke beslissing zijn hoe snel de acht helikopters vervangen en gerepareerd kunnen worden. "Voor geld is alles te koop. Een Bölkow-helikopter kost echter vier miljoen en dan verbouwen wij er nog eens voor anderhalf miljoen aan. Twee helikopters zijn definitief kapot. Als de bladen van de andere zes geleden hebben door de hitte moeten die toestellen ook vervangen worden," zegt ze. De kapitein wil echter geen kwaad woord horen over de beveiliging van de basis. "'s Nachts rijdt er voortdurend patrouille. Inderdaad was de wachtpost vlakbij het stukgeknipte hek onbemand, maar optimale beveiliging bestaat niet. Als je er zeker van wil zijn dat er niets met de kisten kan gebeuren zou je er in moeten gaan slapen. Je kunt een basis van deze omvang niet beveiligen," benadrukt ze.

Honden De afgerichte honden, waarvoor overal op de hekken van de basis gewaarschuwd wordt, hebben de actievoerders kennelijk ook niet opgemerkt. "Een ding kunnen we wel nu al vaststellen," zegt een lid van de recherche, "de vandalen moeten hun actie minutieus voorbereid hebben. Dit is niet in een opwelling gebeurd: ze wisten precies waar ze binnen konden komen en hoeveel tijd ze zouden hebben voordat er onraad geroken werd. En ze zijn ook weer spoorloos verdwenen."

Het Prins Bernhard Fonds heeft samen met L.J. Pieters het Ludo Pieters Gastschrijver Fonds opgericht. De jaarlijkse opbrengst van dit fonds, een bedrag van 30.000 à 40.000, wordt besteed aan de verblijfskosten van een buitenlandse schrijver of dichter. Dat maakte het Prins Bernhard Fonds gisteren bekend. De schrijver of dichter zal op uitnodiging van de Stichting Poetry International in Rotterdam, gedurende één of gedeeltelijk academisch jaar een schrijversschap vervullen aan één van de Nederlandse universiteiten. De voorkeur gaat uit naar een schrijver of dichter die zijn of haar land om politieke redenen heeft moeten verlaten. De Chinese schrijver Duo-Duo, die in Nederland in ballingschap leeft, is gedurende het lopende academische jaar 1991-1992 als writer-in-residence verbonden aan de Rijksuniversiteit in Leiden. De middelen hiervoor werden door het Prins Bernhard Fonds ter beschikking gesteld.

zich, met de filmbeelden van oneindige verkeerstromen voor de neus, in het verkeersgewoel van een werelstad wanen. Daar waar de auto's zeven of acht rijen dik naast elkaar rijden, de bussen in het spitsuur amper vijf kilometer per uur halen en elk voertuig onophoudelijk toetert. De typische taxi's, felgele Volkswagen kevers, maken duidelijk dat het hier niet om zo maar een metropool gaat, maar om de grootste stad ter wereld: Mexico City.

Dit jaar is het 500 jaar geleden dat Christoffel Columbus Amerika ontdekte. Dat in combinatie met de aandacht voor de verstedelijking in de tropen, was voor het Amsterdamse Tropenmuseum aanleiding een tentoonstelling over Mexico-Stad in te richten. Met de expositie wil het museum vooral het beeld van de onleefbare, monsterlijke stad nuanceren. Drie onderdelen komen daarbij aan bod: de wortels, de pijlers en de kleuren van de stad.

Azteken De wortels van de stad liggen 700 jaar terug. In het jaar 1325 stichtten de Azteken op een eiland in het meer Texcoco in een groene, glooiende vallei, de stad Tenochtitlan. Twee eeuwen later, in 1521, veroverden de Spanjaarden onder aanvoerder Cortes de stad. Zij braken de Indiaanse stad zowat tot op de grond af om er een Spaanse voor in de plaats te zetten: Mexico-Stad. Bij de werkzaamheden voor de metro in 1960 kwamen de resten van het Azteekse verleden aan de oppervlakte. De exposite toont keramiek uit die tijd. Had Mexico-Stad in de tijd van de Azteken 25.000 inwoners, nu zijn het er twintig miljoen. Vooral vanaf 1940, toen daar de industrialisiering op gang kwam, groeide het inwoneraantal explosief. Pas in de jaren tachtig zagen de stadsbestuurders dat er oplossingen moesten komen. Maar welke oplossing is er, als er elk jaar een half miljoen mensen bijkomen ?

Modder Problemen zijn de water- en voedselvoorziening, de huisvesting, de werkloosheid, de verkeersopstoppingen, de vervuiling. Foto's van bekende fotografen als Gabriel Figueroa en Francisco Mata illustreren deze problemen. Er is teveel drinkwater nodig. Met het oppompen van het water uit de grond, verzakt de stad steeds meer in de moerassige bodem. Hoewel Mexico-Stad nu het modernste watervoorzieningssysteem ter wereld heeft, met een 14.000 km lang buizenstelsel onder de grond, hebben de mensen die hoog op de hellingen van de stad wonen geen stromend water. In het droge seizoen ligt alles er onder een dikke laag stof en in de regentijd zakken de bewoners tot aan de knieën in de modder.

Krottenwijken Zowel rijk als arm moeten veel fantasie hebben om in deze stad te kunnen wonen. De rijken bouwen hun zwembaden op ingewikkelde plateaus langs de berghellingen. De armen wonen in de krottenwijken of ze leven met hun kippen, geiten, katten en honden op de daken van de kantoren en flatgebouwen in de stad. Via een systeem van wat trappen en gangen kun je op de expositie uitkijken over die daken, waar kleurige was tussen de enorme reclameborden bovenop de kantoren wappert. Om het leven van alledag draaglijk te maken, zoeken de mensen naar afleidingen, vaak vluchtwegen uit de realiteit. In de expositie zijn een paar straatjes à la Mexico City aangelegd. Wie er doorheen wandelt, krijgt een idee van wat de Mexicanen bezig houdt. Allereerst is er het geloof. Er is een rotsvast geloof in de Maagd van Guadalupe, de moeder van alle Mexicanen. Als niets je meer kan redden, is er altijd nog de Maagd op wie je kunt rekenen. Haar afbeelding kom je dan ook overal tegen: op schilderijen in huizen, in beeldjes op de markt en op muurschilderingen in de stad.

Worstelen Vijftig procent van de bevolking is jonger dan 25 jaar en een groot deel van hen is werkloos. Ze organiseren zich in straatbendes, kleden zich als punks of heavymetal-freaks en snuiven lijm. Romantischer is de vijftiende verjaardag van een meisje, de dag dat ze volwassen wordt. Daarbij hoort een gigantisch feest, dat de familie vaak meer dan een jaarinkomen kost. Volksvermaak nummer één is het lucha libre of vrij worstelen. Gemaskerde mannen houden een gevecht waarbij de overwinnaar al van te voren vast staat: de goeden overwinnen de slechten. Datzelfde gebeurt ook in de populaire fotonovela, de beeldroman die varieert van onschuldige doktersroman tot bloedig misdaadverhaal. Het goede overwint altijd het kwade, in tegenstelling tot wat in het werkelijke leven vaak gebeurt.

Onsterfelijk Toppunt van de vermenging tussen werkelijkheid en illusie is Superbarrio. Als getekende superman verwoordde Superbarrio (barrios zijn arbeiderswijken) het verzet van buurtbewoners tegen de slechte huisvesting. Als de behuizing niet zo slecht was, zouden de gevolgen van de aardbeving van 19 september 1985 niet zo rampzalig zijn geweest. De bewoners maakten van Superbarrio een mens van vlees enbloed. In zijn kananariegele cape en strakke maillot mobiliseert hij de bevolking tegen de politie als er een huis ontruimd dreigt te worden. Als deze Superbarrio door de politie wordt opgepakt, verschijnt zo weer een nieuwe. Hij is onsterfelijk. In veel huizen hangt zijn beeltenis zij aan zij met de Maagd van Guadalope. Mexico-Stad is een tentoonstelling waarop veel te zien is: prachtige foto's, een diaserie, allerlei poppen van papiermaché en stof, oude en moderne kunst met onder meer collages van de Limburgse kunstenaar Jan Hendrix. Ondanks dat slaagt is de opzet van de expositie niet helemaal geslaagd. De bewoners zelf komen niet aan het woord en de kijker krijgt nog steeds het beeld voorgeschoteld van een onleefbare, monsterlijke miljoenenstad.

Mexico-Stad in Tropenmuseum. Linnaeusstraat 2 in Amsterdam, te zien tot en met 23 augustus, open: maandag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en in het weekend van 12.00 tot 17.00 uur.

Filmmuseum Award` een nieuwe prijs op filmgebied die is ingesteld door het Nederlands Filmmuseum in Amsterdam. De prijs` waaraan het geldbedrag van 10.000 gulden verbonden is` is beschikbaar gekomen dankzij een genereus gebaar van de European Academy voor Film and Television.

Wim Verstappen werd bij de uitreiking gekarakteriseerd als een persoonlijkheid met het talent om met humor en intelligentie zowel film als filmklimaat te maken. Inderdaad heeft hij als regisseur` producent` docent en organisator de film in Nederland vooruit geholpen. Verstappen bracht zijn vroege jeugd door op Curaçao` kwam als zeventienjarige naar Nederland om te studeren` maar werd al na een jaar gegrepen door de film. Hij was figurant in Ciske de Rat` studeerde aan de Filmacademie en maakte samen met Nikolai van der Heyde en Rien van Wijk zijn eerste speelfilm: Een drup op de tong. Met Pim de la Parra richtte hij in 1965 de produktiemaatschappij Scorpio op. Eerste film was De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katusz naar het land van Rembrandt. Opschudding verwekte daarna Blue Movie vanwege zijn vele bloot. Dakota werd een mislukking. Wim Verstappen ging daarna alleen verder en had wisselend succes met films als Pastorale 1943` Grijpstra en de Gier` Het verboden bachanaal` De zwarte ruiter en De ratelrat. Wim Verstappen is een van de oprichters van het filmblad Skoop. Hij is voorzitter geweest van de Nederlandse Filmdagen. Bij de uitreiking van de prijs bleef het onduidelijk of en zo ja wanneer er weer een Dutch Filmmuseum Award zal worden toegekend.

Na zijn grote tentoonstelling van olieverven en aquarellen in de mooie Luytenzalen van het Roermondse gemeentemuseum, laat de schilder Gard van Wegberg nu in Galerie FAH in Maastricht een keuze uit zijn recente werk zien.

De in Weert wonende kunstenaar Gard van Wegberg (71) heeft vooral in de jaren vijftig en zestig veel monumentale opdrachten gemaakt in en ver rond zijn woonplaats: glas in lood, mozaïek, keramische reliëfs en beelden, wandschilderingen. Dat was werk in een gestileerde figuratieve stijl, waarbij de kunstenaar meestal zocht naar symbolieken die pasten bij de plek of het gebouw waar hij het kunstwerk voor maakte. Kunst kan ook in dienstbaarheid gedijen. Niet voor niets maakten vooral de Romaanse en de Egyptische kunst, met hun dienende religieuze achtergronden, op Van Wegberg grote indruk.

Ambachtsman De laatste twintig jaar ligt de nadruk op het vrije werk. Dat draagt de sporen van de allround ambachtsman, die geleerd heeft zich te verdiepen in de mogelijkheden van het materiaal. En van de monumentaal kunstenaar die gewend is te denken in grote vlakken, evenwichtige composities en uitgebalanceerde kleurverhoudingen. De grote schilderijen lijken geïnspireerd door het landschap, maar verwijzen daar niet nadrukkelijk naar. Van Wegberg is een meester in het rangschikken van kleurvlakken, meestal in een gedempte toon. Hij schraapt vrijwel alle verf na het schilderen weer van het doek, zodat eigenlijk alleen verfresten achterblijven, dun en dof van tint. Soms, zo was in Roermond te zien, licht er een fellere kleurtoon op, maar meestal zijn de kleuren verweerd, ingeschoten. Er straalt een meditatieve sfeer uit die doeken.

De schilderijen en aquarellen van Gard van Wegberg blijven nog tot en met 16 februari bij galerie FAH, Brusselsestraat 80, open: vrijdag tot en met zondag van 13.00 tot 16.00 uur.

* Schilderij van Gard van Wegberg

De tour had een weekje moeten duren. Het worden drie maanden. "Mag je dan klagen ? Ik denk het niet. Het is een luxe-probleem. Andere keren moest ik wel eens een tournee inkorten, dus mopperen doe ik niet. Maar het komt wel ongelukkig uit: juist de komende maanden zou ik een nieuwe plaat opnemen."

Paul Young brengt de lach die hem acht, negen jaar geleden mede aan de top hielp. De Britse zanger met de haast zwarte stem had de jaren ervoor zijn longen uit z'n lijf gezongen bij de negenkoppige Q-Tips. Zevenhonderd concerten in drie jaar, dat is pas optreden. Maar de boterhammen bleven mager belegd. De Q-Tips verkochten niks. Vandaar dat Paul - meer voor de grap - een solo-elpee maakte. Op No Parlez waren negen van de elf nummers covers van klassiekers als Where-ever I lay my hat, Everytime you go away en Love will tear us apart. Aanvankelijk gebeurde er niks - No Parlez verdween letterlijk naar de uitverkoopbakken - maar opeens was daar Where-ever I lay my hat en sinds die tijd zo'n beetje elke maand een nieuw succesnummer. Aaibaar Aanvankelijk leek het succes niet alleen door zijn gouden stem in stand gehouden te worden, maar zeker ook met andermans songs en door zijn hoge aaibaarheidsfactor. Later bewees hij met een jarenlange tournee dat hij toch meer kon waarmaken, iets wat hem zelfs het Live-Aid-podium ophielp. Opeens, ergens in 1986, verdween Paul Young van het toneel. Onder andere om te trouwen en zich te wijden aan zijn dochtertje Levi. Maar ook, zoals hij later vertelde, om dat gezin goed te leren kennen en zelf weer wat rust te krijgen na de jarenlange concertreeksen. Toen hij zich begin vorig jaar opmaakte om eens goed terug te komen had hij weliswaar een dijk van een plaat klaarliggen, Other Voices, met gastrollen van Nile Rodgers, Stevie Wonder, David Gilmour en Steve Winwood, maar het publiek bedankte voor de eer. Wel schoot het af op een verzamel-cd met zijn oude en grootste hits en op zijn duet met Zuchero Fornacciari Senza una donna. Mijn kunst Bij eerdere gesprekken liet Paul Young al blijken dat eerste succes met gemengde gevoelens te bekijken. Hij brak weliswaar massaal door, maar: "Het was voor mezelf leuker geweest alshet voor 100 % aan mijn kunst te danken was geweest. Maar dat zou wel erg naïef zijn om dat te denken. Mijn uiterlijk had er ook mee te maken, de hele verpakking telde zeker zo zwaar als mijn stem." "Ik heb daarmee wel een wijze les geleerd. Succes is hoofdzakelijk een zaak van promotie-campagnes. Dat bewijst de Top-40. Platen die niets voorstellen komen bovenaan, louter dankzij een goeie campagne. Terwijl er ook genoeg fantastische platen zijn die nooit aan de top zullen komen omdat ze geen steun van hun platenmaatschappijen krijgen. Die begrijpen de plaat niet, of hebben net het budget opgesoupeerd aan andere artiesten." "Het duurde even voordat ik me dat realiseerde. Ik kon me wel voor mijn kop slaan. Jarenlang hebben we met de Q-Tips live alles gegeven wat we in ons hadden, en de platen maar afgeraffeld. Ik heb dus jaren van m'n leven weggegooid. Nou ja, niet echt. Want live zingen is toch wel de leerschool waar je het meest aan hebt. Want succes moet je ook een vervolg kunnen geven op de bühne. Een concert is 'dankjewel' zeggen tegen je fans. En als je dat niet overtuigend kunt, zullen ze de volgende keer niet zo makkelijk een plaat van je kopen." Hard Geruchten willen dat het met het succes op een bepaald moment zo hard ging, dat de platenmaatschappij de clip van Love of the common people zelf terugvroeg bij tv-stations om de volgende hit een kans te geven, wat niet lukte omdat Common people niet van de zenders te branden was. Paul lacht wat schaapachtig. "Nou, er waren twee versies van de clip. Voor de eerste was nog geen budget, daarin spelen mijn eigen ouders en vrienden. Toen ik opeens doorbrak, liet CBS snel een versie met acteurs maken, maar die was beschamend slecht. Ik wilde hem uit de roulatie halen, maar ja, op het moment dat je zoiets aan MTV vraagt, kun je er van op aan dat het de meestgedraaide clip wordt. Ik zag hem gisteravond nog." "Zo probeer ik ook nog steeds de originele No Parlez op cd te krijgen. In die tijd was de cd een gloednieuw iets en peperduur. Daarom hebben we van alle nummers de 12-inch-versies genomen. Maar dat waren van die stotter-mixen, als in Nine-nine-nine-nine-teen. Destijds leuk, en er stond veel meer muziek op dan op de elpee. Maar nu is het niet om aan te horen." Lachen "Of ik me er voor schaam? Ach, dat is een groot woord. Er worden altijd fouten gemaakt, in het cd-boekje van mijn greatest-hits-cd hebben ze het over kant 1 en kant 2. Vroeger zou ik daar laaiend om zijn, nu kan ik er ook om lachen. Er zijn wel belangrijkere dingen op de wereld." "Naarmate de jaren vorderen ben je meer geneigd compromissen aan te gaan. In het begin ben je zo eigenwijs als wat, later zie je het relatieve ervan. Als je per se wil dat ik die-en-die tv-show doe, dan kan dat wel. Of ik voor CBS nu mijn baard zou afscheren? Nou, dat soort dingen vragen ze me niet, mijn manager deed dat vroeger wel, maar ook hij leerde dat hij dat niet moet doen." Terug Ondanks de lange stilte is Paul Young helemaal terug, getuige niet alleen de concerten-op-verzoek, maar ook het succes van de verzamel-cd. Zijn recentste cd Other voices deed vrijwel niks, maar voor die oude hits rent iedereen naar de winkels. Paul Young: "Nou, er stonden ook wat splinternieuwe songs op, En daar is lovend genoeg op gereageerd om me toch weer te inspireren." En hoe klinken de allernieuwste songs dan wel? In de lijn waarschijnlijk van Other voices? "Nee, totaal verschillend", lacht Paul. "Er moet tenslotte ontwikkeling in je werk zitten. Als dit ergens op lijkt, dan is het misschien juist het allereerste begin. Het heeft het vreemde van No Parlez. Hetzelfde soul-achtige werk, maar ook ongewone dingen, in de lijn van Kukukurama. Werk dat echt geënt is op de stem." Hij lacht. "Je wilt zeker weten of er covers op komen? Ik heb drie ideeën: een oude Marvin Gaye-song, plus eentje van Jay Blackfoot, en een duet waar ik al vier jaar op vlas. Nee, ik geef geen titels, anders liggen ze morgen met een andere zanger in de winkel. Verder moet ik het nog aan Don voorleggen." Don? "De plaat wordt geproduceerd door Don Was, die ook met Dylan, Dave Stewart, Joan Armatrading, Guns & Roses en Bonnie Raitt werkte. Een veelzijdig man dus. Ik stuurde hem een cassette met 25 nieuwe songs en zes daarvan bevielen hem zo goed, dat hij daadwerkelijk de hele plaat met me gaat maken. Maar ik moet er de komende maand nog wel wat bijschrijven om de keuze te verruimen." " Ik vind het niet erg dat hij een deel van mijn werk weggooit. Net zoals ikzelf een song alleen maar kan zingen als de tekst me aanspreekt, zo zal een producer alleen maar goed kunnen werken met songs die hem muzikaal wat zeggen." Hollywood "Ook dat intensief persoonlijke verwatert natuurlijk in de loop der jaren", zegt hij en grinnikt: "Ik heb onlangs veel in Hollywood geschreven, en dat werden prompt mini-scenario's. Scenario's waar ik mezelf vervolgens in verplaats, op dezelfde manier waarop ook acteurs dat volgens mij doen." "Vroeger moest het uit mijn eigen leven komen voordat ik me er mee kon identificeren, nu sta ik wat langer in deze wereld - ik ben net 36 geworden - en heb nu ook de vaardigheid me in te leven in situaties, er het mijne in te herkennen." "Sommige stukken zijn nog steeds persoonlijk. Dat schrijf ik het liefste, het makkelijkste. Maar omdat ik nu veel meer schrijf dan vroeger, kán het allemaal niet meer zo persoonlijk zijn. Ook werk ik nog veel samen, zowel aan muziek als aan de tekst. Ik heb iemand nodig om mijn werk te verfijnen. Maar ook iemand die het beste uit me trekt, die me overtuigd dat ik het moet durven. Want ik kan het best."

Paul Young geeft concerten in Groningen (Evenementenhal 21 februari) Enschede (Muziekcentrum, 23 februari) en Vredenburg Utrecht (24 en 25 februari).

oudheid en dat is nog steeds zo. Op het tv-scherm is het spel niet meer weg te denken, tot ergernis van sommigen, tot grote vreugde van velen. Een man die zich zeker onder de laatste groep schaart, is Jan Meulendijks, directeur van de twee werkmaatschappijen Win Productions BV ("Voor de gedrukte media") en Win TV Productions BV - spelletjesmakers van professie. Babbelonië, Prijzenslag, Einstein, de Puzzelkampioen, Dinges, Teds Familiespelshow, Tien voor Taal, de Denksportkampioen: al dit schoons komt uit de stal van Meulendijks. En er zit nog meer aan te komen, bijvoorbeeld Topscore, een nieuw spel dat komend jaar op de Belgische zenders van start gaat. eigenhandig samen.

Op zijn visitekaartje prijkt een knikker, een rode. Op de tafel in zijn ruime werkkamer staat een plastiekje in kunststof met het logo van het populaire tv-spelletje Tien voor Taal. Daarnaast een mini-uitvoering van het postmoderne zitmeubel dat speciaal ontworpen werd voor Denksportkampioen - het spelletje vol doorlopers, kruiswoordraadsels en cryptogrammen dat de afgelopen weken in Vlaanderen voor de hoogste waarderingscijfers zorgde. Opzij van de tafel een boekenkast, vakliteratuur, boeken over puzzels, een Amerikaanse encyclopedie gewijd aan Amerikaanse tv-spelletjes. "Als je in dat boek staat", grijnst hij, "hoef je nooit meer te werken." Hij wijst op foto's van The Price is Right, het programma dat model stond voor het dagelijkse Kom-maar-naar-beneden-spektakel van RTL-4, nog beter bekend als Prijzenslag. "Dàt", zal hij later zeggen, "zou ik zelf bedacht willen hebben. Prijzenslag is het absolute summum." In de werkkamer staat ook nog een bureau, voor hoge ramen die uitkijken op de Amsterdamse Weteringschans. Op het werkblad een stapel woorden- en puzzelboeken. "Ik was", zegt hij, "net bezig met het cryptogram voor de Volkskrant." Een veertiger, dunnend haar, trui, twee brillen aan koordjes en de rust zelve. Jan Meulendijks, Helmonder van oorsprong, spelletjesmaker van beroep, in zaken en privé bijgestaan door medefirmant en levensgezel Bart Schuil, kantoor houdend te Amsterdam, buitenhuisje te Friesland voor de weekeinden. "Ga er maar van uit dat wij een gezond bedrijf hebben", zegt hij. "Wij kunnen ons bedruipen." Leerling Als een van de zonen uit een ordentelijk middenstandsgezin besloot Jan Meulendijks te reageren op de advertentie in de Helmondsche Courant waarin gevraagd werd om een leerling-journalist. Het was begin jaren zestig en hij had zojuist besloten de middelbare school voor gezien te houden. Tegen het riante maandsalaris van tweehonderddertig gulden per maand bruto werd hij aangenomen. Na een fusie kwam hij terechtbij de algemene redactie van de Geïllustreerde Pers in Amsterdam, die midden jaren zestigdamesbladen als Margriet en Romance, de stripbladen Pep en Donald Duck en het familieblad Revu van pasklare artikelen bediende. Hij keek daar met toenemende belangstelling naar het werk van zijn overbuurman op de redactie, dat bestond uit het aanleveren van puzzels, rebussen, raadsels en andere spelletjes voor de bladen. Hij begon hem te helpen en uiteindelijk kwam het moment dat Meulendijks buurmans taak geheel en al overnam. In oktober 1968 besloot Jan Meulendijks - na wat wrijvingen ter redactie - voor zichzelf te beginnen, een bureautje onder eigen naam, met een jaarcontract van de Geïllustreerde Pers op zak voor de levering van spelletjes èn met de ervaring van een eerste eigen tv-quiz, bij de NCRV, Eén Horizontaal, die in totaal acht afleveringen zou gaan tellen. "In mijn achterhoofd", zo zegt hij, "zat het idee dat er in Nederland geen behoorlijk bureau was voor spelletjes en puzzels. Ik zou wel zien waar het schip ging stranden." Het schip strandde niet. Kunstwerk Tijd voor een kleine excursie naar de denkwereld van Jan Meulendijks - oftewel een uitstapje naar het cryptogram en het fenomeen Prijzenslag. Eerst maar eens iets over het cryptogram. "Een mooi cryptogram is een kunstwerk", aldus ooit dr. H. J. Verschuyl in het curieuze boekwerkje Cryptogrammatica. De liefhebbers zullen ongetwijfeld instemmend knikken bij deze constatering over dit merkwaardige taalspelletje. Hoog op de waarderingslijst der cryptofielen staat het wekelijkse cryptogram in de Volkskrant, steevast achterin het sportkatern, al bijna twintig jaar lang. De auteur: Jan Meulendijks."Ik maak ze nog steeds zelf. Dat wil zeggen: ik zit hier met de boeken, ik maak het en dan gaat het naar beneden, waar Bart en een andere redacteur er nog eens overheen kijken. En dan wordt er over gediscussieerd - soms met de vuist op tafel. Echt, het klinkt belachelijk, maar het is zo. Er wordt ècht over nagedacht, over ieder woord, over elke omschrijving. Het is heel arbeidsintensief. Ik ben er zeker een halve dag in de week mee zoet, minstens. Eigenlijk kost het teveel tijd voor een directeur van zo'n bedrijf als dit." "Ik heb", zegt hij, "het cryptogrammen in Nederland zo'n beetje populair gemaakt, geloof ik. De Volkskrant wordt zaterdags voor een groot deel gekocht voor het cryptogram, daar komt het wel op neer. Er zijn complete netwerken die met elkaar bellen. De mensen zijn er het halve weekend mee bezig, vinden het blijkbaar erg leuk." Lawaaierig Het cryptogram als cerebrale bezigheid verschilt - oppervlakkig beschouwd - hemelsbreed van zoiets lawaaierigs als het spelletje Prijzenslag, dagelijks ingeleid met de vettige knipoog van Hans Kazàn. De wereld van de geest tegenover die der platvloerse hebberigheid, werelden die zich niet met elkaar laten verenigen, zo lijkt het. "Dat vind ik zó'n onzin", barst Meulendijks uit, "Dat vind ik zó'n pure nonsens. Waarom zou je niet de Donald Duck mogen lezen en daarnaast Madame Bovary? Prijzenslag is kermis, puur volksvermaak. Ik blijf roepen: dat programma wordt in zijn genre met buitengewoon gevoel voor kwaliteit gemaakt. Er zitten zestig tot zeventig verschillende spelletjes in Prijzenslag en de halve, hele of semi-intellectuele kijker staat er niet bij stil dat er in elk van die spelletjes een achtergrond zit waar buitengewoon dramatisch over nagedacht is. Geloof me: de Nederlandse versie van Prijzenslag is een van de dingen waar ik met het meeste plezier aan gewerkt heb." Vreselijk En: "Het mag dan een trend in de zogenaamd intellectuele milieus zijn af te geven op de televisie-spelletjes, maar eerlijk gezegd interesseert het me geen ene reet dat ze het allemaal zo vreselijk vinden. Waarom moeten wij altijd zo moraliserend doen over die dingen? Ik zie er absoluut geen kwaad in om mensen van de tribune te halen die daar geëlectriseerd zitten in de hoop dat ze mee mogen doen en nog veel meer met de hoop dat ze niet mee hoeven doen, want eigenlijk vinden ze het maar eng - nou, die mensen komen één keer in hun leven in de studio en zes ervan mogen een bod uitbrengen op een of ander artikel en als ze dat goed doen, krijgen ze een prijs. Niemand praat mij uit de schoenen dat dáár iets verkeerd aan is. Ik weet dat zo'n spel door de groep waarvoor het gemaakt wordt, hogelijk wordt gewaardeerd. En verder heb ik geen enkele pretentie."

Fijne neus In het jaar na het oprichten van zijn bureau leerde Jan Meulendijks zijn toekomstige partner Bart Schuil kennen. Samen zouden ze verder gaan. Naast het puzzelgoed voor kranten en tijdschriften, speelde het tweetal vaardig in op de spelletjeskoorts die zich als een epidemie over de beeldbuis verspreidde. Met een fijne neus voor de trends vloog Meulendijks al vlug over de oceaan, richting Verenigde Staten. "Ik was", zo zegt hij, "een van de eersten die naar Amerika ging om spelprogramma's te kopen. Toen de Van den Endes en de De Mols dat in de gaten kregen, waren ze een beetje te laat. Op dat moment had ik al een heleboel rechten voor een heleboel programma's. Nou, ze gingen toen ook die markt op. Op de beurzen in Amerika riepen ze op een gegeven moment dat ze in Nederland knettergek geworden waren. Er kwam een enorme hausse van programma-inkopers op ze af." Meulendijks & Co kwamen in de tussentijd ook met eigen ideeën.Zo ontstonden Babbelonië, dat volgens de overlevering bedacht werd bij de tandarts - "dat was onze doorbraak" -, Tien voor Taal ("Aan het bedenken daarvan heb ik het meeste plezier beleefd. Ik ben begonnen met de titel") en Einstein. Om maar eens iets te noemen. Weinig talent Meulendijks: "Ik koop tegenwoordig niks meer van anderen. Dat laat ik aan Van den Ende over. Die kan toch niks uit zichzelf bedenken. Ach, er is gewoon weinig talent dat in dit genre dingen kan bedenken." Dat weinige talent proberen Meulendijks en Schuil intussen naarstig om zich heen te verzamelen: de drie verdiepingen tellende redactie in het Amsterdamse pand bestaat inmiddels al uit twaalf jonge en gretige professionals en het einde is nog niet in zicht. "Ik zou het", zo zegt hij, "liefst beperkt willen houden. Maar televisie is zo'n booming bussiness, er zullen steeds meer spelletjes komen en om dan maar met je handen over elkaar te gaan zitten, dat kan dus niet. Je moet voort."

Meulendijks streeft naar het ontwikkelen van twee nieuwe tv-spelletjes per jaar. De tijd tussen de ontwikkeling van een idee en het uiteindelijke verschijnen ervan is gemiddeld zo'n twee jaar. Nee, over dat wat er op de plank ligt, wil hij niets zeggen "want in deze bedrijfstak wordt er schaamteloos gejat." Uiteraard is er ook de handel in de programma's: "Voordat je ze er van overtuigd hebt dat het een goed programma is, dat ze het moeten kopen van je... die besluitvorming in Hilversum is bijzonder traag. Bij RTL daarentegen wordt ontzettend snel besloten." En dan zijn er de lopende spelletjes - "Voor zo'n programma als Einstein zit de redactie constant vragen te verzinnen." Leuk "Ach", zegt hij, "mensen vinden spelletjes leuk. We hebben eens spotjes gemaakt voor de VVD. Wij goten dat in een quiz-vorm. Die uitzendingen kregen meteen een dubbele kijkdichtheid." "Competitie", zegt hij, "is leuk. Mensen willen beter zijn dan een ander. Dat is vaak wat mensen drijft. Het spel is een leuke vorm om te bewijzen dat je iets kan. Ganzeborden is een spel, voetbal is een spel, wie wint er, het komt allemaal op hetzelfde neer, jezelf onderscheiden, ik ben beter dan jij. De meest kwalijke vorm ervan is oorlog. Dat is een uitwas, maar het begint bij het spel. Het is ook een aangenaam tijdverdrijf. D'r wordt een beroep gedaan op je denkvermogen en dat is altijd leuk. Ook al realiseren mensen zich dat niet altijd - dat het leuk is om je hersens te gebruiken. Daar kan een spel een handvat voor zijn." En dan zijn er nog de knikkers. Aan de muur van zijn werkkamer hangt een olieverfpaneeltje. Onder een speelkaart - hartenvrouw - een tafel met een aantal knikkers. Spelletjes zijn pas echt leuk als je de knikkers wint.

De Russische president Boris Jeltsin is voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede van 1992. Dit heeft het persbureau TASS gisteren gemeld.

TASS beroept zich op een functionaris van het Nobel-instituut in Oslo. Volgens deze functionaris heeft de voorzitter van het Europese Parlement, Egon Klepsch, de Russische president genomineerd.

Armenië en Azerbajdzjan zijn ingegaan op een Russische uitnodiging om binnenkort in Moskou vredesbesprekingen te houden over de omstreden enclave Nagorno-Karabach.

Dat heeft de Russische minister van Buitenlandse Zaken Kozyrev gisteren in Istanbul gezegd. Het overleg in Moskou zal "waarschijnlijk volgende week" plaatsvinden, aldus Kozyrev.

Raketten De gevechten in Nagorno-Karabach, een overwegend door Armeniërs bewoonde enclave in Azerbajdzjan, zijn weer in alle hevigheid opgelaaid sinds een Azerbajdzjaanse helikopter met vijftig inzittenden vorige week boven het gebied werd neergeschoten. In de nacht van zondag op maandag bestookten Azeri's de hoofdstad van het gebied, Stepanakert, met raketten, waarbij zeker één dode viel. Bij een Armeense raketaanval op het Azerbajdzjaanse dorp Sjoesja kwamen een vrouw en een kind om en raakten vijftien mensen gewond, zo meldde het persbureau Interfax op gezag van de plaatselijke politie. Armeense eenheden vielen ook het dorp Malybejli nabij Sjoesja met tanks aan. Het Armeense dorp Karintag wist een aanval van Azeri's af te slaan, maar daarbij werd in een handgemeen een man doodgestoken.

Vriendschap Azerbajdzjan heeft Rusland ervan beschuldigd partij te kiezen voor Armenië, met wie Moskou een vriendschapsverdrag wil sluiten. "Het verdrag is tegen een derde partij gericht en kan het machtsevenwicht verstoren. Daarmee bedreigt het het bestaan van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS)", aldus een woordvoerder van president Ajaz Moetalibov gisteren. Armenië wil een militaire bijstandsplicht opnemen in het nog niet geratificeerde akkoord. Ondertussen meldde Radio Rusland dat de Armeense president Ter-Petrosjan op het jaarlijkse Wereld Economisch Forum in Zwitserland interventie van de Verenigde Naties in het conflict tussen Armenië en Azerbajdzjan niet had uitgesloten. Ter-Petrosjan had volgens het radiostation tevens steun betuigd aan een Russisch voorstel betreffende het inzetten van GOS-troepen in het conflict tussen beide onafhankelijke republieken.

Frankrijk en Saudi-Arabië hebben geheime afspraken gemaakt met de meest gezochte terrorist ter wereld, de Palestijn Abu Nidal, in de hoop geen doelwit te worden van gewelddadige acties. Israël heeft van zijn kant een rol achter de schermen gespeeld in de strijd die Abu Nidal achttien jaar lang tegen PLO-leider Yasser Arafat heeft gevoerd.

Dit staat in het boek Met bloed geschreven (oorpronkelijke titel: Abu Nidal: A gun for hire) van de Britse Midden-Oostendeskundige en journalist Patrick Seale. Dit boek, dat overmorgen in Nederlandse vertaling uitkomt,lijkt het meest complete werk tot nu toe over Nidal. Seale vraagt zich in zijn boek af waarom Nidal doodt en op wiens bevel en vooral waarom Israël hem nooit heeft aangevallen terwijl het wel is opgetreden tegen andere Palestijnse groepen. Seale verdenkt de Israëlische geheime dienst Mossad ervan met Nidal te hebben samengewerkt. In zijn boek baseert Seale zich op interviews met voormalige top-functionarissen van de Fatah-Revolutionaire Raad, die aan het einde van de jaren tachtig is opgegaan in de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie van Arafat. De Brit schrijft dat Nidal voor een deel heeft kunnen overleven omdat hij zijn Arabische en westerse vijanden chanteerde. Deze betaalden hem liever dan dat zij de strijd met hem aangingen. Volgens Seale hebben de Franse autoriteiten visa verstrekt aan leden van de Fatah-RR, konden dezen in Franse ziekenhuizen worden behandeld, kregen zij beurzen om aan Franse universiteiten te studeren en hebben zij Nidal de mogelijkheid geboden om commerciële ondernemingen op te richten. Saudi-Arabië en andere Golfstaten komen ook in het rijtje 'geldschieters' voor. Tussen 1976 en 1980 zou Nidal vijftien miljoen dollar hebben kunnen opstrijken na deze landen te hebben gechanteerd. Seale beschrijft de Palestijnse terrorist als een "door geld bezeten mens". Hij wist zo een zorgvuldig afgeschermde organisatie op te richten, met een eigen leger, inlichtingendienst en diplomatieke betrekkingen, maar ook de trekken had van een multinational met beleggingsfondsen en internationale financiële deelnemingen. Hoewel Nidal nog steeds als een zeer gevaarlijk terrorist wordt beschouwd, schittert hij de afgelopen jaren door afwezigheid in de Palestijnse strijd.

Meer dan de helft van de Japanners voelt zich geestelijk en lichamelijk uitgeput.

Dat blijkt uit een onderzoek dat is uitgevoerd op last van de Japanse regering en dat gisteren door de Japanse media is gepubliceerd. Volgens het onderzoek onder 3.000 volwassenen voelt 63,4 procent van de ondervraagden zich iedere dag "lichamelijk uitgeput". Dat percentage loopt op tot boven de zeventig procent voor mensen ouder dan vijftig. Van alle ondervraagden voelt 52,7 procent zich geestelijk uitgeput. Voor mensen tussen de 30 en 40 jaar oud ligt dat percentage zelfs op 58,9 procent. Gevraagd naar de oorzaak van hun vermoeidheid, antwoordde 49,9 procent van de ondervraagden dat ze te veel moeten werken en te weinig vrije tijd hebben.

Arrogantie van de macht. Dat is: Vietnamese asielzoekers op het vliegtuig zetten in de wetenschap dat Tsjechoslowakije ze zal terugsturen. Arrogantie van de macht. Dat is: een prestigestrijd uitvechten over de hoofden van mensen heen. Als de Tweede Kamer Kosto deze week aan de tand voelt over zijn uitzettingsbeleid, moet ze de staatssecretaris van Justitie een forse uitbrander geven. Natuurlijk, de rechter heeft bepaald dat er geen redenen aanwezig zijn om de voormalige gastarbeiders in Tsjechoslowakije een verblijfsvergunning in Nederland te geven. Maar dat mag nooit of te nimmer een vrijbrief zijn om onzorgvuldig met mensen om te gaan. Gesol met vluchtelingen past een rechtsstaat niet. Kosto solt niet alleen met vluchtelingen, maar ook met de Tweede Kamer. De volksvertegenwoordigers hebben de staatssecretaris vorige week nog vragen gesteld over het toekomstige beleid met betrekking tot de afgewezen asielzoekers. Het is een goede parlementaire gewoonte daarop eerst antwoord te geven en de Kamer niet voor voldongen feiten te plaatsen. Waarom moesten die vier eigenlijk op het vliegtuig richting Praag gezet worden? Soms om te 'bewijzen' dat enkel nog de optie Vietnam rest?

Het plan van de PvdA om de premie voor toppensioenen niet langer fiscaal aftrekbaar te maken, kan niet rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer. Datzelfde geldt voor het voorstel van de VVD om de AOW voor alleenstaanden gedurende vijf jaar met vijf procent te verhogen.

nivelleringsvirus weer heeft toegeslagen bij de sociaal-democraten. Staatssecretaris Ter Veld (PvdA) van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verwees de hele discussie over de belastingaftrek van pensioenpremies naar het tweede deel van de Brede Herwaardering, die later dit jaar wordt besproken.

Paniek Ter Veld zei dat het nodig is tijdig te discussiëren over het draagvlak voor AOW en pensioenen in de jaren na 2010. Maar de situatie is niet zo ernstig dat er reden zou zijn tot paniek. De nieuwste vooruitzichten voor de bevolkingsgroei zijn gunstig. De staatssecretaris houdt vast aan handhaving van de koppeling van de uitkeringen aan de lonen om de AOW op peil te houden. Het voorstel van VVD-woordvoerder Linschoten om de AOW-uitkering met 5 % te verhogen, noemde ze in strijd met de zorgvulidg gekozen verhouding tussen AOW voor gehuwden en die voor alleenstaanden.

Beperking Het kabinet maakt zich zorgen over de in zijn ogen te hoge pensioenen. "Er is alle reden om te pleiten voor beperking van het ambitieuze pensioenniveau," meent Ter Veld. Het zou beter zijn bij de bepaling van de hoogte van het pensioen uit te gaan van het gemiddeld verdiende loon dan van het eindloon zoals nu gebruikelijk is. Het CDA verweet het kabinet te streven naar een middelloon omdat het eigen overheidspensioenfonds ABP met een groot tekort te maken dreigt te krijgen.

Schommelfonds Ook het voorstel van D66 om een 'schommelfonds' in het leven te roepen, wees Ter Veld voorlopig van de hand. Met dit fonds, te voeden uit een AOW-premie die hoger is dan strikt noodzakelijk is, zou na 2010 kunnen worden voorkomen dat dan de AOW-premie te sterk moet stijgen. Maar Ter Veld overweegt geen maatregelen om de vrijheid van werkgevers en werknemers bij het afspreken van pensioenen te beperken. Ter Veld wees ook de grote individuele vrijheid bij het kiezen voor pensioenfondsen waarvoor de VVD pleitte, van de hand. Wel wil de staatssecretaris bezien of werknemers binnen een pensioenregeling grotere vrijheid kunnen krijgen. Zo zouden mensen moeten kunnen besluiten geen nabetaandenpensioen te nemen, maar dan alleen als beide partners daarmee instemmen.

Het Nederlands Christelijk Werkgeververbond (NCW) wil niets weten van het plan van minister De Vries (Sociale Zaken) om CAO's minder snel algemeen verbindend (AVV) te verklaren. Volgens De Vries moet een CAO niet automatisch meer gelden voor een hele bedrijfstak als daarin onvoldoende afspraken zijn gemaakt over terugdringing van het ziekteverzuim. NCW-directeur H. Weitenberg meent dat werkgevers en werknemers het beste weten wat in een CAO moet worden opgenomen. Als ze geen afspraken maken over het ziekteverzuim, dan hebben ze daarvoor een goede reden, denkt de NCW-directeur. Volgens hem leidt de algemeen verbindendverklaring verder tot een stabiele economische ontwikkeling in een bedrijfstak.

Onvermijdelijk Weitenberg zei gisteren tijdens een persbijeenkomst in Den Haag ook dat bezuinigingen op de sociale zekerheid onvermijdelijk zijn. Het sociaal stelsel blijft anders te aantrekkelijk en wordt daarmee onbetaalbaar. Weitenberg nam fel stelling tegen het PvdA-rapport van de commissie Wolfson en het FNV-rapport, beide over de sociale zekerheid. Volgens deze studies blijft deze betaalbaar als er maar genoeg mensen werken. Weitenberg vindt dit "illusiepolitiek". Volgens hem zit er niets anders op dan sociale uitkeringen minder aantrekkelijk te maken. Weitenberg: "De door Sociale Zaken voorspelde verdere groei van het aantal uitkeringen doet het ergste vermoeden."

Uit een genetisch onderzoek door de universiteit van Leicester moet blijken of het lijk dat in 1985 in Brazilië werd opgegraven inderdaad dat van de Duitse nazi-arts Josef Mengele is. Mengele's zoon Rolf heeft zich na een aanvankelijke weigering bereid verklaard aan een bloedproef mee te werken, verklaarde professor Alec Jeffreys van de universiteit gisteren. De professor zal bloed van Rolf Mengele en zijn moeder vergelijken met de genetische informatie die uit de vermeende stoffelijke resten van Mengele in Brazilië is gewonnen. Als het lijk dat van Mengele blijkt te zijn, dan staat daarmee vast dat de man die in 1979 bij een zwemongeluk overleed inderdaad de gevreesde kamparts was. In Israël wordt daaraan getwijfeld. De Argentijnse president Carlos Menem hief gisteren officieel de geheimhouding op de archieven over nazi's op, die na het eind van de Tweede Wereldoorlog een veilig heenkomen zochten in het Zuidamerikaanse land. Menem zei bij de plechtige opening van de archieven dat hiermee "een schuld tegen de mensheid wordt afgelost" en dat hij hoopte dat overal ter wereld het voorbeeld van Argentinië gevolgd zal worden.

De EG-ministers van Buitenlandse Zaken hebben gisteren de Europese Commissie opdracht gegeven de in grote moeilijkheden verkerende onderhandelingen met de zes landen van de Europese Vrijhandels Associatie (EVA) met spoed voort te zetten.

Binnen vier weken moet de EG met de EVA-landen tot overeenstemming komen over het opzetten van een Europese Economische Ruimte (EER) van achttien landen met in totaal 380 miljoen consumenten. Dat betekent in feite dat de EVA-landen - Finland` IJsland` Noorwegen` Zweden` Oostenrijk en Zwitserland - de bepalingen` die na de invoering van de interne markt op 1 januari 1993 voor alle twaalf EG-landen gelden` volledig overnemen.

Hof Eind vorig jaar is daarover al een akkoord tussen de EG en de EVA-landen gesloten. Dat akkoord stuitte evenwel op onoverkomelijke bezwaren van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. Het EG-hof vond dat er geen homogeniteit van de rechtssystemen in beide landengroepen bestond. Dat dwong de EVA-landen en de EG tot het opnieuw openen van onderhandelingen die de afgelopen weken goeddeels achter gesloten deuren zijn gevoerd` maar tijdens welke nog geen oplossing kon worden gevonden. Het EG-EVA-verdrag moet over vier weken ingaan en voor dat tijdstip moet er een regeling voor de juridische aangelegenheden in de Europese Economische Ruimte worden gevonden.

Arbitrage De EG wil nu een soort arbitrage-procedure opzetten om eventuele geschillen in de EER te kunnen regelen. De EVA-landen moeten dan op hun beurt toestemmen in de toepassing van de EG-regelgeving binnen hun grenzen. Geschillen over concurrentie-vraagstukken zouden dan door het EG-Hof van Justitie kunnen worden behandeld` ook als die zich binnen het rechtsgebied van de EVA-landen afspelen. Eurocommissielid Frans Andriessen sprak afgelopen weekeinde in Davos met de Zwitserse bondspresident René Felber over de moeilijkheden die tussen de EVA-landen en de EG zijn ontstaan. Andriessen zei dat een oplossing voor de nu gerezen problemen mogelijk is. Felber zei daarentegen "nauwelijks nog kansen te zien" voor het oplossen van de problemen die het EER-akkoord in de weg staan.

Nederland gaat Roemenië helpen de teelt en verwerking van aardappelen te moderniseren. Met het project, dat vijf jaar gaat duren, is een bedrag gemoeid van 2,6 miljoen gulden.

Dat heeft het aardappelbureau Nivaa in Den Haag gisteren bekendgemaakt. De Roemeense aardappelmarkt is de afgelopen twee jaar nagenoeg ingestort als gevolg van de politieke omwentelingen en het wegvallen van de export naar de Sovjetunie. Het is de bedoeling dat Nederlandse deskundigen hulp gaan verlenen bij de wederopbouw, aldus directeur D. Coumou van het Nivaa. De hulp is vooral gericht op de introductie van moderne teelttechnieken en andere methoden van gewasbescherming. Ook de bewaar- en verwerkingsmethoden moeten dringend worden gemoderniseerd, aldus Coumou.

Grolsch heeft definitief overeenstemming bereikt over de overneming van de Britse Ruddles-brouwerij van Courage Ltd, een onderdeel van Foster's Brewing Group.

De noodzakelijke toestemming van de Engelse autoriteiten wordt binnenkort tegemoet gezien. Grosch wil niet kwijt wat voor Ruddles is betaald. In 1991 werd al de Duitse Wicküler overgenomen. In juni 1991 kwam Grolsch met een converteerbare lening van f 100 miljoen op de kapitaalmarkt, die niet was bestemd voor de Duitse overneming maar voor toekomstige acquisities. De overneming van Ruddles is na de verwerving van Wicküler een volgende stap in de strategie van Grolsch, die erop is gericht in Noordwest-Europa een sterke positie op te bouwen in produkten en merken onder een gemeenschappelijke en strikte kwaliteitsbeheersing. Zowel in Engeland als in Duitsland ligt het bierverbruik per hoofd van de bevolking boven de negentig liter per jaar van Nederland. In Engeland is het 110 liter.

Ale Ruddles produceert een eersteklas ale, donker, bovengistend, bitter bier. De brouwerij staat in Langham, ten oosten van Birmingham en ligt daarmee centraal ten opzichte van de grote steden, waaronder Londen. De brouwerij had vorig jaar een omzet van ruim f 100 miljoen, gespreid over een groot deel van Engeland. Het bedrijf telt 125 medewerkers.

De Japanse premier Miyazawa heeft gisteren in het parlement de handelsrelatie met de Verenigde Staten verder onder druk gezet met de verklaring dat het de Amerikanen aan de juiste arbeidsethiek ontbreekt.

Miyazawa zei voor de begrotingscommissie van het Hogerhuis dat "nu zo veel universitair opgeleide Amerikanen de kant van Wall Street opgaan, het aantal ingenieurs dat zich bezig houdt met het ontwikkelen van nieuwe produkten afneemt". Eerder dit jaar gooide de voorzitter van het Lagerhuis, Yoshio Sakurauchi, olie op het vuur met de verklaring dat Amerikaanse werknemers lui zijn en dat dertig procent van de Amerikaanse arbeiders niet kan lezen. "Daardoor kunnen chefs geen geschreven instructies afgeven."

Gebruiken De voormalige minister van Handel Kabun Muto zei daar bovenop nog eens dat Japanse autofabrikanten in de Verenigde Staten met Amerikaanse werknemers uitstekende auto's weten te produceren. "Je moet de Amerikaanse arbeiders op de juiste manier gebruiken." Hij vond verder dat General Motors, Ford en Chrysler in hun manier van leiding geven terug moeten naar de tijden van weleer. President Bush trachtte tijdens zijn recente bezoek de Japanners er toe te bewegen hun economie verder open te stellen voor Amerikaanse produkten, vooral auto's. Maar Japan wist de boot behoorlijk af te houden, waarna Bush met lege handen naar huis moest.

Hollandse Signaalapparaten (HSA), producent van defensie-technologie, gaat in de eerste helft van dit jaar naar Taiwan om te onderzoeken welke orders de onderneming kan verwachten als Nederland het embargo tegen dit land opheft.

Algemeen directeur E. van Amerongen van Signaal heeft dit verklaard tijdens een bedrijfsbezoek van de vaste kamercommissies voor Defensie en Economische Zaken. Signaal heeft volgens Van Amerongen besloten tot de missie naar Taiwan omdat het er naar uit ziet dat Nederland de levering van defensie-apparatuur binnen afzienbare termijn mogelijk gaat maken. Voordat het zover is, zal staatssecretaris Van Rooy van Economische Zaken Taiwan op persoonlijke titel bezoeken.

De 37-jarige Venrayse moeder, die op 14 oktober vorig jaar haar 5-jarig zoontje Alexander van het leven beroofde, is gisteren door de rechtbank in Roermond veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. De officier van justitie, mr. J. Velleman, had tegen haar 2,5 jaar geëist. die uit liefde haar kind doodt, straft zichzelf zo zwaar dat de op te leggen straf daarbij in het niet valt. Na twee mislukte pogingen tot een relatie en enkele stukgelopen relaties voelde de vrouw zich door iedereen verlaten. Ze besloot zichzelf en haar zoontje van het leven te beroven omdat haar kind zich ook eenzaam voelde. Alexander zou zich er herhaalde keren over beklaagd hebben dat niemand met hem wilde spelen. Toen dit op 14 oktober weer het geval was, besloot de vrouw haar kind met behulp van mijngas te doden. Ze ging naast haar zoontje op bed liggen. De politie van Venray trof het kind dood aan en de moeder in bewusteloze toestand. Ofschoon de vrouw bij het vooronderzoek herhaaldelijk verklaard had meerdere pogingen ondernomen te hebben om zichzelf en haar zoontje van het leven te beroven, kwam ze daar bij de terechtzitting op terug. Zij probeerde de rechtbank er van te overtuigen dat niet zij maar haar zoontje zelf de gasfles had opengedraaid.

Minister Van den Broek (Buitenlandse Zaken) heeft uit de CDA-top het duidelijke politieke signaal gekregen dat hij zich in de affaire rond het bezoek aan Zuid-Afrika voortaan soepel moet opstellen.

Daarom gaf Van den Broek deze week zijn aanvankelijke verzet tegen het meereizen van vice-premier Kok op. Politieke kringen in Den Haag hebben dit gisteravond bevestigd.

Ergernis De waarschuwing aan het adres van Van den Broek volgt op de toenemende ergernis in de CDA-fractie over de stuntelige wijze waarop het bezoek aan Zuid-Afrika werd voorbereid. Uiteindelijk leidde dit tot het uitstel van het bezoek. De affaire wordt als een internationale blamage ervaren.

Negatief Een woordvoerder van de CDA-fractie bevestigde gisteravond dat Brinkman zich de laatste dagen intern negatief over Van den Broek heeft uitgesproken. Brinkman zou zijn ongenoegen tegenover premier Lubbers hebben geuit, die op zijn beurt Van den Broek zou hebben verwittigd over zijn politieke positie; de CDA-zegsman kon dit niet bevestigen. Als een regeringsfractie ernstige twijfel heeft over een 'eigen' bewindsman, weegt dat politiek uiterst zwaar. De CDA'ers Brokx en Van der Linden moesten zo ooit hun staatssecretariaten opgeven.

Verzet De CDA-woordvoerder kon niet bevestigen of Van den Broek ook door Brinkman in de politieke gevarenzone is geduwd. Van den Broek heeft in elk geval plotseling zijn verzet tegen Koks aanwezigheid bij een toekomstig bezoek aan Zuid-Afrika opgegeven.

In Maastricht is gisteren op 74-jarige leeftijd de dirigent André Rieu overleden. Hij werd op 7 december in het Academisch Ziekenhuis opgenomen na een zware beroerte. André Rieu was meer dan dertig jaar dirigent van het Limburgs Symfonie Orkest. Daarnaast was Rieu meermalen gastdirigent van Het Brabants Orkest, onder meer bij de slotconcerten van het Internationale Vocalistenconcours 's-Hertogenbosch en de als Oetelkonzert bekende carnavalsconcerten. Ook leidde hij enkele jaren het Gewandhausorkest van het operahuis in Leipzig.

Zie ook pagina 9

Oud-dirigent LSO André Rieu overleden

"Muziek maken is democratisch samenleven"

"Muziek maken is democratisch samenleven, en in harmonie. Maar dan is er wel eentje die aangeeft welke kant we opgaan." Die uitspraak karakteriseert de gisteren overleden André Rieu, die meer dan dertig jaar dirigent van het Limburgs Symfonie Orkest was.

André Rieu werd op 12 mei 1917 in Haarlem geboren, waar hij als zesjarige knaap in het kerkkoor zong. Hij volgde de kerkmuziekschool in Utrecht en ging daarna naar het conservatorium in Amsterdam. Hij begon zijn dirigentencarrière bij het Radio Kamerorkest waar hij onder meer met pianist Hans Henkemans alle pianoconcerten van Mozart uitvoerde. Daarnaast leidde hij met tussenpozen het Amsterdams Kamerorkest waarmee ook tal van grammofoonopnamen werden gemaakt, met onder anderen Herman Krebbers als solist.

Vader In 1949 kwam hij naar Maastricht. Op 1 september van dat jaar werd hij eerste dirigent van het Maastrichtse Stedelijke Orkest dat in 1955 tot het Limburgs Symfonie Orkest werd. André Rieu leidde dit orkest meer dan dertig jaar. Hij bouwde een gevarieerd repertoire op, leidde tal van moderne componisten in bij het muziekminnend publiek en wist de meest klinkende namen naar Maastricht te halen. Rob Vaessen vertegenwoordiger van het LSO reageerde geschokt op het overlijden van Rieu: "André Rieu was een van de vaders van het LSO, hij heeft enorm veel voor het LSO betekend. In zijn artistieke beleid schonk hij ruime aandacht aan de werken uit de twintigste eeuw. Aan hem heeft het LSO ook de faam wat betreft de uitvoering van het Franse repertoire te danken."

Lichtheid In 1980 verliet Rieu het LSO om vaste gastdirigent van de opera in Leipzig in de toenmalige DDR te worden. Het operahuis in Leipzig is een van de vijf grootste muziekhuizen in de wereld. Hier speelt het beroemde Gewandhausorkest dat zo'n 300 musici telt. Rieu kreeg daar, in de geboortestad van Richard Wagner, de kans om werk van Wagner te dirigeren en het repertoire van het orkest uit te breiden met opera's van Mozart en Strau . Na de première van de Meistersinger van deze componist loofden de kranten daar de dirigent met "de transparantie, de elastische, bloeiende verklanking, de zelden beleefde lichtheid" van de uitvoering. André Rieu vestigde zijn naam ook elders in het buitenland. Hij trad onder meer op in Frankrijk en Zuid-Amerika (Venezuela en Brazilië).

Geheim Na zijn pensionering bleef hij geruime tijd de band met Duitse radiostations en muziektheaters (Berlijn en Leipzig) handhaven. Op vrijwillige basis maakte hij zich de laatste jaren nog verdienstelijk als kerkmusicus in Maastricht. André Rieu was een bezeten musicus en een dirigent die ook autoritair kon zijn. Het grote geheim van dirigeren omschreef hij als volgt: "Een dirigent moet goed weten wat hij wil en kan. En dat moet hij op de meest duidelijke manier in gebaar weten over te brengen. Het apparaat, het orkest moet in staat zijn dat gebaar in klank te vertalen."

Het Nieuwsblad in Tilburg en het Brabants Nieuwsblad in Den Bosch hebben geen andere keus dan langzaam met elkaar te fuseren. Dit omdat eigenaar VNU zonder fusie niet bereid is te investeren. Tot deze slotsom komen free-lance journalist G. Laan en hoogleraar prof.dr. P. Verheyen in een rapport dat gisteren is gepresenteerd.

misschien nu een stukje completer. In de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires liggen vanaf gisteren voor het publiek ter inzage de documenten over de nazi-kopstukken` die na de val van het Derde Rijk naar het land van de tango vluchtten.

De Argentijnse president Carlos Menem heeft besloten de staatsgeheimen uit de kluis te halen en over te hevelen naar het nationaal archief. Het staatshoofd kwam tot deze opmerkelijke stap na heftig aandringen van joodse organisaties in de Verenigde Staten. Deze hadden Menem tijdens zijn bezoek aan de VS enige maanden geleden te verstaan gegeven dat het nu eindelijk wel eens tijd wordt om openheid van zaken te geven. Aan die wens is de Argentijnse president nu tegemoet gekomen. Flirts Argentinië heeft zich altijd in een waas van geheimzinnigheid gehuld omtrent haar flirts met nazi-Duitsland. Niet onbegrijpelijk overigens` want geen enkel land zou er prat op gaan om openlijk te bekennen dat het geheuld heeft met het wreedste regime uit de moderne geschiedenis. Officieel stonden de Zuidamerikanen tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van de geallieerden` maar het is een publiek geheim dat wijlen dictator Perón warme sympathieën koesterde voor Hitler en Mussolini. Hoeveel oorlogsmisdadigers de wijk namen naar Argentinië bestaat geen zekerheid. Perón zou in de nadagen van het Derde Rijk 6.000 Argentijnse paspoorten beschikbaar hebben gesteld aan wanhopige nazi's. Volgens de Israëlische organisatie B'nai B'rith werd het land tussen 1946 en 1949 door 7.500 nationaal-socialisten overspoeld.

Nazi-jager Simon Wiesenthal vindt dit getal echter aan de hoge kant. De Weense nazi-jager schat dat na de Tweede Wereldoorlog zo'n 4.000 oorlogsmisdadigers hun toevlucht hebben gezocht in Zuid-Amerika. Het exacte getal zal wel nooit bekend worden. Maar hoe dan ook` dat Zuid-Amerika een aantrekkelijke schuilplaats vormde voor nazi-kopstukken is een feit. De aanwezigheid van Duitse immigrantengemeenschappen in Argentinië` Chili` Brazilië en Paraguay waarin men gemakkelijk in de anonimiteit kon onderduiken` heeft daaraan zeker bijgedragen.

Vaticaan Toch is het niet alleen Perón geweest die de vluchtende nazi's destijds de helpende hand bood. Ook uit onverwachte hoek kregen de oorlogscriminelen steun. In ruil voor informatie over de Sovjets hielp de Amerikaanse contra-spionage dienst (CIC) voortvluchtige nazi's aan uitreisdocumenten. Priesters in het Vaticaan zouden de Amerikanen hebben bijgestaan met het verstrekken van valse paspooorten waarop de nazi's naar Zuid-Amerika konden reizen. Maar niet alleen de CIC spon garen door samen te spannen met nazi-prominenten. Ook Perón dacht zijn voordeel te doen. De landbouwnatie Argentinië stond aan het begin van een industriële ontwikkeling en de absorptie van Duitse technici kon aan deze evolutie een welkome versnelling geven. Verschillende geschiedschrijvers beweren dat generaal Peron droomnde van de atoombom` hetgeen zijn bijzondere gastvrijheid verklaart.

Misrekening De Argentijnse dictator maakte echter een flinke misrekening` want bar weinig knappe Duitse koppen kozen voor het tangoland. Het nazi-gespuis wandelde daarentegen zonder al te veel problemen binnen en dook onder in Duitse gemeenschappen` veelal gebruikmakend van valse namen. Vooral de stad Cordoba ontwikkelde zich tot een broeinest van nazi-activiteiten. De oorlogsmisdadigers zouden de opeenvolgende militaire regeringen met raad en daad hebben bijgestaan en in ruil voor hun adviezen mochten zij openlijk nationaal-socialistische lectuur verspreiden en werden nazistische splintergroeperingen gedoogd.

Bormann Over welke kopstukken hun toevlucht zouden hebben gezocht in Argentinië ontstond in de loop der jaren een onophoudelijke stroom geruchten` die gespekt werden door een ongebreidelde fantasie. Zo zou Martin Bormann` de rechterhand van Hitler` in het midden van de jaren zestig zijn gesignaleerd in het zuidoosten van Argentinië. Dat de man samen met de Führer zelfmoord heeft gepleegd` kon de stortvloed aan verhalen omtrent zijn persoon niet stelpen. Bormann` bijna onherkenbaar door de vele plastische chirurgieën die hij zou hebben ondergaan` is echter niet alleen in Argentinië gezien. Ook in Chili` Brazilië` Bolivia en Paraguay zou hij zijn opgedoken.

Mengele Ook de vermeende aanwezigheid in Argentinië van Jozef Mengele` de beruchte kamparts van Auschwitz` die meedogenloze wetenschappelijke experimenten uitvoerde op onder meer geestelijk gehandicapten` kreeg ruime aandacht van de media. Volgens het Amerikaanse tijdschrift Time zou Peron aan Mengele in 1949 bij zijn aankomst in hoogst eigen persoon alle bescherming hebben gegarandeerd. Volgens het blad dreef de kamparts in Olivos nabij Buenos Aires een florerende abortuspraktijk. Toen West-Duitsland in juni 1960 een verzoek tot uitlevering deed` vluchtte Mengele met hulp van de Argentijnse dictator Frondizi` die allerlei juridische obstakels opwierp` naar Paraguay. In 1979 zou Mengele nabij Sao Paulo in Brazilië gestorven zijn. Sectie op zijn stoffelijk overschot wees in 1985 uit dat het inderdaad om de 'Engel des doods' ging` hoewel de Israëlische geheime dienst dit sinds kort in twijfel trekt. Een ander berucht heerschap is Walter Rauff. Hij wordt verantwoordelijk gesteld voor de dood van 150.000 joden in de gaskamers. Rauff zou de Chileense dictator Pinochet in de jaren zeventig hebben geholpen bij het opzetten van de DINA` de alom gevreesde Chileense geheime politie. Klauwen Maar ondanks de enorme geruchtenstroom zijn er ook de gevallen` waarbij oorlogsmisdadigers hun welverdiende straf niet ontliepen. De meest spectaculaire zaak is ongetwijfeld die van Adolf Eichmann, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Holocaust. Na de oorlog leefde hij een teruggetrokken leven in een buitenwijk van de Argentijnse hoofdstad` totdat hij in 1960 door Israëlische undercover-agenten werd ontvoerd en op transport werd gezet naar Jeruzalem. Na een spraakmakend proces werd Eichmann opgehangen. Een andere bekende trofee is Klaus 'Barbie' Altmann` de ex-chef van de Gestapo in het Franse Lyon. Hij werd in 1983 in Bolivia gearresteerd en uitgeleverd aan Frankrijk. Andere grote namen die tegen de lamp liepen` waren: Walter Kutschmann en Gerhard Bohne. De eerste is verantwoordelijk voor de moord op 1500 joden en de tweede werd in 1966 uitgeleverd` omdat hij de dood van 15.000 geestelijk- en lichamelijk gehandicapten op zijn geweten had. Maar ondanks deze overwinningen zijn de meeste oorlogsmisdadigers niet in de handen van justitie. Dat de opeenvolgende Argentijnse regeringen daarbij een uiterst dubieuze rol speelden` is geen geheim. Hoewel de meeste oorlogsmisdadigers in Argentinië overleden zijn` valt te hopen dat de beslissing van president Menem om de archieven van nazi-kopstukken te openen nieuw licht zal werpen op de duistere rol van Argentinië in en na de Tweede Wereldoorlog.

Deze foto, die Argentinië heeft vrijgegeven, toont nazi-kamparts Jozef Mengele, toen hij in 1956 in Argentinië verblijfspapieren aanvroeg.

Papierfabrikant Scott Page in Gennep wil tot 1996 het personeelsbestand met nog eens 60 personen verminderen tot 391. Daarbij zullen geen gedwongen ontslagen vallen.

in de loop van dit jaar al voorziet in de verdwijning van 60 banen, is afgesproken dat de directie met de ondernemingsraad voortdurend de voortgang van de verdere personeelsvermindering zal bespreken, aldus bestuurder H. van Rees van de Industriebond FNV. De industriebonden kregen de afgelopen dagen instemming gekregen van hun leden voor het sociaal plan.

In een galerie in Luik is gisteren beslag gelegd op werk van de geruchtmakende Brusselse artiest Jan Bucquoy wegens belediging van koning Boudewijn en koningin Fabiola van België en van president François Mitterrand van Frankrijk.

schilderijen verwijderd en in beslag genomen omdat ze "pornografisch" en "aanstootgevend" zouden zijn en onder meer staatshoofden uitbeelden op een wijze die illustratief is voor Bucquoys fascinatie voor sex. Verscheidene kunstwerken zijn volgens de Luikse justitie in strijd met de goede zeden. Het in de galerie tentoongestelde werk van Bucquoy is afkomstig uit zijn Museum van de Vrouw in Brussel waar ook naakte vrouwen als levende kunst poseren. Als de man wordt veroordeeld wegens smaad kan hem dat komen te staan op een gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar en een boete van 16 tot 1650 gulden. Jean Bucquoy raakte eerder in opspraak door het maken van een strip waarin hij de stripfiguur Kuifje seks laat bedrijven met zijn hond en door het houden van een lingerie-tentoonstelling. In een reactie op de inbeslagname zei Bucqoy dat hij zijn werk terug willen hebben. "Anders ga ik een poster ophangen waarin ik de onthoofding van de koning bepleit."

Sandra en Sylvana. Twee Heerlense zusjes, negentien en zestien jaar oud. Ze speelden gisteren voor de Maastrichtse rechtbank, die gisteren de overval op twee geldloopsters in Sittard behandelde, de hoofdrol.

Volgens Justitie overvielen de zusjes op vrijdag 25 oktober op straat twee meisjes van de Edah, die een geldcassette met f 46.000 naar de bank brachten. Sandra, die als enige terechtstond, was zich vijf uur lang van geen schuld bewust. "Ik kan het niet gedaan hebben. Ik was de hele dag bij mijn moeder. Iemand probeert me een loer te draaien", vertelde het hoogblonde meisje vijf uur lang de rechters. De Heerlense werd in haar verklaring gesteund door haar zusje Sylvana, die volgens Justitie ook betrokken was bij de overval. De 16-jarige, door de kinderrechter vrijgelaten omdat ze zwanger is, bevestigde gisteren als getuige het verhaal van haar drie jaar oudere zus. "We waren die dag bij mijn moeder thuis. We zijn de deur niet uit geweest."

Meineed Ook de 50-jarige moeder van Sandra en Sylvana, die per se wilde getuigen, nam het voor haar dochters op. "Wij waren die bewuste vrijdag allemaal thuis. Mijn dochters zijn die dag ook niet mijn huis uit geweest. Sylvana bleek zwanger te zijn. Daar hebben we die dag heel wat over afgepraat." Toen de moeder bij haar verhaal bleef, liet officier van justitie mr. Beaumont de vrouw tijdens de zitting aanhouden en naar het politiebureau in Maastricht brengen. "Ik verdenk haar ervan meineed gepleegd te hebben. Dat wil ik nu laten onderzoeken. Als het zo is breng ik haar voor de rechter", liet de officier na afloop weten. Het wantrouwen van de officier werd gestaafd door een herroepen verklaring van een buurvrouw. De vrouw, die eerder verklaarde de zusjes op de dag van de overval bij hun moeder gezien te hebben, liet weten dat haar verhaal niet klopte. "Ik heb 's morgens wel Sylvana en het andere zusje gezien. Sandra niet. Maar de moeder vroeg me die verklaring af te leggen. Ik hoefde het niet voor niets te doen." De moeder van de twee verdachten, gisteren: "Het is een misverstand. De buurvrouw is een vrouw die hard voor haar geld moet werken. Ik wilde haar duidelijk maken dat ik haar eventuele onkosten zou vergoeden. Ik hoef niemand om te kopen. Ik vertel de waarheid."

Toeval De politie kwam eigenlijk per toeval op het spoor van de twee zusjes. Een anonieme vrouw meldde enkele dagen na de overval de politie telefonisch dat zij een meisje in een discotheek had horen vertellen over een overval op de Edah-meisjes. De vrouw wist ook te melden dat het bewuste meisje Sandra heette en op een bepaald adres in Heerlen woonde. Een van de overvallen geldloopsters, die op het politiebureau foto's te zien kreeg, herkende Sandra meteen als een van de overvalsters. Ook bij een latere fotoconfrontatie bleef die geldloopster bij die mening. De andere geldloopster was minder zeker van haar zaak. Tijdens een zogenaamde Oslo-confrontatie - waarbij de verdachte in een rij tussen vijf andere personen staat - wees ze in plaats van Sylvana verschillende keren iemand anders aan.

Notitieblokken In het huis van Sandra vond de politie onder andere twee notitieblokken. Op een van de blokken waren tekeningen te zien van het Sittardse Tempelplein. Op de tekeningen stonden verder twee woorden: Edah en bank. Sandra: "Die notitieblokken zijn van mij. Maar die schetsen heb ik niet gemaakt. Ik weet niet hoe die in die blok zijn terechtgekomen." Een vergelijking met een andere tekst van Sandra leverde niets op. Officier Beaumont: "Het gerechtelijk laboratorium heeft laten weten dat een schrijfproef geen zin heeft. De woorden Edah en bank zijn gewoon niet voldoende." Mr. A. Vonken, de raadsman van Sandra: "Dat vind ik vreemd. Mijn cliënte wilde aan een dergelijke test meewerken. Het kan haar onschuld bewijzen."

Bon In het huis van Sandra vond de politie ook een bon van een Maastrichtse schoenenwinkel. Gedateerd op de dag van de overval. Getuigen menen dat Sandra en Sylvana samen met een man die dag in Maastricht twee paar laarzen kochten. Sandra: "Ik ben niet in die winkel geweest. Een vriend van mij heeft die laarzen voor mij en Sylvana gekocht." Wie die vriend was wilde het meisje niet zeggen. "Het is een getrouwde man. Hij kan daardoor misschien problemen krijgen." Haar zusje wilde over de laarzen helemaal niets zeggen. "Ik beroep me op mijn zwijgrecht." De Maastrichtse rechtbank hield de zaak tot donderdag 27 februari aan. Dan worden op verzoek van raadsman mr. Vonken de twee geldloopsters gehoord. Vonken: "De lezingen van de geldloopsters lopen uiteen. Het zijn twee kroongetuigen, die wel of niet het bewijs kunnen leveren. Daarom ook moeten ze op de zitting zelf de rechters hun verhaal vertellen."

De Roermondse rechtbank heeft gisteren een 26-jarige Roermondenaar veroordeeld tot 2½ jaar gevangenisstraf en TBS, omdat hij op 13 augustus van het vorig jaar tijdens een hevige ruzie zijn 26-jarige kamergenoot en compagnon in de drugshandel met een mes doodde.

Twee weken geleden was 4 jaar cel en TBS geëist tegen de man geëist. Tijdens de terechtzitting betoogde de Roermondenaar dat hij gehandeld had uit noodweer. Zijn kamergenoot had hem uitgedaagd tot een gevecht. Het beroep op noodweer werd door de rechtbank niet gehonoreerd.

De vrolijke kleuren van de draak vormen een prachtig contrast met de grijze pakken van de toegestroomde ambtenaren in het stadhuis. Heel even mogen zij hun werk onderbreken om te kijken naar de drakendans. Een Chinese traditie die het Chinese nieuwe jaar, dat begint op 4 februari, inluidt.

De Chinese Vereniging Limburg begint het nieuwe jaar met een rondgang langs de Chinese restaurants en toko's in Maastricht. Daar wordt de drakendans uitgevoerd door zo'n vijftien jonge leden van de vereniging. Ook burgemeester Houben wordt getrakteerd op een voorstelling in het stadhuis. Twee mannen dragen een grote, kleurige drakekop met een lange sleep. Op het ritme van onheilspellend tromgeroffel springen ze door de zaal. De draak valt aan en trekt terug, valt neer en herrijst. Vol overgave slaat een jonge Chinees op een grote trom. Hij wordt bijgestaan door het blikken geluid van bekkens en een gong die door twee mannen aan een bamboestok meegevoerd wordt. Het heeft iets angstaanjagends. De ambtenaren vertrekken echter geen spier.

Applaus Ineens zakt de draak in elkaar. De muziek zwakt af. Applaus volgt, maar het blijkt nog niet voorbij. De trommelaar haalt uit en begint weer. Zo mogelijk nog harder dan daarvoor. De draak springt in de lucht en spuugt een krop sla uit die voor de voeten van burgemeester Houben terechtkomt. Hij kijkt onaangedaan toe. Misschien had hij al begrepen dat de groente geluk brengt. Even later overhandigt de draak hem een Chinese prent. Een hele eer, want die is bedoeld voor "een belangrijk man", laat een wat oudere Chinees weten. Als dat allemaal gebeurd is begint het handje schudden. Het klinkt vreemd in februari: "Gelukkig Nieuwjaar."

Het Utrechtse automatiseringsbedrijf Raet wil van DSM het Computer Centrum Nederland (CCN) in Heerlen kopen. DSM wil deze dochteronderneming met ruim 300 medewerkers en een omzet van 90 miljoen gulden afstoten, omdat het chemieconcern zich op kernactiviteiten wil concentreren. Beide bedrijven hebben nog geen definitieve overeenstemming bereikt. Belangrijkste struikelblok in de onderhandelingen lijkt de positie van de 300 werknemers te zijn. Raet wil deze mensen weliswaar allemaal overnemen, maar onduidelijk is nog onder welke voorwaarden. DSM en Raet verwachten hun gezamenlijke studie naar de overname medio dit jaar af te ronden.

Sociaal plan De vakbonden zijn niet verrast door de aankondiging van deze studie. Bij CCN deden al langer geruchten de ronde dat Raet de voornaaste overname-kandidaat was, al werd ook rekening gehouden met uitstel vanwege de onzekere situatie in de automatiseringsbranche. Voorzitter Frans Hol van de Unie BLHP in Limburg zegt in een eerste reactie ervan uit te gaan, dat DSM met een goed sociaal plan komt voor de 300 werknemers die overgaan naar Raet. Hij denkt daarbij onder meer aan vertrekpremies, bijbetalingsregelingen voor het geval de CAO-lonen bij Raet lager liggen dan bij DSM, en aan een terugekeergarantie mocht Raet binnen vijf jaar onverhoopt over de kop gaan.

600 miljoen Raet-woordvoerder J. de Bruijn wilde gisteren niet zeggen welke prijs Raet bereid is te betalen voor CCN. Ook liet hij in het midden wie het initiatief tot de onderhandelingen heeft genomen. Raet is met een omzet van 600 miljoen gulden een van de grotere automatiseringsbedrijven in Nederland. In 1990 bedroeg de winst 26 miljoen gulden. Er werken 2700 mensen, verdeeld over vier kernactiviteiten: rekencentra, kantoorautomatisering, software-ontwikkeling en de exploïtatie van data-bestanden.

Stork De verkoop van het automatiseringsbedrijf CCN staat niet op zichzelf. Eerder besteedde DSM ook al het totale onderhoudswerk aan de chemische installaties in Limburg uit aan het bedrijf Stork. Hier waren 450 medewerkers bij betrokken. Ook het eigen reisbureau staat op het punt om verkocht te worden aan het bedrijf Schoonbrood. Binnenkort volgen vermoedelijk het eigen opleidingscentrum in Geleen, de huisdrukkerij en het wagenpark. Deskundigen verwachten dat bij DSM door het afstoten en uitbesteden van branchevreemde activiteiten uiteindelijk ruim 1000 banen verloren zullen gaan.

In Stein is opnieuw een inwoner getroffen door nekkramp. Het gaat om een meisje van 14 jaar. Dankzij tijdige onderkenning van de ziekte en snelle toediening van medicijnen kon het slachtoffer worden gered. Zij maakt het inmiddels goed.

Het aantal gevallen van nekkramp dit jaar in de Westelijke Mijnstreek is hiermee opgelopen tot vijf, waarvan twee met dodelijke afloop: een 18-jarige jongen uit Stein en een 10-jarig meisje uit Geleen. De twee overige slachtoffers zijn afkomstig uit Schinnen en Susteren. Volgens de GGD Westelijke Mijnstreek, waar deze gevallen van nekkramp zijn gemeld, bestaat er geen enkel verband tussen de vijf gevallen onderling. "Voorlopige uitslagen van het laboratorium laten zien dat het gaat om een type bacterie waar nog geen vaccin tegen bestaat en waar we van weten dat ongeveer tien procent van de bevolking ze meedraagt zonder ziek te worden", aldus de GGD-arts Fons Bovens. De GGD probeert tot nu toe zonder veel succes de naam nekkramp uit te bannen. Ook de naam hersenvliesontsteking is volgens Bovens niet altijd de juiste. Zelf spreekt hij liever van meningococcenziekte, naar de bacterie meningococ, de veroorzaker van een deel van alle hersenvliesontstekingen.

Kenmerk van de ziekte is niet zoals velen denken nekstijfheid, maar vaak een ernstige bloedvergiftiging. Van dat laatste beeld was sprake bij alle vijf nekkrampgevallen in de Westelijke Mijnstreek. De ziekte begint volgens Bovens met een griepachtig beeld: verkoudheid en koorts. Daarna wordt de patiënt ernstig ziek. Hoge koorts, braken, hevige hoofdpijn, sufheid en soms huidbloedinkjes zijn de symptomen van de ziekte. De nekstijfheid treedt pas op als de dokter de patiënt onderzoekt. Om er achter te komen of de vliezen rondom de hersenen zijn ontstoken, duwt de arts het hoofd van de patiënt op de borst. Bij kinderen worden de beentjes opgetild. De ontstoken hersenvliezen worden daardoor opgerekt, wat erg pijnlijk is. Als gevolg daarvan krijgt de patiënt een stijve nek.

Jacques Delors, de voorzitter van de Europese Commissie, krijgt dit jaar de Karlsprijs van de gemeente Aken.

De Fransman Delors krijgt de hoge onderscheiding op Hemelvaartsdag, donderdag 28 mei, uitgereikt tijdens een bijeenkomst in het raadhuis van Aken. Eerdere prijswinnaars van de Karlsprijs waren onder meer Joseph Luns, Henry Kissinger en François Mitterrand.

De ziekenhuizen in Heerlen en Sittard zijn niet erg onder de indruk van de daling van de wachttijden voor open hartoperaties in Maastricht. Zij zien er in ieder geval geen aanleiding in om hun aanvraag om zelf 450 operaties te mogen uitvoeren in te trekken.

Het duidelijkst was de woordvoerder van het Heerlense ziekenhuis J. Houben: "Het is natuurlijk mooi dat de wachttijden in Maastricht dalen, maar de daling doet niets af aan de reden van de aanvraag. Er is in Nederland nog steeds een tekort aan hartoperaties. De wachtlijsten bestaan nog, al zijn ze wat minder lang. En daar willen wij in Heerlen en Sittard iets aan doen."

Argwaan Ook de woordvoerder van het Maaslandziekenhuis mr. J. ten Huurne wil voorlopig nog geen conclusies trekken uit de Maastrichtse cijfers. "We moeten ze eerst eens op papier zien." Voorlopig ligt de aanvraag sinds half december bij het ministerie van Volksgezondheid. De ziekenhuizen hebben nog geen reactie gekregen. "Maar de ambtelijke molen werkt niet zo vlug", vat Houben samen. Hartchirurg prof. Olaf Penn is blij verrast door de daling van de wachttijden. Maar hij blijft argwanend: "Mijn ervaring is dat de wachtlijsten in het najaar en het voorjaar weer oplopen. En het gevaarlijke is dat niet zelden mensen dood gaan die op onze wachtlijsten staan. Dat is bij andere wachtlijsten veel minder het geval, denk ik."

Politiek Penn: "Ik heb geen oordeel over de vraag of met de daling van de wachtlijst de bodem is weggevallen voor open hartoperaties in Heerlen en Sittard. Bij de Heerlense en Sittardse aanvraag spelen ook andere, meer politieke motieven een rol. Wel moet geconstateerd worden dat de daling van de wachttijd niet mogelijk was geweest als Sittard en Heerlen en ook de andere Limburgse ziekenhuizen niet zo goed hadden meegewerkt door onze patiënten na de operatie vervroegd terug te nemen."

Heerlen wil in de toekomst gebruik gaan maken van de nieuwe composteerfabriek in het Duitse Vetschau, vlak over de grens bij Bocholtz.

CDA-Wethouder J. van Gessel sprak onlangs met zijn Akense CDU-collega over die Heerlense wens. Minister Alders van VROM repte afgelopen vrijdag tijdens een politieke bijeenkomst in Bocholtz ook over de mogelijkheid voor Zuidlimburgse gemeenten om gebruik te maken van de nog te bouwen composteerfabriek. Zuid-Limburg kent op dit moment nog geen methode om het zogenaamde natte vuil, groente-, fruit- en tuinafval (GFT-afval), te composteren. Dat afval komt nog steeds op het stort terecht. Het ziet er niet naar uit dat Limburg op korte termijn een eigen composteerfabriek krijgt.

Tweedeling van de provincie Limburg is een stuk dichterbij gekomen nu de Tweede Kamerfractie van het CDA verklaart vierkant achter regiovorming in heel Nederland te staan.

Het doodvonnis voor de provincie? "Inderdaad", zegt CDA-kamerlid Van der Heijden in het partijblad CDActueel. "Als wij de taken van de provincie uiteindelijk terecht zien komen bij de regionale autoriteit, dan blijft er niet veel over. Dat zal ongetwijfeld morgen nog niet gebeuren, maar wij vinden dat iemand dat maar eens moet zeggen." Samen met zijn PvdA-collega De Cloe diende Van der Heijden in de Kamer een motie in om vorming van regionale besturen niet te laten vastlopen in gemeentelijke samenwerking op basis van een aangescherpte Wet Gemeenschappelijke Regelingen. Deze wet regelt streekgewesten. Volgens de Kamer moeten gewesten meer gemeentelijke en provinciale bevoegdheden krijgen.

Proeftuin Rijnmond wordt de proeftuin voor de nieuwe bestuursvorm. De rest van het land volgt. Van Van der Heijden mag dat regionaal bestuur straks de plaats innemen van het provinciaal bestuur. Vijfentwintig regio's in plaats van twaalf provincies. De Cloe is nog niet aan opheffing van de provincies toe, maar staat wel dicht bij de opvattingen van zijn CDA-collega. Ook hij vindt dat er geen vier bestuurslagen moeten komen. Komt er een nieuwe bestuurslaag bij, dan moet een oude het veld ruimen. De provincie. Het Rijnmondmodel toont hoe het Nederlandse bestuurslandschap van de toekomst er uit kan zien. Rijnmond moet uitgroeien tot een zelfstandig rechtstreeks door de burgers gekozen en provincievrij stedelijk bestuur. Dit regiobestuur gaat provinciale en rijkstaken overnemen. Deelgemeenten groeien in dit model uit tot echte gemeenten en de mammoetgemeente Rotterdam verdwijnt als bestuursorgaan.

Doorbraak Een doorbraak, vindt Van der Heijden. "Dat men daar tot overeenstemming is gekomen, heeft te maken met het feit dat de grootste gemeente al zijn macht inlevert. Zo'n model Rijnmond is ook een oplossing voor andere stedelijke gebieden." Bijvoorbeeld Zuid-Limburg. De burgemeesters van 23 Zuidlimburgse gemeenten lanceerden in 1990 het plan om de streekgewesten Heuvelland, Oostelijke - en Westelijke Mijnstreek op te heffen en in plaats daarvan één gewest Zuid-Limburg te vormen. Dit moet taken van de gemeenten overnemen, maar ook van de provincie. Hoewel het initiatief op het provinciehuis niet negatief werd ontvangen, werd er ook niet laaiend enthousiast op gereageerd. Geen provinciale zegen wanneer dit leidt tot vorming van een nieuwe, vierde bestuurslaag.

Houvast "Ik ben geen voorstander van het denken in nieuwe structuren, wanneer de huidige structuur voldoende veerkracht en houvast biedt", zei CDA-gedeputeerde Pleumeekers in het najaar op een bijeenkomst in Valkenburg over bestuurlijke vernieuwing. Met andere woorden: geen gewest als nieuwe bestuurslaag naast rijk, provincie en gemeente. Pleumeekers zei wel vóór verbetering van de samenwerking tussen de gemeenten onderling te zijn. Tijdens die bijeenkomst zei secretaris Roest van de Raad voor Binnenlands Bestuur begrip te hebben voor de voorzichtige opstelling van de gedeputeerde. "Hier groeit een krachtig regionaal bestuur dat misschien wel aanspraak gaat maken op macht en taken van de provincie", verklaarde Roest de twijfels van Pleumeekers. Het krachtige regionaal bestuur van Roest is hetzelfde bestuur dat de Tweede Kamer nu voor ogen staat.

Sturend In een reactie op de nota Bestuur op niveau 2 (BON 2) van staatssecretaris De Graaff Nauta van Binnenlandse Zaken schreven GS van Limburg dat te weinig betekenis wordt toegekend aan de rol van de provincies. De provincie, aldus GS, moet de eindverantwoordelijkheid houden over de afbakening van stedelijke gebieden en de indeling van samenwerkingsverbanden. Van de provincie mag het gewest Zuid-Limburg er best komen, zoals er ook een gewest Noord- en Midden-Limburg moet komen. Gemeenten kunnen samenwerken op de beleidsterreinen milieu, volkshuisvesting, kantoor- en bedrijfsterreinen, recreatie, toerisme en vervoer. Later mag daar nog economische ontwikkeling bijkomen. Tweedeling van de provincie is echter uitgesloten.

Paniekvoetbal "Het Kamerdebat is geen aanleiding voor paniekvoetbal. De Kamer is wat moeilijk te volgen. Ook voor de bewindslieden, die niet zo hard van stapel willen lopen. Het probleem speelt in de Randstad. Dat is een aaneengesloten stedelijk gebied. Daar heb je deelraden, die meer inwoners tellen dan steden Sittard of Kerkrade. De problematiek van de Randstad is niet te vergelijken met die in Zuid- of Noord- en Midden-Limburg", reageert gedeputeerde Pleumeekers daags na het kamerdebat waarin een bom onder het voortbestaan van zijn provincie werd gelegd. Pleumeekers vraagt zich af of het wel functioneel is in het hele land regiobesturen in het leven te roepen. "Neem de provincie Utrecht. Toch niet meer dan de stad Utrecht met daar omheen wat kleinere plaatsen. Dat is al een regionale autoriteit. Limburg in feite ook. Stel dat die regiobesturen er komen - wat ik me niet kan voorstellen - dan krijgen we in Limburg twee kleine provincies én totaal uitgeklede gemeenten. Bij de doelmatigheid daarvan plaats ik grote vraagtekens", aldus Pleumeekers.

Grotere schaal Typische provincietaken moeten volgens hem juist op grotere schaal worden aangepakt. Niet voor niets zoekt Limburg meer samenwerking met Noord-Brabant en Zeeland. "De Tweede Kamer is vergeten deze zaak in Europees perspectief te plaatsen. Limburg ligt als een stukje Nederland tussen een steeds sterker wordende Vlaamse regering en het Duitse Roergebied. Ik denk dat het gezond verstand uiteindelijk wel zal zegevieren. Er is ook nog een Eerste Kamer", laat de CDA-gedeputeerde er geen misverstand over bestaan tot welke partijleden hij zich de komende tijd wendt. Er is meer kritiek op de Kamer. Commissaris der koningin Houben van Noord-Brabant (CDA) vindt dat niet schaalverkleining, maar schaalvergroting gewenst is. Meer zaken moeten provinciegrensoverschrijdend worden aangepakt. "Ga je het land in te kleine eenheden inrichten, dan kom je daar niet aan toe", aldus Houben. De Nederlandse provincies, verenigd in het Interprovinciaal Overleg (IPO), noemen het streven van de Kamer voorbarig. Volgens het IPO wil het kabinet via gewestvorming de bestuurlijke problemen in zeven stedelijke gebieden oplossen, maar wil de Kamer vervolgens snel gewestvorming in het hele land regelen. Dit noemt het IPO een blokkade van de hechtere samenwerking waar de provincies aan werken.

* Kamerlid Van der Heijden: "...doodvonnis..."

De Maas heeft zichzelf schoner gespoeld. Het vervuilde slib dat in het verleden op verschillende plaatsen werd aangetroffen, is daar nu verdwenen.

Dat is het geval in de uiterwaarden van de Maas, de haven in Heijen, de PLEM-haven in Buggenum en de Franciscushaven in Born. De havens in Wessem en Roermond daarentegen blijken zwaar vervuild met milieugevaarlijke PCB's en PAK's. Dat schrijft minister Maij-Weggen (Verkeer en Waterstaat) mede namens haar collega Alders (Milieubeheer) in een rapportage aan de Tweede Kamer over de aanpak van vervuilde waterbodems. "Uit een uitgebreid oriënterend onderzoek op diverse locaties langs en in de Maas is gebleken dat op sommige locaties uit het vorige saneringsprogramma geen specie meer is aangetroffen met een kwaliteit slechter dan de signaleringswaarde. In sommige gevallen is zelfs helemaal geen slib meer aangetroffen. Ten gevolge van hoog water is het slib kennelijk weggevoerd", schrijven Maij en Alders. Alarmerende vervuilingen in de Maas zijn te vinden in de Prins Mauritshaven Wessem, de Prins Willem-Alexanderhaven in Roermond, de toeleidingskanalen van de sluis in Heel en de Industriehaven in Venlo. Voor nadere onderzoeken op deze locaties is de komende jaren 275.000 gulden beschikbaar. Voor de Beatrixhaven in Maastricht en de Berghaven in Born wordt dit jaar 125.000 gulden uitgetrokken. Vanaf volgend jaar komt geld vrij voor de havens in Maasbracht. De schoonmaakoperaties zelf beginnen in de tweede helft van de jaren negentig. Het onderzoek naar de vervuiling van de haven in Stein loopt nog, terwijl de haven volgens de ministers Maij en Alders al schoongemaakt had moeten zijn.

Het Nationaal Park de Biesbosch gaat samen met de gemeente Rotterdam bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de vervuiling van het Maaswater juridisch aanpakken.

Ze willen dat doen door die bedrijven aansprakelijk te stellen voor de kosten van het opruimen van het verontreinigde rivierslib. Het Rotterdams havenbedrijf hanteert het drukmiddel van een schadeclaim al enige tijd met succes bij bedrijven die afvalwater lozen op de Rijn. Die aanpak is bekend geworden als het Project Rijn.

De danswereld heeft veel Aids-doden te betreuren, schrikbarend veel. Hele dansgezelschappen moeten op die manier zijn uitgehold. En er komt maar geen einde aan. De paniek is groot, wie zal het volgende slachtoffer zijn? Enkel dansen helpt om de angst te bezweren. Maar hoe moet je dansen? Hebben al die mooie sprongen en arabesken nog wel zin? Dendy wordt geworsteld met die vraag, zelfs de ietwat laconieke atletische dansstijl, soms louter gymnastische oefeningen, waarop de groep het patent heeft, krijgt in het zicht van de dood iets bedenkelijks. Alsof het geen zin meer heeft. Maar er moet gedanst worden, een dans voor het leven, een dans voor de dood. Alleen dansen helpt dansers. En die mensen in de zaal namen veel voor lief. Ik wel. Ik heb de voorstelling van Dendy Dance in de Maastrichtse Bonbonnière ondergaan als een stichtende, ontroerende getuigenis, belijdenis van aangeslagen mensen. Dansen is een beetje bijna heilig zijn, zeg ik, een dichtregel van de zwemmende dichter Paul Snoek variërend. Zo wil ik ook Back Back zien, schokkend en verbijsterend momento mori, waarin meer dan zeventig doden worden herdacht uit een vriendenkring van dansers. Bijna een middeleeuwse dodendans, de man met de zeis voert een knekeldans uit, de anderen volgen, spreken namen uit, of commentaar op het wezenloze van klassiek ballet in dagen van vertwijfeling. Waarna dan toch een arabeske wordt gemaakt, omdat een bepaalde danser daar zo van hield. In het uur van de dood houden taboes op te bestaan. Er mag zelfs gehuild worden. Is het oprecht? Is het gespeeld? Wat doet het er toe? Die vraag is, denk ik, niet aan de orde. En soms moet er gezwegen worden. En waarom zou medelijden niet op zijn plaats zijn? Het klinkt vrijblijvend, ik weet het. Maar ik heb even geen boodschap aan dat verwijt, bij het zien van die vertwijfeld dansende mensen, die na Back Back manmoedig besluiten met Beat, een uiting van levenswil en levensmoed, stralend en zuiver gedanst, met de inzet van dansers die bereid zijn alles te geven. Een gedenkwaardige avond: Dendy Dance herdacht in Maastricht de doden, onze doden. In den hemel is eenen dans heette het ooit. Ik mag hopen dat het nog altijd zo is.

WILLEM K.COUMANS

Het is zeer de vraag of de gemeente Maastricht er in slaagt nog voor 1 maart een pand te vinden dat kan dienen als tijdelijk opvangcentrum voor zwervers. Op die datum gaat de tijdelijke opvangvoorziening voor daklozen aan de Boschstraat dicht.

Om die reden drongen leden van de commissie cultuur en welzijn vorige week bij wethouder Raymond Leenders aan om snel een ander pand te zoeken. Ook na 1 maart kan het nog flink koud zijn en moeten daklozen opgevangen kunnen worden, aldus de commissieleden. Gisteravond tijdens de raadsvergadering liet wethouder Leenders weten dat daar inmiddels aan wordt gewerkt. "Maar het vergt een enorme krachtinspanning, ik weet niet of het voor die datum lukt." Wethouder Leenders wees de raad er bovendien op dat steeds bekend is geweest dat het pand aan de Boschstraat 60 slechts tot 1 maart open zou blijven. De tijdelijke voorziening aan de Boschstraat werd eind vorig jaar in het leven geroepen om, vooruitlopend op de nota opvangvoorzieningen, in ieder geval een slaaphuis voor de winter te creëeren. In de nota worden voorstellen gedaan voor een definitieve opvangvoorziening en de dagopvang van verslaafden. Meerdere raadsleden benadrukten gisteren het belang van doorstroming van daklozen van het nog te realiseren opvangcentrum naar reeds bestaande instanties. Raadslid John Geelen van Groen Links vond verder dat het definitieve opvangcentrum vooral voor verslaafden moet worden ingezet en daarnaast een opvanghuis in het leven moet worden geroepen voor dak- en thuislozen met andere problemen. Ook benadrukte hij dat bij het aanwijzen van locaties voor dergelijke opvangcentra omwonenden geen inspraak moeten krijgen. "Het is de raad die uiteindelijk beslist. Wij hebben die verantwoordelijkheid en die moeten wij nemen. Als je discussies aangaat krijg je altijd te horen dat mensen zo'n opvangcentrum niet in hun straat willen hebben." Wethouder Leenders beaamde dat, maar zegde wel toe dat burgers eerst geïnformeerd worden.

Dat het MECC in Maastricht in de afgelopen twee jaar het aantal beurzen heeft verdubbeld, wederom is geklommem op de ranglijst van nationale congrescentra en voor de stad onder meer de Eurotop mogelijk heeft gemaakt, is praktisch geheel te danken aan de samenwerking met de RAI. De leden van de gemeenteraad dachten daar gisteravond bijna unaniem geheel anders over. De bloei van het beurzen- en congrescentrum was volgens het CDA te danken aan de inzet van inmiddels verdwenen stadsbestuurders; volgens de PvdA kon met name haar eigen partij zich op de borst kloppen en hinkten kleinere partijen als D66, Seniorenpartij en VVD daar in wisselende bewoordingen met dezelfde strekking achteraan. De politici wilden slechts kort of helemaal niet stilstaan bij de bijna dramatische neergang die het MECC tussen 1987 en 1990 heeft meegemaakt. In plaats daarvan werd met trots verwezen naar de reeds in 1981 uitgesproken verwachtingen en ramingen, die anno 1992 ook nog blijken uit te komen. De wijze waarop de gemeenteraad van Maastricht gisteravond bijna unaniem haar eigen mismanagement, politiek en bestuurlijk onvermogen uit het verleden wegveegde onder het vloerkleed, was een bij tijd en wijle genante vertoning. Terwijl het MECC tussen 1987 en 1990 bijna kopje onderging, was er slechts één bestuurder die op het juiste moment de reddingsboei naar de juiste instelling wierp: oud-wethouder Theo Vermeegen haalde de RAI binnen. Dat de gemeenteraad nu alle eer voor zichzelf opstrijkt is niet alleen oneerlijk maar ook beschamend. Het lijkt op de drenkeling die, eenmaal aan wal gesleept, zich beroept op zijn fantastische zwemkunst.

Het management van het MECC in Maastricht heeft de eerste jaren niet goed gefunctioneerd. Wethouder J. Hoen gaf gisteravond in de gemeenteraad toe dat de leiding van het beurzen- en congressencentrum in de jaren vóór en direct ná de opening niet capabel is gebleken om de MECC-organisatie op poten te zetten.

Hoewel Hoen hem niet met name noemde, doelde hij vooral op D. Stapel. Stapel werd in 1987 door de gemeente Maastricht en de andere twee aandeelhouders Wilma en Golden Tulip aangetrokken om de directie te voeren. Hoen: "Het management bleek niet in staat een belangrijke eerste slag te slaan." Stapel stapte begin 1990 op, nadat tussen het MECC en het Amsterdamse congrescentrum RAI een samenwerkingsovereenkomst was getekend, ondermeer op het gebied van management. Daarna is het MECC pas op gang gekomen, aldus Hoen die tevens lid van de Raad van Commissarissen van het MECC is. "De RAI ontdekte ook dat er nog veel geregeld moest worden in de financiële afwikkeling. Zo was er bijvoorbeeld nooit geld voor groot onderhoud gereserveerd. Iets waar de RAI de gemeente attent op maakte."

Leningen Hoen deed zijn uitspraken bij de behandeling van een omvangrijk voorstel van B en W, waarin de gemeenteraad gevraagd werd om financieel orde op zaken te stellen. Met terugwerkende kracht besloot de raad gisteren om leningen en garanties beschikbaar te stellen, rente te betalen en andere betalingen te doen. In totaal een bedrag van 15 miljoen, nog los van de vaste jaarlijkse garantiestelling van 7,2 miljoen. De bedragen waren de afgelopen vijf jaren nodig om het MECC in het zadel te te houden. De gemeenteraad werd daar wel van op de hoogte gesteld, maar had daar formeel nog geen besluiten over genomen. PvdA-woordvoerder G. Bijnen had kritiek op de late informatie en besluitvorming en D66'er J. Halders sprak van een procedure die te lang achter gesloten deuren was gebleven.

Doodlopend Deze drie partijen, maar ook de VVD en de Seniorenpartij waren daarnaast echter vol lof over de moed van het toenmalige stadsbestuur om aan "dit doorlopende avontuur" te beginnen. Het MECC floreert nu redelijk, aldus PvdA'er Bijnen, en dat is ook te danken aan de inzet van de gemeente. Alleen J. Geelen (Groen Links) verweet de toenmalige stadsbestuurders èn de Raad van Commissarissen dat zij de gemeenteraad bewust informatie hebben onthouden. "Er zijn achteraf argumenten gezocht om de verliezen acceptabel te maken." Tevergeefs eiste hij van Hoen en diens PvdA-collega wethouder R. Leenders dat de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage van 7,2 miljoen gulden alleen gegeven wordt als die ook nodig is. Volgens Hoen zit de gemeente tot in 1995 vast aan die miljoenengarantie.

De vrijwillige brandweer van Eijsden trekt vandaag het medio vorig jaar collectief ingediende ontslag in. Dat ontslag was het gevolg van een hoog oplopend conflict tussen de brandweer en B en W van Eijsden over de aanschaf van een tweede brandweerauto.

voelden daar niets voor. Gisteravond besloot de gemeenteraad van Eijsden om alsnog die tweede auto aan te schaffen. Maar dan wel pas over twee jaar, bij de opening van de nieuwe brandweerkazerne in Gronsveld. De raad besloot dat op advies van de regionale brandweer in Zuid-Limburg en de Nederlandse Vereniging van Brandweercommandanten, die in het conflict tussen B en W en de brandweer bemiddeld hebben. Gedurende die bemiddelingsperiode was de brandweer van Eijsden wel aan het werk, het ontslag was alleen opgeschort.

In recreatiepark Reevallis aan de rand van Vijlen mogen geen asielzoekers gehuisvest worden.

Dat hebben alle raadsfracties in Vaals laten weten. De fracties houden vast aan de bestemming 'verblijfsrecreatie' voor het vakantiecentrum. De fracties maakten hun standpunt kenbaar tijdens een besloten vergadering, afgelopen maandagavond. Een woordvoerster van het ministerie van WVC in Den Haag was gistermiddag nog niet op de hoogte van het standpunt van de gemeenteraad van Vaals.

Met behulp van Amerikaanse satellieten is vastgesteld dat eind deze winter vermoedelijk ook op het noordelijk halfrond een gat in de ozonlaag zal ontstaan.

Michael Kurylo, wetenschappelijk onderzoeker van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA die studie maakt van de bovenste luchtlagen, noemt de ontwikkeling alarmerend. Hij verklaarde maandag dat met vliegtuigen en satellieten boven de VS, Canada en Europa een sterk verhoogd niveau chloor- en broomzuurstofverbindingen was aangetroffen die de ozonlaag afbreken. Vijf jaar geleden werd voor het eerst geregistreerd dat de ozonlaag boven het Zuidpoolgebied tijdens de winter daar aanzienlijk dunner wordt. Tot voor kort werd aangenomen dat de situatie op het noordelijk halfrond minder zorgwekkend was. De ozonlaag houdt de schadelijke ultraviolette straling van het zonlicht tegen. Als er gaten vallen in de ozonlaag, krijgt de UV-straling vrij spel. Wetenschappelijk onderzoek heeft geleerd dat UV-straling bijdraagt aan het ontstaan van huidkanker en nadelig werkt op het biologische afweersysteem van mens, dier en plant.

De brutale ontvoering van de 11-jarige Anthony de Clerck uit Belsene - een dorp halverwege Antwerpen en Gent - heeft gisteren grote beroering veroorzaakt in België. Het ontvoerde jongetje is de kleinzoon van textielbaron Roger de Clerck` de zeer kapitaalkrachtige topman van het Beaulieu-textielconcern. De vader van het ontvoerde jongetje is directeur van een van de Beaulieu-bedrijven.

Drie gemaskerde en Franssprekende mannen reden de auto` waarmee een vriendin van de familie De Clerck de jongen en twee van zijn broertjes naar het college in St. Niklaas bracht` gistermorgen even na acht uur klem. Een van de mannen haalde Anthony uit de auto` een tweede hield de omgeving in de gaten` terwijl een derde in de auto bleef zitten. Anthony werd in een donkere Audi 80 gezet die van een vals Frans kenteken was voorzien en die gistermorgen was gestolen. Met die auto reden de drie ontvoerders naar de oprit van de E17 bij Waasmunster. De Audi werd verwisseld voor een andere wagen waarvan merk noch kenteken bekend zijn. De achtergelaten auto werd al tegen half negen door de politie gevonden. Nadien is van de daders geen enkel spoor meer gevonden. Vooral in de omgeving van Antwerpen veroorzaakte de ontvoering grote emoties. Daar zijn de afgelopen maanden ook al twee meisjes ontvoerd die` zeer intensieve speuracties ten spijt` nooit meer zijn teruggevonden. Toch acht de politie de kans groot dat de ontvoerders van Anthony de Clerck spoedig van zich zullen laten horen` omdat ze waarschijnlijk uit zijn op losgeld. Volgens de procureur des konings De Saeger uit Dendermonde, die de leiding heeft over het onderzoek, zijn onder meer de Nederlandse autoriteiten gewaarschuwd. Belsele ligt niet ver van de grens met Zeeuws-Vlaanderen. Het Beaulieu-concern herstelde zich juist van een golf van publiciteit die enkele weken geleden was veroorzaakt door de onlangs in de Belgische parlement gekozen excentriekeling Jean-Pierre Van Rossem. Die had de huidige minister van Buitenlandse Zaken Marc Eyskens ervan beschuldigd dat die in het begin van de jaren '80 - toen Eyskens nog minister van Economische Zaken was - miljoenen guldens aan investeringssubsidies aan het Beaulieu-concern zou hebben toegespeeld. In Groot-Brittannië betaalde het concern vorig jaar vier miljoen pond boete wegens belastingontduiking. Ook in België loopt een onderzoek naar mogelijke fraude.

Haal de cimbalen, laat vedel en cither juichen, gij gelukkige ouders van kinderen tussen vier en veertien, want zij krijgen de geschiedenis van onze o zo glorieuze Gouden Eeuw weer te horen. Als ze tenminste geschiedenis als examenvak kiezen. Over twee jaar al gaat het gebeuren. Ik hou mijn hart vast.

Natuurlijk, de kennis van ons verleden is zeer belangrijk. Maar waar hebben wij het over, hier in Grathem en Grevenbicht? Welk verleden? Het prachtig gekleurde, opgeschilderde Hollandse verleden? Daar is hier weinig behoefte aan. Geschiedenis dient Europese geschiedenis te zijn. En vooral: zoveel mogelijk de waarheid vertellen. Ik weet nog van de Slag bij Het Manpad in 1304. Holland zou daar de Vlamingen vernietigend verslagen hebben. In Heemstede, dat een Huize Manpad heeft, herinnert een obelisk aan dat heldenfeit. Edoch: die slag is volledig verzonnen.

Maar het beroemde 1600 dan? Slag bij Nieuwpoort dreunt iedereen boven de veertig op. Prins Maurits hakte daar een half miljoen Spanjaarden in de pan. Ach, hij ontmoette op de terugtocht toevallig een Spaans leger, en toen hij hulp kreeg van Engelse troepen, trokken de Spanjaarden zich terug. Ongetwijfeld: 1-0 voor Maurits, maar hij maakte de wedstrijd niet af, repte zich integendeel snel naar het veilige Zeeland. Hij kreeg geen Vlaamse stad meer in handen.

Hebben wij het naast de Gouden Eeuw ook over die Tachtigjarige Oorlog? Dan is het goed te weten dat er Spaanse historici zijn die dat een soort vrijheidsstrijd van de Spanjaarden vonden. Die moesten knokken om zich het rijkste en machtigste land van Europa van het lijf te houden. Zo kun je geschiedenis ook zien. En is het zo gek? De Spaanse keizer Karel V was in Gent geboren, in Vlaanderen en Brabant opgevoed. Hij sprak Nederlands, nauwelijks Spaans, en hij was veel liever in Mechelen en Brussel dan in het hem vreemde Spanje.

Hij had één rariteit, die toen machtigste man van de wereld: hij was tegen godsdienstige hervormingen. Hier schuilt de kiem van de opstand. De Beeldenstorm begon in Steenvoorde, dat nu in Frankrijk ligt. Wij moeten dus vertellen dat de opstand tegen Spanje begon als een godsdienstoorlog, met wederzijdse gruwelijkheden, zoals de moord in 1572 op tientallen kloosterlingen (kartuizers) in Roermond.

Zo kan geschiedenis boeiend worden. Aan alleen heldenverhalen over Alkmaar en zo hebben we niets. En als we die Gouden Eeuw nog een eindje doortrekken, mogen we nu misschien weten dat de dappersten aller dapperen, de Hollandse zeelieden, in West-Afrika op negers joegen. Ze vingen er duizenden, die werden een schip in geslagen en in Amerika als slaven verkocht. Mogen we weten hoe ze die handelswaar noemden, want dat woord staat niet in Van Dale: kroesvee.

Het kleine mannetje Jan van het Kruis staat bekend als een mysticus. Hij zag en ervoer dingen die normale mensen niet meemaken. Goed vierhonderd jaar geleden stierf hij. En zoals gebruikelijk verschenen verschillende boeken die duidelijk moeten maken dat zijn gedachten nog heel actueel zijn. Net zoals die van andere grootheden uit het verleden.

Nacht die gelukkig maakt. Ervaringen met de mystiek van Johannes van het Kruis, onder redactie van Marjolein Schuurmans. Uitgeverij Meinema.

Als de grote, veel ophef makende, seksschandalen met kinderen worden ontrafeld, van emoties worden ontdaan en tot ware proporties worden teruggebracht, blijft er vaak weinig van over. Dit concluderen Benjamin Rossen uit Maastricht en Jan Schuijer uit Parijs in hun onlangs verschenen boek Het seksuele gevaar voor kinderen, mythen en feiten. Natuurlijk is seksueel misbruik een reëel en ernstig probleem, maar met name in de Verenigde Staten is vaak sprake van een overreactie. Daar is een 'zedenangst' ontstaan die een verdraaid beeld oplevert van de werkelijkheid. Typerend voor zedenangst, schrijven Rossen en Schuijer, is dat daardoor van tijd tot tijd een uitbarsting van massahysterie ontstaat waarbij een maatschappelijke groep, zoals homofielen of pedofielen wordt aangewezen als de aanstichter van kwaad waarvoor al lang een sluimerende vrees bestond. Dan ontstaan campagnes waarbij overdrijving, verdraaiing en sensatiezucht schering en inslag zijn. Beweringen van enkele actievoerders of kinderbeschermers worden vaak zonder veel bewijs als waarheid aanvaard en door de media aan de man gebracht. Vervolgens werden ze ter rechtvaardiging van overheidsingrijpen gebruikt, om pas daarna soms als onjuist te worden beoordeeld.

Booswichten In dat soort campagnes, zeggen Rossen enm Schuyer, worden de booswichten steeds boosaardiger, hun bestrijders steeds heldhaftiger en hun slachtoffers steeds meer gekweld. De strafprocessen die daarvan met name in de VS het gevolg waren konden lang niet altijd de toets der kritiek doorstaan. Rechten van werkelijke of vermeende daders werden niet alleen aangetast, ze werden ook met voeten getreden. Strafvervolgingen en veroordelingen hebben plaatsgevonden op grond van ontoereikend bewijs. Mensen zijn veroordeeld op grond van door de overheid uitgelokte wetsovertredingen. Wetten zijn door de wetgever en de rechter 'opgerekt'. Volgens schattingen zijn in de Verenigde Staten twee van elke drie beschuldigingen vals. Rossen en Schuijer stellen vooral de reactie van overheden op het veronderstelde seksuele gevaar voor jeugdigen aan de kaak gesteld. Daarbij is in het bijzonder gekeken naar Amerika, maar ook voorbeelden van zedenschandalen in ons land en in België werden onder de loep genomen.

Kinderporno Zo voerde in 1980 de de Amerikaanse FBI een groot onderzoek uit naar een veronderstelde omvangrijke handel in kinderporno. Aanleiding was slechts één boek over dat onderwerp. De conclusie van de FBI dat er van handel in kinderporno op enige schaal van betekenis geen sprake was, kreeg vrijwel geen aandacht. Volgens Rossen en Schuijer was het daarom niet zo vreemd dat vier jaar later in 1984 opnieuw in deVerenigde Staten opschudding ontstond over de handel in kinderporno. De Amerikanen beschuldigden toen prompt de Nederlandse justitie. Die zou een omvangrijke uitvoer van kinderporno over de oceaan hebben getolereerd. Na deze beschuldigingen deed zich vervolgens ook in ons land een buitensporige en, volgens de schrijvers, ongefundeerde angst voor kinderporno voor.

Unicef-affaire Ook de beruchte Unicef-affaire in België komt in het boek aan de orde. Een directeur van Unicef maakte in zijn vrije tijd in de kelders van het Unicef-gebouw pornografische foto's. De zaak kreeg veel aandacht. Honderden agenten verrichten honderden arrestaties vanwege vermeende internationale pornohandel en ontucht met minderjarigen. Uiteindelijk kwamen slechts achttien mensen voor de rechtbank van wie er zestien gevangenisstraf kregen. In hoger beroep werd de Unicef-directeur vrijgesproken. De conclusie is dat de feitelijke omvang van deze zaak in geen verhouding stond tot de daarover in de pers gedane beweringen, noch tot de zwaarte van de uitgesproken vonnissen tijdens een 'schijnproces'.

Luchtbrug Nederland, maar nog meer Engeland en Amerika werden in 1988 opgeschrikt door een verhaal in een landelijk dagblad over een seksluchtbrug tussen Nederland en Engeland. De waarheid was dat één man met een koffer met porno- foto's in Engeland was betrapt. De Nederlandse fotograaf had deze foto's gemaakt bij enkele Nederlandse bevriende pedofielen. De grote rel eindigde in de veroordeling van de handelaar. De nu inmiddels volwassen deelnemers aan de fotosessies hebben voor het merendeel nu verklaard tegen het deelnemen aan die bijeenkomsten geen enkele bezwaar te hebben gehad. Ze voelden zich alleen verraden omdat er niet was bijgezegd dat de foto's verhandeld zouden worden. Enkelen zeiden tegen de interviewer, in dit geval Rossen, wel spijt te hebben. Niemand was ooit gedwongen.

Oude Pekela Na de beschuldigingen uit Amerika als zou ons land een Sodom en Gomarra zijn is onze justitie strenger gaan optreden. Volgens Rossen een Schuijer zou justitie daarom in de geruchtmakende Oude Pekela-affaire niet hebben weersproken dat er grote schaal sprake was van handel in kinderporno. In deze affaire zouden tientallen kinderen te maken hebben gekregen met onbekende kinderlokkers voor het maken van pornofoto's. Uiteindelijk is de zaak afgesloten zonder vervolging. Niettemin blijkt de zaak Oude Pekela in de VS door overheid en pers te worden gepresenteerd als een bewezen zaak van seksueel misbruik op grote schaal. Rossen en Schuijer vragen zich af of justitie er wel goed aan doet te blijven zwijgen over de zaak wanneer elders de speculaties blijven doorgaan.

Het werk van de Limburgse schilder Otto Coenders (1883-1952) en zijn zoon Joop Coenders (1913-1986) is weinig bekend. Dat kan veranderen, want dit voorjaar verschijnt een Coenders-monografie door Willem Laanstra en Marike Wijnand. En in Kasteel Hoensbroek komt een aan de Familie Coenders gewijde overzichtstentoonstelling.

Elke beweging in de schilderkunst telt naast groten, een categorie volgers. Zij heten in het artistiek jargon epigonen. Vriendelijker benaderd zijn het schilders "in dezelfde traditie". Voor vader en zoon Coenders was dat de Haagse School, tussen 1870 en 1885 een belangrijke vernieuwende beweging. De tijd blijkt soms in het voordeel van de naamlozen te werken. In de kunsthandel worden namelijk niet alleen kostbare werken van grote schilders van de Haagse School als Bosboom, Weissenbruch en de gebroeders Maris verkocht.

Belangstelling Voor kunstenaars wier werken sterk herinneren aan dezelfde beweging in de negentiende eeuw bestaat ook belangstelling. Daarbij is het erfgoed van de derde en vierde generatie van de Haagse School lang niet zo duur als dat van de prominenten. Vader en zoon Coenders waren - volgens de publicatie van de Amsterdamse onderzoekers - niet zo erg bekommerd om wat ze konden verkopen. Wel hadden ze een innerlijke drang tot schilderen. Zij trokken er in weer en wind op uit om landschappen en boerenerven vast te leggen. Bij koud weer verdunden zij de verf met petroleum om de verf vloeibaar te houden. Keien moesten verhinderen dat hun schildersezels omwaaiden. Kunsthistorica Marike Wijnand: "Ons verhaal geeft informatie bij de schilderijen. Het is niet zo dat de schilderijen ons verhaal hoeven te ondersteunen." Zij concludeert dat de Coenders navolgers zijn, maar dat zij wel "in het bovenste kamertje van de epigonen" thuishoren.

Eigen karakter Laanstra en Wijnand ontdekten dat beide, nogal wereldvreemde schilders, behalve middelmatig en sjabloon-achtig werk, knappe schilderijen en tekeningen met een eigen karakter hebben gemaakt. Dat blijkt uit de keuze van motieven, het gebruik van kleur en de schildertrant, die een frisse en vlotte indruk maakt. Marike Wijnand: "Wanneer je in één keer een schilderij kunt opzetten, dan ben je geen amateur." Zij is onder de indruk van een verstild en glanzend Stilleven met uien (±1925) van Otto Coenders. Haar collega Willem Laanstra bekent, dat hij grote aarzeling had toen kunsthandelaar G.M.A. Schoonbrood vroeg een monografie te schrijven van de Coenders. Maar "de verrassende kundigheid" van deze schilders imponeerde Laanstra. Kunstenaar Ruud Coenders, kleinzoon uit dezelfde familie, hielp bij het inventariseren van de werken van Otto en Joop Coenders. Beiden hadden een volledige burgerlijke betrekking omdat hun artistieke werk te weinig inkomsten opleverde.

Zwierigheid Laanstra: "Het zilverachtig grijs, de damp van het Hollandse landschap bewonder ik bij Otto Coenders. Toch zie je ook hoe hij later door collega's als Piet van der Hem, Harry Kuijen en de zwierigheid van de Franse impressionisten is beïnvloed." Van Otto Coenders bevinden zich enige decorontwerpen voor de opera Parsival in het Toneelmuseum. De meeste werken van vader en zoon Coenders bleven samen in één nalatenschap. Marike Wijnand: "Niemand kende ze. Otto werd benaderd om gegevens in te sturen voor een schilderslexicon. Maar hij vulde de papieren niet in. Ze letten weinig op wat er om hen heen gebeurde, ook in de oorlog. De lichtval en het buiten schilderen interesseerden de Coenders meer. Het is bijzonder dat een collectie werken van twee schilders - bijna van het begin tot het eind van hun leven - bij elkaar is gebleven." Portretschilder Laanstra: "Zij zijn in vergetelheid geraakt omdat zij nauwelijks verkochten. Er was geen roulatie van het werk, bijvoorbeeld op veilingen. Zij telden niet mee. Joop was een begaafde portretschilder, maar hij heeft dat commercieel nooit uitgebuit." De jongen Coenders experimenteerde bovendien met een stijl van schilderen die met het symbolisme en het kubisme te maken had. Kunsthandelaar Schoonbrood: "Hun doeken zijn helemaal vol geschilderd, zonder signatuur, omdat ze wisten toch niets te verkopen. Pas later werd de signatuur gezet. De restaurateur zei dat ze hun doeken zelfs nat op elkaar hebben gestapeld." Critici als W. Steenhoff lieten van de "algemene druil" - die huns inziens de derde en vierde generatie van de Haagse School typeerde - weinig heel. Maar anderen, zoals Ronald de Leeuw en prof. H.E. van Gelder, hebben deze schilders milder beoordeeld.

Van Gend & Loos Otto Coenders werd in Utrecht geboren. Zijn vader Emile Coenders kwam uit een notaris-familie in Maastricht en studeerde op Rolduc. Hij kreeg een staffunctie bij de NS, schreef de Bokkerijders-roman Jüp Fourage, gedichten, de opera Het Meilief van Gulpen en Dartula en recenseerde muziekuitvoeringen. Zoon Otto volgde de Kunstnijverheidsschool en de Vrije Academie in Den Haag. Hij werd geldophaler bij Van Gend & Loos, waar hij de los- en laadkarren tekende. In de (crisis)jaren dertig heeft Otto Coenders weinig van de stillevens die hij toen maakte verkocht. Lege loden verftubes verkocht hij aan een handelaar om van de opbrengst nieuw materiaal te kunnen kopen. Laanstra: "Joop Coenders, dat blijkt uit de motieven die hij koos, was gevoelig voor het verval. Er is pessimisme in zijn tekeningen." "De oorlog moet hem sterk hebben aangegrepen", zegt Marike Wijnand. "Ook Otto Wijnand werd onrustig, omdat zij bijvoorbeeld niet in het spergebied van de Duitsers mochten schilderen.

Subsidie Zoon Joop Coenders schilderde aan de Avondacademie in Den Haag. In 1935 verwierf hij een koninklijke subsidie voor schilderkunst voor een periode van vier jaar. Hij ging studeren aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten. Leermeester Paul Citroen had niet veel op met zijn werk, waarna Coenders de Vrije Academie koos. Als lid van de Nederlandsche Kunstkring weigerde hij werk aan een Haagse en een Amerikaanse kunsthandel te verkopen. Om zijn gezin te onderhouden werkte hij, als ambtenaar, onder meer bij de distributiedienst. Zijn schilderijen zijn expressiever dan die van zijn vader. Hij zocht naar uitbreiding van zijn beeldende middelen door te etsen en boekmerken te ontwerpen. Op de tentoonstelling Onze Kunst van Heden (1939-1940) in het Rijksmuseum in Amsterdam hingen twee werken van Joop Coenders. In Kasteel Hoensbroek is van 7 tot en met 22 maart een grote overzichtstentoonstelling van de werken van Otto en Joop Coenders. Op de , tentoonstelling, die is georganiseerd door de kunsthandels Rococo en Schiltaere, zal een keuze uit de 180 werken van beide kunstenaars te zien zijn.

Willem Laanstra & Marike Wijnands. De Familie Coenders. Intrinsieke schildersdrift. ± 120 pag. Meer dan 180 afbeeldingen, waarvan 27 in kleur. Oeuvre-catalogus. Foto's: Michel Oprey. Uitgave Laanstra, Rococo & Prom Art. f 120.

Nog voordat ook maar één inhoudelijk woord is gewisseld over de vraag of opvang van asielzoekers in Vijlen wel of niet wenselijk is, heeft de Vaalser gemeenteraad het plan laten sneuvelen. Tijdens een bijeenkomst maandagavond beslisten de raadsleden dat in het recreatiepark Reevallis slechts plaats is voor ontspanning, en niet voor vluchtelingen. De discussie is snel en ook erg onduidelijk verlopen. Groot was de opwinding vorige week toen het plan voor een asielzoekerscentrum in deze krant uitlekte. Raadsleden haastten zich om hun verontwaardiging daarover te uiten. Vervolgens lanceerden de plaatselijke politici het argument dat "Vaals toch al zoveel buitenlanders heeft". Daarmee zijn dan Duitsers bedoeld die zich met graagte in de grensplaats vestigen. Een merkwaardige vergelijking als het gaat om uit hun land verdreven vluchtelingen. Tijdens een nieuwe besloten bijeenkomst besliste de raad maandagavond dat in Reevallis alleen plaats is voor recreanten en niet voor vluchtelingen, omdat het bestemmingsplan dat niet toelaat. Om zich vervolgens te storten in een hevige politieke strijd over de vraag of de PvdA nu wel of niet terecht afwezig was bij de vergadering. Wat blijft is het gevoel dat een eerlijke, open discussie over een asielzoekerscentrum in Vaals volledig is uitgebleven. De raadsleden zijn vorige week in eerste instantie geïnformeerd op een besloten bijeenkomst. De indruk is dat de meesten ook liever hadden gezien dat de hele affaire verder in dezelfde beslotenheid was afgewikkeld, zonder het gevaar de vingers te branden aan zo'n gevoelige kwestie. Niet alleen de vluchtelingen, maar ook de inwoners van Vaals verdienen het dat een discussie over zo'n ingrijpende zaak in alle openheid wordt gevoerd.

De Vaalser coalitiefracties CDA en VVD zijn woedend op de raadsfractie van de Partij van de Arbeid. Oorzaak van die boosheid is het niet komen opdagen van de PvdA, afgelopen maandagavond, bij een extra raadsvergadering over de mogelijke komst van een asielzoekerscentrum naar Vijlen.

Volgens CDA-fractievoorzitter Lambert Jaegers was de vergadering van maandag zelfs speciaal voor de oppositie gehouden. Vorige week informeerde waarnemend burgemeester Louw Hoogland de raad in een besloten bijeenkomst over het plan van het ministerie van WVC om in recreatiepark Reevallis in Vijlen 300 asielzoekers onder te brengen. Hoogland wilde weten hoe de raad dacht over de bestemming van Reevallis. Daarbij ging het om de vraag of het vakantiecentrum behouden moest blijven als park voor verblijfstoerisme of dat permanente bewoning tot de mogelijkheden behoorde.

Binnenshuis Jaegers: "Elke fractie was het met de burgemeester eens, dat het besprokene binnenshuis zou moeten blijven. Na beraadslaging waren alle fracties, behalve de PvdA, bereid een standpunt in te nemen. Fractievoorzitter Hans Jussen verklaarde in die vergadering eerst de achterban te willen raadplegen. Afgelopen maandag zou de PvdA-fractie in een extra vergadering haar standpunt kenbaar maken. En wat gebeurt? Ze komen gewoon niet", aldus een verontwaardigde CDA-fractievoorzitter.

Voorstel Oppositieleider Hans Jussen is niet erg onder de indruk van de boosheid van Jaegers. "Wij hebben vorige week al duidelijk verklaard, dat het college eerst met een voorstel moet komen als de bestemming Reevallis moet worden veranderd. Dat is niet gebeurd. Waar moeten we dan in godsnaam over praten? Trouwens, ik heb gemeentesecretaris Kusters op de hoogte gesteld van onze afwezigheid in de extra vergadering over Reevallis."

Eigendunk De coalitiefracties in Vaals vinden daarentegen dat de PvdA bezig is met een "goedkope politieke cabaretvoorstelling". CDA en VVD zijn van mening, dat de PvdA een te hoge eigendunk heeft en uit is op een politiek spel. "Het wordt de hoogste tijd, dat een type als Van der Louw in Vaals opstaat om de PvdA'ers op hun politieke verantwoordelijkheid te attenderen. Op deze wijze werkt het beslist niet", aldus Lambert Jaegers in een gezamenlijke verklaring van de coalitie-fracties.

Het boek Crosses in the wind over het Amerikaanse Oorlogskerkhof in Margraten is na 45 jaar opnieuw te krijgen. De speciaal opgerichte Margratense stichting Crosses in the wind heeft het uit 1947 daterende werk van Joseph Shomon herzien en voorzien van een aanhangsel met nieuwe feiten.

Voorzitter van de stichting en oud-burgemeester Van Laar was bij de oprichting van het Amerikaans Kerkhof in Margraten betrokken. Hij hielp, als een van de weinige inwoners die de Engelse taal machtig was, luitenant-kolonel Shomon bij het zoeken naar een goede plaats om de oorlogslachtoffers te kunnen begraven. "Doordat het front te dichtbij kwam, moesten de Amerikanen weg uit Sittard, waar bij Watersley een kerkhof was aangelegd. Toen kwamen ze hier en wilden graag langs de Rijksweg grond hebben voor hun doden. De Rijksweg was in die tijd zo'n beetje de enige weg in deze omgeving die verhard was. Met kinderkopjes waar zelfs het zware materieel van de Duitsers en Amerikanen overheen kon rijden zonder het te beschadigen", vertelt Van Laar.

Delven Luitenant-kolonel Shomon beschrijft in zijn boek de tocht van de Amerikanen door Europa. Zijn compagnie droeg zorg voor het identificeren en begraven van de gedode manschappen. Van Laar: "Met duizenden kwamen de gesneuvelden naar Margraten om begraven te worden. Niet alleen Amerikanen, maar ook andere geallieerden. Op een gegeven moment waren het er zoveel dat de mannen van Shomon het werk niet aankonden. Om de doden zo snel mogelijk te begraven, hielpen vele inwoners van Margraten om graven te delven. Sommige soldaten waren zo verminkt, dat pas later bleek dat op het kerkhof ook duizenden Duitsers lagen. Die zijn later naar IJsselsteijn in Noord-Limburg getransporteerd. De overige geallieerden werden overgebracht naar hun eigen begraafplaatsen." Op het Amerikaans kerkhof in Margraten liggen nu nog 8301 mensen begraven. Van Laar heeft al die jaren contact gehouden met Shomon. "Bijna elke twee weken krijg ik wel een brief van hem. Hij wilde zelf het boek opnieuw uitgeven, maar door gezondheidsproblemen kon hij dat niet meer. Hij vroeg of ik het op me wilde nemen. Wij hebben ook de tekst van de aanhangsels verzorgd", aldus Van Laar.

Betaalbaar Al bij voorintekening bleek nog een enorme belangstelling te bestaan voor het boek. Met hulp van sponsors kon de heruitgave van Crosses in the wind betaalbaar blijven. Het Engelstalige boek is voor 25 gulden verkrijgbaar bij de gemeente en de Rabobank van Margraten. Van Laar was geroerd door de getoonde belangstelling. "Het Amerikaans kerkhof in Margraten is een van de weinige dat nog zo goed wordt verzorgd. De mensen die na de oorlog de graven adopteerden, komen nog steeds om dat beetje extra te doen voor de gesneuvelden. Die betrokkenheid kun je ook zien aan het aantal bezoekers dat jaarlijks naar Margraten komt. Dat zijn er bijna anderhalf miljoen", vertelt Van Laar. Hij vervolgt: "Wat mij in de tijd van Shomon het meeste trof, en wat ik ook nooit meer zal vergeten, is die stilte. De manschappen van Shomon deden hun doodgraverswerk zonder ook maar een woord te zeggen. Er viel ook niets te zeggen. De titel Crosses in the wind geeft ook alles aan wat het Amerikaans kerkhof is. Een oase van rust en bezinning, waar de witte kruisen het uitzicht markeren."

De fractie van D66 in de Sittardse gemeenteraad blijft grote vraagtekens plaatsen bij de manier waarop burgemeester en wethouders de financiering hebben voorbereid van het nieuwe museum aan de Kapittelstraat.

Arets vorig week een alternatief plan moest presenteren. Het Kritzraedthuis wordt het nieuwe stedelijk museum. In het gebouw aan de Kapittelstraat, dat geen nieuwe vleugel krijgt, komt het fotomuseum, de kunstuitleen en een expositieruimte. D66 wil vanavond tijdens de commissievergadering sociale zaken antwoord hebben op maar liefst zestien vragen. Uit die vragen wordt duidelijk, dat D66 een nieuw onderzoek wil naar de financiële haalbaarheid van het oorspronkelijke plan. Dat komt erop neer dat in een behoorlijk uitgebreid gebouw aan de Kapittelstraat ook het stedelijk, historisch museum onderdak vindt. D66-raadslid L. Winants noemt het maar wat vreemd, dat het college dit oorspronkelijke plan laat varen, terwijl tegelijkertijd wordt beweerd dat er nog alle kans is op het binnenhalen van anderhalf miljoen gulden subsidie. Ook de PvdA houdt vast aan het eerste plan. "Daarover ligt een duidelijk raadsbesluit. Dat kunnen B en W niet zomaar even negeren", aldus PvdA-fractieleider J. Smeets. Uit het gemeenteblad over deze kwestie blijkt duidelijk, dat de provincie in eerste instantie wel degelijk heeft laten weten geen cent te geven voor de Sittardse museumplannen. Nu tonen GS de bereidheid die zaak nog eens te overzien en met name hulp te bieden bij de lobby voor subsidie uit het Europese Fonds. Vorige week ontkende Arets nog dat de provincie al had laten weten de knip op de beurs te houden. D66 vraagt zich ook af, waarom de raad nooit is geïnformeerd over het kostenplaatje van de vernieuwbouw aan de Kapittelstraat, die anderhalf miljoen gulden duurder uitviel dan oorspronkelijk geraamd. Die vraag wil ook de PvdA beantwoord zien. Smeets: "We waren razend enthousiast over het oorspronkelijke plan. Als je ziet wat daar nu nog van overblijft, vraag ik me af of het nog allemaal de moeite waard is. Bij het het nieuwe plan gaat het ook nog steeds om 3,5 miljoen gulden", zo benadrukt Smeets.

De gemeente Born beschuldigt kabelkrant-exploitant TV-Gazet ervan, apparatuur voor het maken van een kabelkrant te hebben weggehaald zonder de gemeente hiervan op de hoogte te stellen. De apparatuur, met een waarde van zo'n 20.000 gulden, stond in een gebouw bij de dienst Openbare Werken van de gemeente. Sinds vorige week is de computerapparatuur spoorloos. De gemeente beschouwt de spullen als haar eigendom.

"Als niet snel duidelijk wordt wie de apparatuur heeft meegenomen, doet de gemeente bij de politie aangifte van diefstal", zegt wethouder P. Meekels. "Blijkbaar heeft een medewerker van TV-Gazet een sleutel van het gebouw gehad en al dan niet met toestemming van iemand van de gemeente de apparatuur weggehaald." In het verleden verzorgde Nedwerk (een dochter van TV-Gazet) de kabelkrant in Born. Het bedrijf ging in augustus 1990 failliet en TV Gazet uit Beek nam de uitzendingen van Nedwerk tijdelijk over. Born wilde echter eerst duidelijke afspraken over verdere uitzending van de kabelkrant door TV Gazet. Na maanden onderhandelen lukte het beide partijen niet om tot overeenstemming te komen. Sindsdien zit Born zonder kabelkrant. Bovendien ging de gemeente voor bijna 45.000 gulden de boot in. Nedwerk leende namelijk in 1988 75.000 gulden bij de Rabobank in Echt voor de aanschaf van zendapparatuur. Na het faillissement van Nedwerk was er bij de bank nog een schuld van 45.000 gulden. Voor dat geld stelde de gemeente Born zich garant. Na het verdwijnen van TV-Gazet zat Born met een strop van bijna een halve ton. "Het is niet meer dan logisch dat de gemeente dan op het standpunt staat dat de apparatuur in haar handen overgaat", aldus Meekels.

Nodig De gemeente onderzoekt op dit moment de mogelijkheden om de kabelkrant te laten verzorgen door de Lokale Omroep Born (LOB). Voor het uitzenden van het kabelkrantsignaal heeft de gemeente wel de computers nodig die nu spoorloos zijn. Directeur W. Claessen van TV-Gazet was gisteren niet voor commentaar bereikbaar. Mede-directeur R. Mulders was niet op de hoogte van de affaire.

Voor de slepende kwestie rond gemeentesecretaris E. Montforts van Susteren zijn langzamerhand geen woorden meer te vinden. De situatie is om te huilen en te lachen tegelijk. Montforts heeft de ambtenarenrechter ingeschakeld, de coalitie staat voor de zoveelste keer op springen en de raadsleden zijn het ge-emmer over de affaire meer dan zat. Het 'algemeen belang' is al lang van de baan. Het gaat alleen nog om 'eigen'-belang. Een indruk die nog wordt versterkt doordat de gemiddelde Susterenaar helemaal niet meer weet waar het nu eigenlijk om gaat. In de gemeente is het tijdperk van de grote geheimhouding aangebroken. Alles wat met de 'affaire gemeentesecretaris' te maken heeft, wordt in het diepste geheim besproken en is 'strikt vertrouwelijk'. Dat gaat zó ver, dat minstens een deel van de telefoongesprekken die de burgemeester over de kwestie Montforts voert, op band worden opgenomen. Voor degene die er al lang geen touw meer aan vast kan knopen een korte samenvatting van de 86 afleveringen die de soap-opera inmiddels telt: Na een onderzoek van bijna een jaar komt Justitie tot de conclusie dat er geen wettig en overtuigend bewijs is, dat Montforts zich schuldig zou hebben gemaakt aan omkoping. Als gevolg van deze uitspraak neemt de raad in oktober 1991 een motie aan, waarbij ze zich uitspreekt voor eerherstel van de gemeentesecretaris. Ook een eventuele schadevergoeding moet worden besproken, zegt de motie. Beide partijen schakelen een advocaat in. Na talloze brieven, telefoontjes, reizen, uren van vergaderen en vooral veel onkosten is er begin januari van dit jaar nog steeds niets bekend. Twee leden van de speciale vertrouwenscommissie, P. Rustenburg en J. Jansen, vinden het welletjes. Ze eisen dat Montforts binnen een maand weer op zijn werkstoel zit. Ook dat helpt niks. De gemeente zwijgt, de secretaris zwijgt en de advocaten ook. Maar het ongenoegen heeft bij de raadsleden bijna het kookpunt bereikt.

Mondeling En terecht. Hoe kan een raadslid, een gekozen vertegenwoordiger, zijn plicht vervullen om de achterban te informeren, als hem stelselmatig informatie wordt onthouden? Of nog erger, verboden wordt te vertellen? De leden van de speciale vertrouwenscommissie, P. Rustenburg, J. Jansen en Y. Indemans, worden tegenwoordig mondeling op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen. Om te voorkomen dat schriftelijke, 'vertrouwelijke' correspondentie uitlekt. Maar deze commissie, die de terugkeer van de gemeentesecretaris moet begeleiden, is een wassen neus. Indemans heeft al met het idee rondgelopen om de commissie te verlaten, maar werd door de burgemeester omgepraat. De affaire rondom de persoon Montforts is inmiddels weer een politiek spel geworden. De raadsleden P. Rustenburg en G. Montforts hebben al aangekondigd de coalitie te verlaten als Montforts niet voldoende genoegdoening krijgt. Bij die genoegdoening gaat het om een schadevergoeding van 'enkele tonnen'. De grote zwijgzame is de secretaris zelf. Hij lijkt van de aardbodem verdwenen, maar bereidt zich in stilte voor op de grote klapper. Tussen de gemeente en Montforts is geen enkel officieel overleg meer geweest. Montforts roept dat hij wil terugkomen, maar niet zonder schadevergoeding. Het ambtenarengerecht heeft al een klaagbrief van hem ontvangen. Ondanks het overleg tussen beide advocaten, vindt Montforts dat de rechter het verder mag uitzoeken. Hij beroept zich op de omstreden passage in de motie over het eerherstel, waarin hem schadevergoeding is toegezegd. De pers is zoals altijd de grote boosdoener. Maar daar waar de volksvertegenwoordigers het (noodgedwongen?) laten afweten, probeert de pers het stilzwijgen te doorbreken en met name de inwoners van de gemeente Susteren op de hoogte te houden. Ieder weldenkend mens begrijpt toch dat deze tactiek van de grote geheimhouding anno 1992 niet werkt? Vreemd, dat het gemeentebestuur er wat dat betreft nog Middeleeuwse ideeën op nahoudt. Dat dit in Susteren veelal negatief uitpakt, is de eigen schuld van dit bestuur. Want de politici maken altijd nog het nieuws, niet de krant.

De twee afdelingen van de Vereniging voor Openbaar Onderwijs (VOO) in de Westelijke Mijnstreek gaan voortaan nauw samenwerken in federatieverband.

De bijna-fusie is ingegeven door de steeds verdergaande schaalvergroting in het onderwijs, zowel bij de basisscholen als in het voortgezet onderwijs. Volgens voorzitter Lenards van de VOO-afdeling Stein, tevens provinciaal bestuurder van de vereniging, zijn de onderwijsbelangen van de Westelijke Mijnstreek zo langzamerhand al grensoverschrijdend geworden. "Het zou te gek zijn om met twee aparte afdelingen in deze regio te blijven werken", zo verklaart hij.

Toneelvereniging Ongeros uit Amstenrade heeft na ruim anderhalf jaar eindelijk een eigen accommodatie. De loods aan het Raadhuisplein, die de club huurt van een particulier, is inmiddels door de leden verbouwd tot een oefen-, ontmoetings- en opslagruimte.

Daarmee komt een eind aan de rondzwervingen van Ongeros, dat in de eerste jaren van haar nog prille bestaan onderdak vond in het Amstenraadse gemeenschapshuis. In het voorjaar van 1990 brak echter een knallende ruzie uit tussen de beheerder van het gemeenschapshuis en de toneelvereniging. Kern van die ruzie was het gebruik van het gemeenschapshuis; de beheerder wilde meer ruimte bieden voor bruiloften en feesten, waarvoor de verenigingen dan moesten schuiven. Maar Ongeros vond dat clubs uit het eigen dorp niet voor iedere kleinigheid hun repetitiedata hoefden te verzetten. Die ruzie sudderde een paar maanden door. Uiteindelijk resultaat was dat Ongeros op straat stond en moest aankloppen in het gemeenschapshuis van Oirsbeek. Dat bleek geen oplossing. De toneelvereniging zwierf het afgelopen jaar dan ook langs verschillende lokaliteiten in en buiten Amstenrade. Sinds vorige maand is het leed echter geleden en kan Ongeros in alle rust repeteren in de loods, die de naam Tonelerie de Kreukel heeft gekregen. De accommodatie wordt op 23 februari feestelijk geopend met ondermeer een open dag. De opening wordt gekoppeld aan het eerste lustrumfeest van Ongeros en de oprichting van de club Vrienden van Ongeros. Die club zal de toneelvereniging in allerlei opzichten ondersteunen, maar zich in eerste instantie tot financiële hulp beperken.

De leiding van het Missionair Centrum in Heerlen praat morgen met een afvaardiging van de gemeente over verhuizing naar de Luciushof aan de Putgraaf. De instellingen die nu in het Missionair Centrum aan de Gasthuisstraat zitten moeten daar binnenkort weg. Het gebouw gaat tegen de vlakte. In de plannen voor de vernieuwing van de Heerlense binnenstad krijgt het terrein de bestemming woningbouw. Verhuizing van het Missionair Centrum naar de Luciushof lijkt een redelijk alternatief. Maar de prijs die het Centrum moet betalen voor die nieuwe accommodatie zou een probleem kunnen worden. "Wij verwachten dat de gemeente meewerkt aan een acceptabele oplossing voor ons probleem. De gemeenteraad heeft dat immers beloofd", zegt Meindert Muller, direkteur van het Missionair Centrum. Aanvankelijk was Muller terughoudend over een eventuele verhuizing naar de Luciushof, omdat het gebouw hem ongeschikt leek. Maar na een tweede bezoek aan de Luciushof veranderde hij van standpunt. Muller: "Er valt best wat van te maken. Maar de brandende vraag is: hoeveel huur moeten we straks betalen? Daar staat of valt de verhuizing mee. We wachten af wat de gemeente ons financieel te bieden heeft." De PvdA-Heerlen twijfelt inmiddels over de toekomst van het Missionair Centrum. In haar partijkrant schrijft de PvdA: "De financiële positie van de gemeente is bijna dramatisch verslechterd. Het zal dus moeilijk zijn het benodigde geld te vinden. Belangrijker nog is de vraag of er op basis van de huidige politieke machtsverhoudingen wel voldoende wil is om tot een aanvaardbare oplossing te komen voor het Missionair Centrum."

De provincie Limburg eist dat de gemeente Simpelveld alsnog een openbare school opneemt in het scholenplan 1992-1995. Gedeputeerde Staten weigeren het huidige scholenplan van de gemeente goed te keuren.

De gemeente stelde in september 1991 het scholenplan vast. De Vereniging voor Openbaar Onderwijs (VOO) Oostelijke Mijnstreek was laaiend over het plan. De vereniging wees op een enquête naar de behoefte aan dit soort onderwijs, die in opdracht van de gemeente is uitgevoerd. Bij dat onderzoek sprak ruim een kwart van de 697 ondervraagde ouderparen een voorkeur uit voor openbaar onderwijs. Maar omdat de VOO de gemeente niet officieel verzocht om de stichting van een openbare school namen B en W van Simpelveld geen enkel initiatief in die richting.

Fout Gedeputeerde Staten vinden deze handelwijze fout. De provincie constateert dat de gemeenteraad een verkeerde conclusie heeft getrokken uit de enquête. Volgens GS blijkt uit de enquête overduidelijk een behoefte aan openbaar onderwijs in Simpelveld. De gemeente moet in die behoefte voorzien, aldus GS. Wethouder H. Ewals van Simpelveld bespreekt deze week met de andere leden van het college of de gemeente iets tegen de uitspraak van GS kan ondernemen. "Als we ons bij het besluit neerleggen dan gaan we onderzoeken hoeveel leerlingen het openbaar onderwijs kan verwachten. Vervolgens passen we het scholenplan aan. De school zou dan eventueel in het schooljaar 1993-1994 open kunnen gaan."

Tegenwerking PvdA-raadslid L. Strating, tevens lid van de VOO, is blij met de beslissing van GS. Hij stemde afgelopen jaar, samen met A. Widdershoven-Frijns (CDA), tegen het scholenplan. "De meerderheid van de raad gebruikte destijds onheuse argumenten. Ik wil niet zeggen dat de gemeenteraad toen incompetent was, maar daar leek het wel op. Ik ben er echter allerminst van overtuigd dat we nu ook snel een openbare school in Simpelveld of Bocholtz zullen krijgen. Het verzet uit de katholieke hoek is nu al groot. En ik verwacht nog veel meer tegenwerking. Ik zal blij zijn als die openbare school er binnen tien jaar is", aldus Strating.

Vandaag wordt hij 70. Maar van afbouwen, laat staan ophouden, wil Piet Jonker uit Nieuwenhagen-Landgraaf niets weten. De Limburgse ex-mijnwerkers hebben nog steeds niet gekregen waar ze recht op hebben. En zolang dat het geval is, strijdt Jonker door.

Piet Jonker. Zijn hele leven stond en stáát in het teken van de koel. Op 14-jarige leeftijd ging hij werken in de mijn Julia en werkte in totaal 34 jaar ondergronds. Zijn jeugd bracht Jonker door in de mijnwerkerskolonie Lauradorp. Hij was een fervent toneelspeler en richtte in de oorlog een cabaretgroep op, die door de mijnstreek trok om voor de koempels op te treden. Ook in de Groenstraat in Ubach over Worms en in Nieuwenhagen stortte de mijnwerker zich met veel enthousiasme in het carnavalsfeest. Maar daarnaast organiseerde hij goedkope buitenlandse reizen voor mensen die het niet zo breed hadden en zette tientallen buurtfeesten op. Verder was hij bestuurslid van de woningvereniging Nieuwenhagen en een plaatselijke wijkvereniging. In 1970 hing Jonker zijn mijnwerkerspungel definitief aan de kapstok. Enkele jaren eerder had Joop den Uyl in Heerlen bekend gemaakt dat de Limburgse mijnen op termijn allemaal zouden sluiten.

Silicose "In die tijd werd, vooral in de politiek, veel over de mijnwerkers gepraat. Maar niet mèt de mijnwerkers. Terwijl dat wel bitter nodig was. De problemen waren immers enorm. Denk aan de immense werkloosheid, de sociale vraagstukken en de silicose", zegt de Nieuwenhagenaar. In 1973 begon Piet Jonker een nieuwe 'loopbaan': voorvechter van de belangen van de ex-koempels. Hij richtte in de jaren zeventig onder meer de coördinatiegroep ex-mijnwerkers op, waarin twaalf plaatselijke koempelverenigingen samenwerkten. Verder stond hij aan de wieg van een hobby-werkgroep voor ex-mijnwerkers en een praatgroep voor de vrouwen van koempels. Ook organiseerde Piet Jonker uitwisselingsreizen met mensen uit mijngebieden in Hongarije, Duitsland, België, Frankrijk en Engeland. Bekend zijn ook de demonstraties in 1975 in Heerlen en Den Haag voor betere mijnwerkerspensioenen, waarbij Piet Jonker betrokken was. "Steeds meer instellingen gingen zich bezighouden met de hulpverlening. Dat is een goede zaak. Maar er valt nog veel meer te doen. Denk maar eens aan de plannen om de VUT voor ex-mijnwerkers af te schaffen. Voeg daarbij de WAO-problematiek en het schrappen van de PNL-plaatsen, en je ziet dat het boek van de koempels nog lang niet gesloten is. Zeker als je bedenkt dat er nog 42.000 mijnwerkers zijn die recht hebben op pensioen."

Lubbers Binnenkort heeft Piet Jonkers een gesprek met minister-president Lubbers om de problematiek van de mijnwerkers nogmaals onder de aandacht van Den Haag te brengen. Hij ontmoette de premier al in 1990, toen in de schouwburg van Heerlen de herdenking '25 jaar mijnsluiting - 25 jaar herstructurering' werd gehouden. "Ik heb toen voor Lubbers ondermeer een rondleiding gegeven in de model-steenkoolmijn in Valkenburg. De premier toonde zich zeer geïnteresseerd en zei 'U zie ik nog wel eens terug'. En daar houd ik hem aan, vandaar dat ik binnenkort weer naar Den Haag ga", aldus Jonker. Aan stoppen met zijn (levens)werk denkt Piet Jonker geen moment. "De problematiek van de ex-koempel is nog hoogst actueel. Dat zullen we de mensen in de Randstad duidelijk moeten blijven maken. Limburg wordt daar nog teveel gezien als de blindedarm van Nederland. Ik blijf doorgaan. Je krijgt een heleboel vrienden door dit werk. Ja, vijanden ook. Ik wilde eens een keer met mijn auto wegrijden, bleken alle vier de banden kapot gestoken te zijn. Maar ja, door dat soort tegenslagen moet je je niet laten ontmoedigen. Ik sta gelukkig niet alleen; er staan een heleboel mensen achter me. En dat is een fijne gedachte".

Piet Jonker: "In de Randstad zien ze Limburg nog teveel als de blindedarm van Nederland".

De provincie Limburg is bezig met een onderzoek naar de grondvervuiling in het gebied Buitenop. Daarom kon voorzitter Fr. Straus van de Middenlimburgse Kamer van Koophandel (KvK) de leden gisteravond niet vertellen wanneer de bouw van het kantorencomplex aan Buitenop, waarin de KvK onderdak zal vinden, van start gaat. Straus antwoordde op vragen van kamerlid H. Janssen dat binnenkort met de provincie gesprekken plaatsvinden over deze kwestie. De Kamer heeft een overeenkomst met projectontwikkelaar Buitenop BV gesloten voor het huren van drie verdiepingen van het zes verdiepingen tellende kantorencomplex dat aan de Looskade gebouwd wordt. Uitsluitsel In de overeenkomst met Buitenop BV staat, zo vertelde Straus, dat het complex op 1 april 1993 opgeleverd wordt. Mocht de Kamer voor 1 april van dit jaar van Buitenop BV geen uitsluitsel hebben gekregen over de gang van zaken rond het hele project, dan is de Kamer vrij de overeenkomst op te zeggen. Straus vertelde er tevens bij dat de mogelijkheid bestaat een perceel uit het gebied Buitenop te lichten, zodat daar alvast gebouwd kan worden. Gasfabriek Kamerlid J. Heemels vroeg met het oog op mogelijke grondvervuiling in dit gebied voorzichtig te zijn met het alvast laten bebouwen van een perceel. Het mag in zijn visie niet gebeuren dat het gebouw waarvan de KvK een deel heeft gehuurd er komt te staan, terwijl de rest van het gebied de eerstkomende jaren onbebouwd blijft. Vanaf medio vorige eeuw tot 1944 heeft op die plek de Roermondse gasfabriek gestaan. Of de omgeving van dit gebied vervuild is, kan niemand zeggen. Enige stagnatie in de bouw is opgenomen in het contract dat tussen de gemeente Roermond en Buitenop BV is gesloten. Het onderzoek van de provincie is nog gaande zodat van die zijde hierover geen mededelingen kunnen worden gedaan. Wel is bekend dat hierover maandag in Roermond bestuurlijk overleg plaatsvindt tussen delegaties van de provincie, de gemeente en de KvK.

Over de PNL-korting, de letters staan voor Perspectieven Nota Limburg, is landelijk al veel te doen geweest. Politiek en welzijnsinstellingen sputterden tevergeefs over het Haagse bezuinigingsplan. Inmiddels breken de bestuurders en welzijnsmensen op lokaal niveau zich het hoofd hoe ze deze korting door moeten berekenen in het eigen huishoudboekje. De Roermondse welzijnswethouder H. Derks moet het de komende jaren telkens met f 1.3 miljoen stellen, en het doet altijd pijn om het fileermes in het eigen (portefeuille-)vlees te zetten.

"Als we welzijn elementair moeten aantasten, dan kan ik daar geen verantwoording voor nemen. Ik hoop dan dat de collega's in het college inzien dat deze bezuiniging niet helemaal op deze portefeuille kan worden afgewenteld. En de helpende hand bieden." De Roermondse welzijnswethouder H. Derks weet dat ook híj een coalitieprogramma heeft ondertekend, waarin staat dat rijksbezuinigingen worden doorberekend naar de sector die het betreft. Met andere woorden: de PNL-korting komt helemaal voor rekening van Derks' portefeuille. Derks: "Voorop staat dat ik dat programma heb ondertekend. Maar die PNL-bezuiniging is wel een enorme klap. Daarbij komt dat we de sociale vernieuwing ongemoeid willen laten. Dan wordt de hoek waaruit het moet komen,nogal klein. Als ik vind dat de ondergrens is bereikt, dan meld ik me wel." Aangeven waar voor hem die grens exact ligt, is moeilijker en volgens Derks "een combinatie van gevoel en van politieke keuzes." De wethouder hoopt over twee maanden met een `pijnplan' voor de dag te komen. "Misschien schrikken we dan allemaal zó van de gevolgen voor welzijns, dat de collega's vinden dat de pijn alsnog verdeeld moet worden." Gooit Derks dat balletje alvast op? "Nee, ik ga eerst serieus zoeken om straks toch nog een aanvaardbaar welzijnsprogramma over te houden. En daarbij is op dit moment niks veilig." Afstoten Aan het noemen van namen of instellingen die het zullen moeten ontgelden, wil Derks zich nog niet branden totdat het voorstel er ligt. De schoten voor de boeg zijn dan ook vooral `losse flodders'. "Het snelst kun je natuurlijk bezuinigen als je het in mensen gaat zoeken. Maar dat is niet mijn uitgangspunt: ik wil die f 1.3 miljoen in de hele linie zoeken, al moet ik toegeven er danig mee in mijn maag te zitten." Met `linie' bedoelt Derks de hele welzijnshoek, waaronder bijvoorbeeld APO (professioneel welzijnswerk), CKV (kunstzinnige en muzikale vorming), Madi (maatschappelijke dienstverlening), de bibiliotheek of de subsidiëring aan harmonieën en fanfares vallen. "Je kunt denken aan afstoten van gebouwen, bekijken of instellingen kunnen samengaan, of bijvoorbeeld de administratie van meer instellingen samenvoegen. Stel, ik zeg uitdrukkelijk: stel, dat een goede manager op welzijn een aantal overlappende taken bij bijvoorbeeld APO en Madi kan bundelen. Of misschien moet je weer terug een stap terug in het beleid rond harmonieën en fanfares, dat we net van de grond hebben getild." Bestuursacademie Aan de verbouwing van de huidige bestuursacademie tot huisvesting voor het CKV (centrum kunstzinnige vorming) en de APO wil Derks niet tornen: "Maar je kunt proberen meer instellingen onder dat dak te krijgen." Tijdens de begrotingsbehandeling hebben coalitiepartijen VVD en Demokraten Roermond laten blijken er weinig moeite mee te hebben wanneer de APO het met minder zou moeten doen. Is dat de richting? CDA-er Derks: "Ik wil best naar de APO kijken, maar uitdrukkelijk óók naar de efficiency van andere instellingen." Over geruchten over het dichtgaan van De Azijnfabriek: "Dat is niet mijn eerste keus, maar ook dát moet je overwegen." Wapperen Zowel politiek als van de kant van de instellingen of verenigingen zullen de uiteindelijke keuzes - welke dat ook zullen zijn - nogal wat stof doen opwaaien. De wethouder spreekt over de grenzen van beleid waarvoor hij verantwoordelijk wil zijn. Een breekijzer om de pijn verdeeld te krijgen, of zelfs het wapperen met de portefeuille? Derks: "Absoluut niet, dat doe ik niet zo snel. Ik kan nú nog niet zeggen wat ik vind van een plan waaraan we nog moeten werken. Laten we eerst maar eens studeren."

De Middenlimburgse Kamer van Koophandel gaat de economische structuur van deze regio in kaart brengen. Deze studie, die f 40.000 kost, dient als aanvulling op de Startnotitie Structuurvisie voor Midden- en Noord- Limburg van de provincie. De leden van de Kamer hadden gisteravond geen moeite met dit voorstel van het dagelijks bestuur. Ze gaven echter wel de opdracht mee om een kort, maar krachtig rapport van niet meer dan 25 bladzijden te laten maken. Het bureau dat wordt ingeschakeld moet bovendien een duidelijke taakomschrijving krijgen. Knelpunten Kamerlid Horbach vroeg duidelijkheid over de vraag of Midden-Limburg eeen economisch geografisch gebied is. Hij vroeg geen opsomming van allerlei zaken in het rapport, maar er een economisch toegevoegde waarde in tot uitdrukking te laten komen. Ook J. Smeets liet zich in die richting uit. De mankementen, die aangepakt moeten worden, dienen er uit te springen. Dan weet iedereen wat de economische structuur van Midden-Limburg voorstelt en welke knelpunten er zijn. Want alleen op basis van feiten kan de regio met de provincie praten. Zorgen Een krachtig pleidooi om met argumenten aan te geven waar de kracht van Midden-Limburg ligt, kwam uit de mond van N. Stijnen. Hij maakte zich ernstige zorgen over deze regio als hart van Limburg. Hij riep iedereen op alle gekibbel te staken en er voor te zorgen dat Midden- Limburg ook Midden-Limburg blijft dat geen achterstand oploopt, die niet niet meer is in te halen. Hij was bezorgd over de infrastructuur van Midden-Limburg, die naar zijn mening niet mag ondersneeuwen door grotere gewestvorming. Als voorbeeld noemde hij de A 68 die onder geen voorwaarde aan de neus van deze regio voorbij mag gaan. In het eindrapport van de regiovisie Midden- Limburg staat de A 68 opgenomen als verbinding tussen Roermond en de Duitse grens. Het gedeelte van de A 68 tussen Horn en Kelpen is daar onlosmakelijk mee verbonden. Vandaar dat Straus opmerkte dat het rapport op dit punt aangepast moet worden.

Het is de overheid ernst. Een wet ter bestrijding van computercriminaliteit zit in de koker en vooruitlopend daarop zijn voor het eerst in Nederland twee computerkrakers aangehouden. Terwijl politie en de Centrale Recherche Informatiedienst zich opmaken voor een doelmatige strijd tegen de data-reizigers, wassen die hun handen in onschuld. 'Wij tonen alleen aan dat een computersysteem niet goed beveiligd is', is een veelgehoord geluid bij hackers. Ze vinden steun bij Nederlands computerexpert bij uitstek, prof. dr. I. Herschberg, hoogleraar technische wiskunde en informatica aan de Technische Universiteit in Delft. Prof. Herschberg zet grote vraagtekens bij de aanhouding van de 25-jarige informatica-ingenieur uit Nuenen en de 21-jarige student informatica uit Roermond. Zij hebben een computersysteem van de Universiteit van Amsterdam gekraakt en vandaar uit 'reisjes' gemaakt naar netwerken onder andere in de Verenigde Staten, Canada, Spanje, Noorwegen en Italië. Volgens de Universiteit van Amsterdam hebben de hackers voor een ton schade aangericht. Omdat de wet tegen computercriminaliteit nog niet aan de Tweede Kamer is voorgelegd, wordt de twee computerkrakers valsheid in geschrifte, vernieling en bedrog ten laste gelegd.

Zwak "In mijn ogen probeert justitie de twee te vervolgen op oneigenlijke gronden", zegt prof. Herschberg. "Bij alle drie de zaken die de twee ten laste wordt gelegd lijkt me de aantoonbaarheid zwak. De betreffende artikelen in het strafrecht worden op zijn minst opgerekt. Je kunt niet iemand pakken op grond van iets wat er op lijkt. Er moet een duidelijke overtreding begaan zijn van een reeds bestaande wetsbepaling en dat is in dit geval niet aantoonbaar. Bijvoorbeeld wat betreft de aanklacht valsheid in geschrifte. In het huidige strafrecht is het niet duidelijk of wijziging van niet-financiëlecomputergegevens wel valt onder valsheid in geschrifte." De computerexpert draait de zaak liever om en verwerpt de aanklacht van de Universiteit van Amsterdam. "De universiteit is in feite zelf nalatig geweest, heeft het computersysteem gewoon niet goed beveiligd. Als je thuis de deuren open laat staan en er wordt bij je ingebroken, ben je ook nalatig."

Geen reden Volgens Herschberg is er met de huidige wet geen reden om tot vervolging over te gaan. En zelfs al zou de nieuwe wet al zijn aangenomen door de Tweede Kamer, dan nog is het volgens hem de vraag of de twee iets verweten zou kunnen worden. "De Centrale Recherche Informatiedienst heeft toegegeven dat er van misdadige opzet geen sprake is geweest. Ik vraag me dan af af waar men zich eigenlijk druk over maakt. Die schade had de universiteit nooit geleden als het systeem goed was beveiligd. De twee hobbyisten krijgen nu ten onrechte een nieuwe wet, die nog niet eens bestaat, aan hun broek." Herschberg wijst er op dat die nieuwe wet ook niet zo zeer bedoeld is om fanatieke hobbyisten aan te pakken, maar om echte criminelen te kunnen bestraffen. Hij vindt een verscherpte aandacht van de overheid voor computerkraken op zich wel positief. "Het is een stapje in hetbewustwordingsproces dat alle computersystemen kwetsbaar zijn. Maar tegen die kwestbaarheid kun je redelijke maatregelen nemen."

Projectontwikkelaar A. van den Berge uit Reuver wil aan de Molenweg nabij sportpark Dijckerhof in Reuver een tennishal en sauna bouwen. Op hetzelfde terrein, groot twee hectare, staat tevens de bouw van een bedrijfsverzamelgebouw gepland. Het gaat om een totale investering van zeven miljoen gulden. starten met de bouw van een tennishal met drie banen. In dezelfdehal komt de sauna. Buiten wordteen tuin ingericht voor sauna-gasten, zo is de bedoeling. Ook komt ereen parkeerplaats, die plaats biedtaan vijftig auto's. In het aangrenzende bedrijfsverzamelgebouw kunnen (startende) ondernemers ruimten huren. Ook komen er opslagruimten. Van den Berge zegt een voor-overeenkomst te hebben gesloten overde aankoop van de grond met bouwbedrijf Habets. Hij hoopt de tennishal medio oktober te openen, hetbedrijvengebouw nog eerder. DeReuverse zakenman wil de exploitatie van het sportcomplex overlatenaan Sportfondsen Nederland, die inBeesel alle gemeentelijke accommodaties beheert Locatie B en W beslissen binnenkort of eentennishal wel aan de Molenweg thuishoort. Het gebied heeft nu namelijk de bestemming industriëledoeleinden Volgens wethouder T. Verlijsdonk (Ruimtelijke Ordening)zijn ook andere locaties geschikt. De projectontwikkelaar houdt echter vast aan de Molenweg. Hij heeftinmiddels een bouwplan ingediend.Pas wanneer het college akkoord gaat, wordt het bestemmingsplanaangepast. De bouw van het bedrijfsverzamelgeobuw zal niet opproblemen stuiten, verwacht Verlijsdonk. De plannen kwamen deze week inde openbaarheid, nadat raadslid F. Verdonck (PvdA) tijdens een vergadering van de commissie welzijnvragen had gesteld over de mogelijke bouw van een tennishal inReuver. Dat idee is actueel geworden na de sluiting van de tennishalin Swalmen vorig jaar. Aangezienveel Beeselnaren van de hal gebruik maakten, heeft Verlijsdonk sindsdien pogingen in het werk gesteld een projectontwikkelaar te interesseren voor een tennishal in degemeente Beesel. Van een handvolgegadigden bleef uiteindelijk alleen Van den Berge over Verlijsdonk noemt diens plannen "zeer serieus".

In opdracht van de gemeente Heel gaat een architect een vooronderzoek doen naar de kosten die gemoeid zijn met het geschikt maken van het voormalige gemeentehuis in Wessem tot bestuurscentrum. Daarna beslist de gemeente definitief of ze 24 mille vrijmaakt voor het haalbaarheidsplan. Bij een eventuele verbouwing van het voormalige gemeentehuis in Wessem moet het karakteristiek uiterlijk van het gebouw zoveel mogelijk behouden blijven. Bij het onderzoek zal ook in kaart worden gebracht welke ruimten eventueel vrij blijven. Het gebouw zal dan behouden blijven voor de Wessemse gemeenschap. Op die voorwaarden hebben verschillende raadsfracties gisteravond aangedrongen. J. Zwets (Lijst Huijskens) bepleitte dat de haalbaarheid van het bouwen in `modules' wordt onderzocht, zodat later alsnog een uitbreiding kan plaatsvinden. Hij zei niet overtuigd te zijn van de absolute noodzaak tot splitsing van het ambtelijk apparaat dat in Heel zou blijven en de bestuurders in Wessem onder te brengen. Burgemeester J. Simons voelde niets voor de suggestie van J. Schuur (PvdA) en J. Brouns (Samen Sterk) om de projectgroep `uitbreiding gemeentehuis Heel' uit te breiden tot de gemeenteraad. Simons zei daar bezwaren tegen te hebben vanwege de informele overlegstructuur.

Op vier adressen in Sint Odiliënberg is de laatste week een anonieme brief in de bus gevallen, waarin drie andere inwoners van deze plaats door het slijk worden gehaald. De drie mensen op wie de hatelijkheden betrekking hebben, kregen zelf geen brief, maar hebben wel een aanklacht wegens laster ingediend. De inhoud van die brief bestaat vooral uit losse kreten. Bij het stukje over een inwoonster staat naast haar naam een pornografische afbeelding van een vrouw met de vermelding `dorpshoer'. Een inwoner wordt machtsmisbruik verweten, en naar een andere man wordt een toespeling gemaakt met een copie uit een pornoblaadje. Volgens de politie is er geen enkele relatie tussen de ontvangers van de brieven, en de mensen op wie de anonieme briefschrijver het heeft gemunt. Ook bestaat er geen onderling verband tussen de `slachtoffers'. Dat zijn volgens een politiewoordvoerster "gewone burgers, en geen bekende of prominente inwoners". De politie hoopt dat ook andere inwoners van Sint Odiliënberg, wanneer zij zo'n anonieme brief in de bus hebben gekregen, dit melden, om de anonieme scribent snel te kunnen ontmaskeren.

De gemeente Nederweert is niet van plan in te gaan op de eisen die de Weerter ondernemer M. Coenen de vorige week aan het gemeentebestuur heeft voorgelegd. Coenen eiste toen een rechtzetting van de verklaring die een hoofdambtenaar had afgelegd in het kader van een Arob-procedure over een reclamezuil bij de Roermondseweg. Volgens Coenen zou de Nederweerter ambtenaar in strijd met de waarheid hebben verklaard dat de reclamezuil vóór 1 januari 1991 niet op de plek stond waar hij nu staat. Coenen beweert dat de reclamezuil al meerdere jaren op het perceel vlakbij de autosnelweg A-2 staat. De Weerter ondernemer dreigde de gemeente Nederweert zelf met een kort geding als de verklaring niet rechtgezet zou worden. Burgemeester F. Jacobs liet gisteren weten niet onder de indruk te zijn van het verhaal van Coenen. "Zijn verhaal is feitelijk onjuist", aldus Jacobs. "Wij hebben geen argumenten gevonden om een andere verklaring af te leggen". De Nederweerter burgemeester merkte verder op het heel vervelend te vinden dat Coenen meent dat de ambtenaren in Nederweert dingen zeggen die onjuist zijn. "Hij moet niet al te zeer doorgaan met het valselijk beschuldigen van onze mensen", vindt Jacobs.

Het moet een feest der herkenning worden. Dat hoopt samensteller Hugo van den Eijken van Gelderen van 'zijn' achtdelige reeks Tros Telearchief, waarvan vanmiddag de eerste aflevering.

Het programma ligt in het verlengde van het Telearchief dat de Tros drie jaar geleden op de televisie bracht. Ging het toen puur om amusement, ditmaal vormen oude Polygoonjournaals de hoofdmoot. Zo krijgt de kijker hard nieuws voorgeschoteld, als de Watergate-affaire en het eerste journaal van na de bevrijding. Ellen Brusse neemt de presentatie van het nostalgische woensdagmiddag-uur voor haar rekening. Van den Eijken van Gelderen (voorheen gewoon Hugo van Gelderen) heeft vooral geput uit de 33 jaaroverzichten van Polygoon van na 1946. "Daarnaast is er wat human interest, zoals de uitvinding van de kippebril die kippen ervan moest weerhouden elkaar te pikken. En plattelandsvrouwen die overalls showen."

Filosofie

"We gaan niet chronologisch te werk. De filosofie daarachter is dat als je ook een jong publiek wilt bereiken, je tevens wat recenters erin moet doen. Maar ik voel op mijn klompen aan dat vooral ouderen ernaar zullen kijken", aldus Van den Eijken van Gelderen. Voor de ouderen zullen de uitzendingen veelal een feest der herkenning zijn. De programmamaker fietst dwars door het recente verleden. Zo bevat de eerste aflevering materiaal uit 1946, 1956, 1966, 1974 en 1976. Als amusementsfragmenten is gekozen voor de zangeres Melanie met het liedje Animal Crackers (1969) en een kolderieke sketch van de Mounties met Joop Doderer en Joke Bruijs (1979). Het amusement is afkomstig uit het archief van de Tros. Uitzending op Nederland 2 om 15.00 uur.

Het beroepsgoederenvervoer is een bedrijfstak van vooral jonge kerels. Omtrent tachtig procent van de vrachtwagenchauffeurs is niet ouder dan veertig jaar. Ouderen haken af. Soms hebben ze ander werk gevonden, vaak zijn ze in de wao terecht gekomen. De Bedrijfsgezondheidszorg Wegvervoer probeert meer mensen langer achter het stuur van de vrachtwagen te houden.

Bedrijfsgezondheidszorg probeert het tij te keren

Spanning nekt truckchauffeur

De cijfers dateren van de jaren tachtig, maar Paul Dukers van de Bedrijfsgezondheidszorg Wegvervoer weet dat ze nu nog actueel zijn: slechts ongeveer twintig procent van de chauffeurs in het beroepsgoederenvervoer is veertig jaar of ouder. Een krappe vijf procent is 22 jaar of jonger. En driekwart van de beroepschauffeurs die met grote vrachtwagenkolossen over de wegen gaan, valt in de leeftijdscategorie 22 tot en met 39 jaar.

Het zijn cijfers die de bedrijfstak zorgen baren. Aan de bovenkant laten ze zien dat veel ervaring wegvalt. Aan de onderkant blijkt dat jongeren niet staan te springen om het vak van beroepschauffeur te kiezen. Waar wijst dat op? Paul Dukers: "De voornaamste oorzaak van het wegvallen van ouderen is de zwaarte van het beroep. Het aantal lichamelijke klachten is legio. Jarenlang was het vooral gewoon slijtage die ouderen eerst in de ziektewet en later in de wao deed belanden. Daar is weliswaar nog altijd sprake van, maar het merendeel van de ouderen laat nu het stuur definitief los omdat ze door stress hebben moeten afhaken. De mensen blijken de veranderingen niet aan te kunnen. Voortdurende spanning maakt hen ziek, vaak chronisch ziek waardoor ze ook niet aan ander werk geholpen kunnen worden."

Precies op tijd Paul Dukers: "Een belangrijke oorzaak van stress is de eis van verladers, de klanten dus van de transportbedrijven, dat stipt op tijd wordt gereden. In vaktermen heet dat 'just in time'. Vrachtwagenchauffeurs dienen hun goederen bijna op de minuut af precies op tijd af te leveren. De chauffeur krijgt van zijn baas een gedetailleerd tijdschema mee met de opdracht zich daar nauwkeurig aan te houden. In dat schema wordt rekening gehouden met files en mogelijke andere vertragingen. Maar je kunt niet alles regelen en dus komt het vaak voor dat de chauffeur met zijn tijdschema toch in het gedrang komt. En dat lijdt tot spanning en dus tot lichamelijke klachten."

Computer Ook de computer kan de zenuwen van de oudere chauffeur doen knappen. Dukers: "Een groeiend aantal bedrijven maakt gebruik van de mogelijkheid om in de vrachtauto een computer te installeren, die door middel van een satelliet verbonden is met de computer van het bedrijf. De baas kan daardoor binnen Europa tot op 300 meter nauwkeurig weten waar zijn auto zich bevindt. Dat heeft het economische voordeel dat de baas zijn chauffeur onderweg vrachten kan laten oppikken. En de chauffeur kan op een betrekkelijk eenvoudige manier onderweg contact met zijn baas opnemen. Maar oudere chauffeurs kunnen niet tegen die computer. Ze zijn het zoveel jaren anders gewend. Meestal wíllen ze wel anders, maar ze kunnen niet. Dat is voor hen vaak een reden om maar wat langer ziek te blijven. Meer dan vroeger zien ze er tegen op om weer te beginnen."

Cursus De Bedrijfsgezondheidszorg kan het systeem van 'just in time'-rijden niet tegengaan. Evenmin kan ze de computer tegenhouden. Ze kan er wel aan meehelpen dat de chauffeur zich anderszins prettiger voelt. In een eendaagse cursus 'Fit op de rit' kan de chauffeur geleerd worden, hoe om te gaan met spanningen in zijn contact met de planner van de schema's op het kantoor van de baas. Met de spanning die opkomt bij files onderweg, de spanning die ontstaat als op het adres waar hij de goederen moet afleveren, niet alles goed geregeld is. De cursus leert ook hoe de chauffeur zijn eigen 'natuurlijke' gejaagdheid kan bedwingen. En hoe hij met zijn lichaam om moet gaan bij het in- en uitstappen, bij het laden en lossen.

Moeilijk Vorig jaar is de cursus geprobeerd in Noord-Brabant, Amsterdam en Friesland. Dit jaar komt ook de rest van het land aan de beurt. Volgens Paul Dukers zijn de bedrijven over het algemeen zeer geïnteresseerd in de cursus, maar dat mondt niet altijd uit in deelname. De cursus wordt gegeven aan groepjes van twaalf tot vijftien chauffeurs, liefst van hetzelfde bedrijf. "Maar een bedrijf kan moeilijk op een dag twaalf chauffeurs missen. En de meeste chauffeurs voelen er niet voor om er hun vrije zaterdag aan te besteden." Dukers hoopt nu maar dat de Arbeidsomstandighedenwet waar het beroepsgoederenvervoer dit jaar mee te maken heeft gekregen, deelname aan de cursus zal bevorderen.

Keuring Ook keuringen dienen de gezondheid van de chauffeur in het beroepsgoederenvervoer. Een nieuwe chauffeur krijgt na een eerste keuring een gezondheidsverklaring die tot z'n vijfendertigste jaar dienst moet doen. Daarna wordt hij om de vijf jaar opnieuw gekeurd. Het is een begeleiding van de chauffeur die er op gericht is zo tijdig mogelijk vast te stellen of er met de conditie van de man iets mis is. Paul Dukers: "Dan kunnen maatregelen worden besproken die de toestand van de man, en zijn werkomstandigheden, zoveel beter maken dat hij zijn werk kan blijven doen. Of er kan geprobeerd worden de man aan ander werk te helpen. In een klein bedrijf zal dat niet meevallen. Maar we hebben ook nog de mogelijkheid om de mensen te plaatsen in de Gemeenschappelijke Personeelsdienst van het Wegvervoer. Daar hebben we banen met meer geregeld werk, zonder spanning en met een werkweek van veertig uur."

Cabines In het streven om de bedrijfstak letterlijk meer gezond te maken en om daardoor de mensen zoveel mogelijk buiten de wao te houden, zou het volgens Dukers passen om de vijfjaarlijkse keuring al meteen na indiensttreding van de chauffeur te laten ingaan. Wachten tot iemand 35 jaar is, is eigenlijk niet verantwoord, meent hij. De mogelijkheid van eerdere keuringen wordt onderzocht. Een ander onderzoek van de Bedrijfsgezondheidszorg geldt de inrichting van de vrachtwagencabines. Hoe is de stoel, hoe de vering? En moeten cabines niet aangepast worden als de de chauffeur een meer dan gemiddelde lengte heeft? Of korter is dan gemiddeld? De aandacht voor de gezondheid van de chauffeur moet, hoopt Dukers, ook het bijkomende effect hebben dat het beroepsgoederenvervoer een betere naam krijgt. Een bedrijfstak die de reputatie heeft dat ze haar mensen goed begeleidt, vergroot haar aantrekkelijkheid voor jongeren. En dat kan tot gevolg hebben dat jonge vrouwen en mannen er minder tegenop zien om te trachten hun brood te verdienen achter het stuur van een vrachtwagen.

"De voorzitter van de joodse gemeenschap in de Bondsrepubliek, Heinz Galinski, moet verscherpt geobserveerd worden. Uiteindelijk doel is gezamenlijk maatregelen te treffen voor het bewerken van de door zionistische centra voor vijandelijke doeleinden gebruikte joodse gemeenschap in West-Berlijn."

Geen tekst uit een opgedoken en vergeeld nazi-document, maar afkomstig uit een samenwerkingsverdrag dat de Oostduitse Stasi en de Sovjet-geheime dienst KGB in 1986 sloten. Uit hetzelfde verdrag blijkt dat de Stasi en de KGB van plan waren medewerkers het Vaticaan te laten infiltreren om zodoende de politiek van de kerkelijke staat te beïnvloeden. Nadelig, dat spreekt, om zodoende het Vaticaan in een kwaad daglicht te stellen.

Hersenschimmen Maar de geheime agenten van de twee voormalige communistische staten zagen ook humoristische hersenschimmen. Zo moest "de invloed" van de Westduitse sportartikelenfabrikant Adidas "op het Internationale Olympische Comite" teruggedrongen worden. En, wat misschien belangrijker was, "moest verhinderd worden dat Adidas subversieve activiteiten ontplooide tegenover topsporters uit de DDR". Adidas maakte zich in de ogen van de Stasi schuldig aan "het inspireren tot hoogverraad" door bij topsporters erop aan te dringen de DDR de rug toe te keren.

Hoogtepunt 1988 Moet het hoogtepunt zijn geweest voor de Stasi- en KGB-agenten. Uit het samenwerkingsverdrag komt naar voren dat de Olympische Spelen in Calgary en in Seoul "politiek-operatief veilig gesteld" moesten worden. Op welke manier sportwedstrijden politiek-operatief veilig te stellen zijn, dat wordt in het midden gelaten; het waren tenslotte geheime diensten. Het vijftien pagina's tellende samenwerkingsverdrag van de KGB met de Oostduitse staatsveiligheidsdienst werd door een voormalige burgerrechtenactiviste uit de DDR ontdekt toen ze haar eigen Stasi-dossiers doorsnuffelde. Het verdrag is tussen 1986 en 1990 geldig geweest en bevat naast haast komische ook minder aangename verrassingen. Het Vaticaan moest zwart gemaakt worden door de verhouding "met fascistische staten en de geheime diensten van de NAVO-landen" te benadrukken. Medewerkers van de Stasi en de KGB kregen opdracht "door te dringen bij Radio Vaticaan" zodat ze daar hun verwoestende werk konden beginnen.

Ook de kerkelijke organisaties als de Oecumenische Raad van Kerken en de Lutherse Wereldbond werden onder handen genomen. Inofficiële medewerkers - inmiddels een gevleugelde term in Duitsland - zouden proberen het personeelsbeleid mede te bepalen. Uit de Sovjetunie overgevlogen KGB-agenten kregen via de Stasi een plaats op de Oostduitse kerkelijke opleidingsinstituten, en niet alleen om daar theologie te studeren.

Ontbinding Inofficiële medewerkers bij tientallen andere Westduitse kerkelijke organisaties hadden het doel een "werkzame ontbinding van hun subversieve karakter" te bewerkstelligen, "hun banden met westerse geheime diensten" openbaar te maken en "hun verbindingskanalen en steunpunten in de DDR en de Sovjetunie uit te schakelen". Daarnaast wierpen de Stasi en de KGB zich gezamenlijk op de vredesbeweging in Oost-Europa om deze "op te helderen en te bestrijden". Veel aandacht werd ook gegeven aan Westduitse uitgevers. Agenten met namen als 'Uitgever', 'Titus' en 'Walter' infiltreerden hier om er achter te komen op welke illegale weg antisocialistische lectuur naar het Oosten werd gesmokkeld. Verder verhaalt het verdrag over een "strenge observatie" van de internationale schrijversbond PEN-Club - omdat deze het lef had anti-Sovjet activiteiten van emigranten te ondersteunen - en het gemeenschappelijk verzamelen van "plannen, bedoelingen en activiteiten" van westerse radiozenders als Radio Liberty en Radio Free Europe.

Voor de internationale wapenindustrie was de Golfoorlog een welkome demonstratie van wat hedendaags wapengekletter vermag. Niet lang na de wapenstilstand plaatsten de meeste landen rondom het slagveld hun eerste bestellingen en op de grote wapenbeurs in Dubai werden november vorig jaar de zaken beklonken. Terwijl de westerse wapenfabrikanten nu de licht ontvlambare regio proberen vol te proppen met hun succesvolste wapentuig, houdt de voormalige Sovjet Unie in het Midden Oosten opheffingsuitverkoop en adverteert concurrent China met ongekende bodemprijzen. Verreweg de beste klant is de Islamitische Republiek Iran die naar absolute regionale hegemonie streeft.

Wat Irak in de Golfoorlog is overkomen, wil Iran tegen elke prijs voorkomen. Wie het in z'n hoofd haalt om Rafsanjani in Teheran met slimme wapens te bestoken, krijgt een soortgelijke lading retour. Weliswaar dan van Sovjet-makelij, maar even dodelijk als de televisie-genieke Amerikaanse exemplaren.

Na afloop van de wapenbeurs in Dubai vertrok de Sovjet-delegatie begin december spoorslags naar Teheran om daar op verzoek van de autoriteiten een demonstratie te geven van de nieuwste generatie slimme Sovjet-wapens met codenamen als 'Kilter' en 'Kegler'. Om deze doeltreffende projectielen in te zetten had Teheran eerder in Moskou al een bestelling hypermoderne (jacht)bommenwerpers geplaatst, waaronder de inmiddels beruchte Mig-29 'Fulcrum' (meer dan honderd stuks) en de Su-24 'Fencer', de 'Flanker' en de 'Foxhound'. In het Westen staan deze typen al geruime tijd bekend als de meest geduchte wapens waarover het voormalige oostblok beschikt. Uit testen in onder meer Duitsland is ook gebleken dat deze toestellen op onderdelen superieur zijn aan hun Amerikaanse en Europese tegenhangers. Voor bezorgdheid over de Iraanse herbewapening zijn redenen te over.

Opschroeven Sinds de Golfoorlog hebben de internationale wapenfabrikanten zich massaal op het Midden-Oosten gestort. Niet alleen moesten de daar verbruikte voorraden weer worden aangevuld, de noodzaak om de defensie-uitgaven flink op te schroeven was inmiddels ook tot iedereen doorgedrongen. Desondanks, zo lieten defensie-ministers in de regio onlangs nog weten, zal hun afhankelijkheid van met name militaire grootmacht VS blijven bestaan, zij het op een ander niveau. Luchtoverwicht - een les uit de Golfoorlog - is nu essentieel en datzelfde geldt voor luchtafweer. Voor de tanende wapenindustrie die haar afzetmarkt in de VS en Europa grotendeels ziet verdwijnen, staat het Midden-Oosten inmiddels te boek als een regio waar, volgens het in die kringen gehanteerd jargon, sprake is van 'een hoogspanning-scenario' waarbij in principe overal belangstelling is voor alle soorten wapentuig. Van de landen die de geallieerden destijds steunden, is Saudi-Arabië op dit moment veruit de grootste wapenklant. Groot-Brittannië heeft 48 exemplaren van de beroemde Tornado-jachtbommenwerper kunnen slijten en de Amerikaanse fabrikant McDonnell Douglas staat te popelen om ruim zeventig even potente F-15's te verkopen. Koeweit krijgt van de VS onder meer veertig F-18-jachtbommenwerpers, Egypte staat op het punt om een groot deel van de luchtstrijdkrachten te moderniseren en Israël is ook al toe aan vervanging van de luchtvloot.

Slag slaan Of de Europese en zelfs Braziliaanse militaire industrie in het Midden- Oosten nog hun slag kunnen slaan, hangt vooral af van de houding van de Amerikaanse regering die voor de regio nog altijd een beperkt wapen-embargo laat gelden. Mochten de Amerikaanse fabrikanten daardoor niet kunnen voldoen aan de militaire behoeften ter plekke, dan zullen Saudi-Arabië, Kuwayt, Oman en de overige Golfstaten zich tot de Europeanen wenden die ook hun nieuwe generaties jachtvliegtuigen, bommenwerpers en helikopters in de aanbieding hebben. Weliswaar niet altijd voorzien van het waarmerk 'beproefd in oorlog'` maar voldoende voor een geloofwaardige afschrikkingspolitiek. Traditiegetrouw is Syrië in deze nieuwe wapenwedloop te rade gegaan bij de Sovjets (president Assad wil meer Mig-29's en Su-24-bommenwerpers) en datzelfde geldt voor Iran dat op dit moment nog over een allegaartjes aan wapens beschikt en zich nu volledig wil richten op Sovjet-spullen. Nadat Iran in 1988 militair totaal berooid uit de achtjarige oorlog met Irak kwam, heeft het land systematisch gewerkt aan een volledig herbewapening. Het nog beschikbare oude arsenaal dateert uit de tijd dat de Amerikanen nog van harte welkom waren. Door de vertroebelde relatie tussen beide landen en als gevolg daarvan het gebrek aan onderdelen is dit restant VS-wapens echter nagenoeg onbruikbaar geworden.

Aanmoediging Ondanks de gedeeltelijke wapenboycot is Iran er in de afgelopen vijf jaar bijna moeiteloos in geslaagd om de kwaliteit van het leger weer op peil te krijgen met geavanceerd materieel. De grote defensie-inspanningen van aartsvijand Irak vormden voor Iran enkele jaren geleden de best denkbare aanmoediging om zich andermaal op het illegale wapencircuit te storten. En als dank voor het vrijlaten van gijzelaars kan Teheran tot op de dag van vandaag ook regelmatig op extra leveringen rekenen. Toppunt van ironie was natuurlijk het onverwachte geschenk dat Iran tijdens de Golfoorlog in de schoot geworpen kreeg: meer dan honderd gevechtsvliegtuigen van boze buur Saddam Hussein. De Iraanse luchtmacht maakt er sindsdien dankbaar gebruik van. Ook overvleugelt Iran numeriek alle staande legers in de regio; het hart van de als levensgevaarlijk aangeduide Islamitische Revolutionaire Garde telt op dit moment 350.000 elite-soldaten. Om de strategisch belangrijke Straat van Hormoez en de Golf van Perzië permanent in de gaten te houden heeft Iran ook een bestelling lopen voor minstens drie Russische onderzeeërs. Vooral deze aankoop brengt de Amerikanen in een lastig parket omdat de VS-marine tot nu toe in deze wateren ongestoord haar gang kon gaan en zich tijdens de Golfoorlog nog gelukkig prees dat Irak niet over onderzeeboten beschikte. De twee andere landen in de regio die over zulke schepen gaan beschikken zijn Israël (afgeleverd door Duitsland) en Egypte dat in de V.S. inkopen hoopt te kunnen doen. Daarnaast is nagenoeg elk land, van Turkije tot en met Jemen, doende om andersoortige vaartuigen te bemachtigen. De nadruk ligt daarbij op kleinere oppervlakteschepen die in alle gevallen van raketten voorzien kunnen worden.

Arsenaal Voor wapen-leveranciers China en in mindere mate Noord-Korea zijn Syrië en Algerije belangrijke afnemers. In elk geval krijgt Syrië raketten voor de middellange afstand, maar volgens westerse deskundigen is China bereid om bij vrijwel alle klanten in het Midden-Oosten een compleet wapenarsenaal af te leveren, inclusief tanks, artillerie en ballistische raketten. Onlangs concludeerde Amerikaanse inlichtingendiensten dat Iran al beschikt over de beruchte Russische T-72 tanks. Met dezelfde voortvarendheid waarmee de Europeanen en Amerikanen hun overtollige wapenvoorraden naar de schroothoop brengen, wordt in het Midden-Oosten gewerkt aan een ongekende wapenwedloop. Wie uiteindelijk de sterkste en modernste legermacht uitgerust krijgt, hangt niet zozeer af van het beschikbare kapitaal alswel van de bereidheid van de leveranciers om snel en zonder schroom de klanten op hun wenken te bedienen. De landen die daarbij op het westen zijn aangewezen krijgen echter steeds vaker te maken met een terughoudende opstelling. Voor de landen die, zoals Iran, voornamelijk in Moskou en Peking winkelen wordt evenwel de rode loper uitgerold.

De rede van CDA-fractieleider Brinkman op Texel vormt zo op het eerste gezicht een rechtsconservatieve boodschap. Het kabinet moet niet teveel overhoop halen; het kabinet moet afmaken waarmee het begonnen is; het kabinet moet pas op de plaats maken; het kabinet moet resultaten laten zien.

Brinkman aan het eind van zijn toespraak de bel: "Er moeten keuzes gemaakt worden. Het speelkwartier is voorbij." Brinkman lijkt in de voetsporen te treden van zijn KVP-voorgangers: op de rem gaan staan als met links geregeerd wordt, gas geven in een coalitie met rechts. Wat is er in hem gevaren? Nog geen jaar geleden zette hij het kabinet tot daden aan. Het gevolg was onder meer dat de WAO overhoop werd gehaald. Nu moet het kalmer aan.

Vragen Toegespitst op de inhoud van het beleid is de grote lijn van de Texelse rede niet zo verrassend. Groot nieuws zou het zijn geweest als Brinkman zich zou hebben uitgesproken voor verkleining van inkomensverschillen, voor belasting- en premieverhoging. Verrassend zou het zijn als hij zich nu ineens los zou hebben gemaakt van één van de doelstellingen van het plan-Simons: kostenbeheersing. Niet begrepen zou het zijn als hij zich nu onvoorwaardelijk zou hebben overgegeven aan de invoering van een energie- en milieuheffing. Op een aantal punten werpt de rede meer vragen dan antwoorden op. Meent Brinkman echt serieus dat het minimumloon moet worden bevroren (en dus ook de daaraan gekoppelde sociale uitkeringen)? Zeker, het liefst zou hij een verlaging van het minimumloon zien, maar de politieke realist weet dat dat niet haalbaar is. Evenmin trouwens als een bevriezing. Wat doet hij dus? Hij betrekt een onderhandelingspositie. Hoog inzetten om tenminste te bereiken dat minimumloon en uitkeringen volgend jaar niet gelijk op gaan met de loonstijgingen in het bedrijfsleven. Brinkmans uitspraken over de volgende stappen in het plan-Simons brengen geen verandering in wat de coalitie heeft afgesproken: eerst duidelijkheid over de kostenbesparingen, dan verder.

Strategie De allesoverheersende vraag is waarom Brinkman deze rede hield en op wie zij vooral indruk moet maken. Welke strategie steekt er achter? Moet het kabinet het kabinet er bang van worden, moet de PvdA ervan gaan sidderen? Vast staat dat Brinkman zijn opvattingen vooraf heeft doorgesproken met het CDA-partijbestuur in aanwezigheid van een luisterende Lubbers. Er is dus sprake van een welbewuste CDA-strategie. Opvallend is dat Brinkman in zijn rede de PvdA niet bij name noemde en de coalitiepartner ook niet met andere benamingen aanduidde. Met een triomfantelijk glimlachje wees hij er na afloop op dat hij ook de PvdA-commissie Wolfson niet genoemd had. Hij speelde de vermoorde onschuld toen hij erop werd gewezen dat hij zich had gekeerd tegen een aantal ideeën die in het rapport over de verzorgingsstaat gelanceerd werden. Zoals het afwijzen van het mini-stelsel, herverdeling van inkomens door het opheffen van de inkomensgrens voor premieheffing, invoering van een milieu- en energieheffing. Mogen we Brinkman geloven, dan was hier slechts sprake van een coïncidentie. Maar dat geloof heeft de CDA-voorman ons niet kunnen schenken. De PvdA doet nu wel of ze zich niet door Brinkman voelt aangesproken, maar ook haar kan niet ontgaan zijn dat de ideeën van Wolfson de coalitiepartner niet aanstaan.

Waarschuwingen Zo bezien zijn het waarschuwingen op termijn. Op het in gang gezette en overeenkomstig het regeerakkoord nog te voeren beleid van de coalitie zullen de opmerkingen van Brinkman niet van al te grote invloed zijn. Lubbers en Kok zijn niet uit op een verdere herverdeling van inkomens. Over de milieu- en energieheffing zijn de verschillen van mening binnen de coalitie voornamelijk optisch. Een mini-stelsel wordt in deze kabinetsperiode niet gerealiseerd. De PvdA kan wel vinden dat de discussie daarover nog voordat ze echt begonnen is, moet stoppen, ze kan haar niet tegenhouden. Dat belastinghervorming en -verlaging, verdere herziening van het stelsel van gezondheidszorg en een milieubelasting niet los van elkaar doorgevoerd mogen worden, is geen exclusieve wijsheid van Brinkman. Het is geen volstrekte onzin te veronderstellen dat de Texelse rede van de CDA-fractievoorzitter ook bedoeld is voor intern gebruik. De CDA-fractie is mede verantwoordelijk voor een aantal impopulaire, kostenverhogende maatregelen. Het lijkt niet geheel toevallig dat Brinkman op een aantal punten opvattingen vertolkt die ook gehoord worden in (nog eventjes) Rudings NCW. Ook het CDA ziet zijn populariteit op de kiezersmarkt dalen. Binnen de rechtervleugel van de partij en de fractie broeit verzet tegen het 'linkse' beleid. Brinkman vond kennelijk de tijd gekomen om de rechtervleugel tevreden te stellen. En ook, dat valt nooit uit te sluiten, om zichzelf weer eens te profileren.

De Venezolaanse president Carlos Andres Perez, die gisteren een couppoging overleefde, behoort tot de leiders van Derde-Wereldlanden die zich ook in op internationaal terrein manifesteren.

diverse politieke geschillen in Midden-Amerika en het Caribisch gebied. Daarnaast maakte hij zich sterk voor de belangen van ontwikkelingslanden.

Volksopstand Andres Perez ontleent zijn aanzien voor een deel aan het feit dat hij leider is van een Zuidamerikaans land met een lange democratische traditie. In 1958 maakte een volksopstand, ondersteund door een deel van de strijdkrachten, een einde aan tien jaar militaire dictatuur. Daarnaast speelt het olierijke Venezuela als een van de oprichters een belangrijke rol binnen de invloedrijke OPEC (Organisatie van Olieproducerende en -Exporterende Landen). De 69-jarige president stuit in de binnenlandse politiek op meer weerstand. Onder de bevolking heerst grote ontevredenheid over het economische bezuinigingsbeleid dat Andres Perez sinds zijn aantreden in 1989 voert en over vermeende corruptie van de machthebbers. De couppoging van gisteren hing volgens waarnemers met die onvrede samen.

Gevangenis Andres Perez begon drie jaar geleden aan zijn tweede vijfjarige ambtstermijn als president. Hij bekleedde de functie ook tussen 1974 en 1979. Na een militaire machtsgreep in 1948 ging de voormalige rechtenstudent de gevangenis in en werd vervolgens in ballingschap gestuurd. Hij keerde tijdens de volksopstand van 1958 terug toen een einde werd gemaakt aan het bewind van dictator Marcos Perez Jimenez. Andres Perez' ster rijsde begin jaren zestig toen hij bekend stond als een standvastige en 'hard-line' minister van Binnenlandse Zaken onder president Romulo Betancourt. Zijn eerste ambtstermijn als president (1974-79) kenmerkte zich door een sterke verhoging van de overheidsuitgaven. Een dergelijk beleid was mogelijk door een verviervoudiging van de olie-inkomsten en leidde tot een toename van de welvaart. In die jaren kende Venezuela een nagenoeg volledige werkgelegenheid.

Nationalisatie Andres Perez belangrijkste wapenfeit uit die periode was de nationalisatie van de olie-industrie in 1976. De president wendde de olie-inkomsten aan om meer invloed te winnen in de Derde Wereld. Een jaar eerder had hij al een speciaal fonds gecreëerd dat de Latijnsamerikaanse landen in staat stelde de hogere olieprijzen te betalen. Daarnaast was hij een van de mannen achter een nieuw fonds van de Wereldbank en de Inter-Amerikaanse Bank dat tot doel had arme landen te ondersteunen. Ook binnen de OPEC wierp de Venezolaanse president zich op als belangenbehartiger van de Derde Wereld. Op diplomatiek terrein was hij nauw betrokken bij het verzet tegen de Nicaruguaanse dictator Anastasio Somoza, die in 1979 ten val kwam. Hij verleende voorts steun aan de mensenrechtencampagne van de Amerikaanse oud-president Jimmy Carter. Andres Perez' tweede presidentsperiode is minder succesvol. De olieprijzen zijn ingezakt en de anderhalf decennium geleden bloeiende economie gaat tegenwoordig gebukt onder een buitenlandse schuldenlast van 33,2 miljard dollar (bijna zestig miljard gulden).

Hervormingen Kort na zijn aantreden in februari 1989 voerde Andres Perez economische hervormingen door. De maatregelen hadden een sterke verhoging van de brandstofprijzen en de tarieven voor het openbaar vervoer tot gevolg. Een maand later leidden de prijsverhogingen tot rellen waarbij zeker 300 personen omkwamen. Het bezuinigingsbeleid had het eerste jaar gering succes. De inflatie liep op tot tachtig procent en het land zakte weg in een ernstige recessie met een daling van het bruto nationaal produkt van 8,3 procent. Maar de maatregelen wierpen in de daaropvolgende jaren vrucht af. De inflatiecijfers daalden weer tot een aanvaardbaar niveau en er was weer sprake van een economische opleving. Het nationaal produkt groeide in 1991 met 9,2 procent nadat 1990 al een toename van 4,4 procent kende.

Sterke man De lagere sociale klassen profiteerden echter nauwelijks van de economische successen. De doden bij de rellen van 1989 en de geringe stijging van de welvaart hebben onder de armen de onvrede alleen maar doen toenemen. Ook de middenklasse, die aan de toestroom van harde oliedollars gewend is geraakt, komt meer en meer in verzet en roept steeds luider om een 'sterke man' die een einde kan maken aan de armoede, de vriendjespolitiek en de heersende corruptie. Andres Perez werd op 27 oktober 1922 als elfde van twaalf kinderen van een echtpaar koffieplanters geboren in Rubio, aan de grens met Colombia. Begin jaren veertig studeerde hij in Caracas rechten. In 1945 ruilde hij de studie in voor een baan als secretaris van Betancourt, de leider van de sociaal-democratische Democratische Actie-partij (DA). Andres Perez trouwde in november 1949 met zijn nicht Blanquita Rodriguez. Zij hebben zes kinderen.

Eind 1917 werden verkiezingen uitgeschreven voor 'Transkaukasië', de gebieden ten zuiden van de Kaukasus: Georgië, Armenië en Azerbeidzjan. Deze wonderlijke eenheid, die ontstond in de chaos van de Russische Revolutie, hield maar even stand. Al in mei 1918 barstte het broze omhulsel om deze opeenhoping van etnische, culturele, politieke en religieuze spanningen.

Zeventig jaar communisme hielden de geest in de fles, maar het zou nooit meer goed komen. Azerbeidzjan en Armenië kwamen steeds onverzoenlijker tegenover elkaar te staan.

Helicopter Het neerstorten van een Azerische helicopter, vorige week, met veertig burgerinzittenden, onder wie vrouwen en kinderen, leidde tot een felle reactie van de regering van Azerbeidzjan. Armenië kreeg de schuld, ondanks categorische ontkenningen, en Azerbeidzjaanse troepen legden een ijzeren klem rond Stepanakert, de hoofdstad van Nagorno-Karabach. In deze Armeense enclave in Azerbeidzjan woedt de strijd al jarenlang in alle openheid. In de bergen van Nagorno-Karabach werden de eerste barsten in het eens onaantastbaar lijkende communistische rijk geslagen. Het conflict, dat in de nadagen van het communisme al niet meer te beheersen was, dreigt zonder de rode veiligheidsgordel uit te lopen op een oorlog op de Kaukasus.

Machteloos Het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), de erfgenaam van de Sovjetunie, heeft deze week een geslaagde poging gedaan de twee kemphanen rond de onderhandelingstafel te krijgen. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Kozyrev zei maandag dat "waarschijnlijk volgende week" in Moskou vredesbesprekingen worden gehouden. Dit Russische initiatief is niet de eerste bemiddelingspoging van de voormalige Sovjet-republieken. In september 1991 leken de Russische president Jeltsin en zijn collega Nazarbajev van Kazachstan voor een doorbraak te zorgen. Armenië en Azerbeidzjan kwamen een regeling overeen waarbij Nagorno-Karabach voorlopig zijn eigen boontjes mocht doppen. Armenië deed officieel afstand van zijn aanspraken op het gebied. In december kon Jeltsin de voormalige Sovjet-troepen` die de strijdende partijen uit elkaar moesten houden, terugtrekken. Zijn doel, het terughalen van zijn 'Russische jongens', was daarmee bereikt. Maar het fragiele bestand bleek niet levenskrachtig genoeg en werd in de afgelopen weken gesmoord in het bloed van tientallen Armeniërs en Azeri's. Het Azerbeidzjaanse leger staat onverzoenlijk tegenover de Armeense fedajien die in veel gevallen eigen huis en haard verdedigen. Met vrijwilligers uit Jerevan vormen ze lichtbewapende, los georganiseerde groepjes. Meestal zijn ze kansloos tegen de Azeri's, die voorzien van zware wapens gemakkelijk Armeense dorpen veroveren.

Kerkjes Beide partijen vinden dat zij een onvervreemdbaar recht hebben op het territorium. Ruïnes van vroeg-christelijke kerkjes op de rotsige hellingen wijzen op een eeuwenlange aanwezigheid van Armeniërs, die ook nu nog ruim negentig procent van de bevolking van Nagorno-Karabach vormen. De moslimstaat Azerbeidzjan baseert zijn claim op het gebied op een verdrag uit 1923. Stalin besliste toen dat het omstreden territorium een autonome provincie van Azerbeidzjan moest worden. De kloof tussen de buurvolkeren op de Kaukasus is in de afgelopen zeventig jaar schier onoverbrugbaar geworden. Armeniërs koesteren, sinds de georganiseerde moord op anderhalf miljoen volksgenoten tussen 1915 en 1918, een diepe haat tegen de Turken. Ongelukkigerwijs is er een belangrijke pan-Turkse stroming in Azerbeidzjan die streeft naar nauwe contacten met het etnisch-verwante Ankara.

Pogroms Door bloedige pogroms verslechterde de verhouding tussen de twee volkeren nog meer. In 1918 werden enkele duizenden Azeri's in Bakoe afgeslacht door bolsjewieken, waaraan ook Armeniërs hun steentje bijdroegen. Enkele maanden later namen de Azeri's wraak door een Turks leger te steunen dat Bakoe innam en naar schatting 20.000 Armeniërs over de kling joeg. In 1919 deden moslims in Nagorno-Karabach het nog eens dunnetjes over en vermoordden zeshonderd Armeniërs. In 1988 waren Armeniërs in Azerische steden als Bakoe en Soengait opnieuw het slachtoffer van een pogrom. Ook hier lieten enige honderden mensen het leven. Een relatie die zo beladen is geraakt in de loop van minder dan zeventig jaar herstel je niet een-twee-drie. De machteloosheid van Moskou heeft tot bezorgde reacties in het Westen geleid. Een voortdurende veenbrand in een dergelijke explosieve regio, op korte afstand van de brandhaarden in het Midden-Oosten, past niet in de postcommunistische samenleving van vreedzame staten. Bij de Conferentie voor Samenwerking en Veiligheid in Europa (CVSE) vorige week werden tien voormalige Sovjet-Republieken toegelaten. Een van de eerste daden van de aldus uitgebreide CVSE was om een rapportagecommissie naar Nagorno-Karabach te sturen. Europa gaf met deze eerste interventie in de voormalige Sovjet-Unie aan dat de Kaukasus te dichtbij ligt om te laten ontploffen.

Onwrikbaar De vier jaar oude strijd om Nagorno-Karabach - 'Artsag' volgens de Armeense inwoners - lijkt nauwelijks op te lossen. Beide partijen houden onwrikbaar vast aan hun standpunt. De Armeniërs weten zich daarbij gesteund door de uitslag van een referendum in Karabach, waarbij een grote meerderheid zich uitsprak voor onafhankelijkheid van Azerbeidzjan. Wellicht gloort er toch enig licht na de oproep van de Armeense president Ter-Petrossian tot de vorming van een GOS-vredesmacht, afgelopen weekeinde en de bekendmaking van het voornemen om met elkaar te gaan praten. Eeuwenlang leefden Azeri's en Armeniërs vreedzaam naast elkaar. In beide republieken liggen Armeense en Azerbeidzjaanse dorpen broederlijk naast elkaar. Maar een eeuw van bloedige moordpartijen laat zich niet zomaar wegpoetsen.

De Verenigde Staten, de Europese Gemeenschap en zestien Latijnsamerikaanse landen hebben gisteren de couppoging in Venezuela in krachtige bewoordingen veroordeeld en hun steun toegezegd aan president Carlos Andres Perez. De Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) kwam gisteravond in Washington in spoedzitting bijeen om de situatie in Venezuela te bespreken. Het gezaghebbende Venezolaanse dagblad El Nacional meldde dat bij de mislukte staatsgreep van maandag op dinsdag veertien soldaten zijn omgekomen. In totaal 300 soldaten en officieren werden gearresteerd.

Trouw Zes uur nadat de middernachtelijke aanval op zijn paleis met zware machinegeweren en mortieren was ingezet, meldde de president vanuit het paleis dat het merendeel van de 70.000 man sterke strijdkrachten trouw was gebleven aan zijn regering en dat de couppoging was afgeslagen. De laatste opstandelingen, soldaten van de kazerne Libertador in Maracaïbo (600 kilometer ten westen van de hoofdstad Caracas) gaven zich aan het eind van de middag over. Over de motieven van de coupplegers bestaat nog veel onduidelijkheid, maar de gouverneur van de provincie Carabobo, Enrique Salas, zei tegenover een radiostation dat de rebellerende militairen contact hadden met extreem-linkse groepen. De soldaten zouden ontevreden zijn over het bezuinigingsbeleid van president Carlos Andres Perez en zich ergeren aan de corruptie. Bovendien zouden de opstandelingen tegen de onderhandelingen met Colombia zijn, waardoor Venezuela mogelijk een gedeelte van de Golf van Venezuela moet afstaan aan het buurland. President Perez liet gistermorgen via de radio en de televisie al weten de situatie volledig meester te zijn. "Een groep soldaten die hun constitutionele plichten verzaakte, heeft geprobeerd de macht te grijpen en mij te vermoorden", zo verklaarde hij. "Gelukkig hebben loyale troepen de couppoging verijdeld." Perez zou volgens een hoge militaire functionaris tot twee keer toe op het nippertje aan de dood zijn ontsnapt.

Zie verder pagina 13

PLO-voorzitter Yasser Arafat (62) is in november vorig jaar in het geheim in het huwelijk getreden met zijn 28-jarige secretaresse Suha Tawil, een Palestijnse christen.

Raymonda Tawil, de moeder van de vermeende bruid en een Palestijnse schrijfster en activiste, wilde over het huwelijk, dat niet officieel bekend is gemaakt, alleen kwijt: "Ik kan het niet tegenspreken, maar het is het recht van voorzitter Arafat om het formeel bekend te maken." Arafat is niet eerder getrouwd geweest. Hij placht in het verleden te zeggen dat "de revolutie mijn vrouw is".

Een aanslag op een kantoor van Sinn Fein in de Noordierse hoofdstad Belfast heeft gisteren aan drie mensen het leven gekost. Sinn Fein is de legale politieke vleugel van het Ierse Republikeinse Leger (IRA).

De politie vermoedt dat de aanslag het werk was van een geschorste politieofficier, die later in Ballinderry, even ten westen van Belfast, levenloos in zijn auto werd aangetroffen. Hij zou na zijn daad zelfmoord hebben gepleegd. Volgens het Britse persbureau PA was de officier verbonden aan een met terreurbestrijding belaste mobiele ondersteuningseenheid van de Royal Ulster Constabulary (RUC). In een verklaring liet de RUC weten dat de officier, wiens identiteit niet werd vrijgegeven, maandag de begrafenis had bijgewoond van een collega. Maandagavond was de officier in beschonken toestand op het kerkhof gearresteerd, omdat hij daar schoten had afgevuurd. Na de aanslag had de officier een politiebureau opgebeld met de mededeling dat hij vier mensen had doodgeschoten. Een kwartier later had hij via een tweede telefoontje gemeld dat hij zich in Ballinderry bevond. Daar werd zijn levenloze lichaam in zijn auto aangetroffen, aldus de verklaring van de RUC. De schietpartij vond plaats op het moment dat de Ierse president Mary Robinson een bezoek bracht aan Noord-Ierland.

Het ziekteverzuim in het onderwijs is vorig schooljaar gestegen naar de recordhoogte van 7,7 procent. Een jaar eerder bedroeg het ziekteverzuim nog 7,5 procent. Minister Ritzen van Onderwijs noemt deze ontwikkeling in een brief aan de Tweede Kamer "zeer verontrustend".

steekproefsgewijs door het Leids Instituut voor Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek (Liswo) van de Leidse universiteit. Het Liswo constateerde vorig jaar al dat in vergelijking met werknemers in andere sectoren van een zelfde opleidingsniveau, het verzuim in het onderwijs aan de hoge kant is.

Kracht Ritzen schrijft in zijn brief dat de laatste cijfers een stimulans vormen om het beleid om het ziekteverzuim terug te dringen "met kracht door te zetten". Ritzen streeft er naar om met ingang van het komende schooljaar een bedrijfsgezondheidszorg in te voeren in het onderwijs. Alle scholen zouden dan een contract met een bedrijfsgezondheidsdienst moeten sluiten. Die bedrijfsgezondheidszorg, nu alleen nog aan universiteiten, moet het werk op de scholen gezonder maken en voor een betere begeleiding van zieke personeelsleden in het onderwijs zorgen.

Het kernwapenarsenaal van de voormalige Sovjetunie verkeert in een catastrofale toestand, die tot nucleaire ontploffingen en andere ongelukken kan leiden. Deze waarschuwing heeft de Russische nucleair expert Boris Gorbatsjov gisteren geuit in het dagblad Komsomolskaja Pravda. Het Britse dagblad The Independent meldde dezelfde dag dat Rusland het niet-nucleaire materiaal van het ex-Sovjetleger op de internationale markt wil verkopen. "Vroeger konden we een vrij hoog niveau van veiligheid voor onze arsenalen garanderen, maar nu is dat onmogelijk. In de zeer naaste toekomst kunnen we honderden grote en kleine Tsjernobyls verwachten", aldus Gorbatsjov, verwijzend naar de ramp in die atoomcentrale in 1986. Gorbatsjov was 25 jaar lang verantwoordelijk voor het ontwerp en de bouw van atoom- en thermonucleaire centrales in de Sovjetunie. Volgens The Independent wil Rusland overbodig militair materiaal via een op te richten semi-officiële organisatie verkopen. De aangeboden waar, van gevechtsvliegtuigen tot soldatenkistjes, is zeker 1000 miljard dollar waard, meldt de krant. Een deel van de opbrengst moet worden gebruikt voor lonen en verbetering van de levensomstandigheden van militairen. Volgens Westerse experts is de internationale wapenmarkt nu al overspoeld met oude Sovjetwapens, die voor een kwart van de prijs van Westerse wapens worden aangeboden.

Staatssecretaris Kosto van Justitie zal pas aan de uitzetting van Vietnamezen naar Vietnam beginnen, als hij eerst overleg heeft gehad met de Tweede Kamer. Hij zal niet opnieuw de Vietnamezen naar Tsjechoslowakije sturen, tenzij hij garanties heeft dat dit land de Vietnamezen ook opneemt.

Die belofte heeft Kosto gisteren in de Kamer gedaan. Bijna alle partijen vielen over hem heen omdat hij het afgelopen weekeinde vier Vietnamezen 'als een postpakketje, retour afzender' naar Tsjechoslowakije stuurde. Dit land, waar de Vietnamezen gewerkt hadden, weigerde hen opnieuw toe te laten en stuurde ze terug richting Schiphol. De Vietnamezen wilden in Nederland blijven omdat ze in Tsjechoslowakije last hadden van discriminatie.

Ping-pong Volgens de Kamer had Kosto deze 'ping-pong'-situatie kunnen voorzien. Minister Van den Broek van Buitenlandse Zaken was het met zijn Tsjechische collega Dienstbier immers niet eens kunnen worden over de opname van de Vietnamezen. Kosto wil de vier Vietnamezen nu terugsturen naar Vietnam. Volgens hem is er weinig kans op dat de vluchtelingen bij terugkeer in hun land vervolgd zullen worden. Via de ambassade en via minister Van den Broek zijn de eerste contacten met de autoriteiten in Hanoi gelegd. Kosto sluit niet uit dat er geld komt om bijvoorbeeld via het pas opgerichte Terugkeerbureau de terugkeer van de Vietnamezen te begeleiden. Het CDA is echter vierkant tegen een 'oprotpremie', omdat zo'n premie Nederland als asielland alleen maar aantrekkelijk zou maken voor asielzoekers. Kosto beloofde dat hij geen geld 'op de schouders van de terugkerenden' zal leggen. Binnenkort gaat een missie van ambtenaren van Buitenlandse Zaken, Ontwikkelingssamenwerking en Justitie naar Vietnam om te spreken over de uit Tsjechoslowakije afkomstige Vietnamese asielzoekers.

In een kamp voor Vietnamese bootvluchtelingen in Hongkong zijn gisteren opnieuw rellen uitgebroken tussen verschillende groepen Vietnamezen. Slachtoffers werden niet gemeld. Maandag kwamen tijdens rellen in een ander deel van hetzelfde kamp 21 mensen om het leven. Bij de botsingen waren zeker 300 Vietnamezen betrokken, die elkaar te lijf gingen met speren, bijlen en messen.

Een tot nu toe verzwegen huwelijk van PLO-leider Yasir Arafat met de 28-jarige Suha Tawil, een christelijke Palestijnse, zou een belangrijk gebaar betekenen "waaruit de eenheid blijkt tussen Palestijnse moslims en christenen".

Palestijnse schrijfster en activiste, gezegd. Over het huwelijk, dat niet officieel bekend is gemaakt, wilde zij verder alleen kwijt: "Ik kan het niet tegenspreken, maar het is het recht van voorzitter Arafat om het formeel bekend te maken." Arafat is niet eerder getrouwd geweest. Op vragen waarom hij niet getrouwd was, placht hij in het verleden te zeggen dat "de revolutie zijn vrouw is".

Ondanks de ophef die hij vorige week veroorzaakte, blijft minister Andriessen (Economische Zaken) zijn bezwaren uitdragen tegen eenzijdig in Nederland ingevoerde energieheffingen.

Die zetten het vertrouwen in de Nederlandse economie op het spel, aldus Andriessen gisteren tijdens het wekelijkse vragenuur in de Tweede Kamer. Vice-premier Kok verklaarde in datzelfde debat - "sprekend namens het kabinet" - dat hij elke optie op het gebied van de energieheffingen voorlopig wil openlaten. Beide ministers traden gisteren op aandringen van de VVD in de Tweede Kamer aan om duidelijkheid te verschaffen over het meningsverschil binnen de coalitie over de wenselijkheid van regulerende milieuhefffingen. CDA-fractieleider Brinkman had Andriessen maandagavond al de nodige ruggesteun gegeven in zijn verzet tegen een Nederlands solo-optreden bij het doorvoeren van dergelijke heffingen.

De geheime dienst KGB heeft de hand gehad in de couppoging van 19 augustus vorig jaar in de toenmalige Sovjetunie en was al een jaar tevoren begonnen met de voorbereidingen om president Michaïl Gorbatsjov af te zetten.

Dit is de uitkomst van een parlementaire enquête die gisteren aan de Russische afgevaardigden is gepresenteerd. Al in het najaar van 1990 was de KGB begonnen met een globale strategie om de weg vrij te maken voor de coup, aldus Sergej Stepasjin, voorzitter van de enquêtecommissie. De bloedige legeractie in de Litouwse hoofdstad Vilnius in januari 1991, en de stemmingmakerij tegen de Russische president Boris Jeltsin twee maanden later, maakten deel uit van dit plan. Ook schotelde de KGB de Sovjetleiders, en met name Gorbatsjov, onjuiste informatie voor om hen te overtuigen van de noodzaak de noodtoestand uit te roepen. KGB-voorzitter Vladimir Krjoetsjkov, die nu vastzit wegens zijn aandeel in de couppoging, had de telefoons van Jeltsin en haast alle Russische leiders laten afluisteren, en zelfs die van zijn mede-coupplegers, vice-president Gennadi Janajev en voorzitter Anatoli Loekjanov van het Sovjetparlement. Zelfs de kapster van Gorbatsjovs vrouw Raisa en Jeltsins tennisleraar waren niet veilig voor de luistervinken van de KGB.

"Uit Brinkmans optreden op Texel begrijp ik dat hij een politiek signaal wilde afgeven. Oké. Dat mag en kan. Maar aan wie dan? Aan de PvdA? Dat is dan in elk geval niet goed aan- en overgekomen, want wij snappen niet wat hij precies bedoelt. Op belangrijke punten is hij heel onhelder."

Vicevoorzitter Frans Leijnse van de PvdA-fractie in de Tweede Kamer bespeurt in de rede die CDA-fractieleider Elco Brinkman eergisteravond hield veel tegenstrijdigheden. "Het vorig jaar riep hij van de daken dat het kabinet - en daarmee de coalitie van CDA en PvdA -daadkracht moest uitstralen. Nu plotseling wenst hij een pas op de plaats. Wat wil hij nu?" De Rede van Texel was een van de onderwerpen op de wekelijkse vergadering van de PvdA-fractie. De fractie kwam snel tot de conclusie die Leijnse verwoordt: veel geschreeuw en weinig wol. Leynse: "Neem nu zijn opmerkingen over een basisstelsel voor sociale zekerheid. Daar komt hij mee nu we net hebben afgesproken dat arbeidsongeschikten bóven het minimum zullen blijven."

Mist Voor Leijnse is de mist rond Texel dik. "Brinkman wil het minimumloon bevriezen. Dat betekent dus dat ook bejaarden, bijstandsgerechtigden, werklozen en arbeidsongeschikten in de toekomst drie tot vier procent achterblijven bij de rest van het land. Want bevriezen houdt in dat je de uitkering op het niveau houdt, waarop die staat. Hij zei het, maar dat kan hij toch niet menen?" De vicevoorzitter van de fractie gaat er "voor het gemak" toch maar van uit dat de afspraken tussen CDA en PvdA voor deze regeerperiode blijven bestaan. "Door al die onduidelijkheden schieten we er niets mee op."

Kunstmatig Nog meer onduidelijkheden? Leijnse: "Brinkman wil het Plan-Simons, de stelselwijziging in de gezondheidszorg, vertragen als er geen kostenbeheersingen optreden. Zei iemand van de PvdA dan dat er géén kostenbeheersingen moeten optreden? Het zijn kunstmatige tegenstellingen."

Zie verder pagina 13

Mocht er opnieuw een militaire coup worden gepleegd in Suriname, dan zullen de VS de regering Paramaribo te hulp schieten.

Dat heeft de Amerikaanse president George Bush de Surinaamse president Ronald Venetiaan toegezegd. De Amerikanen zullen Suriname ook steunen bij de bestrijding van de drugssmokkel in dat land. Presidentieel woordvoerder Marlin Fitzwater heeft dit gisteren laten weten.

Invloed Venetiaan heeft president Bush gevraagd bij de Nederlandse regering zijn invloed aan te wenden om Nederlandse economische steun niet uitsluitend afhankelijk te maken van een economisch aanpassingsprogramma. Venetiaan vindt dat Nederland ten behoeve van de democratie in Suriname een actievere houding moet aannemen bij het verlenen van steun. Tegenover Veronica Nieuwsradio zei de president gisteren dat het nog langer uitblijven van ontwikkelingshulp kan leiden tot een nieuwe staatsgreep.

Lang Suriname probeert volgens president Venetiaan in die zaak met Nederland samen te werken. "Maar wij hebben Amerika gewaarschuwd dat het met Nederland wel eens zo lang zou kunnen duren, dat de zaak misloopt voordat je het weet." President Bush heeft reeds toegezegd dat de graankredieten die na de staatsgreep van december 1990 werden bevroren, hervat zullen worden. Het gaat volgens Venetiaan om een bedrag van acht miljoen dollar.

Het milieu staat op alle kanten op verlies, maar de regering ziet geen reden om haar beleid te veranderen.

Dat schrijft de Stichting Natuur en Milieu (SNM) in een brief aan de regering. SNM-directeur Van den Biggelaar vindt dat het kabinet verbijsterend laconiek heeft gereageerd op de Nationale Milieuverkenning 1990-2010 van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM). In dat rapport stelt het RIVM dat de doelstellingen van het milieu, zeker op het gebied van verzuring, afval, broeikaseffect en mest, niet worden gehaald. Zelfs niet wanneer alle plannen van het kabinet worden uitgevoerd. Van den Biggelaar vindt het een utopie om te denken dat dat laatste gebeurd. Het kabinet heeft volgens Natuur en Milieu verzuimd in zijn reactie in te gaan op de stelling van het RIVM dat een fundamentele herziening van de huidige economische groei onontkoombaar is als technische oplossingen op korte termijn uitgeput raken. Ook is het niet ingegaan op de constatering dat tussendoelstellingen van het Nationaal Milieubeleidsplan Plus niet worden gehaald. In zijn reactie op het rapport lijkt het kabinet in woorden het milieu te sparen, maar in de dagelijkse praktijk betrekt het de ene na de andere stelling die schadelijk is voor het milieu, aldus de stichting.

De Stichting Natuur en Milieu is een actie begonnen tegen het gebruik van PVC in bij voorbeeld bank- en giropasjes en lidmaatschapskaarten. Zij vindt dat veel van dergelijke kaarten gemaakt kunnen worden van voor het milieu minder schadelijke kunststoffen of van karton.

Om te voorkomen dat afgedankte pasjes in het milieu terechtkomen, zou er een systeem van statiegeld moeten worden ingevoerd, meent Eline van der Werff van Natuur en Milieu. Om te zorgen dat mensen de pasjes ook werkelijk terugbrengen, zou het statiegeld minstens een gulden moeten bedragen. PVC-producenten zijn zelf begonnen met een actie om afgedankte pasjes te gaan hergebruiken. Natuur en Milieu is daar echter tegen. Volgens Van der Werff worden in Nederland jaarlijks ongeveer 48 tot 50 miljoen PVC-pasjes en -kaarten afgegeven. De afgedankte pasjes leveren jaarlijks een afvalberg op van zeker 200 ton PVC. Niet alleen bij de produktie komen volgens haar schadelijke stoffen vrij, maar ook bij de verwerking van afgedankte pasjes in verbrandingsovens. De Rabobank zei gisteren in een reactie dat er op dit moment nog geen geschikte betaalpassen bestaan van materiaal dat geen PVC bevat. Alle tot nog toe door passenleveranciers geteste alternatieven bleken in de praktijk niet bruikbaar.

aan een Russische opdracht voor Philips-Stadskanaal, omdat de afnemer niet kon betalen. Het Eindhovense concern had de order, die "enkele tientallen miljoenen guldens" beliep, verzekerd bij de Nederlandsche Credietverzekering Maatschappij (NCM) met een eigen risico van tien procent, zo verklaarde een woordvoerder van de onderneming.

Eind 1988 ontving Philips een order van een fabriek in de buurt van Moskou voor een produktielijn voor glasdruppeldiodes, een elektronisch onderdeel dat in veel apparaten wordt toegepast. De produktielijn is halverwege 1990 naar de toenmalige Sovjetunie verscheept, maar "toen het op betalen aankwam, waren de centjes op", aldus de woordvoerder.

Ruilhandel Philips probeert nog steeds de order betaald te krijgen. Volgens de woordvoerder wordt hierbij aan ruilhandel gedacht. "Als er geen centen zijn, moeten we het op een andere manier proberen. Met ruilhandel hebben we ervaring. Niet allleen met Oost-Europa, maar ook met Afrikaanse landen." Philips levert nog onderdelen voor dezelfde produktielijn aan de Russen en die worden wel betaald. De omvang van deze leveringen is bescheiden. Ondanks het feit dat Philips slechts 90 procent van de waarde van de order uitgekeerd heeft gekregen, is de transactie toch winstgevend, aldus de woordvoerder. Ook de NCM probeert het geld uit Rusland terug te krijgen.

Betalingsricico's De NCM is een particuliere verzekeringsmaatschappij die betalingsrisico's die bedrijven lopen op hun binnen- en buitenlandse transacties verzekert. Sinds oktober 1991 is het voor bedrijven niet meer mogelijk om export naar de voormalige Sovjetunie bij de NCM te verzekeren.

Het Hof van Justitie van de EG in Luxemburg heeft een uitspraak van de Europese Commissie teruggedraaid. Gisteren bepaalde het hof dat de Britse lucht- en ruimtevaartonderneming British Aerospace (BAe) een bedrag van 44,4 miljoen pond sterling (f 143 miljoen) niet hoeft terug te betalen aan de Britse overheid.

In juni vorig jaar oordeelde de Europese Commissie dat het geld moest worden terugbetaald omdat het een onterechte vorm van subsidie betrof bij de overneming van autofabrikant Rover door BAe in 1988. De Britse regering verkocht Rover voor 150 miljoen pond (f 484 miljoen) aan BAe na er eerst 547 miljoen pond (f 1,76 miljard) te hebben ingepompt ter compensatie van verliezen en ter bekostiging van investeringen. De Europese Commissie had geen bezwaar tegen de financiële injectie, maar onderzocht de overneming wel toen er vorig jaar een politieke rel in Groot-Brittannië over ontstond. Dat onderzoek leidde tot de conclusie dat BAe een deel van het bedrag moest terugbetalen.

ATAG Holding in Ulft neemt fietsenfabriek KOGA in Heerenveen over. Het bedrijf, waar 68 mensen werken, maakt in samenwerking met de Japanse fietsfabrikant Miyata exclusieve fietsen voor de Europese markt. De omzet bedroeg in 1991 ruim f 45 miljoen. Atag, vanouds fabrikant van verwarmings- en keukenapparatuur, heeft tesamen met KOGA nu een fietsengroep die een jaaromzet haalt van f 240 miljoen. De groep als geheel maakte in 1990 een omzet van f 458 miljoen, maar is sindsdien sterk gegroeid. Volgens directeur ir. J. Wezenaar van de fietsengroep is de aandacht nu vooral gericht op de Duitse markt. De bemoeienis met fietsen begon met de overname van het noodlijdende Batavus. Daaraan zijn de afgelopen jaren het Britse Dawes en het Franse Mercier-France toegevoegd. Onlangs nam ATAG ook de kinderfietsenfirma Hadee in het Betuwse Opheusden over. De Holding omvat ook bedrijven in verlichting en sanitair kranen.

Met een Democraat in het Witte Huis is de kans het grootst dat de Amerikaanse economie uit het slop wordt gehaald.

Dat is het oordeel dat 49 procent van de ondervraagde Amerikanen uitspreekt in een verkiezingsonderzoek van de krant The Washington Post en de omroep ABC. Nog maar 38 procent van de burgers heeft vertrouwen in het economische beleid van president Bush en zijn Republikeinse Partij. Een ruime meerderheid van 55 procent meent verder dat de belangen van de brede middenklasse bij de Democraten in de beste handen zijn. De Republikeinen genieten nog wel de voorkeur waar het gaat om buitenlandse zaken en het defensiebeleid (een steun van 60 procent tegen de Democraten 56 procent).

De schrijfwarenfabrikant Parker Pen Company is te koop.

Parker Pen Company is in 1892 opgericht en heeft op het ogenblik negentien dochterbedrijven waar in totaal 2300 mensen werken. Frankrijk. Parker boekt jaarlijks een omzet van ongeveer 322 miljoen dollar. Voor het eind deze maand aflopende boekjaar wordt een winst verwacht van 61 miljoen dollar. Deskundigen denken dat Parker 500 miljoen dollar waard is. In 1986 werd Parker gekocht door een groep Britse beleggers.

Venlo gaat vieren dat het 650 jaar geleden stadsrechten kreeg. Mooi, maar hoe wil de bevolking dat vieren? het is haast niet te geloven: een ontbijt op de Maasbrug, kermis langs de Maas en 650 bomen planten. Wel heel erg mager voor het stadje van lol en plezier. Als je echt de asperge buiten wil zetten, vier je dat VVV de europacup gewonnen heeft. Mart Smeets spreekt 40.000 juichende Duitsers toe, gouverneur Mastenbroek roept Venlo uit tot de hoofdstad van Limburg, Venlo krijgt aansluiting op de TGV én een TU (Tuinbouw Universiteit), Frans Maas sleept het hele vliegveld Beek naar de grote Heide bij Venlo en Maastricht wordt een voorstad van Blerick. Drie dagen later wordt Venlo dan door Tegelen geannexeerd.

Jos Kleinjans (37), geboren in Sittard, is sinds december vorig jaar de eerste Nederlandse hoogleraar Milieugezondheidkunde. Officieel ging dr. L.Ginjaar hem in die functie voor, zij het dat het voor hem geen volledige baan was. Milieugezondheidkunde is een jong vak. De Rijksuniversiteit Limburg begon anderhalf jaar geleden met de afstudeerrichting die open staat voor studenten met een propedeuse geneeskunde, biologie, gezondheidswetenschappen, scheikunde of milieuhygiëne.

EG-voorzitter, minister-president Cavaco Silva van Portugal, en de overige deelnemers aan de mini-Eurotop die vrijdag in het provinciehuis in Maastricht wordt gehouden, worden muzikaal verwelkomd door de 140 muzikanten van de koninklijke harmonie Sainte Cécile van Eijsden.

De ontvangst is om 17.00 uur. Behalve dit muziekgezelschap, trekt ook de Maastrichtse Stadsschutterij naar het provinciehuis om er op de brug naar het bestuurseiland voor de gasten een erehaag te vormen. Behalve Cavaco Silva komen onder andere de Nederlandse minister-president Lubbers, voorzitter Delors van de Europese Commissie en voorzitter Klepsch van het Europees Parlement naar Maastricht, om er de ondertekening van het Verdrag van Maastricht bij te wonen. Dat verdrag werd in december tijdens de Eurotop in Maastricht overeengekomen en wordt nu daadwerkelijk ondertekend door de ministers van Financiën en van Buitenlandse zaken van de EG. De ondertekening begint om 17.30 uur in de Limburgse statenzaal. Omstreeks 21.00 uur vertrekken de Europese politici weer naar huis. De politie van Maastricht is niet van plan om de wegen naar het provinciehuis permanent af te sluiten als de ministers komen.Bij aankomst en vertrek van de delegaties wordt wel de Limburglaan voor het verkeer afgesloten. De verschillende delegaties worden aangevoerd via de A2, de Kennedybrug en de Limburglaan. Volgens de politie moet het verkeer tussen 17.00 en 18.00 uur 's avonds rekening houden met vertragingen op en rondom dit traject. Rond de mini-top worden geen strenge veiligheidsmaatregelen getroffen.

De rechters van het Gerechtshof in Den Bosch komen binnenkort naar Voerendaal. Zij willen ter plaatse onderzoeken of het gemeentebestuur de grenzen van het voetpad langs de golfbaan correct heeft aangegeven. De exploitant van de golfbaan, Hoenshuis BV, bestrijdt dat.

De gemeente Voerendaal bezit een strook grond van twee meter breed tussen de golfbaan van Hoenshuis BV en het aardappelveld van boer J. Keybets. Het gemeentebestuur wil op die strook grond een nieuw voetpad aanleggen -het Hover-voetpad, dat de buurtschap Retersbeek straks verbindt met Voerendaal.

Golfballetjes Hoenshuis BV maakt bezwaar tegen de aanleg van het Hover-voetpad. Het bedrijf vreest dat wandelaars zich in de toekomst gaan beklagen over afzwaaiende golfballetjes. Bovendien is Hoenshuis BV bang dat de aanleg van zo'n voetpad de uitbreidingsmogelijkheden van de golfbaan blokkeert. Begin vorig jaar heeft de gemeenteraad van Voerendaal besloten om het voetpad toch aan te leggen. Hoenshuis BV heeft bij de rechtbank in Maastricht meteen een kort geding aangespannen tegen de gemeente. Het bedrijf heeft die zaak verloren, maar is in beroep gegaan bij het Gerechtshof.

Uitgesteld In eerste instantie zou het Gerechtshof zich op 24 december uitspreken over het voetpad in Voerendaal. Later is het arrest aangehouden tot 21 januari. Het Gerechtshof heeft nu laten weten dat de zaak opnieuw is uitgesteld: de rechters willen de situatie ter plaatse zelf bekijken voordat zij een oordeel vellen.

Een Luikse juwelier (41) heeft gistermorgen een man doodgeschoten die zijn woning was binnengedrongen.

De juwelier werd rond vier uur gewekt door het alarmsysteem in zijn woning. Hij nam zijn wapen en ging poolshoogte nemen. Beneden kwam hij oog in oog te staan met twee inbrekers. Volgens de juwelier wilden de twee hem aanvallen. Daarop schoot hij een van hen in de halsslagader. Het slachtoffer kon nog de straat oplopen maar viel even later dood neer. Zijn metgezel nam de vlucht. Het slachtoffer is een 27-jarige man die pas uit de gevangenis van Lantin in Luik was ontslagen, na enkele maanden te hebben vastgezeten voor diefstallen en druggebruik. De juwelier moet zich later voor de rechter verantwoorden voor het aanbrengen van "opzettelijke slagen en verwondingen die ongewild de dood hebben veroorzaakt."

Berg en Terblijt stopt met het verhuren van grotere vakantiehuizen in de Belgische Ardennen. Dit naar aanleiding van diverse klachten over het Zuidlimburgse reisbureau zoals die gisteravond werden geuit in het tv-programma Tros Kieskeurig.

De eigenaar van het reisbureau, Charles Julien Deen, heeft dit gisteren laten weten.

Beloftes Volgens diverse ex-klanten komt Natuurreizen financiële verplichtingen niet na en doet het reisbureau beloftes die niet nagekomen worden. De klanten hadden allemaal een vakantiehuisje geboekt in de Belgische Ardennen. Dat leidde in een geval tot een dubbele boeking waardoor een gereserveerde vakantie niet kon doorgaan. Het reisbureau weigerde vervolgens het betaalde bedrag voor de reservering terug te boeken. In een ander geval bleek dat het gereserveerde vakantiehuisje niet aan de beschrijving in de brochure voldeed. Weer een andere klant klaagde over het feit dat hij een jaar moest vechten om de gestorte waarborgsom terug te krijgen.

Misleiding Volgens de Tros maakt Natuurreizen zich bovendien schuldig aan klantenmisleiding door te vermelden dat het reisbureau lid is van organisaties als Natuurmonumenten en de ANWB. Dat is als reisbureau echter niet mogelijk en de bewering slaat volgens de Tros nergens op. Ook de Consumentenbond heeft diverse klachten over het bureau in behandeling. Charles Julien Deen, die niet voor de camera van de Tros wilde verschijnen, geeft toe dat "een kern van waarheid" zit in de in Kieskeurig geuite aantijgingen. "Er zijn inderdaad problemen geweest met een dubbele boeking."

Caravans Deen bevestigt dat het reserveringsgeld toen niet is terugbetaald. Volgens de eigenaar van het reisbureau is het grootste deel van de klachten terug te voeren op het slecht functioneren van de bemiddelingsbureaus in België waarmee hij samenwerkt. "Daarom heb ik besloten geen grotere vakantievilla's meer te verhuren." Natuurreizen blijft wel caravans en kleinere huisjes verhuren in de Ardennen, Ardeche en Dordogne. "Daar zijn nooit problemen mee geweest." Volgens de Maastrichtse advocaat mr. Coenen, die de belangen van het reisbureau behartigt, is niet bewezen dat Natuurreizen in de fout is gegaan. "Dat maakt nog altijd de rechter uit, en niet de Tros." Coenen verwijt de omroep de affaire op te blazen met als enige doel het vullen van zendtijd. "Er zijn altijd wel klanten van reisbureaus te vinden die ergens ontevreden over zijn."

Joop van den Ende Producties wil in Maastricht een tientallen miljoenen kostende avonturenfilm opnemen. De Aalsmeerse producent bekijkt over twee weken samen met mede-financiers uit Duitsland, Rusland, Frankrijk en Luxemburg locaties in de Limburgse hoofdstad.

Publiciteitsbureau Pers Media uit Hoorn is inmiddels begonnen met het werven van figuranten. Volgens J. Groot van dat bureau zullen zo'n vijfhonderd mensen uit Maastricht en omgeving aan de film mee kunnen werken. De opnames starten in mei en duren tot december. Van den Ende heeft een verhaal voor ogen dat in de achttiende eeuw speelt. In Maastricht zijn uitstekende locaties als decor te vinden. Volgens Groot wordt het een enorme produktie die 35 miljoen gulden gaat kosten. Om dat bedrag bij elkaar te brengen werken vijf landen samen aan de film: Duitsland, Rusland, Frankrijk, Nederland en Luxemburg. De film moet volgend jaar gelijktijdig in die landen in première gaan.

Luxemburg De produktie is ondergebracht bij de Luxemburgse filmmaatschappij Euro- Movie-Productions. Van den Ende is de stuwende kracht achter deze maatschappij. De tv- en theaterproducent, die eerder een film maakte met André van Duin in de hoofdrol, heeft sinds vorig jaar een dépendance van zijn firma in Maastricht gevestigd. Dat kantoor is ondergebracht bij de Maastrichtse zakenman Benoit Wesly. Samen met Wesly en de journalist Henk van der Meyden heeft Van den Ende plannen om de oude stadsschouwburg van Maastricht van de gemeente over te nemen of te exploiteren. De gemeente staat daar niet afkerig tegenover. De onderhandelingen zijn gaande.

Overlast Provincie, gemeente, VVV en politie in Maastricht zijn nog niet op de hoogte van de filmplannen van Van den Ende. Groot kondigt in een persbericht het afsluiten van straten en andere eventuele overlast voor Maastrichtse burgers aan. "Pas als overeenstemming is bereikt over de filmlocaties zullen we gaan onderhandelen met de betrokken instanties."

Om te voorkomen dat de bedrijfsschool van DSM in handen valt van commerciële opleidingsinstituten, onderzoeken Limburgse instellingen de mogelijkheid de school over te nemen.

DSM wil het centrale opleidingsapparaat in Geleen met nagenoeg alle 80 medewerkers afstoten, omdat het Limburgse chemieconcern zich wil concentreren op kernactiviteiten. Een van de serieuze overname-kandidaten is naar verluidt het opleidingsinstituut Pbna, een dochteronderneming van het uitgeversconcern Elsevier. De dreigende overname door Pbna of een andere commerciële opleidingsinstelling heeft in Limburgse onderwijskringen inmiddels tot een tegenreactie geleid.

Studie Voorzitter dr. L. Frederix van het Regionaal Bestuur voor de Arbeidsvoorziening (RBA) onderzoekt op dit moment op verzoek van deze instellingen of zij de school kunnen overnemen. Het gaat daarbij om het Limburgse Centrum voor Bedrijfsopleiding (LCB), de Stichting Technologie Centrum Limburg (STCL) en het RBA zelf. Het provinciaal bestuur ondersteunt achter de schermen het initiatief en ook de MTS'en in de regio staan achter het plan.

Kwaliteit Deze scholen vrezen dat overname van de bedrijfsschool door een commerciële instelling de concurrentie in Zuid-Limburg zal aanwakkeren die zal leiden tot verlies van kwaliteit. Ook de provincie vreest dat het niveau van het technisch onderwijs in Limburg wordt aangetast als de bedrijfsschool in commerciële handen valt. DSM wilde gisteren geen commentaar geven over de voorgenomen verkoop van de bedrijfsschool. RBA- voorzitter Frederix was onbereikbaar voor commentaar. Volgens betrouwbare bronnen brengt hij nog deze maand een tussenrapportage uit over de mogelijke overname van de school.

Garantie Onduidelijk is nog hoe de genoemde instellingen de overname van de school willen financieren. Overwogen wordt de mogelijkheid om DSM geleidelijk uit te kopen. Om een soepele overgang mogelijk te maken, zou het concern voorlopig ook moeten beloven een forse hoeveelheid lesuren af te nemen. Als de overname van de bedrijfsschool slaagt, willen de betrokken instellingen op termijn al hun opleidingscapaciteit in Zuid- Limburg in een grote organisatie onderbrengen, die op een breed terrein technische opleidingen verzorgt op middelbaar niveau.

De rechtbank in Roermond heeft gisterenmorgen de Weerter vestiging van het Confectiecentrum Peer (CCP) failliet verklaard. De 7 naaisters komen op straat te staan.

Het bedrijf had het faillissement zelf aangevraagd, nadat het moederbedrijf, Confectiecentrum Peer (CCP) in Overpelt, op 19 september 1991 bankroet ging. Daarbij vielen ruim honderd ontslagen.

Een onbekende gemaskerde man heeft in de nacht van dinsdag op woensdag een gewapende overval gepleegd op een friture aan de Hoofdstraat in Hoensbroek.

De overvaller kwam na middernacht de friture binnen op een moment dat er geen klanten waren, bedreigde de beheerster met een vuurwapen en eiste de inhoud van de kassa. Toen hij te verstaan kreeg dat er geen geld was, richtte hij het vuurwapen op de vrouw en loste een schot. Ze werd niet geraakt. Onmiddellijk na het lossen van het schot ging de overvaller er te voet vandoor in de richting van de Wingerd. De gemaskerde man was helemaal in het zwart gekleed. De politie beschikt slechts over een uiterst summier signalement. Eventuele getuigen kunnen zich in verbinding stellen met de gemeentepolitie in Heerlen (tel. 045-731731).

te groot is, lijkt de 8-jarige Jos Bakker uit Maastricht nog het meest op een kikker die zijn oude vel vervangt door een nieuw omhulsel. In een verkleedruimte in de evenementenhal van het MECC in Maastricht, waar tot en met zondag een beurs is de actieve recreant, heeft Josje de te lange broekspijpen enkele keren omgeslagen. Als een helper de capuchon dichtritst, verdwijnt het hoofd geheel in het donkerblauwe pak.

"Ik wil graag duiken", klinkt het dof uit het duikkostuum terwijl hij in de richting van een duiktank wijst. "Snorkelen doe ik al lang. En ik kan goed zwemmen. Nu nog duiken."

Als duiker Giel Lahoye een zuurstoffles om de frêle schouders van Josje hangt en een mondstuk tussen zijn lippen perst, mag de kleine onder water. Hooguit 30 seconden. Dan wordt de kletsnatte, steenkoude scholier uit de watertank getild en uit zijn pak geschud. "Hé-é-é-l leuk", kan Jos nog net, bibberend over zijn hele lijf, uitbrengen.

Evenement "Een Doe-Evenement", noemt hoofd beurzen en evenementen van het MECC, Gert-Jan van den Nieuwenhof de MECC Actief- beurs. "Hier kan iedereen doen wat hij wil. De sport proberen die hem aanstaat en aan den lijve ondervinden hoe het voelt een ballontocht te maken, te duiken, aan een elastiek te bungelen, in een kano te varen, te surfen, met een mountainbike een helling af te suizen of een afdaling op ski's te maken. MECC Actief is eigenlijk geen beurs, maar een evenement."

Plezant Opvallend is de nerveuze drukte rond de stand van Stefan en Danny. Twee Belgen die met hun bedrijfje Benji het Springen aan een Elastiek in Maastricht introduceren. Een groepje jonge macho's draait besluiteloos om de stand en geeft hoog op over hun moed. Maar niemand schrijft in. Ook al zegt Stefan honderd keer dat het "uiterst plezant" is.

"Hoe oud zijt gij?" vraagt hij plotseling aan een mevrouw. "Dertig, zegt ge? Als u springt laat u tijdens de val dertig jaar ellende achter u." Ook deze mevrouw is niet te overtuigen.

Stefan heeft een indrukwekkende staat van dienst als elastiekbungelaar. Dat de sport in België na enkele ongelukken op het punt stond te worden verboden, deert hem niet. "Dat komt omdat andere bedrijfjes de veiligheid niet in acht nemen en alleen voor het gewin bezig zijn. Wij zorgen er op de eerste plaats voor dat een springer zich veilig voelt. Wij springen ook nooit boven de grond. Altijd boven water of, zoals in het MECC, boven een circusnet. Er kan echt niets mis gaan."

Erg "Vorig jaar ben ik van een hoogte van 180 meter naar beneden gesprongen", pocht Stefan. "Als je als jongeman gesprongen hebt, praat je daar als je gepensioneerd bent nóg over. Het gevoel is niet te omschrijven. De eerste sprong is héél erg. Echt. Pas na twee dagen besef je wat je gedaan hebt. Dan zou je het willen uitschreeuwen."

In de evenementenhal is het duidelijk drukker dan bij de gebruikelijke stands. Jong en oud verdringt zich rond Charles Crolla die het mountainbikecircuit beheert en de terreinfietsen uitdeelt. Anderen proberen in hun goeie goed de klimmuur te overwinnen of nemen struikelend, vallend en schuivend de kunstskibaan. MECC Actief is een enerverende 'doe-beurs'. Maar waar was het 't állerdrukste? Juist: aan de hamburgertent.

* Jos Bakker (8) ging in een duikerspak dat hem 3 maten te groot was een halve minuut kopje onder in steenkoud water. Hij vond het niettemin "h-é-é-él leuk".

Dwarsliggende gemeenten moeten de komst van vuilverbrandingsovens, vuilstorten, mestfabrieken, woonwagen- en asielzoekerscentra niet tot in den treure kunnen blokkeren. Als het aan het kabinet ligt, krijgen Gedeputeerde Staten en minister Alders (Ruimtelijke Ordening) de bevoegdheid om bij belangrijke projecten in te grijpen.

Dat is de kern van een wetsontwerp waarover minister Alders gisteren advies heeft gevraagd aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de Raad van Advies voor de Ruimtelijke Ordening.

Traagheid Alders wil met het voorstel (waarvoor de Engelse term Nimby is gekozen, afkorting van Not in my backyard, Engels voor 'niet in mijn achtertuin') bereiken dat individuele gemeenten niet langer projecten kunnen vertragen of zelfs tegenhouden die voor de regio van groot belang zijn. In de bestaande procedures sleept de besluitvorming vaak vele jaren. Aan die traagheid wil het kabinet een einde maken. De nieuwe procure moet tot acht maanden worden bekort. De nieuwe wet houdt ook in dat alle inspraak- en bezwaarprocedures voor de verschillende vergunningen (bouw-, kap- of milieuvergunningen) voor een project gebundeld worden. De rechtsbescherming van de burger blijft volgens het departement van Alders gewaarborgd.

Impasse De bewindsman wil de wet niet te pas en te onpas gebruiken, maar alleen als er sprake is van een bestuurlijke impasse als gevolg van een conflict tussen bijvoorbeeld gemeente en Gedeputeerde Staten en/of de minister. Het moet dan wel duidelijk zijn dat de komst van het project geen uitstel meer kan dulden. Het ministerie ontkent dat de nieuwe wetgeving bedoeld is om grote projecten als de bouw van kerncentrales en de inpoldering van de Markerwaard erdoor te drukken, zoals de Stichting Natuur en Milieu beweert. Met de huidige wet kan dat volgens een woordvoerder ook al. Alders wil alleen de procedure versnellen. Bestaande mogelijkheden in de wet, zoals de aanwijzingsprocedure die de mininister en provincies in staat stelt om gemeenten te dwingen mee te werken, verdwijnen.

Limburgse tuinders hebben bij de LLTB 1600 vacatures gemeld.

Dat is de uitslag van een enquête` die de LLTB hield onder 1700 groente-` bloemen-` champignon- en fruittelers en boomkwekers in Limburg. 400 tuinders meldden dat ze behoefte hebben aan personeel. In de meeste gevallen vragen ze om tijdelijk personeel. Met name in de asperge-tijd is er een groot tekort aan personeel. 75 tuinders hebben behoefte aan fulltime personeel. De LLTB gaat de komende maand samen met de FNV en de arbeidsbureaus een oplossing zoeken voor het nijpende arbeidstekort. "Dat kan in de vorm van één of meer arbeidspools` maar er zijn ook andere instrumenten nodig. Daar gaan we nu over praten"` aldus J. Janssen van de Stichting Arbeidsvoorziening van de LLTB.

De 160 kinderen van de gemeentelijke basisschool in het dorp Millen, in de Belgisch-Limburgse gemeente Riemst, hebben geluk gehad. In de nacht van maandag op dinsdag stortte een deel van het betonnen afdak boven hun speelplaats in. Overdag schuilen de leerlingen onder het afdak als het regent.

Dinsdag werd de speelplaats afgezet en de rest van het afdak ondersteund.

Klachten De kinderen gaan gewoon naar school. Hun ouders hebbenal sinds 1985 klachten over de slechte onderhoudstoestand van het honderd jaar oude schoolgebouw.

Wateroverlast Burgemeester Jos Stevens van Riemst zegt dat er geen verklaring is voor de instorting. De oudste delen van de school zijn weliswaar honderd jaar oud, maar het is juist het jongste deel dat het begeven heeft. "Mogelijk komt het door de wateroverlast op het dak."

Plannen De gemeente heeft al jaren plannen voor een opknapbeurt van de school, maar het heeft tot nu toe geduurd heeft voor daar vanuit Brussel toestemming voor gegeven is. "We hopen nog dit jaar met het werk te kunnen beginnen", aldus de burgemeester.

Kabelabonnees in Maastricht kunnen vanaf morgen kennis maken met breedbeeldtelevisie en satellietradio, mits zij beschikken over de daarvoor benodigde apparatuur. Maastricht is hiermee een van de eerste gemeenten in het land waar deze nieuwe snufjes op radio- en tv-gebied via het kabelnet worden doorgegeven.

De breedbeeldtelevisie, ook bekend als D2-MAC, is een nieuwe norm voor tv-uitzendingen in de toekomst. Het systeem moet een veel scherper beeld opleveren dan nu het geval is.

Films Een aantal Nederlandse bedrijven, waaronder Philips, de PTT en het NOB, experimenteren momenteel met breedbeeld-uitzendingen via de zender TV Plus. Daarop zullen de komende tijd onder meer de Olympische Spelen en films te zien zijn volgens de D2-MAC-norm. Deze uitzendingen zijn echter alleen te ontvangen met speciale tv-toestellen. Die kosten nu nog tussen de vijf- en tienduizend gulden.

Wie niet over zo'n toestel beschikt, kan de programma's van TV Plus niet ontvangen.

Compact disc Iets dergelijks geldt ook voor de ontvangst van digitale satellietradio, waarvan het geluid de kwaliteit heeft van een compact disc. Op de Maastrichtse kabel zullen zestien van dergelijke radiostations te ontvangen zijn, mits de abonnee een digitaal radiotoestel heeft.

De verwachting is dat deze nieuwe ontwikkelingen binnen enkele jaren beschikbaar komen voor een breder publiek.

De doorgifte van deze mogelijkheden op het Maastrichtse kabelnet heeft geen gevolgen voor het abonnementstarief.

De Roermondse politie heeft gisteren een vrouw en zes mannen uit Roermond en Sittard opgepakt op verdenking van 32 delicten, waaronder berovingen en inbraken. Vier van de zeven verdachten zijn ingesloten.

Een 22-jarige Roermondse zou een sleutelrol in het geheel hebben vervuld. Zij zou tussen november 1991 en begin januari betrokken zijn geweest bij een inbraak in het St.-Laurentiusziekenhuis in Roermond, waarbij voor ruim vijfduizend gulden aan materialen werd gestolen, insluipingen in winkels, berovingen en etalagekraken. De andere verdachten zouden berovingen in Roermond, etalagekraken, een inbraak in een ziekenhuis, winkeldiefstallen, flessentrekkerij, en het vervalsen van cheques op hun kerfstok hebben.

Gemeentesecretaris E. Montforts van Susteren krijgt een openlijke rehabilitatie. De gemeente stelt een tekst op waarin het vertrouwen in Montforts wordt uitgesproken en waarin wordt verklaard dat de secretaris weer aan de slag kan in het gemeentehuis.

Dat zijn enkele uitkomsten van de besloten raadsconferentie van gisteravond die geheel in het teken stond van de affaire Montforts. Een eventuele schadevergoeding voor de secretaris is voorlopig van de baan. De gemeenteraad wilde echter niet zo ver gaan om een motie van vorig jaar, waarin gewag wordt gemaakt van de mogelijkheid tot schadevergoeding, in te trekken.

Oud-deputé Sjof Drummen (65) uit St. Geertruid wordt vrijwel zeker de nieuwe voorzitter van de Limburgse Bond van Muziekgezelschappen (LBBM).

Het bondsbestuur stelt de leden op de komende voorjaarsvergadering voor om hem te benoemen tot opvolger van Theo Rongen uit Grubbenvorst. Drummen bekleedde de afgelopen jaren diverse bestuurlijke functies voor het CDA. Zo was hij onder meer lid van het College van Gedeputeerde Staten en fractievoorzitter in Provinciale Staten. Van 1976 tot 1982 was hij gemeentesecretaris in zijn woonplaats St. Geertruid. Drummen is in de muziekwereld geen onbekende. Hij is vanaf 1982 bestuurslid van de LBM en sinds mei vorig jaar vice-voorzitter.

Exhibitionisme. Van Dale definieert het als: overdreven of ziekelijke neiging tot vertoon, in het bijzonder van de geslachtsdelen.

Ziekelijk? "Welnee", stelt de Maastrichtse psychologe Rebecca de Klerk. "Het is geen afwijking. Ik zie het als een variatie, een seksuele voorkeur. Meestal is exhibitionisme ook niet hun enige seksuele uitingsvorm; daarnaast hebben ze vaak ook een hetero- of homorelatie." Dat exhibitionisme níet wordt geaccepteerd door de samenleving, dat die samenleving het beschouwt als een afwijking, moge duidelijk zijn. Ondanks de huidige seksuele openheid rust op het openbaar etaleren van de geslachtsdelen nog een enorm taboe. Een seksuele variant, die bij veel mensen afkeer oproept. Dat er exhibitionisten zijn die zwaar onder die afkeer lijden, is wellicht minder duidelijk. Voor deze mensen draaien in Utrecht en in Amsterdam sinds enkele jaren speciale werkgroepen. Rebecca de Klerk begint namens de Nederlandse Vereniging tot Seksuele Hervorming (NVSH) deze maand een werkgroep Exhibitionisme in Maastricht. In 1989 studeerde zij af als psychologe aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voor haar doctoraalscriptie bestudeerde zij het exhibitionisme.

Verrassend Zij kwam tot enkele verrassende conclusies. Volgens De Klerk zijn exhibitionisten geen verlegen, timide personen, zoals talloze deskundigen beweren. "Het is een zeer gevarieerde groep. Exhibitionisten komen uit alle lagen van de bevolking. Het probleem is, dat juist de kneusjes vaker met de politie in aanraking komen. Of je vindt ze terug bij hulpverlenende instanties. Anderen hebben beter geleerd met hun exhibitionisme om te gaan. Die komen dus niet bij de politie terecht." "Alleen diegenen die wel bij de politie terecht komen worden geregistreerd. Daardoor ontstaat dat foute beeld van 'de exhibitionist'." Exhibitionisme is het stiefkindje van het seksuologisch onderzoek, erkent ook psychiater-seksuoloog dr. Roelofs, onder meer werkzaam als docent aan de Rijksuniversiteit Limburg. "We weten er nog niet veel van", gaf hij enige tijd geleden in een vraaggesprek met deze krant toe. "De toch al spaarzame gegevens over toongedrag zijn voor het overgrote deel gebaseerd op uitspraken van mensen die door de rechter naar de behandelbank gestuurd zijn. De onderzochte groep is dus niet representatief. Maar al zou jealle exhibitionisten interviewen; typische hersen- of karakterafwijkingen zul je niet ontdekken. De exhibitionist vindt het tonen van zijn lichaam gewoon lekker. Net zoals een ander masturberen of de geslachtsdaad lekker vindt. En probeer dat maar eens uit te leggen."

Gefrustreerd Roelofs vindt dat de samenleving er minder gefrustreerd mee om moet gaan. "Ik begrijp dat de een of de ander flink schrikt als hij of zij plots de bungelende pracht van een potloodventer geëtaleerd krijgt. Maar je hoeft niet meteen te gaan gillen om brandweer of politie, want zo iemand zal je echt niet de struiken in sleuren. Als je er beslist niets mee van doen wilt hebben, negeer je de hem en loopt gewoon door." Ondanks de grote manco's in de officiële cijfers blijven de belangrijkste onderzoekers van het genitale toongedrag rapporten en conclusies baseren op de statistieken. En dat heeft binnen de gedragswetenschap tot meer vreemde conclusies geleid. Zo denken veel 'deskundigen' dat de toondrift na het veertigste levensjaar geleidelijk afneemt. Een andere misvatting is dat er veel minder vrouwelijke exhibitionisten zijn dan mannelijke, meent De Klerk. "Vrouwen hebben gewoon meer mogelijkheden om te exhiberen. Een mannelijke toeschouwer zal zich nauwelijks bedreigd voelen als een vrouw haar borsten ontbloot. Zo'n man rent niet gelijk naar de politie. Voor vrouwen is een man die plotseling zijn penis laat zien daarentegen wèl bedreigend." Dus komen mannelijke exhibitionisten vaker in contact met de politie. Volgens CBS-cijfers is dit soort schennis van de eerbaarheid het meest voorkomend en geregistreerd seksueel delict in Nederland. Elk jaar komt ongeveer 35 procent van de vrouwen en 6 procent van de mannen oog in oog te staan met een exhibitionist. Exhibitionisme kan drie maanden gevangenisstraf opleveren of een geldboete. Exhibitionisten zouden moeten leren zich te tonen zonder dat hun omgeving daar aanstoot aan neemt. Dat willen Rebecca de Klerk en Reinhilde Melles van de Maastrichtse werkgroep SiR (Sexualiteit, intimiteit, Relaties) met hun werkgroep Exhibitionisme bereiken.

Last "Want", zegt Reinhilde Melles, "je hoeft er niet vanaf geholpen te worden. Exhibitionisme kun je zo bedrijven dat niemand er last van heeft." Op een "acceptabele manier" met exhibitionisme omgaan; dat moet volgens De Klerk kunnen. Voorbeeld: "Ga voor het raam staan, dat is al een stuk minder bedreigend dan in het bos. Je let op of er iemand kijkt en begint je langzaam uit te kleden. Je houdt in de gaten of er iemand is die blijft kijken. Op die manier kwets je niemand." Als lichtend voorbeeld voor hun eigen werkgroep zien De Klerk en Melles de Utrechtse werkgroep Exhibitionisme, die sinds 1978 met succes draait. In Utrecht beginnen de bijeenkomsten met een groepsgesprek. "Wie daar behoefte aan heeft, kan bepaalde ervaringen inbrengen. De deelnemers geven elkaar tips ofkritiek. Daarna spelen de aanwezigen zelf het spel van kijken en bekeken worden. Op die manier wilen wij ook gaan werken, hoewel we dat doe-gedeelte in het begin nog achterwege laten. Niet iedereen vindt dat even leuk." Overigens komen in Utrecht ook toeschouw(st)ers en partners naar de bijeenkomsten.

* Exhibitionisme: ondanks de huidige seksuele openheid rust op het openbaar etaleren van geslachtsdelen nog steeds een taboe.

Illustratie ARCHIEF DE LIMBURGER

De Maastrichtse Werkgroep Exhibitionisme gaat 18 februari van start in het Infohuis NVSH aan de Kleine Gracht 7. De volgende bijeenkomsten vinden steeds de derde dinsdag van de maand plaats, van 19 tot 21 uur. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij het Infohuis NVSH, telefoon 043-217036.

Mestrom legt momenteel de laatste hand aan een proefschrift over klokken en klokkenmakers (uurwerken` wel te verstaan) in Belgisch en Nederlands Limburg. Nog dit jaar moeten de resultaten van zijn al achttien jaar durende hobby terug te vinden zijn in een handboek voor historici` klokkenverzamelaars en andere geïnteresseerden.

Maastrichtenaar schrijft na jaren noeste arbeid een boek over Limburgse uurwerken De klokkentic van Ruud Mestrom

"Bij het maken van uurwerken denkt men doorgaans aan Zwitserland. Maar ook in Limburg zijn er van 1396 tot pakweg 1850` 1860 heel wat gemaakt. Dat gegeven intrigeerde me. Sinds 1974 ben ik steeds verder gaan speuren in allerlei archieven. Van het een kwam het ander. Het bekende sneeuwbaleffect. De laatste vier jaar was het een halve dagtaak. Ja` je moet er wel een bepaalde tic voor hebben."

Wat begon als een hobby werd voor Ruud Mestrom uit Maastricht naar gelang de jaren verstreken welhaast een obsessie. Hij bekeek en fotografeerde vanaf 1974 2500 tot 3000 vaak historische uurwerken in Nederlands en Belgisch Limburg. En kwam bij evenzoveel mensen over de vloer. Bovendien wist hij in archieven liefst 350 Limburgse klokkenmakers op te sporen` waarvan er tot voor kort slechts 33 officieel bekend waren. Mestrom is classicus (leraar Grieks/Latijns)` werkte bij het toenmalige ministerie van CRM en als informaticadeskundige aan de universiteit van Maastricht. Tegenwoordig is hij 'wachtgelder' en werkt halve dagen. Dat biedt hem de mogelijkheid veel tijd in de tijd te steken.

Oudst "Het oudst bewaarde torenuurwerk van Limburg dateert uit 1396 en werdvoor Maastricht gemaakt door Hendrik van Thoren. Van Thoren levert in 1389 ook een uurwerk voor het Venlose stadhuis. Een jaar later bestelde Venlo een nieuw groot oerlament` waarbij later twee torentjes werden gebouwd. De eerste vermelding van een klok in Roermond dateert` zover ik heb kunnen nagaan` uit 1570." De klokken` veelal torenuurwerken` betaalde men per gewicht. In het begin van de vijftiende eeuw werden de eerste Limburgse huisuurwerken gemaakt. Begin 18e eeuw kwamen de staande klokken op de markt. Het maken van klokken is vaak een traditie. Families als Wessels uit Geleen` Raetsen uit Heythuysen` Trommar uit Horst en Remmen uit Well hielden zich er jarenlang mee bezig. Maar ook de in Venlo bekende familie Van der Grinten telde ooit twee klokkenmakers in haar gelederen. In het tweede kwart van de 19e eeuw stierf het klokkenmaken in Limburg uit. Klokken gemaakt in de huisindustrie van het Duitse Schwarzwald werden massaal ingevoerd en Franse pendules kwamen in zwang. Het werden statussymbolen voor de rijken; een beetje klok kostte Jan Modaal een maandsalaris. De buitenlandse klokken werden in series gemaakt en daar konden de Limburgse makers uiteindelijk niet meer tegenop. Zij hadden gemiddeld vier maanden nodig voor één klok` mede omdat het voor hen een nevenberoep was. Tijdens hun leven maakten de meesten niet meer dan vijfhonderd exemplaren. Volgens Mestrom verschillen de in het noorden van Limburg gemaakte klokken wezenlijk van die uit het zuiden. "De klokken uit Noord-Limburg zijn soberder en degelijker. Uit het zuiden komen de dure klokken` vaak compleet met kast. "Logisch` omdat in het zuiden van de provincie de rijken woonden. In Noord- Limburg woonden voornamelijk agrariërs." Hoeveel klokken er in Limburg zijn geproduceerd is volgens Mestrom niet te achterhalen. Boedelinventarissen van makers zijn doorgaans niet voor het nageslacht bewaard gebleven.

Kasteel Arcen Een uurwerk uit 1748 van Remmen bevond zich tot voor enkele jaren boven de toegangspoort van het kasteel in Arcen. Bij de restauratie van het kasteel werd de klok volgens Mestrom "grondig vernield". Mestrom wilde het uurwerk enkele weken geleden fotograferen. "Ik had netjes een afspraak gemaakt. Kom ik in Arcen aan` blijkt daar een administrateur te zitten die toevallig ook Remmen heet. "Ik kom de klok van een van je voorvaderen fotograferen` zeg ik." Waarop die man antwoordt: "Wat is daar nou zo interessant aan?" Bleek dat ze de originele klok hadden verwijderd en vervangen door een elektrisch uurwerk!" Na tal van telefoontjes komt Mestrom erachter dat het uurwerk in een schuur ligt. "Dat doet pijn` ja. Allerlei onderdelen` zoals de slinger` zijn verdwenen. Ik heb er nog wat nagels ingeduwd` zodat het niet helemaal uit mekaar viel. Ergerlijk vind ik zoiets. En dat terwijl de Stichting Limburgse Kastelen bij de restauratie van het kasteel was betrokken. Zo'n uurwerk moet je toch tentoonstellen. Dat is een attractie!". Mestrom kan zich er nog kwaad over maken. Niet zo verwonderlijk voor iemand die van elke klok die hij weet te traceren een kick krijgt.

Maastrichtse klok Dat opsporen wordt steeds moeilijker. In 1991 ontdekte hij er slechts twee. Soms loopt Mestrom bij toeval tegen een historisch uurwerk aan. Zo zag hij in het dagblad De Limburger ooit een foto, gemaakt bij Sphinx in Maastricht. Op de achtergrond ontwaarde hij een klok uit 1750. Hij belde het bedrijf. Resultaat: de staande klok werd deskundig opgeknapt en prijkt nu in een van de hallen van het bedrijf. "Dat juweeltje - een typisch Maastrichtse klok - bleek 40.000 gulden waard te zijn"` vertelt Mestrom. Na al die jaren is Mestrom nog steeds enthousiast over zijn uit de hand gelopen hobby. Toch is hij blij dat "het ei bijna gelegd is". Zijn proefschrift is nagenoeg af. "Een hele opluchting." Maar het boek dat nog dit jaar moet verschijnen` zal nooit compleet zijn. "Ik beschouw het als een basis. Er zullen heus nog wel de nodige aanvullingen komen"` zegt Mestrom. Hij zal nog veel tijd in de tijd moeten steken.

Boven vergadert de schutterij, in de grote zaal repeteert de harmonie en in de kleine zaal drinken de bejaarden een kopje koffie. Café Keulen is het middelpunt van het dorp. En dat al vier generaties lang: vrijdag viert de oudste kroeg van Klimmen haar 90-jarig bestaan. 's Avonds is er van half zeven tot half negen receptie. Daarna begint een feestavond met het orkest Limited.

"Een kastelein moet z'n mond houden", zegt hij. Bedachtzaam roert Karel Keulen in zijn thee. Hij respecteert de code van het café: "Ik ken iedereen in Klimmen. Van de meeste mensen zou ik een heel verhaal kunnen vertellen. Maar dat doe ik niet. Wat die mensen mij toevertrouwen blijft tussen ons. Een kroeg uitbaten, da's horen, zien en vooral zwijgen!"

Weduwe Keulen-Kusters begon in 1902 een café tegenover de kerk van Klimmen. In 1916 nam haar zoon Louis de zaak over. Na diens dood in 1942 ging zijn vrouw Maria alleen verder. In 1953 werd zoon Karel de nieuwe kastelein, eerst met zus Leonie aan zijn zijde en later met zijn vrouw Biela. Keulen staat nog steeds achter de toog, al deelt hij de zorgen tegenwoordig met zoon Tom. Café Keulen is door de jaren heen altijd een dorpscafé geweest. "Vroeger was de tent al om zes uur 's morgens open", vertelt Keulen senior. "Voordat ze naar de koel gingen wipten de mijnwerkers nog vlug even binnen om een borrel tedrinken. Daar stond tegenover dat de kroeg al om negen uur 's avonds sloot; de mensen moesten hard werken en gingen vroeg slapen." Tegenwoordig gaat het café pas om twee uur 's middags open. "Maar dan gaan we ook echt open", benadrukt zoon Tom. "Je hebt hier in Klimmen een vaste groep die 's middags steevast een uurtje naar het café komt. Mensen die niet meer werken, en die elkaar hier aan het buffet treffen bij een kopje koffie of een glaasje bier. Die klanten rekenen op je."

Kruidenier Naast het café lag vroeger een kruidenierswinkeltje. De weduweKeulen-Kusters begon daar al mee toen ze in 1902 verhuisde van het Vrijthof naar de huidige Schoolstraat. Ze verkocht in haar zaak alles wat de mensen uit Klimmen nodig hadden: koffie en suiker, maar ook een lapje stof voor een communiejurkje of een nieuw zondags pak. Karel Keulen stopte in 1971 met die winkel. "Ik kon niet langer opbieden tegen de moderne supermarkten. Wij mochten hoogstens nog een zware kist limonade aanslepen, maar alles waar een gulden aan te verdienen viel kochten de mensen in de supermarkt. Ik sloot de winkel en breidde het café uit; we kregen daardoor tenminste ruimte voor een mooie biljarttafel." Voor veel verenigingen uit Klimmen is café Keulen het vaste thuishonk. De schutterij zit er al van vóór 1902. Later zijn daar steeds meer verenigingen bijgekomen. De harmonie, de landbouwverenigingen, de bridgeclub, de duivenvereniging, de dansschool, de club van fuchsia-kwekers, de bejaardensoos, de jagers, de schietclub; hun gevulde prijzenkasten pronken allemaal inKeulen. Waarom zoeken die verenigingen hun heil in een kroeg, en bijvoorbeeld niet in het gemeenschapshuis Op d'r Platz? Tom Keulen fronst de wenkbrauwen. "Ik weet het niet. Kennelijk voelen de verenigingen zich hier op hun gemak. Wijdoen nooit moeilijk. De verenigingen kunnen hier altijd terecht en hoeven ons geen huur te betalen. Dat wordt blijkbaar op prijs gesteld."

Kegelbaan Generatie op generatie heeft de familie Keulen geprobeerd om het de plaatselijke verenigingen naar de zin te maken. "Wij bouwden als eerste een kegelbaan", zegt Karel Keulen trots. "Voor een tientje per avond en een paar glaasjes bier draafde de jeugd van Klimmen langs de kegelbaan om na iedere worp de kegels weer overeind te zetten. Leuke tijden." Tegenwoordig beschikt het café over een automatische kegelbaan. En ook de andere voorzieningen zijn in de loop van de jaren steeds verder verbeterd. De oude feestzaal is uitgebreid en vernieuwd, en naast het café is een kleinere zaal bijgebouwd voor vergaderingen en koffietafels. "Je moet meegaan met je tijd", zegt Tom Keulen, "anders prijs je jezelf uit de markt." De toeristen blijven de laatste jaren een beetje weg. "Ons café ligt aan de Mergellandroute", aldus Keulen senior. "Vroeger stopten de toeristen hier geregeld. Tijdens de bouwvak gingen we speciaal voor de toeristen een uurtje eerder open. Maar tegenwoordig is het wat rustiger. Ik heb de indruk dat die mensen toch wat meer in Valkenburg blijven hangen." Voor de mensen van Klimmen blijft café Keulen echter een pleisterplaats. Na de mis lopen ze 's zondags even binnen voor een pilsje of een borreltje. "Iedereen komt hier", onderstreept zoon Tom. "Jong en oud, dik en dun, mooi en lelijk. Je hoort hier de Schneewalzer van Schriebl & Huppertz, maar ik draaimet evenveel plezier een house-plaatje voor de jeugd."

De VVD-fractie in de Tweede Kamer wil zo snel mogelijk met minister Ter Beek (PvdA, Defensie) praten over de bewaking van kazernes en defensieterreinen. De PvdA steunt de VVD daarin. Ter Beek heeft de Kamer gisteren al duidelijk gemaakt dat hij haast wil maken met de verbetering van de beveiliging van defensie- objecten.

VVD-kamerlid Van Heemskerck heeft het spoedoverleg met Ter Beek aangevraagd nadat bekend werd dat actievoerders gisternacht vernielingen hadden aangericht op de vliegbasis Gilze-Rijen. Daar werden de leidingen van een aantal landingslichten doorgesneden. Het was gisteren nog niet bekend hoe groot de schade was. Een nacht eerder werd voor miljoenen guldens schade aangericht bij een aanslag op de vliegbasis Deelen bij Arnhem. Gisteravond eiste een onbekende man de actie op de vliegbasis Gilze-Rijen op. Dat gebeurde telefonisch bij het Eindhovens Dagblad. Hij stelde nieuwe, "niet-gewelddadige" acties in Budel en Volkel in het vooruitzicht. De Groep activisten, die zich 'Laat Kees Koning vrij' noemt (in een verwijzing naar de gevangen actievoerder), zou bestaan uit 24 man. De man zei niets te maken te hebben met de actie in Deelen.

Verscherpen Minister Ter Beek heeft na de aanslagen op Deelen en Gilze-Rijen de bewaking verscherpt. Hij wil de bewaking van defensieterreinen ook verbeteren. Daarom moet de legerleiding voor 1 maart aangeven hoe het staat met de invoering van nieuwe electronische beveiligingsmaatregelen en of er meer bewakers nodig zijn. Ter Beek schrijft dit in antwoorden op vragen die de VVD eerder stelde naar aanleiding van de aanslag op Deelen.

Extra geld Ter Beek schrijft verder dat voor de periode 1989 tot en met 1993 147,4 miljoen gulden extra is uitgetrokken voor de beveiliging. Ondanks de hoge kosten kan "een absolute beveiliging helaas niet worden gegarandeerd", aldus de bewindsman.

Het aantal asielverzoeken is in januari fors gedaald. In totaal zijn 1.411 verzoeken ingediend. Dat is veel minder dan in december, toen 2110 asielaanvragen binnenkwamen. Dat heeft het ministerie van Justitie gisteren meegedeeld.

Voor vrijwel alle landen daalde het aantal asielverzoeken. Zo is het aantal verzoeken uit Joegoslavië gehalveerd. Opvallend is dat de meeste asielzoekers voor het eerst sinds juli 1991 niet uit Joegoslavië komen, maar uit Somalië. De afgelopen maand zijn 1.864 vreemdelingen verwijderd, waarbij het in 761 gevallen om asielzoekers ging. Staatssecretaris Kosto van Justitie heeft in een brief aan de vredesbeweging Pax Christi laten weten dat hij het op dit moment niet nodig vindt Joegoslavische dienstweigeraars een duurzaam verblijf in Nederland te verlenen. Kosto heeft de indruk dat dienstweigeraars in Joegoslavië niet stelselmatig worden vervolgd.

De Tweede Kamer wil zo snel mogelijk een brief van minister Alders (Milieubeheer) over de gevolgen van de slinkende ozonlaag boven Europa. Direct na de crocusvakantie zou naar aanleiding van de brief een debat in de Kamer gehouden moeten worden.

Nederlandse wetenschappers reageerden gisteren verdeeld en terughoudend op de uitkomsten van een Amerikaanse onderzoek dat repte van een dreigend tweede gat in de ozonlaag boven het noordelijk halfrond . Prof. dr. ir. P. Builtjes, medewerker van TNO en hoogleraar chemie van de atmosfeer aan de Rijksuniversiteit Utrecht, benadrukt dat in het onderzoek niet daadwerkelijk een afname van de ozonlaag is gemeten. De NASA heeft met behulp van vliegtuigen, satellieten en ballonnen stoffen in de lucht gemeten en daar "een rekenmethode op los gelaten". Het ministerie van Milieubeheer neemt de verklaring van de Amerikanen serieus, maar wil eerst ook nadere gegevens bestuderen.

Nou kan Maastricht natuurlijk niet meer stuk. Weldra zal het Parijs ver achter zich laten. Want 's lands grootste potsenmaker, Joop van den Ende, gaat 35 miljoen gulden bij elkaar proberen te schrapen voor een film die in Maastricht speelt. Die film wordt in heel Europa, ja tot ver in Rusland vertoond. Wat een weldoener. Of de film ook over Maastricht gaat, is nog niet bekend. Zal wel niet. Joop heeft alleen het historische decor nodig. Meer dan decor vragen zijn kijkers nooit. Twee sterren uit Medisch Centrum West die elkaar in het geheim in de Sint-Pietersberg beminnen, zijn boeiender dan twee eeuwen geschiedenis.

De VN-Veiligheidsraad is van plan Irak ernstig te waarschuwen omdat het land, in strijd met na de Golfoorlog gemaakte afspraken, nu verdere VN-controle op zijn wapenindustrie weigert. De Amerikaanse VN-ambassadeur Thomas Pickering, momenteel voorzitter van de V-raad, wilde gisteren na een spoedzitting niet speculeren wat de gevolgen zullen zijn als Irak blijft tegenwerken. De Veiligheidsraad kan Irak desnoods met geweld dwingen zich aan de bestandsafspraken te houden. De economische sancties tegen Baghdad, die elke twee maanden worden werden geëvalueerd, werden gisteravond in ieder geval verlengd.

Opruiming Irak heeft zich na de Golfoorlog verplicht mee te werken aan de opruiming van de eigen massavernietigingswapens. Schoorvoetend werd door Baghdad aan twee eerdere fasen van het VN-plan meegewerkt. Maar de laatste stap, waarbij moet worden verzekerd dat er geen nieuwe wapens worden aangekocht of geproduceerd, wordt afgewezen. Irak wenst ook niet meer met de VN te onderhandelen over de beperkte olieverkoop, die door de V- raad is goedgekeurd en waarvan de opbrengst naar de eigen noodlijdende bevolking zou moeten vloeien.

Leger Volgens westerse diplomaten heeft de Iraakse machthebber Saddam Husayn zijn politiek ten opzichte van de VN aangescherpt om te kijken hoe ver de Veiligheidsraad durft te gaan. In dit licht zijn ook nieuwe schattingen over het aantal Iraakse soldaten dat tijdens de oorlog sneuvelde van belang. De Britse krant The Independent meldde gisteren dat 8.000 tot 15.000 mensen zijn omgekomen en niet 100.000 zoals aanvankelijk was aangenomen. De nieuwe schattingen van Amerikaanse zijn volgens The Independent gebaseerd op getuigenissen van Iraakse krijgsgevangenen en officieren van de Amerikaanse luchtmacht. Dit zou kunnen verklaren hoe het mogelijk was dat Husayn direct na de oorlog in zeer korte tijd het leger weer kon opbouwen. Belangrijker is dat Irak hierdoor nog steeds het machtigste leger in de Arabische wereld bezit. Deze stelling wordt ook door de Amerikaanse stafchef Colin Powell onderschreven.

"Ik deed het niet voor de kick of om op te scheppen tegen vrienden. Ik heb er nooit een geheim van gemaakt dat ik er mee bezig was, maar ik liep er ook niet mee te koop", vertelt de Roermondse informaticastudent W. die nu ongeveer anderhalf jaar met het computerkraken bezig is. De informaticus uit Nuenen noemt hij op het gebied van computerkraken "vermoedelijk de beste in heel Nederland". Zijn eigen capaciteiten liggen "wel boven het gemiddelde, ja". Waarom hij uitgerekend de Amsterdamse computer kraakte? "Omdat ik via Amsterdam in buitenlandse systemen terecht kwam, hoefde ik alleen het binnenlandse telefoontarief te betalen", verklaart hij droog. "Als je rechtstreeks in een buitenlands systeem gaat, loopt de telefoonrekening nogal uit de klauwen." Interessant Met de meeste computersystemen waarin hij rondneusde had de Roermondenaar niet veel moeite: "We hadden bepaalde hulpprogramma's ontwikkeld die nogal goed waren. Ik had lijsten van honderden systemen waar ik in had gekund, als ik dat gewild zou hebben. Het ging er absoluut niet om bepaalde informatie te krijgen. Je bekijkt gewoon wat je interessant lijkt om te zien. Hoewel je echt goed beveiligde systemen niet in komt natuurlijk." De mening dat hacken hetzelfde is als inbreken in een woning, deelt W. niet. Als je inbreekt steel je iets, terwijl hacken volgens hem beter vergelijkbaar is met door het raam naar binnen turen. "Je kijkt overal rond, maar je neemt niks mee." Geen verstand Over het verdere verloop van de zaak kan en wil W. niets zeggen. Van de juridische aspecten zegt hij geen verstand te hebben. Omdat er over hacken nog geen wetgeving bestaat, is het tweetal aangeklaagd wegens valsheid in geschrifte, vernieling en oplichting. W. wil na zijn studie wel de veiligheidsbranche in, maar niet zijn brood gaan verdienen met het beveiligen van systemen alleen. Met het hacken van computers gaat hij waarschijnlijk stoppen: "Ik was de laatste tijd sowieso niet zo fanatiek meer. Je krijgt er routine in."

volledig in haar recht om haar eigen apparatuur uit Born weg te halen." Dat zegt TV-Gazet-directeur W. Claessen in een reactie op de beschuldiging van de gemeente Born aan zijn adres.

Born verklaarde gisteren aangifte van diefstal te doen als niet snelduidelijk wordt waar de kabelkrant- apparatuur is gebleven die in een gebouw bij de dienst Openbare Werken stond. De apparatuur, die volgens wethouder P. Meekels van de gemeente Born is, is sinds vorige week spoorloos. Volgens W. Claessen haalt de gemeente Born een aantal dingen door elkaar. "Nedwerk verzorgde in Born een kabelkrant en nadat dat bedrijf failliet was heeft TV-Gazet de uitzendingen overgenomen. We hebben toen meteen eigen, nieuwe apparatuur daar neergezet. De gemeente Born vroeg een forse financiële vergoeding van bijna twee gulden per aansluiting en op die eis wilden wij niet ingaan. Daardoor is de verdere voortzetting van de kabelkrantuitzendingen stopgezet."

Opdracht "Ik heb daarna opdracht gegeven onze apparatuur weg te halen en dat is gebeurd. Blijkbaar zijn ze bij de gemeente vergeten dat ze ons een sleutel hebben gegeven. Op de weggehaalde apparatuur kan de gemeente geen aanspraakmaken, want die is van ons. Dat de gemeente zich garant stelt voor een schuld van Nedwerk is hun zaak, maar dat wil nog niet zeggen dat ze onze apparatuur als hun eigendom kunnen beschouwen. Ze moeten maar bij Nedwerk aan de bel trekken", zegt Claessen.

Het bestuur van Veldeke Limburg, de vereniging die op de bres staat voor het behoud van de Limburgse cultuur en met name het dialect, heeft belangstelling voor een centrale huisvesting in het huidige museum Den Tempel in Sittard. Den Tempel komt binnen afzienbare tijd leeg te staan.

Voorzitter Frans Walraven van Veldeke bevestigde gisteren, dat de vereniging inderdaad denkt aan de vestiging van een centrale zetel in Den Tempel. "Maar het idee is nog in een erg prille fase. De gemeente en andere autoriteiten weten nog van niets", aldus Walraven die verder niets kwijt wilde over het plan. Veldeke Limburg is de overkoepelende organisatie van de elf Veldekekringen, die in deze provincie actief zijn. Vorige week liet wethouder E. Arets zich al ontvallen, dat met name ondernemers belangstelling hebben om Den Tempel te exploiteren.

Er gaan steeds meer stemmen op om de afbouw van het regionale woonwagenkamp aan de Tuddernderweg in Sittard uit te stellen tot na de raadsverkiezingen van 1994.

De negen raadsleden van de oppositie in de Sittardse raad geven de gemeenten in de regio nog tot 1 april de tijd om orde op zaken te stellen. Als op die datum blijkt dat er geen uitzicht is op de snelle bouw van plaatselijkekampjes, staakt de oppositie de pogingen om de bewoners van het regionale kamp op korte termijn over de regio te spreiden. "We zijn zeer pessimistisch gestemd. Sittard viert volgend jaar 750 jaar stadsrechten en daarin passen geen woonwagenproblemen. De omliggende gemeenten hebben ook bepaald geen haast met de subkampjes. In die plaatsen kunnen we op z'n vroegst in het najaar van 1993 besluiten verwachten. Geen enkele politicus wil dan nog z'n nek uitsteken, zo vlak voor de raadsverkiezingen", zegt W. Paes (PvdA), voorzitter van de gemeentelijke woonwagencommissie in Sittard. Eind vorig jaar liet ook wethouder J. Nelissen van Geleen al weten, dat de provincie het verder zelf maar moet uitzoeken, nadat opnieuw enkele locaties voor subkampjes niet werden goedgekeurd.

Problemen Uit een notitie van de provincie blijkt hoe groot de problemen nog zijn rond de afbouw van het regionale kamp. Sittard moet nog 47 standplaatsen zien te vinden voor woonwagens. Potentiële plekken voor 29 standplaatsen hebben meer dan duizend bezwaarschriften opgeleverd. Die procedure loopt nog. De provincie heeft al laten weten dat kampjes in Einighausen (Heistraat) en Guttecoven (Beukeboomseweg) niet acceptabel zijn. Bovendien zijn er vraagtekens rond de geschiktheid van de locatie Schoutenstraat in Munstergeleen. De overige achttien standplaatsen denkt de gemeente gemakkelijk in te vullen door links en rechts chalets te plaatsen. De provincie voelt daar niets voor, tenzij Sittard met 'een gestructureerd plan' kan aantonen, dat dewoonwagenbewoners daar ook voor te vinden zijn. In Geleen heeft de provincie locaties voor subkampjes aan de Bosweg en Dassenkuil-Noord afgewezen, omdat die te ver verwijderd zijn van woonwijken. Ook in Schinnen (Wolfhagen), Born (Ankersweg en Buchterweg in Buchten en de Kleine Laakweg in Holtum) en Beek (Spaubeekerweg) heeft de provincie een streep gehaald door mogelijke locaties voor subkampjes. Paes: "We willen straks niet voor paal staan. Daarom is het beter nuduidelijkheid te verschaffen en het hele onderwerp van de spreiding op een laag pitje te zetten."

De ambtenaren van de gemeente Susteren gaan bepaald niet gebukt onder de langslepende affaire rond de gemeentesecretaris.

"Integendeel. Het gaat goed met ons bedrijf. Eigenlijk steeds beter. De ambtenaren trekken er keihard aan. De sfeer is ook open en eerlijk. De tijd is voorbij dat ambtenaren weg wilden, omdat ze het gewoon niet naar hun zinhadden", zo zegt wethouder J. Janssen van Susteren. Ruim een jaar geleden spraken drie fracties hun bezorgdheid uit over de 'frustratie en demotivatie' van de ambtenaren. Janssen zegt zich, mét een behoorlijk deel van de bevolking, te ergeren aan het negatieve imago dat de gemeente de laatste jaren heeft opgebouwd. "Allerlei positieve ontwikkelingen raken daardoor ondergesneeuwd. Volstrekt ten onrechte` want we zijn in het gemeentehuis met een groot aantal belangrijke kwesties bezig, waarmee we in sommige opzichten zelfs regionaal het voortouw nemen." De wethouder rekent voor dat in Susteren dit jaar voor ruim twee miljoen gulden wordt geïnvesteerd in de meest uiteenlopende projecten. Zo is hetverkeerscirculatieplan in concept gereed. Dat voorziet ook in de aanpak van de verkeersoverlast in Nieuwstadt, die veroorzaakt wordt door de dagelijkse stroom sluipverkeer. Op de Susterderweg komen drie rotondes om de snelheid van het verkeer af te remmen. Een vierde rotonde is gepland aan deGrachtstraat/Beekstraat. "Als het aan mij ligt, krijgt dit project een hoge prioriteit", zegt Janssen. De jeugd van Susteren kan op korte termijn weer terecht in hetjongerencentrum Tsjé. Er komt 60.000 gulden ter beschikking om het gebouw weer up to date te maken. Aanzienlijk meer geld, waarschijnlijk ruim een miljoen gulden, is nodig voor de reconstructie en aankleding van het Salvatorplein. Daar is enige haast mee gemoeid, omdat volgend jaar het spel van de heiligdomsvaart op het programma staat. Een kwart miljoen gulden ligt gereed om de openbare verlichting te vernieuwen en op peil te brengen. En binnen enkele weken kunnen de wijken en buurten in Susteren een uitnodiging tegemoet zien voor de besteding van 80.000 gulden aan speelgelegenheid voor de jeugd. Susteren is de enige gemeente in de regio met een rioolbeheersplan. Dankzij een uitgebreid onderzoek is precies bekend hoe het er met de riolering voorstaat. Er wordt nu al geld gereserveerd voor herstelwerkzaamheden die over pakweg 25 tot 30 jaar miljoenen guldens gaan kosten. Illikhoven, Visserweert en Baakhoven worden op korte termijn aangesloten op de riolering, zodat over tien jaar iedereen in Susteren riolering heeft. De gemeente Susteren is, volgens de wethouder, ook actief op milieu-gebied. Op dit moment krijgen wekelijks gemiddeld vijf bedrijven onaangekondigd bezoek van een milieu-ambtenaar die controleert of de regels worden nageleefd. Janssen blijft vooral benadrukken dat de samenwerking tussen ambtenaren en het college van B en W op dit moment erg goed is. "In een sfeer waarin je elkaar ook onverbloemd de waarheid kunt zeggen. Natuurlijk kan de afwikkeling van klussen altijd beter. Daarom beginnen we ook met een projectmatige aanpak, waardoor een betere controle op de voortgang mogelijk is. Het mag niet meer zo zijn, dat er maandenlang geld gereed ligt voor bijvoorbeeld de verlichting, terwijl er niets mee wordt gedaan."

Het was dinsdag een belangrijke, maar ook emotionele dag voor de Vietnamezen in Sittard. Belangrijk, omdat het voor hun de eerste dag van het nieuwe jaar was. Emotioneel, omdat ze juist op zo'n dag het gemis van defamilie die nog in Vietnam is, extra voelden. Vandaar dat ze 's avonds in jongerencentrum Fenix in Sittard lief en leed met elkaar wilden delen.

De eerste dag van de viering van het Jaar van de Aap - Vietnam kent de Chinese jaartelling - ging gepaard met de nieuwjaarswens 'Chuc Múng Nam Mói', veel drank, exotische Vietnamese gerechten, fruit en cadeautjes voor dekinderen. Een traditie die in ere werd gehouden door de 62-jarige mevrouw Nong. Zij is de oudste van de Vietnamese groep en wierp zich op als oma voor alle kinderen. Ze deelde rode envelopjes uit, Lì xì genoemd. En ieder kind kreeg er een kusje bij.

Vuurwerk Mingh Gip, een Vietnamees die al jaren in Nederland woont en zich voor de groep opwerpt als vertaler, legt het gebruik uit: "In die rode envelopjes zit geld. De kinderen krijgen dat in Vietnam altijd op de eerste dag van het nieuwe jaar. Zodat ze de rest van de dagen geld hebben om te feesten. Want het nieuwjaarsfeest duurt in Vietnam minstens twee dagen. Maar als de familie er nog geen genoeg van heeft, maken ze er rustig een of twee weken van. Dat ligt een beetje aan de eerste dag. Als die goed verloopt, verwachten ze het hele jaar gelukkig te zijn. En dat mag dan best gevierd worden", aldus Mingh. Niet alleen veel eten, ook het afsteken van vuurwerk, het koesteren van een speciale nieuwjaarsbloem, de Hoa Mai, en het spelen van spelletjes zijn traditionele gebruiken in het thuisland van de Vietnamezen. Vuurwerk heeft volgens Mingh in het Verre Oosten een speciale betekenis. "De mensen proberen op deze manier enerzijds de slechte dingen van het afgelopen jaar weg te knallen en anderzijds zoveel mogelijk goede dingen te laten komen. Dus hoe meer knallen, des te beter het nieuwe jaar wordt."

Grootouders Op het Nieuwjaarsfeest in Fenix waren ook alle Nederlandse begeleiders en begeleidsters van de Vietnamezen aanwezig. Ze helpen hun 'adoptie-familie' als er moeilijkheden zijn waar ze zelf niet uitkomen. Samen met de Vietnamezen vormen ze één grote familie. "Wij worden binnenkort grootouders", vertelt een trotse Kees Annegarn, die de 26-jarige Hong helpt met de dagelijkse beslommeringen. "Moet je nagaan, wij hebben zelf niet eens kinderen. Maar toen Hong ons als echte vader en moeder begon te zien, ging er toch wel iets door ons heen. Een paar dagen geleden vertelde ze ons dat ze in verwachting was en dat ze binnenkort gaat trouwen met haar Vietnamese vriend, die ze hier heeft ontmoet. Jullie worden nu opa en oma, zei ze. Toen voelden we ons pas écht familie van haar."

Het kon niet uitblijven na alle commotie rondom het vertrek van een grote groep medewerkers bij de lokale omroep Start. Iemand moest het bestuur luid en duidelijk te verstaan geven dat het wegsturen van vrijwilligers die kritiek hebben op het functioneren van de leiding van de omroep, geen oplossing is. Dat een verziekte sfeer niet vanzelf verdwijnt als er maar lang genoeg gezwegen wordt. De programmaraad van Start heeft dat signaal nu heel duidelijk gegeven. Het bestuur heeft veertien dagen de tijd om met heldere antwoorden te komen, anders wordt de bom onder Start tot ontploffing gebracht. Het is te hopen dat het bestuur zich realiseert dat het nu, anders dan met de groep vrijwillige, jonge 'dissidenten' die het bestuur nog kon overdonderen, te maken heeft met 26 volwassen mensen die stuk voor stuk door de wol geverfd zijn in maatschappelijke instellingen en/of vakbonden. Mensen die weigeren nog langer lijdzaam toe te zien hoe een arrogant bestuur in recordtijd een bloeiende organisatie als Start aan de wortels afknijpt. Kortom: mensen die gewoon (weer) een goede lokale omroep in Geleen willen.

De programmaraad van de lokale omroep Start in Geleen heeft een bom met een zeer kort lont onder die omroep gelegd. Als het bestuur over veertien dagen niet met bevredigende, uitgebreide antwoorden komt op de vele vragen die vanuit de programmaraad zijn gesteld, en zich bovendien gaat inspannen om de weggestuurde medewerkers terug te krijgen, geven de 26 leden van de programmaraad hun mandaat terug en heeft Start in feite geen bestaansrecht meer.

Ofschoon de officiële brief naar het Start-bestuur gisteravond nog moest worden geschreven, is het duidelijk dat de programmaraad daarin onverholendreigt met opstappen. "We pikken het niet dat dit bestuur ons niet serieus neemt. Dat er besluiten worden genomen buiten ons om en dat op onze gerechtvaardigde vragen gewoon geen of een nietszeggend antwoord komt", zo vat voorzitter J. Hettinga van de programmaraad de kritiek samen. De raad wil vooral opheldering over het radio- en televisiebeleid, het uitzenden van reclame, het kijk- en luisteronderzoek en de begroting van de programmaraad. Over al die onderwerpen heeft de programmaraad begin januari al in een brief vragen gesteld, maar het antwoord van het bestuur daarop was dermate nietszeggend dat de raad zich zwaar geschoffeerd voelt.

Wegsturen Een ander zwaarwegend argument voor de programmaraad om het bestuur voor het blok te zetten, is het wegsturen van de televisieleider Lou Wanten en in zijn kielzog twaalf televisiemedewerkers die zijn vertrek niet pikten. Deprogrammaleider radio stapte vrijwillig op uit onvrede met de gang van zaken. Daarover is sinds november vorig jaar al het nodige te doen geweest, maar het bestuur heeft steeds geweigerd om een discussie aan te gaan met de groep 'dissidenten'. Niet alleen die weinig communatieve houding van het bestuur is de programmaraad een doorn in het oog, ook en vooral het feit dat de programma's van Start in zowel kwantiteit als kwaliteit achteruit hollen, is voor de raad aanleiding om een keihard standpunt in te nemen. Het waren dinsdagavond de vakbondsvertegenwoordigers die tijdens de programmaraadsvergadering de kwestie aansneden en lieten weten zich niet meer representant van een vakbond te voelen als Start op een dergelijke manier met vrijwilligers omgaat. "Dat kunnen we binnen onze eigen organisaties niet maken, dus kunnen we hier niet lijdzaam toezien dat het bij Start wel zo gaat", zo werd de eerste knuppel in het hoenderhok gegooid. Daar sloten alle leden van de programmaraad zich bij aan.

Afspiegeling Dezer dagen zullen ook de gemeenteraden van Geleen en Beek worden ingelicht over de stappen van de programmaraad. Die gemeenteraden moeten namelijk, conform de mediawet, bepalen of de programmaraad wel een deugdelijke afspiegeling van de bevolking is. Als de leden van de programmaraad straks zelf aangeven dat zij zich niet meer representatief voelen, valt de bodem onderStart weg. Want zonder een door de gemeenteraad goedgekeurde programmaraad krijgt een lokale omroep geen zendmachtiging.

De commisie Welzijn en Cultuur heeft het nieuwe plan van de gemeente Sittard voor het stedelijk museum gisteravond goedgekeurd. Het pand aan de Kapittelstraat zal niet worden uitgebreid, maar worden ingericht als centrum voor fotografie, kunstuitleen en expositieruimte. Daarnaast verhuist het historisch museum naar het Kritzraedthuis.

Alleen de PvdA-fractie was mordicus tegen het plan. Volgens raadslid J. Smeets is de raad compleet voor gek gezet. "Eerst presenteert wethouder Arets een fantastisch plan, waar wij ons ook in konden vinden, en een paar maanden later wordt dat door het uitblijven van subsidies compleet van tafel geveegd. Wij zijn werkelijk verbijsterd. Wat we nu zien is in feite slechts het invullen van de ruimte in een bestaand gebouw", aldus Smeets. Wethouder E. Arets verklaarde dat van het oorspronkelijke plan inderdaad niets wordt gerealiseerd, maar "wij geloven meer in het nieuwe plan zoals het er nu ligt. Het cultuurhistorisch museum verhuist in het nieuwe plan naar het Kritzraedthuis. We willen het plan realiseren binnen het budget van 3,5 miljoen gulden", aldus Arets. Groen Links en de PvdA zetten daar grote vraagtekens bij, omdat voor de verhuizing van het historisch museum ook het Kritzraedthuis grondig moet worden verbouwd. De wethouder kon niet zeggen wat de kosten van die verbouwing zijn en of er nog een subsidie van de provincie valt te verwachten.

De bewoners van de Heerlense wijk Ten Esschen willen helemaal niets weten van plannen voor de vestiging van een industrie- of bedrijventerrein in de buurt van hun woonwijk. Zelfs een studie naar de mogelijkheid om zo'n terrein te realiseren vinden ze niet aanvaardbaar.

In een brief aan de Heerlense raadsleden schrijft het Actiecomité Ten Esschen opgelucht te zijn over het besluit van B en W om het gebied ten noorden van de woonwijk Ten Esschen niet zondermeer als industrie- of bedrijventerrein aan te wijzen. B en W willen echter wel een aparte studie gaan wijden aan de vraag of het zin heeft het gebied in de toekomst alsnog aan te wijzen als bedrijventerrein.Maar ook daar willen de bewoners niets van weten. Ze zijn bang dat zo'n studie uiteindelijk toch de weg voor een bedrijventerrein vrijmaakt. De bewoners vinden dat de komst van bedrijven het leefmilieu in de woonwijk aantast. In de brief vraagt het actiecomité de raad dan ook dringend van de voorgestelde studie af te zien. Mocht de raad zo'n studie toch willen doorzetten, dan moet volgens het comité daarbij ook de vraag gesteld worden of, en zo ja onder welke omstandigheden en binnen welke randvoorwaarden, de buurtschap Ten Esschen kan blijven bestaan. Het actiecomité vraagt de raad verder te kijken naar de mogelijkheid het bestemmingsplan voor de wijk Ten Esschen aan te passen. Momenteel valt de buurtschap onder drie verschillende bestemmingsplannen, die niet helemaal op elkaar aansluiten. Het comité vindt dat er nu eindelijk een nieuw en duidelijk bestemmingsplan voor de gehele wijk moet komen. Daarin zou dan in ieder geval geregeld moeten worden dat alleen de eigen bewoners in beperkte mate in Ten Esschen mogen bouwen. De kwestie Ten Esschen komt aanstaande dinsdagavond aan de orde in de gemeenteraad van Heerlen.

Het bestuur van de PvdA afdeling Heerlen beraadde zich gisteravond in een besloten bestuursvergadering over het handhaven van Jos Zuidgeest als PvdA-wethouder van financiën. Tegelijkertijd werd gesproken over het al dan niet verbreken van de coalitie met het CDA. Het resultaat van de besprekingen was gisteravond laat nog niet bekend.

Eind vorige week maakte de wethouder bekend dat hij opstapte als voorzitter van de stuurgroep nieuwbouw van de gemeente. Bovendien stapte hij uit de werkgroep Taakopdracht Recreatie van het Streekgewest. Het bestuur van de PvdA was het daar helemaal niet mee eens. Fractievoorzitter Arie Kuijper liet dat vorige week tijdens een commissievergadering onomwonden weten. Het PvdA-bestuur was kennelijk al eerder op de hoogte van het voornemen van de wethouder om uit de beide werkgroepen te stappen, maar vroeg hem die mededeling in ieder geval tot na 11 februari voor zich te houden. Zuidgeest lapte dat aan zijn laars en kwam er vorige week al mee in de publiciteit. Volgens het PvdA-bestuur is de vertrouwensrelatie tussen de wethouder en het bestuur daardoor behoorlijk geschaad. Het bestuur beraadde zich gisteravond dan ook over de vraag of Zuidgeest als wethouder nog wel gehandhaaf moet blijven.

Harde cijfers Ook binnen het college van B en W kampt Jos Zuidgeest met problemen. Een woordvoerder van de gemeente Heerlen liet gisteren weten dat het college pas over de gemeentelijke bezuinigingen wil praten als de wethouder die bezuinigingen met harde cijfers kan onderbouwen. Zuidgeest moet die cijfers voor de collegevergadering van komende dinsdag aandragen.

Coalitie Tijdens de bijeenkomst van gisteravond sprak het bestuur van de Heerlense PvdA ook over het al dan niet voortzetten van de coalitie met het CDA. Het is algemeen bekend dat de samenwerking tussen de twee partijen steeds meer te wensen overlaat. Vooral de samenwerking binnen het college wordt met de dag moeizamer. Op de agenda van de besprekingen van gisteravond prijkte als grote vraag wat het de PvdA aan voordelen zou opleveren om uit de coalitie te stappen en in de oppositiebanken van de gemeenteraad plaats te nemen. Mocht het PvdA-bestuur besluiten Zuidgeest zijn wethoudersstoel af te nemen, lijkt fractievoorzitter Arie Kuijper de eerst aangewezene hem in het college op te volgen. Afdelingsvoorziter Eugene Frissen zou Kuijper dan moeten opvolgen als fractievoorzitter. Als de PvdA besluit de coalitie op te breken, dan zou dat betekenen dat het CDA in zee moet gaan met de Groepering Heerlen-Noord.

In het plan Waterfront wordt binnenkort 20.000 m3 vervuilde grond afgegraven, en weer met schone grond aangevuld. In het slechtste geval, wanneer de vervuilde grond helemaal nergens voor gebruikt kan worden, kost de gemeente die operatie ongeveer f 2 miljoen gulden. Daarbij komt nog de sanering van bedrijfsterreinen, die ongeveer zeven ton gaat kosten. De gemeente wil die tegenvaller opvangen uit de rente van de f 10 miljoen, die zijn gereserveerd om het chemisch bedrijf Harcross Chemicals uit te kopen. Is dat te weinig, dan kan de risicoreserve `grondbedrijven' worden aangesproken. Waterfront is onderdeel van het bestemmingsplan Maasoever. In de exploitatie daarvan is f 5.4 miljoen opgenomen voor bodemsanering, maar voor Waterfront is daar geen rekening mee gehouden. Uit historisch onderzoek was immers niet gebleken dat de de bodem vervuild zou kunnen zijn. Later is ontdekt, dat het ophogen van het gebied rond de jaren zestig met licht verontreinigde grond is opgehoogd. Die lichte vervuiling met lood en zink is niet gevaarlijk voor de volksgezondheid, maar bij het bouwrijpmaken van het gebied, wordt toch "dieper" afgegraven en de grond te vervangen tot drie meter onder het maaiveld. Die operatie kost in het meest negatieve geval f 2 miljoen, en dat kan nog meevallen wanneer de vervuilde grond nog hergebruikt kan worden. Bedrijfsterreinen Ook is al eerder gebleken dat enkele kades van de voormalige bedrijfslokaties Somers, Helenawerf en Lamers/Haskar zijn vervuild, waarbij relatief ernstige verontreinigingen zoals cyanides, en polycyclische aromaten (PAK's) met oplosmiddelen zijn gevonden. De sanering hiervan valt onder eindverantwoording van de provincie. In overleg met de provincie en gemeente is de vervuiling van Waterfront naar voren geschoven. Dat betekent dat de bouw van 200 woningen die dit jaar in het gebied moeten verrijzen, niet in gevaar komen. Daarmee wordt voorkomen dat het bouwcontingent verloren gaat, en dat de gemeente schadeclaims van bouwverenigingen aan de broek zou krijgen.

De herinrichting van het molenterrein in Baexem nadert met rasse schreden zijn voltooiïng. Nog dit voorjaar moeten de werkzaamheden zijn afgerond, waarna de Auroramolen het middelpunt zal vormen van een voor Baexem bijzonder recreatief terrein. De molen stond voor toeristen nogal onhandig bereikbaar in het landschap. Passanten die belangstelling hadden voor het bouwwerk moesten hun auto langs de drukbereden Rijksweg parkeren. Een grasveldje vormde daarna de lokatie, vanwaar ze de molen konden bezichtigen. Het molenterrein wordt nu zodanig heringericht, dat toeristen optimaal aan hun trekken kunnen komen. Aan de westelijke zijde wordt een soort bastion opgericht, vanwaar de molen vanaf een hoogte van ca. 2½ meter in ogenschouw genomen kan worden. Ook komt er aan de voet van de Auroramolen een grote ligweide, die het mogelijk maakt dat een bezoek aan de molen gecombineerd kan worden met bijvoorbeeld een picknick. Voorts ligt het in de bedoeling dat er nog dit jaar bij het bouwwerk een molenaarshuisje wordt neergezet. Daarin zal niet alleen informatie verschaft worden over de windenergie die molens doet draaien, maar ook over energie in het algemeen. Parkeergelegenheid wordt geboden op een in aanleg zijnd parkeerterrein aan het Gielkenserf. Er komt voor automobilisten een verwijzing naar dat terrein. Het molenterrein komt straks te liggen aan verschillende recreatieve routes, zoals een regionale fietsroute en een plaatselijke wandelroute. De herinrichting heeft een bedrag van zes á zeven ton gekost.

De PNL-korting, die Roermond jaarlijks f 1.3 miljoen gaat kosten, mag niet worden afgewenteld op de sector welzijn, maar moet over de hele Roermondse begroting worden uitgesmeerd. Welzijnswethouder H. Derks moet zijn collega-wethouders ervan overtuigen dat ook zíj een stukje van de Roermondse PNL-pijn voor hun rekening moeten nemen. Dat is de strekking van de open brief, die de PvdA- raadsfraktie bij het college en bij de coalitiepartijen CDA, Demokraten Roermond en VVD heeft laten bezorgen. Zoals de vlag er nu bijhangt, krijgt alleen `welzijn' de PNL-korting te verstouwen omdat in het collegeprogramma is afgesproken dat elke portefeuille de eigen (rijks)bezuinigingen moet verwerken. In een brief van de wethouder aan de vier meest gesubsidieerde welzijnsinstellingen APO, Madi, CKV en bibliotheek blijkt dat hier klappen gaan vallen. Het college kiest ervoor te bezuinigen op het "uitvoerende welzijnswerk, waar in het verleden de PNL-gelden ook naartoe zijn gevloeid." In de open brief suggereert de PvdA dat het dan om 15 tot 25 procent van het jaarlijkse budget van die instellingen gaat. Generaal Het stoort de PvdA dat bij dit soort zware bezuinigingsoperaties de `slachtoffers' alvast gewaarschuwd worden, zonder dat de gemeenteraad daar al iets over heeft kunnen zeggen. De commissie welzijn vergadert er maandag over. De oppositiefraktie vindt dat de welzijnswethouder zich binnen het college te gemakkelijk met de eerder genoemde coalitie-afspraak om de oren heeft laten slaan, en had van de andere wethouders gehoopt dat ze de PNL-korting tot "generale problematiek" zouden verheffen. Argument voor dat laatste is volgens de PvdA dat de PNL-gelden wel degelijk een sociaal-economisch doel in de breedste zin van het woord diende, dat niet linea recta naar `welzijn' vloeide. Bovendien herinnert de PvdA aan de bezuinigingen in de periode 1986-1989, toen de welzijnsbegroting ook al met f 600.000 werd ingekrompen.

vatiuskerk te Nunhem zijn bij het verwijderen van de radiatoren muurschilderingen ontdekt. Het kerkbestuur wil de muurschilderingen weer in de oude staat laten herstellen. Het herstel, uitgevoerd door drie medewerkers van monumentenzorg, begint half april en gaat ruim acht maanden duren. De kosten bedragen honderdduizend gulden. Op een bewaard gebleven zwart-wit foto, gemaakt rond 1920, staan de over de hele lengte van de kerk kunstig beschilderde muren. Een nog oudere foto, waarschijnlijk uit de vorige eeuw, toont vaag de muurschildering achter het altaar. Aan de hand van die foto's en de gevonden muurschilderingen moeten de muren van de kerk weer in de oude staat beschilderd worden. Net als een in 1944 door pastoor Jean Adams gemaakte muurschildering, die nu gedeeltelijk bedekt is door het tabernakel. Voor het restaureren van de kerkmuren heeft het kerkbestuur de hulp ingeroepen van monumentenzorg. Die organisatie zegt de muurschilderingen met behulp van sjablonen weer volledig te kunnen herstellen. Secretaris H. Brentjens van het kerkbestuur vertelt dat op de muurschildering van 1944 na, alle kunstwerken zijn aangebracht tijdens de bouw van de kerk in 1894. "Pastoor Adams, die zeer bekwaam was in de schilderkunst verfraaide nadien de kerk nog met enkele schilderwerken. Diens opvolger, pastoor Neuss, had een andere smaak en hij besliste dat de muren wit en grijs moesten worden. En zo geschiedde het. Alleen door het feit dat nooit achter de radiatoren werd geverfd, zijn de muurschilderingen nu weer ontdekt", aldus Brentjens. De beschilderde delen achter het altaar - ze stellen een geplooid fluwelen gordijn voor - hebben een lengte van zo'n vijfeneenhalve meter en zijn vijftig centimeter hoog. De ontdekte schilderingen in de kerk, met een motief van franse lelies, hebben afmetingen van ruim een vierkante meter.

Heythuysen krijgt een nieuwe peuterspeelzaal. In de nieuwbouw van De Belhamel aan de Graaf van Loonlaan zal ook kinderopvang worden ondergebracht. De kosten die met de nieuwe speelzaal zijn gemoeid, bedragen 227.500 gulden. Deze worden betaald uit eigen middelen van de stichting peuterspeelzaal (f 120.000), een investeringssubsidie van de gemeente en een geldlening met gemeentegarantie. De kinderopvang gaat nog eens ruim 150.000 gulden kosten. Dat bedrag moet terugkomen via subsidies uit kinderopvanggelden. De commissie financiën en onderwijs is deze week al akkoord gegaan met de nieuwbouwplannen. De gemeenteraad van Heythuysen bespreekt het voorstel in zijn vergadering van 25 februari. De nieuwbouw voor De Belhamel is nodig, omdat het gebouw van de peuterspeelzaal een jaar geleden is afgebrand. Sinds die tijd zit de stichting in het voormalige gebouw van Bouw- en Woningtoezicht in de Luytersteegstraat. Overigens is dat pand, dat eigendom is van de gemeente, inmiddels verkocht. Volgens voorzitter A. Lenaerts moet de stichting het gebouw voor 1 april hebben verlaten. Een alternatief is echter nog niet gevonden en de nieuwbouw in de Graaf van Loonlaan is pas op het einde van dit jaar gereed. In het nieuwe onderkomen komt naast een peuterspeelzaal een apart gedeelte dat gebruikt gaat worden voor de opvang voor kinderen van nul tot vier jaar. In totaal kunnen er per dagdeel ruim vijftig baby's en peuters terecht in de nieuwbouw van De Belhamel.

Een grote meerderheid van de Beeselse gemeenteraad juicht het plan toe om meer te doen aan kunst. Alleen de Beeselse Lijst vindt niet dat Beesel zijn kunstbudget moet verhogen van 20 naar 45 mille. Dat bleek deze week tijdens een vergadering van de commissie welzijn. B en W vinden dat kunst en cultuur meer dan een ad- hoc beleid verdienen en stellen de raad daarom voor enkele potjes te vormen voor kunstuitgaven. Voor de aankoop van beeldende kunst willen B en W 20.000 gulden uittrekken, net zoveel als voor culturele activiteiten. Een kunstcommissie, die het kunstbeleid zal begeleiden, kan rekenen op vijf mille. Zodra er voldoende kunstis, overweegt het college aan dehand van een aantal werken eentoeristische kunstroute uit te stippelen. H. Bongaerts (Beeselse Lijst) zeihet niet verantwoord te vinden gelduit te trekken voor kunst in een periode dat Beesel het financieel nietmakkelijk heeft. Wel is zijn partij er voorstander van dat bij het bouwenvan overheidsgebouwen, scholen enandere instanties automatisch één procent wordt uitgetrokken voorkunst. F. Verdonck (PvdA) zwaaide hetcollege lof toe, maar vindt hetkunstpotje maar mager gevuld."Zelf had ik het ook royaler gewild", antwoordde wethouder J. vanDijk-Theunissen (Welzijn), "maargezien de politieke reacties lijkt medit een redelijk begin. Het is in ieder geval geen ad-hoc beleidmeer". J. de Wit-Reintjes (CDA) sprak vaneen prima plan, maar zei niet te hopen dat bij eventuele bezuinigingen het eerst gekeken wordt naarkunst. Op vragen van H. Westheim(SF) antwoordde de wethouder dat de kunstwerken verdeeld wordenover de hele gemeente en niet zijnvoorbehouden aan het centrum vanReuver. Verdonck hield een pleidooi vooreen onafhankelijke, culturele commissie die hoogwaardige activiteiten gaat organiseren. Volgens hemis de huidige commissie te nauw verbonden met gemeenschapshuisde Schakel en zal die daarom "op safe spelen". Volgens Van Dijk-Theunissen is het ook de bedoelingaparte kunstvormen naar Beesel tehalen. "Hoe breed de opzet zal zijn, moet de commissie nog bekijken".

Is het pand Neskeaan de Hoogstraat 3 karakteristiek voor Beesel of niet?Met andere woorden, moet debouwvallige hoeve worden opgeknapt of gesloopt? Die vraag stond dinsdagavond centraal tijdens een vergadering van decommissie financiën. Het voorstel van B en W het pand te verkopenvoor 60.000 gulden en de Hoogstraat tegelijk verkeersveiliger temaken (kosten 19.500 gulden), stuitte op verzet van bijna alle fracties. Alleen coalitiepartij de Samenwerkende Frakties en de VVDschaarden zich achter de plannen. Coalitiepartij CDA is voor behoudvan de ongeveer tweehonderd jaaroude hoeve, maar niet onder decondities zoals het college die stelt.De Beeselse Lijst stemde tegen, dePvdA nam nog geen standpunt in. G. Peulen (SF) zegt dat het pandweliswaar niet van historisch belang is, maar dat het wel karakteristiek voor Beesel is. Collega G. Ligthart (CDA) vindt dat een deelvan het pand moet worden opgeofferd om het trottoir ter plekke teverbreden. De Beeselse Lijst pleitvoor sloop. H. Bongaerts vindt hetbelachelijk de bouwval te redden. "Vlakbij liggen twee hoger gelegenbouwkavels. De mensen die daarkomen te wonen, kijken straks neer op de oude hoeve. Dat is geen gezicht". Volgens hem zijn er geen extra verkeersmaatregelen nodig, omdat devoorrangskruising sowieso al wordt veranderd in een `gewone' kruising.Auto's die van rechts komen, hebben voorrang, met als gevolg dat op de Hoogstraat minder hard geredenzal worden. Het CDA daarentegen pleit vooreen apart verkeersplan voor deHoogstraat. Het versmallen van deweg, zoals het college voorstelt, zal de situatie er alleen maar gevaarlijker op maken, zegt Ligthart. Tot voor kort woonde de weduweEmonds-Geraets (87), beter bekend in het dorp als Neske, in deboerderij. De hoogbejaarde vrouwverhuisde onlangs naar verzorgingshuis St.-Lucia in Beesel. Degemeente liet vervolgens geïnteresseerden een bod doen. F. van Stratum en G. Vels uit Horsthebben inmiddels een koopovereenkomst getekend. De twee zullen het pand moeten opknappen aan dehand van een reeds gemaakte tekening, mits een meerderheid van degemeenteraad daar deze maandmee instemt.

de voetbalwereld op veler lippen: Hans Westerhof. Hoe komt het dat het machtige voetbal-instituut PSV het oog laat vallen op deze trainer?

Hans Westerhof werkt pas vier jaar in het betaalde voetbal. Hij is 43 en komt uit Ulft in de Achterhoek` dichtbij Doetinchem. Hij is een streekgenoot van Guus Hiddink` tot voor twee jaar trainer van PSV. Bij FC Groningen heeft Westerhof -zo blijkt- veel respect afgedwongen. Hulptrainer Wim Koevermans: "Hij is intelligent en rustig` hij doet nooit onzinnige dingen` zijn oefenstof is prima en hij laat mensen in hun waarde." Menselijk Aanvoerder Jan van Dijk: "Ik keek in het begin met een zekere scepsis naar hem. Voor mij was Han Berger dé coach geweest. Hans Westerhof kwam van de amateurs. Ik liep al een aantal jaren mee in het betaalde voetbal en dan denk je al gauw: wat moet zo'n amateurtrainer hier? En ik was bij FC Groningen niet de enige speler die er zo over dacht. Maar Westerhof heeft ons geleerd op een menselijke manier professional te zijn. Hij is geen schreeuwerd` die lopen er al genoeg in het wereldje rond. Hij heeft veel verstand van voetbal` orienteert zich heel breed en weet gewoon waarover hij spreekt." Vroeger speelde Hans Westerhof zelf betaald voetbal op bescheiden niveau bij Veendam en Cambuur. Hij ging naar het CIOS en werd docent lichamelijke opvoeding in Heerenveen. Hij werd trainer van onder andere de amateurclub ACV in Assen. Toen zich de kans bij FC Groningen voordeed nam Westerhof bij het CIOS verlof voor onbepaalde tijd. Als het misliep kon hij terugkeren. Spoedig bleek dat de man het vertrouwen won van zijn spelers. 'Softie' Wim Koevermans: "De laatste weken heb ik allerlei opinies gehoord over Westerhof. Een softie (en met verwijzing naar de Evangelische Omroep)` een EO- trainer. Wat moet zo'n man uit het noorden bij PSV? Nou` ik kan je verzekeren dat hij -als het allemaal doorgaat- dé geschikte man is voor die jongens in Eindhoven. Als je ziet hoe hij hier met zo'n Milko Djurovski omgaat. Dat is een soort Romario. Andere mentaliteit. Verbaasd dat als hij eens te laat komt er iets van gezegd wordt. Je hebt bij dit soort spelers al gauw te maken met natuurlijke spanningsvelden. Daar is het publiek dat de populaire ster per se wil zien spelen. Maar er is ook de groepsdiscipline` die gehandhaafd moet worden. Westerhof weet in dat psychologische grensland moeiteloos zijn weg te vinden. En ik weet zeker dat hij Romario gemakkelijk aankan." Volgens Koevermans pakt Westerhof opkomende irritaties in de spelersgroep onmiddellijk aan. "Hij spoort wrevel op` luistert en lost problemen op. En hij is de hele dag op het stadion` of anders elders bereikbaar." Jan van Dijk: "Ik schat die man heel hoog in. Ik werk nu vier jaar met hem samen. En wij spelers willen verder met hem. Maar in mijn hart weet ik dat hij weggaat." Grote geld Bij PSV verdiende trainer Guus Hiddink ongeveer een kwart miljoen gulden per jaar. Zijn opvolger Bobby Robson zou in twee seizoenen anderhalf miljoen gulden verdienen. Wordt Westerhof aangetrokken door het grote geld? Assistent Koevermans: "Dat denk ik niet. Ik ken hem goed. Het is het vak dat hem boeit." Aanvoerder Jan van Dijk: "Hij werkt vernieuwend en hij is eigenlijk een vreemde man in de voetbalwereld. Hij heeft geen grote mond` hij zegt niets dat hij niet kan waarmaken. Hij heeft goede teksten en deze eigenschappen vormen z'n kracht."

*Hans Westerhof. Zijn medewerkers bij Groningen loven hem: "Hij kan Romario makkelijk aan".

"Het probleem met de Stones is dat ze òf op volle toeren draaien òf niets doen"` zegt Rolling Stones-gitarist Keith Richards` terwijl hij met overgave een groot glas vult met bourbon uit een van de twee flessen die 'toevallig' binnen handbereik staan. "En als we niet werken en niet weten wat er verder gaat gebeuren` komen de problemen."

Het belangrijkste probleem van de Rolling Stones was altijd Richards' relatie met zanger Mick Jagger. Na een onmiskenbaar wankele periode, midden jaren tachtig, verbeterde de situatie aanmerkelijk door de samenwerking aan het succesvolle Steel Wheels-album en de daaropvolgende twee jaar durende wereldtournee. "Als Mick en ik het echt eens worden, is het prima"` zegt Richards.

Nù is bassist Bill Wyman het probleem. Wymans handtekening staat niet onder het nieuwe multimiljoenencontract van de Stones met Virgin Records. De officiële lezing luidt dat Wyman "zich nog op zijn toekomst beraadt." Dat lijkt redelijk als je een vijfenvijftigjarige rockster vraagt een contract te tekenen dat loopt tot hij de zestig ver gepasseerd is. De niet officiële verklaring is dat Wyman er gewoon genoeg van heeft. Al zou Richards niet precies kunnen zeggen waarvan hij dan genoeg zou hebben.

Onberekenbaar "Ik denk dat Bills onvrede een stuk dieper gaat dan de band. Wanneer hij zijn bas pakt en met Charlie Watts begint te spelen, verrast` verbijstert, hij me nog steeds. Maar hij was de laatste tijd erg onberekenbaar". Op Richards' afgeleefde gezicht vormt zich een brede grijns. "Ik denk dat Bill misschien zijn tweede menopauze doormaakt of zoiets." Deze onverstoorbare` zorgeloze opgewektheid is tegenwoordig Richards trouwe metgezel` evenals de flessen bourbon. Je zou je kunnen afvragen of het een iets met het ander te maken heeft. Er is nog een reden waarom het vooruitzicht dat de Stones na dertig jaar hun bassist kwijtraken de lead-gitarist niet echt afschrikt: Richards is` op zijn achtenveertigste` zelf ook nog maar part-time een Stone.

Solo Sinds 1988 streeft hij een solo-carrière na met zijn vier man sterke band` de X-Pensive Winos. Van hun eerste plaat Talk is Cheap zijn over de hele wereld een miljoen exemplaren verkocht` een achtenswaardig kwart van de verkoopcijfers van Steel Wheels. Toen de problemen met Wyman zich aandienden bij de Virgin-deal` werkte Richards in Barbados aan een solo-project. Later deze maand zal er op het label Circa een live-cd van de X-Pensive Winos verschijnen` Live at the Hollywood Palladium` 15 december 1988. "Eén goede band in je leven is een wonder"` zegt Richard stralend van voldoening in een wolk sigaretterook. "Maar twee goede bands` ik weet niet hoe je dat moet noemen. De reden dat ik zoveel van Steel Wheels heb genoten` was dat ik eerst mijn eigen dingen met de Winos had gedaan."

Dynamischer De Winos` dat moet gezegd worden` zijn aanmerkelijk minder gepolijst dan de band waar ze het meest op lijken` de Rolling Stones. Ze spelen een vergelijkbaar` herkenbaar mengsel van Chuck Berry-achtige gitaarrifs en R & B en hebben zeker geen gebrek aan muzikale ervaring. Toetsenist Ivan Neville is de zoon van de beroemde zanger Aaron Neville van de Neville Brothers; bassist Charley Drayton en drummer Steve Jordan zijn veelgevraagde sessiemuzikanten. Ook de nummers van de Winos blijken ver boven de middelmaat uit te stijgen. Het nummer Almost Hear You Sigh van Steel Wheels maakte aanvankelijk deel uit van het repertoire van de Winos. Desondanks gaat het materiaal van de Winos grotendeels het ene oor in en het andere weer uit, misschien voor een deel omdat Richards zelf de zangpartijen voor zijn rekening neemt. "Maar ik vind het heerlijk` man"` werpt Richards tegen. "Ik vind zingen gewoon heerlijk. Je gitaarstijl verandert als je tegelijkertijd moet zingen. Je wordt dynamischer` je krijgt meer een actie- en reactie-effect wanneer je niet door de zang heenspeelt."

Podium Sommige recensenten waren niet erg te spreken over deze vernieuwing en Richards rauwe stem` die op melodiegebied niet erg betrouwbaar is. Richards kan zich echter niet druk maken om wat de critici over hem zeggen: "Er stroomt van alles uit de fax` maar ik heb geen tijd om het te lezen." Het enige waar deze onberispelijke ouderwetse rock- en-roller zich druk om lijkt te maken is op het podium staan` wat voor podium dan ook` en spelen "met kerels bij wie ik me lekker voel` die wat in me losmaken". De Stones` zo voegt hij hieraan toe` doen dat` met of zonder Wyman` nog steeds. Tegen het einde verliep de Steel Wheels-tournee steeds moeizamer` "omdat ik me realiseerde dat er nog steeds ruimte is om te manoeuvreren` dat er nog andere dingen zijn die we kunnen doen". Richards heeft het gevoel dat het voortdurende succes de ontwikkeling van de band heeft geremd.

Muren "Die hele solo-carrière is voortgekomen uit een belofte die ik mezelf had gedaan dat ik niet in de oude Stones-val zou blijven lopen van stoppen en weer opnieuw beginnen. Ik bedoel` voetbalstadions... Oh dear! Het is natuurlijk fantastisch dat zoveel mensen je willen zien spelen` maar het is zeker niet de ideale plaats om muziek te maken. Het is heel fijn om in een gemiddeld theater of een club te spelen en de muziek terug te horen kaatsen van de muren` in plaats van dat de muziek in de atmosfeer verdwijnt." Het is Richards op solo-gebied nog nooit zo voor de wind gegaan als nu. In 1991` door hem omschreven als "een beetje een bluesjaar"` produceerde hij een album van piano-veteraan Johnnie Johnson` speelde hij met John Lee Hooker op Mr Lucky` schreef hij een aantal nummers met Tom Waits` trad hij op met zijn nieuwe band en Bob Dylan en werkte hij aan het volgende album van de X-Pensive Winos.

Aarzelend Door dit alles is zijn enthousiasme voor de activiteiten van de Stones echter geenszins afgenomen. Zijn werklust is alleen maar aangewakkerd door de vele samenwerkingsprojecten met bevriende muzikanten. "In de toekomst zou ik liever langer dan een maand bijeen komen voordat we de studio ingaan na drie jaar niets doen. We zouden een veel betere plaat maken als dat proces omgekeerd zou worden en we eerst zouden touren." "Steel Wheels was een vrij goede plaat maar een paar nummers klonken duidelijk wat aarzelend. Dus wil ik voorstellen om meer samen te spelen` muzikaal contact te houden` in plaats van zo nu en dan een hoe-gaat-het- telefoontje." "Wat er zo goed is aan de Stones"` vervolgt Richards` "is dat hun muziek nooit liegt. Je kan er altijd aan horen wat er aan de hand is, en hoe iedereen zich werkelijk voelt."

Op woensdag mogen de VPRO-jongens van Radio 3 de hele middag en avondradiootje spelen. Jammer genoeg met een echte microfoon en een heuse ether-frequentie.

'Te gekke' namen hebben ze voor hun programma's bedacht: Moordlijst, Nozems-A-Gogo, Koning Zzak in Muzijkland (ha, ha), Krapuul de Lux, La Stampa en Stompin'. Eén ding hebben die uitzendingen gemeen: de meeste luisteraars worden er bloednerveus van. Een minutenlange aankondiging bijvoorbeeld van een op de achtergrond te horen plaat, die daarna nèt afgelopen blijkt te zijn. Humor hoor. VPRO-humor.

Chaos en elitair gezever, extra geaccentueerd door hoogdravende aankondig-stemmen. Wie gewoon praat, valt bij VPRO-Radio 3 behoorlijk op. Altijd dat aangedikte toontje. Alsof de dorpsomroeper uit zijn graf is opgestaan om desperate rockers en voormalige avant- gardisten aan te kondigen.

Zo klinkt het. Vervreemdend en koud, evenals de a-tonale elektronische rommel die 'muziek' heet. Of 'muzijk' om met Konig Zzak te spreken. Voor een keertje, vooruit. Maar elke week... "Het is de leeftijd", zei laatst iemand. "Hoezo", vroeg ik. "Als een dertiger dit al te chaotisch vindt, wat moeten de veertigers, de vijftigers, de senioren en de bejaarden dan?"

De twintigers. Daar zal de VPRO het dus van moeten hebben. Inmiddels weet ik dat talloze mensen op woensdag steevast een paar extra cassettebandjes in de auto meenemen. De VPRO op Radio 3 zetten ze af. Worden ze alleen maar onrustig van.

Het album Moon in Scorpio (Eastwest Records America) van het New Yorkse trio The Family Stand is op tijd uitgekomen om het Columbus-jaar een extra dimensie te geven. "Christopher Columbus, please discover me", smeken V. Jeffrey Smith, Peter Lord en Sandra St. Victor om een hernieuwde ontdekking van de zwarte Amerikaanse muziek. Hùn muziek: stevige, opzwepende, met hart en ziel gespeelde funk-rock in beste Sly and the Family Stone-traditie. Geweldig op de plaat en helemaal om van uit je bol te gaan op een festival (tip voor Jan S.). Op Moon in Scorpio trakteert de familie op zestien eigen composities met een speelduur van 74.14 minuten. Spannend en boeiend van de eerste tot de laatste seconde. Door de sterke teksten en door de muzikale capaciteiten van gitarist, saxofonist en drumcomputer-programmeur V. Jeffrey Smith en toetsenist Peter Lord. Van de studiomusici valt met name gitarist Vernon Reid op met twee indrukwekkende soli. Meest aangrijpende nummer is het door Sandra St. Victor gecomponeerde en met krachtige steun van een gospelkoor fraai door haar gezongen Where does Mommy live? The Family Stand is ...Boom Shock ah yeah boom boom shout it... een aanrader!

Een langverwachte oorlog is eindelijk uitgebroken. De Krant op Zondag stopt voortaan gratis voor haar lezers een zelfgemaakte omroepgids tussen haar pagina's met daarin alle programmagegevens (in het jargon 'spoorboekje' genaamd) van de hele week.

Dit gaat dwars in tegen de wensen van de omroepen die het auteursrecht claimen op dat spoorboekje. Dagbladen mogen voor maximaal drie dagen achtereen (bijvoorbeeld voor hun weekendbijlages) het spoorboekje plaatsen` maar onder strenge restricties. Alleen als Kerstmis en Oudjaar wat ongelukkig vallen` mag het spoorboekje vijf dagen bevatten. De Krant op Zondag heeft lak aan deze regeling en is bereid het heel ver te laten komen.

Niet lichtvaardig Commercieel directeur Gerard Tavernier weet van geen wijken. "We hebben een juridisch onderzoek gehouden naar die claim van de omroepen. En we zijn niet lichtvaardig te werk gegaan. We hebben er ook heel veel geld in gestoken en van de argumenten van de omroepen zijn we niet onder de indruk. Je kunt toch moeilijk staande houden dat de mededeling dat op dinsdag om 20.00 uur het NOS Journaal begint` iets te maken heeft met het auteursrecht. We gaan in elk geval door met het spoorboekje. Niemand heeft die zaak ooit tot op de bodem uitgezocht` maar wij zijn daartoe bereid. Trouwens` we hebben de gegevens voor ons eerste nummer gewoon van die jongens zelf gekregen." Met die jongens bedoelt Tavernier omroepen als Veronica en TROS die echter medewerking aan de Krant op Zondag hevig ontkennen. Zij overwegen juridische stappen. De Krant op Zondag, die nu een dik jaar bestaat` heeft het auteursrecht van de omroepen op hun spoorboekje bestreden en geëist dat de omroepen de krant informeren over hun programma's. Maar bij de staatssecretaris kreeg de Krant op Zondag nul op het rekest.

Inkomsten In een beroepsprocedure die deze week is begonnen met hoorzittingen` wil de krant alsnog haar gelijk krijgen. Volgende week komt dan de definitieve uitspraak. Maar hoe die ook uitvalt` het spoorboekje blijft voorlopig tussen de pagina's van De Krant op Zondag` belooft Tavernier. De omroepgidsen zijn voor de omroepen een belangrijk deel van hun inkomsten en ze zijn niet van plan dat zomaar op te gegeven. Om te beginnen brengen die bladen geld binnen en ten tweede is een abonnee op een blad automatisch lid van een omroep. Het aantal leden is weer belangrijk voor zaken als geld en zendtijd. Met de gidsen wordt werving gevoerd met scherp gecalculeerde prijzen. Haal je de gidsen weg` dan is dat voor de omroepen een doodsklap.

Eigen gids Maar het verenigde front van de omroepbladen begint af te kalven. Hun beroep op het auteursrecht lijkt niet in de geest van de Europese wetgeving. Veel uitgevers in en buiten Nederland zouden graag een eigen gids willen uitbrengen` maar durven dit voorlopig nog niet. Bovendien zijn er uitgevers` zoals de VNU` die zelf banden met omroepbladen hebben en niet graag die bladen via hun eigen dagbladen willen beconcurreren. Een ander teken aan de wand is het feit dat de BBC aan Europese dagbladen de eis heeft opgelegd dat die voortaan moeten betalen voor haar programmagegevens. Daar zijn die dagbladen weer niet blij mee. Hangende de uitspraak wacht de NOS even met actie.

Het is vandaag veertig jaar geleden dat een 25-jarige vrouw met een fris gezicht haar plaats innam aan de top van het oudste staatsinstituut in Groot-Brittannië, de monarchie. Ze had twee kleine kinderen en een familie van landen om voor te zorgen. Koningin Elisabeth II, die nu 65 jaar is, is de langst regerende vorstin in de wereld. Elisabeth werd koningin na de onverwachte dood van haar vader, koning George VI, op 6 februari 1952. Sommigen vroegen zich indertijd, toen het nieuws de nieuwe koningin bereikte tijdens een bezoek aan Kenya, af of zij werkelijk was opgewassen tegen de eisen van een vorstelijk bestuur. Maar Elizabeth wist de duizend jaar oude monarchie nieuw leven in te blazen en toonde diplomatieke vaardigheden bij het soepel laten verlopen van de overgang van het Britse wereldimperium naar de Gemenebest-structuur.

Klassestructuren Tijdens haar bewind, waarin zich een aantal van de verstrekkendste gebeurtenissen van de twintigste eeuw voordeed, zag koningin Elizabeth regimes en ideologieën komen en verdwijnen. Maar in eigen land wist zij de aloude principes van de erfelijke monarchie in stand te houden, zelfs toen Groot-Brittannië begon zijn klassestructuren van zich af te schudden en een gelijkwaardiger samenleving te vormen. Zij mag een imperium hebben verloren, de monarchie heeft onder haar leiding een nieuwe rol aangenomen - die van de beste koninklijke show ter wereld. Niet iedereen staat echter te juichen. Hoewel de koningin het toonbeeld is van deugd, werklust en bescheidenheid, zijn sommigen van haar familieleden dat niet. De activiteiten van de sommige leden van de koninklijke familie schaden volgens critici het beeld van de troon en maken van de monarchie een goedkope soap. De familieleden zijn door een toenemend kritische pers terechtgewezen omdat zij bijvoorbeeld gingen jagen terwijl Britse troepen een oorlog voerden in de Golf en in luxueuze Zwitserse oorden skivakanties hielden terwijl het land worstelt met een hardnekkige recessie.

Beroering De verontwaardiging gaat niet langs de vorstin zelf. Grote beroering is ontstaan over de traditie dat de monarch geen penny inkomstenbelasting betaalt. Maar de Britse koningin, die tot dusver gold als een van de rijkste vrouwen in het land en mogelijk in de wereld, heeft volgens recente berichten aanzienlijk ingeteerd op haar persoonlijke vermogen. Het blad The Economist schreef dat haar portefeuille met beleggingen nog geen 165 miljoen gulden waard is - slechts een tiende van eerdere schattingen. "Zij heeft haar dividenden besteed en het kapitaal aangesproken, vooral om leden van haar directe familie te helpen." Het blad steunde de regel dat de koningin geen belasting betaalt over haar inkomen van jaarlijks een à vijf miljoen pond, 3,2 à 16 miljoen gulden. Mogelijk in verband met de huidige tijden van recessie heeft de regering van premier John Major besloten dat het veertigjarig ambtsjubileum van Elizabeth een bescheiden zaak wordt vergeleken met de uitbundige viering van haar zilveren feest in 1977. De vorstin zal de dag rustig doorbrengen op het terrein van haar landhuis in Sandringham, zeggen medewerkers op Buckingham Palace. Er is geen nationale feestdag uitgeroepen en officiële plechtigheden zijn niet voorzien.

Activiteiten Toch heeft een door koninklijke fans gesticht liefdadigheidsfonds, de Royal Anniversary Trust, een reeks activiteiten gedurende dit jaar georganiseerd, waaronder een opvoering in het Victoria en Albert-museum in Londen over Elizabeths bewind en een gala-uitvoering met veel sterren voor de televisie, die in oktober wordt uitgezonden. Vandaag, op de jubileumdag geeft de koningin de Britse televisiekijker bovendien de voor Groot-Brittannië unieke gelegenheid een blik te werpen in de koninklijke keuken. Een cameraploeg van de BBC mocht opnamen maken voor een documentaire. Traditionele Britse royalty-aanhangers vinden een dergelijk intiem contact tussen soeverein en onderdanen maar niets omdat die het mystieke waas zou weghalen dat eeuwenlang rond de monarchie hing.

Achting Opiniepeilingen tonen aan dat ontevredenheid bestaat over de handel en wandel van sommige leden van de koninklijke familie, maar dat de achting voor de koningin hoog is. Dat zou kunnen aangeven dat de mensen willen dat de familie er rijk uitziet maar zich als arm gedraagt. De (vermeende) escapades van familieleden, vooral de recente van de Hertogin van York, Sara Ferguson die is getrouwd met Elizabeths tweede zoon prins Andrew, hebben van de roddelrubrieken de voorpagina's bereikt. Toch gedragen zelfs de uitbundigste familieleden zich beter dan veel van hun voorvaderen, en wordt van hen een Victoriaans naleven van plichten en een morele standaard verwacht die elders in de maatschappij niet meer bestaan. In haar Kerst-toespraak tot het Gemenebest bevestigde de koningin haar verplichtingen op een manier die een spoedige opvolging door kroonprins Charles leek uit te sluiten. De prins van Wales, de eerste van de vier kinderen, heeft zich lang op zijn ambt kunnen voorbereiden maar wordt door sommige monarchisten gezien als een mogelijke bedreiging van het instituut, niet in het minst wegens zijn volgens berichten stormachtige relatie met zijn glamourachtige vrouw, prinses Diana.

Operettefiguur De 43-jarige Charles, die graag het beeld van de operettefiguur wil afschudden en een positieve rol spelen, nadert met zijn vaak sombere commentaar op de Britse samenleving soms gevaarlijk dicht het terrein van de politiek, wat hem op kritiek komt te staan van traditionalisten. "Nu wij het feest van het 40-jarig ambtsjubileum van de koningin naderen, is het misschien zinvol een andere vraag te stellen", schreef columnist Peter McKay in het Londense dagblad Evening Standard. "Zal de monarchie het, als zij weg is, 40 weken uithouden?".

Kim Jong-il, zoon en politieke erfgenaam van de stalinistische leider van Noord-Korea, Kim Il- sung, wordt op 16 februari vijftig en speculaties nemen toe dat hij op het punt staat zijn erfenis in ontvangst te nemen.

In het begin van de jaren zeventig benoemde de 'Grote Leider' hem tot zijn eventuele opvolger en de afgelopen tien jaar heeft de jongere Kim steeds meer teugels in handen gekregen. Tot nu toe heeft zijn uiterlijk nog vitale vader, die op 15 april tachtig wordt, de twee hoogste posten in het land - president en secretaris-generaal van de regeringspartij - behouden .

Opperbevelhebber Maar afgelopen december werd Kim Jong-il benoemd tot opperbevelhebber van de Noordkoreaanse strijdkrachten en veel waarnemers denken dat de eerste communistische erfopvolging op het punt staat te gebeuren, mogelijk al komende lente. Anderen zeggen dat de opvolging gefaseerd zal verlopen over de komende maanden, mogelijk zelfs jaren. Dit vraagstuk, het wanneer, houdt analisten al in zijn greep sinds de 'Geliefde Leider' in 1980 werd benoemd tot tweede man binnen de Arbeiderspartij. Beide Kims vormen samen met minister van Defensie O Jin-u, het presidium van het politburo, het machtigste politieke orgaan. Het afgelopen jaar werd duidelijk dat de jongere Kim steeds meer de touwtjes in handen nam. Kim Il-sung zei tegen een groep bezoekende Japanners dat "hij (zijn zoon) niet alleen leidt in partijzaken, maar ook op economische terrein en op alle andere gebieden". Sinds de geboorte van Noord-Korea in 1948 regeert Kim Il-sung het land met ijzeren hand. De afgelopen veertig jaar hebben maar weinigen van zijn onderdanen, ongeveer 22 miljoen in getal, contact gehad met de buitenwereld. Hun enige waarheid was dat wat zij hoorden van de staatsmedia die al die jaren onafgebroken de heldendaden roemden van de Grote Leider en zijn geliefde zoon.

Toeval In zo'n maatschappij wordt maar weinig aan het toeval overgelaten en daarom wordt er veel betekenis gehecht aan kleine gebeurtenissen. Kort geleden publiceerde het partijblad een artikel van de hand van defensieminister O: "Het is voor ons volk en het Volksleger de grootste vreugde en trots dat Geliefde Lieder kameraad Kim Jong-il met groot succes de zaak van Juche (de nationale zelfvoorziening) behartigt aan het hoofd van onze partij en de revolutie en de revolutionaire strijdkrachten." Een dag later vervolgde het blad met een stuk "over de continuïteit van het leiderschap van de partij..... onze partij heeft met succes dit probleem theoretisch en praktisch opgelost". Masao Okonogi, een 'Korea- watcher' van de Japanse Keio universiteit, voorziet een machtsoverdracht in twee fasen, waarbij eerst het leiderschap van de partij in andere handen overgaat. Voordat hij die functie overdraagt zal de oudere Kim proberen een brede overeenstemming te bereiken over hereniging van het Koreaanse schiereiland op een top met zijn Zuidkoreaanse ambtgenoot Roh Tae- woo. Zo'n top zou al in maart kunnen plaatsvinden.

Federatie Noord-Korea, met het Duitse schrikbeeld voor ogen waarbij het communistische oosten gewoon werd opgeslokt door het welvarende kapitalistische westen, wil een Koreaanse federatie waarbij geen van beide partijen de andere overheerst. "Als Kim Il-sung deze formule er door weet te krijgen zal hij de partijpost zo snel mogelijk overdoen aan zijn zoon", aldus Okonogi. Maar om dat te doen is een partijcongres nodig om de benoeming te laten goedkeuren en hij ziet niet in hoe dat voor het einde van het jaar kan gebeuren. Hideshi Takesada van het Japanse Nationale Instituut voor Defensiestudies denkt echter dat alles veel sneller kan verlopen. Hij sluit niet uit dat Kim Jong-il al in de lente de partij gaat leiden. Hij voegt daar echter aan toe: "ik denk dat iemand die alle macht naar zich toe getrokken heeft in een communistisch land soms geen andere keus heeft dan de sterke man te blijven tot het bittere eind."

Paranoïde Wat kan de wereld verwachten van Kim Jong-il zodra hij alle macht bezit? Al hebben westerse inlichtingendiensten hem lange tijd afgeschilderd als genadeloos en paranoïde, toch lijkt het erop dat de jongere Kim verantwoordelijk is voor de opzienbarende wijziging in de buitenlandse politiek van Pyongyang en het streven naar detente met Zuid-Korea, Japan en de Verenigde Staten. Economisch steeds verder achter rakend zag Noord- Korea zich, na de ineenstorting van het communisme in Oost-Europa en de Sovjetunie, gedwongen de betrekkingen met het gehate maar welvarende drietal aan te halen. Seoul, Tokyo en Washington eisten echter dat Pyongyang eerst inspectie van zijn nucleaire installaties zou toestaan voordat er sprake kon zijn van een verbetering van de relaties. Het Noordkoreaanse regime lijkt daarvoor door de knieën te zijn gegaan en ondertekende vorige week een akkoord met Internationale Agentschap voor Atoomenergie in Wenen, dat inspectie mogelijk moet maken.

De president van Italië, Francesco Cossiga, heeft een commissie van geschiedkundigen benoemd in verband met de Togliatti-affaire.

De commissie gaat zich buigen over de authenticiteit van een brief waaruit blijkt dat de (inmiddels overleden) Italiaanse communistische leider Palmiro Togliatti na de oorlog weigerde op te komen voor 50.000 Italiaanse krijgsgevangenen in de voormalige Sovjetunie, die later zijn omgekomen in Stalinistische werkkampen. De brief die aan Togliatti wordt toegeschreven, is deze week gepubliceerd door het Italiaanse weekblad Panorama. Zonder omhaal van woorden weigert Togliatti in de brief zich in te zetten voor de Italiaanse krijgsgevangenen. Hij was daartoe verzocht door een andere leider van de Italiaanse communistische partij PCI. De PCI, die tegenwoordig Partij van het Democratisch Socialisme (PDS) heet, twijfelt aan de authenticiteit van de brief. Volgens de PDS gaat het om een politieke truc die twee maanden voor nieuwe parlementsverkiezingen het blazoen van de partij moet bezoedelen.

In het Vietnamese vluchtelingenkamp Shek Kong in Hong Kong zijn in de afgelopen dagen ernstige rellen uitgebroken, waarbij 21 doden vielen. Noord-zuid-tegenstellingen zouden het vuur in het kamp hebben doen oplaaien. De communistisch opgevoede, starre Noordvietnamezen zouden hun natuurlijke vijand, de pro-westerse, met de Amerikanen 'heulende' Zuidvietnamezen te lijf zijn gegaan.

Toch zijn er meer oorzaken. Vanaf het begin vormden zich in de ellendige, overvolle kampen gewapende groepen, die voorrechten bevochten bij de verdeling van het schaarse voedsel en water. Mannen uit dezelfde streek met hetzelfde dialect organiseerden zich. Bende- gevechten waren aan de orde van de dag.

Repatriëring De spanningen werden verhoogd door Britse (Hongkong is een Britse kroonkolonie tot de overdracht aan China in 1997) plannen voor al of niet gedwongen repatriëring. Enkele honderden van de 20.000 man, die géén vluchtelingenstatus in Hongkong hebben gekregen, zijn al op het vliegtuig naar Vietnam gezet. Maar bendeleiders verzetten zich, want bij terugkeer naar Vietnam zouden zij hun tijdelijke macht verliezen. Aan de andere kant zitten vluchtelingen gevangen tussen de Brits-Hongkongse druk voor repatriëring, de angst voor een Chinees- communistische machtsovername in Hongkong in 1997 en hoopvolle berichten uit het vaderland.

Economische groei Door experimenten met het vrije-marktprincipe is er in Vietnam voor het eerst in lange tijd economische groei: 2,4 procent. Ondanks overstromingen werd vorig jaar een miljoen ton rijst uitgevoerd. Honderdveertien buitenlandse bedrijven investeerden stiekem (Amerika hanteert officieel nog een boycot) in de formeel communistische staat. Vele westerse landen, Italië voorop, geven weer op grote schaal ontwikkelingshulp. Minister Pronk van Ontwikkelingsamenwerking zou ook de officiële hulp willen hervatten, al heeft dat meer met de mogelijke repatriëring van door Tsjechoslowakije uitgewezen Vietnamezen te maken. En Amerika wil nu ook overstag gaan. Bij oplopende spanningen komen altijd oude, onderhuidse tegenstellingen tot leven - zie ook Joegoslavië en de voormalige Sovjetunie - en in Vietnam is dat de noord-zuid-tegenstelling. De oplossing lijkt in zicht: westerse ondersteuning van een gezonde economische ontwikkeling van Vietnam schept de voorwaarden voor een vrijwillige terugkeer van de vluchtelingen, uit Hongkong en elders.

Alle ogen zijn nu op haar gericht, maar zelf hult ze zich in stilzwijgen. Activiste Mariëtte Moors uit Geldrop wil wel praten over de aanslagen op vliegbasis Deelen en Gilze-Rijen, maar zegt bij beide acties niet aanwezig te zijn geweest. Voor Deelen zegt ze een alibi te hebben en voor Gilze-Rijen had ze geen tijd. "Ik ben daar niet geweest hoor. Ik heb met dat proces wel wat anders aan mijn hoofd." Vandaag moet Mariëtte Moors voor de rechtbank in Den Bosch verschijnen. Het is vertrouwd terrein voor haar. Ze heeft, zo schat ze zelf, al vijftien tot twintig veroordelingen op haar conto staan. Voor het bekladden van stoepen, het doorknippen van defensiehekken, het betreden van militaire terreinen en andere 'prikacties'. Vandaag moet ze zich voor drie zaken verantwoorden, maar het draait vooral om de verdenking van vernieling van een zend-ontvangstmast van de vliegbasis in Erp. Omdat daarmee het luchtverkeer in gevaar werd gebracht, hangt Moors een straf van maximaal twaalf jaar boven het hoofd. De vrees dat ze voor jaren het cachot ingaat, is er echter niet. Collega-activist Kees Koning kreeg voor hetzelfde delict acht maanden gevangenisstraf. "Maar daartegen is de officier van justitie nu wel in beroep gegaan."

Opgejaagd Mariëtte Moors is opgejaagd. De aandacht van alle media gaat naar de Geldropse uit. Ze is tenslotte een vaste metgezel van Kees Koning en samen met hem is ze de exponent van de nu verdachte Eindhovense vredeswinkel. "Ik heb het nu heel erg druk, ik heb me nog niet eens kunnen voorbereiden op het proces", verzucht ze achter een kop koffie. Ze maakt al meteen duidelijk dat er tussen haar en Kees Koning één duidelijk verschil is. Daar waar hij openlijk toegeeft bij een actie betrokken te zijn, ontkent zij. "Kees zegt het gewoon, bij mij moeten ze het maar aantonen. Ik zie het niet zitten om de hele tijd in de gevangenis te zitten. Ik zie ook niet wat ik daar kan uitrichten." Angst dat ze nu op ieder moment opgepakt wordt, heeft ze niet. Bovendien: "Ik ben al zo vaak aangehouden." Als de politie aan haar deur zou komen, zal ze niet open doen. "Ze moeten bij mij altijd de deur intrappen. Ik doe nooit open voor de politie."

Verkenning De acties op de vliegbasis in Deelen en Gilze-Rijen worden aangekaart. Vorige week is ze nog in Gilze-Rijen geweest voor een verkenning, laat ze zich ontvallen. Dat tripje had echter niets van doen met de aanslag, vertelt ze. De vredesgroep was al langer van plan om met het mobiele actiekamp neer te strijken bij de vliegbasis. Zij ging op zoek naar een goede plek voor dat kamp. "Dat weten ze bij marechaussee ook, want ik ben daar toen gevolgd." De actiegroep die de aanslag in Deelen opeist heet "Alle politieke gevangenen in Nederland vrij". Volgens Mariëtte Moors wordt met die politieke gevangenen niet alleen Kees Koning bedoeld. "Er zitten op dit moment mensen in de gevangenis die weigeren een wapen in de hand te nemen of die iets meer doen dan alleen demonstreren tegen de bewapening. Wij zitten allemaal regelmatig vast omdat we iets meer doen dan demonstreren tegen die wapens. We worden gecriminaliseerd."

Grens Het links-radikale Anti-Militaristies Onderzoeks-Kollektief (AMOK) in Nijmegen had in een reactie op de aanslag laten weten verrast te zijn door de hardheid van de actie. Mariëtte Moors denkt niet dat activisten nog veel verder zullen gaan. "Die richting van de bomaanslag op Kosto gaat het zeker niet uit. Gevaar voor mensen is voor anti-militaristen echt de grens. Je komt op voor leven, dan kun je zo iets niet maken."

dat de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft verricht naar de toestand van de ozonlaag op het noordelijk halfrond? Ja en nee, vindt meteoroloog H. Kelder van het KNMI in De Bilt.

Het NASA-onderzoek wees uit dat in de stratosfeer (de hoogste luchtlaag van de atmosfeer) verhoogde concentraties chloor- en broomoxiden voorkomen. "Dat kan inderdaad de afbraak van ozon bevorderen als het warmer wordt", bevestigt Kelder. Risico Kelder waarschuwt echter voor overdreven paniek: "Je moet voorzichtig zijn met het naar buiten brengen van dit soort gegevens", meent hij. "Anders loop je het risico dat het met je afloopt zoals met de man die voortdurend 'Brand!' riep. Toen het uiteindelijk echt brandde, geloofden de mensen hem niet meer." "Anderzijds staat natuurlijk als een paal boven water dat we hier met een verontrustend verschijnsel te maken hebben. Maatregelen als het terugbrengen van de uitstoot van CFK's (zoals in de drijfgassen van spuitbussen) blijven noodzakelijk. Maar het is vreselijk overdreven om te stellen dat wij op korte termijn gevaar lopen. Bovendien moeten we niet vergeten dat dit soort metingen en onderzoekingen pas sinds zeer kort mogelijk zijn. Dus weten we niet hoe de huidige afname van de ozonlaag past binnen een eventuele schommeling op langere termijn." Afbraak Kelder wijst erop dat het NASA-onderzoek géén gat in de ozonlaag boven het noordelijk halfrond heeft aangetoond. "Ze hebben omstandigheden aangetroffen die mogelijk de afbraak van ozon kunnen bevorderen als het zomer wordt", zegt hij. "Daarbij gaan de onderzoekers uit van gegevens en berekeningen die zijn gebaseerd op het gat dat al in 1985 in de ozonlaag boven de Zuidpool werd ontdekt. De omstandigheden boven de beide polen zijn echter geheel verschillend. De Zuidpool bestaat uit land, omringd door zeeën. Bij de Noordpool ligt de zaak precies andersom: die bestaat uit bevroren zee, praktisch geheel omsloten door landmassa's." Die verschillen in geografische omstandigheden leiden ook tot klimatologische verschillen, vertelt Kelder. "Boven de polen bevindt zich een 'deken' van de koude lucht, de zogenaamde 'vortex'. De Zuidpoolvortex is, doordat hij boven land ligt, praktisch niet van zijn plaats te krijgen. Dat betekent dat de lucht boven de Zuidpool lang niet zo snel wordt 'ververst' als die boven de Noordpool. Dus wordt boven de Zuidpool lang niet zo snel 'verse' ozon uit de lagere breedtegraden aangevoerd. Vandaar ook, vermoeden de onderzoekers, dat er eerder een 'gat' is gevallen in de ozonlaag boven de Zuidpool dan boven de Noordpool." Molecuul Ozon is een niet al te stabiel molecuul dat bestaat uit drie zuurstofatomen. In een chloorrijke omgeving valt ozon snel uit elkaar. De zuurstofatomen die daarbij vrijkomen, verbinden zich met het chloor tot chloordioxide, dat bestaat uit een chlooratoom met twee zuurstofatomen. Onder invloed van het zonlicht valt het chloordioxide uiteen in chloor en zuurstof. Het chloor kan vervolgens opnieuw een ozonmolecuul 'aanvallen' en afbreken. De reactie houdt zodoende zichzelf in stand. Het chloor dat thans de ozonlaag boven het noordelijk halfrond dreigt aan te tasten, is volgens Kelder waarschijnlijk grotendeels afkomstig van chloor-fluorkoolwaterstoffen (CFK's), chemische verbindingen die onder meer worden gebruikt in spuitbussen en ijskasten. "De ozonlaag wordt echter ook door andere factoren bedreigd", zegt hij. "Zo heeft ongetwijfeld de uitbarsting van de Filipijnse vulkaan Pinatubo een belangrijke rol gespeeld bij de verschijnselen die de NASA-onderzoekers hebben waargenomen. Als je kijkt naar de hoeveelheden stof en gas die daarbij in de atmosfeer zijn terechtgekomen, is het ongetwijfeld een van de ernstigste erupties uit de geschiedenis geweest - vergelijkbaar met die van de legendarische Krakatau, ruim honderd jaar geleden. Op zo'n natuurverschijnsel kan de mens natuurlijk geen invloed uitoefenen, maar het blijkt wel ernstige milieu-effecten te hebben."

Vakantiegedrag Onheilsprofeten voorspellen een stijgend aantal gevallen van huidkanker doordat de dunnere ozonlaag de schadelijke ultra-violette zonnestraling niet kan tegenhouden. In hun boek 'Aanhoudend warm' schrijven KNMI-medewerkers Günther Können en Henk Tennekes echter dat toename van huidkanker in een land als het onze waarschijnlijk meer te maken heeft met het vakantiegedrag van de Nederlander dan met het dunner worden van de ozonlaag. Nederlanders en andere Noordeuropeanen zijn over het algemeen licht van huidskleur. Dat is een biologische aanpassing aan het wat sombere klimaat in onze contreien: veel neerslag, weinig zon. Dat betekent echter tevens, dat wij níet zijn aangepast aan een extreem zonnig klimaat. Om de vakantie dan toch bakkend aan een tropisch of subtropisch strand door te brengen, is dan ook vragen om moeilijkheden. Menig toerist heeft zijn of haar pogingen om een fraai gebronsde teint te verkrijgen zien stranden op een ernstig geval van zonnebrand - de eerste stap op weg naar huidkanker, maar met CFK's en de ozonlaag heeft het weinig te maken.

Drie vakgroepen van de Rijksuniversiteit Limburg zijn bezig met de ontwikkeling van een computersimulatie-model, waarmee de gevolgen van de ozonlaag-verdunning kunnen worden voorspeld. De vakgroepen Medische Informatica en Statistiek, Wiskunde en Gezondheidsrisico-analyse werken op dit moment samen aan dit project. afbraaksnelheid van deze stoffen in de atmosfeer wordt in eerste instantie de ozonlaag-afbraak in de toekomst voorspeld, vervolgens de toename van de UV-straling en tenslotte het voorkomen van diverse typen huidkanker. Ook wil men het bereik van het model uitbreiden door te kijken naar de effecten van het broeikas-probleem en naar de vraag wat de toegenomen UV-straling voor de landbouw betekent. Volgens dr. Jan van Manen van de RL, betrokken bij het simulatie-onderzoek zijn de nieuwe cijfers van NASA over de procentuele afbraak van de ozonlaag "zo schokkend, dat ze een beetje ongeloofwaardig worden."

Het beeld van de Nederlandse anti-militaristische actiegroepen wordt de laatste jaren bepaald door allerlei splintergroeperingen. Actievoerders, die in de jaren tachtig tijdens de grote demonstraties rond de vliegvelden Woensdrecht en Volkel tegen de komst van kruisraketten nog min of meer als gezamenlijkheid naar buiten traden, gaan nu in toenemende mate alleen op pad of in kleine, autonome groepjes. Willekeurig De acties richten zich de laatste tijd niet alleen tegen grote militaire oefeningen of verplaatsingen, zoals tijdens de Golfoorlog, maar ook op min of meer willekeurige militaire objecten. In tientallen kazernes, mobilisatiecomplexen en op vliegvelden zijn vernielingen aangericht aan gebouwen en voertuigen. Een van de bekendste actievoerders van dit moment is de voormalige leger-aalmoezenier Cees Koning. Hoewel hij al jarenlang betrekkelijk anoniem actief was in de vredesbeweging in Eindhoven, werd hij in januari 1989 voorpaginanieuws nadat hij met een medestander op de vliegbasis Woensdrecht een NF-5-straaljager had vernield. Die vliegtuigen waren bedoeld voor Turkije, waar ze volgens Koning zouden worden ingezet tegen de Kurden. Gevangen Koning heeft sedertdien regelmatig van zich doen spreken. Hij zat gevangen of was op pad om militaire objecten te vernielen, zo leek het wel. Momenteel zit hij een gevangenisstraf uit van acht maanden wegens het omverhalen van een militaire zendmast in het Brabantse Erp. Rondom Koning hebben zich in en rond Eindhoven andere anti-militaristische actievoerders verzameld, waarvan bekend is dat ze in het verleden verantwoordelijk zijn geweest voor tal van vernielingen. Een aantal van hen is daarvoor ook veroordeeld. De recente aanslag op Deelen is opgeëist door een groep die zich "Alle politieke gevangenen in Nederland vrij" noemt. Het kan heel goed zijn dat daarmee Kees Koning wordt bedoeld. In anti-militaristische kringen worden echter ook principiële dienstweigeraars worden beschouwd als politieke gevangenen.

De Europese Commissie heeft gisteren een boete van 22,5 miljoen ecu (51,75 miljoen gulden) opgelegd aan de Nederlandse bouwwereld wegens ontoelaatbare kartelvorming waarvan de Nederlandse overheid wist. Dat heeft de woordvoerder van EG-commissaris voor concurrentiezaken, Leon Brittan, bekendgemaakt. Het geld zal moeten worden opgebracht door de 28 aannemersverenigingen die zijn aangesloten bij de 'Vereniging van Samenwerkende Prijsregelende Organisaties in de Bouwnijverheid' (SPO). Zij vertegenwoordigen 4.000 grote en middelgrote bedrijven plus 3.000 bedrijven die op losvaste basis de SPO-regels aanvaarden, al naar gelang zij inschrijven op een bepaald bouwproject.

Mededinging De gewraakte regels verplichten bouwbedrijven die inschrijven op een project elkaar daarover in te lichten. Vervolgens gaan de betrokken bedrijven rond de tafel zitten. Onder elkaar maken zij dan uit wie van hen het contract krijgt. De opdracht gaat dus niet automatisch naar de laagstbiedende. De Commissie merkt hierover op dat deze regels een aannemer feitelijk verbieden zijn concurrenten met een lagere offerte af te troeven. Daardoor wordt de concurrentie ernstig beperkt en dat is in flagrante strijd met de mededingingsbepalingen van het EG-verdrag. Als klap op de vuurpijl kunnen de offerte- en aanbestedingskosten die de aannemers (met een maximum van twintig) hebben gemaakt, door de uiteindelijke "winnaar" worden aangerekend aan de klant zonder dat die van iets weet. Dat geld komt dus bovenop de aanneemsom.

Aanvechten Staatssecretaris Van Rooy van Economische Zaken heeft in een reactie laten weten dat zij haar mededingingsbeleid zo snel mogelijk in overeenstemming zal brengen met de beslissing van de Europese Commissie. De SPO zal de beschikking van de Europese Commissie aanvechten bij het Europese Hof van Justitie in Luxemburg, aldus algemeen secretaris Rodenberg. De SPO zal opschorting vragen van de beschikking en zolang doorgaan met het toepassen van de huidige mededingingsregels. De SPO vindt dat de afspraken in de bouwwereld in ieder geval openbaar en controleerbaar zijn.

Nijmeegse onderzoekers hebben samen met Amerikaanse en Canadese collega's het erfelijk defect gevonden van de ziekte van Steinert, ook bekend als myotone dystrofie (Engelse afkorting: DM). Een op de 8000 mensen lijdt aan deze ernstige spierziekte waarvoor geen behandeling bestaat. Ook de ontdekking van het gendefect verandert daar voorlopig niets aan. Wel zijn nu de voorwaarden vervuld om onderzoek te doen naar therapeutische mogelijkheden. De vondst, die vandaag in het tijdschrift Nature wordt gepubliceerd, betekent wel dat de vaststelling van het dragerschap van de ziekte nu vrijwel voor honderd procent betrouwbaar wordt. Ook het verdere verloop van de ziekte is nu beter te voorspellen. Het meest typerende verschijnsel van DM is het (functie)verval van spieren in met name het gezicht, de nek de onderarmen en voeten.

Nederland heeft in 1981 het voorzitterschop van de Europese Commissie in Brussel aan de neus voorbij laten gaan.

Toenmalig president van de Nederlandsche Bank J. Zijlstra is de functie in het vooruitzicht gesteld door CDA-premier Van Agt, maar bedankte ondanks sterke aandrang voor de eer. Zijlstra, tevens oud-premier, onthult dit in zijn gisteren gepresenteerde memoires.

De bilaterale onderhandelingen tussen Israël en Arabische landen in het kader van de Midden-Oostenconferentie worden op 24 februari in Washington hervat.

Dat hebben Jordaanse en Palestijnse zegslieden gisteren verklaard. Deze datum werd in Jeruzalem bevestigd door het Palestijnse kantoor van Faisal al-Husseini. De Israëlische krant Haaretz citeerde bronnen in de Amerikaanse hoofdstad die eveneens deze datum noemden. Eerder deze week werd nog 10 februari als datum genoemd. De komende dialoog in Washington is een voortzetting van de bilaterale onderhandelingen die eerder in Madrid en de Amerikaanse hoofdstad werden gehouden, maar waarbij men niet verder kwam dan procedurele kwesties.

Onbekenden hebben gistermiddag in de Spaanse Polder in Rotterdam propaganda-materiaal verspreid van de racistische organisatie Ku Klux Klan.

personenauto's. De Rotterdamse politie is een onderzoek begonnen naar de herkomst van de pamfletten. De stencils hebben vooral betrekking op de inspanningen van de Ku Klux Klan in de Verenigde Staten. In het kort staat in gebrekkig Nederlands vermeld dat de Klan ook opkomt voor de rechten van de Nederlanders. Om die reden zouden er hier al verscheidene Klan-leden zijn, zo staat in het pamflet. Als adres van de Klan wordt een postbus in de VS vermeld.

Verdachten van zware misdrijven kunnen straks in voorlopige hechtenis blijven, ook als door een fout van het openbaar ministerie de dagvaarding nietig is. De Tweede Kamer heeft gisteren een wetje aangenomen dat dit regelt.

Het gaat om verdachten van zware vergrijpen, waarop minimaal een straf van acht jaar staat. Een grote Kamermeerderheid is het ermee eens dat deze verdachten niet vrijgelaten mogen worden als gevolg van een 'vormfout' door het openbaar ministerie. Gevolg van de wet is, dat een verdachte in voorlopige hechtenis gehouden kan worden zonder dat hij in staat van beschuldiging is gesteld. Omdat de officier van Justitie zo snel mogelijk een nieuwe dagvaarding moet maken, zijn de fracties bereid over dit bezwaar heen te stappen. Het vrijlaten van verdachten, met het risico dat zij niet opnieuw gepakt worden, zorgt volgens de fracties voor teveel maatschappelijke en politieke onrust.

Kennelijk in een poging de roddelpers het gras voor de voeten weg te maaien, heeft de leider van de Britse liberaal-democraten, Paddy Ashdown, gisteren toegegeven dat hij vijf jaar geleden een buitenechtelijke relatie heeft gehad met zijn secretaresse. Ashdown heeft direct verklaard dat het overspel geen aanleiding is om de politiek te verlaten. Met zijn verklaring reageerde Ashdown op een golf van geruchten die op gang was gekomen nadat een onbekende had geprobeerd vertrouwelijke informatie over Ashdowns privéleven te verkopen aan een zondagsblad. Zowel premier John Major als de socialistische voorman Neil Kinnock verklaarden direct na de persconferentie van hun politieke rivaal dat diens buitenechtelijke relatie geen politieke kwestie behoort te zijn. "Dergelijke zaken zijn niet relevant voor de beoordeling van de heer Ashdowns beleid en capaciteiten", aldus Major. De 50-jarige Ashdown, een voormalige diplomaat en soldaat die al dertig jaar is getrouwd, heeft een reputatie in politieke zuiverheid. Zijn liberaaldemocratische partij kan in een strategische positie komen als de verkiezingen van april of mei geen duidelijke overwinning opleveren voor de socialisten of conservatieven.

De regering van Venezuela wil zich met de opstandige elementen binnen de strijdkrachten verzoenen na de mislukte staatsgreep van dinsdag.

De autoriteiten zullen het leger niet herstructureren en zijn niet van plan een heksenjacht te organiseren op de soldaten die bij de couppoging betrokken zijn geweest. Dat heeft de minister van Defensie, generaal Fernando Ochoa Antich, gisteren op een persconferentie gezegd. "Dit is niet het moment voor rancune en het aanwijzen van schuldigen. Deze situatie biedt de mogelijkheid voor Venezuela nieuwe wegen naar de toekomst uit te zetten", zo zei Ochoa. De autoriteiten hebben 133 muitende officieren en 956 soldaten gearresteerd, zo voegde de minister daaraan toe. De couppoging door elite-eenheden van het leger was de ernstigste bedreiging van de democratie in Venezuela in 34 jaar. Minstens 78 mensen vonden de dood, onder wie veertien militairen. Het aantal verwonde militairen werd gesteld op 51.

Het kabinet wil een Gasbatenfonds instellen om veilig te stellen dat de extra gasbaten daadwerkelijk zullen worden aangewend voor grote werken, zoals de Hoge Snelheidslijn (van België naar Amsterdam) en de Betuwe-spoorlijn (Rotterdam-Duitsland).

De ministers van Economische Zaken en Financiën zullen dit fonds gaan beheren. Dit staat in de Voortgangsnotitie infrastructuur, die minister Andriessen van Economische Zaken aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Bij de financiering van grote werken, zoals tunnels of bruggen, wil het kabinet grote geldschieters betrekken. Per project moet daarvoor een opzet worden gemaakt.

Tolheffingen De voortgangsnotitie volgt op een brief die premier Lubbers in oktober naar de Tweede Kamer stuurde. Daarin stond dat het kabinet pensioenfondsen en andere grote beleggers wil interesseren voor dit soort projecten. Daarbij zou zicht moeten zijn op opbrengsten uit exploitatie, bij voorbeeld in de vorm van tolheffingen. Het kabinet heeft inmiddels de zogenaamde Tracéwet aangescherpt. De procedures voor de supersnelle Hoge Snelheidstrein en de Betuwelijn moeten nu geen viereneenhalf, maar drie jaar duren.

een ideaal ten grondslag. De verwachting, uitgesproken in een manifest van Walter Gropius, dat er een nieuwe samenwerking met handwerkslieden gecreëerd zal worden, waarin het klasseverschil dat als een hoogmoedige muur ambachtslieden en kunstenaars gescheiden houdt, niet langer bestaat.

Het oprichtingsjaar 1919 valt in een tijd van wederopbouw en Gropius ondervindt veel weerklank voor zijn streven de utopie tot een werkelijkheid te maken. Het Bauhaus wordt een centrum van cultuur en nieuwe impulsen, afgestemd op een nieuwe conceptie van bouwen, waaraan alle takken van kunst en kunstnijverheid, dienstbaar zijn.

Hitler Aan Walter Gropius heeft het niet gelegen dat het bij een utopie moest blijven. Het Bauhaus week in 1926 uit naar Dessau waar het in 1933 op last van Hitler werd ontruimd. Maar het is een spirituele krachtbron gebleken, waaruit betrekkelijk velen hebben gedronken en die ook nu nog niet opgedroogd is. Met schilders als Paul Klee, Wassily Kandinsky, Oskar Schlemmer en Lyonel Feininger kreeg het Bauhaus internationale faam. Van groot belang was ook de als een motor fungerende Laszlo Moholy-Nagy, een veelzijdige geest met een grote gevoeligheid voor het lichtmedium fotografie. De fotografie werd aanvankelijk slechts marginaal behandeld, in de vorm van min of meer vrijblijvende experimenten met de mogelijkheden van defotografische beeldtaal. Maar bij de komst van Walter Peterhans ging het een vast onderdeel vormen van het opleidingspatroon. Peterhans werd in 1929 leider van de fotoklas en dreef de fotografie in een rustiger vaarwater. Hij had duidelijk meer belangstelling, gezien ook zijn eigen esthetisch gave werk, voor het belang van halftonen dan voor, bijvoorbeeld, het vogelperspectief waarvan Moholy-Nagy zo gretig gerbuik maakte.

Stiefkind De dynamiek was eruit. Na het vertek van Moholy-Nagy in 1928 zijn er geen opzienbarende dingen meer gebeurd en kwam de fotografie aan het Bauhaus er toch een beetje als een stiefkind bij te hangen, reden misschien ook dat het zo lang geduurd heeft voordat eens de balans werd opgemaakt van wat als de Bauhaus-fotografie mocht gelden. In 1990 gebeurde dat met een nagenoeg uitputtend overzicht in het Bauhaus-Archiv in Berlijn, samen met een beschrijvende catalogus die als standaardwerk wetenschappelijke status verdient, hoewel genoeg vragen open zijn gebleven. Een veel kleinere tentoonstelling, in 1983 samengesteld door het instituut voor buitenlandse betrekkingen in Stuttgart, is nu te zien in het Kritzraedthuis in Sittard. Over het specifieke van de Bauhausfotografie biedt de tentoonstelling weinig informatie, over de onderwijsmethoden nog minder. Wel is er veel mooi oorspronkelijk materiaal te zien, aangevuld met reproducties, netjes geordend in categorieën voorzien van summiere gegevens. Mooi en onschuldig ogen de fotogrammen van Moholy- Nagy en Peterhans, ze hebben museale betekenis gekregen. De meeste werken hebben nu een aura, wat de bedoeling niet moet zijn geweest. Daarentegen hebben de seriële fotowerken van Kurt Kranz en de naar het surrealisme neigende composities en fotoplastieken van Herbert Bayer nog niets aan glans en fascinatie ingeboet. Ze komen uit de wereld van de droom, waar het geestesoog zich voedt.

Paul Citroen Een apart hoofdstuk vormen de collages van de belangrijkste Nederlandse Bauhausleerling: Paul Citroen. Hij heeft zich nooit zo veel aan de fotografie gelegen laten liggen. Met zijn fotomontage Die Stadt uit 1921 heeft hij internationaal naam gemaakt. Een overrompelende montage, die Fritz Lang aanleiding zou hebben gegeven de film Metropolis te maken. Van het Bauhaus zijn sterke impulsen uitgegaan. Veel leerlingen hebben later met beeldend sterk werk een eigen bijdrage geleverd aan de geschiedenis van de fotgrafie: Florence Henri, Umbo, Andrea Feininger, Lucia Moholy en de zich als theoreticus ontwikkelende Werner Graff, die met zijn boek Es kommt der nieuwe Fotograf de geest van het Bauhaus doorgaf. De fakkel van het Bauhaus is brandend gebleven. Het ideaal van Gropius, waarin de fotografie een kleine maar niet te miskennen rol speelde, is nog altijd actueel. Denk ik. Hoop ik.

Bauhausfotografie in Kritzraedthuis, Rosmolenstraat 2 in Sittard, te zien tot en met 16 februari, open: dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en in het weekend van 14.00 tot 17.00 uur.

Het Cultureel Jongeren Paspoort (CJP) zal met ingang van 1 juni één jaar geldig zijn, ongeacht het tijdstip waarop de kaart wordt aangeschaft. Tot nog toe kent het paspoort, waarmee jongeren tot 26 jaar bij diverse culturele instellingen een korting kunnen krijgen, een seizoensgebonden karakter. Dat betekent dat het CJP vanaf 1 september één jaar geldig is.

regeling wordt gestreefd naar een betere verkoop. Het seizoen 1990/91 kende volgens hem een bijzonder hoog aantal kaarthouders van 157.000. Dit seizoen zijn er 118.000 exemplaren verkocht. Gestreefd wordt naar een verkoop van 125.000 kaarten, ofwel 5 procent van het aantal jongeren in de leeftijd van 15 tot 26 jaar. De stichting wil in de toekomst het aantal kortingen uitbreiden tot de filmhuizen en de aanschaf van cd's. Ook zal meer bekendheid worden gegeven aan de korting door de heroprichting van het clubblad Cult. Dat ging vorige zomer ter ziele wegens geldgebrek. Schuring hoopt dat het blad vanaf mei weer kan verschijnen.

Bij een schietpartij in een wedkantoor in katholieke wijk van de Noordierse hoofdstad Belfast zijn gistermiddag zeker vijf mensen gedood en negen gewond geraakt.

De verantwoordelijkheid van de aanslag is opgeëist door de verboden protestantse Ulster Vrijheidsstrijders (UFF). In de verklaring van UFF aan de media stond "Denk aan Teebane", waarmee verwezen werd naar de plaats waar vorige maand een busje met acht protestantse arbeiders werd opgeblazen door het katholieke Ierse Republikeinse Leger (IRA).

In de voormalige DDR zijn zeker 47 mensen die werden verdacht van spionage geëxecuteerd. Dat heeft het Duitse televisiestation NDR gemeld. De executies zouden hebben plaatsgehad tussen 1949 en 1981.

"De spionage-oorlog tussen de twee Duitslanden heeft veel meer slachtoffers gekost dan tot nu toe bekend was", aldus het televisiestation, dat zich baseert op documenten die zijn gevonden in het archief van de Stasi, de veiligheidsdient van de ter ziele gegane communistische staat.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken wil vooralsnog niet reageren op de verklaring van de Indonesische minister van Defensie Murdani, dat een internationaal onderzoek naar het bloedbad op Oost-Timor niet zal worden toegestaan. Het officiële onderzoek dat Indonesië zelf heeft ingesteld is volgens generaal Murdani "het hoogst mogelijke". De kwestie Oost-Timor, aldus een woordvoerder van Buitenlandse Zaken, wordt volgende week besproken in de Tweede Kamer. Nederland wilde het overleg over ontwikkelingssamenwerking deze week hervatten na het bericht dat een VN-gezant komen weekend naar Indonesië zou gaan om de gebeurtenissen op Oost-Timor te onderzoeken.

De rechterhelft van het lichaam van de 11-jarige Robin Newton uit de stad Portland (VS) is zo hard als steen; de linkerhelft is normaal. Robin lijdt aan een uiterst zeldzame, mysterieuze ziekte die spieren in been doet veranderen. Het zieke weefsel is precies symmetrisch gescheiden over de lengte van haar ruggegraat van haar gezonde weefsel. De oorzaak van de ziekte is onbekend en er is geen geneesmiddel voor.

De 28-jarige Alessandra Mussolini, kleindochter van de Italiaanse fascistenleider` staat in de komende parlementsverkiezingen in Italië kandidaat voor de neofascistische partij Sociale Beweging Italië (MSI).

Alessandra Mussolini` afkomstig uit het kiesdistrict Napels, heeft nooit een geheim gemaakt van haar sympathie voor de MSI die de herinnering aan het fascistische bewind van haar grootvader Benito Mussolini cultiveert.

Er komen voorlopig geen grote fusies meer in de Nederlandse uitgeverswereld. uitgeversconcern VNU gisteren gezegd tijdens een spreekbeurt voor ondernemers in Valkenburg. "Er is wel met elkaar gesproken, maar dat heeft tot niets geleid. Ik zie voorlopig op dat terrein dan ook niets gebeuren", zei Brentjes. Hij verwacht wel dat de vijf grote Nederlandse uitgevers steeds meer toenadering zullen zoeken tot buitenlandse uitgevers. Die samenwerking kan op termijn leiden tot nieuwe fusies, maar voorlopig vermoedelijk niet, benadrukte Brentjes. Niet somber De VNU-topman toonde zich niet somber over de economische vooruitzichten, ondanks tekenen die erop wijzen dat een recessie op komst is. "De personeelsadvertenties lopen terug, en dat is meestal een voorteken voor een recessie." Toch vermoedt hij dat de schade uiteindelijk meevalt, omdat anders dan tien jaar geleden het Nederlandse bedrijfsleven er nu veel beter voorstaat en financieel zeer gezond is.

VNU-topman Brentjes legde gisteren in Valkenburg uit dat VNU voor ingrijpende veranderingen staat. Het concern heeft besloten de eigen grafische bedrijven met 3000 medewerkers en een omzet van een miljard gulden te verkopen. "We hebben gekozen voor het uitgeversvak."

Volgens Brentjes is de onderneming al met een aantal serieuze gegadigden in gesprek. "Maar het is een moeilijk proces."Het is de bedoeling dat VNU in de nieuwe opzet nog slechts een minderheidsbelang in die grafische ondernemingen overhoudt. Het concern hoeft dan niet alleen de zware investeringen op te brengen die in deze bedrijven nodig zijn, verduidelijkte Brentjes. Anderhalf miljard VNU wil de financiële middelen die onder meer daardoor vrijkomen vooral investeren in de dagbladen, de publiekstijdschriften, de vakbladen, commerciële televisie en de activiteiten in Amerika, bleek uit de toespraak van Brentjes. De VNU-topman benadrukte dat het bedrijf ook voldoende middelen in huis heeft om al die plannen op eigen kracht te kunnen uitvoeren - "een tot anderhalf miljard gulden." In de dagbladengroep is de ruimte voor verdere groei overigens beperkt, merkte Brentjes op, omdat de markt in Nederland wel zo`n beetje verdeeld is. Ook overnames van buitenlandse kranten zijn verre van eenvoudig. "Dat ligt politiek meestal heel moeilijk." Limburgs Dagblad Wel herhaalde Brentjes dat VNU grote belangstelling heeft voor overname van regionale kranten in Heerlen, Bergen op Zoom en Arnhem, omdat het bedrijf daarmee de hele Zuidnederlandse markt in handen krijgt. "Maar dat is niet zo eenvoudig omdat al drie die kranten bij andere concerns zitten." In Heerlen is dat het Limburgs Dagblad, eigendom van De Telegraaf. Onderhandelingen vinden dan ook niet plaats op dit moment, zo verzekerde hij. Ook in de sector van de educatieve uitgeverijen ziet Brentjes weinig verschuivingen, omdat de markt verdeeld lijkt. VNU is sterk in het basisonderwijs, en Wolters Kluwer beheerst de markt op de middelbare scholen. Oost-Europa Meer mogelijkheden ziet Brentjes op het terrein van de publiekstijdschriften, niet zozeer inNederland maar wel daarbuiten. "Maar we gaan in het buitenland niet de hete concurrentie opzoeken, maar bepaalde segmenten opzoeken." Ook is VNU voorzichtig bezig om in Oost-Europa activiteiten op te zetten, zei Brentjes. De onderneming is al voor 60% eigenaar van een uitgeverij in Hongarije. Ook in Moskou heeft het concern inmiddels een positie verworven. RTL 4 Ook in commerciële televisie zal VNU blijven investeren, verduidelijkte Brentjes de strategie van het uitgeversconcern, waartoe ook deze krant behoort. VNU heeft al belangen in RTL 4 en in VTM. VNU blijft volgens Brentjes ook op het overnamepad om de positie van de vakbladengroep verder te verstevigen. Deze groep is nu actief in zes Europese landen, en geeft vooral computerbladen uit.

Het Eindhovense elektronicaconcern Philips neemt voor 175 miljoen dollar (f 315 miljoen) een belang van 25 procent in het Amerikaanse communicatieconcern Whittle Communications.

Tevens gaat Philips meewerken aan de oprichting van honderden scholen in de Verenigde Staten. Dat heeft het Eindhovense concern gisteren bekendgemaakt.

Het belang van 25 procent van Philips is binnen twee jaar uit te breiden tot 33 procent. Of Philips dat zal doen, en wat het concern voor de uitbreiding op tafel wil leggen, is afhankelijk van de resultaten die Whittle de komende jaren boekt, aldus de woordvoerder. Philips zal enkele leden leveren aan de raad van commissarissen van Whittle. Volgens de woordvoerder is nog niet bekend hoeveel dat er worden en wie de stoelen gaat bezetten.

Software Whittle voert een breed scala van communicatie-activiteiten. Het bedrijf levert apparatuur (sinds 1989 ook van Philips), software en diensten. Whittle maakt een dagelijks nieuwsprogramma voor middelbare scholen, waarin ook reclame is opgenomen en een tv-programma voor in wachtkamers van ziekenhuizen en artsen. Volgens Philips-president J.D. Timmer geeft de deelneming in Whittle voor Philips "belangrijke nieuwe impulsen aan de ontwikkeling en toepassing van technologie op het gebied van consumentenelektronica". Hij ziet vooral een kruisbestuiving van hardware (tv's, cd-spelers, videorecorders) enerzijds en software (cd's, video's) anderzijds. Voor Whittle is "het technologisch spectrum" van Philips interessant, bij voorbeeld "pc's, interactieve communicatie, cd-i, hdtv en lcd-tv".

Edison Philips zal samen met de andere aandeelhouders in Whittle deelnemen in het Edison-programma. Dat is een onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma in het kader van een plan van Whittle voor het opzetten van honderden scholen in de VS. Het gaat daarbij om gewone scholen, aldus de woordvoerder. Whittle zal de lokatie uitzoeken, de scholen bouwen, personeel aantrekken, kortom, er zorg voor dragen dat een school kan gaan draaien. De andere aandeelhouders van Whittle zijn het amusementsconcern Time Warner (37 procent), de Britse Associated Newspapers (24,6), topman Chris Whittle (8,5 procent) en kleine aandeelhouders (4,9 procent). Alle aandeelhouders hebben een stuk van hun belang ingeleverd om Philips te kunnen laten deelnemen. Bij Whittle werken 1200 mensen. Het bedrijf zette in het boekjaar dat eindigde op 30 juni 1991, 207 miljoen dollar om.

De Europese Gemeenschap moet het voorbeeld van Japan volgen en een gecoördineerde strategie opstellen om de internationale concurrentiepositie van haar industrie te versterken.

Dit heeft Carlo de Benedetti, bestuursvoorzitter van het Italiaanse computerconcern Olivetti, gisteren gezegd in Davos tijdens het World Economic Forum. De EG moet kiezen in welke sectoren zij voorop wil lopen of mee wil spelen op de wereldmarkt. In de toekomst wordt het steeds moeilijker financiële bronnen aan te boren. Er moet dus een strategische keuze worden gemaakt voor de toewijzing van de beschikbare middelen, aldus De Benedetti.

De consumptieprijzen zijn in Rusland in de maand januari 300 tot 350 procent gestegen. De stijging valt veel hoger uit dan de regering van president Boris Jeltsin had voorspeld.

Dat hebben Jeltsins economische adviseurs gisteren bekendgemaakt. In dezelfde periode daalde de produktiviteit tussen de 16 en 18 procent, aldus vice-premier Alexander Sjochin en onderminister van Financiën Andrej Netsjajev tijdens een persconferentie. Bij de planning van de prijsliberalisering zijn de regeringsfunctionarissen uitgegaan van een stijging van 250 procent, zei Sjochin. Dat de produktiviteit daalt, komt doordat de oude Sovjetstructuren nog niet zijn vervangen door nieuwe, aldus functionarissen.

Het Japanse ministerie voor Buitenlandse Handel en Industrie (MITI) heeft de producenten van met name electronische goederen gevraagd hun artikelen minder vaak van model te veranderen.

Het veelvuldig wijzigen van een model is niet in het belang van de consument en betekent extra gebruik van grondstoffen en werkuren, aldus een woordvoerder van MITI gisteren. Bovendien stelt Japan zich bloot aan internationale kritiek omdat het milieu te lijden heeft van het extra verbruik van grondstoffen, aldus het ministerie.

Filmproducerend Nederland is in verwarring. Het nieuws dat in Maastricht een tientallen miljoenen guldens kostende avonturenfilm zou worden opgenomen, wordt niet geloofd. Niemand weet iets af van de filmplannen.

In een persbericht van Publiciteitsbureau Pers Media uit Hoorn, dat eergisteren werd toegelicht door woordvoerder Groot, werd melding gemaakt van de start van opnamen in de tweede week van mei van een 3 uur durende actiefilm in Maastricht en omgeving met televisie- en filmproducent Joop van den Ende als stuwende kracht. Het bureau zocht namens Euro-Movie-Productions vast 500 figuranten uit Maastricht en omgeving.

Telefoontjes Een boze woordvoerder van het produktiebedrijf van Van den Ende in Aalsmeer ontkent in alle toonaarden ook maar iets met de filmplannen te maken te hebben. "Er klopt niets van. We worden overstelpt met telefoontjes van mensen die zich aanmelden, maar we weten echt helemaal van niets." Ook Maastrichtenaar Benoit Wesley, compagnon van Van den Ende, werd gisteren overspoeld door telefoontjes van mensen die zich aanboden voor een rolletje in de miljoenenproduktie. "Kennelijk is er bij Groot verwarring ontstaan over een in het Frans opgestelde fax, verstuurd vanuit Luxemburg, waarin hem werd gevraagd figuranten te zoeken voor een speelfilm die in Maastricht en omgeving wordt opgenomen. Hij heeft uit dat bericht opgemaakt dat Van den Ende bij de produktie betrokken zou zijn. Daar klopt niks van", aldus Wesly. Bioscoopbond, filmmaatschappijen, het Filmfonds en Holland Film Promotion (meldpunt van filmprodukties) weten niets van de filmplannen in Maastricht. Van Euro-Movie-Productions, dat de miljoenenproduktie zou moeten produceren, heeft ook al niemand gehoord.

Een lang vermist olieverfpaneel van de zeventiende eeuwse meester Frans Mieris de Oude behoort tot de topstukken van de Europese kunst- en antiekbeurs TEFAF die van 14 tot en met 22 maart in het MECC in Maastricht wordt gehouden.

Op het werk is Pictura te zien, een jonge schitterend geklede vrouw, die in haar linkerhand een masker vasthoudt, waarmee zij de schilderkunst uitbeeldt. Boeken, een beeld, de maalsteen voor verfstoffen, een schildersezel en palet illustreren de artistieke vorming en studie. Een soortgelijk schilderij is in bezit van het J.P. Getty Museum in Malibu en was twee jaar geleden in het Mauritshuis te zien tijdens de tentoonstelling Hollandse Meesters uit Amerika. Frans van Mieris was de meest getalenteerde leerling van Gerard Dou, leerling van Rembrandt. In de 17de eeuw was Van Mieris reeds een populaire schilder. Momenteel wordt hij beschouwd als de belangrijkste Leidse fijnschilder. Het schilderij, dat f 1,5 miljoen moet opbrengen, komt uit een Belgische verzameling. Het was sinds 1950 vermist.

Tapijten Ook andere jaren bij de presentatie van de TEFAF (afkorting van The European Fine Art Fair) werd de aandacht gevestigd op een herontdekt kunstwerk. De jongste beurs telt 140 deelnemers uit Europa en de Verenigde Staten. Naast Oude Meesters en Textura, de beste tapijtenpresentatie ter wereld, is dit jaar veel antiek zilver te koop. Een nieuwe sectie is Gravura, waar gravures, boeken en landkaarten worden aangeboden. De nieuwe juwelenafdeling trekt met de Cartier-verzameling en de Newyorkse collectie van Harry Winston sterk de aandacht. Zoals gebruikelijk wordt de weken voor de beurs met prijzen van topstukken de belangstelling geprikkeld. Bij Textura zal voor een van de tapijten een prijs van twee miljoen gulden worden gevraagd. De totale waarde van het beursaanbod benadert een bedrag van 500 miljoen gulden.

Limburg is een offensief begonnen tegen het voornemen van de overheid om na dit jaar geen premies meer te geven aan bedrijven die in deze provincie willen investeren. groot belang voor Zuid-Limburg, omdat deze regio anders niet meer kan concurreren met het omringende buitenland. Daar krijgen ondernemers immers wel vestigingssubsidies, benadrukken GS. De Industriebank LIOF steunt de strijd van het provinciaal bestuur voor behoud van de zogeheten IPR ten volle, benadrukte directeur F. Koelman van de industriebank gisteren tijdens de presentatie van het jaarverslag. Zorgen Koelman zei zich toch al grote zorgen te maken over het economisch klimaat in de provincie. Niet alleen omdat de IPR dreigt te verdwijnen, maar ook omdat grote bedrijven in de provincie vele duizenden banen schrappen. Daarnaast verdwijnen er op korte termijn vele honderdenPNL-banen en lijkt ook de uitbreiding van de luchthaven in een uitzichtloze bestuurlijke impasse te zijn beland. Rampzalig Hoewel het uit nationaal oogpunt volgens hem best te billijken is dat de IPR in Limburg wordt afgeschaft en in het noorden van het land niet, is het in Europees opzicht bijzonder onverstandig. Volgens Koelman werken provincie, LIOF en een onderzoeksbureau op dit moment aan een rapport, dat Den Haag moet overtuigen van de rampzalige gevolgen van het afschaffen van de IPR. Vooruitlopend daarop ventileerde hij alvast de opvatting, dat Den Haag in elk geval een speciaal fonds in het leven moet roepen als de IPR toch geschrapt wordt. Dat fonds zou niet alleen gebruikt moeten worden om bedrijven financieel tegemoet te komen die zich in Zuid-Limburg willen vestigen, maar ook om een bedrijvenvlucht te voorkomen. Terug Door forse bezuinigingen op de IPR liepen ook vorig jaar de investeringen in Limburg al aanzienlijk terug, benadrukken LIOF en provincie. Bedroegen de totale investeringen in de provincie in 1990 nog een miljard gulden, in 1991 zakte dit terug tot 600 miljoen. Aan IPR-premie werd vorig jaar nog slechts 47 miljoen uitgekeerd, tegenover 100 miljoen het jaar daarvoor. Het LIOF slaagde er vorig jaar in zes buitenlandse bedrijven naar Limburg te halen, tegenover acht het jaar daarvoor. Toch was Koelman heel tevreden, omdat Limburg met de komst van die zes bedrijven vorig jaar de helft van alle buitenlandse industriële investeringen in Nederland opeiste. Het LIOF zelf voelde vorig jaar weinig van de economische storm die lijkt op te steken boven de provincie. De bank boekte een winst van vijf miljoen gulden.

Zuid-Limburg krijgt in 1992 en 1993 van de EG 65 miljoen gulden ontwikkelingssteun. Deze zogenaamde EFRO- en ESF-gelden zijn bedoeld voor nieuwe projecten in de Oostelijke- en de Westelijke Mijnstreek en de gemeenten Vaals en Wittem in het Heuvelland.

Sinds 1988 krijgt de regio Europese steun. Vorig jaar liep de eerste periode af. In totaal pompte de EG in die periode 170 miljoen in Limburg om de economie te stimuleren. Het ministerie van Economische Zaken heeft van de Europese Commissie in Brussel de toezegging gekregen dat aan Nederlandse achterstandregio's in 1991 en 1992 in totaal 225 miljoen gulden subsidie wordt gegeven. Bijna dertig procent daarvan is voor Zuid-Limburg.

Dynamisch Speciale aandacht is er de komende jaren voor het midden- en kleinbedrijf. Daar zitten groeimogelijkheden. Volgens de plannenmakers mist de regio op onderdelen een dynamisch midden- en kleinbedrijf als motor van nieuwe ontwikkelingen. Het midden- en kleinbedrijf is voor haar werkgelegenheid teveel afhankelijk van de internationale concerns als DSM en Volvo en de hier gevestigde rijksdiensten. Geschat wordt dat ongeveer 150 bedrijven van de extra EG-steun kunnen profiteren.

Barge Terminal Een van de concrete projecten in de Westelijke Mijnstreek dat de komende jaren extra steun van de EG krijgt, is de aanleg van een spoorwegaansluiting naar het containeroverslagbedrijf Barge Terminal in Born. Ook plannen van de gemeenten Sittard en Kerkrade om het stadscentrum aantrekkelijker te maken voor toeristen en vestigingen van dienstverlenende bedrijven worden gesubsidieerd. Dat geldt ook voor het telepark-plan dat de gemeente Heerlen in de omgeving van het NS-station heeft. Behalve in Hoensbroek moeten er de komende jaren bedrijfsverzamelgebouwen komen in Vaals, Landgraaf en in de Westelijke Mijnstreek. In de omgeving van de nieuwe stortplaats in Landgraaf moet een milieu-bedrijventerrein komen, voor bedrijven die afval verwerken. Ook het plan van de gemeente Kerkrade om het voetbalstadion van Roda JC en de Rodahal te koppelen tot één evenementen- en businesscentrum krijgt steun van Brussel. Ook voor het zoeken naar nieuwe mogelijkheden voor de draf- en renbaan in Landgraaf is geld beschikbaar. Bij toeristische projecten ligt de nadruk op het Miljoenenlijntje, waarover een toeristische stoomtrein moet gaan rijden.

De luchthaven schiphol en vliegveld Beek gaan voorlopig niet samenwerken. Volgens directeur W. Jense van de Limburgse luchthaven zijn verkennende gesprekken daarover tussen de twee vliegvelden zonder resultaat gebleven. "Er is op dit moment geen reëele basis om samen te werken", verklaarde Jense gisteren.

Andere markt Volgens hem hebben beide partijen elkaar op dit moment te weinig te bieden. "Wij bewegen ons op een hele andere markt dan Schiphol en hebben onze eigen klantenkring." Dit in tegenstelling tot de luchthaven van Rotterdam, die daarom wel nauw samenwerkt met Schiphol, zo verduidelijkte hij. Schiphol doet zelfs het management over de Rotterdamse luchthaven. Volgens Jense mag uit het afketsen van de onderhandelingen niet worden afgeleid dat "we vijanden van elkaar zijn". Op onderdelen wordt immers al samengewerkt, zoals het uitwisselen van kennis en ervaring, benadrukte hij.

Kritiek Secretaris Haane van de Maastrichtse Kamer van Koophandel uitte onlangs op persoonlijke titel kritiek op het management van de Limburgse luchthaven. Hij verweet de directie de afgelopen tien jaar te weinig gedaan te hebben om nieuwe bedrijven aan te trekken, de luchthaven te verkopen bij het publiek en de markt te bewerken. Directeur F. Koelman van de Industriebank LIOF, dat een belangrijke aandeelhouder is van de luchthaven, zei gisteren tijdens de presentatie van het jaarverslag van de bank die opvatting van Haane niet te delen. "Er is best veel bereikt op de luchthaven. Enige jaren geleden kreeg de luchthaven zelfs nog een internationale prijs als snelstgroeiende vrachtluchthaven ter wereld. De directie heeft gewoon geweldig veel pech gehad." Expresvervoerder Emery liet pas weten te vertrekken van Beek, gezien de onzekerheid over de uitbreiding van de luchthaven. Door het vertrek van Emery moet de luchthaven 35 banen schrappen. Vorig jaar werd het personeelsbestand ook al imgekrompen om de oplopende tekorten in te dammen als gevolg van de Golfoorlog.

MECC CDA-gedeputeerde drs. J. Pleumeekers, tevens commissaris bij de luchthaven, zei gisteren niet uit te sluiten dat er in de toekomst wel een nauwere vorm van samenwerking zal ontstaan tussen Schiphol en de Limburgse luchthaven. "We zullen daar zeker serieus naar blijven kijken." De vergelijking die hier en daar al gemaakt is met het MECC in Maastricht, dat sinds enige tijd managementondersteuning krijgt van de RAI, vond hij overigens te simpel. "De situatie op de luchthaven is niet te vergelijken met de situatie bij het MECC."

Spoorwegen (NS), op 1 mei, heeft Heerlen een vaste treinverbinding met Aken. De treinen tussen beide steden rijden waarschijnlijk om de twee uur.

Minister Maij-Weggen stelde vorig jaar 1,5 miljoen gulden beschikbaar voor aanpassingen aan de railinfrastructuur op dit baanvak. Het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling draagt hiervoor ruim twee miljoen gulden bij. Op het traject Heerlen-Aken worden de dieseltreinen ingezet die nu nog tussen Maastricht en Aken rijden, zo liet een woordvoerster van de NS in Maastricht gisteren weten. De laatste maanden bezorgen deze oudere treinstellen, die dateren uit 1946, de spoorwegen nogal wat overlast. Door technische mankementen vallen herhaaldelijk treinen uit tussen Valkenburg en Aken. Dit was gisteren ook weer het geval. Door een storing tussen Valkenburg en Aken reden er de hele dag geen treinen op dit traject. Reizigers werden vanaf station Valkenburg met bussen naar Aken vervoerd. NS vindt het inzetten van dieseltreinen die elders in het land zonder veel problemen rondrijden te omslachtig.

Mevrouw C. Pletzers-van Dinteren uit Bunde en C. Slegers uit Nederweert hebben de eerste prijs gewonnen in de kerstprijsvraag Het Spel van 1991 in onze kerst-Inkijkbijlage. Zij krijgen binnenkort elk een cd-speler.

Te oordelen naar het aantal foutieve oplossingen was het een vrij moeilijke prijsvraag: meer dan zestig procent van de inzenders had één of meer fouten. Opvallend was dat veel puzzelaars het met de sportvragen moeilijk hadden. Zo won niet Agassi het Wimbledon-tennistoernooi in 1991 maar de Duitser Stich en was niet Danny de Bie vorig jaar voor de vijfde keer tweede tijdens het wereldkampioenschap veldrijden voor wielerprofs, maar Adrie van der Poel. Velen meenden ook dat Indurain in 1991 in plaats van Bugno wereldkampioen wielrennen bij de profs werd. Enkelen vergisten zich ook in de bijnaam van generaal Schwarzkopf in de Golfoorlog: niet The Desert Rat maar Norm the Storm was het goede antwoord.

Oplossing Als u het allemaal goed opgelost had, was de volgende reeks uit de bus gekomen: 1d, 2a, 3a, 4c, 5b, 6a, 7b, 8d, 9a, 10b, 11a, 12d, 13c, 14c, 15a, 16c, 17b, 18a, 19d, 20d, 21c, 22a, 23c, 24c, 25d, 26a, 27c, 28b, 29c, 30a, 31d, 32d, 33c, 34a, 35b, 36a, 37c, 38c, 39d, 40a. (in totaal dus dertien keer antwoord a, zes keer b, twaalf keer c en negen keer d.)

Prijswinnaars De prijswinnaars, die allen nog bericht krijgen, zijn: 1e prijs cd: C. Pletzers-v. Dinteren, Julianastraat 30, 6241 EZ Bunde enC. Slegers, Alexanderstr. 12, 6031 DA Nederweert. Troostprijzen in de vorm van een boekenbon gaan naar: Wim Janssen, Grote Tienden 34, 6124 CA Grevenbicht, W.H.H. Beulen, Roskam 5, 6067 NK Reutje-St. Odiliënberg, P. Cortenraad, Koster Jacobsstraat 52, 6333 CM Schimmert, A. Leenen, Groenstraat 22, 6067 AZ Linne, W. Greving-Willems, Vrriendenkringstraat 23, 6141 LG Limbricht, C. Oyen, Voogdenstraat 3, 6085 CH Horn, D. Lechanteur, Rozenstraat 34, 6301 WV Valkenburg, C. Hendrikx, Tungelerdorpsstraat 26, 6005 RJ Weert, H. Grimmelt, Burg. Donnersstraat 21, 6151 EK Munstergeleen, D. Hendriks, Dorpstraat 26, 6093 EC Heythuysen, Frans Smeets, Satellietstraat 1, 6446 XA Brunssum, H. Stijnen, Zandstraat 37, 6176 CC Spaubeek, T. Vaassen, Bosstraat 44, 6101 NZ Echt, Paul Vossen, Papendel 20, 6267 GA Cadier en Keer, Mevr R. Snijders, Alexanderstraat 9, 6361 AN Nuth, P.L.M. Ramakers, Fresiastraat 5, 6014 BK Ittervoort, P. Gerards, v. Isendornstraat 21, 6223 CN Maastricht, M. Derhaag, Heerstraat Nrd. 6, 6171 CH Stein.

bekend van 't Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer 1992.

Vijf jury's, verspreid over vijf cafés in Limburg, kennen punten toe aan de twaalf carnavalsliederen die zijn doorgedrongen tot de finale. Behalve deze twaalf liedjes is er een door de hoofdjury uitgekozen dertiende lied dat eveneens meedingt naar de eerste plaats. Omroep Limburg verzorgt een rechtstreekse reportage van het Konkoer die om 18.30 uur begint. Tegen 21.00 uur wordt het winnende lied bekendgemaakt. In ieder jury-café is een verslaggever van de omroep aanwezig die in verbinding staat met De Harmonie in Linne, waar Alf Poell de uitslagen coördineert en waar tevens de deelnemende zanggezelschappen hun liederen ten gehore brengen. De bijbehorende muziek staat op tape en wordt vanuit de studio van Omroep Limburg in Maastricht aan de live-gezongen teksten toegevoegd.

De volgorde van de carnavalsliedjes waarover gestemd wordt: 1. Weej gaon 't make (Tegelen), 2. Zónder dich (Blerick), 3. Veer hawwe vaan Mestreech (Maastricht), 4. Ut leedje (Arcen), 5. Ein groëte reünie (Geleen), 6. Nog nie misschien (Venray), 7. Waat hebbe we 't toch good (Venlo), 8. De träöt kepot (Simpelveld), 9. Sjterre-wals (Tegelen), 10. Iech huur ein herremenie (Maastricht), 11. 't Es wér vastelaovend (Heerlen), 12. Gooje morge, gooje daag (Belfeld) en 13. Ei bietje lappe (Tegelen).

meer vervolgd voor valsheid in geschrifte, bedriegelijke bankbreuk en het werken met opzetgeld.

Schreurs, die met andere aannemers fraudeerde bij de aanbestedingen van de bouw van het Bisschoppelijk College in Sittard en het gemeentehuis in Meerssen, hoeft vandaag niet te verschijnen voor het Hof in Den Bosch. Zowel advocaat-generaal mevrouw Franken in Den Bosch als de raadsman van Schreurs, mr. Th. Hiddema, hebben het hoger beroep ingetrokken.

Jammer Mr. Hiddema: "Juridisch gezien vind ik het jammer. Maar ik moest wel. De advocaat-generaal dreigde aanzienlijk meer te straf vragen als ik mijn hoger beroep doorzette. In het belang van mijn cliënt ben ik maar akkoord gegaan. Hij wordt niet meer vervolgd en krijgt zelfs een soepele betalingsregeling." Schreurs werd in 1990 door de Maastrichtse rechtbank tot zes maanden voorwaardelijk en een boete van f 75.000 veroordeeld. De toenmalige Maastrichtse officier mr. J. Laumen had een jaar gevangenisstraf en een boete van f 300.000 geëist.

Kunstmatig Schreurs en vijf aannemers spraken zowel bij de bouw in Sittard als in Meerssen af hun offertes kunstmatig te verhogen. Bij de bouw van het Bisschoppelijk College werd een extra van bedrag zes ton afgesproken, in Meerssen ongeveer twee ton. Schreurs, die als laagste inschrijver de werken kreeg, verrekende later het extra verkregen geld met de andere aannemers. Mr. Hiddema is het niet eens met de manier waarop justitie de aannemersaffaires behandeld heeft. "Het was een besmet vonnis, hoe licht het ook voor mijn cliënt uitviel. Schreurs werkte telkens met vijf andere aannemers samen. Mijn cliënt heeft nog gewerkt voor zijn geld. Die anderen hebben hun aanbesteding kunstmatig verhoogd, mijn cliënt valse rekeningen gestuurd en het opzetgeld geïnd. Justitie heeft de bewijzen maar doet niets tegen die mensen. Dat noem ik niet eerlijk. Het is willekeur. Ik zou liever verder willen procederen. Maar dan wordt het een heilloze prestigeslag."

Onrust De aannemerskwestie zorgde de laatste twee jaar vooral voor veel onrust in politiek Meerssen. Burgemeester en wethouders deden begin 1990 bij Justitie in Maastricht aangifte tegen vijf aannemers, die samen met Schreurs de prijs van het gemeentehuis opdreven. In 1991 lekte uit dat de Maastrichtse hoofd-officier van justitie mr. Fransen de aannemers een schikking van f 25.000 per bedrijf had aangeboden. Bij niet betalen zou justitie tot vervolging overgaan. Toen de aannemers desondanks weigerden te betalen, volgde er alsnog een gesprek met de gemeente Meerssen. Vervolgens lieten B & W van Meerssen weten dat er een akkoord bereikt was met de aannemers. Zowel de gemeente, de aannemers en de hoofdofficier mr. Fransen wilden over die overeenkomst verder niets mededelen.

Hoorzitting De weigerachtige houding van B & W ging drie politieke partijen veel te ver. Een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) van de Lokaal Democraten haalde echter niets uit. B & W lieten weten dat de WOB niet van toepassing was. "De overeenkomst staat nu op papier. We hoeven dus niets te vertellen." Een Commissie van Beroepen houdt volgende week donderdag in het gemeentehuis vna Meerssen een openbare hoorzitting. Dan kan de partij Lokaal Democraten beargumenteren waarom de WOB alsnog toegepast moet worden. De aannemersaffaire heeft er ook voor gezorgd dat de partij Nieuw Meerssen uit de coalitie gestapt is. Verder heeft de PvdA in een brief B & W laten weten dat het gemeentebestuur te ver gaat. "Uw houding past niet in onze democratische samenleving."

DSM Elastomers in Sittard, onderdeel van chemieconcern DSM, neemt de thermoplastische elastomerenactiviteiten het Canadese chemieconcern Novacor Chemicals in Calgary over. Met de overname van de activiteiten die Novacor Chemicals sinds twee jaar onder de merknaam Sarlink op de Amerikaanse markt brengt, denkt DSM een prima kans te hebben om het eigen elastomeren-produktenpakket aanzienlijk uit te breiden. DSM gaat deze produkten in de hele wereld verkopen. Thermoplastische elastomeren hebben de elastische eigenschappen van rubber en de verwerkingseigenschappen van kunststoffen. Ze zijn gemakkelijk herverwerkbaar en worden gebruikt in auto's, meubels, de bouw, medische produkten en sportartikelen. DSM wil Sarlink overnemen om een sterke positie te verwerven in de snel groeiende markt (15 procent per jaar) voor elastomeren.

Het PvdA-kamerlid Quint-Maagdenberg heeft gisteren aan minister Ritzen (Onderwijs) vragen gesteld over het veranderde toelatingsbeleid voor Nederlandse studenten aan de Technische Hogeschool in Aken.

Volgens het kamerlid accepteerde de TH Aken dit studiejaar veel minder Nederlandse studenten. Dit is het gevolg van een nieuw toelatingssysteem, waarbij Nederlandse studenten voor bepaalde vakken eerder uitgeloot worden. Quint vraagt de minister om bij de autoriteiten in Noordrijn-Westfalen zijn invloed aan te wenden de effecten van het veranderde aannemingsbeleid teniet te doen.

De leden van het overlegorgaan nationaal park De Meinweg moeten zich volgende week uitspreken over de bouw van een bezoekerscentrum nabij dit nationaal park. Een definitief voorstel ligt niet op tafel. Er zijn drie modellen waaruit de leden een keus moeten maken: een groot, representatief gebouw in de omgeving van het park; een eenvoudig centrum zoals bij de Groote Peel of een in het park gelegen onderkomen, dat gericht zal zijn op de natuureducatie voor heel oostelijk Midden-Limburg. Een financieel plaatje bij de modellen heeft het overlegorgaan niet gekregen. Volgens de ministeriële richtlijnen voor de nationale parken draagt het ministerie in de investeringskosten van een bezoekerscentrum 75% bij tot een maximum van f 660.000 en voor de exploïtatiekosten 50% tot een maximum van f 60.000 per jaar.

De verantwoordelijkheid voor de verdroging van De Meinweg kan niet op één rekening geschreven worden. Maar de bruinkoolwinning in het Duitse grensgebied kan wel tot verdere verdroging van dit nationaal park leiden. Voor het overlegorgaan nationaal park De Meinweg reden de ontwikkelingen rond de bruinkoolwinning nauwgezet te blijven volgen.

Dat staat in de discussienota Verdroging Meinweg waarover dit orgaan zich tijdens zijn vergadering dinsdag in Vlodrop zal buigen. Het ontwerpplan voor de bruinkoolwinning in Garzweiler II bij Erkelenz zal in de loop van het tweede kwartaal voor inspraak gereed zijn. Het overlegorgaan wil actief reageren op de inspraakprocedures, maar onderschrijft dat de provincie Limburg fungeert als centraal aanspreekpunt voor de bruinkoolproblematiek.

Grondwater Volgens de discussienota zijn er duidelijke op modelberekeningen gebaseerde aanwijzigingen, dat de nieuw te ontginnen bruinkoolgroeve bij Erkelenz voor verdere verdroging zal zorgen. Er zijn echter meerdere instanties die voor de verdroging verantwoordelijk kunnen zijn. Het industrieterrein Heide onttrekt grondwater uit dit gebied en er is een winplaats van de Waterleidingmij Limburg. De Duitse steenkolenmijn Sophia Jacoba heeft nabij de grens een diepe schacht geboord. Niet zeker is of die schacht van invloed is op het waterverlies. Tot slot wordt aan Duitse zijde in het Elmpter Wald via het pompstation Niederkrüchten ook nog drinkwater gewonnen.

Factoren Dat betekent dat bij het achterhalen van de oorzaak van de forse daling van de grondwaterspiegel in de Meinweg een aantal factoren in beschouwing moet worden genomen. Nieuw in deze ontwikkeling is de vraag of de bruinkoolgroeve Garzweiler II een extra effect op de wateronttrekking van de Meinweg zal hebben. De moeilijkheid voor het overlegorgaan Meinweg is niet alleen dat geen enkele mogelijkheid uitgesloten kan worden, maar ook dat in feite niets te bewijzen valt. Er ligt een plan van de bruinkoolwinnaars op tafel om na het onttrekken van water ook weer een hoeveelheid water terug te pompen, zodat de natuurgebieden niet verder zullen verdrogen.

De grote tafel in de eetkamer ligt bezaaid met kaarten van Duitsland, Oostenrijk en Italië. Ernaast liggen een loep, twee kompassen, aantekenboekjes en een paar kleine rode en blauwe opwindbare gymschoentjes. De voorbereidingen voor een voettocht van ruim tweeduizend kilometer naar Rome. Het Swalmense echtpaar Harrie en Mia Driessen in het voetspoor van Bertus Aafjes.

Wandelen hebben ze altijd al graag gedaan. En voor een afstand van een paar honderd kilometer draaien de 62-jarige Harrie Driessen en zijn 59-jarige vrouw Mia hun hand niet om. Maar tweeduizend kilometer, dwars door drie landen, dat is toch andere koek. Toch zeggen de twee te weten waar ze aan beginnen. "Wij weten ook wel dat we niet alle dagen fluitend zullen afleggen", vertelt Harrie Driessen. "Wij krijgen zeker last van onze voeten en benen en natuurlijk zullen we ook baaldagen hebben. Een ruzie acht ik ook niet uitgesloten, zeker als het om de route-uitstippeling gaat. Daarnaast kunnen we problemen krijgen met onderdak of het eten. En denk maar eens aan het weer. Wandelen in de regen is ook niet zo ideaal. Op kou kun je je kleden, maar regen gaat dwars door alles heen. Die dingen hebben we allemaal overwogen, maar ons besluit staat nu eenmaal vast. Als alles meezit vertrekken we op 18 april voor een voettocht naar Rome."

Pieterpad Het idee voor een voettocht ontstond twee jaar geleden, nadat Harrie en Mia Driessen de milieu-estafette Pieterpad had gelopen. Een tocht van bijna vijfhonderd kilometer, dwars door Nederland. "Dat was ons goed afgegaan en toen kwamen wij op het idee om een langere tocht te maken", zo vertelt het echtpaar. Dat het reisdoel uiteindelijk Rome werd, kwam door het boek van KRO-redacteur Herman Post die in zijn eentje die reis had gemaakt, in het spoor van Bertus Aafjes. Zijn belevenissen las het echtpaar in het tv-blad Studio Gids. "Dat sprak ons zo aan dat we besloten ook deze reis te maken." De eerste elf dagen van de route, van Vaals naar het Duitse Bingen, hebben de Driessens al eerder afgelegd. De resterende zeventienhonderdvijftig kilometer wil het echtpaar in zeventig dagen afleggen. Wandeldagen dan wel te verstaan. De rustdagen hebben ze gemakshalve niet meegeteld. Half juli worden de twee in Rome verwacht. Een hele ervaring rijker.

Ondergoed De eerste belangrijke zaken zijn al geregeld. Zo hebben Harrie en Mia al goed schoeisel gekocht- dat moet houden tot Rome - , een speciaal weerbestendig jack en een uiterst solide rugzak. "Je moet met zoveel dingen rekening houden. Ik kan geen tientallen setjes ondergoed en ettelijke sokken meenemen, om maar iets te noemen", geeft Mia Driessen aan. "Derhalve heb ik speciaal ondergoed gekocht dat gauw droog is. Voor alles geldt overigens, dat het vooral maar niet te veel mag wegen. Mijn rugzak weegt maximaal vijf kilo, die van mijn man twaalf." Om toch zo veel mogelijk noodzakelijke dingen mee te kunnen nemen, wordt alles wat mee moet gewogen in huize Driessen. Elk ons, nee elke gram telt als je loopt, zo verduidelijkt Harrie. Dat verklaart ook waarom de kaarten die het echtpaar meeneemt in stukken gesneden worden. Alleen dat stuk dat ze nodig hebben, wordt meegenomen. "Van de wandelgebieden in Duitsland hebben we alleen al vijf kaarten. Als we een kaart niet meer nodig hebben, dan sturen we hem naar Swalmen. Voor het gewicht dat we uitsparen kunnen we ter plekke een nieuwe kaart kopen, als dat nodig is."

Heimwee Toen de plannen in een eerder stadium vastere vormen aannamen, zag mevrouw Driessen er aanvankelijk van af. Bang om heimwee te krijgen, wilde ze niet aan de tocht beginnen. "Uiteindelijk ben je toch bijna drie maanden van huis." Dat ze haar man nu toch vergezelt, is grotendeels te wijten aan het feit dat ze gezamenlijk al een gedeelte van de reis, zo'n tweehonderdvijftig kilometer hebben afgelegd. Niettemin resteren nog zeventienhonderdvijftig lange kilometers. De vier kinderen van het echtpaar staan pal achter hun ouders en steunen ze waar ze maar kunnen. De reacties van vrienden en kennissen waren aanvankelijk iets minder positief. "Zelfs nu nog zijn er kennissen die dit plan met kritische ogen bekijken en ons vragen waar we mee bezig zijn. Maar niets kan ons nu nog van het idee afhouden. En als alles meezit, je weet maar nooit of we last krijgen van ouderdomsverschijnselen, bereiken wij ook ons einddoel," zeggen de twee stijdlustig.

Vliegreis De voettocht naar Rome kost Mia en Harrie rond de zevenduizend gulden. Voor dat geld kunnen ze ook een fijne vliegreis maken naar een zonnig oord. Waarom getroosten zij zich al deze moeite en genieten ze niet van een welverdiende vakantie ? "Wij houden van de natuur en al lopend zien we veel. Bovendien", zo besluit Harrie met glinsterende oogjes, "lopen we het voorjaar en de zomer tegemoet." En je ziet hem haast denken: iets mooiers is toch niet mogelijk.

Beeldend kunstenaar Frans Malschaert uit Sittard heeft gerechtelijke stappen ondernomen tegen Staatsbosbeheer. Deze instantie heeft het contract voor het torenproject bij het Drielandenpunt in Vaals, dat officieel op 1 november dit jaar afloopt, met ingang van 1 december jongstleden opgezegd. Staatsbosbeheer heeft nogal wat moeite met de gang van zaken rond deze toren in Vaals. De druppel die de emmer deed overlopen, was de aanleg van een twintig meter lange tunnel onder het kunstwerk. Dat was volledig in strijd met de overeenkomst tussen Malschaert en Staatsbosbeheer. Districtshoofd Jos van Hall van Staatsbosbeheer bevestigde gisteren dat Malschaert een gerechtelijke procedure heeft aangespannen. "We moeten de uitspraak van de rechter gewoon afwachten. Die kan nog maanden op zich laten wachten. Tot die tijd kunnen we Malschaert helaas niets in de weg leggen", aldus Van Hall. De Sittardse kunstenaar heeft voor zijn project op het Drielandenpunt ook een bouwvergunning bij de gemeente Vaals. Die vergunning loopt eveneens eind dit jaar af. Malschaert zou bij de gemeente hebben aangedrongen op verlenging van die vergunning. Maar volgens gemeente-secretaris Arthur Kusters krijgt Malschaert die vergunning waarschijnlijk niet. Bij Theater Sirkel in Sittard heeft men er alle vertrouwen in, dat de rechtszaak tegen Staatsbosbeheer in het voordeel van Malschaert uitvalt. De voorbereidingen voor het tweede seizoen op het Drielandenpunt zijn al in volle gang.

Ze wonen inmiddels ruim drie jaar in de Kelvinstraat in Maastricht, maar behalve de bewoners weet verder niemand dat. In 1989 doopte de gemeente de Werner von Braunstraat om in Kelvinstraat.

De bordjes met Werner von Braun -wiens naam te beladen was geworden omdat Von Braun betrokken was bij de uitvinding van de atoombom- werden vervangen door Kelvinstraat. Daarbij is het echter gebleven, constateren de bewoners. Stadsplattegronden, telefoonboek en ook het meest actuele gemeentegidsje 1991/1992 maken nog altijd melding van de Werner von Braunstraat. Volgens mevrouw P.H.C. Habets-Martens, één van de bewoonsters, is deze behandeling niet alleen nalatig, maar vooral ook heel erg lastig: "Niemand van de reparateurs, bezorgdiensten en zelfs chauffeurs van een ziekenauto, die met spoed een patiënt moesten ophalen, konden deze straat vinden." De gemeente Maastricht trekt het boetekleed aan. "Na drie jaar zou de situatie toch inmiddels rechtgetrokken moeten zijn", aldus de berouwvolle woordvoerder van de gemeente. Hij belooft dat er zo snel mogelijk actie ondernomen wordt.

Één moment uit zijn loopbaan is de 61-jarige Hubert Gidding uit Maastricht altijd bijgebleven. Het was in Parijs. De voormalige commercieel directeur van papierproducent KNP-Lanaken kijkt plotseling serieus. Vertelt dan over die druilerige regen die het leven in de metropool leek te doven. En over zijn sombere gevoelens bij een glas bier achter de bar van een café. "Daar zat ik dan. Helemaal alleen. En ik dacht: waar doe ik dit in godsnaam voor?"

Nu zit hij achter de tafel van een restaurant in Antwerpen en wil graag een whisky. "Dezelfde als die van gisteren", lacht hij de serveerster toe. "Niet dat ik hier elke dag kom, hoor", zegt hij bijna verontschuldigend zodra ze weg is. "Toevallig was ik hier gisteren ook. Ik wilde nu alleen even testen of de serveerster dat nog wist." Hij lacht. Hubert Gidding. Een wat gedrongen, stevige gestalte met een bijna permanente grijns op het gezicht. Het prototype van de self-made man.

Zeventien jaar was Hubert Gidding toen hij met zijn HBS-diploma als jongste bediende bij KNP-Maastricht aan het werk ging. Maar post rondbrengen vond hij niet leuk en bovendien wilde hij liever directeur bij KNP worden. Als vertegenwoordiger in België, en later in Europa, zocht hij de weg naar de top. Vijf jaar geleden werd Gidding commercieel directeur van KNP-Lanaken.

Hoe val ik af Vorige week ging hij officieel met pensioen. Maar hij is nog steeds aan het werk, want sinds 1 december van het vorig jaar is hij directeur van de papiergroothandel Scaldia in Antwerpen. Een dochter van de groothandel Van Reekum-Gepacy, waar KNP voor ruim vijftig procent aandelen in heeft.

"Nee, nee, ik werk dus niet voor de concurrent. Dat zou mooi zijn, na 44 jaar", zegt hij vlak voor het betreden van het restaurant en vlak na de lange zoektocht naar een parkeerplaats. "Waar parkeer ik mijn auto en hoe val ik af? Dat zijn toch de twee grote problemen van deze tijd." Hij zegt het serieus. Tien minuten later beveelt hij de gerookte zalm als aardig voorgerecht aan. Het leven in restaurants en bars is volgens Gidding kenmerkend voor het leven van de vertegenwoordiger. "Ik ben veel in restaurants geweest. Heb altijd graag zaken gedaan aan tafel. Dat leer je wel. Als vertegenwoordiger ben je veel op pad en vaak alleen in grote steden. Dan ga je ergens een biertje drinken, dat is toch niet zo vreemd." Maar hij wil wel toegeven dat het soms een eenzaam bestaan is. "Zoals die dag aan de bar in Parijs. Maar toen was ik in een mineurstemming. Dat kun je wel eens hebben." De rode wijn wordt geserveerd.

Geluk Hubert Gidding vindt dat hij geluk heeft gehad. De oorlog was voorbij, de bedrijven bloeiden weer op, en carrière maken zonder een indrukwekkende reeks diploma's was toen tenminste nog mogelijk. "Die tijd is voorbij. De job die ik heb, kun je niet meer krijgen zonder universiteit. Dat heb ik ook tegen mijn zoon gezegd. Bedrijfskunde heeft-ie gedaan. Nu heeft hij een commerciële marketingfunctie. Op 27-jarige leeftijd."

Met zijn vrouw woont Gidding doordeweeks in Antwerpen, in het weekeinde zijn ze in hun tweede residentie in Meerssen. Vlakbij Maastricht, dat wel. "Maastricht verliest z'n karakter", peinst Gidding. "Goed, het AZM en de universiteit geven de stad allure. Maar er is sprake van vervlakking. Dat zie je ook aan de kleding, mensen lopen op gymschoenen door de stad." Hij kijkt misprijzend. Dertig jaar lang heeft hij in de Boonte Störrem meegelopen. "Die sfeer, dat plezier. Nu lopen er teveel vreemden rond. Vooral die studenten. Het zijn er zoveel en ze drukken te zeer een stempel op het carnaval. Zouden zich meer moeten aanpassen. Maar ik erger me er niet aan." Maastricht blijft zijn stad. "En Limburg is voor mij de beste plek om te wonen. Zoiets kan een hinderpaal zijn voor je carrière, ja. Tenslotte kun je toch alleen dat worden wat je baas je toestaat. Als je dat niet voldoende vindt, is weggaan de enige escape."

Voetbal Gidding koos nooit voor een escape. Achteraf vindt hij het hooguit een beetje jammer dat hij geen profvoetballer is geworden. In '49 en '50 speelde hij in het eerste van MVV. "In deze tijd kun je als profvoetballer fortuinen verdienen. Maar als je zo jong bent en verdient zoveel, kan dat je karakter vervormen. Ik had dat op die leeftijd trouwens wel aangekund", bezweert hij.

Even later zegt hij: "Geluk krijg je niet zomaar. Wie goed is, krijgt geluk. Net als die goede keeper. Die staat niet op de plek waar de bal komt, omdat hij geluk heeft, maar omdat hij goed is." Gebrek aan zelfvertrouwen is Gidding vreemd. Hij mag zichzelf ook graag typeren. Als de levensgenietende Bourgondiër bijvoorbeeld, of als de menselijke directeur. "Ik kan alles verkopen. Alleen wapens niet. Je kunt er mensen mee doden en ik ben tegen geweld." De koffiejuffrouw is voor Gidding net zo belangrijk als elke andere werknemer, verzekert hij. "Er zijn directeuren die gezag afdwingen door een soort angst-syndroom te kweken. Dat vind ik verkeerd. Ik heb vroeger zelf ook onderaan de ladder gestaan. Ik zal als directeur nooit die dingen doen waar ik me toen aan geërgerd zou hebben. Maar misschien ergeren mensen zich bij mij weer aan hele andere dingen. Perfectie bestaat niet."

Problemen Twee dagen na het gesprek met Gidding komen de vakbonden in het geweer tegen de aangekondigde zeventig ontslagen bij KNP Maastricht. Volgens de vakbonden is verder sprake van een sluimerend conflict tussen leiding en personeel over de autoritaire houding van de directie. Hoewel Hubert Gidding niet meer in Lanaken werkt, en die fabriek niet wordt bekritiseerd, voorspelt hij tijdens het gesprek wel de kritiek van de bonden. "Zij willen natuurlijk die banen behouden. Maar we moeten de overproduktie van papier op dit moment onder ogen zien. De directie knokt voor de behoud van het bedrijf. In 1980 leed KNP ook verlies. Zover mag het nu niet meer komen. Als onderneming kun je nu eenmaal niet draaien met verlies."

Gidding blijft tenslotte directeur. Maar iemand ontslaan is nooit leuk, verzekert hij. "Ik heb in mijn leven heel wat mensen aangenomen, me zelden vergist. Maar zo'n vergissing kan heel naar zijn. Niet alleen voor die persoon. De goede mensen mag je niet opzadelen met iemand die niet goed functioneert. Soms moet je iemand om die reden ontslaan. In Nederland gaat dat niet zo makkelijk, nee. Hier in België is dat niet zo'n probleem."

Vrouwen Over vrouwelijke werknemers koestert Gidding zo zijn eigen opvattingen. "Eigenlijk vind ik dat vrouwen geen carrière moeten maken. Dat is een ouderwetse opvatting, ja. Als directeur heb ik me aangepast, vrouwen krijgen bij mij gelijke kansen. Maar zelf wil ik geen carrièrevrouw. Het karakter van de vrouw is belangrijk voor de carrière van de man. Mijn vrouw heeft mij altijd gesteund."

Ook voor haar betekent de beëindiging van zijn carrière een grote verandering. "Weggaan is geen sinecure. Ik heb mijn leven lang door Europa gereisd. Tot vorig jaar december nog. Ik ben al die jaren weinig thuis geweest. Mijn pensioen doemde op als een zwart gat. Daarom heb ik deze baan bij Scaldia geaccepteerd. Dan is de overgang niet zo groot. Ik zit hier op kantoor en bezoek grote klanten." Hij is nu veel vaker thuis, zegt hij. Bouwt langzaam af. "Maar je zult mij niet horen zeggen dat ik binnenkort echt van het leven ga genieten. Want dat heb ik al mijn hele leven gedaan, ha, ha."

De gemeenteraad van Maastricht is verdeeld over de invoering van een referendum. PvdA, VVD en D66 zijn voor, het CDA vindt snelle invoering van een volksraadpleging niet nodig, terwijl Groen Links en de Seniorenpartij geen heil zien in een referendum.

De discussie over de invoering van een referendum kwam op gang na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 1990, toen in Maastricht slechts 56 procent van de kiezers naar de stembus ging. Het referendum wordt door de voorstanders gezien als een manier om de betrokkenheid van de burgers bij de politiek te vergroten. Die discussie werd gevoerd door een werkgroep van raadsleden, en resulteerde in een verslag. In dat verslag wordt de invoering van een referendum geopperd. In maart buigen de fractievoorzitters zich over dit verslag.

Genegeerd PvdA, VVD en D66 vinden dat de bevolking bij belangrijke zaken door een refendum moet worden geraadpleegd. Uiteindelijk moet de gemeenteraad een besluit nemen, waarbij de uitslag van het referendum moeilijk genegeerd kan worden. De drie partijen vinden verder dat zowel de burgers als de gemeenteraad om een referendum kunnen verzoeken. Volgens D66 is het voldoende als eenderde van de raadsleden daar om vraagt, PvdA en VVD vinden dat een meerderheid in de raad nodig is. De meeste fracties vinden dat een referendum samen met verkiezingen gehouden kan worden. Dat is goedkoper dan alleen een referendum houden. Volgens de notitie kost een referendum dat samenvalt met een verkiezing 90.000 gulden.

Onderzoek Uit onderzoek van Rijksuniversiteit Leiden is gebleken dat lokale referenda in Leiden en Haarlem niet hebben geleid tot een een grotere betrokkenheid van de burgers bij politiek: de opkomst bij de verkiezingen nam nauwelijks toe. Toch sluiten de onderzoekers niet uit dat referenda de politieke betrokkenheid van de burger vergroten.

Is het Academieplein in Maastricht mooi of lelijk? En het Academisch Ziekenhuis, wat vindt u daar nu van? Is de Bogaardenstraat geslaagd of hopeloos mislukt? Ooit gedacht aan een literaire beschouwing over de hoek Brusselsestraat/Kommel? Maastricht is een mooie stad om in te wonen, te werken of te recreëren. En ook om over te schrijven. Er zijn boekenplanken vol met geschriften hierover. Sinds deze week is er weer een werkje bij. Niet zo dik, niet zo hoog, niet zo breed, dus het kan nog wel in de rij worden geperst. In Maastricht in dertig polemieken wordt de stad stedebouwkundig ontleed. De immer actieve universitaire instelling Studium Generale wist een keur van scribenten te bewegen dertig plekken in Maastricht van een waarde-oordeel te voorzien. De helft van de auteurs houdt een pleidooi in het voordeel van de uitverkoren plekken, de andere helft uiteraard in het nadeel, omdat anders het effect van de polemiek verloren zou zijn gegaan.

Servaasbrug Een polemiek is een discussie, heftig, emotioneel, bevlogen en beargumenteerd. Een polemiek leidt tot brandende vragen, tot stellingname, tot acties, desnoods. In het voorwoord memoreert burgemeester Philip Houben - met een gouden pennetje - twee voorbeelden. Ze zijn beide gedateerd en van ver voor diens ambtsperiode; dus Houben kan er met een gerust hart tegenaan. In de jaren twintig ontbrandde in Maastricht een heftig debat, en uiteindelijk een heuse strijd, over het behoud van de Sint Servaasbrug. Dat de brug er heden ten dage nog staat, bewijst wie er gewonnen heeft. Niet het toenmalige gemeentebestuur. Voorbeeld twee van Houben: in de jaren zestig dreigde de binnenstad tegen de vlakte te gaan, omdat de vernieuwingsgedachte van de gemeente dat vereiste. Dwars daar tegenin marcheerde een andere groep, door Houben gekarakteriseerd als "een avant-garde van relatieve buitenstaanders, enkele jonge stedebouwkundigen en architecten, studenten van de Academie der Bouwkunst, geëngageerde burgers en actiegroepen." De laatste groep won, de binnenstad staat nog.

Verleerd Is het toeval dat juist uit die laatste categorie, door Houben zo treffend gekleurd, een ruime schare scribenten is geplukt voor Maastricht in dertig polemieken? Als dat zo is, is het een ongelukkig toeval. En als het bewust is gedaan, is het nog veel ongelukkiger. Het polemiseren is de avant-garde in de loop der jaren geheel verleerd. Bijna honderd pagina's lang géén heftig, bevlogen emotioneel debat met en over brandende kwesties. En alsof dat nog niet genoeg is: niet meer zo jonge stedebouwkundigen en architecten en geëngageerde burgers blijken niet de beste auteurs. Architecten laten schrijven over architectuur is bijna nog erger dan een mode-ontwerper laten praten over kleur, of een auto-journalist een auto laten 'recenseren'.

Geen wonder Wat voorbeelden: "Symmetrie hielp enkel om een complex programma binnen een vast contour modulair te verkavelen." (Architect BNA Fred Humblé over het AZM). "De beleving van het gebied in de zin van het verwerken van indrukken, de informatieprikkels die het waarnemen van stedebouwkundige en architectonische elementen teweeg brengen, vormen kennelijk geen duidelijk herinneringsbeeld met het daaruit voortvloeiende gevoel van goede oriëntatie en veiligheid." (Architect BNA Harry Gulikers). Slechts twee van de vele, te vele, voorbeelden. Onwillekeurig komt de gedachte boven dat het geen wonder mag heten dat sommige gebouwen in deze stad er wat merkwaardig en scheef uitzien. Een dergelijk pand, bijvoorbeeld het afzichtelijke winkelcentrum Entre Deux, wordt dan als volgt verdedigd: "Een van de weinige uitgesproken eigentijdse gebouwen van de Maastrichtse binnenstad." Het pleidooi komt overigens niet van een architect, maar van de beeldend kunstenaar Leon Janssen.

Verrassingen Goed, naast het doorgaans stuitende taalgebruik van deze bouwtekenaars, bevat het bundeltje ook nog aangename verrassingen. John Wevers - al bijna decennia vastgeklonken aan de wethouderszetel, maar ooit een van die bevlogen actievoerders voor het behoud van het Boschstraatkwartier - ergert zich groen en geel aan het Academieplein: "Kortom, als het zo blijft is het een plein van niks." Of collega-journalist Wammes Bos, die de weinig dankbare taak op zich nam de hoek Brusselsestraat/Kommel te beschrijven: "De grootste schrik leveren elke keer weer de wanstaltige kunstpikken in de etalage van de sexonderneming in de bocht naar de Kommel." De architectuurhistoricus en PvdA-senator Nic.Tummers over Entre Deux: "Een afslurptrog voor verkeer, een vluchtheuvel voor stadsbussen, een zwaarlijvig bouwsel op zielige pootjes, een ongehoorde bouwbastaard..." Mmmm, dàt is polemiseren, dàt is schrijven, dàt is smullen. Helaas, Tummers is een enkeling, soms geholpen door een uitschietend pennetje van bijvoorbeeld Gerard van Buul, directeur Kunst bij de gemeente: "Het 'handjes af' van onze monumentale architectuur neemt in onze stad soms zwaar orthodoxe vormen aan."

Gidsje Zelfs een pand als dat van deze krant (De Limburger op Randwyck) leidt niet tot een felle woordenwisseling, hoewel daar toch alle aanleiding toe is - ga maar luisteren op straat. Dichter Frans Budé, die geacht wordt tégen te zijn, vindt het "een niet onprettig gebouw" en voorstander advocaat Henk Stollenwerck roemt de "gedurfdheid van het ontwerp." Burgemeester Houben spreekt in zijn voorwoord nog de hoop uit dat deze polemieken tot een betere democratie zullen leiden, tot betere resultaten zelfs, maar daar ziet het niet naar uit. Maastricht in dertig polemieken is een leuk gidsje voor een stadswandeling, om al bladerend tot de conclusie te komen dat het buiten toch een stuk boeiender is dan is opgeschreven.

Maastricht in dertig polemieken, uitgave Studium Generale. Redactie Jacques Reiners, Mathieu Bruls en Pieter Hilhorst. Verkoop alleen via Studium Generale, prijs f 12,50.

Het Huis met de Strik. Zo staat het voormalige Maastrichtse kraakpand aan de Hondstraat 15 in de volksmond bekend. Die strik werd door de krakers op de gevel geschilderd, vlak voor de ontruiming op 28 mei 1980. Ondanks het 'spoedeisende karakter' van de toenmalige bouwplannen heeft het pand nog ruim elf jaar leeggestaan. Momenteel wordt het gerenoveerd ten behoeve van het Europees Instituut voor Bestuurskunde. Voormalig bewoonster en kunstenares Anneke van Aalst ontwerpt voor het huis een herdenkingsplaquette. Samen met een andere ex-kraker, gemeenteraadslid Geurt Bijnen, maakt zij een rondgang door het pand, dat zij eens als haar thuis heeft beschouwd. "De vrijheid die je had in dat pand vond ik heerlijk."

De Limburger, 29 mei 1980: "Met een goed voorbereide bliksemactie hebben twintig mensen van de Maastrichtse gemeentepolitie gistermorgen rond tien uur binnen twee tellen het zwaar gebarriceerde kraakpand aan de Hondstraat 15 geweldloos ontruimd. De al wekenlang dag en nacht wacht draaiende krakers werden compleet verrast."

Geurt Bijnen (38), die van december '76 tot en met het bittere einde in het kraakpand woonde, en Anneke van Aalst (36), die er twee jaar woonde, maken een rondgang door het pand, dat zij vroeger het hunne plachten te noemen. In de Limburgse hoofdstad staat het bekend als het Huis met de Strik en momenteel wordt het grondig gerenoveerd en verbouwd. Al is het daardoor voor beide voormalige bewoners volstrekt onherkenbaar geworden, sweet memories overheersen. "Hier was vroeger de keuken, zo'n grote woonkeuken", mijmert Anneke. "Daar speelde ons leven zich voornamelijk af. We aten altijd samen, het was een vrij hechte gemeenschap. Gezellig, ja."

Inpakken De strik op de zijgevel is nog nèt herkenbaar. "Die strik"` zegt Geurt Bijnen, "die hebben we erop geschilderd toen duidelijk werd dat we het pand zouden kwijtraken. Wij dachten: als we het dan tòch terug moeten geven, dan zullen we het eens netjes inpakken."

De Limburger, 29 mei 1980: "Het monumentale pand aan de Hondstraat 15 en het aangrenzende schoolgebouw werden vijf jaar geleden gekraakt. Enige weken geleden spande eigenaar Brouwers Beheer BV uit Geleen, die drie jaar geleden de gebouwen kocht, een kort geding aan tegen de krakers. De rechter besloot dat de eigenaar tot ontruiming kon overgaan."

Dat had alles te maken met het zogenaamde 'spoedeisende karakter' van de bouwplannen van Brouwers. Dat het met die spoed kennelijk wel meeviel, mag blijken uit het feit dat de gebouwen nog ruim elf jaar leeg hebben gestaan. Nu zijn de panden eigendom van de Stichting Heubi, die de Europese Instituten in Maastricht onderdak bezorgt. Na de renovatie bestaat het huis uit zes appartementen voor werknemers van het Europees Instituut voor Bestuurskunde, dat aan het Onze Lieve Vrouweplein zetelt en al lang wil uitbreiden. Het verbaast Anneke van Aalst en Geurt Bijnen wel een beetje, dat het huis nog zo lang leeg heeft gestaan. Maar zij stellen dat er in 1980 echt nog geen sprake was van bouwplannen. "Dat wisten we ook. De toenmalige eigenaar wilde die krakers gewoon kwijt"` zegt Geurt. "De buurt, waar we het erg goed mee konden vinden, vond die ontruiming ook onrechtvaardig. En achteraf zeggen zelfs politiemensen, die er toen bij waren, dat ze zich misbruikt voelen. Want dat spoedeisende karakter, dat was dus onzin."

De Limburger, 29 mei 1980: "Al geruime tijd werd de ontruiming verwacht. Verleden week werd de actie uitgesteld, omdat een hoofdagent van de Maastrichtse politie de krakers zou hebben getipt over de aard en het tijdstip van de actie. Hij werd geschorst."

Inderdaad zaten de pakweg tien krakers, aangevuld met sympathisanten uit de landelijke kraakbeweging, al bijna vier weken te wachten op de uitzetting. Eigenlijk al sinds de gerechtelijke uitspraak, eind april. "Het hele pand was op 1 mei leeg", herinnert Geurt Bijnen zich. "De politie had ons ook geadviseerd het huis van tevoren leeg te maken. Ze zei: als er per ongeluk een televisie in de weg staat, dan zullen we daar waarschijnlijk niet voorzichtig omheen lopen. Dus we hadden alles weggehaald, behalve slaapspullen. De datum van uitzetting werd ons niet bekend gemaakt, omdat de politie tòch bang was voor geweld. Daar hebben we binnenshuis natuurlijk dagen over gediscussieerd: wel geweld, geen geweld. Er waren mensen bij die wèl geweld wilden gebruiken."

Oranjefeest Anneke vult aan: "Op Koninginnedag, 30 april, hebben we nog een gigantisch Oranjefeest gehouden. Daar kwamen echt duizenden mensen op af, op een gegeven moment moest de Hondstraat zelfs worden afgesloten voor het verkeer. 1 mei was immers de dag dat ontruimd zou kunnen worden." Geurt: "Maar we hebben tot de 28ste moeten wachten. Dat betekende dat we daar bijna dertig dagen steeds vuiler en vermoeider hebben zitten worden. We hadden toen al het gevoel: dit is niet meer van ons, dit is niet meer ons huis. Op het eind waren we uitgeput, we hadden steeds wacht gelopen. De 28ste werd ik wakker gemaakt en toen stond het hele huis al vol politie. We hebben onze slaapspullen bij elkaar geraapt en zijn naar buiten gegaan. Daar stond een Van Gend & Loos-wagen vol met ME."

De Limburger, 29 mei 1980: "Een uurtje later kwam het tot felle botsingen tussen de Mobiele Eenheid en enkele uitgezette krakers en sympathisanten. Een agent raakte daarbij gewond. De krakers liepen builen en blauwe plekken op. Er werden geen arrestaties verricht."

Volgens Geurt Bijnen was dat even een beetje eng, maar wèl nodig. "De politie móest slaan, daar ben ik van overtuigd. Anders was het pas echt uit de hand gelopen. Iedereen was doodmoe van het wachten in zo'n ongezellig leeg huis."

Toevallig Geurt, sinds '78 gemeenteraadslid voor de PvdA, is in '76 eigenlijk een beetje toevallig in de kraakbeweging terecht gekomen. Hij werkte destijds bij het toenmalige Sociaal Centrum voor Non-conformistische Jongeren. "Wat dat zijn weet ik nog steeds niet. Het centrum heeft ook maar een jaar bestaan. Maar in elk geval deden wij daar van alles voor jongeren. We kregen zodoende ook te maken met de kraakbeweging. Er waren ontzettend veel huisvestingsproblemen. En als er dan tòch panden zijn die al jaren leeg staan, tja. De Hondstraat 15 stond al vijftien jaar leeg, het aangrenzende schoolgebouw zes jaar. Toen wij er introkken, was het een stoffige, verveloze boel met behang uit 1920. We hebben eigenhandig een hoop opgeknapt. We woonden daar ook niet gratis, hoor. Want diverse bewoners hadden een uitkering en daar werd op gekort omdat ze kraakten. Verder hadden we een onderhoudspot, waarin iedereen maandelijks dertig gulden stortte."

Ramp Anneke van Aalst deelde voordat ze in het kraakpand terecht kwam een kamer met een vriendin. "Dat was een ramp. Ik werkte overdag, zij was een echt nachtmens. Dat ging op een gegeven moment niet meer. Ik kende mensen die in het pand Hondstraat 15 woonden en toen er een kamer vrij kwam, heb ik niet lang geaarzeld. Mijn vriendin durfde niet." De twee ex-krakers weten zeker dat in het Maastricht van nu kraken tot de onmogelijkheden behoort. "Je wordt meteen uitgezet"` zegt Geurt Bijnen stellig. "In de Algemene Politie Verordening is inmiddels een anti-kraak-artikel opgenomen. Artikel 14A. Daar had ik het nog best moeilijk mee, toen dat door de gemeenteraad aangenomen moest worden." Bovendien staan er in de Limburgse hoofdstad minder panden leeg dan vijftien jaar geleden. En er zijn meer kamers. Aan de andere kant zijn er ook meer studenten. Maar de kraakbeweging bestaat niet meer. Die is een zachte dood gestorven. Jammer eigenlijk, vindt Anneke. "Want dat vond ik zo geweldig aan dat kraakpand: je deed de deur achter je dicht en je had meteen een heerlijk gevoel van vrijheid. Als we een vijvertje wilden aanleggen, dan deden we dat." Geurt grinnikt: "We vroegen inderdaad niet overal een vergunning voor aan. Zo hadden we in maart '80, toen de ontruiming er al aan zat te komen, de ramen dichtgemetseld. Kregen we een brief van de politie, dat dat niet mocht. Alsof we dat niet wisten. Maar ja, we leefden op dat moment toch al op voet van oorlog met de gemeente."

Monumentaal Inmiddels heeft Anneke van Aalst, kunstenares, de opdracht gekregen een herdenkingsplaquette te ontwerpen voor het Huis met de Strik. Dat gedenkteken moet blijvend herinneren aan de recente geschiedenis van een monumentaal pand. "Naast de voordeur komt die. Het wordt een hardstenen plaquette met een bronzen strik. Het huis en de strik zijn in de loop der jaren met elkaar verbonden geraakt." Ook krijgt de plaquette een paar regels tekst, die kort de geschiedenis van het huis aangeven. 1660: Maaslandse Renaissance. 1976 - 1980: Huis met de Strik, kraakpand. 1980 - 1984: Buurt voorkomt sloop. 1991 - 1992: Renovatie. Zowel Anneke van Aalst als Geurt Bijnen gaan er in het geheel niet onder gebukt dat zij deel uitmaken van die recente historie. "Maar we zijn er een stuk trotser op dat we daar hebben gewoond dan dat we eruit zijn gezet."

Als kind vond ik 'Return to Sender' een van Elvis' beste nummers. Ik was gefascineerd door het ritme en vooral door dat refrein. "Return to Sendah, address unknown, no such number...etc". Sendah, peinsde ik. Wat zou dat zijn? Ik vermoedde dat het een land was. Een denkbeeldig land, waar Elvis graag heen wilde. Of was Sendah (zo sprak hij toch uit?) misschien een ranch, net zoals Shiloh? Later, toen ik begreep dat het om niet meer ging dat het Engels voor 'retour afzender' was ik behalve licht beschaamd ook teleurgesteld. Het lied ging over iets heel gewoons. Ik had, fonetisch meebrullend, een geheel eigen interpretatie van de tekst gemaakt, geholpen door mijn toen gebrekkige kennis van de Engelse taal en vrij associërend als ik per toeval wel eens een woord opving dat ik kende (address is adres).

Een hoed? Hoevelen hebben niet soortgelijke ervaringen met liedjes? Hoevelen hebben gedanst op Homely Girl (alledaags meisje) van UB-40 terwijl ze dachten dat Hold me Girl werd gezongen? Een ander voorbeeld (onlangs gehoord): hoe vreemd is het niet is als je er op gewezen wordt dat Where ever I lay my head, that's my home van Paul Young een foute interpretatie is maar dat head moet zijn: hat. Hoed?! Aleen handelsreizigers dragen toch hoeden? Het zijn vooral de hitjes, de platen die je niet koopt maar die je wel dagelijks hoort, die aanleiding geven tot misverstanden. En waardoor je je kunt gaan afvragen hoe belangrijk de tekst eigenlijk is. Wie wist dat Vamos a la Playa van Righeira een lied was over de nucleaire apocalypse en niet, zoals velen dachten, een zomerstamper over het strandleven?

Liefde Toch wordt er kennelijk veel belang gehecht aan de teksten van hitjes. Lees de volgende stelling: "De teksten van hits in de hitparades gaan voornamelijk over liefde, relatie en seksualiteit. Verder worden de teksten gekenmerkt door een onzeker toekomstperspectief." Was getekend: Paul Rutten. Rutten promoveerde afgelopen vrijdag aan de Universiteit van Nijmegen op zijn onderzoek Hitmuziek in Nederland, 1960-1985. Rutten analyseerde de teksten van, hou je vast, 7.338 songs die in de onderzoeksperiode in de hitparade stonden. "De teksten van songs op de Nederlandse hitparade vormen voor alles een lofzang op de romantische liefde", concludeert Rutten. "Het geloof in liefde wankelt zelden. Songs die op louter seksuele relaties betrekking hebben, komen relatief weinig voor." Ruttens onderzoek sloeg ons niet echt met stomheid. Het is leuk dat we een nu een 'Limburgse doctor in de pop' hebben (hij komt uit Echt) maar wat zegt zo'n onderzoek eigenlijk?

Ritme Of beter: wat zegt zo'n onderzoek niet? Het zegt niets over het gekozen ritme, de gebruikte instrumenten en de stem van de zangers. En die elementen zijn minstens even belangrijk als de tekst. Nog afgezien van het feit dat er volgens mij weinig luisteraars zijn die ècht luisteren naar top 30-teksten, is het maar de vraag of je die teksten wel zo letterlijk kunt nemen. Als Chuck Berry zingt: "Sweet little Sixteen, she's got the grown-up blues, tight dresses and lipstick.. and sportin' high heeled shoes", dan kun je dat lezen als een leuk portretje van een lieftallig meisje dat moeders kleren heeft aangetrokken. Maar dat is natuurlijk niet wat Chuck bedoelt. Wat hij bedoelt is een bakvis met 'de kriebels'. Zestien, strak zittende jurkjes en pumps! Een Lolita-fantasie dus. Het hitsige, opgefokte ritme van het nummer en die gitaar die klinkt als een klokkenspel doen de rest.

Bodem Dit is dus een tekst die, althans voor de goede verstaander, een dubbele bodem heeft. Staren naar papier is hier niet voldoende, je moet echt luisteren. Hetzelfde geldt voor Don't Cry van Guns N' Roses. Lees de tekst van dat nummer en je denkt dat je een poëzie-album aan het doorbladeren bent: "Don't you cry tonight, I still love you baby. Don't you cry tonight (2x). There's a heaven above you baby, and don't you cry tonight." Zet daarna de plaat op en je weet niet wat je hoort: door de zeurende zang van Axl Rose krijgt het nummer opeens iets spottends, iets gemeens. Het meisje in het nummer wordt afgescheept, niet getroost. Andersom heb je ook hits die 'serieuze' thema's aanpakken en juist daarom tegenvallen. Kijk bijvoorbeeld naar Woman in Chains van Tears for Fears. Je waardeert het nummer na een paar keer luisteren vanwege de melodielijn en de orchestratie. Daarna wil je in je enthousiasme precies weten wat er nou bedoeld wordt. Je leest de songtekst en dan blijkt, tot je ontzetting, dat het om een opeenstapeling van quasi-diepzinnigheden gaat waarvan nauwelijks chocola is te maken. Je hebt het vermoeden dat het om de bevrijding van de vrouw gaat, maar ècht zeker is het niet. En dan heb je spijt dat je de tekst bent gaan lezen, het was eerst mooier. Misschien moet je het proefschrift van Rutten ook maar niet lezen. Gewoon een plaat opzetten, Return to Sender of zo.

Voor liefhebbers van obscure sex-, horror- en science fiction films zijn gouden tijden aangebroken. De ene na de andere tot dusver moeilijk verkrijgbare pulpfilm wordt momenteel op koopvideo uitgebracht. De pulpcultuur heeft sinds haar ontstaan in de jaren vijftig niet meer zo gebloeid. Zelfs het doorgaans zo serieuze Filmfestival van Rotterdam besteedde aandacht aan het genre. Een pulpfilm kan van alles zijn: knap gemaakt, grappig, lelijk, of hoogst onsmakelijk. Want ook aan de necrofiele medemens is gedacht.

Nekroromantik van de Duitser Jörg Buttgereit wordt wel omschreven als een film 'over de liefde tot de mens en wat er van hem overblijft'. Een wegarbeider steelt een lijk op de plaats van een verkeersongeval, en legt het vervolgens bij zijn vrouw in bed. De vrouw ontwikkelt al rap een ware passie voor de dode, hoewel die niet al te fris meer ruikt. Zo verwonderlijk was het dan ook niet dat de firma Heineken heftig protesteerde toen vorige week bleek dat een aankondiging van deze necro-erotische fantasie door de makers van het festivaljournaal vlak voor een bierreclame was gemonteerd. De Rotterdamse eetcafés waar het filmpje werd vertoond reageerden ook al niet enthousiast.

Uitschieter Toch is Nekromantik niet meer dan een extreme uitschieter binnen het aanbod van pulpfilms. Humor heeft doorgaans de overhand, al zullen fijnbesnaarde zielen eerder geneigd zijn af te haken. Een beetje feeling met de Aloha from Hell-filosofie van de popgroep The Cramps kan bepaald geen kwaad. Het waren overigens ook The Cramps die de liefde voor oude pulpfilms en obscure trash-muziek uit de jaren vijftig en zestig in de ondergrondse jongerencultuur hebben aangewakkerd. Dat de pulp uiteindelijk toch langzaam bovengronds gekomen is, en tegenwoordig zelfs in serieuze kringen wordt bestudeerd, is niet verwonderlijk. We leven immers in een tijd waarin normen en waarden over wat mooi en lelijk is er ogenschijnlijk niet meer zoveel toe doen. En nergens worden die normen en waarden zo door elkaar geschud als in deze films. Incredible Strange Films heet de meest toegankelijke serie pulpfilms uit de jaren zestig en zeventig die nu op koopvideo is uitgebracht (Movies Select; verkrijgbaar bij Free Record Shop en V & D). Stuk voor stuk trashfilms waarover de modale liefhebber van het genre de afgelopen jaren alleen maar watertandend heeft kunnen lezen in allerlei fanzines. Vooral naar het werk van Hershell Gordon Lewis, de pionier van de splattermovies (films waarin een afgehakte ledemaat meer of minder er niet toe doet) werd uitgekeken. Lewis maakte gedurende tien jaar een onafzienbare rij splatter- en naaktfilms (nudies), die gemiddeld niet meer dan een paar duizend dollar kostten. In Blood Feast, zijn bekendste film, zien we een Egyptische restauranthouder een feestdis bereiden voor de vijfduizend jaar oude god Ishtar. De ingrediënten: verse organen van jonge vrouwen. Twee niet al te snuggere agenten staan ondertussen voor een raadsel. Blood Feast is zeker niet Lewis beste film, maar het begrip 'goed' is hier ook niet echt op zijn plaats. Zijn films ontlenen hun charme vaak aan het onwaarschijnlijk houterige acteren, de belachelijke dialogen en de onbeholpen trucages.

Dronken Veel films uit de Incredible Strange-serie zijn oorspronkelijk voor vertoning in Amerikaanse drive-in bioscopen gemaakt. De programma's in deze auto-bioscopen werden in de jaren vijftig en zestig vaak besloten met een extra goedkope 'slechte film'. Veel bezoekers waren dan toch al dronken, of hielden zich op de achterbank van hun automobiel met andere zaken bezig, al dan niet onder invloed van het vertoonde. Wat bijvoorbeeld te denken van het fenomeen Doris Wishman, 'The Queen of The Nudies'. Van haar verschenen onder meer de onthutsend slechte, en daardoor des te meer gekoesterde films Nude The Moon (1966), The Amazing Transplant (1970), Double Agent 73 en Deadly Weapons (1973). In deze laatste film laat hoofdrolspeelster Chesty Morgan een man tussen haar abnormaal grote borsten stikken. Om die voor een optimale consumptie toch wel aanbevolen sfeer van de Amerikaanse drive-in bioscoop in de huiskamer te kunnen benaderen, geeft de uitgever enkele nuttige, en soms wat kinderachtige 'partytips'. 1. U roept enkele gelijkgestemden bij elkaar (het zijn beslist geen films om in je eentje te zien), 2. U haalt een ruime voorraad alcoholische versnaperingen in huis (dat kan sowieso nooit kwaad bij een slechte videofilm), 3. U omlijst de avond met passende muziek (niets dat de stemming er beter in brengt dan drank en muziek). De tekst op de videodozen noemt hardrock, maar uit eigen ervaring weet ik dat dergelijke pulpparties het best gedijen op sleazy nachtclubmuziek, sixties-punk en het soort trashy rhythm & blues dat eind jaren vijftig, begin jaren zestig vooral in Amerika volop werd gemaakt. Nu wil het toeval dat er sinds een jaar of drie vanuit Engeland bijna maandelijks nieuwe compilatie-series van dit soort muziek op de markt worden gebracht.

Radioreclames Werkelijk onovertroffen is de Wavy Gravy-serie. Zeker voor filmliefhebbers een must, want behalve een rijk geschakeerde verzameling gekte, bevatten de Wavy Gravy-platen ook waanzinnige Amerikaanse radioreclames voor beruchte B-films als Caged Heat, The Woman Hunt en Satan on High Heels(met opgewonden sonore stem, veel gegil, geluidseffecten en de toevoeging dat kinderen jonger dan zeventien niet zonder de geschreven toestemming van hun ouders naar binnen mogen). Het spreekt voor zich dat niet alle pulpfilms even leuk zijn. Om teleurstellingen te voorkomen, verdient het aanbeveling een passend naslagwerk aan te schaffen. Bijvoorbeeld The Phantom's Ultimate Videoguide (uitgegeven door Dell Trade, New York en zeer handig voor films op tv), of beter nog: de rijk geïllustreerde, 800 pagina's tellende Psychotronic Encyclopedia of Film (Plexus, Londen). Voor verslaafden en mensen die er echt in willen duiken is Psychotronic (Semaphore) een essentieel kwartaalblad.

* Scène uit de film 'The timemachine'.

Boudewijn Büch is een oervervelend mannetje. Zo dacht ik tot een jaar of twee geleden over dit fenomeen. Bibliofiel tot in het idiote, om over zijn passie voor Mick Jagger nog maar te zwijgen. Boudewijn Büch wekte in die dagen alleen een zekere vorm van afschuw bij mij op. Dit veranderde toen hij met een cameraploeg de wereld ging verkennen. De Wereld van Boudewijn Büch.

Nu moet je weten dat ik graag op reis ga. En niet alleen op de gewone manier. Alleen al de aanblik van een grote en vooral uitvoerige atlas kan mij in gedachten al naar verder gelegen oorden brengen. Oorden die de doorsnee Nederlander in de meeste gevallen nooit van zijn leven in werkelijkheid zal bezoeken.

Stomverbaasd zat ik voor de televisie toen Boudewijn Büch met zijn eerste serie reportages op het scherm verscheen. Deze tot dan toe zeer vervelende bibliofiel en Stones-gek bleek nog iets anders in petto te hebben. Hij kon de wereld beschrijven. In eerste instantie bleef hij relatief dicht bij huis, rond de Middellandse Zee. Vorig jaar werd het pas echt leuk. Büch liep een jaar vooruit op de festiviteiten rond de ontdekking van Amerika, 500 jaar geleden.

Columbus achterna, met vooral een blik op de onzin en de fabeltjes. Ik zie hem nog staan op het kleinste stukje zandbank van de Bahama's, in gesprek met een gedreven eilandbewoner die ook na alle tegenargumenten bleef beweren dat Columbus ter plekke voor het eerst Amerika aanschouwd had. Voor mij kon voorlopig de atlas dicht, want wat Büch op heerlijk klungelige en altijd spontane manier aan de kijker liet zien, was wat ik in gedachten zag wanneer ik de uithoeken van de wereld op een kaart voor mij had liggen.

Groot was mijn plezier toen ik in de tv-gids ontdekte dat deze globetrotter weer op reis was geweest. Inmiddels zitten er alweer twee afleveringen op. Büch ontdekte voor mij de eilanden voor de kust van Australië in de Indische Oceaan. Christmas Island, het eiland dat beroemd is om de fraaie postzegels en de trek van de rode krabben dwars over het eiland. En vorige week de Cocos Islands, vanwaar hij een cocosnoot opstuurde naar Marcel van Dam.

Büch brengt met zijn portretten mensen van ver weg bij mij thuis. Zonder dat ik een stap heb hoeven verzetten. Wat hij ook laat zien, is dat al die exotische oorden niet allemaal zo prachtig en bijzonder zijn dat je ze ooit allemaal zelf moet gaan bezoeken. En dat is een hele geruststelling, gezien de beperkte tijd die een mens tot zijn beschikking heeft.

De internationale staf van de multinationale luchtmobiele divisie wordt voorlopig in Brunssum gevestigd. Er is nog geen beslissing genomen of deze staf daarmee definitief in Brunssum komt. "Dat is een kwestie van internationaal overleg", aldus een hoge ambtenaar van het ministerie van Defensie. Minister Ter Beek (PvdA, Defensie) deelde de Tweede Kamer gisteren mee dat het de bedoeling is dat per 1 april van dit jaar al enkele tientallen hoge stafmilitairen in Brunssum worden geplaatst. Op 1 april 1994 moet de staf op volle sterkte zijn, dat wil zeggen enkele honderden stafmilitairen uit Groot-Brittannië, België, Duitsland en Nederland. Afcent De internationale staf wordt gevestigd bij Afcent. Afcent is het NAVO-hoofdkwartier voor centraal-Europa. Onder het bevel van Afcent vallen in de nieuwe NAVO-structuur al de in Duitsland gevestigde hoofdkartieren voor de land- en de luchtmacht in centraal Europa. De eerste commandant van de nieuwe luchtmobiele divisie wordt een Nederlandse generaal-majoor. Bij Defensie is nog niet bekend wie dat wordt. De commandant wordt na twee jaar afgelost door een commandant uit een van de andere landen. Conflicten De luchtmobiele divisie is een samenwerkingsverband van de vier landen. De bedoeling van deze divisie is om in geval van conflicten in en buiten Europa snel ingezet te kunnen worden. De luchtmobiele brigade die Nederland levert aan de divisie, wordt gehuisvest in Schaarsbergen bij Arnhem. Grote zorgen De Tweede Kamer uitte gisteren haar grote zorgen over de kosten van de oprichting van de luchtmobiele brigade. Ze stemde tot grote tevredenheid van Ter Beek wel in met de noodzaak van zo'n brigade maar wilde zich verder nergens op vastleggen. De Kamer wil voorkomen dat de miljardenoperatie feitelijk haar beslag krijgt, zonder dat duidelijk is welke taken de nieuwe brigade nu precies moet gaan uitvoeren. Op aandrang van nagenoeg alle fracties zegde Ter Beek toe op korte termijn een overzichtelijk beeld te zullen verschaffen van de investerings-, personeels- en exploitatiekosten.

Het kabinet betreurt de negatieve koopkrachteffecten voor bijna alle inkomenscategorieën, maar denkt niet aan compensaties voor bijvoorbeeld de laagste inkomens.

De oppositie (VVD, D66 en Groen Links) in de Tweede Kamer slaagde er gisteren tijdens het debat over koopkracht niet in een bres te slaan in het coalitiefront van CDA en PvdA. Moties van de drie oppositiefracties waarin werd verzocht om aanpassing van het kabinetsbeleid op het gebied van inkomens haalden geen meerderheid.

Krap jaar Premier Lubbers beklemtoonde dat een groot deel van het koopkrachtverlies was voorzien. Minister De Vries (Sociale Zaken): "Op Prinsjesdag wisten we dat het een krap jaar zou worden, maar het werd nòg krapper." De Vries sprak opmerkingen van VVD-fractieleider Bolkestein tegen dat het kabinet "twee nivelleringsoperaties uitvoert, de grootste sinds het kabinet Den Uyl." De Vries zei dat het kabinet juist ervoor zorgt dat de minima minder koopkracht verliezen dan mensen met een inkomen van 'twee keer modaal' (rond 80.000 gulden). "Dat is niet meer gebeurd sinds 1984", aldus de bewindsman. Tussen CDA en PvdA bleek gisteren overigens een klein verschil van mening op het punt van de koopkrachtherstel. De christen-democraten willen niet over financiële hulp aan de minima denken, terwijl de sociaal-democraten dat niet uitsluiten. Beide fracties willen afwachten hoe de koopkracht zich in de loop van het jaar ontwikkelt.

Premies Lubbers en De Vries benadrukten gisteren dat de particuliere ziektekostenverzekeraars per 1 april een steentje kunnen bijdragen aan het verkleinen van het koopkrachtverlies. Lubbers zei ervan te blijven uitgaan dat de verzekeraars de premies met minimaal vijftien procent zullen verlagen. De meerderheid van de Kamer gaat ook uit van verlaging van de premies. De VVD probeerde gisteren CDA-fractieleider Brinkman zijn kritische opmerkingen over het Plan-Simons te laten herhalen in de hoop daarmee een conflict uit te lokken. Maar Brinkman herhaalde slechts dat de kosten in de gezondheidszorg beter beheerst moeten worden. De stelselwijziging kan volgens Brinkman volgens plan doorgaan.

Minister Ritzen (Onderwijs) vindt dat de salaris-achterstand van het onderwijs ten opzichte van de rest van de overheidssector moet verdwijnen.

Dat zei de bewindsman gisteren tijdens het jubileum-congres van de Algemene Bond van Onderwijs Personeel (ABOP). De bond vierde het 150-jarig bestaan. In opdracht van de onderwijsbonden en het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen wordt momenteel onderzocht of er verschil is tussen de lonen in het onderwijs en de rest van de rijksoverheid en zo ja, hoe groot dat is. De afgelopen dagen lekten al delen van dat onderzoek uit. Daaruit zou blijken dat in het onderwijs voor een miljard gulden te weinig aan lonen wordt uitbetaald in vergelijking met de salarissen bij de rijksoverheid. Ritzen vindt dat als de samenleving veel van het onderwijs vraagt, die samenleving daar dan ook de nodige middelen tegenover moet stellen. Voorzitter Vogelaar van de ABOP kondigde gisteren aan dat haar bond "bereid is vanwege de salaris-achterstand een stevige knokpartij aan te gaan, niet alleen met de bewindslieden op het ministerie van Onderwijs, maar met het hele kabinet." De ABOP maakte gisteren de resultaten bekend van een enquête waaruit blijkt dat driekwart van de bevolking vindt dat Ritzen extra geld moet uittrekken voor salarisverhoging.

De ouders van de dinsdag ontvoerde 11-jarige Anthony de Clerck hebben de ontvoerders om een teken van leven gevraagd. Op de pers werd een beroep gedaan discreet te handelen om het werk van politie en rijkswacht niet te hinderen en de familie niet extra te belasten.

"Het enige wat telt is Anthony zo snel mogelijk ongedeerd terug te vinden", zei de vader, tapijtfabrikant Jan De Clerck, gisteren op een persconfentie in Belsele-Waas. De familie heeft tot nu toe taal noch teken vernomen van de ontvoerders. Volgens procureur des konings Guido De Saegher is inmiddels een serieus maar vaag spoor gevonden en zal een team onderzoekers naar een ander niet met name genoemd land gaan.

Terwijl in Frankrijk TGV's met zeer hoge snelheden tussen de wijngaarden razen, lopen van Valkenburg, Neerlands oudste toeristenplaats, naar de keizer- en kuurstad Aken dieseltjes uit 1946. Maar die oudjes doen het nog best, zegt Opa Spoor. Toch blijven ze een paar keer in de maand staan. Kramp in de kuiten, stekend eksteroog of wintervoeten. Kan gebeuren. Maar dan stuur je voor die moeilijke dagen toch een snelle sprinter? Nee, dat is te omslachtig zegt Pa Spoor. Stel je voor: een machinist uit de Randstad die ineens van Schin op Geul naar Simpelveld moet rijden. En het wordt nog mooier: in mei dienen de oudjes dagelijks van Heerlen naar Aken te rochelen. Zouden ze niet beter in de VUT kunnen?

Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) heeft zijn aanhangers gisteren opgeroepen geen vergeldingsacties te ondernemen na de aanslagen die dinsdag en woensdag acht katholieken het leven kostten.

"De IRA doet een dringend beroep op de nationalistische gemeenschap om kalm en waakzaam te blijven", zo staat in een verklaring van de IRA die in Dublin werd uitgegeven. Woensdag kwamen vijf katholieken om het leven toen een lid van een protestante groepering een wedkantoor in Belfast binnendrong en het vuur opende op de aanwezigen. De strijd tussen protestanten en katholieken in Noord-Ierland heeft dit jaar al 26 mensen het leven gekost.

Minister Alders (Milieubeheer) is voor het eerder stopzetten van het gebruik en de produktie van stoffen die de ozonlaag aantasten, zoals CFK's en halonen.

In het Protocol van Montreal is het jaar 2000 vastgelegd als datum. Alders reageerde gisteren op de door Amerikaanse NASA-wetenschappers uitgesproken verwachting dat de ozonlaag boven het noordelijk halfrond de komende maanden aanzienlijk dunner wordt dan tot nu toe werd aangenomen. Nederland zelf heeft CFK's per 1995 uitgebannen, de Europese Gemeenschap per 1 juli 1997.

Het noodlijdende Vredestein-concern schrapt in de toch al fors ingekrompen Maastrichtse vestiging nog eens 30 van de 170 arbeidplaatsen. Tevens wordt het nog overgebleven bedrijf in de Limburgse hoofdstad gesplitst in twee aparte eenheden: een industriebandenbedrijf en een rubberrecyclingfabriek. De ingreep is volgens directeur ir. J. Laumans nodig om de industriebandenfabriek uit de rode cijfers te halen en ook de positie van de recyclingfabriek te verstevigen. Van de 30 banen verdwijnen er vijftien op de werkvloer van de industriebandenfabriek. De andere vijftien verdwijnen bij ondersteunende diensten. Vredestein heeft de vakbonden beloofd zich tot het uiterste in te spannen om gedwongen ontslagen te voorkomen. Maar een garantie heeft de onderneming niet. Daarom is het arbeidsbureau ingeschakeld om vervangend werk te zoeken voor de werknemers die moeten vertrekken.

Directeur ir. J. Laumans van Vredestein verwacht dat het minstens een jaar zal duren voordat de reorganisatie is uitgevoerd. Hij wilde gisteren niet zeggen hoeveel geld het bedrijf voor de inkrimping opzij heeft gelegd. De reorganisatie in de Maastrichtse vestiging is afgedwongen door de particuliere beleggers, die het noodlijdende Vredestein onlangs hebben overgenomen van de staat. Deze willen het concern opdelen in aparte bedrijfsonderdelen, die ieder voor zich moeten proberen te overleven. De rubberrecyclingfabriek staat er wat dat betreft beter voor dan de industriebandenfabriek, verduidelijkt Laumans. Meegesleurd De omzet van die laatste fabriek is vanwege de toegenomen concurrentie in de branche de afgelopen jaren gehalveerd. Toch zijn er volgens Laumans nog mogelijkheden om terrein terug te winnen. "Maar dan moet het bedrijf wel zijn eigen management krijgen dat zelfstandig de markt kan bewerken. Vandaar die afsplitsing." Laumans bestrijdt dat de afsplitsing vooral bedoeld is om te voorkomen dat de rubberrecyclingfabriek in de toekomst meegesleurd wordt in de eventuele val van de industriebandenfabriek. De recyclingfabriek draait weliswaar ook met verlies, maar dat is volgens Laumans beperkt van omvang en leidt niet tot kasproblemen, omdat daar zeer hoge afschrijvingen tegenover staan. "Dat kunnen we lang volhouden." Zoveelste De nu aangekondigde sanering bij Vredestein in Maastricht is de zoveelste in een rij. Na eerdere inkrimpingen besloot de toenmalige Vredestein-top vorig jaar zelfs om de schuimrubberfabriek in Maastricht te verkopen. Dit om uit de financiële problemen te raken. Om dezelfde reden werd toen ook afscheid genomen van het dochterbedrijf PL Automotive in Kerkrade, dat verkocht werd aan het management. Vredestein in Maastricht kampt niet alleen met financiële problemen. Volgende week kan het bedrijf een brief van het provinciebestuur verwachten, waarin aangekondigd wordt dat de recyclingfabriek gesloten moet worden. Dit omdat Vredestein geweigerd heeft een afvalstoffenvergunning aan te vragen.

De zwarte regisseur Spike Lee heeft de raciale trubbels tot hoofdthema van zijn werk gemaakt. In Do the right thing, zijn hardste film, zit een scène waarin iedereen op elkaar zit te schelden. Zwart op blank, blank op zwart, Zuidamerikanen op zwarten, zwarten op Zuidamerikanen, Italianen op zwarten, zwarten op Italianen, Aziaten op blanken èn zwarten, zwarten en blanken op Aziaten. En ga zo maar door.

Na de wat intiemere Mo Better Blues trekt Spike Lee weer fel van leer in Jungle Fever, waarin hij diverse interraciale verhoudingen belicht. De voornaamste is die tussen de zwarte Flipper (Wesley Snipes) en de Italiaanse Angie (Annabella Sciorra). Flipper is getrouwd met een halfbloed, heeft een dochter en een goede baan bij een architectenbureau. Op een dag krijgt hij een nieuwe assistente, Angie. Hij behandelt haar aanvankelijk met de nodige reserves, omdat hij om een zwarte assistente gevraagd had. Maar als de twee elkaar beter leren kennen, worden ze hopeloos verliefd en willen ze gaan samenwonen.

Verklikker In beide huizen wordt dit bericht slecht ontvangen. De echtgenote van Snipes gooit diens kleren op straat en Angie wordt thuis met de riem afgeranseld door haar woedende vader. Als ze uitgaan, stuiten ze eveneens op weerstand. Een zwarte serveerster weigert het tweetal te bedienen, omdat ze Flipper als een overloper beschouwt. En de blanke politie wil Flipper arresteren als hij op straat met Angie stoeit, omdat de wetsdienaars in de veronderstelling zijn dat hij haar probeert aan te randen. Naast deze verhouding spelen nog andere relaties, zoals die tussen Angie en haar oude vriendje Paulie (John Turturro), die het na de breuk aanlegt met een jonge negerin. En dan is er nog de verslaafde broer van Flipper, die hem en zijn ouders voortdurend lastigvalt om geld. Spike Lee zelf speelt zoals gewoonlijk zelf ook mee, en ook ditmaal in een minder gunstige rol: die van verklikker. Het lijkt of hij met deze rollen wil aantonen dat hij zelf ook niet zonder zonden is.

Discussies Jungle Fever is zeker geen slechte film, maar hij is minder provocerend en minder explosief dan Do the right thing, en een stuk voorspelbaarder. Spike Lee werkt de relatie tussen de twee hoofdpersonages schematisch uit, alsof deze verhouding alleen maar dient als discussiestof, discussies waar de film zelf ook al vol van zit. Ook de zwaar aangezette typeringen en gebeurtenissen zijn wat veel van het goede, zoals de ranselpartij bij Angie thuis, of de vader van Skipper, een predikant van de oude school. Er zit geen enkele nuance in Jungle Fever en dat ondergraaft de bedoelingen van Spike Lee en maakt de film pamflet-achtig.

Consequent Dat klinkt negatiever dan bedoeld. Spike Lee blijft ondanks alles een compromisloos en vitaal filmer en een uitstekend spelregisseur. Een man ook die veel meer te vertellen heeft dan het gros van de Amerikaanse cineasten. Wat ook voor de film pleit is het consequente verloop. Na de wereldpremière op het filmfestival van Cannes werd Spike Lee gevraagd of hij de hoop had dat er ooit een einde zou komen aan de rassenconflicten. Spike Lee antwoordde ja, maar als je zijn films ziet, weet je dat hij nee bedoelt.

Jungle Fever, een film van Spike Lee. Met Wesley Snipes, Annabella Sciorra, John Turturro, Anthony Quinn en Spike Lee. Te zien in Cine-K in Maastricht.

Murphy is een zonderling. Regelmatig zit hij naakt vastgekneveld in zijn schommelstoel om in het donker na te denken over de diepere waarheden van het leven.

De psychiatrische inrichting waar hij werkt, is de plek waar hij zich het best thuisvoelt; vooral over de isoleercellen is hij verrukt. Is hij een psychopaat? Gebeuren de dingen die hij vertelt echt, of bestaan ze alleen in zijn fantasie? Is het werkelijkheid of droom? De lezer van het boek Murphy, dat de Ier Samuel Beckett in 1938 schreef, komt er niet achter. Dit boek vormt het uitgangspunt van de meubelexpositie Murphy's mental room die nu, na Milaan, Parijs, Düsseldorf en Gent, te zien is bij het Artifort Informatiecentrum in Maastricht.

Beckett De tentoonstelling is het resultaat van een project dat Artifort opzette in samenwerking met de beroemde Tsjechische archtitect/ontwerper Borek Sípek. Aan de uitvoering van het project werkten negen gerenommeerde en beginnende meubelontwerpers mee. "We waren op zoek naar nieuwe invloeden in onze collectie", vertelt marketing directeur Wim Weijnen. "In overleg met Borek Sípek, die wel voor ons wilde werken, kozen we voor een project met een literair thema. Omdat Sípek een voorkeur voor Beckett heeft, werd diens roman Murphy het uitgangspunt voor dit ontwerpersproject."

Huis Borek Sípek maakte een ontwerp voor het huis van Murphy. Naar aanleiding van zijn maquette en het boek maakten de negen geselecteerde ontwerpers de meubels voor het huis. Over het huis waarin Murphy woont, staat in de roman nauwelijks iets vermeld. De lezer kent alleen de schommelstoel en wellicht wat andere stoelen waar Murphy regelmatig over struikelt. Sípek gaf het huis van Murphy een smal verticaal karakter, het bestaat eigenlijk uit drie smalle gangen boven elkaar. Zo symboliseert het huis de brug tussen droom en werkelijkheid: het lijkt een gewoon huis, maar je kunt er niet goed in wonen. Daar komt nog bij dat er achter de deuren geen kamers zijn en dat de trappen nergens naar toe leiden. Rondom het huis plaatste Sípek smalle golvende balkons.

Bekende namen "Bij de negen geselecteerde ontwerpers heben we gelet op verschillen in stijlen, leeftijd, nationaliteit en bekendheid", vertelt Weijnen. "Voor het imago van het bedrijf moeten er, wanneer we iets van deze ontwerpen echt in de collectie willen brengen, natuurlijk ook bekende namen bij zijn. Daarom hebben we onder anderen de Italianen Paulo Deganello en Pucci de Rossi gevraagd. Daarnaast hebben we ook de veelbelovende Nederlandse ontwerpers Carla Boomkens, Niek Zwartjes en Simon de Boer uitgenodigd." De expositie is ingericht in een van de keldergewelven van het Artifortgebouw in Maastricht. Met opzet is er een sinistere sfeer gecreëerd. Via een verdonkerde smalle gang kom je plots in een felverlichte ruimte, zodat je met je ogen staat te knipperen. Uit de luidsprekers klinkt onheilspellende opera-muziek.

Bloem Tussen de ontwerpen die er staan, vallen de bijzettafeltjes die Niek Zwartjes ontwierp, onmiddellijk op. Artifort heeft ze ook al in de produktie opgenomen. De tafeltjes met de naam Silent Witness hebben een blad in de vorm van een bloem. Ze zijneenvoudig hoger en lager te zetten en er is van alles op en onder te klemmen, van brieven tot lampen. De meeste andere ontwerpers maakten òf een stoel òf een kast, waarschijnlijk vanwege de smalle ruimte in het door Sípek ontworpen huis. De Japanner Fumio Enomoto ontwierp Een stoel voor Celia. De prostituée Celia is in het boek de geliefde van Murphy, die tevergeefs tot zijn wereld probeert door te dringen. De leunstoel van Enomoto heeft drie vergulde poten en aan de achterkant een haak waaraan Celia haar onafscheidelijke tasje kan ophangen.

Scheepskoffers Ook Ron Arad, uit Israël, hield zich bezig met de stoelen voor Murphy. In zijn grappige ontwerp verpakte hij stoelen in zwarte scheepskoffers, zodat Murphy als hij gaat verhuizen zijn lievelingsstoel kan meenemen. De koffers hebben precies dezelfde vorm als de stoel die erin zit, zodat de koffers zelf ook als zitmeubels te gebruiken zijn. Nog een stoel komt van de Sittardse ontwerpster Carla Boomkens. Het is een merkwaardige cirkelvormig exemplaar, waarin Murphy zich kan afzonderen. Boomkens refereert aan Murphy's voorliefde voor de astrologie. Geknield op de stoel kan Murphy naar de sterrenhemel kijken en zijn horoscoop trekken.

Spiegel Bizar is het ontwerp van de Italiaan Pucci de Rossi, dat het midden houdt tussen stoel en bureau. Hij maakte een object met een trap onder een tafel. In dit meubel kan Murphy bovenaan de rood gestoffeerde trap zitten, aan een tafel met een dik glazen blad en een blankhouten frame. Zo ziet hij niet de spiegel achter hem, die hij haat. Even multi-functioneel is de kast-stoel van Jan Hladik uit Tsjechoslowakije. Tussen de planken zit zowel aan de voor- als aan de achterkant een opklapbare stoel, een voor Murphy en een voor Celia. Bij de Italiaan Paulo Deganello is niet duidelijk wat zijn ontwerp met het huis van Murphy te maken heeft, maar hij maakte wel een mooie kast met natuurlijke materialen als metaal en keramische tegels voor de planken. Simon de Boer ontwierp een cirkel van kasten waarin Murphy zich kan opsluiten om te mediteren. Een aardig idee, maar in de praktijk onbruikbaar.

Citroengeel Het pronkstuk van de expositie is het ontwerp van de Brit George Sowden. In zijn ontwerp ging hij uit van het gegeven dat Murphy elke dag vijf koekjes bij zijn lunch eet. Op een dag ontdekt Murphy in hoeveel verschillende volgordes hij die koekjes kan eten. Sowdens ontwerp The habitat of a potato is een ladenkastje in citroengeel, Murphy's lievelingskleur. Elk van de vijf laden heeft zijn eigen nep-koekje als handvat. Alle laadjes zijn anders van inhoud. Het een is geschikt voor ronde vormen, het ander voor vierkante dingen en weer een ander voor strikken en stropdassen. Artifort gaat precies zoveel van deze kastjes produceren als het aantal mogelijkheden van koekjes-eten dat Murphy berekend heeft. Sowden moet echt plezier in het boek hebben gehad, want hij maakte ook een geheel eigen interpretatie van de roman. In een reeks teksten en mooie tekeningen licht hij die toe op de expositie.

Murphy's mental room, bij Artifort, Annalaan 23 in Maastricht. Te zien tot en met 29 maart, open: dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur.

Een kostbare aquarel van de Franse impressionistische schilder Paul Cézanne in het Museum voor Moderne kunst in Rome wordt al een week vermist en is waarschijnlijk gestolen.

Het schilderij werd niet tentoongesteld maar zonder lijst bewaard in een opslagplaats, waar het wachtte op restauratie. Het werk was het enige van Cézanne (1839-1906) in een Italiaans museum. In 1960 was voor de aquarel meer dan een miljard lire (1,5 miljoen gulden) betaald. Het werk is aan beide zijden beschilderd met landschappen en draagt de titels Pad door rotsen en Landschap met meer.

De lente van 1987 kunnen de mensen in Voerendaal zich nog goed herinneren. In april van dat jaar begon het in Zuid-Limburg plotseling te regenen. En het hield niet meer op. Het water stroomde langs de steile hellingen van het Ransdalerveld naar beneden. Kunrade stond blank. En toen het water weer zakte, bleef in het dorp een dikke laag modder achter.

De 'ramp' van 1987 heeft de politici aan het denken gezet. Naarstig wordt gezocht naar mogelijkheden om een herhaling van die zondvloed te voorkomen. In samenwerking met de gemeente Voerendaal en de provincie Limburg legt het waterschap Roer en Overmaas aan de voet van het Ransdalerveld vijftien waterbekkens aan. Die bassins moeten het overtollige regenwater opvangen. Het gemeentebestuur van Voerendaal beschouwt de waterbuffers als het sluitstuk van z'n drie-sporen-beleid. De akkers op de steile hellingen rond het dorp moeten worden opgedeeld in kleinere percelen - da's 1. De boeren moeten hun grond anders gaan bewerken - da's 2. En het waterschap moet kuilen graven om het overtollige regenwater bij extreme buien op te vangen - da's 3.

ABC "Wat mij verbaast, is dat we beginnen met punt 3", zegt ir. L. Hermens. "Die buffers zijn het sluitstuk van het beleid, zegt Voerendaal. Je zou dus verwachten dat ze beginnen met een herinrichting van het Ransdalerveld en vervolgens bekijken welke effecten dat heeft. Maar nee, ze leggen eerst de bassins aan. Da's net zoiets als het ABC opzeggen en dan beginnen met de Z." De natuur ligt Hermens, oud-Statenlid voor de VVD, na aan het hart. Dat kan ook bijna niet anders. Hij heeft gestudeerd in Wageningen, hij heeft als consulent gewerkt bij Staatsbosbeheer, hij is jarenlang voorzitter geweest van de Milieufederatie. Een man die zijn mond opendoet als hij de natuur ergens in het gedrang ziet komen.

Ruilverkaveling En in Voerendaal kòmt de natuur in het gedrang, vindt hij. "We zitten hier met een agrarisch probleem: de erosie", legt Hermens uit. "In de jaren zestig zijn wij geconfronteerd met de ruilverkaveling. De boeren zijn op grote percelen land begonnen met de teelt van maïs, aardappelen en bieten. De grond brengt daardoor méér op. Maar die ruilverkaveling heeft ook geleid tot erosie." De heuvels rond Voerendaal bereiken hoogten tot 210 meter boven NAP. Het dorp zelf ligt veel lager, op nauwelijks 75 meter. Het gevolg is dat het water bij regenweer met een rotvaart naar beneden stroomt. De ruilverkaveling heeft het Ransdalerveld veranderd in één grote, uitgestrekte akker, waar geen struikje, haagje of boompje het water meer tegenhoudt.

Wegsijpelen Volgens Hermens ligt dáár de oorzaak van de wateroverlast in Voerendaal. "Je moet de problematiek dus ook dáár aanpakken", benadrukt hij. "Je moet het Ransdalerveld opnieuw inrichten, waarbij je het gebied opnieuw verdeelt in kleinere lapjes grond. Bovendien moeten de boeren het land anders gaan bewerken, zodat het regenwater in de grond kan wegsijpelen." Er zijn volgens Hermens boeren die hun werkwijze al hebben aangepast, ook in het Ransdalerveld. "Maar van de honderd landbouwers in dat gebied houden er zeker vijftig vast aan de 'moderne' teeltmethode. Die boeren kijken alleen naar wat hun land vandaag opbrengt. Of de bodem en het landschap op den duur naar de knoppen gaan, interesseert die mensen geen zier."

Tropen Het stoort Hermens dat de overheid die boeren kennelijk niet aanpakt, maar ze zelfs nog steunt: "Het probleem is die erosie. Dáár loopt de gemeente echter met een grote boog omheen. Voerendaal accepteert die erosie als een vaststaand feit, en trekt dapper ten strijde tegen het gevolg daarvan, de wateroverlast. Voerendaal voert een Derde Wereldbeleid - zo werken ze in de Tropen ook." Hij is ervan overtuigd dat een serieuze aanpak van de erosie ook de wateroverlast in Kunrade en Ransdaal oplost. "Als je zorgt dat het regenwater niet langer langs die akkers naar beneden spoelt, heb je waarschijnlijk geen opvangbuffers nodig", houdt hij vol. "Vroeger, voor die ruilverkaveling, had je in Voerendaal immers ook geen regenwaterbassins."

Drinkwater Het zou Hermens veel waard zijn als het waterschap stopte met de aanleg van waterbuffers. "Die kuilen kosten miljoenen. En dat geld moeten wij met z'n allen ophoesten; via de waterschapslasten worden de kosten van de waterbuffers tot de laatste cent toe verhaald op de gewone burgers. De boeren, die de ellende in feite veroorzaken, blijven buiten schot." Maar het gaat hem niet alleen om de centen. "Die buffers zijn een aanslag op ons grond- en drinkwater", legt hij uit. "We klagen steen en been dat het grondwaterpeil zakt. Ondertussen vangen we in zo'n buffer 5300 m3 regen op. Kostbaar hemelwater, dat via afvoerbuizen zomaar wordt geloosd in een beekje of - erger nog - in het riool. Schande."

Overbodig Vooralsnog wordt in Voerendaal nauwelijks naar hem geluisterd. Vooruitlopend op de behandeling van Hermens' bezwaarschrift is het waterschap alvast begonnen met de aanleg van de waterbuffer langs de Winthagenweg; het schorsingsverzoek is deze week afgewezen. Het betekent dat de buffer waarschijnlijk klaar is als de Raad van State zich tezijnertijd over het bezwaarschrift buigt. Hermens maakt zich wat dat betreft geen illusies. "Ik ga ervan uit dat ik die zaak verlies", zegt hij. "De Raad van State laat die waterbuffer heus niet opruimen. Maar dat is voor mij geen reden om m'n mond te houden. Ik wil de verantwoordelijken in elk geval wijzen op de consequenties van hun beleid, zodat straks niemand kan zeggen: wir haben es nicht gewuSSt." Ooit krijgt de groene lobby gelijk, vreest ir. Hermens: "Het gaat met die buffers net zo als met de beken. Jaren geleden zijn ze gekanaliseerd, en nu moet de burger weer dokken omdat het waterschap overal kunstmatige bochten en kronkels aanbrengt - ga maar eens kijken naar de Geleenbeek! Straks blijkt dat die waterbuffers overbodig zijn. Maar dan liggen die buffers er wel..."

De stichting natuurbehoud Strijthagen wil dat de bevolking van Landgraaf massaal in opstand komt tegen de eventuele komst van een bungalowpark in Strijthagen.

De vereniging houdt aanstaande woensdag een bijeenkomst in het Streeperhuis om de inwoners van Landgraaf in te lichten over de nieuwste plannen van de gemeente. B en W stellen de raad in maart voor om akkoord te gaan met de bouw van 251 vakantiehuisjes in het natuurgebied. De stichting is daar faliekant tegen. In 1990 schakelde de vereniging, met succes, de Raad van State in om een eerder plan voor een bungalowpark, met ruim 400 huisjes, tegen te houden. Natuurbehoud Strijthagen is ook tegen het nieuwste voorstel van de gemeente. De rust en de schoonheid van het gebied gaan verloren, vreest de vereniging. De stichting zegt al vele tientallen reacties gekregen te hebben van mensen die geen bungalowpark in Strijthagen willen. De bijeenkomst van aanstaande woensdag begint om 20.00 uur.

De overname van het Openluchttheater Valkenburg door de Heerlense stadsschouwburg moet eind maart een feit zijn. De eerstevoorstellingen kunnen dan in juni van start gaan.

Aanvankelijk was het de bedoeling dat de overname begin dit jaar al beklonken zou zijn. Beide partijen zijn nu nog bezig "met wat punten en komma's" in de contracten, aldus bedrijfsleider E. Doodkorte van de Heerlense schouwburg. Hij verwacht echter geen onoverkoombare problemen meer. De exploitatie van het Valkenburgse theater was tot en met het voorbije seizoen in handen van het impresariaat Senf en Partners uit Maasland. Tussen dit bureau en de beheerders van het Openluchttheater is enige wrevel ontstaan. Het impresariaat weigerde vervolgens om de exploitatie- overeenkomst te verlengen.

Kinderen De exploitatie van het Openluchttheater kost jaarlijks f 125.000. Voor dat bedrag moeten de komende zomer 25 voorstellingen plaatsvinden. De helft daarvan is bedoeld voor kinderen. Verder denkt de schouwburg onder meer aan popconcerten, "in de sfeer van groepen als BZN", aldus Doodkorte. Gerekend wordt op 15.000 bezoekers. Het afgelopen jaar trok het Valkenburgse theater 10.000 belangstellenden.

Enthousiast De Heerlense stadsschouwburg is enthousiast over de mogelijkheden die de overname biedt. "Wij krijgen de kans een nieuw publiek aan te boren, wat ook van belang kan zijn voor ons eigen theater", betoogt Doodkorte. "De exploitatie van het Openluchttheater geeft ons bovendien meer mogelijkheden voor het aanknopen van relaties en het aantrekken van sponsors." De beheerscommissie van het Openluchttheater liet al eerder weten wel te voelen voor de nieuwe opzet. Hoewel de plannen nu zo goed als rond zijn, moeten de gemeenteraden van Valkenburg en Heerlen er nog mee instemmen.

De Valkenburgse hotelier Zurstrassen zal de Nederlandse staat aansprakelijk stellen voor de schade die hij zou lijden, omdat hij niet langer asielzoekers in zijn hotel De Wilgenhof mag onderbrengen.

De advocaat van de hotelier, mr. Pfeil, heeft dat gisteren aangekondigd. Pfeil liet weten niet in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak van de Haagse rechtbank in het kort geding dat hij had aangespannen tegen het ministerie van WVC. Dat zegde vorig jaar het contract met de Valkenburger abrupt op, vanwege aanhoudende klachten van vluchtelingen over de gang van zaken in het hotel en het optreden van de eigenaar. In het kort geding twee weken geleden gaf de rechter het ministerie hierin gelijk. Volgens advocaat mr. Pfeil lijdt Zurstrassen door deze uitspraak aanzienlijke schade. Door de plotselinge opzegging van het contract kon de hotelier geen contacten meer leggen met touroperators om zijn hotel komend seizoen bezet te krijgen. Dat is volgens Pfeil de schuld van de staat. Om welk bedrag het precies gaat kon Pfeil gisteren niet zeggen. "Maar het zijn beslist geen peanuts", aldus Pfeil.

gemiddeld een slechter gebit dan leerlingen van gewone basisscholen. Tot die conclusie komt de GGD Oostelijk Zuid-Limburg na een grondig onderzoek naar de gebitstoestand van 1200 leerlingen op veertig scholen in de regio (de Oostelijke Mijnstreek plus Vaals, Wittem en Gulpen).

Enkele concrete cijfers uit het onderzoek van de GGD tonen de verschillen duidelijk aan. In het speciaal onderwijs is bij 35 procent van de kinderen met melktanden de mondhygiëne matig tot slecht, in het basisonderwijs bij vijftien procent. Op de basisscholen is bij dertig procent van de kinderen met een blijvend gebit sprake van matige tot slechte mondhygiëne. Bij de vergelijkbare groep leerlingen van het speciaal onderwijs heeft 45 procent daaronder te lijden.

Achtergrond De oorzaak van de verschillen is in de onderzoeksresultaten duidelijk terug te vinden: leerlingen van scholen voor speciaal onderwijs blijken gemiddeld minder vaak hun tanden te poetsen, en minder vaak naar de tandarts te gaan. Wat daarvan precies de achtergrond is, valt moeilijk te zeggen.

Inventarisatie "Ons onderzoek is in eerste instantie niet gericht op het opsporen van oorzaken", zegt Monique Steffanie. "Het ging ons er voornamelijk om een gedegen inzicht te krijgen in de gebitstoestand van schoolkinderen, om te bekijken hoe we zo efficiënt mogelijk onze aandacht kunnen richten op de groep die het 't hardst nodig heeft. Een inventarisatie van de problemen, zeg maar. En daarbij zijn deze verschillen aan het daglicht gekomen."

Vergelijkbaar De conclusie van het onderzoek in Oostelijk Zuid-Limburg verschilt nauwelijks van de resultaten die bij vergelijkbare onderzoeken in andere regio's van Nederland naar boven kwamen. De gebitstoestand van scholieren uit het speciaal onderwijs blijkt gemiddeld overal slechter te zijn.

Controle Daarnaast is er de laatste jaren over de hele linie bij schoolkinderen sprake van een verslechtering van de tandverzorging. Dat is voor een groot deel terug te voeren op het opheffen van de jeugdtandverzorging in 1988. "Voordien kwamen de kinderen elk half jaar voor controle bij de schooltandarts, en er was ook regelmatig speciale voorlichting op school door een mondhygiëniste", zegt Monique Steffanie. "Nu zijn er veel minder mensen die die jeugdtandverzorging in de gaten te houden."

Gericht De GGD wil op grond van de resultaten van het onderzoek, zeer gericht de aandacht gaan vestigen op de tandverzorging binnen het speciaal onderwijs. Dat zal onder meer gebeuren door het beschikbaar stellen van speciaal voorlichtings- en lesmateriaal, hulp bij het opzetten van tandenpoets-projecten en het verzorgen van thema-bijeenkomsten voor de schoolteams. Verder laat de GGD de jeugdartsen bij het school-gezondheidsonderzoek in het speciaal onderwijs extra aandacht besteden aan de gebitstoestand.

De gemeente Sittard krijgt drie miljoen gulden subsidie uit het Europees Fonds. Het geld is bestemd voor de verdere verfraaiing van het centrum. Stein krijgt 2,5 miljoen voor de aanleg van een bedrijvencentrum aan de Sanderboutlaan.

Het opknappen van de Markt en directe omgeving in het centrum van Sittard gaat in totaal een slordige twintig miljoen gulden kosten. 'Brussel' is ervan overtuigd dat de bovenregionale uitstraling van de stad daarmee verder toeneemt. In een eerste reactie liet de woordvoerder van de gemeente weten, dat de toekenning van de forse subsidie aantoont, dat niet alleen binnen de provincie, maar ook buiten de landsgrenzen de positie van Sittard als centrumstad wordt erkend. De binnenstad van Sittard biedt werk aan 10.000 mensen en trekt wekelijks 200.000 bezoekers. Stein krijgt 2,5 miljoen, omdat de stuurgroep van het Europees Fonds het bedrijventerrein aan de Sanderboutlaan uitstekend geschikt vindt voor een concentratie van firma's met bovenregionale uitstraling in de transport- en distributiesector. Het geplande bedrijventerrein, waarvan de stichtingskosten 27 miljoen bedragen, ligt pal tegen het verkeersknooppunt Kerensheide. Volgens de gemeente Stein een uitstekende locatie voor logistieke activiteiten. "Een mening die, zo blijkt wel uit de subsidie, gedeeld wordt door het Europees Fonds", aldus een woordvoerder. Met de subsidie moet Stein de aanleg van de riolering en de wegen van het bedrijventerrein bekostigen.

Het CDA in Sittard dreigt met een interpellatie-debat over het uitblijven van panklare oplossingen voor de overlast van drugsverslaafden. terrein volledig faalt.

"De maat is vol. We wachten al twee jaar lang op maatregelen en er gebeurt helemaal niets", aldus raadslid Y. Baetens-Derks van het CDA. Tijdens de commissievergadering sociale zaken kreeg Van Hegelsom eergisteravond niet alleen van het CDA, maar ook van de PvdA scherpe kritiek. Het CDA is met stomheid geslagen over de magere inhoud van de 'beleidsnota verslavingszorg' die eigenlijk alleen de drugsproblemen in de stad nog eens op een rijtje zet. De fractie wijst erop, dat er een duidelijke motie ligt. Daarin krijgt het college van B en W de opdracht oplossingen aan te dragen voor de overlast, die zich met name voordoet bij de dagelijkse methadonverstrekking voor meer dan honderd verslaafden uit de hele regio. Die motie werd ondersteund door de hele raad en nu feitelijk genegeerd door de wethouder, zo vindt het CDA.

Burgemeester Het CDA is niet onder de indruk van de argumentatie van Van Hegelsom, dat een daadwerkelijke aanpak van de drugsproblemen een zaak van politie en justitie is en dus tot de portefeuille van de burgemeester behoort. "Van Hegelsom is coördinerend wethouder en dus eerst verantwoordelijke", aldus mevrouw Baetens. Zij verwijt Van Hegelsom ook te weinig initiatieven te ontplooien voor de komst van een tweede methadoncentrum in Geleen. "Afwachten en verschuilen. Dat is de aanpak van de wethouder in deze kwestie", zo meent het CDA-raadslid.

Het bestuur van de Geleense lokale omroep Start heeft een onafhankelijke bemiddelaar gevraagd een poging te doen om de communicatie tussen de ruziënde partijen weer op gang te krijgen. Volgens bestuursvoorzitter mevrouw Haverhoek verloopt die communicatie momenteel "via derden en het geruchtencircuit" en wil het bestuur daar, in het belang van de omroep, een eind aan maken.

Wie de bemiddelaar is, wil het bestuur voorlopig niet kwijt om de man de kans te geven "in alle rust" de zaak te bekijken en eventueel nog anderen aan te trekken om te helpen bij de poging de gesprekken tussen de leiding en de 'dissidenten' op gang te brengen. Binnen Start zijn sinds het omstreden ontslag van de programmaleider televisie in november vorig jaar twee kampen ontstaan. Aan de ene kant staat het bestuur, gesteund door bureaumanager Frans Theunissen en een groep medewerkers die de programma's bij Start momenteel verzorgt. Aan de andere kant staan de ontslagen televisieleider Lou Wanten en minstens dertien medewerkers die zijn weggestuurd door het bestuur of zelf uit onvrede zijn opgestapt. De laatste partij heeft herhaaldelijk gevraagd om een discussie met het bestuur, maar dat heeft er tot nu toe het zwijgen toe gedaan. Nu deze week ook de programmaraad van de lokale omroep zich in de strijd mengde en het bestuur een ultimatum stelde, wil de Start-leiding een onafhankelijke bemiddelaar laten proberen de partijen weer aan tafel te krijgen. "Er is wel gesuggereerd dat Start op sterven na dood is, maar dat is niet zo. Toch zien wij ook in dat het zo niet langer kan. Het belang van de omroep staat bij ons absoluut voorop en in dat belang willen we de onderlinge communicatie op gang zien te krijgen", zo licht voorzitter mevrouw Haverhoek toe. Zij kaatst het verwijt van de programmaraad - het bestuur licht ons niet behoorlijk in - overigens meteen terug. "De programmaraad stelt zich nu heel anders op dan onder het vorige bestuur. De voorwaarden waaronder de raad werkt zijn ineens veranderd, maar daarvan is het bestuur nooit op de hoogte gesteld en dat is niet netjes. Ook de contactpersoon tussen de programmaraad en het bestuur heeft in alle talen gezwegen. Die zware kritiek was een complete verrassing voor ons", aldus Haverhoek. De voorzitter erkent dat sommige punten van kritiek van de programmaraad terecht zijn, maar zet tegelijkertijd vraagtekens bij de motieven van sommige leden van die raad. "Ik heb de indruk dat twee of drie personen over de hoofden van de programmaraad heen hun gelijk willen halen. Door die tactiek is de rest van de raad volgens mij een beetje overdonderd", zegt ze. Daarmee lijkt Haverhoek vooral te duiden op de voorzitter van de programmaraad J. Hettinga. Zijn zoon is een van de televisie-medewerkers die door het bestuur de laan uit is gestuurd.

"Een monsterklus" noemen Jacques Aussems en Pierre Smeets het project waar een groot deel van de Beekse bevolking al bijna anderhalf jaar mee bezig is. Voor september van dit jaar moeten 700 middeleeuwse kostuums, gemaakt van kilometers oud gordijnstof, klaar zijn.

De kostuums zijn nodig voor een nieuw tiendaags evenement dat zich vanaf 4 september in Beek afspeelt: de Peter Trecpoelfeesten, genoemd naar deze Beekse priester en kroniekschrijver. Aussems en Smeets, mede-organisatoren van het feest, zijn ervan overtuigd dat het een evenement wordt dat z'n weerga niet kent. Op 6 en 13 september trekken ruim duizend inwoners van Beek in een historische stoet door de straten van de gemeente. De stoet is opgebouwd uit 25 groepen die elk een kort historisch toneelspel uitvoeren. Op die manier krijgen toeschouwers langs de weg in ruim twee uur tijd 25 toneelstukken te zien. "De Peter Trecpoelfeesten zijn uniek", zegt Pierre Smeets. "Al geruime tijd zochten we in Beek naar een nieuw samenwerkingsverband tussen de verenigingen, de gemeente en ondernemers."

Aanknopingspunten "Uiteindelijk bood de kroniek van Peter Trecpoel de meeste aanknopingspunten om een groot evenement op te zetten. Over de Beekse priester zelf is weinig bekend. In 1886 dook in het archief in Brussel de kroniek van Trecpoel op. Toen was nog niet bekend wie de schrijver was van het boekwerk. Op enkele plaatsen maakt de auteur in de kroniek melding van persoonlijke waarnemingen. Na het nodige speurwerk blijkt dat de schrijver Peter Trecpoel is. Het blijkt een priester te zijndie in 1469 op 27-jarige leeftijd in de kerk van Beek zijn eerste H. Mis opdroeg. De priester wordt later kapelaan in Geulle en daarna in het Belgische Bilsen. Verder is niet meer te achterhalen wat met hem gebeurd is", zegt Pierre Smeets.

Stof "We waren het er al gauw over eens dat de kroniek voldoende stof bood voor een nieuw evenement", vult Jacques Aussems aan. "De priester beschrijft allerlei gebeurtenissen uit die tijd, zoals de pest die toen heerste, het innen van de belastingen en het huwelijk van een ridder. Het zijn niet alleen dingen die hij zelf heeft meegemaakt, Trecpoel schreef ook op wat hij van anderenhoorde. Het zijn korte aantekeningen die toch enig inzicht geven in de feitelijke toestand in het gebied tussen Rijn en Maas en daarbuiten. Uit de kroniek hebben we zeventien thema's geselecteerd die in de historische stoet worden uitgebeeld. Bijna alle verenigingen hebben positief gereageerd op het verzoek om mee te werken. Een oproep om oude gordijnen in te leveren voor de kostuums is een schot in de roos geweest. Dagelijks komen inwoners nog metgordijnen aan. Tientallen dames zijn al bijna een jaar bezig om die lappen te verwerken tot middeleeuwse kostuums. De ontwerpen komen uit middeleeuwse boeken, schilderijen en tekeningen. De afstudeeropdracht van leerlingen van het Walramcollege in Sittard bestaat zelfs uit het maken van middeleeuwse kostuums voor ons feest", zegt Aussems.

Kasteelhoeve Behalve dat de deelnemers aan de stoet gekleed gaan in authentieke kostuums, zal ook het centrum van Beek drastisch veranderen. De gevels van zestig panden in het centrum zullen verdwijnen achter decorstukken van middeleeuwse huizen. De markt van Beek wordt omgetoverd tot een oude binnenplaats van eenkasteelhoeve en fakkels verlichten de straten. "Beek gaat 500 jaar terug in de tijd", zegt Pierre Smeets. "En alle festiviteiten vinden in de openlucht plaats. We vinden dat je geen feesttent kunt neerzetten in het centrum. In die tijd hadden ze dat ook niet. Een groot gedeelte van de activiteiten is op de markt in Beek. Vier keer zal daar een spectaculair klank- en lichtspel worden opgevoerd. Toeschouwers worden aan de hand van fantastische muziek, grootse lichteffecten en vuurwerk door de middeleeuwen gevoerd. De klank- en lichtspelen worden door 400 acteurs uitgevoerd."

Voorspellingen De heren Aussems en Smeets willen zich niet wagen aan voorspellingen over het te verwachten aantal toeschouwers. "Het is de eerste keer dat we dit organiseren, dus dan is het moeilijk om daarover uitspraken te doen", zegt Pierre Smeets. "In ieder geval is het de bedoeling dat we het evenement in de toekomst om de vier à vijf jaar houden. Twee jaar van intensievevoorbereidingen begint z'n vruchten af te werpen. Het spektakel leeft onder de Beekse bevolking." Hoe duidelijk het feest leeft bij de inwoners blijkt wel als plots de deurbel gaat. Een vrouw staat aan de deur met zakken vol stof. "Hier zijn nog oude gordijnen voor u. Ik hoop dat ze gebruikt kunnen worden", zegt ze. Pierre neemt de spullen dankbaar aan. "Alle stoffen worden op de zolder opgeslagen. Die ligt nu nog vol, maar morgen komt een aantal dames de boel weer ophalen om er kostuums van te maken. De kostuums die klaar zijn hangen op de zolder van het gemeentehuis. Zevenhonderd kostuums, 't is eigenlijk ongelooflijk wat er de afgelopen maanden gepresteerd is", zegt Pierre tevreden.

De Paulus Stichting in Sittard gaat per 1 maart maatregelen invoeren om het (ziekte)verzuim onder het personeel tegen te gaan. Voor een deel werkt de stichting daarin samen met de Pepijnklinieken in Echt, de Gastenhof in Simpelveld en de Sociaal Pedagogische Zorg in Sittard.

Het verzuim onder het personeel in de gezondheidszorg is al jaren een probleem. Om dit op te lossen heeft de Paulus Stichting, een instituut voor zwakzinnigenzorg, in samenwerking met de instituten in Echt, Sittard en Simpelveld dinsdag 11 februari een informatiemiddag georganiseerd voor alle leidinggevenden. Volgens C. Dubbeldam, sectorhoofd sociale zaken van de Paulus Stichting, kan met name het management veel doen aan het verzuim. "De managers hebben de verantwoordelijkheid voor het personeel. Zij moeten de signalen oppikken en achter de oorzaken zien te komen. De tijd dat een chef zei 'rust nog maar lekker een weekje uit', is voorbij", meent Dubbeldam. Doel van de maatregelen die per 1 maart worden ingevoerd, is er achter te komen, waarom mensen zich ziek melden. Als blijkt dat er oorzaken zijn die te maken hebben met het werk, moet hier tijdig op worden ingesprongen, vindt personeelsconsulent R. Krabbe. Elk personeelslid moet zich in het vervolg bij zijn of haar chef afmelden. Als de werknemer na een week nog steeds ziek thuis is, wordt de bedrijfsarts ingeschakeld. Voorheen nam die pas na twee weken contact op. Verder moet het contact tussen chef en 'zieke' werknemer intensiever worden. "Iemand die na twee weken ziekte terug komt, moet niet het idee hebben dat ze 'm nog niet eens hebben gemist", verklaart Dubbeldam. "De maatregelen hebben niet tot doel iemand te controleren", benadrukt het sectorhoofd. Ze geeft toe dat er een flinke portie verantwoordelijkheid bij de leiding berust. "Er wordt aan het management hoge eisen gesteld, maar je moet ergens beginnen." Om de leidinggevenden een beter inzicht te geven in de problematiek van het verzuim, krijgen ze dinsdag voorlichting van onder meer het Riagg, de bedrijfsvereniging voor de gezondheidszorg en de gemeenschappelijke medische dienst.

Toneelvereniging Ongeros uit Amstenrade heeft na ruim anderhalf jaar eindelijk een vast, eigen onderdak gevonden voor haar repetities. De loods aan het Raadhuisplein in Amstenrade, die de club huurt van een particulier, is door de leden opgeknapt en omgetoverd tot oefen-, ontmoetings- en opslagruimte.

Daarmee komt een eind aan de rondzwervingen van Ongeros, dat in de eerste jaren van haar nog prille bestaan onderdak vond in het Amstenraadse gemeenschapshuis. In het voorjaar van 1990 brak een knallende ruzie uit tussen de beheerder van het stichtingsbestuur en de toneelvereniging. Kern van die ruzie was het gebruik van het gemeenschapshuis; de beheerder wilde meer lucratieve activiteiten zoals bruiloften en feesten in huis halen, waarvoor de verenigingen moesten schuiven. Ongeros vond dat clubs uit het eigen dorp niet voor iedere kleinigheid hun repetitiedata hoefden te verzetten. Het resultaat van de ruzie was dat Ongeros op straat stond en moest aankloppen in het gemeenschapshuis van Oirsbeek. Ook dat bood geen soelaas. Het afgelopen jaar zwierf de toneelvereniging langs verschillende lokaliteiten in en buiten Amstenrade.

Kreukel Sinds vorige maand is het leed echter geleden en kan Ongeros in alle rust repeteren in de loods, die de naam Tonelerie de Kreukel heeft gekregen. De ruimte wordt op 23 februari feestelijk geopend met onder meer een open dag. De opening wordt gekoppeld aan het eerste lustrumfeest van Ongeros en de oprichting van de club Vrienden van Ongeros. Die club zal de toneelvereniging in allerlei opzichten ondersteunen. In eerste instantie is de steun beperkt tot financiële hulp, want de nieuwe tonelerie heeft de vereniging het nodige geld gekost. Verder is het de bedoeling dat leden van Vrienden van Ongeros altijd verzekerd zijn van een goede plek tijdens uitvoeringen.

Landgraaf gaat de komende drie jaar ruim een miljoen gulden uittrekken om diverse sociale problemen in de gemeente aan te pakken. Dit in het kader van de sociale vernieuwing. Uit een onderzoek is gebleken dat in Landgraaf in vergelijking met andere gemeenten weinig ernstige sociale achterstandssituaties heeft, aldus wethouder Dré Boumans. "Zeker je Landgraaf vergelijkt met omliggende gemeenten. Denk aan Heerlen met probleemwijken als Zeswegen en de Vossekuil. Ook Kerkrade en Brunssum hebben hun problemen." Landgraaf kent hooguit enkele 'knelpunten' in een paar wijken, zoals in Schaesberg zuid-west, Kakert en Heiveld. Verder heeft Landgraaf te kampen met een hoge werkloosheid en een toenemende vergrijzing. Deze problematiek willen B en W via de sociale vernieuwing te lijf gaan. Zo worden in deze wijken verschillende buurtprogramma's opgezet. Voorbeelden van projecten die al in 1991 werden aangepakt zijn onder meer de reparatie van een buurthuis en de aanleg van een speeltuin. De buurtbewoners werkten actief mee. Dit soort projecten krijgt de komende drie jaar een vervolg.

Werkloosheid Via het jeugdwerkgarantieplan en de banenpool wil het college 33 mensen aan een baan helpen. Werklozen met een lage opleiding komen in aanmerking voor bijscholing, waarvoor ondermeer de stichting welzijnswerk Landgraaf wordt ingeschakeld. Omdat de bevolking van Landgraaf snel vergrijst wil de gemeente het zelfstandig wonen van ouderen bevorderen. Op het voormalige IAO-terrein in Nieuwenhagen plant de gemeente tachtig woningen voor ouderen. Volgens wethouder Boumans is het niet alleen de bedoeling om problemen of probleemgroepen aan te pakken. "Belangrijk is dat de mensen uit Landgraaf zelf de kans krijgen èn nemen om veranderingen door te voeren. De gemeente stelt voor dat soort bewonersinitiatieven een soort stimuleringsbedrag beschikbaar. Maar de burgers moeten dan wel mede de verantwoordelijkheid voor die projecten dragen", zegt Boumans.

Lawaai, milieuvervuiling, het verdwijnen van landbouwgrond, de gevolgen voor de natuur...Tegenstanders van de Oost-westbaan hebben argumenten te over om de uitbreiding van het vliegveld in Beek te verketteren. Maar kloppen die argumenten ook? Volgens werktuigbouwkundige Chris Zielemans (42 jaar), baccalaureaat en leraar, uit Berg en Terblijt dus niet. Hij verdiepte zich in allerlei technische gegevens van vliegtuigen en vliegvelden, vergeleek metingen, dook in rapporten en kwam tot de conclusie dat de tegenstanders te vaak de kans krijgen om kreten te slaken in kranten, zonder dat hun beweringen op waarheid worden getoetst. Maar behalve die tegenstanders, is er volgens Zielemans nog een tweede partij die de uitbreiding van de luchthaven in Beek tegenhoudt: de overheid. Die zou absoluut niet zitten te springen om een nieuw economische zwaartepunt in Zuid-Limburg, maar liever vast willen houden aan de Randstad met Schiphol als motor. Zo houden tegenstanders én overheid de economische groei en bloei van de regio tegen, zegt Zielemans.

De geboren Gelener maar nu in Berg en Terblijt wonende Chris Zielemans stond aanvankelijk sceptisch ten opzichte van de uitbreiding van Maastricht Airport. Gezien echter de technische ontwikkelingen is hij er inmiddels van overtuigd dat de Oost-westbaan zowel op milieutechnisch als bedrijfseconomisch gebied een verbetering is. Chris Zielemans ziet de laatste jaren dan ook met lede ogen aan hoe overheid en verenigingen als Geen Uitbreiding Vliegveld Beek de Oost-westbaan tegenhouden en daarmee de ontwikkeling van Zuid-Limburg. Zielemans hield zijn ergernis vooralsnog binnenskamers, omdat hij vindt dat degenen die profiteren van de uitbreiding zelf maar voor hun zaak moeten opkomen, liefst met evenveel verbale vindingrijkheid als de tegenstanders. Maar nu dat uitblijft en journalisten volgens Zielemans nooit eens de moeite nemen om de beweringen van de tegenstanders te controleren, is hij zelf in de pen geklommen. En hoe. In een liefst acht vellen tellende ingezonden brief zette hij zijn argumenten uiteen. Een uiterst summiere samenvatting daarvan: de Oost-westbaan is goed, zelfs onmisbaar, voor de economische ontwikkeling van Zuid-Limburg én voor het milieu, want de nieuwe baan hindert veel minder mensen dan de huidige Noord-zuidbaan doet. Een voorstander aan het woord dus.

Magneet "Een goed uitgerust vliegveld kan een uiterst belangrijke rol spelen in de economie van Zuid-Limburg en de aangrenzende Euregio, dat staat vast. Een vliegveld trekt namelijk als een magneet bedrijven aan, en dus werkgelegenheid. Maar Beek valt met de huidige Noord-zuidbaan niet onder de noemer 'goed uitgerust'. Die baan is te kort en kan vanwege milieu-overwegingen niet verlengd worden. De koppen ervan liggen nu immers al gevaarlijk dicht bij bewoonde kernen als Geverik (600 meter) en Schietekoven (150 meter). Dus werd gekozen voor de aanleg van een nieuwe baan, in Oost-west-richting, waarbij vliegtuigen pas na 6 tot 7000 meter boven bebouwing komen. Dat is ook veel veiliger", aldus Zielemans. Dat werd allemaal al in het begin van de jaren tachtig bedacht en op papier gezet. Economie en milieu in één klap geholpen, zo lijkt het en dus dacht ook Zielemans, "uitvoering moet een fluitje van een cent zijn." Maar anno 1992 ligt die Oost-westbaan er nog niet. Sterker: de Tweede Kamer moet nog steeds de Luchtvaartwet wijzigen die de uitbreiding juridisch mogelijk moet maken. Die landelijke overheid is volgens Zielemans zélf een van de grootste vertragers van de plannen voor Maastricht Airport. De reden: Den Haag wil Schiphol beschermen en duldt geen concurrentie vanuit andere regio's.

Zwaartepunt "De Randstad komt bij de eenwording van Europa ook letterlijk aan de rand te liggen. Dat wil de overheid absoluut niet, want het economisch en politieke zwaartepunt van ons land moet straks ook in Europees opzicht een zwaartepunt zijn. Schiphol speelt daarin een enorme rol, want wat voor Beek geldt, geldt ook voor Schiphol: een goed uitgerust vliegveld trekt bedrijvigheid en dus werkgelegenheid aan." Zielemans verwijt de overheid dan ook dat ze bij de uitbreidingsplannen van Beek keer op keer op allerlei terreinen heeft geblunderd, enkel en alleen om de groeimogelijkheden van Schiphol veilig te stellen. "Uitbreidingen buiten de Randstad, met name in Beek, zijn consequent gefrustreerd door de overheid. Er is geklungeld met het opstellen van de wettelijke kaders, waardoor tegenstanders volop mogelijkheden kregen juridische gaten in de procedures te schieten. Bovendien waren ze te beroerd om zelf met een fatsoenlijk isolatieplan te komen. Toen ze daartoe gedwongen werden, kozen ze voor een zodanig eng bemeten systeem dat er lawaaioverlast in de slaapkamers ontstaat als een vliegtuig ook maar een héél klein beetje uit de koers raakt. Dat is vragen om tegenstand vanuit de bevolking. Verder zijn luchtvaartmaatschappijen die op Maastricht wilden vliegen steeds afgeknepen als hun vestiging mogelijk de belangen van Schiphol zouden schaden."

Opwinden De overheid als beschermer van Schiphol en de Randstad dus. Maar er is meer. De Vereniging Geen Uitbreiding Vliegveld Beek (VGUVB) bijvoorbeeld. Zielemans kan zich behoorlijk opwinden als hij de voorzitter van die vereniging, Wim Willems, hoort praten over alle vreselijke dingen die omwonenden boven het hoofd hangen. Want volgens Zielemans zijn die vreselijke dingen niet waar of zwaar overdreven. "Beek zou het vuilnisvat van Europa worden, omdat nachtvluchten elders niet worden toegelaten. Dat is onzin. Keulen bijvoorbeeld is volledig open, zij het alleen voor geluidsarme vliegtuigen. 's Nachts zijn daar veertien zeer geluidsarme BAe 146-toestellen in de weer. In Rotterdam wordt ook 's nachts gevlogen enwel met knetterende toestellen als de B737-200. In Brussel tenslotte zijn bijna helemaal geen restricties, alles buldert daar af en aan.

Krantje De Vereniging heeft in haar krantje gesuggereerd dat na de uitbreiding iedere drie minuten een DC10 boven ons hoofd zou hangen. Helemaal niet waar. Op de Oost-westbaan wordt 's nachts een maximaal aantal vliegbewegingen van 36 toegestaan, twaalf minder dan nu, en daar komen strenge geluidsnormen voor vliegtuigen bij. Bovendien zal maar om de tweeëneenhalf uur een middelgroot vliegtuig mogen landen en starten. 's Nachts zijn zware vliegtuigen verboden. Vliegtuigen zouden brandstof verslinden en verspillen, daarmee de lucht verpestend en de ozonlaag aantastend. Klopt ook niet. Als je het brandstofverbruik omrekent dan kan een modern straalvliegtuig met een bezetting van 75% met 1 liter brandstof 75 kilometer per passagier vliegen. Een auto komt met een bezetting van 2 personen met 1 liter brandstof maar 30 kilometer per persoon. Wie is dus de grootste verslinder? Het is inderdaad waar dat vliegtuigen momenteel per passagier nog iets meer vervuilende stoffen uitstoten dan een moderne auto met driewegkatalisator, maar de emissiecijfers van de nieuwste toestellen, zoals de Airbus A320/321-serie, liggen daar beduidend onder. Het grote probleem voor de ozonlaag is niet zozeer de burgerluchtvaart, die slechts 5% van de totale schade vormt, maar de militaire luchtvaart. Het zeer snel en zeer hoog vliegen van die militaire toestellen is catastrofaal voor de ozonlaag. Verkeersvliegtuigen moeten echter, gedwongen door milieumaatregelen, steeds stiller en zuiniger worden. Dat is ook zo. De MD81 bijvoorbeeld geeft bij de start nog 90 dBA ten gehore, maar de nieuwe Airbus A310 zakte al naar 84, terwijl de allernieuwste Airbus A320 nog maar 80 dBA produceert. En dan moet je weten dat elke 3 dBA ongeveer een halvering van het geluid betekent. Zo bezien is in een paar jaar tijd het startlawaai tot eenachtste teruggebracht."

Stiller Behalve technische snufjes die de vliegtuigen zelf stiller maken, zal volgens Zielemans ook de Oost-westbaan bijdragen tot het terugdringen van de geluidshinder. Nu moet een Boeing op de Noord-Zuidbaan meteen vol gas geven om op tijd los te komen. Na 1500 meter hangt het toestel al boven Meerssen. Op de Oost-westbaan kan diezelfde Boeing veel rustiger en dus stiller starten, omdat de baan langer is. Pas na 1 minuut - 6000 meter - is het toestel boven de bebouwing van Vaesrade-Thull. Overigens kan hij zich wel voorstellen dat mensen zich zorgen maken over hun gezondheid als ze nu naar het vliegveld kijken en bedenken dat ze straks alleen maar meer van datzelfde krijgen. "Het zijn voornamelijk oude knetterkisten die nu op Beek landen. Daar hebben we hier in Berg en Terblijt ook wel eens last van. Maar als Beek die Oost-westbaan krijgt en de regels aanscherpt, komen de grote maatschappijen vanzelf met hun moderne en stillere vliegtuigen. Die gaan ze nu niet op dat kleine baantje naar de knoppen helpen."

Belastinggeld Argumenten van tegenstanders over het verlies dat de luchthaven ieder jaar weer maakt, veegt Zielemans ook van tafel. "De overheid steekt toch ook grote sommen belastinggeld in de spoorwegen en in autosnelwegen? En zijn de NS ooit rendabel geweest? Bovendien, als een goed geoutilleerde luchthaven werk biedt aan 3.000 mensen, dan vloeit er pakweg 80 miljoen aan loonbelasting direct naar de staatskas. Tel daarbij het geld dat wordt bespaard op werkloosheidsuitkeringen, en de investering in Beek is na een paar jaar al terug betaald."

Gouden eieren Zielemans' conclusie: de overheid frustreert de economische groei van Zuid-Limburg en tegenstanders van de uitbreiding van de luchthaven zijn verkeerd ingelicht. "Veel van de commotie is ontstaan doordat mensen onjuist zijn geïnformeerd. Uitspraken die nergens op zijn gestoeld worden klakkeloos overgenomen en als waarheid doorverteld. Dat we met zijn allen de kip met de gouden eieren aan het slachten zijn, heeft niemand door."

Het Heerlense Sintermeertencollege heeft van Unesco een leidende rol gekregen bij het opzetten van een internationaal milieu-actie voor scholen in het voortgezet onderwijs. De Unesco is een organisatie van internationale samenwerking op het gebied van opvoeding, wetenschap en cultuur. De milieu-actie levert de school het Unesco-predikaat WDCD-school (World Decennium Culture Development) op.

Wim Didderen, docent biologie en informatica aan het Heerlense college, werd door Unesco benaderd met de vraag of hij bereid was een milieu-actie op te zetten via het World Classroomnetwork, een computernet waarop tientallen scholen in de hele wereld zijn aangesloten. Sintermeerten neemt als enige Nederlandse school deel aan dat systeem. Vorig jaar nog kwam de school in het wereldnieuws toen zij via het network contact kreeg met een Amerikaanse luitenant aan het front in de Golfoorlog.

Het is de bedoeling dat tien scholen voor voortgezet onderwijs in de hele wereld meedoen aan dit project. Iedere school moet een of meerdere projecten opzetten, met als onderwerp het milieu in de eigen omgeving. Als die verschillende projecten zijn afgerond, worden ze via de computer vergeleken. Zo kunnen de studenten vergelijkingen trekken tussen milieuproblemen in alle delen van de wereld", aldus Didderen. "Met de bedoeling dat ieder voor zich daarna iets aan de milieuproblematiek in zijn eigen omgeving gaat doen."

Didderen raakte meteen enthousiast over het plan. Zijn enthousiasme sloeg snel over op zijn collega's. De docent Nederlands wil het probleem filosofisch benaderen. De docent geschiedenis behandelt zaken als het Verdrag van Rome, de leraar biologie, Didderen zelf, wil in zijn lessen ingaan op de milieuvervuiling en de veroorzakers daarvan. En de godsdienstleraar praat met zijn studenten over 'ecologisch denken en leven'. De projecten op het Sintermeertencollege gaan volgende week al van start. Wim Didderen heeft tegen die tijd al heel wat uren werk achter de rug. Want aan hem was de taak toebedeeld contact te zoeken met negen andere scholen in de wereld. Binnen een maand lukte het hem elf scholen te vinden; in Australië, Indonesië, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Canada, Duitsland, Engeland en Schotland. "Die scholen zijn allemaal even enthousiast over de Unesco-actie."

Het Sintermeertencollege neemt de taak op zich van het totale project een videoband te maken, die aanstaande zomer wordt gepresenteerd tijdens het jaarlijkse congres van Unesco in Den Haag.

Zeker negen mensen zijn gisteren om het leven gekomen toen een transportvliegtuig van het Amerikaanse leger in Evansville in de staat Indiana neerstortte op een motel-restaurant. Nog eens zeker vier mensen raakten gewond.

Uit het toestel sloegen nadat het was neergestort 15 tot 18 meter hoge vlammen. Van kilometers afstand was een enorme zwarte rookwolk te zien.

Tegen vredesactiviste Mariëtte Moors (48) uit Geldrop is gisteren voor de rechtbank van Den Bosch achttien maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf geëist. Officier van justitie mr. A. Otter eiste precies dezelfde straf als onlangs tegen Kees Koning, met wie Moors in augustus onder meer twee zendmasten op het Militair Mobilisatiecomplex in Erp vernielde. Met die daad hebben Moors en Koning volgens het openbaar ministerie het burger- en militair vliegverkeer ernstig in gevaar gebracht. Tijdens de zitting werd niet gesproken over de recente anti-militaristische aanslagen in Deelen en Gilze Rijen. Wel heeft Moors gisteren toegegeven dat ze de fax heeft verstuurd waarin de verantwoordelijkheid wordt opgeëist voor het vernielen van acht helikopters in Deelen. Bij die actie zelf is ze naar eigen zeggen niet betrokken geweest.

De voormalige Amerikaanse president Johnson heeft in 1970 een opmerking laten schrappen uit een interview met de zender CBS waarin hij twijfel uitte over de officiële lezing over de moord op president Kennedy.

Dit heeft de voormalige CBS-nieuwslezer Walter Cronkite woensdag gezegd. CBS-voorzitter William Paley is toentertijd ingegaan op de suggestie van de ex-president, die van 1963 na het neerschieten van Kennedy tot 1968 president was, om een deel van het interview te schrappen. De Warren-commissie concludeerde dat Kennedy werd vermoord door Lee Harvey Oswald, en zei dat die de aanslag helemaal alleen heeft uitgevoerd. Cronkite zei woensdag dat Johnson ten aanzien van die conclusie verklaarde dat hij altijd had getwijfeld of de commissie het bij het rechte eind had en of er niet toch de mogelijkheid bestond dat er een samenzwering was tegen Kennedy. Een opiniepeiling toonde deze week aan dat driekwart van de Amerikaanse bevolking gelooft dat de ware toedracht van de moord op Kennedy voor het publiek geheim is gehouden.

Door een aantal handige manoeuvres heeft Bill Clinton, een vooraanstaande Amerikaanse presidentskandidaat voor de Democratische partij` in 1969 kans gezien aan militaire dienstplicht in Vietnam te ontsnappen.

officiersopleiding te zullen gaan volgen aan de universiteit van Arkansas` waar hij tevens rechten zou gaan studeren. Maar de toen 23-jarige Clinton heeft zich nooit bij de universiteit van Arkansas gemeld en studeerde in plaats daarvan in Oxford in Engeland en aan Yale University in de VS. Een en ander is gisteren gemeld door de Amerikaanse krant The Wallstreet Journal. Clinton heeft ontkend dat hij met opzet militaire dienst heeft ontweken. De manier waarop presidentskandidaat Clinton uit militaire dienst wist te blijven vertoont gelijkenis met wat huidig vice-president Dan Quayle in de zelfde periode deed om niet naar Vietnam te hoeven. Quayle gebruikte de invloed van zijn notabele vader om bij de semi-militaire Nationale Garde te komen` en zo geen oproep voor gewone dienst te krijgen. Veel Democratische tegenstanders van Republikein Quayle vonden drie jaar geleden de vice-president ongeschikt voor dat ambt omdat hij zich als jongeman op laffe wijze aan zijn vaderlandse plicht zou hebben onttrokken.

De Russische president Jeltsin heeft gisteren gewaarschuwd dat in zijn land "een dictatuur zal verschijnen" wanneer de economische hervormingen mislukken.

"Nu al voelen we in onze nekken de adem van degenen die bruine en rode hemden dragen"` zo zei hij op de tweede dag van zijn staatsbezoek aan Frankrijk. Jeltsin deed een dringende oproep aan de wereld voor internationale steun aan zijn liberaliseringspolitiek.

Graan Anders dan tijdens zijn recente bezoeken aan Washington en Londen oogstte de Russische gast in Parijs niet alleen begrip` maar direct ook een resultaat. De Franse premier Cresson zegde Jeltsin een krediet toe van ruim 1`1 miljard gulden. Tweederde daarvan is voor de aankoop van Frans graan voor de Russische bevolking` de rest betreft contracten voor industriële ontwikkeling. Bij wijze van tegenprestatie kreeg de Franse staatsaardoliemaatschappij Elf-Aquitaine rechten voor exploratie en gedeelde exploitatie rond Sartov-Wolgograd` een gebied van 20.000 vierkante meter in centraal-Rusland. Met de onderneming hopen de Fransen 'joint-ventures' aan te moedigen` ook met particulaire bedrijven.

Conferentie De Franse minister van Buitenlandse Zaken Dumas besprak met Jeltsin het Franse voorstel een conferentie te houden van de nucleaire machten in Europa. Doel is garanties te krijgen over de veiligheid en controle van het kernarsenaal van de voormalige Sovjetunie. Een datum voor de bijeenkomst` die de instemming heeft van de Amerikaanse president Bush` werd nog niet gegeven.

Bij een bomaanslag op een busje met Spaanse militairen in Madrid zijn gistermorgen alle vijf inzittenden om het leven gekomen. Zeven voorbijgangers en omwonenden raakten gewond. De autoriteiten vermoeden dat de aanslag het werk is van de Baskische afscheidingsbeweging ETA.

busje met militairen voorbijreed. Onder de doden waren drie legerofficieren, een soldaat en een burger, aldus minister van Defensie Julian Garcia Vargas. De ETA heeft gedreigd belangrijke evenementen die dit jaar in Spanje worden gehouden, zoals de Olympische Spelen van Barcelona, de Wereldtentoonstelling in Sevilla en Madrid Culturele Hoofdstad van Europa, te verstoren.

Een reisorganisator is voortaan aansprakelijk als een reis niet volgens de redelijke verwachtingen van de consument verloopt.

Tevens wordt hij verplicht zijn klanten zo correct mogelijk in te lichten over bijvoorbeeld de reissom, de vereiste reisdocumenten, maaltijden, het soort vervoer en het verblijf. Doel van dit alles is een betere bescherming van de consument bij het aangaan van reisovereenkomsten. Dit is de strekking van een wetsvoorstel van minister Hirsch Ballin van Justitie en staatssecretaris Van Rooy van Economische Zaken dat gisteren is aangeboden aan de Tweede Kamer. De nieuwe regeling beschermt de reiziger in twee opzichten. Ten eerste moet de informatie aan de consument goed zijn. Die informatie moet worden vermeld in de reisgids of op een andere manier duidelijk worden gemaakt. Ten tweede moet de reisorganisator de reis goed uitvoeren. Doet hij dat niet, dan is hij aansprakelijk, tenzij hij beroep kan doen op overmacht. Overboeking kan volgens de nieuwe regeling geen grond voor overmacht meer opleveren. De reisorganisator is tevens aansprakelijk voor de door hem ingeschakelde dienstverleners, zoals hoteliers en vervoerders. Wanneer een reis niet naar wens verloopt, kan de consument zich beroepen op verschillende rechten. Zo heeft hij recht op vergoeding van geleden financiële schade en recht op vergoeding van "gederfd reisgenot". Belangrijk is ook dat de reiziger recht heeft op hulp en bijstand. Is hij bijvoorbeeld zijn bagage kwijt geraakt, dan moet de reisorganisator hem helpen deze terug te vinden. Heeft een vliegtuig langdurige vertraging, dan moet de touroperator voor de nodige opvang zorgen. Verwacht wordt dat de wet per 1 januari 1993 in werking kan treden. Mocht het langer duren, in verband met eventuele wijzigingen die de Tweede Kamer nog wil aanbrengen, dan is niet zeker of de winterprogramma's '92/'93 volledig zullen voldoen aan de nieuwe reisvoorwaarden.

Vier Oosteuropese kerncentrales zijn door experts van het Internationale Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) zodanig gevaarlijk bevonden, dat ze een ernstige bedreiging vormen voor de veiligheid.

De reactors, die zich bevinden in Bohunice (Tsjechoslowakije), Kozlodoui (Bulgarije) en in het Russische Kola, hebben samen dertien tekortkomingen van "zeer gevaarlijke aard" en 46 gebreken die het IAEA-rapport als "gewoon gevaarlijk" kwalificeert.

Gevaren Als grootste gevaren noemt het rapport het ontbreken van hermetisch afgesloten opslagkelders om vrijgekomen radioactiviteit in op te vangen en van reserve- en controlesystemen in geval van ongelukken. Ook het gemakkelijk optreden van scheuren in de kern van de reactor wordt als een niet te veronachtzamen gevaar opgevoerd.

Verouderd De gebreken zijn voornamelijk aangetroffen in vier reactoren van de sterk verouderde kerncentrale in het Bulgaarse Kozlodoui. De directeur van het IAEA heeft de Bulgaarse autoriteiten in juni vorig jaar per brief verzocht deze reactoren met onmiddellijke ingang te sluiten. Aan dit verzoek is deels gehoor gegeven met de sluiting in oktober 1991 van de twee oudste reactoren. De andere twee functioneren nog steeds, ondanks herhaaldelijke incidenten. Met het oog op de energieschaarste weigeren de autoriteiten vooralsnog deze twee onderdelen ook te sluiten.

Sluiting Toch zal sluiting van de betreffende reactoren de belangrijkste eis zijn die het Atoomenergieagentschap 13 en 14 februari, wanneer het overlegt met de Oosteuropese autoriteiten, op tafel legt. "Er moet naarstig naar een alternatieve oplossing worden gezocht, opdat de landen akkoord kunnen gaan met de definitieve sluiting van de reactoren", aldus de IAEA-woordvoerder.

Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft woensdagavond opdracht gegeven een onderzoek in te stellen naar beschuldigingen dat het campagneteam van president Ronald Reagan en zijn vice-president George Bush in 1980 een akkoord met Iran heeft gesloten. Doel van dat akkoord was de vrijlating van Amerikaanse gijzelaars in Teheran op te houden tot na de presidentsverkiezingen van dat jaar.

De leiders van de Republikeinse campagne zouden met de opzet hebben willen voorkomen dat de herkiesbare Democratische president Carter electoraal voordeel zou hebben behaald met een vroege vrijlating. Een dergelijke 'oktoberverrassing' is er inderdaad nooit gekomen. De 52 gijzelaars werden uiteindelijk pas vrijgelaten op de dag in januari 1981 dat Reagan zijn ambt aanvaardde.

Forceren De Republikeinen in het Huis hebben zich een half jaar lang met hand en tand verzet tegen een onderzoek naar de affaire. De Democraten, die in het Huis de meerderheid hebben, forceerden woensdag echter een stemming. Daarin spraken zich 217 volksvertegenwoordigers uit voor een onderzoek; 192 leden, vrijwel uitsluitend Republikeinen, stemden tegen. De tegenstemmers beschuldigden de Democraten ervan dat die politieke motieven hebben om de meer dan tien jaar oude kwestie juist nu weer aan de orde te stellen. Zij zien daarin vooral een poging om de herverkiezingscampagne van president George Bush een nieuwe tegenslag te bezorgen.

Bewijzen Het onderzoek is terug te voeren op de beschuldigingen die vorig jaar werden geuit door Gary Sick, een voormalig lid van de Nationale Veiligheidsraad van president Jimmy Carter, die een twee jaar durend onderzoek instelde naar de al jaren circulerende geruchten. Sick beweert op bewijzen voor de theorie te zijn gestuit. Ook Carter is nu voorstander van een formeel onderzoek.

De op handen zijnde reorganisatie van het ambulancevervoer in Midden-Limburg betekent niet dat het uitrukpunt Weert verdwijnt. "In Weert is een uitrukpunt absoluut noodzakelijk. Dat standpunt is onaantastbaar", zegt mevrouw I. Maks, portefeuillehoudster Algemene Hulpverlening en Rampenbestrijding van het Gewest Midden-Limburg. De Centrale Post Ambulancevervoer van het gewest bekijkt momenteel samen met de provincie, de ziektekostenverzekeraars en de twee ambulance-bedrijven in Roermond en Weert, of het ambulancevervoer in de regio doelmatiger geregeld kan worden. Gestreefd wordt daarbij naar één organisatie voor heel Midden- Limburg, zo mogelijk ondergebracht bij de Roermondse vervoerder Engelen. Een dergelijke schaalvergroting is volgens Maks onder meer nodig om te kunnen blijven voldoen aan de paraatheidseis, en voorts uit oogpunt van kostenbeheersing. Maks verwacht dat binnen twee maanden duidelijkheid zal bestaan over de vraag, hoe die ene ambulancedienst er uit moet komen te zien. Ze benadrukt echter nú al dat Weert zijn eigen uitrukpunt zal moeten behouden. Weliswaar maken de ambulances in Weert jaarlijks de helft minder ritten dan die in Roermond, maar er wordt toch nog altijd zo'n 2000 keer per jaar een beroep gedaan op de diensten van de vervoerder. Als niet meer vanuit Weert uitgerukt zou kunnen worden, aldus Maks, zou in een deel van de regio Midden- Limburg niet meer voldaan kunnen worden aan de paraatheidseis van vijftien minuten.

Iedereen in Nederland heeft recht op een dak boven het hoofd, maar Petra Leeuwen en Jack Moonen uit Weert staan zondag letterlijk op straat. Hun huis brandde vlak voor Kerstmis 1991 af. Vrienden hielpen door hen tijdelijk in huis te nemen. Bouwvereniging Weert is het daar niet mee eens en eist nu dat het stel dit weekeinde het pand verlaten heeft. Gebeurt dat niet dan wordt het huurcontract met de bewoners opgezegd. Op een woning van de bouwvereniging hoeven ze niet te rekenen, omdat Jack in 1988 op last van de rechter een huis van de vereniging moest verlaten en de zogenoemde opknapschuld van ruim 3000 gulden nog niet betaald heeft.

Petra Leeuwen heeft drie kranteberichtjes over de brand in het plakboek geplakt. Alledrie met dezelfde kop: 6-jarige komt om bij brand in Weert. Petra is de moeder van die 6-jarige. Petra en Jack waren 's avonds even weggegaan. Toen ze zo'n drie kwartier later terugkwamen zagen ze rook en de brandweer rond hun huis. Kortsluiting had de brand veroorzaakt en Roland was door de rookontwikkeling in zijn bedje op de bovenverdieping gestikt. Het enige wat overbleef, was een gedeelte van de woonkamer. "Van mij had alles helemaal plat mogen branden, als Roland er maar levend uitgekomen was", zegt de frêle Petra. Naast het verdriet om Roland kwamen al snel de problemen om nieuwe woonruimte te vinden. De bouwvereniging liet weten geen woonruimte voor de twee te hebben. "We hebben in het verleden diverse problemen met Moonen gehad", zegt A. de Ceuster. Hij is hoofd bewonerszaken van de bouwvereniging. "Uiteindelijk is Moonen op last van de kantonrechter uit zijn huis gezet. Wanneer dat gebeurt, moet er echt heel wat aan de hand zijn. Huurders zijn in Nederland ontzettend goed beschermd, dan mag u concluderen dat het hier niet om een akkefietje gaat. Na alle problemen uit het verleden hebben we nu niet de indruk dat er veel veranderd is. We voelen ons dus zeker niet geroepen om woonruimte aan te bieden." Maar vriendin Petra dan, zij heeft in het verleden toch nooit problemen veroorzaakt? De Ceuster: "U begrijpt dat we zo niet redeneren. Wanneer we haar een huis aanbieden, zal haar vriend intrekken. Dat lijkt me logisch. Daar beginnen we niet aan." Zal het bevriend echtpaar met hun baby zondag inderdaad uit huis gezet worden als Petra en Jack nog niet weg zijn. "Ik geloof niet dat dat een probleem wordt, aangezien we de toezegging hebben dat de twee weggaan", zegt De Ceuster. Ik ga ervan uit dat we geen vervelende maatregelen hoeven te nemen." Huisuitzetting Beleidsmedewerker W. van Leeuwen van het Nederlands Christelijk Instituut voor Volkshuisvesting (NCIV) in De Bilt zegt dat de bouwvereniging als onafhankelijke instantie alle recht heeft om mensen te weigeren. "Dan zijn er natuurlijk wel zwaarwegende argumenten. Dit geval ken ik niet, maar als een rechter nog niet zo lang geleden tot huisuitzetting besloten heeft, dan kan ik me het standpunt van de bouwvereniging voorstellen." Maar hoe zit dat dan met dat grondrecht op wonen? Van Leeuwen: "De gemeente is daar verantwoordelijk voor. Daar moet gezorgd worden dat die mensen weer kunnen wonen. Natuurlijk kan het stel eerst via een kort geding proberen om alsnog woonruimte van de bouwvereniging te krijgen. Wanneer de gemeente zelf geen eigen woningen heeft, kan een huis gevorderd worden en dat kan een huis van de bouwvereniging zijn. Op die manier ligt de verantwoordelikheid bij de gemeente en niet bij de bouwvereniging. Zoiets gebeurt meestal pas in het uiterste geval, dus wanneer alle overleg en juridische mogelijkheden uitgeput zijn." Kou Wethouder A. Heijmans van de gemeente schrikt even wanneer hij het woord vorderen hoort. "Dat lijkt me nogal een omweg. We hebben een goede band met de bouwvereniging, dus het lijkt me overbodig om tot zo'n drastische maatregel over te gaan. Trouwens of dat vorderen zo maar kan, betwijfel ik. We zijn een geliberaliseerde gemeente. Ik denk dat de bouwvereniging en Moonen nog maar eens rond de tafel moeten gaan zitten om een oplossing te zoeken. Ik heb begrepen dat die opknapschuld al betaald wordt, dus dat is geen probleem meer." De bouwvereniging geeft echter geen krimp en wil het liefst niets met Moonen te maken hebben. "Wanneer de partijen er niet uitkomen, zal een onafhankelijk rechter een besluit moeten nemen", vindt Heijmans. "Lost dat niets op, dan zullen we inderdaad de uiterste consequentie trekken. We laten in geen geval Weertenaren in de kou staan." De gemeente bezit zelf 236 woningen, is daar dan geen pand vrij. "Nee, vrij in geen geval", aldus Heijmans. "Daar komt bij dat de bouwvereniging het beheer van die woningen doet." Belachelijk Advocaat G. Schmitz van Petra en Jack bestudeert momenteel welke juridische stappen gezet zullen worden. Hij laat weten er nog niet uit te zijn. Ondertussen weten Petra en Jack niet meer waar ze heen moeten. Petra: "De meeste familieleden en vrienden hebben een huis van de bouwvereniging. Wanneer we daar heen gaan, zitten we zo weer in de problemen. We willen in Weert blijven. Naar het opvanghuis in Roermond krijgen ze me niet, dan duurt alles misschien nog weer langer. We hebben nu wel weer even iets anders, maar zo kan het niet blijven doorgaan. Het is toch belachelijk dat ze denken dat iemand niet kan veranderen. Jack is veranderd en we moeten toch een kans krijgen om dat te bewijzen."

Sinds 1 januari moeten de 130.000 werknemers in de horeca een nieuwe arbeidsovereenkomst krijgen. Daarin moet de werkgever van elke werknemer de functie aangeven. In het `Handboek Referentiefuncties Bedrijfstak Horeca' kan de werkgever zien welk loon daarbij hoort. Ook het aantal functiejaren moet worden vermeld. Wie tot dusver volgens de CAO is betaald, krijgt 0 functiejaren. Wie meer verdiende, wordt hoger ingeschaald. Ervaring moet voortaan beloond worden. Werknemers die bijvoorbeeld een jaar in dienst zijn bij hetzelfde bedrijf hebben recht op een loonsverhoging van 2 %. FNV-regiobestuurder J. Bijlsma lichtte gisteren in Weert de nieuwe CAO toe aan werknemers. Maandag is de districtsbestuurder van 10 tot 21 uur in de la Station in Roermond.

Welgeteld 23 mensen heeft horecavakbondsman J. Bijlsma gisteren van 10 tot 21 uur in Weert te woord gestaan. "Dat valt alleszins mee", vertelt de regiobestuurder. "In Venray waren woensdag 20 belangstellenden en maandag in Venlo 15." Wisselende werktijden in de horeca zijn debet aan de lage opkomst, aldus Bijlsma. "Maar relatief gezien vallen die aantallen reuze mee",zo voegt hij er in een adem aan toe. De vragen die gisteren in Weert werden gesteld verschilden weinig van elkaar. `Verdien ik genoeg volgens de nieuwe CAO' en `Maak ik niet teveel overuren' scoorden het meeste. Met een lijvig handboek en brochure bij de hand beantwoordde Bijlsma de vragen. Daarbij bleek onderbetaling eerder regel dan uitzondering. Een chef-kok die het loon krijgt van een zelfstandig werkend kok, een kelner die als eerste medewerker is ingeschaald, terwijl hij als chef bediening werkt of een receptionist wiens werkzaamheden als telefonist salarieel overgewaardeerd worden. Het gros van de belangstellenden voelde zich "een beetje besodemieterd." Volgens Bijlsma durven velen niet naar de baas te stappen. "Vooral in kleine bedrijfjes. Maar ik heb iedereen op het hart gedrukt om bij de baas aan de bel te trekken, als het loon te karig is. In een goed huwelijk komen ook vaak ruzies voor." Bijlsma schat dat sinds 1 januari slechts twee van de tien werkgevers de juiste functieomschrijving hebben vastgelegd. "Eigenlijk zou er een Raad van Toezicht moeten komen. Een onafhankelijke commissie die steekproefsgewijs bedrijven controleert. Maar volgens de werkgeversorganisaties voelt hun achterban daar niks voor."

De procureur-generaal bij het Gerechtshof in Den Bosch, mr. A. van der Bijl, heeft gisteren een jaar cel geëist tegen een in Tunesië woonachtige man. Deze werd in 1989 in zijn toenmalige woonplaats Venlo gearresteerd op verdenking van jarenlange ontucht met de drie minderjarige dochters van zijn tien jaar oudere vriendin uit Tegelen. De vrouw zou de man hebben laten betalen voor seksuele omgang met haar drie dochters. Voor haar aandeel werd zij op 17 mei 1990 tot een half jaar voorwaardelijk veroordeeld. De zaak, die speelde in de late jaren zeventig en de vroege jaren tachtig, werd aan het rollen gebracht toen de vrouw enkele jaren geleden in een interview met het weekblad Story haar beklag deed over de slechte relatie met twee van haar drie dochters. De dochters voelden zich door de verwijten van hun moeder zo gegriefd dat ze, na lang aarzelen, naar de politie stapten om aangifte te doen. Eerder hadden zij dit niet gedurfd uit vrees zich de woede van de vriend op de hals te halen. Ontmaagd De Tunesiër zou de jongste van de drie meisjes (twaalf) in 1978 hebben ontmaagd, waarna hij haar tot 1982 met de regelmaat van de klok zou hebben verkracht. Haar twee zusjes zouden er min of meer in zijn geslaagd zich de man van het lijf te houden, maar ook zij lieten weten herhaaldelijk door hem te zijn lastig gevallen. Na zijn arrestatie in 1989 zat de verdachte korte tijd in voorlopige hechtenis. Na zijn vrijlating uit het huis van bewaring nam hij al spoedig de wijk naar zijn vaderland, waar hij tot op de dag van vandaag verblijft. Op 17 mei 1990 werd hij door de rechtbank in Roermond, bij verstek, veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf. De man blijft echter volhouden onschuldig te zijn. Gisteren liet hij via zijn raadsman mr. J. Lucassen uit Venlo weten niet bij de behandeling van zijn zaak in hoger beroep aanwezig te kunnen zijn. Door een slechte psychische en fysieke gesteldheid zou hij niet in staat zijn om te reizen. Procureur-generaal Van der Bijl zei gisteren wel enige moeite te hebben met deze gang van zaken. Hoewel de feiten meer dan tien jaar oud zijn, zei ze een behoorlijk lange gevangenisstraf op zijn plaats te achten. Volgens Lucassen kan zijn cliënt onmogelijk worden veroordeeld, omdat "het bewijsmateriaal ondeugdelijk en onbetrouwbaar is". Uitspraak op 20 februari.

Tachtig gemeentebodes uit de provincie hebben zich deze week verenigd in de Bodenkring Zuid-Limburg. De gemeentelijke manusjes van alles willen graag wat meer aandacht voor hun werk. Zij voelen zich ondergewaardeerd. Bode Harrie Roebroeks (52) van Echt is maar geen lid geworden: dat vindt hij meer wat voor zijn jongere collega's. Over zijn vak doet hij desondanks graag een boekje open.

Harrie Roebroeks van gemeente Echt en de kneepjes van het vak De bode moet correct zijn

Hij is de personificatie van de traditionele gemeentebode. Keurig in het kostuum, netjes gekapt, altijd correct. De ijverige Harrie Roebroeks, al 25 jaar bode in Echt, heeft een groot plichtsbesef en is altijd vriendelijk. "Je representeert de hele gemeente", verklaart hij zijn houding. "Ik ben iemand van de oude stempel. Je wordt betaald door de gemeenschap en dan moet je ook zo veel mogelijk klaar staan voor iedereen." Harrie Roebroeks vindt het een eer om als enige op het gemeentehuis in een kostuum rond te lopen. Voor de foto speldt hij ook nog het gemeentewapen op. Ooit kwam hij als timmerman bij de gemeente, maar na twee jaar buitendienst werd hij naar binnen gehaald, zoals hij het zelf uitdrukt. Over zijn beroep heeft hij een uitgesproken mening: "Bode moet je zíjn. Feeling is heel belangrijk. Dus nooit vooraan staan, maar er wel zijn zodra de burgemeester zich omdraait. Je correct opstellen is heel belangrijk. Vaak ben je de eerste die namens de gemeente wordt aangesproken. En je moet kunnen zwijgen: je hoort en ziet veel in dit vak." Roebroeks zetelt tegenwoordig op de interne dienst, waar hij regelmatig archiefwerk doet. Hij houdt zich verder veel bezig met representatieve taken. De bode is aanwezig bij ontvangsten, raadsvergaderingen en afscheidsrecepties. Verder assisteert Roebroeks met veel plezier bij trouwpartijen. Vroeger had hij het nog veel drukker. Toen verspreidde hij ook de post, maakte de raadsstukken klaar en was daarbij zes jaar deurwaarder voor de gemeente. Daarnaast was hij 12,5 jaar reservepolitieman. Zwarte piet "Dat heb ik laten varen toen ik in de eigen gemeente verkeerscontroles moest gaan doen. Ik vond het vervelend mensen voor een kleinigheid te verbaliseren." Nog altijd is Roebroeks bestuurslid van de fanfare in Pey en al 35 jaar speelt hij met Sinterklaas voor zwarte piet. Een gemeentebode moet nu eenmaal maatschappelijk actief zijn, is zijn stellige overtuiging. Zo zat Harrie Roebroeks er onlangs ook niet mee om zichzelf te spelen tijdens de bonte avond van carnavalsvereniging De Aester. Bij de gemeenteraadsvergaderingen is Harrie Roebroeks al twintig jaar steevast van de partij. Tijdens de soms nogal onstuimige discussies in Echt stoort hem één ding vooral: "Het gaat er niet altijd even correct aan toe. Vroeger gedroegen de raadsleden zich wel wat beschaafder. Maar ach, ik ben het ook niet altijd met de burgemeester eens. Van voorkeuren voor bepaalde raadsleden of collegeleden laat ik nooit iets blijken. Ik behandel iedereen hetzelfde, of het nou de gouverneur of een gewone burger is." Roebroeks betreurt de verzakelijking op het gemeentehuis. Vroeger was het veel gezelliger, vindt hij. Tegenwoordig krijgt hij wel te horen dat hij het mooiste baantje van de gemeente heeft. Dat hij altijd voor iedereen klaar moet staan, ziet niet niemand, weet hij. "Maar op schouderklopjes moet je niet uit zijn in dit werk." Het ontmoedigt Roebroeks niet om te doen wat hij denkt te moeten doen: "Altijd proberen een zo goed mogelijk beeld van Echt te geven. De gemeente promoten is ook een taak van de gemeentebode."

De harmonie St. Lucia in Neeritter kampt met een bestuurscrisis. Het dagelijks bestuur van het muziekgezelschap is vanwege een opeenstapeling van kleine irritaties opgestapt. J. van de Vin is deze week benoemd tot nieuwe voorzitter. De functies van secretaris en penningmeester moeten nog worden ingevuld. K. Biermans en R. van de Winkel zijn geïnstalleerd als bestuursleden. Zij volgen in het bestuur de vertrokken secretaris P. van den Heuvel en penningmeester P. Heuts op. De twee leden van het dagelijks bestuur zijn evenals voorzitter J. Kruytzer uit eigen beweging opgestapt. Vice-voorzitter M. Hendricks schrijft het opstappen van de drie bestuursleden toe "aan een opeenstapeling van kleine irritaties." Hij wil geen concrete voorbeelden geven. "Eigenlijk is het in fasen gegaan", vertelt hij. "Op 13 september is de secretaris opgestapt, eind oktober/begin november de penningmeester en drie weken geleden de voorzitter. Nee, over de muzikale aanpak werd niet verschillend gedacht. Onze prestaties hebben daar ook nooit onder geleden. Het waren meer kleine organisatorische verschillen. De secretaris, voorzitter en penningmeester waren het niet altijd met elkaar eens. Die verschillen hebben vooral het afgelopen jaar de kop opgestoken." Tijdgebrek Oud-secretaris P. van de Heuvel laat weten dat hij noodgedwongen is opgestapt vanwege tijdgebrek. Van irritaties is hem niets bekend."Het werd gewoonweg teveel. Ik was op het laatst hardstikke druk met werk voor zoveel verschillende verenigingen. Bij de voorbereidingen voor het concours in Venlo heeft de harmonie een commissie gevormd. Ik zat niet in die commissie, terwijl een secretaris daar toch deel van moet uitmaken. Maar dat was geen onwil, maar onmacht. Ik had gewoonweg geen tijd. Dat is de reden dat ik ben afgetreden als bestuurslid. Maar ik blijf lid van de harmonie." Ex-voorzitter J. Kruytzer en voormalig penningmeester P. Heuts wilden gisteren geen commentaar geven.

Frans Maas (expeditie, logistieke dienstverlening) breidt zijn Europese netwerk uit met het Duitse expeditiebedrijf Amsped. Het Venlose bedrijf heeft 49 procent verworven van het 340 werknemers tellende familiebedrijf. Amsped, met een jaaromzet van 80 miljoen D-mark, is een van de toonaangevende expeditiebedrijven in Duitsland.

De Beheers- en Exploitatiemaatschappij Mertens uit Weert heeft het voormalig kloostercomplex van de zusters Ursulinen aan de Langstraat midden in het centrum van Weert verkocht aan ABN/AMRO Projektontwikkeling BV. Welk bedrag met de transaktie is gemoeid willen beide bedrijven niet zeggen. gemeente geformuleerde randvoorwaarden een plan ontwikkelen dat voorziet in winkels, woningen, kantoren en een ruimeparkeervoorziening. Volgens een woordvoerster van ABN/AMRO Projektontwikkeling zal de invulling van het complex geen vertraginmg ondervinden. Dat laatste wordt onderschreven door woordvoerder Osinga van Bouwbedrijf Mertens. "De nieuwe eigenaar gaat geen nieuwe plannen ontwikkelen. Hij neemt in de projektgroep de plaats over van Mertens en zal voortgaan op de al ingeslagen weg", aldus Osinga. Mertens Bouwbedrijf zal overigens al aannemer bij de verbouwing van het complex betrokken blijven. Osinga geeft toe dat de trage afhandeling van ingediende plannen door de gemeente mede een rol heeft gespeeld voor de verkoop van het complex. "We hadden gehoopt dat het wat sneller zou verlopen. Maar het projekt zou toch ooit aan een belegger worden afgestoten. Verder spelen andere ontwikkelingen binnen het bedrijf een rol om tot verkoop over te gaan". Een woordvoerster van ABN/AMRO Projektontwikkeling in Amsterdam liet gisteren weten dat het bedrijf twee maanden geleden met Mertens is gaan onderhandelen over de overname van het Ursulinencomplex. In hoeverre de bestaande plannen van Mertens worden overgenomen kon zij niet zeggen. "Dat is afhankelijk van hetgeen in het overleg haalbaar is". Wethouder H. Steeghs van stadsontwikkeling in Weert toonde zich gisteren niet verbaasd over de verkoop van het kloostercomplex. Hij sprak de hoop uit dat hoop uit dat de nieuwe eigenaar met grote voortvarendheid de invulling van het complex zal aanpakken.

De verkoop van het voormalig Ursulinencomplex door het Weerter bouwbedrijf Mertens aan ABN/AMRO Projectontwikkeling komt helemaal niet als een verrassing. In juni vorig jaar al kondigde direkteur M. Mertens aan dat hij het complex middenin het Weerter winkelcentrum van de hand zou doen als zich een serieuze gegadigde zou melden. Het bedrijf was toen al in onderhandeling met kandidaat-kopers. De verkoopplannen kwamen niet zo maar uit de lucht vallen. Mertens gaf in de loop van vorig jaar al aan dat hij niet te spreken was over de wijze waarop de gemeente omsprong met zijn plannen voor de invulling van het voormalig kloostercomplex. Letterlijk zei hij toen tegen deze krant: "Ik ben het gezanik met de gemeente Weert moe". En: "Als ik nu een goeie winst kan pakken, doe ik dat". Een boodschap die aan duidelijkheid niets te wensen overlaat. Ze was vooral bedoeld aan het adres van het Weerter gemeentebestuur dat in Mertens' ogen veel te traag reageerde op ingediende plannen. Niet alleen Mertens zelf had overigens kritiek op de gemeente. Ook de ondernemers uit de binnenstad vonden dat de gemeente meer vaart moest zetten achter de invulling van het kloostercomplex omvervpaupering tegen te gaan. En ook zij drongen bij de gemeente aan op spoed. De kritiek op de gemeentelijk traagheid openbaarde zich medio vorig jaar toen Mertens een derde plan indiende voor de invulling van het complex. Net als in de twee voorgaande plannen vormde het al dan niet bebouwen van de voormalige kloostertuin ook in het derde plan een groot knelpunt. De gemeente herhaalde ook toen weer haar standpunt dat de tuin niet bebouwd mag worden. Ze verwees daarvoor naar randvoorwaarden. Voorwaarden die volgens de gemeente al in 1989 zijn vastgesteld toen Mertens het complex voor 3,8 miljoen gulden van de zusters Ursulinen verwierf. De Weerter ondernemer hield evenwel steeds bij hoog en bij laag vol nooit van die voorwaarden op de hoogte te zijn gesteld. Een ander knelpunt in het overleg met de gemeente vormde ook de voorwaarde dat het bouwbedrijf een bepaald aantal parkeerplaatsen binnen het complex moest aanleggen en daarvoor aan de gemeente vooraf bankgaranties moest afgeven. Per parkeerplaats wilde de gemeente een garantie van 20.000 gulden. Mertens vond dat bedrag veel te hoog. Hij verwees naar de gemiddelde aanlegkosten van een parkeerplaats die slechts 3.000 gulden bedragen. Vanaf het moment dat het Weerter bouwbedrijf het voormalig klooster in 1989 in eigendom verwierf lijkt er geen zegen gerust te hebben op alle verbouwingsplannen van Mertens. De plannen werden ontwikkeld op een moment dat de gemeente druk doende was met de ambitieuze plannen voor de bouw van een congreshotel met theater in Centrum Noord. Mertens verweet het gemeentebestuur daarom vorig jaar zelfs hardop meer oog te hebben voor Centrum-Noord dan voor de invulling van het stadscentrum.

B en W van Nederweert vragen de gemeenteraad om in principe akkoord te gaan met de bouw van een mestverwerkingsfabriek op het industrieterrein Aan Veertien. Het bestemmingsplan van het buitengebied moet voor de bouw van de fabriek gewijzigd worden. Bedoeling is dat de fabriek uiteindelijk zo'n 250.000 tot 500.000 ton mest per jaar gaat verwerken. De gemeente Nederweert heeft al eerder getoond niet onwelwillend tegenover een dergelijke fabriek te staan. Nederweert heeft zelf een mestoverschot van 350.000 ton. De fabriek krijgt een lokale functie. De mogelijkheid bestaat dat die uitgebreid wordt tot een (sub)regionale functie. Het gebied waar de fabriek moet komen, heeft nu nog een landbouwbestemming. Een extern bureau heeft de lokatie in 1989 onderzocht en geconcludeerd dat die voldoet aan planologische en milieukundige eisen. Voor Gedeputeerde Staten (GS) was dat reden om Nederweert aan te wijzen als de plaats waar de mestverwerkingsfabriek gebouwd kon worden. Voordat de gemeente Nederweert overgaat tot herziening van het bestemmingplan zullen eerst alle gevolgen van de komst van de fabriek onderzocht moeten worden. Op dit moment is alleen de verwerkingscapaciteit van de fabriek bekend. Hoe gebouwd wordt, wat de uitstoot is en hoe het transport van mest geregeld wordt, weet de gmeente nog niet. Om de procedure voor de herziening van het bestemmingsplan op te starten, zullen de initiatiefnemers Mestverwerking Nederweert BV in Roermond eerst verdere gegevens bekend moeten maken. Er zal een Milieu Effect Rapportage (MER) opgestart worden en er moet een milieuvergunning bij GS aangevraagd worden. B en W stellen daarom voor om een voorbereidingsbesluit te nemen om zo aan te geven dat Nederweert bereid is om verder te gaan met de plannen voor de fabriek. De commissie Ruimtelijke Ordening bespreekt het voorstel maandag 10 februari in het gemeentehuis.

VNU onderhandelt met Elsevier over de overname van het Elsevier-belang in het Luxemburgse commerciële televisiestation RTL 4. Dat heeft een woordvoerder van VNU gisteren bevestigd.

Op dit moment hebben Elsevier en VNU ieder een aandeel van negentien procent in RTl 4. Zij hebben hun belang ondergebracht in European Media Investors. Tussen beide ondernemingen bestaat de afspraak dat zij hun pakket aan elkaar aanbieden voordat derden aan bod komen. VNU-directievoorzitter J. Brentjes heeft meermalen te kennen gegeven dat zijn onderneming het belang in RTL 4 wil uitbreiden. Elsevier wil geen commentaar geven op de lopende onderhandelingen en de motieven om het belang van de hand te doen.

De weduwe van de verleden jaar onder mysterieuze omstandigheden omgekomen persmagnaat Robert Maxwell zit financieel aan de grond.

De weduwe, Elisabeth Maxwell-Meynard, doet deze onthulling in het tijdschrift Vanity Fair. Na de dood van haar man bleek dat deze het ene financiële gat met het andere had gedicht en stortte diens uitgeversimperium als een kaartenhuis ineen. De weduwe verklaart dat zij tijdens haar huwelijk geen cent heeft gespaard en nu geen enkele bron van inkomsten meer heeft. Uit de failliete boedel van Maxwell, wiens vermogen eens werd geschat op tien miljard gulden, hoeft zij niets meer te verwachten. Zelfs het luxueuze jacht waarop Maxwell de dood vond wordt momenteel door de schuldeisers verkocht.

Treuhand, de Duitse overheidsinstelling die de privatisering van de bedrijven in het voormalige Oost-Duitsland organiseert, zal dit jaar nog eens 300.000 werknemers ontslaan bij bedrijven die tot haar werkgebied behoren.

Volgens Treuhand-bestuurder Alexander Koch zullen daardoor eind dit jaar nog maar tussen de 1,2 en 1,3 miljoen werknemers bij die bedrijven werkzaam zijn. Vorig jaar waren nog 1,65 miljoen mensen werkzaam bij de te privatiseren bedrijven en in 1990, kort na de Duitse hereniging, vier miljoen. Koch denkt dat het ergste nu wel voorbij is. Door de privatisering zijn tot nu toe volgens Koch één miljoen banen behouden gebleven.

Exportmarkten Indien echter de exportmarkten in Oost-Europa verder slinken doordat daar geen geld meer is om importgoederen te betalen, betekent dat een verdere vergroting van de werkloosheid. Daardoor is het mogelijk dat uiteindelijk slechts één miljoen werknemers in de te privatiseren bedrijven hun baan behouden. De werkloosheid in oostelijk Duitsland bedroeg vorige maand bijna zeventien procent van de beroepsbevolking. Maar deskundigen menen dat het werkelijke percentage ongeveer 35 is omdat veel werknemers onder een overgangsregeling vallen waarbij ze enige tijd korter kunnen werken voordat ze hun baan verliezen.

Premier Lubbers en zijn Portugese ambtgenoot Cavaco Silva - de huidige voorzitter van de EG - tekenen vandaag in Maastricht de akkoorden over de Europese Politieke Unie (EPU) en de Economische en Monetaire Unie (EMU).

Tijdens de als 'historisch' gekarakteriseerde topconferentie die begin december in de Limburgse hoofdstad hoofdstad werd gehouden` werden de regeringsleiders van de EG-landen het over die akkoorden eens. Overmoedig Toen de moegebeukte leiders elkaar in de nacht van 10 op 11 december eindelijk elkaar de hand konden schudden` ontstond vrijwel onmiddellijk de enigszins overmoedige en uitgelaten stemming die nadien als de 'euforie van Maastricht' werd aangeduid. De Europese Gemeenschap had een reuzestap vooruit gezet. Gevolg: de politieke banden van de twaalf lidstaten werden hechter` de EG kon zich aan een gemeenschappelijk buitenlands beleid zetten` het 'democratisch gat' werd voor een niet gering deel gedicht` de bevoegdheden van het Europees Parlement werden groter en nog voor de eeuwwisseling zou Europa een eenheidsmunt hebben, de ECU. Twee maanden na Maastricht is van die euforie weinig meer over. Weliswaar komen vandaag de definitieve handtekeningen onder de 'Europese Unie' te staan` maar de uitgangspunten ervan lijken inplaats van dichterbij te komen steeds verder verwijderd te raken. De 'geest van Maastricht' begint zelfs verdacht veel op een 'kater' te lijken.

Problemen Dat de juristen die de akkoorden van Maastricht in een definitieve vorm hebben gegoten` eindeloos veel problemen hebben gehad met de samenhang en logica ervan is nog tot daaraan toe. Maar dat in de afzonderlijke lidstaten de ratificatie van de akkoorden bepaald geen voldongen feit meer is, geeft te denken. De weerstand zal hier en daar zeer groot zijn. Er moet op tal van parlementaire vertragingsacties worden gerekend. In sommige landen wordt zelfs al luidkeels om een nationaal referendum geroepen over wat in Maastricht is bekokstoofd. Zo worden begin juni de akkoorden aan het oordeel van de Deense bevolking onderworpen. Frankrijk gaat mogelijk hetzelfde doen. Intussen heeft de politieke samenwerking van de twaalf EG-landen na Maastricht nog enkele ernstige blessures opgelopen. De gezamenlijke erkenning van de afgescheiden Joegoslavische republieken leidde begin januari tot een politieke vechtpartij die was aangestookt door Duitsland dat iedere matiging jegens vooral Kroatië volledig uit het oog verloor. Datzelfde Duitsland is nu bezig verwarring te stichten over de omvang van de EG-hulp aan de GOS-landen.

Criteria Nog groter zijn de problemen voor wat betreft de Economische en Monetaire Unie. In feite zijn er op dit ogenblik slechts twee EG-landen die aan de zeer strakke economische criteria` die Maastricht voor de EMU heeft gesteld` kunnen voldoen. In landen als Nederland` Italië` Spanje` Griekenland` Engeland en België zijn gigantische bezuinigingsoperaties nodig om de uit de hand gelopen nationale begrotingen opnieuw in het spoor te zetten. Zelfs Duitsland zit niet als dokter` maar als patiënt in de EMU-wachtkamer. Terwijl het EMU-verdrag om een zeer strak begrotingsregiem in de lidstaten vraagt` wil Brussel meer geld om de peperdure verplichtingen die de EG is aangegaan te effectueren. De tot uiterste zuinigheid verplichte hoofdsteden krijgen volgende week het vijfjarenplan van de Europese Commissie voorgelegd` waarin hen wordt gevraagd de bijdragen aan de EG van 150 miljard gulden nu tot ongeveer 195 miljard gulden in 1997 op te trekken.

Sentiment Nog erger is dat - onder aanvoering van de machtige Bundesbank - de Duitse weerstand tegen de besluiten van Maastricht snel groeit. Een brede opiniepeiling in de Bondsrepubliek heeft al aangetoond dat minder dan de helft van de Duitsers naar een politieke unie en een Europese eenheidsmunt wil. Dat sentiment is nog gevoed door ongelukkige opmerkingen van bondskanselier Kohl die zei dat de eenheidsmunt straks niet per se 'ECU' hoeft te heten. Dat zijn politieke feiten waaraan - vooral ook omdat Duitsland het economisch trekpaard van de EG is - niet voorbij kan worden gegaan. De Bundesbank heeft daaraan toegevoegd dat eerst de politieke structuur van de Gemeenschap moet worden verstrekt` voordat tot het invoeren van de eenheidsmunt kan worden overgegaan. Bovendien zou de Bundesbank de EMU-criteria het liefst nog strakker willen maken dan ze al zijn.

Twijfel Kortom` de euforie van Maastricht heeft plaatsgemaakt voor twijfel en wrevel in nagenoeg alle EG-hoofdsteden. Het besef dat zowel de EPU als de EMU niet alleen zeer dure` maar politiek ook omstreden akkoorden zijn` is inmiddels tot alle nationale parlementen en zelfs tot de publieke opinie in de EG doorgedrongen. Daar komt nog bij dat tijdens de nationale debatten moeiteloos gaten kunnen worden geschoten in de warrige en zwakke structuur van de Maastrichtse akkoorden. Terwijl straks zeer heftige nationale debatten om zich heen grijpen` melden zich intussen steeds meer nieuwe landen voor het EG-lidmaatschap aan. Dat verhoogt het gevaar van een Europa van meerdere 'snelheden'. Want de nieuwe lidstaten zullen` minstens voor een overgansperiode` van allerlei verplichtingen ontheven worden. Die ontheffingen moeten dan gevoegd worden bij die welke aan de oudere lidstaten zijn gegeven` die het economisch tempo van de EG-hoofdmacht niet kunnen bijbenen. Van de EG-landen wordt in de opmaat naar het jaar 2000 dan ook een politieke en economische krachttoer verwacht waarvoor de meesten de durf` de spierkracht en de vaardigheid niet hebben. De kans is dan ook niet ondenkbaar dat in de EG de komende jaren menige burenruzie zal worden uitgevochten met uitgerekend de 'historische' akkoorden van Maastricht` die vandaag met veel vertoon van eensgezindheid worden ondertekend` als inzet en aanleiding.

Uitgerekend op de dag dat de even gevreesde als omstreden Eurocommissaris voor concurrentiezaken de Nederlandse bouwwereld te lijf ging met een boete van 52 miljoen gulden wegens overtreding van de EG-kartelregels` behaalde Sir Leon Brittan een zwaar bevochten overwinning in eigen kring.

De strijdbare Brit kreeg van de zeventien leden tellende Europese Commissie - waarvan hijzelf een van de vice-voorzitters is - toestemming om door te gaan met het onderzoeken en eventueel ongedaan maken van grote bedrijfsfusies` overnames en kartelvormingen in de EG. Enkele van Brittans collega's` waaronder de niet van ambities gespeende Duitse commissaris Martin Bangemann` waren al maanden bezig de poten onder de commissiezetel van sir Leon uit te zagen. Zij vonden dat Brittan` voordat hij tot zijn soms zeer verregaande acties tegen concurrentievervalsing in de EG zou overgaan` eerst de toestemming moest krijgen van de voltallige Europese Commissie. Sir Leon sloeg die aanval met succes af en leverde daarmee het bewijs dat hij tot de machtigste en meest invloedrijke mannen van 'Brussel' behoort.

IJzeren Dame Brittan werd begin 1989 lid van de Europese Commissie` nadat hij van 1981 tot 1986 verschillende ministersposten in de kabinetten van Margaret Thatcher had bekleed. Brittans groeiende reputatie als 'doordouwer' was de IJzeren Dame op den duur wat te geworden` waarop ze zich snel van haar minister van Handel en Industrie had ontdaan. In Brussel begon Sir Leon het EG-concurrentiebeleid niet alleen een eigen gezicht` maar ook een ijzeren vuist te geven. Op dit ogenblik komt Brittans Brusselse directoraat voor Concurrentiezaken handen en mankracht te kort om het beleid van de commissaris - dat vooral steunt op de bepalingen van het Verdrag van Rome - tot op de letter uit te voeren.

Wakend oog Geen enkel groot bedrijf ontsnapt aan Brittans zeer wakend oog. Bovendien zit Sir Leon voortdurend op de huid van die nationale overheden die het wagen met rechtstreekse financiële steun aan bedrijven de concurrentieverhoudingen te verstoren. Inmiddels heeft Brittan zich ook op het zeer gladde ijs van van de grote staatsmonopolies gewaagd. De machtposities van de post- en telefoonbedrijven moeten doorbroken en de markten in die sector geheel vrijgemaakt worden` vindt sir Leon. Inmiddels voelen ook de grote energiebedrijven - die ondoordringbare monopolies voor onder andere aardgas en electriciteit hebben gevormd - de hete adem van sir Leon in hun nek.

Kartels Dat de Eurocommissaris de blik intussen ook gericht hield op de kartels was bekend. Hij was al vier jaar bezig met een onderzoek naar de Nederlandse bouwkartels` die hem overigens geen strobreed in de weg hebben gelegd. En vorig jaar 'bestormden' Brittans functionarissen vijftien kartonbedrijven die de anti-kartelregels van de EG eveneens met de voeten traden. Sir Leon Brittan weet intussen van geen ophouden. Zijn zeer strikte beleid` dat is gebaseerd op het geloof dat echt vrije concurrentie de enige basis voor economisch succes vormt` is hier en daar aan hevige kritiek onderhevig. Pogingen de macht van de Engelsman te breken en hem bestuurlijk van zijn stuk te brengen` hebben tot dusver gefaald. Zoals het er nu naar uitziet voeren de 'protectionisten' nog slechts een achterhoedegevecht tegen Brittans vrije-marktprincipes. Vooral Nederland, dat bol staat van de kartels, kan op nog meer overvallen vanuit Brussel rekenen. Den Haag doet er dan ook goed aan snel met de ontmanteling van de kartels te beginnen` want Sir Leon kent respijt noch genade.

Major De Engelse premier John Major steekt intussen niet onder stoelen of banken dat` als de volgende verkiezingen in zijn land op een conservatieve overwinning uitlopen` Brittan onverwijld naar Londen moet terugkeren voor het bekleden van een zeer hoge ministerspost. Want jonge talenten - Brittan is nog geen 53 jaar - zijn ook in Engeland dun gezaaid. En als die jonge talenten ook nog energieke vechtjassen en doordouwers zijn` is dat mooi meegenomen` zo wordt in Brittans thuisland gezegd. Sir Leons omstreden talenten hebben hem in ieder geval tot een factor van betekenis in de Europese politiek en in de machtsbolwerken van Brussel gemaakt. Hij wordt als de feitelijke 'tweede man' van de Europese Commissie beschouwd. Bij hem vergeleken zijn betrekkelijke zwaargewichten als Frans Andriessen` Ray MacSharry` Karel van Miert en Martin Bangemann slechts bestuurlijke bleekneusjes.

"Wij staan bloot aan een voortdurende ondermijning via radiogolven, post, reclame, toeristen en andere bezoekers."

Het Albanese partijblad Rruga e Partise vreesde eind jaren zestig dat daardoor wel eens "vergiftigde zaden" in de lichamen van de jongeren terecht zouden kunnen komen. Het werd inderdaad de laatste decennia steeds lastiger om de Albanese samenleving volledig afgesloten te houden van de vijandige wereld eromheen, zo concludeert ook Wim Klooster in zijn Geschiedenis van Albanië (1991). Hij besluit zijn boekje echter hoopvol. Met het bezoek van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken James Baker, in de nazomer van 1991, "leek het einde van het Albanese isolement in zicht". Eind goed al goed dus, maar dat gaat niet op voor de auteur. Wim Klooster hinkt in zijn Geschiedenis van Albanië op twee benen. Hij hoopt met zijn relaas over "een van de raadselachtigste landen van Europa" twee doelgroepen te bereiken. Ten eerste de nieuwsgierigen die door de recente ontwikkelingen in het land ook interesse hebben gekregen in de geschiedenis ervan en ten tweede de "vele toeristen die Albanië de komende tijd zullen bezoeken". Maar geen van beide groepen komt bij Klooster echt aan zijn trekken. Klooster heeft een zo breed mogelijk overzicht willen geven van de geschiedenis van Albanië. Alle feitjes die tussen de tweede en de twintigste eeuw na Christus van enig belang waren voor het Albanese volk komen aan de orde. Maar breed betekent in dit geval ook zonder diepgang en juist door díe tweeslachtige houding zullen beide beoogde klantenkringen ook hun bedenkingen hebben. De echte belangstellenden omdat nergens in het boek een meer dan oppervlakkige beschrijving van een gebeurtenis kan worden gevonden; de toeristen omdat de meeste van hen geen boodschap hebben aan de Illyriërs, de Liga van Prizren of de Rilindja. Voor historici is Kloosters werk evenmin van groot belang. Wie in krap tachtig pagina's door de hele geschiedenis van een land weet te fietsen, geen primaire bronnen (documenten, briefwisselingen) opvoert, en voor de meest recente ontwikkelingen bovendien een onbeschaamd beroep doet op journalistieke bronnen, komt in die kringen niet erg serieus over. Is Geschiedenis van Albanië dan helemaal voor niets geschreven? Nee, dat is ook niet waar. Voorlopig is Klooster de enige die in een historisch overzicht ook Albanië's pogingen om het eeuwenlange isolement vaarwel te zeggen heeft weten te vangen. De kans is weliswaar groot dat het laatste hoofdstuk (dat een samenvatting geeft van recente krante-artikelen) binnen niet al te lange tijd alweer aan herziening toe is, maar voorlopig moeten we het er maar mee doen. Geschiedenis van Albanië kan bovendien ook een handig overzicht zijn voor mensen die echt de geschiedenis in willen duiken. Een indrukwekkende lijst van geraadpleegde literatuur achterin Kloosters boekje helpt die mensen bij het zoeken naar de beste toegangswegen. Om dan bijvoorbeeld uit te komen bij een meesterwerk als het ook hier veelvuldig geciteerde Histoire de l'Albanie des origines à nos jours van Stefanaq Pollo en Arben Puto. Het is echter de vraag of dat wel helemaal Kloosters bedoeling was.

Wim Klooster, De geschiedenis van Albanië. Uitgeverij De Bataafsche Leeuw. Prijs f 29,90.

Ze is de meest onderscheiden actrice van Hollywood. Twaalf keer werd Katharine Hepburn voor een Oscar genomineerd en vier keer won ze die onderscheiding. Toch is ze in haar lange carrière met 43 films altijd een buitenstaander in Hollywood gebleven. Het was haar eigen keuze. Als huismus hield ze niet van glamour. Ze kreeg gaandeweg zelfs een hekel aan het opgeblazen filmwereldje, vanaf de jaren vijftig, toen "de griezels" Hollywoodbinnenslopen, onder wie de nieuwe vrouwelijke heldin die "iedere pretentie van maagdelijkheid in de goot had gesmeten". Katharine Hepburn, een dame in Hollywood. De dame met het opgestoken haar, de dame met het knotje, de dame met de intellectualistische uitstraling. Nooit heeft Katharine Hepburn te koop gelopen met haar privé-leven, maar nu, op haar 84ste, heeft ze haar leven op papier gezet in Ik, verhalen uit mijn leven. Zo schrijft over de mannen in haar leven, onder wie Howard Hughes, de excentrieke multimiljonair, en Spencer Tracy, de begenadigde filmacteur met wie ze bijna dertig jaar optrok; Over haar regisseurs, onder wie George Cukor, George Stevens, John Huston, John Ford en Howard Hawks; over haar filmbazen, zoals Louis B. Mayer; over haar tegenspelers, onder wie Cary Grant, John Wayne, James Stewart, Humphrey Bogart, Henry Fonda en natuurlijk Spencer Tracy; over haar films, zoals Stage Door (1937), Bringing up Baby (1938), The Philadelphia Story (1940),The woman of The Year (1942),Adam's Rib (1949),The African Queen (1952), Long Day's Journey into Night (1962), Guess Who's Coming to Dinner (1967), The Lion in Winter (1968), Rooster Cogburn (1975) en On Golden Pond (1981). Eigenzinnig En Katherine Hepburn schrijft over zichzelf, die temperamentvolle actrice, eigenzinnig en zelfstandig, met flair, met levensvreugde. Een actrice die qua uiterlijk geen Hollywood-type was, die als comedienne en tragedienne bijna altijd gelijkwaardig was aan de mannelijke hoofdrolspelers, zelfs aan macho's als John Wayne en Humphrey Bogart. Een actrice die vroeger met een lage stem praatte, in een poging mannelijk te lijken. Ze groeide op in Hartford Connecticut, in een welgesteld, liberaal, maar onconventioneel, milieu. Haar vader was arts, een vooruitstrevend man die zich inzette voor de strijd tegen geslachtsziekten. Haar moeder was zo mogelijk nog vooruitstrevender. Zij kwam op voor het vrouwenkiesrecht, voor de suffragettebeweging van Emmeline Pankhurst en haar Amerikaanse volgelinge Emma Goldman. Het was een milieu dat een onafhankelijke geest stimuleerde, een milieu dat veel vrijheid gaf. Het credo van haar moeder luidde: "Wil je iets doen? Doe het dan. En vertel me hoe het gegaan is." Zo deed Katherine veel aan sport, golf, tennis, zwemmen, en zo maakte ze op negentienjarige leeftijd al samen met een vriendin een reis naar Europa. Tippelaarster Ze wilde actrice worden. Maar haar vader wilde daar niets van weten. Volgens hem was het "een onnozel beroep dat nauw verwant was aan dat van tippelaarster". Hij zag de toneelwereld als "een fundament van los zand voor een onbenullig leven". Haar moeder daarentegen steunde haar in haar plannen. En dus trok Katharine Hepburn, niet weinig vervuld van zichzelf, als twintigjarig meisje met veel flair naar New York, naar Broadway. Als jong actrice voelde ze zich "een overemotionele beginnelinge". Toen ze aan een toneelproduktie werkte waarin Leslie Howard de hoofdrol vervulde, kreeg ze het gevoel dat hij haar niet mocht. Ze vroeg op een keer: "Wat wilt u dat ik hier doe, meneer Howard?" Zijn antwoord: "Het kan me in feite geen donder schelen wat je doet, beste meid." Korte tijd later werd haar contract vroegtijdig beëindigd. Huwelijk Niettemin kwam ze al snel op uitnodiging in Hollywood terecht. Binnen anderhalf jaar maakte ze er vijf films. Met haar derde film, Morning Glory, won ze al een Academy Award, ze was toen 26. De filmwereld lag voor haar open. Ze was in die tijd getrouwd, maar het huwelijk stelde niet veel voor en werd al snel ontbonden. En ze had nog wel bereikt dat haar man, Ludlow Ogden Smith, zijn naam had veranderd in S. Ogden Ludlow, omdat ze geen mrs. Smith wilde heten. Terugkijkend: "Ik geloof niet dat het allemaal zo kil en berekenend is geweest als het klinkt." Maar: "Het is onweerlegbaar dat ik een vreselijk zelfzuchtig varken was." Vliegtuigje Howard Hughes, de multimiljonair, werd verliefd op haar, ook al gingen in die tijd geruchten dat ze lesbienne was. Op een dag, in het midden van de jaren dertig, landde hij met z'n vliegtuigje op de golfbaan waarop ze aan het spelen was. Het bestuur van de golfclub was woedend. Zo leerde ze hem kennen. Hij volgde haar op haar toernee met een toneelproduktie en toen ze in Californië terug waren gingen ze samenwonen. In die periode zat haar carrière in een dal. Ze maakte achter elkaar vier slechte films en de bioscoopeigenaren noemden haar een "vergif voor de kassa". Ze stond zelfs boven aan de lijst van dergelijke actrices. Ze waren "een kleurrijk paar", oordeelt Katharine Hepburn, maar ook "een vreemd stel". Allebei waren ze ambitieus, en ze werden "beheerst door een wild verlangen om beroemd te zijn". Dat streven deed hun verbintenis geen goed. Katherine wilde geen mislukkeling als actrice zijn. Daarom ging ze na een paar jaar terug naar de oostkust, om toneel te spelen. Toen ze 33 was, tijdens de opnamen van The Woman of The Year, leerde ze Spencer Tracy kennen. Ze bleven bijna dertig jaar bij elkaar, tot zijn dood in 1967. Tracy was getrouwd, maar voordat hij Hepburn ontmoette had hij zijn vrouw in de steek gelaten. Tegen die achtergrond kon er van een huwelijk geen sprake zijn en Hepburn drong er ook nooit op aan. Ook verschenen ze in Californië nooit samen in het openbaar. Humor Ze bewonderde Tracy in hoge mate, om zijn sterke karakter, om zijn eenvoud en eerlijkheid en om zijn humor, "die prachtige wilde geest zo vol vrolijkheid en toch zo droevig".Ook vond ze hem "een volmaakt acteur", "een ster van werkelijk hoog niveau". "Hij kon zich, zonder zich te verroeren vanwaar hij stond, vlak voor je ogen veranderen in een ander. Zonder hulpmiddelen, door pure toverkracht en de elektrische lading van zijn gedachten, werd hij iemand anders." Zo "primair en direct" Tracy in zijn werk was, zo gesloten was hij privé. Hij kon zichzelf niet beschermen, hij had "geen schild". Vandaar dat hij zich terugtrok als een oester in zijn schelp. Nooit heeft Hepburn Tracy echt leren kennen, nooit heeft ze geweten wie hij echt was. "Hij had de deur naar het binnenste kamertje op slot gedaan. Ik heb er zelfs geen idee van of hij zelf wel de sleutel had." Zelfs heeft ze nooit geweten hoe hij over haar dacht. "Ik kan alleen maar zeggen dat hij waarschijnlijk niet bij me gebleven was als hij me niet gemogen had." Uitweg Volgens haar was Tracy "niet zo erg gelukkig." Waarschijnlijk werd hij gekweld door een schuldgevoel, "een of ander vreselijk verdriet", mogelijk om zijn dove kind dat hij in de steek had gelaten. Anderzijds kon hij niet met zichzelf overweg. Hij "leefde op voet van oorlog met het leven". Hij was "op zoek naar een soort vergetelheid", toneelspelen was voor hem een uitweg, hij kon dan een ander zijn. Het is vooral een mannenwereld, de wereld die Katharine Hepburn schetst. Zij, de geëmancipeerde vrouw, kon het altijd heel goed vinden met sterke mannen, vooral als hun humor haar beviel. Van zulke mannen werd ze graag een maatje, lijkt het. Over John Wayne, de macho bij uitstek: "Een fantastische, kinderlijke, naïeve, open geest." En: "Wel simpel, maar fatsoenlijk." En: "Wanneer ik tegen hem aanleunde - wat ik zo vaak mogelijk deed, moet ik bekennen - was dat heel spannend." Over George Cukor, die negen films met haar regisseerde: "M'n beste vriend in Californië". Ze roemt hem als een regisseur voor acteurs, anders dan regisseurs als John Ford en John Huston die zich op het verhaal richtten, dus eigenlijk meer belangstelling hadden voor zichzelf. Droom Over Louis B. Mayer, de baas van Metro-Goldwyn-Mayer: scherpzinnig en heel eerlijk. Een ondernemer die het lef had risico's te nemen. Een ondernemer die als een romanticus een droom najoeg. Over John Ford, de regisseur van Stage Door: een rauwe kerel, pervers, onmogelijk, een arrogante doordouwer, maar een fantastische vriend. En over Ralf Richardson, met wie ze in Long Day's Journey into Night speelde, vertelt ze de volgende anecdote. De opnamen waren achter de rug en er was een feestje. Richardson vroeg haar ten dans, ze walsten. Toen de muziek ophield deed hij een stapje achteruit en zei vol verraste verbazing: "Nee maar, jij bent een heel aantrekkelijke vrouw." Zo babbelt Katharine Hepburn door. Babbelen, ja. Ze doet het met al haar geestdriftig temperament. Veel diepgang zit er niet in, ze blijft aan de oppervlakte. Maar het is persoonlijk, het is niet glad. Kortom, ook in haar levensverhalen keert Katharine Hepburn zich van Hollywood af.

Katherine Hepburn. Ik. Verhalen uit mijn leven. Uitgeverij Anthos. f 39,50.

Wie eind vorig jaar dacht dat de verwarring in het toenmalige Joegoslavië zijn toppunt had bereikt` komt bedrogen uit: het kon nog erger. Tot voor kort kon de chaos in het voormalige rijk van Tito tenminste nog enigszins overzichtelijk worden samengevat. De stelling 'het communistische Servië en het leger tegen de Kroaten en de rest' deed weliswaar geen recht aan de verscheidenheid van milities` politieke leiders en samenzweringen` maar wie deze leidraad hanteerde kon aan de Europese borreltafel in ieder geval meepraten. Nu het leger in chaos ten onder is gegaan en de Serviërs elkaar onderling in de haren zijn gevlogen` gaat deze versimpeling echter niet meer op. Voor niet-inwoners van de Balkan is de warboel nauwelijks meer te ontrafelen. Een overzicht van de belangrijkste spelers van het moment kan misschien helpen.

Slobodan Milosevic` president van Servië

Elk overzicht van de ontbinding waarin Joegoslavië zich momenteel bevindt` dient bij president Slobodan Milosevic te beginnen. Hij werpt zichzelf op als beschermengel van de eenheid van het land` maar heeft door zijn nationalistische optreden het verval juist versneld. Bekend als 'baby-face killer' wegens de hardhandige manier waarop hij de Albanezen in Kosovo onder Servisch gezag heeft geplaatst` heeft hij de overige republieken als het ware Joegoslavië uitgejaagd. Als verdediger van de Servische minderheid in Kroatië zette deze Balkanpoliticus pur sang de 700.000 leden daarvan aan tot gewapende opstand tegen de "Kroatische fascisten van president Tudjman." Het gevolg was een extreem wrede burgeroorlog` waarbij het federale leger de Serviërs te hulp schoot. Grote delen van Kroatië kwamen onder Servisch beheer` de contouren van een nieuw Groot-Servië veschenen op de kaart. Inmiddels lijkt het politieke tij zich tegen de sterke man van Servië te keren. Servië dreigt alleen met Montenegro achter te blijven in het derde Joegoslavië waarvan Milosevic en de zijnen droomden. Hij gaf de Serviërs weliswaar hun trots terug` maar kon niet verhelen geen enkel economisch beleid te hebben. Gedwongen door de oorlogsmoeheid van zijn achterban` door de hyperinflatie en door de achteruithollende economie` stemt hij in met de komst van vredestroepen naar Kroatië. Vooral de huidige openlijke verdeeldheid onder de Serviërs komt Milosevic zeer ongelegen. Ooit onbetwist leider wordt hij geconfronteerd met een opstand van voormalige stromannen in Kroatië. Dit wordt gezien als het failliet van zijn beleid` waarbij alle Serviërs in één staat zouden leven. Nog is zijn positie als president niet in gevaar` maar meer en meer duikt de beschuldiging op dat hij de Servische minderheid heeft verraden. Het enige dat hij kan doen is zijn voornaamste tegenstander` de door hem zelf gecreërde president Milan Babic van Krajina` in zijn eigen achterland zwart maken en de lokale overheden daar zodanig onder druk zetten dat Babic gewipt wordt.

Babic` president van de 'Servische enclave Krajina'

Milan Babic, de voormalige protégé van Milosevic` ziet zijn ongekroonde machtspositie in de Krajina in gevaar komen door de eventuele komst van VN-vredestroepen. Hij wilde zich graag laten gebruiken door Milosevic` zolang hij aan diens hand kon opklimmen van tandarts via burgemeester van Knin tot president van zijn eigen staatje` de 'Servische Enclave Krajina.' Globaal strekt zijn rijk zich over 12.000 kilometer vierkante meter dorre rotsgrond uit van de Kroatische kustplaats Split tot aan het beroemde natuurpark Plitvice in midden-Kroatië. De weinige Kroatische dorpjes die zich hier bevinden zijn met de grond gelijkgemaakt` de grenzen worden door het federale leger veiliggesteld tegen Kroatische invallen. Binnenslands wordt de rust gegarandeerd door diverse milities met illustere namen als 'witte adelaars' en 'Kninja's'` genoemd naar de hoodstad Knin en de populaire tv-serie Ninja Turtles. De kleurrijke en veel bejubelde 'Kapitana Dragn'` een Servische huurling uit Australië` wist de ongedisciplineerde bende dorpswachters om te vormen tot een geduchte troepenmacht. Hun wapens kregen ze van het federale leger. Het VN-vredesplan behelst onder meer de ontwapening van de milities en de terugtrekking van het leger uit de Krajina. Babic en zijn regering hebben daar bezwaren tegen. Om aan te tonen dat Krajina geen onderdeel meer is van Kroatië` willen zij dat de VN-macht langs de grenzen van de streek gelegerd wordt. Babic zegt zich verraden te voelen door Milosevic en de overige bestuurders in Belgrado. Ondanks grote druk bleef hij afgelopen weekend tijdens een veertig uur durende vergadering in Belgrado bij zijn afwijzing van de plannen. Na afloop beschuldigde hij Milosevic van Byzantijnse methoden als chantage` kuiperij en fysieke intmidatie.

Karadzic` voorman van Servische minderheid Bosnië-Hercegovina

Grootste gevaar van de huidige rebellie tegen Milosevic is dat de Serviërs in Kroatië aansluiting zoeken bij hun natuurlijke partners` de Serviërs in Bosnië-Hercegovina. Er wordt al niet meer gesproken over het 'Derde Joegoslavië' van Milosevic` maar over een rijk van Servische landen. Mochten Babic en de Bosnische partijleider Radovan Karadzic besluiten op eigen houtje verder te gaan en hun naast elkaar gelegen gebieden aan elkaar te voegen` dan slaat de burgeroorlog zeker over naar de moslim-republiek. Evenals hun natiegenoten in Kroatië hebben de Serviërs in Bosnië hun eigen zelfstandige Krajina's al uitgeroepen. Tot nu heeft het door de moslims beheerste gezag van de republiek niet gereageerd. Het onttrekken van de Bosnische/Kroatische grenspaaltjes die de beide Krajina's scheiden is echter onverteerbaar voor de meerderheid van de bevolking. Tot nu heeft niemand het eerste schot in Bosnië durven lossen` maar de spanning blijft toenemen.

De Servische oppositie

In alle politieke stormen zou president Milosevic zich geen betere oppositie kunnen wensen dan zijn huidige tegenstanders in het Servische parlement. Zelden zullen politici uit het oppositionele kamp zo hun best gedaan hebben om een zittend president in het zadel te houden. Ondanks groot verbaal geweld` slagen zij er maar niet een vuist te maken en op de meest cruciale momenten laten de leiders het volstrekt afweten. Maart vorig jaar hadden ze Milosevic op de knieën` nadat een door Vuk Draskovic` leider van de Servische vernieuwingsbeweging` georganiseerde demonstratie op gewelddadige wijze door de overheid uit elkaar werd geschoten. Dagenlang bleef het onrustig in Belgrado. Milosevic moest de ene na de andere concessie doen. Slechts doordat Vuk en de voorman van de Democratische partij` Micunovic` blunder op blunder stapelden kon hij overleven. Later keerde hij sterker dan ooit terug. En ook heden ten dage geven de beide heren weinig blijk van politiek inzicht. Nog steeds weigeren ze een consistente koers te varen of redelijk samen te werken. Nationalistischer dan Milosevic zelf` riep Vuk eerst op de president te steunen in de heilige oorlog tegen de Kroaten. Pas later keerde hij zich om partij-politieke redenen tegen de strijd. Ook Micunovic` die onder intellectuelen redelijk scoort` steunt Milosevic' politiek precies op de verkeerde momenten. Momenteel lijkt hij partij te kiezen voor Babic. Vuk verblijft in het buitenland.

Kostic`afgevaardigde van Montenegro in presidium

Hoewel Montenegrijn` toont Kostic zich graag Servischer dan de Serviërs. Sinds het begin van de crisis trouwste aanhanger van Milosevic en diens loyale spreekbuis. Wordt in de Servische pers nog immer aangeduid als vice-voorzitter van Joegoslavië` hetgeen hij ook was tot het presidium mei vorig jaar uit elkaar spatte. Tot zijn zichtbare verdriet weigeren EG- en VN-bemiddelaars met hem te onderhandelen. Voor de internationale wereld heeft het presidium sinds de machtsovername door Servië als gesprekspartner afgedaan. Ook voor de nog niet als zelfstandig erkende republieken Macedonië en Bosnië-Hercegovina bestaat het presidum niet meer. De enigen die het gezag van het staatsorgaan nog erkennen zijn Servië` Montenegro en de provincies Vojvodina en Kosovo. Als het aan de aldaar levende Albanese meerderheid lag zou Kosovo vandaag nog vertrekken. Door de lakei-achtige houding van Kostic is de indruk ontstaan dat Montenegro zich zonder slag of stoot bij het broedervolk Servië zou aansluiten` maar enige tijd geleden maakte president Bulatovic een einde aan die illusie. Montenegro heeft evenals Servië niet bij de EG om erkenning gevraagd en wil achterblijven in een nieuw Joegoslavië. Bulatovic stelt echter voorwaarden om de identiteit van zijn volk veilig te stellen. Van opgaan in Servië kan geen sprake zijn` zo wees hij deze droom van veel Serviërs af. De as Titograd-Belgrado is nog intact` maar kraakt meer dan men wil toegeven.

Adzic` Joegoslavische minister van defensie

De naam van Blagoje Adzic werd het afgelopen jaar vaak in verband gebracht met geruchten over een mogelijke militaire staatsgreep in Joegoslavië. Pas sinds begin dit jaar opperbevelhebber` toonde hij zich in zijn vorige functie als chef der staven een fel voorstander van het herstel der communistische waarden en de eenheid van het land. Zijn toenmalige chef` ex-minister van defensie Velko Kadijevic` wist hem echter te kalmeren. De al maanden ernstig zieke Kadijevic kon of wilde echter niet voorkomen dat het onder zijn bevel staande leger openlijk als partij betrokken raakte bij de burgeroorlog in Kroatië. In plaats van het etnische geweld te bezweren` vochten de militairen uiteindelijk openlijk mee aan de Servische zijde. Na het neerschieten door de luchtmacht van een EG-helicopter` waarbij 5 waarnemers om het leven kwamen` moest Kadijevic het veld ruimen` waarna de zeer conservatieve Adzic aantrad. Hij erfde echter een in chaos ten onder gegaan leger` dat elk strategisch of politiek doel mist. Op papier heeft Adzic ingestemd met het VN- vredesplan` maar in de praktijk zal nog moeten blijken wat deze toezegging waard is. De kans dat het leger` dat al verzwakt is door het vertrek van Kroaten` Macedoniërs en Kroaten` nog verder uiteen valt is niet ondenkbaar. Zelfs als Adzic loyaal aan het vredesplan zou zijn` dan nog is het de vraag in hoeverre bijvoorbeeld de plaatselijke commandant in Knin` Ratko Mladic` zich terug zal trekken uit de Krajina. Als het aan Babic ligt zal Mladic blijven` VN-garanties of niet.

Bemiddelaars: Vance en Lord Carrington

De splitsing der geesten binnen het Servische kamp heeft het vredesproces niet gemakkelijker gemaakt. Hoe de Europese leiders ook over Milosevic mogen denken` het is altijd beter onderhandelen met een sterk in het zadel zittende politicus dan met een leider die zijn achterban niet in de hand heeft. Had de VN eindelijk een redelijk duurzaam staakt-het-vuren bewerkstelligd` blijkt de voorgespiegelde "instemming van alle partijen" vals te zijn. Op de iets langere termijn kan president Babic het niet volhouden zonder steun van leger en economische hulp vanuit Belgrado. Voorlopig kan hij met zijn zwaarbewapende milities echter wel de komst van de blauwhelmen frusteren. Zolang het bestand in Kroatië stand houdt` kunnen Cyruc Vance namens de VN en Lord Carrington namens de EG nog wel wachten` maar lang zal dat zonder verdere vooruitgang niet zijn. De Kroaten die eerst instemden met het plan` hebben inmiddels al nieuwe eisen gesteld. In het denkbeeld dat hem - nu Kroatië is erkend - niets meer kan gebeuren` verlangt president Tudjman` de nationalistsiche tegenhanger van Milosevic` nieuwe garanties dat de verloren gegane gebieden terug zullen vallen aan Kroatië. Het mag redelijk rustig zijn in het voormalige Joegoslavië, er ligt kruit genoeg om een nieuwe explosie waarschijnlijk te maken. De Servische leiders zullen het betreuren hun in november vorig jaar aan minister Van den Broek gegeven woord over constuctieve samenwerking te hebben gebroken. Eerst wilde Milosevic zijn beloftes niet nakomen` nu kan hij het niet meer.

Milosevic: verval Joegoslavië versneld. Karadzic: voorman Serviërs in Bosnië-Hercegovina. Vuk Draskovic: weinig blijk van politiek inzicht. Branko Kostic: Servischer dan de Serviërs. Blagoje Adzic: voorstander herstel communistische waarden. Vance (links) en Carrington: binnenkort weer naar Zagreb en Belgrado?

Het is de roodste, de grootste en de oudste in onderwijsland. De Algemene Bond van Onderwijs Personeel (ABOP). Gisteren 150 jaar oud en toch pas in 1966 ontstaan uit een fusie tussen de Nederlandse Onderwijzers Vereniging en de Nederlandse Bond van Leerkrachten in het Nijverheidsonderwijs. "Niet de naam ABOP is 150 jaar oud, maar de onderwijs-vakorganisaties waaruit de ABOP voortkomt," verduidelijkt Ella Vogelaar, de voorzitter van de ABOP.

Zij is een van de weinige vrouwelijke voorzitters in de Nederlandse vakbondswereld. Vanuit een grachtenpand in Amsterdam bestuurt zij de middelgrote onderwijsbond van de FNV. Het waren van oudsher vooral de leraren en onderwijzers uit het openbaar onderwijs die zich aansloten bij de ABOP en zijn voorgangers. De laatste jaren is er ook toeloop uit het bijzonder onderwijs. Blijkbaar doet de ABOP het nog niet zo slecht in de concurrentiestrijd tussen de verschillende Nederlandse onderwijsbonden. Na jaren van ledenverlies stijgt het ledental weer. Het aantal ligt nu rond de 45.000. Vogelaar sluit niet uit dat de ledenwerfacties zich in de toekomst versterkt op de leraren van bijzondere scholen in het katholieke zuiden gaan richten.

Onmogelijk beroep Wie het onderwijslandschap anno 1992 overziet, vindt weinig aanleiding voor het vieren van grote feesten. Het jubileum-congres dat de ABOP gisteren in Krasnapolsky hield, stond dan ook onder het weinig vrolijk-makende motto: 'Onderwijzen, een onmogelijk beroep'. "Inderdaad", zegt Vogelaar, "als we niet oppassen, vinden we binnenkort helemaal niemand meer die zo gek is om nog in het onderwijs te gaan werken." Het laatste decennium zijn er zware stormen over het Nederlands onderwijs getrokken. Bezuiniging stapelde zich op bezuiniging en maakte het vak van leraar onaantrekkelijker en moeilijker. Salariskortingen zorgden voor demotivatie en apathie. De bonden, ook de ABOP, leken jarenlang machteloos tegenover dit geweld van Haagse politici. Ella Vogelaar is niet het type dat er lang omheen draait. "Het beroep van leraar is bijzonder zwaar geworden. Kijk maar eens hoe weinig leraren hun pensioen nog op een normale manier halen. Allerlei ontwikkelingen maken het werk voor de klas extra moeilijk. Ouders stellen veel hogere eisen. Twintig jaar geleden gold nog het woord van de onderwijzer. Als je nu ziet hoe ouders omgaan met de adviezen van de basisschool voor de verwijzing naar het voortgezet onderwijs, weet je precies wat ik bedoel. Veel ouders lappen die adviezen gewoon aan hun laars. Criminaliteit, alcohol en drugs zijn zaken geworden die niet ophouden bij de deur van de schoolklas. Allerlei maatschappelijke ontwikkelingen maken het onderwijzen alleen maar moeilijker." Vogelaar geeft het grif toe: "Het beeld van het leraren-bestaan is momenteel bijzonder negatief."

Achterban De vraag dringt zich op waarom de ABOP zich niet feller heeft verzet tegen allerlei maatregelen. Ook de roerige achterban van de ABOP heeft die vraag al vele keren gesteld. Vogelaar is nu vier jaar voorzitter. Maar ook voor die tijd maakte ze als bestuurslid van de bond de gevechten tegen de bezuinigingen van dichtbij mee. De eerste vrouw van de ABOP gaat meteen in de verdediging: "Je werd een aantal jaren geleden gewoon niet serieus genomen als je met het verhaal kwam dat nieuwe bezuinigingen écht niet meer konden. We hadden het beeld dat er van onderwijs bestond helemaal tegen. Je hoorde alleen maar dat de leraren niet moeilijk moesten doen. Ze hadden immers een dijk van een rechtspositie en ze verdienden toch ook niet slecht. Door dat beeld kon de bond uiteindelijk niet veel meer doen dan praten over wáár er bezuinigd moest worden." Ondanks de sluipende afbraak van het onderwijs was er de laatste jaren nauwelijks nog verzet te mobiliseren in onderwijskringen. Onderwijsstakingen, in 1982 een dag en in 1983 een hele week, leverden niets op. Op die stakingen volgde een jarenlange kater. Vogelaar klinkt cynisch als ze erover praat. "We hebben die stakingen glorieus verloren. De woede daarna was gigantisch. De salariskortingen bleken na de stakingen nog groter dan ervoor. De wond die Deetman toen heeft geslagen, is nog steeds niet geheeld. Mensen in het onderwijs praten nog steeds over het 'litteken van Deetman op de salarisstrook'."

Licht Maar Vogelaar ziet licht gloren aan de horizon. "Er is een begin van een omslag", klinkt het hoopvol. "De grote bezuinigingen lijken gestopt. In 1990 hebben we een convenant gesloten met minister Ritzen. Er kwam 300 miljoen gulden om onder meer de aanvangssalarissen van leraren te verbeteren. We waren bij lange na niet tevreden. We hadden om 2,8 miljard gevraagd. Maar er komt tenminste weer geld in plaats van bezuinigingen. Het is nog maar een druppel op een gloeiende plaat, maar misschien is het inderdaad een begin. Het is nu de kunst om ervoor te zorgen dat er meer geld volgt om een echte omslag te bewerkstellingen. Voor het einde van deze kabinetsperiode moet daar duidelijkheid over zijn." Met die duidelijkheid bedoelt Vogelaar vooral een "substantiële salarisverhoging voor leraren". Vogelaar: "Mijn achterban staat buitengewoon wantrouwend tegenover Ritzen en Wallage. Op het ogenblik stikt het in de onderwijswereld van het cynisme. De enige sleutel om dat cynisme weg te nemen, is een serieuze loonsverhoging. Alleen dan krijgen leraren weer het gevoel voor vol aangezien te worden. Je kunt je nauwelijks voorstellen hoe onrechtvaardig de mensen in het onderwijs zich door de politiek behandeld voelen. Pas als dat salarisprobleem uit de wereld is, ontstaat er weer een sfeer om goed te kunnen praten over onderwijs."

Stakingen Hoever wil de ABOP gaan om te zorgen voor zo'n salarisverhoging? Denkt al iemand aan stakingen? "Ik sluit niet uit dat vandaag of morgen de vlam in de pan slaat," zegt Vogelaar laconiek. Maar die woorden zijn nog niet weggestorven of ze voegt er snel aan toe "maar mij hebben nog geen signalen in die richting bereikt." Voor Vogelaar en haar bond is er meer dan alleen maar vechten voor hogere salarissen. Op andere terreinen meldt de vakbondsvrouw wel successen. Ze noemt de deregulering in het onderwijs. Dat wil zeggen dat het ministerie in Zoetermeer macht afstaat aan de besturen van de scholen. Daardoor komt er ruimte voor een eigen personeelsbeleid of loopbaanbeleid binnen de scholen. De leraren krijgen meer invloed op de eigen werksituatie. Drie jaar geleden heeft de ABOP na aanvankelijke huivering zich achter die deregulering gesteld en dat begint vruchten af te werpen. Minstens zo belangrijk als belangenbehartiging voor de leden vindt Vogelaar het meepraten over het onderwijs zelf. Ook hier wisselden successen en nederlagen voor de bond zich in de loop van de tijd af. Jarenlang pleitte de ABOP voor de middenschool. Wat daar nu van terechtkomt in de vorm van basisvorming noemt Vogelaar schamper "een slap aftreksel".

Allochtonen Anderzijds wijst ze op de integratie van kleuterschool en lagere school tot basisschool, als iets waarvoor in de ABOP en de voorgangers van het ABOP jarenlang gevochten hebben. De uitdagingen voor de komende jaren staan Vogelaar al duidelijk voor ogen. "Minstens twee zaken zullen extra aandacht vragen. Het onderwijs aan allochtonen en het weer bijeen brengen van regulier onderwijs en het speciaal onderwijs." De geschiedenis van de ABOP en zijn voorgangers is er een van voortdurende fusies. Als je die lijn doortrekt, komt de vraag op hoe lang deze bond nog tijd van leven heeft. Tien jaar? Twintig jaar? Vogelaar hoeft er niet lang over na te denken. "Over tien jaar bestaat de ABOP wel nog, maar of de ABOP over twintig jaar nog bestaat, daar durf ik geen fles champagne op te verwedden."

De kansen op de uitvoering van het vredesplan van de Verenigde Naties in Joegoslavië zijn vergroot. De Servische leiders in Kroatië kondigden gisteren aan een referendum te willen houden over de stationering van de vredesmacht van de Verenigde Naties in hun gebieden. onvoorwaardelijk te zullen accepteren. De machthebbers van de door Serviërs beheerste Kroatische enclave Krajina zullen de plannen voor een volksraadpleging maandag aan hun parlement presenteren. De 'president' van Krajina, Milan Babic, zei volgens persbureau Tanjug zich te zullen houden aan de uitkomsten van het referendum. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gisteren overigens besloten te wachten met het sturen van een vredesmacht. Kroatische defensiefunctionarissen maakten gisteren melding van enkele van de ernstigste schendingen van het laatste bestand. Gezegd werd dat Servische troepen in de omgeving van de stad Osijek in de nacht van donderdag op vrijdag twee Kroatische posten hadden beschoten en dat Kroatische troepen een infanterieaanval hadden afgeslagen.

In zes steden in Algerije is het gisteren tot gevechten gekomen tussen politie-agenten en militairen enerzijds en demonstrerende fundamentalisten anderzijds. Er werd melding gemaakt van minstens één dode en tientallen gewonden. De rellen braken uit bij moskeeën na de vrijdagsgebedsdiensten. De eerste schermutselingen tussen de politie en fundamentalistische betogers braken kort na het middaguur uit in de hoofdstad Algiers, Ondersteund door tanks patrouilleerden honderden militairen, sommigen met bajonetten op hun geweerlopen door de straten. Later kwamen ook uit andere steden berichten over confrontaties. De dode viel in Batna, waarmee het aantal slachtoffers van eerdere confrontaties in deze stad opliep tot dertien. Volgens ooggetuigen wierpen FIS-aanhangers barricades op van in brand gestoken autobanden en afval.

Eind deze maand wordt er bij de gevangenis De Geerhorst in Sittard gedemonstreerd door ex-gedetineerden en medestanders. Met de protestmars willen zij ageren tegen het slechte eten en het gebrek aan bewegingsvrijheid in De Geerhorst. Want sinds al die uitbraken zijn de gevangenisbazen een stuk strenger geworden. Ook advocaten zijn boos. In de Geerhorst mag niks meer, vinden ze. Tja, het is ook nooit goed. Ten tijde van de uitbraken viel iedereen over de directie heen. Critici spraken van een duiventil. De overmaat aan bewegingsvrijheid was van dien aard dat de bewakers elke ochtend blij waren dat een aantal gevangenen, gezegend met een vaste slaap, de uitbraken gemist hadden. Want werk hebben is geen kunst in de Geerhorst, maar werk houden.

De PvdA, VVD en D66 in de Tweede Kamer willen dat Nederland haast maakt met de installatie van een alarmsysteem in de Maas, dat waarschuwt voor verontreinigingen en ongelukken. De oppositiepartijen VVD en D66 willen tevens dat Nederland de vervuilers van de Maas via de rechter aanpakt.

Internationale Maasconferentie in Maastricht zijn gemaakt in de praktijk niets terecht. "De medewerking van België is nihil, daarom moet Nederland zelf initiatieven nemen", aldus Feenstra. In de Rijn worden goede ervaringen opgedaan met een alarmsysteem, waaraan gemeenten, waterleidingbedrijven en industrieën langs de rivier meewerken.

Drinkwater "Alle calamiteiten, of dat nu lozingen zijn of ongelukken moeten via dat nieuwe waarschuwingssysteem gemeld worden. De Rijn is mede daardoor een stuk schoner geworden. De Maas daarentegen bezorgt ons nog steeds zoveel vervuiling dat drinkwaterbedrijven zelfs hun inname van water moeten stilleggen. We willen niet langer wachten op de Belgen", aldus Feenstra, die minister Maij-Weggen (Verkeer en Waterstaat) maandag tijdens een Kamerdebat over vervuilde waterbodems tot actie zal manen.

VVD en D66 eisen van Maij dat de Nederlandse Staat de vervuilers uit het buitenland via de rechter aanpakt. Bedrijven die in de Maas lozen zullen daartoe moeten worden opgespoord.

Te Veldhuis (VVD) wijst erop dat de gemeente Rotterdam door monsters te nemen ook de Duitse daders van vervuilingen op het spoor is gekomen en hen op die manier heeft kunnen dwingen tot maatregelen. "Wat een kleine overheid kan, moet de Nederlandse staat toch ook kunnen", aldus Te Veldhuis.

Deltaplan VVD en D66 vinden dat Maij en haar collega Alders (Milieubeheer) veel te weinig geld uittrekken voor de sanering van de vervuilde waterbodems in Nederland. Bovendien is na tien jaar nog steeds niet duidelijk hoe groot de vervuiling echt is. Ook vinden beide fracties dat meer energie in de schoonmaak van verontreinigd slib moet worden gestoken. Te Veldhuis pleit voor een Delta-plan voor de waterbodems. Volgens Eisma moeten giftige grondstoffen in de industrie als PAK's worden verboden, zodat ze niet meer in het milieu terecht komen.

Het casino in Valkenburg verhuist naar Maastricht. De stichting Holland Casino's heeft gisteren laten weten dat de voorkeur voor nieuwbouw uitgaat naar een plek pal aan de Maas op het voormalige Céramique- terrein, naast Hotel Maastricht. Een overdekte voetgangersbrug over de Maas gaat zorgen voor een directe verbinding met het oude stadshart.

Valkenburg kreeg in 1977 het tweede officiële casino van Nederland, na Zandvoort. Toen drie jaar geleden het casino toe was aan een grote opknapbeurt, liet Holland Casino's weten deze gelegenheid te willen aangrijpen voor een compleet nieuwe vestiging.

Valkenburg presenteerde hierop een pretentieus plan voor nieuwbouw op de Cauberg. Dat heeft het uiteindelijk moeten afleggen tegen het aanbod van Maastricht om een nieuw casino in de nieuwe Maastrichtse wijk te bouwen. Architect van het nieuwe casino, dat 35 miljoen gulden gaat kosten, is Jo Coenen. De verwachting is dat de verhuizing in 1995 een feit kan zijn.

Herenakkoord Volgens wethouder Hoen heeft Maastricht nimmer gelobbyd om het casino te krijgen. "Normaal gesproken doe je dat wel bij zulke projecten, maar nu was er een herenakkoord met Valkenburg." De gemeente Maastricht heeft wel, op verzoek van Holland Casino's, een plek aangewezen op het Céramiqueterrein en toen bleek dat die niet beviel een andere plaats in datzelfde toekomstige stadsdeel gereserveerd. Hoen zegt dat hij er, na de presentatie van de nieuwste Valkenburgse plannen, zelfs vanuit ging dat die het zouden halen. "Maar Holland Casino's heeft kennelijk toch het landelijke beleid gevolgd, om vestigingen in economische centra te bouwen."

Uitgaan Het speelhuis in Valkenburg trok vorig jaar 400.000 bezoekers. Volgens algemeen directeur van Holland Casino's, drs. J.C. Kroes, is nu voor Maastricht gekozen omdat deze stad veel meer mogelijkheden zou bieden. "Maastricht is een veelzijdige stad die het hele jaar door veel bezoekers trekt voor winkelen, congressen en andere manifestaties." Volgens Kroes beschikt de stad ook over een "hoogwaardig uitgaansleven".

Leuk avondje Casino-directeur Hans Schalken verwacht dat het casino in Maastricht vooral meer "incidentele goklustigen" zal trekken. Schalken: "Voor de grote gokkers maakt het niet zoveel uit waar een casino ligt. Die rijden wel een eindje om. Juist in de grote stad komen meer bezoekers die een leuk avondje uit willen, maar daarvoor niet te ver willen rijden." Burgemeester Smeets van Valkenburg, die volgende week wordt opgevolgd door drs. Constant Nuytens, heeft de hoop nog niet helemaal opgegeven omdat de ministers de verhuizing nog moeten goedkeuren. Vastomlijnde plannen om het vertrek tegen te gaan heeft Valkenburg echter nog niet.

* Een overzicht van het terrein langs de Maas waar het casino moet komen. Het gebouw zelf is nog niet ontworpen. De tekening is slechts bedoeld om een indruk te geven. De oude directeurswoning langs de Maas blijft behouden.

De ministers van Buitenlandse Zaken en Financiën van de twaalf EG-landen hebben gisteren in het provinciehuis van Maastricht hun handtekening gezet onder het het akkoord over de `Europese Unie'.

bereikt op hun topontmoeting vorig jaar december in de Limburgse hoofdstad. Premier Lubbers` onder wiens voorzitterschap de Europese Unie tot stand kwam` noemde het verdrag "fundamenteel voor de betrekkingen van de landen in Europa". Overigens vroeg Lubbers zich af of de regeringsleiders van de EG zich binnen enkele jaren niet opnieuw rond de conferentietafel moeten scharen voor een verdere uitbouw van de Europese integratie. "Het integratieproces gaat verder en zal zich verbreden naar nieuwe lidstaten. De wachtkamer loopt vol"` aldus Lubbers.

Geschiedenis Hij noemde de ondertekening van de Europese Unie "een historisch moment voor de ruim 300 miljoen burgers van de Gemeenschap". Premier Cavaco Silva van Portugal - het land dat op dit ogenblik het halfjaarlijkse EG-voorzitterschap in handen heeft - zei dat "Maastricht al een plaats in de geschiedenis heeft gekregen. De naam van de stad zal onlosmakelijk verbonden zijn met de toekomst van het Europese ideaal"` aldus Cavaco Silva.

Blokken De Portugese bewindsman wees erop dat de EG al een van de belangrijkste economische blokken ter wereld is. "Maar pas als dat feit naar het politieke vlak kan worden vertaald` zal de Gemeenschap in staat zijn haar rol in het nieuwe Europa en op wereldniveau te spelen". De Portugese premier waarschuwde dat Europa de blik niet te veel op het oosten gericht moet houden. De Gemeenschap zal de derde wereld niet uit het oog mogen verliezen` vond Cavaco Silva.

Kritischer De nieuwe voorzitter van het Europees Parlement` de Duitse christen-democraat Egon Klepsch` liet zich veel kritischer uit over de Europese Unie. "Laten we niet uit het oog verliezen dat het Verdrag ook zwakke punten` onvolkomenheden en onduidelijkheden bevat: wij hadden vooral graag een duidelijker versterking van de positie van het Europees Parlement gehad"` aldus Klepsch. De EP-voorzitter voegde daaraan toe dat het Maastrichtse akkoord niet "opgewassen is tegen de uitdagingen van deze tijd".

EUROPEES UNIE-VERDRAG IN MAASTRICHT ONDERTEKEND

Kunstliefhebbers wachten al zes jaar geduldig op het moment dat het beroemde Moskouse kunstmuseum Tretjakov weer zijn deuren opent.

Na herhaalde beloftes slaakten museumfunctionarissen deze week een noodkreet: er is 27 miljoen gulden nodig om de renovatie te voltooien en om te voorkomen dat honderden medewerkers een andere baan zoeken waar ze meer kunnen verdienen. "We kunnen een juweel als het Tretjakov toch niet voor onze ogen laten vervallen", aldus Vladimir Krjoetsjkov, Russisch parlementslid en een van de centrale figuren in de campagne Red het Tretjakov. Het museum werd in 1850 door de textielhandelaren en kunstverzamelaars Pavel en Sergei Tretjakov gesticht. Na de bolsjevistische revolutie verwierf het museum veel kunstverzamelingen van de berooide adel. In 1986 werd het museum gesloten voor onderhoud en restauratie. Er bevonden zich meer dan 100.000 kunstwerken die duizend jaar Russische kunst vertegenwoordigen en de grootste collectie van Russische ikonen ter wereld.

Veel kunstenaars hebben de Maastrichtse galerie Henn al een ander uiterlijk gegeven. De Oostenrijkse kunstenares Ona B. heeft de galerieruimte nu omgetoverd in een soort kapel, waar met behulp van grote - veelal rood geschilderde - doeken en objecten een mystieke sfeer is gecreëerd. In de lange gang die naar de open ruimte achterin de galerie leidt, hangen blauwgroen gevlekte schilderijen. Maar in de vierkante ruimte achterin schemert het rood voor je ogen. De doeken zijn prachtig, fel, warm rood met veel donkere schaduwwerkingen erin. Ze doen denken aan mooie wolkenluchten, in de dieprode avondschemering van de zon, maar dan veel dieper rood dan in werkelijkheidmogelijk is. Alleen al dat rood geeft de ruimte een fascinerende uitstraling, misschien iets heiligs, misschien iets erotisch.

Roeispaan Maar de illusie van het opgaan in deze eindeloze wolkenluchten wordt verstoord door de objecten die Ona B. voor de doeken heeft geplaatst. Voor elk schilderij prijkt op hoge dunne ijzeren poten een voorwerp. Schilderijen en objecten worden samen tot installaties, die lijken te verwijzen naar altaren in kapellen of kerken. Alleen de objecten zijn wel bizarre relikwieën. Geen kruisen, Maria-beelden of brandende kaarsen, maar puntvormige houten voorwerpen, stenen in een kommetje, glazen bollen, een enorme leren bal en zelfs een roeispaan balanceren op de hoge standaards voor de schilderijen. Die voorwerpen zijn meestal gemaakt van kostbaar hout of steen, en vaak geometrisch van vorm.

Medicijnbal De schilderijen en de objecten staan in wisselwerking met elkaar. De zware medicijnbal die de dunne pootjes van de standaard doet buigen, lijkt elk moment te kunnen vallen. Het lijkt of de bal kortgeleden gegooid is en nu tegen de dieprode lucht zweeft om elk moment ergens neer te ploffen. Ona B. legt zo'n handeling, die in realiteit maar een paar seconden duurt, vast in haar kunstwerk. Heel mooi is de vondst van de glazen bol voor een van de doeken. Wie in de bol tuurt, ziet de kleuren van het doek dat erachter hangt erin weerspiegeld, maar ziet tegelijkertijd ook zichzelf staan.

Ona B. bij galerie Henn, Sint Nicolaasstraat 26C in Maastricht. Te zien tot en met 16 februari, open: woensdag tot en met zaterdag van 16.00 tot 20.00 uur.

Hemel en aarde - werelden van verbeelding. Zo heet de grote tentoonstelling die tot en met 23 februari te zien is in het Maastrichtse Bonnefantenmuseum. Twaalf geleerden bogen zich over de vraag welke voorstellingen de mensen zich in de loop der tijd gemaakt hebben van hemel, aarde, wolken en sterren. Hoe men daarover dacht en denkt, laat het museum zien in een enorme verzameling van schilderijen, foto's, oude kaarten, tapijten en zelfs tuinen. De kunstredactie besteedt twaalf zaterdagen aandacht aan de tentoonstelling. Twaalf geleerden, twaalf afdelingen, twaalf afleveringen. Dit is deel 11.

Als alle levende wezens één uur de adem inhouden...

Ook boven Europa dreigt een gat in de ozonlaag te ontstaan, luidde het alarmerende bericht dat de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA deze week verspreidde. Op de tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum hangen ook computerbeelden van de NASA, die de groei van het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool illustreren.

Voor de semioot Paolo Fabbri uit Italië vormt dit gat in de laag die ons moet beschermen tegen schadelijke ultraviolette zonnestralen, een belangrijk gegeven bij zijn speurtocht naar de verbeelding van afgrond en duizeling. De tentoonstellingsafdeling afgrond en duizeling is weer een klein, maar hecht gecomponeerd kabinet. Fabbri houdt zich bezig met de momenten waarop de vaste ordening van hemel en aarde verstoord wordt, bijvoorbeeld bij een vulkaanuitbarsting.

Afgrond In het kabinet hangt een mooi doek van Michael Wutky (1739-1823) waarop hij de uitbarsting van de Vesuvius-vulkaan schilderde. Grappig detail is dat de schilder zich zelf op dit doek heeft afgebeeld, op een moment waarop hij van verbazing over dit natuurverschijnsel vergeet te schilderen. De mythen vermelden over het einde der tijden dat er ergens een scheur in de aarde of de hemel zal ontstaan, een diepe afgrond waarin de mensheid zal verdwijnen om een eindeloze val te maken. Maar hoe ziet die afgrond er uit, en wat moet je je voorstellen bij een eindeloze val?

Engelen In zijn fantastische schilderij De val van de opstandige engelen liet Peter Paul Rubens (1577-1640) de vallende engelen, gedreven door de zwaartekracht, verdwijnen in een soort vulkaanachtige krater. In de Griekse verhalen is sprake van een paar figuren die ook zo'n diepe val gemaakt hebben. Dat kwam doordat zij de hemel probeerden te bereiken, zoals Icarus en Phaëton. Beide hemelbestormers faalden in hun pogingen en vielen vervolgens diep. De Venlose kunstenaar Hendrik Goltzius maakte daarvan eind 16de eeuw een paar etsen. De vallende Phaëton begeleidt via het vignet elke aflevering van deze serie over de expositie Hemel en aarde.

Zweven Opvallend is dat deze figuren niet lijken te vallen, maar te zweven. Hier ontbreekt de zwaartekracht. Ze tuimelen als het ware door het luchtledige. Tegenover deze platen van Goltzius hangt in het kabinet een schilderij van Franz Anton Maulbertsch, gemaakt omstreeks 1750. Ook in dit doek buitelen de figuren alsof ze gewichtloos zijn, in een oneindige val. De afgrond waarin de mensheid zal verdwijnen is onvoorstelbaar. Is het iets als het gat in de ozonlaag, vraagt Fabbri zich af. Zo'n gat valt niet te dichten, niet met een kurk of met naald en draad. Er is alleen iets aan te doen als alle levende wezens op aarde één uur lang de adem inhouden, zo berekende een Amerikaanse tijdschrift in 1985.

* De val van de verdoemde engelen, schilderij van Rubens.

"Bebop? Ik heb een beetje een hekel aan dat woord gekregen. Wij spelen geen bebop. Ook geen fusion. Wij spelen echte jazz van deze tijd op akoestische instrumenten. De muziek van na de free jazz. Daar is geen naam voor bedacht. Onze muziek is natuurlijk wel geënt op de traditionele vormen. Heel vitaal en dynamisch. Onze muziek swingt, maar is veel minder vlak dan bebop."

Tenorsaxofonist Ben van den Dungen klinkt beslist. Bebop, het repertoire van Blue Note dat bij het grote publiek bekend en geliefd is gemaakt door Charlie 'Bird' Parker, is niet de muziek van het Bert van den Dungen/Jarmo Hoogendijk Quintet. Toch wordt hun muziek vaak omschreven als een Amerikaans geluid in beste bebop-traditie. Dinsdag 11 februari kunnen de liefhebbers van eigentijdse, swingende jazz zelf oordelen. Dan treedt dit Nederlandse quintet tijdens de Run for your wife-tournee op in de Jazz in heaven-cyclus in café Satirycon in de St. Bernardusstraat in Maastricht. De band bestaat acht jaar. In de huidige bezetting vier jaar. Behalve saxofonist Jarmo Hoogendijk en trompettist Ben van den Dungen zijn pianist Rob van Bavel, drummer Eric Ineke en contrabassist Harry Emmery van de partij. De jazzrecensenten zijn unaniem lovend over dit vijftal. Mike Hennessey van het gezaghebbende muziekblad Billboard schreef bijvoorbeeld dat hij in jaren niet zo'n goede jazz hoorde. En Ulrich Olshausen van de Hessischer Rundfunk in Duitsland riep na het horen van deze Nederlandse band verrukt uit: "Dit is absoluut de beste jazzgroep in Europa!"

Vrijheid "Wij zijn geen revival-orkest", vervolgt de Hagenaar Van den Dungen. "Ik ben van deze tijd en in mijn muziek beïnvloed door Jimi Hendrix. Als band zijn wij ook beïnvloed door de avantgarde. Die vrijheid vind je ook in onze muziek terug. Niet het vaste concept van thema, solo, thema." Het Bert van den Dungen/Jarmo Hoogendijk Quintet bracht eind januari bij het Timeless-jazzlabel de derde cd uit. Run for your wife is de titel. Voorgangers waren Heart of the matter en Speak up. Afgelopen week zijn ze begonnen aan een maandenlange promotietournee, die de band eerst door heel Europa voert en vervolgens de grote plas over naar Canada. Maastricht wordt een van de eerste plaatsen die de muzikanten aandoen.

Supertop "Over werk hebben we niet te klagen. We worden door de stichting Jazz in Nederland gesubsidieerd en geven per jaar zo'n dertig concerten in Nederland. Ongeveer zeventig in het buitenland. Daar is veel behoefte aan nieuwe groepen. Dat komt omdat de Amerikaanse jazzgrootheden allemaal dood gaan. Die oude supertop is er bijna niet meer. Jammer genoeg!" Na het Dutch Swing College Band en het Willem Breuker Kollektief is het Bert van den Dungen/Jarmo Hoogendijk Quintet een van de eerste Nederlandse bands die veel gevraagd wordt in het buitenland. De band stond al op diverse grote jazzfestivals. Niet alleen op North Sea Jazz en het Maastrichtse Jazz Mecca, maar ook op festivals in Barcelona en Parijs.

No-nonsens "Je moet daar natuurlijk wel iets voor doen. Als je thuis bij de telefoon gaat zitten wachten, gebeurt er niets. Wij hebben ons eigen boekingskantoor en verkopen ons zelf. Dat werkt goed. Met name Duitsland is voor ons een groot werkterrein. Daar zitten we elke maand wel een paar dagen. De Duitsers lopen muzikaal wel wat achter, zijn een beetje blijven steken in het hippietijdperk. Maar aangezien wij no-nonsens muziek spelen, hebben wij in daar vrij veel succes", vertelt Jarmo Hoogendijk. Het concert in Satirycon begint dinsdag om 21.30 uur. De entree is 10 gulden. Kaarten reserveren kan via telefoonnummer 043-210321.

"Het is een spel met kartonnen dozen. Ik sta met de dozen op het toneel. En dan is er tekst en pianomuziek."Dat zegt toneelschrijver Herman Lutgerink uit Maastricht over zijn nieuwste toneelstuk Dozen waarin hij zelf de acteur is. De pianist is Leo Cuypers; Mène Janssen gaf decoradviezen. Vrijdag 14 februari, 23.00 uur, is de première in het theatercafé van de stadsschouwburg in Maastricht. Een dag later op dezelfde tijd is daar ook de tweede voorstelling. Herman Lutgerink werd als acteur opgeleid aan de Toneelacademie in Maastricht. Hij vertolkte opvallende rollen uit het internationale en Nederlandse repertoire. Als toneelschrijver is hij hevig geïnteresseerd in de transformatieve aspecten van het theater. Zijn toneelstukken zijn vertaald in het Duits, Engels, Pools, en Bulgaars. Lutgerink schreef ook cabaretteksten en filmscenario's, onder meer in opdracht van de Nederlandse Omroep Stichting.

Klein podium Dozen is het vijfentwintigste stuk dat Herman Lutgerink voor theater heeft geschreven. Vijfenenveertig minuten toneel voor acteur en piano rond een klein podium. Lutgerink: "Ik kan het verhaal al vertellen, maar het lijkt me leuker dat er tijdens de voorstelling nog wat te ontdekken is. Het stuk heeft een trieste ondertoon, maar er is meer. Ik speel met vier dozen alsof het poppen zijn. De poppen zijn personen. Je kunt één ook zien als een hoofd. Of de dozen op het toneel mensen vervangen die afwezig zijn ? Daar zit iets in." Jazzmusicus Leo Cuypers schrijft en speelt, als componist, pianist en orkestleider, filmmuziek en leaders voor televisie en radio. Hij schreef ook de muziek voor drie balletten van het Nederlandse balletgezelschap Scapino. Cuypers heeft veel gemeen met Herman Lutgerink: "Ik ben gek op experimentele theatervormen, zoals het muziektheater waar ik vanaf het begin bij betrokken ben geweest. Dat is elke keer een fantastisch avontuur."

Directeur Robert Gates van de Amerikaanse geheime dienst CIA bezoekt momenteel het Midden-Oosten waar hij in Israël, Egypte en Saudi-Arabië overlegt over een mogelijke val van de Iraakse president, Saddam Husayn.

Dat heeft The New York Times gisteren gemeld. De CIA-directeur overlegt volgens The New York Times in het Midden-Oosten ook over een mogelijk verzoek van de Verenigde Naties om militaire bijstand, mochten de Iraakse autoriteiten VN-inspecteurs het werken onmogelijk maken.

Pakistan is in staat een atoombom te fabriceren. Dat heeft de Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken, Shaharyar Khan, verklaard in een interview met de Washington Post.

Het is voor het eerst dat een hoge Pakistaanse regeringsfunctionaris openlijk toegeeft dat zijn land in staat is een kernbom te maken. Vorige maand zei de Pakistaanse premier Nawaz Sharif in Parijs dat zijn land wel over de capaciteit beschikt om een bom te maken, maar daar geen gebruik van te zullen maken.

Vrouwen krijgen met terugwerkende kracht tot 17 mei 1990 dezelfde pensioenrechten als mannen. Aanvankelijk had het kabinet besloten dat de gelijke behandeling pas op 1 januari 1993 moet ingaan. Staatssecretaris Ter Veld van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de Kamer gisteren laten weten dat er geen verschil meer mag zijn tussen de pensioenopbouw van mannen en vrouwen na 17 mei 1990 uitgesteld loon is. Tussen de beloning van mannen en vrouwen mag geen verschil worden gemaakt en dus ook niet tussen pensioenuitkeringen.

Een treinkaartje voor de spitsuren moet fors duurder worden. Zo duur zelfs dat de prijs maatschappelijk onaanvaardbaar wordt. Dat stelt commercieel NS-hoofddirecteur Hans Portheine in het jongste nummer van het bedrijfsblad Koppeling. Volgens Portheine is een duurder kaartje voor de spitsuren de enige manier om het reizen in de stille uren te bevorderen. vijftig procent meer passagiers moeten vervoeren en zelfs tachtig procent meer in de spits. Daaraan willen de spoorwegen best meewerken, maar "er zal wel betaald moeten worden. Door de reiziger of door de overheid", zo schrijft Portheine. "We streven naar evenwicht tussen onze maatschappelijke functie, het vervoer van forensen, en ons bedrijfseconomisch doel: het bevorderen van winstgevend vervoer in de stille daluren." Betaalbaar Dus zullen de NS het vrije-tijdsvervoer in de stille uren stevig gaan bevorderen. Want dit vervoer - 55,2 procent van het totale 'plaatje' - is het enige dat winst oplevert. Vorig jaar ongeveer drie cent per reizigerskilometer. Het zakelijk verkeer (5,7 procent) leverde twee cent verlies op, scholieren- (10,5 procent) en forensenvervoer (22,8 procent) ongeveer tien cent. Het komt er dus op neer dat het vrije-tijdsvervoer het andere vervoer betaalbaar moet houden. "Maar dan nog zullen de spitstarieven omhoog moeten", meent Portheine. Het verlies in de spits wordt veroorzaakt door twee factoren. Scholieren en forensen reizen over het algemeen op goedkope kortingskaarten. Daartegenover moeten de NS wel veel, duur, extra materieel aanschaffen dat voor de rest van de dag goeddeels onrendabel stil staat. Zakelijk Behalve het vrije-tijdsvervoer krijgt ook het zakelijk verkeer extra aandacht. Onder meer door verschillende treinen in te zetten. Intercity's voor de langere afstanden bijvoorbeeld zullen luxer worden dan forensentreinen. "Om zakenlieden aan ons te binden moeten we snelheid en kwaliteit leveren. De zakenman is bereid daarvoor te betalen", zegt Portheine.

Gokkers krijgen over ruim een week meer mogelijkheden om hun geld in te zetten. Er komen meer trekkingen van toto en lotto en daarnaast nog een hele serie nieuwe gokspelen. Ook de prijzengelden worden verhoogd en de uitbetaling zal sneller gebeuren. Op 17 februari neemt de Stichting Nationale Sporttotalisator (SNS) het zogenaamde Spelnet in gebruik. Dat is een computersysteem dat de verkoop en verwerking van gokformulieren aanmerkelijk moet vergemakkelijken. geïnstalleerd die in verbinding staan met de computer op het hoofdkantoor in Den Haag. Via deze terminals is veel sneller na te gaan of een deelnemer een prijs heeft gewonnen. Wie meer dan honderd gulden wint hoeft niet langer enkele weken op overmaking van het bedrag te wachten; met de bon die de winkelier verstrekt kan het geld al na één werkdag worden geïnd bij de ABN-Amrobankkantoren. Verder wordt het officieel mogelijk om te gokken op wie bijvoorbeeld een etappe van de Tour de France of de finale van Wimbledon gaat winnen. Voor verenigingen en clubs heeft het nieuwe systeem wel een groot nadeel. De lotto en toto vormen tot nu toe een leuke inkomstenbron voor verenigingen. Door vrijwilligers in te schakelen voor het ophalen van formulieren krijgen zij een percentage van de inleggelden van de SNS. Maar met de computer verdwijnen de oude formulieren. Er komt een soort kassabon voor in de plaats, die niet meer aan personen gebonden is waardoor het ophalen zinloos wordt. Woordvoerder Lex van der Velden van de Nationale Sporttotalisator erkent dat probleem. "Maar voor de betrokken verenigingen wordt een soort afvloeiïngsregeling getroffen. Daar kunnen ze nog vijf jaar aanspraak op maken. In die tijd kunnen ze andere bronnen zoeken om de kast te spekken." Staatssecretaris Kosto zal op 17 februari Spelnet officieel in gebruik stellen.

De Israëlische premier Yitzhak Shamir is bereid de bouw van nederzettingen in de bezette gebieden te staken om Amerikaanse leningen los te krijgen. Dat heeft de Israëlische televisie gemeld. Shamir zou deze omstreden beslissing stil willen houden en in ieder geval de nederzettingenpolitiek niet openlijk willen binden aan de financiële hulp die Israël nodig heeft om de komende jaren 350.000 immigranten te kunnen huisvesten.

Ommezwaai Volgens de televisie zou Shamir het bouwen kunnen staken zonder daar ruchtbaarheid aan te geven, waardoor hij geen publieke politieke ommezwaai zou maken om de steun van uiterst rechtse partijen niet te verliezen. Israël wil de komende tien jaar 10 miljard dollar van de VS, verspreid over vijf tweejaarlijkse termijnen. De Israëlische ambassadeur in de VS, Zalman Shoval, sprak gisteren in Washington met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker over de leningen. President George Bush trok het Israëlische verzoek onlangs terug uit het Congres, om te voorkomen dat het parlement de leningen zou verbinden aan een uitspraak over het nederzettingenbeleid.

Werkloosheid De toenemende werkloosheid in Israël heeft de stroom joodse immigranten uit de voormalige Sovjetunie naar de joodse staat bijna tot stilstand gebracht. De eerste week van deze maand kwamen volgens mededelingen die bevoegde autoriteiten gisteren deden, nog maar 500 joden uit het gebied van het GOS naar Israël. Dit is het laagste aantal aankomers sinds het begin van de immigratiestroom twee jaar geleden.

XTC staat te boek als een geestverruimend middel. Deze 'designer-drug' wordt in tabletvorm verkocht in voornamelijk horeca-gelegenheden. De pillen kosten gemiddeld dertig gulden per stuk.

De drug wordt vaak in verband gebracht met de zogeheten house-parties. Jongeren slikken XTC als pepmiddel zodat ze zonder moe te worden een hele avond en nacht kunnen dansen house-muziek. In een onderzoek is XTC wel eens aangeduid als een entactogene drug ofwel een 'knuffeldrug'. Een pil waardoor je net als bij alcohol makkelijker met mensen gaat praten en mensen wil aanraken. XTC is op synthetische manier te fabriceren. De werkzame stof bij XTC heet MDMA (Methylenedioxymethamfetamine). Deze stof, die ook in nootmuskaat zit, heeft een hallucinerende werking. Vergelijkingen met LSD worden daarom wel gemaakt. De meningen of XTC wel of geen zware drug is, zijn verdeeld. Volgens hoofdinspecteur W. Paulissen van de Eindhovense politie is XTC niet zo verslavend als andere drugs. "Mensen die voor een house-party een pil slikken, hoeven niet meteen de volgende dag weer een nieuwe." Toch is het gebruik ervan volgens hem niet ongevaarlijk. Jongeren kunnen gemakkelijk aan de pillen komen omdat ze worden verkocht in discotheken. De kans dat ze XTC niet verantwoord gebruiken is daarbij aanwezig, aldus Paulissen. Veelvuldig gebruik van XTC kan diepe depressies, hoofdpijn, misselijkheid en slapeloosheid tot gevolg hebben. XTC wordt wel gezien als het pepmiddel van de jaren negentig, maar het bestaat al sinds de eeuwwisseling. Het Amerikaanse leger experimenteerde ermee in de hoop de manschappen langer fit te houden. Het middel werd later in de psychiatrie gebruikt omdat mensen er opener en meer ontspannen door worden.

Het regionaal rechercheteam in Eindhoven heeft na een onderzoek van acht maanden 30 kilo XTC-poeder, met een straatwaarde van 9 miljoen gulden, in beslag genomen. Voor zover bekend is het de grootste partij die ooit in Nederland in beslag is genomen.

In verband met de vondst zijn een 40-jarige man uit Valkenswaard, een 56-jarige Eindhovenaar, een 24-jarige man uit Utrecht en een 54-jarige Veldhovenaar aangehouden. De man uit Valkenswaard wordt gezien als de hoofdverdachte. Hij is gistermorgen in Rotterdam in de kraag gegrepen. Hij zou het brein zijn achter de criminele organisatie, die XTC-pillen vervaardigde en afzette. De doorbraak in het onderzoek kwam afgelopen maandag toen de Veldhovenaar 5 kilo XTC-poeder afleverde aan de Utrechtenaar op een parkeerterrein bij het City-centrum in Veldhoven. Beide mannen werden ter plekke aangehouden. In de woning van de Veldhovenaar vond de politie later nog 25 kilo poeder en 2000 XTC-tabletten. Donderdag werd de Eindhovenaar aangehouden. In zijn garage trof de politie een machine aan om van het poeder tabletten te maken. Een soortgelijke machine is in Utrecht in beslag genomen. De politie kwam de mannen juni vorig jaar op het spoor na informatie van de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) dat zij zich bezighielden met de handel en vervaardiging van XTC-pillen. De verdachten waren al bekend uit het hard-drugscircuit. Met de aanhouding van de vier denkt het rechercheteam een 'aardige' XTC-bende te hebben opgerold. Het team zet het onderzoek voort in samenwerking met de Utrechtse politie. De politie sluit niet uit dat er nog meer aanhoudingen volgen. Hoeveel mensen er mogelijk bij de XTC-bende betrokken zijn, wordt niet gezegd. De bende was, zo vermoedt de politie, vooral in de regio's Eindhoven en Utrecht actief.

Net nu autofabrikanten in de hele wereld beginnen te leren van zijn produktiemethoden, introduceert Toyota een geheel andere manier van automaken.

Een nieuwe fabriek in Tahara betekent volgens medewerkers van Toyota een revolutie in arbeidsomstandigheden en concurrentiemethoden. "In het verleden was ons doel de verkoop te bevorderen door de prijs laag te houden", zegt directeur Tadaaki Jagawa van Toyota. Nu komt de nadruk te liggen op verbetering van de kwaliteit en het uiterlijk, in plaats van op afbraakprijzen, zegt hij. Werknemers De fabriek in Tahara, die 77 miljard yen (ongeveer 1,1 miljard gulden) heeft gekost, verschilt in veel opzichten van de andere Toyota-fabrieken. In een poging schaarse werknemers aan te trekken die in het welvarende Japan van vandaag geen trek meer hebben in zwaar werk, is plaats ingeruimd voor ontspanningsvertrekken en aangename doucheruimten. Er is airconditioning aangebracht en de lawaaiigheid van de werkruimten is verminderd. Ook het werk zelf is gemakkelijker gemaakt. In afwijking van het zo scherp aan de prijs gehouden "minimale produktiesysteem" dat Toyota in zijn andere fabrieken toepast, is hier tweemaal zoveel geld besteed aan apparatuur, die er voor een groot deel op is gericht het werk te veraangenamen. De vraag is natuurlijk of de grootste autofabriek van Japan hierdoor zijn concurrentievoorsprong niet op het spel zet. Groot belang Net zoals de lopende band die Henry Ford in 1913 introduceerde de Amerikaanse industrie heeft beïnvloed, zijn de produktievernieuwingen die Toyota heeft doorgevoerd van groot belang geweest voor het industriële succes van Japan. Het 'kanban-systeem' van Toyota, gebaseerd op het geven van meer verantwoordelijkheid aan arbeiders en het beperkt houden van bevoorrading en verspilling, is door de rest van de Japanse industrie in verschillende vorm overgenomen. De veranderingen die nu bij Toyota worden doorgevoerd kunnen dan ook grote invloed krijgen op de Japanse filosofie van bedrijfsvoering. Hoewel kanban doorgaans wordt vertaald als "net op tijd", kan men het systeem misschien beter omschrijven als "minimale produktie". Toyota's leveranciers, gesitueerd rond de belangrijkste fabrieken in Toyota-Stad bij Nagoya, leveren onderdelen in kleine hoeveelheden, vlak voordat zij moeten worden geassembleerd. Onderdelen die de fabriek zelf maakt, worden ook in kleine partijen tegelijk geproduceerd. Het systeem houdt de opslag gering en - zeker zo belangrijk - zorgt ervoor dat eventuele produktiefouten snel worden ontdekt. De werknemers hebben meer taken en kunnen zelf de lopende band stilleggen als zich een probleem voordoet. Op die manier kunnen fouten direct worden hersteld. Defecten De massaproduktie die in de Verenigde Staten de voorkeur heeft, is gebaseerd op zoveel mogelijk in zo min mogelijk tijd. Daardoor worden defecten vaak pas opgemerkt als er al tienduizenden auto's van de band zijn gerold, met dure reparaties of vervanging als gevolg. Volgens een onderzoek dat in 1986 werd uitgevoerd door het Massachusetts Institute of Technology produceerde een Toyota-fabriek zijn auto's in half zoveel arbeidsuren als een fabriek van General Motors, met eenderde van het aantal defecten en met 40 procent minder fabrieksruimte. Bij Toyota lagen onderdelen gemiddeld twee uur opgeslagen, bij GM twee weken. Moeite In het huidige, welvarende Japan hebben Toyota en andere fabrikanten steeds grotere moeite voor hun straffe regime werknemers aan te trekken. Daarom is in de nieuwe fabriek de meeste aandacht gericht op het creëren van comfortabele werkomstandigheden, in plaats van op het beperken van verspilling en opslag. "Als we geen arbeiders kunnen krijgen komen we niet eens toe aan de zorg over verspilling", zei Jagawa, die de supervisie heeft gehad over het ontwerp van de nieuwe fabriek. Toyota, dat in Japan ongeveer 74.000 werknemers in dienst heeft, had vorig jaar een recordaantal van 6.000 vacatures. Het verloop was 5,2 procent, vergeleken met 3,2 vijf jaar geleden. "Het in elkaar zetten van auto's zou het leukste werk binnen het bedrijf moeten zijn", zei Jagawa. "Maar het is het gebied met de meeste afvallers. Er zit dus iets fout." Fout gemaakt Het kanban-systeem maakt korte metten met overtolligheid, maar leunt zwaar op het harde werk, de inzet en de vakbekwaamheid van werknemers. Lopende-bandwerkers voeren in minder dan een minuut maar liefst vijf verschillende taken uit. "Misschien hebben we een fout gemaakt door zulke naargeestige fabrieken te bouwen", zei Jagawa. "Ik wou dat we meer van onze winst hadden gebruikt om de arbeidsomstandigheden te verbeteren."

Sinds kort hebben wij er weet van dat de heer R.J.L. Leroy in Heemstede een belang heeft van 6,06 procent in de fietsenfabrikant Union. Dat danken wij aan de Wet melding zeggenschap beursondernemingen. Zo hebben wij ook kunnen noteren dat Domtorentjes Beheer te Utrecht een aardig pakketje aandelen bezit van Nedap in Groenlo en dat de heer D.J. Nienhuis te Bussum 28,9 procent van de aandelen heeft van Van der Hoop Effectenbank. al jaren slepende discussie over de zeggenschap in beursgenoteerde ondernemingen is wel verondersteld dat de hecht doortimmerde beschermingsconstructies in vennootschapsland het koerspeil op Beursplein 5 zouden drukken. Prijsverhogende overnamepogingen worden daardoor immers gesmoord. Lichtkogel In datzelfde debat is ook beweerd dat het verscherpen van de meldingsplicht wat leven in de brouwerij zou kunnen brengen op de al te gezapige beurs. Het melden van bepaalde aandelenbelangen legt immers de interesse bloot die voor sommige ondernemingen bestaat. De belager kan niet meer op kousevoeten een meerderheidsbelang vergaren, maar moet een lichtkogel afschieten bij zowat elke stap die hij zet. Dat kan tot aardige koersbewegingen leiden. En daar moet de handel het nu eenmaal van hebben. Daarom zou dezer dagen, tegelijk met de stroom van wettelijke meldingen, de beurs flink in beroering kunnen raken. Of de nieuwe regels in de praktijk ook dat verhoopte effect zullen hebben, staat nog te bezien. Over de verdeling van het aandelenbezit in Nederland is al heel wat bekend. Verzekeraars, pensioenfondsen en beleggingsinstellingen publiceren uitgebreide overzichten van hun aandelenbelangen. In heel veel gevallen gaat het om vijf-procents-belangen, omdat vanaf dat percentage fiscale voordelen bestaan. Pakketjes Van de grootste belegger in Nederland, de Internationale Nederlanden Groep, weten we zo dat die (kapitale) pakketjes aandelen bezit in grote ondernemingen als Akzo, Bührmann-Tetterode, ABN AMRO, Grolsch, VNU, Elsevier en nog veel meer. Ook van veel voormalige familie-ondernemingen is bekend hoe veel er nog bij de nazaten zit. Van bierbrouwer Grolsch heeft de familie De Groen nog 45 procent in handen, en het is genoegzaam bekend dat Hollandia Kloos voor 65 procent van de familie Lubbers is. Ook van een aantal van de nieuwe rijken is (een stukje) aandelenportefeuille bekend: J. Aalberts van Aalberts Industries heeft nog negen procent van zijn naar de beurs gebrachte bedrijf, J. van den Nieuwenhuyzen natuurlijk met zijn 45 procent in Begemann en 96 procent in DOC data, Silvya Tóth met 52 procent in Content Beheer, W.A. Ebbink, die een kwart van de aandelen Flexovit bezit, de familie Vink (32 procent in Schuttersveld Holding), directeur Goldschmeding met 53 procent in 'zijn' Randstad en J.A. Breukhoven (de man van Vanessa), die 90 procent houdt van de Free Record Shop Holding. Allemaal multimiljonairs, nog los van de belangen die zij buiten deze ondernemingen hebben. Afstoten Het zou kunnen zijn dat de komende weken nog interessante meldingen gedaan worden, die de belangstelling van het ene bedrijf voor het andere kunnen verraden. Dat de Telegraaf en de Perscombinatie met 16 en 10 procent in collega-uitgever Wegener zitten, is bekend. Maar hoe zit het met Elsevier? En VNU? Wat speelt zich af tussen Vendex en KBB? En hoe diep zit Heineken in Bols? Voor de liefhebber boeiend genoeg, maar voor een blijvende verhoging van het koerspeil op de Amsterdamse Effectenbeurs zal dat niet kunnen zorgen. Misschien gebeurt wel het omgekeerde: ook het afstoten van grotere pakketten wordt gemeld. Deze week liet verzekeraar AMEV weten het vijf-procents-belang in Grolsch te hebben verkocht. Menig Grolsch-belegger zal zich daarover achter het oor hebben gekrabt. Niks bijzonders aan de hand, zei AMEV nog, maar zou er misschien dan toch...?

Veel miljonairs leven zo sober als monniken die de gelofte van armoede hebben afgelegd. Droog biskwietje bij de thee, sappig balletje gehakt bij de andijvie. Vakantie op de fiets en flesje landwijn met de Kerst. In een busje worden munten van vijf gulden gespaard voor hoogtijdagen en het leder van oude portefeuilles wordt gebruikt voor de restauratie van doorzichtige ellebogen in ijzersterke tweedjasjes. Zij vormen een onzichtbaar leger van arme rijken. Anders is het gesteld met een vrij selecte groep halve of hele miljardairs die niet weten waar ze hun geld heen moeten gooien om de jaloezie van hun kompanen op te wekken. De heer Taki Theodorakopoulos, die van zijn vader 400 miljoen gulden erfde en die 'bescheiden' leeft, vertelt in een bijlage van de Sunday Express dat een miljardair van stand niet alleen huizen in Londen, Parijs, New York, de Rivièra en Sankt Moritz moet hebben en een kleine vloot Rolls Royces en Ferrari's, maar ook een Boeing 737 en een of meer helikopters. In de dagen van Stavros Niarchos en Aristoteles Onassis was het privé-eiland een machtig statussymbool onder de superrijken, nu gaat het om ultieme mobiliteit. Opvallen is een oud probleem van de geldkampioenen: James Buchanan Brady, een man die eind vorige eeuw rijker werd naarmate het ijzeren paard van de spoorwegen verder naar het Verre Westen kroop, verwierf zich de bijnaam 'Diamond Jim' door het op grote schaal wegschenken van zakhorloges die bezet waren met diamanten. Hij liet ook fietsen bekleden met goud en op de handvaten diamanten monteren. Hedendaagse Amerikanen in de Croesusklasse houden ervan gigantische huizen te bouwen. Een van hen, Leslie Wexner, heeft in de sombere kolen- en staalstad Pittsburgh het grootste huis ter wereld gebouwd. Het heeft een omtrek van ruim zes kilometer. Het is een monsterachtig glitter- en kitschpaleis. Wexner heeft ook een buitenhuis in het sneeuwparadijs van Aspen in Colorado laten bouwen, dat een slag groter is dan het Plaza Hotel in New York. De vrouwen van de rijksten der aarde sloven zich soms geweldig uit om op te vallen: Anne Bass laat de was met een Concorde naar Parijs zenden omdat daar de servetten niet krimpen en Candy Spelling, wier man onder meer aan 'Dynasty' is rijk geworden, heeft de gewoonte om zich voor de lunch op te tuigen met een vracht juwelen ter waarde van tien miljoen gulden. Amerikaanse multimiljonairs pronken ook graag met mooie, jonge, pasverworven vrouwen, die de plaats innemen van jachttrofeeën. Ze heten dan ook 'trophy women'.

Met een trofee, een kunstverzameling, een paar forse huizen en een Boeing 737 sla je dus geen slecht figuur tussen de hedendaagse ultra-rijken, die overigens niet zelden overhoop liggen met de goede smaak. Hevige botsingen tussen goede en slechte smaak kon men aantreffen aan boord van het jacht 'Christina' van wijlen Aristoteles Onassis. Het schip, een voormalig fregat van de Canadese marine, was ruim honderd meter lang en Ari kocht het voor een krats: om en nabij de negentigduizend gulden. Het is thans aardig uitgewoond en wordt binnenkort door de Griekse regering geveild, die er meer dan 25 miljoen gulden voor denkt te kunnen vangen. Het is typerend voor de stijl van Onassis dat zich aan boord van het schip een kostbare El Greco bevond, nabij een rijtje barkrukken die bekleed waren met walvispenisleder. Jawel, van de witte walvis.

EN JAN GREYN

VVD-fractieleider Frits Bolkestein had het zich zo mooi voorgesteld. Wetend dat de koopkracht voor iedereen dit jaar daalt. Begrijpend dat dit lastig is voor het land, maar mooi voor de oppositie. Daarom eiste Bolkestein alle cijfers die moeten aangeven dat het kabinet mensen geld uit de portemonnee klopt. Allemaal wanbeleid natuurlijk. Dat zou wel blijken.

CDA-fractieleider Brinkman leek afgelopen maandag de oppositieleider zelfs te hulp te schieten. Vanaf Texel riep Brinkman iedereen die het horen wilde toe dat het kabinet een pas op de plaats moest maken. Niet doorgaan met rare dingen die de burger veel geld kosten. Bolkestein zal het met tevredenheid hebben gehoord en gelezen. Mooie bom Dat was, vond Bolkestein, een mooie bom onder het kabinet. Want Brinkman, redeneerde de VVD-leider, maakt prachtig misbruik van de verzwakte positie van de PvdA, die wordt geplaagd door "een leidersprobleem, een voorzittersprobleem en een weglopersprobleem". En wat al niet meer. "En terwijl de PvdA in de touwen hangt, trekt u het vloerkleedje ook nog weg," gniffelde Bolkestein donderdag in de Tweede Kamer. Maar toen de VVD-fractieleider die woorden uitsprak, had zich een kleine gedaanteverwisseling voorgedaan bij Elco Brinkman. De staatsman die op Texel met één hand in het colbert soepeltjes uitlegde dat het wat kalmer aan moet allemaal, dat de minimumlonen bevroren moeten worden, dat het afgelopen moet zijn met lastenverzwaringen en dat de stelselwijziging in de gezondheidszorg moet voortgaan met de hand aan de rem. Díe staatsman was donderdag weer gewoon fractieleider. Vrijpostigheid Brinkman hield een genuanceerd betoog in de Tweede Kamer. Hij begon natuurlijk met de gebruikelijke vrijpostigheid: "Het CDA wil niet bij nieuwe Nikes alleen leven." Dat krijg je met opgroeiende kinderen die mooie sportschoenen willen hebben, terwijl vader dat niet kan betalen door de dalende koopkracht. Brinkman wilde daarmee maar even aangeven dat er meer is dan materialisme, premie- en belastingdruk. Dat was donderdag. Maandag op Texel toonde hij "heel veel gevoel" voor de mens die met schrik de inhoud van zijn beurs bestudeert. Volgens waarnemers een rechts-conservatief verhaal. Brinkman schetste allerlei mogelijkheden, in geval het mis gaat met de werkgelegenheid of de economie. Hij plaatste daar geen enkele kanttekening bij. Vergezicht In het Kamerdebat van donderdag schetste de CDA-fractieleider af en toe ook zo'n vergezicht. Maar hij hield daarbij terdege rekening met de bestaande bebouwing. Hij zei vaak 'als' of 'indien'. Indien de ontwikkeling tussen werkenden en niet-werkenden de verkeerde kant op blijft gaan, moet misschien wel het minimumloon worden bevroren. En vervolgens legde hij uit dat zo'n verlaging geen gevolgen hoeft te hebben voor bijvoorbeeld AOW'ers. Die toevoeging liet hij maandag achterwege. Donderdag kondigde de CDA-fractieleider ook aan dat zijn fractie onverkort vasthoudt aan de wet die de koppeling tussen uitkeringen en lonen in de marktsector regelt. En als die koppeling toevallig volgend jaar opnieuw niet kan, dàn moet er opnieuw een pakket fiscale maatregelen komen om de uitkeringen en de laagste inkomens te helpen. Ook dàt zei hij op Texel niet. Maar op verzoek van PvdA-fractievoorzitter Wöltgens wilde hij dat in de Tweede Kamer tot twee maal toe wèl zeggen. Onschadelijk Bolkestein moet het allemaal met ontzetting aanhoord hebben. De bom was onschadelijk gemaakt. Zomaar, in nauwelijks drie dagen tijd. Geruchten wilden doen geloven dat de CDA-fractie Brinkman had teruggefloten. In de fractiecommissie sociale zaken zou bijna een opstand zijn uitgebroken na Brinkmans opmerkingen over de invoering van een ministelsel van sociale zekerheid; ook daarvan nam de CDA-fractieleider donderdag dus soepeltjes, en vooral heel praktisch, afstand. Maar het zal Brinkmans eigen inzicht zijn geweest dat hem tot deze milde vorm van politiek-praktische inkeer bracht. Vòòr het kamerdebat hadden Brinkman en Wöltgens de 'klokken gelijk gezet', zoals een zegsman constateerde. Brinkman had maandag laten weten dat hij er nog is. En dat hij kandidaat blijft voor het toekomstige leiderschap in het CDA. En daar ging het hem vooral om. Wöltgens vond het best. Hij vroeg daarom in de Tweede Kamer een enkele keer opheldering, maar beperkte zich verder tot het pesten van de VVD en het uitdragen van zijn eigen politieke boodschap. Plan-Simons Nog even leek het mis te gaan: toen Brinkman de kwestie van het plan-Simons aansneed en Bolkestein toch nog zijn kans schoon zag. Maar ook staatssecretaris Simons was niet bereid de VVD enig plezier te gunnen. Brinkman en hij waren het roerend eens over de noodzaak de kosten in de gezondheidszorg te beheersen. Dat wilde hijzelf vanaf het begin al, zei Simons. "Maar als dat beheersen niet lukt?" lokte Bolkestein nog uit. "Daar ga ik voorlopig wel vanuit. En anders komen er maatregelen", kondigde de staatssecretaris aan. De coalitie van CDA en PvdA sloot donderdag de gelederen. Conclusie: het is heel vervelend dat iedereen koopkracht verliest, maar het is niet anders. Misschien dat een verlaging van de particuliere ziektekostenpremies per 1 april nog wat soelaas biedt. Bolkestein bleef met lege handen achter.

Plotseling werd de sluimerende vraag of Limburg in tweeën gedeeld moet worden, verheven tot brandende kwestie. Een direct gevolg van het verlangen van staatssecretaris De Graaff-Nauta en haar cheffin Ien Dales om de bestuurlijke chaos in de Randstad voor eens en voor altijd op te lossen. In het verlengde daarvan lanceerde CDA-kamerlid Frans-Jozef van der Heijden het stoute plan om het doodvonnis van alle twaalf provincies te tekenen. Regiovorming, het nieuwe bestuurlijke toverwoord. Er is wat voor te zeggen. Gemeenten kunnen hun taak niet meer alleen aan, terwijl de provincie zich - aangemoedigd door rijksbezuinigingen - te groot begint te voelen voor allerlei klusjes. Taken die dichter bij huis gedaan kunnen worden, moeten maar een verdieping lager opgeknapt worden. Prima. Zeker wanneer gemeenten in hun huidige vorm worden afgeschaft en omgevormd in deelraden, die zich bezighouden met die zaken waaraan VUT'ers zich echt storen als ze met de hond gaan wandelen. Maar wat te doen met het grote werk? Afvalbergen, verstopte wegen, vervuilde grond, vernietigende ontgrondingen, schone kunsten, stinkende mest. Limburg samen met Brabant en Zeeland, eventueel met Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. Schaalverkleining is prachtig als daar aan de andere kant schaalvergroting tegenover staat. Een bestuurlijk antwoord voor problemen van vandaag is nodig, maar nog meer voor Europese problemen van morgen. Niet nodig is dat het Haagse circuit het grote werk weer naar zich toetrekt om de Randstad nog meer te kunnen voortrekken dan toch al gebeurt. Rest de niet onbelangrijke vraag of we dan twee gouverneurs moeten krijgen en wat de bestemming wordt van het bakstenen paleis aan de Maas? Om over de organisatie van het OLS, toch het schuttersfeest van beide Limburgen, maar te zwijgen.

Een klucht zonder weerga. Dat is de beste omschrijving van de korte opname van George Habash, leider van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina, in een Frans ziekenhuis. Het plotselinge bezoek én het dito vertrek van deze "gepensioneerde terrorist" (de Franse president Mitterrand over Habash) is uitgelopen op een politieke rel van zo'n grote proporties dat Mitterrand deze week uit zijn rol van de ongenaakbare 'Dieu' viel en in ordinaire woede uitbarstte. het bezoek van de zieke Palestijn, dat eigenlijk geheim had moeten blijven. Het is onduidelijk wie toestemming gaf voor de doktersvisite. De schuld is in de schoenen geschoven van een aantal hoge ambtenaren (Mitterrand: "Zijn die lui gek geworden!"), die meteen hun congé hebben gekregen. De bazen van de ambtenaren - de ministers Dumas en Marchand van Buitenlandse en Binnenlandse Zaken - zijn buiten schot gebleven; zij zouden van niets geweten hebben. Buitenlandse Zaken gaf Habash zijn visum, Binnenlandse Zaken mobiliseerde een klein legertje voor de veiligheid van de Volksfront-leider. Zouden ambtenaren dit soort maatregelen nemen ten faveure van een zeer 'explosieve' gast zonder toestemming van hun superieuren? Dat is zéér onwaarschijnlijk. Het vertrek van Habash was even vreemd. Zijn voorlopige hechtenis werd ongedaan gemaakt, omdat hij te ziek zou zijn om een onderzoeksrechter te woord te staan. En dat terwijl de man bij aankomst kon lopen en in het ziekenhuis met familie sprak. Het lijkt er aardig op dat de Franse regering de terrorist gewoon heeft laten lopen. Om de traditionele 'Frans-Arabische vriendschap' niet te schaden, maar vooral uit angst voor aanslagen. Mitterrands socialistische regering-Cresson heeft zich gediskwalificeerd. Mitterrand wijst ambtenaren en de pers aan als schuldigen aan de affaire, maar de zaak-Habash past duidelijk in het bestaande beeld van een blunderende regering, die al lange tijd het spoor bijster is. Uit recente kantonale verkiezingen waarin de intern zwaar verdeelde socialisten fikse klappen hebben gekregen, blijkt dat de kiezer - terecht - staat te popelen om het geklungel af te straffen.

Tsjechoslowakije kan niet meer. Rest enkel nog de optie Vietnam. Staatssecretaris Kosto (Justitie) is vastbesloten van die optie gebruik te maken. De uitgeprocedeerde Vietnamese asielzoekers zullen - goedschiks of kwaadschiks - naar hun vaderland worden uitgewezen. Hanoi heeft al laten weten dat de voormalige gastarbeiders uit Tsjechoslowakije terug kunnen keren: gevaar voor politieke vervolging bestaat immers niet. Vietnam lijkt heel ruimhartig. Schijn bedriegt echter. Hanoi wil geld zien voor elke Vietnamees die door Kosto franco thuis wordt afgeleverd. Dezelfde voorwaarde heeft Vietnam overigens ook aan Hong Kong en Duitsland gesteld. Den Haag lijkt bereid op die voorwaarde in te gaan. In plaats van de asielzoekers met een 'oprotpremie' naar Hanoi terug te sturen denkt de regering aan het verstrekken van ontwikkelingshulp aan Vietnam. Dat laatste liefst samen met de EG-partners. Op zich zou het een goede zaak zijn als aan de economische isolatie van Vietnam - afgekondigd door de VS in 1975 - een eind komt. Als de levensomstandigheden in Vietnam verbeteren zal de animo van menige bootvluchteling en ex-gastarbeider om terug te keren naar zijn vaderland mogelijk toenemen. Mogelijk, want garanties dat de asielzoekers in eigen land politiek niet vervolgd worden zijn er niet. De 'redelijke garanties' over humane opvang en geen strafvervolging die de Tweede Kamer van Hanoi eist zijn apekool. Vietnam is namelijk nog altijd een dictatuur. Geen rechtsstaat dus. Teruggestuurde Vietnamezen gaan waarschijnlijk net zolang vrijuit totdat zij opgepakt worden omdat zij ooit hun mond hebben opengedaan. De 'garantie' van Hanoi dat de teruggestuurde asielzoekers geen haar gekrenkt zal worden zal Kosto ongetwijfeld gebruiken als argument voor zijn uitzettingsbeleid. Het lijkt erop alsof de uitzetting van de Vietnamezen voor de staatssecretaris steeds meer een prestigezaak aan het worden is. In plaats van zich door prestige-overwegingen te laten leiden zou Kosto de Vietnamezen gewoon een huis moeten aanbieden in Nederland. Dat is de enige garantie die hout snijdt.

Bestrijden van de werkeloosheid, terugdringen van het financieringstekort en de strijd voor een schoner milieu. De drie pijlers waarop CDA en PvdA op 26 oktober 1989 hun regeerakkoord bouwden. Tweeëneenhalf jaar later lijkt het wel of het kabinet de M. van milieu wil inwisselen voor de M. van minderheden. Minister Alders (PvdA, Milieubeheer) mag rustig werken aan een beter milieu, als het kabinet er maar niet te veel last van heeft. Ook in de Tweede Kamer is milieu nauwelijks nog een item. Het gezapige antwoord van de regering op het alarmerende rapport Nationale Milieuverkenning 1990-2010 van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) leidde niet eens tot Kamervragen. Het eerste echte milieu-overleg - over het gat in de ozonlaag - staat pas voor na de krokusvakantie op de agenda. De invoering van een energieheffing is voorlopig in de kiem gesmoord.

Uitgeklede autowrakken, gescheiden ophalen van afval en grotere tubes tandpasta. Minister Hans Alders snelt van 'doelgroep-overleg' naar 'doelgroep-overleg' om het Nationaal Milieubeleidsplan Plus (NMP-Plus) te vertalen in concrete daden. In zijn tas de resultaten van de jongste enquêtes van zijn ministerie, die onveranderd uitwijzen dat het milieubewustzijn van de Nederlandse burger ongekend hoog is. Eenzaam staat de Nederlandse consument aan de top van de wereldranglijst wanneer het gaat om het inzamelen van oud papier, glas, batterijen, groente- ,fruit- en tuinafval.

Maar het minder autorijden en het terugdringen van het energiegebruik zitten nog in het slop. De jongste cijfers van het Centraal Planbureau wijzen bijvoorbeeld uit dat de Nederlandse automobilisten vorig jaar ruim twee procent meer kilometers hebben afgelegd dan in 1990. Optimist Ook op de verzuring, de groei van de mest- en afvalberg en de uitstoot van kooldioxide krijgt Alders, volgens het RIVM, nog niet voldoende grip. Alders blijft de eeuwige optimist. Hij wijst er op dat zijn voorganger Nijpels het een stuk makkelijker had met het bedenken van maatregelen. Geduldig papier omzetten in concrete daden is andere koek. En het RIVM constateert toch ook maar mooi dat met het huidige beleid de uitstoot van vervuilende stoffen met vijftig tot zestig procent tot 2010 zal afnemen. Nog niet het gewenste eindresultaat (een reductie van tachtig tot negentig procent) maar toch al een flink eind op weg. De Tweede Kamer is het niet oneens met de minister. Alom wordt betreurd dat destijds niet direct met de uitvoering van Nijpels' NMP is begonnen, maar dat eerst gewacht moest worden op de Plus-versie van het kabinet Lubbers-Kok. Maar goed, daar valt nu niets meer aan te doen. De Kamer wacht nu eerst maar eens op de daadwerkelijke uitvoering van dat NMP-Plus alvorens nieuwe, strenge maatregelen te eisen. Schuldige Lucas Reijnders, hoogleraar milieukunde, richt zijn kritiek op het milieubeleid dan ook niet als eerste op minister Alders. Als er een schuldige moet worden aangewezen voor de trage voortgang is het in zijn ogen Lubbers. De voorman van het kabinet die er onvoldoende in slaagt om het milieu bovenaan de politieke agenda te houden. Volgens Reijnders hangen de CDA-ministers permanent aan de rem en gooien ze voortdurend zand in de machine van het milieubeleid. De PvdA-collega's lopen - zo is zijn indruk - hiertegen echter niet te hoop maar laten het voor het grootste deel over hun kant gaan. De afgelopen week gooide minister Andriessen (CDA, Economische Zaken) geen zand in de milieumachine, maar een hele zak beton. Geen puur Nederlandse energieheffing, dan gaat de Nederlandse economie failliet, zo kunnen zijn bezwaren worden samengevat. Alders sputterde nog tegen dat professor Wolfson juist de voor- en nadelen van zo'n heffing aan het uitzoeken was, maar dat hielp weinig. Lubbers en CDA-fractievoorzitter Brinkman lieten Andriessen niet vallen. Duidelijk Het offensief van Andriessen maakt twee dingen duidelijk. Een energieheffing, waarop Alders een flink deel van zijn beleid wilde baseren, laat (voorlopig) op zich wachten. En, CDA en PvdA bestoken elkaar kennelijk liever met verwijten in plaats van gezamenlijk het milieuprobleem aan te pakken. Het milieu-beleid van Alders, het kabinet en de Tweede Kamer kan dit jaar in ieder geval op twee belangrijke milieuproblemen beoordeeld kunnen worden: mest en afval. Het RIVM-rapport stelt klip en klaar dat er in 1995 niet voldoende fabrieken zijn om 6 miljoen ton mest te kunnen verwerken tot makkelijk te exporteren korrels. Alders en zijn collega Bukman hebben plechtig beloofd dat bij die conclusie hen nog maar één ding te doen staat: inkrimping van de veestapel. De grote vraag is of het kabinet ook met echte voorstellen komt om de daad bij het woord te voegen of dat het blijft steken in een onderzoek naar de mogelijkheden om op termijn de Nederlandse veestapel te reduceren. Afval Bij het afval moet Alders iets ondernemen wat hij eigenlijk helemaal niet wil. Want wat de minister wil is zo weinig mogelijk afval storten. Afval zien te voorkomen en dat wat niet te voorkomen is, verbranden, is zijn motto. De komende jaren zijn er echter te weinig vuilverbrandingsovens, de plannen liggen nog niet eens op de tekentafel, en dat betekent dat hoe dan ook nog dit jaar in Nederland een paar stortplaatsen aangewezen moeten worden. Daarin heeft Alders, zeker wanneer hij een vergaande aanwijzingsbevoegdheid krijgt van de Tweede Kamer, een belangrijke vinger in de pap. Maar ook op dat punt is veel tegenstand te overwinnen. Regionale en lokale bestuurders lopen te hoop als binnen hun territorium lokaties worden aangewezen voor het bergen of verwerken van afval. Zo is kortgeleden het plan voor een grote nieuwe vuilverbrandings-installatie aan de rand van Den Haag getorpedeerd. Trendbreuk Die lokale en regionale bestuurders weten in dergelijke gevallen feilloos de weg te vinden naar hun partijgenoten in de Tweede Kamer. En die zijn duidelijk ook nog niet toe aan een echte trendbreuk als het gaat om het denken over het milieu. Wil het beleid van Alders echt gestalte kunnen krijgen, dan zal nog heel wat overhoop moeten worden gehaald; dan zullen er concrete en duidelijke keuzes moeten worden gemaakt. CDA en PvdA maken nog niet de indruk die daadkracht op te kunnen brengen.

De kabinetsformatie in België begint weer van voren af aan. Ongeveer tachtig dagen na de algemene verkiezingen` die een aardverschuiving in de Belgische machtsverhoudingen opleverde, benoemde koning Boudewijn afgelopen week andermaal een informateur. Dat is de Vlaamse christen-democraat Jean-Luc Dehaene. Die zou er` naar verluidt` op uit zijn een kabinet van christen-democraten` liberalen en socialisten van beide kanten van de taalgrens te vormen. Dehaene zou de zwaar toegetakelde politieke orde zo goed en zo kwaad als mogelijk willen oplappen. Ruwheid Het mag dan zijn dat Jean-Luc Dehaene een verbale stoethaspel is die soms op de klompen door de Belgische politiek loopt` hij is niettemin een buitengewoon behendig en intelligent politicus. Hij komt voort uit de christelijke vakbonden en heeft daar een royale hoeveelheid 'arbeiderisme' en de daarbij behorende ruwheid aan overgehouden. Bevlogen woorden zal men nimmer van Dehaene vernemen. Als hij uit de vrije hand een toespraak houdt` verzandt hij meestal in zijn eigen redeneringen. De interviews die hij geeft zijn zorgvuldig door zijn medewerkers gesouffleerd teneinde rampen te voorkomen. Zelf duidt hij zich` met het nodige gevoel voor zelfkennis` het liefst als het 'Brabants trekpaard' aan. Dossiers Dehaene kent zijn dossiers. Hij is altijd op zoek naar oplossingen en is een meester van het compromis. Bij zijn geforceerde marsen naar het politieke strijdtoneel` loopt hij hier en daar de nodige heilige huisjes omver. Maar hij doet evengoed zelden iets zonder daar zijn reden voor te hebben. In 1988 leverde Dehaene de grootste prestatie uit zijn politieke carrière. Toen zette hij na 100 dagen van informeren en formeren tenslotte een kabinet van christen-democraten` socialisten en de Vlaamse Volksunie op poten` waarvan Wilfried Martens vervolgens premier werd. Dehaene zelf werd vice-premier en vatte het bijna onoverkomelijke karwei van de staatshervormingen aan. De manier waarop Dehaene toen te werk ging gaf hem de reputatie van de keiharde machtspoliticus die met zijn optreden geen schoonheidsprijzen in de wacht sleepte` maar die wel tot moeizaam bevochten resultaten kwam. Kortom` Dehaene is de weinig scrupuleuze` maar hoogbegaafde 'Realpolitiker' van de Belgische christen-democratie. Federalisering De vraag is wat Dehaene nu gaat doen. Hij weet natuurlijk als geen ander dat het Belgische politieke landschap de laatste maanden een zeer grondige verandering heeft ondergaan. Aan een verdere federalisering - die de werkelijke macht in handen van de Vlaamse en Waalse deelregeringen legt - kan niet worden ontkomen. De taak van een nieuwe nationale regering is dat proces enigszins in goede banen te leiden. Daarvoor moeten natuurlijk de staatshervormingen - waarvan de derde fase in moedwil en misverstand is blijven steken - opnieuw worden aangepakt. Voordat Walen en Vlamingen zich grote machtsbrokken van de nationale overheid toeëigenen` moet bovendien het gigantische begrotingstekort van om en nabij de 400 miljard franken worden aangepakt. Enkel een regering met een zo breed mogelijke samenstelling kan dat klaarspelen. Vandaar dat Dehaene gaat pogen zes partijen voor zijn politieke kar te spannen die uiteindelijk de ontmanteling van de nationale staat ter hand zullen moeten nemen. Het zit Dehaene in zoverre tegen dat het krediet van de gevestigde partijen er sinds de verkiezingen van 24 november niet groter op is geworden. De vele Belgen die het vertrouwen in de politiek hebben verloren` zijn de afgelopen twee maanden alleen nog maar in hun mening gesterkt. Bitter De vorige formateur - de Waalse christen-democraat Melchior Wathelet die vorig weekeinde zijn biezen pakte - heeft dat goed doorzien. Hij gaf de afgelopen dagen van een begrijpelijke bitterheid blijk over 'klassieke spelletjes' die de grote partijen in België nog steeds spelen. Men mag een ervaren man als Wathelet op zijn woord geloven als hij zegt dat de traditionele partijen niets` maar dan ook niets hebben geleerd van de desastreuze gang van zaken op 24 november. Met de komst van Dehaene als informateur is het politiek initiatief niettemin opnieuw in handen van de traditionele politiek gelegd. Dat kan op den duur wellicht een regering opleveren` maar of die regering het geschonden blazoen van de gevestigde politieke orde kan oplappen is zeer de vraag.

Vorig weekeinde stuurde staatssecretaris Kosto (Justitie) vier Vietnamezen vanuit Nederland naar Tsjechoslowakije. De vier hadden daar als gastarbeiders gewerkt en daarom zou niet Den Haag maar Praag over hun asielaanvraag moeten beslissen, zo redeneerde Kosto. De Tsjechen weigerden echter en zette de Vietnamezen weer op het vliegtuig richting Schiphol. De Tweede Kamer, de oppositie voorop, schreeuwde moord en brand en eiste uitleg van Kosto. De staatssecretaris zelf onderzoekt nu of (en hoe) de Vietnamezen teruggestuurd kunnen worden naar Vietnam. Voor onze correspondent Jan van Vegchel (thuisbasis: Filipijnen) reden om een kijkje te gaan nemen in het Vietnam van 1992.

Gammele 'cyclo's' (fietstaxi's) zwermen uit over de brede` beboomde Lo Loi-boulevard in hartje Ho Chi Minh-stad` het voormalige Saigon. Vanaf grote reclameborden met stichtelijke` revolutionaire leuzen kijkt de naamgevende` wijlen Vietnamse vader des vaderlands` neer op het gewoel van de honderden fietsers en een enkele antieke Renault. Wapperende` fel rode vlaggen met knal-gele ster willen de bezoeker overtuigen; hier is dat snel wegkwijnend geloof` het communisme` nog springlevend.

Maar drie huizenblokken verderop geeft ook deze ideologische buitenpost haar eerste` voorzichtige tekenen van capitulatie. Het Frans-koloniale stadhuis heeft een verse verfbeurt gekregen. Zelfs de hoog boven het stadsgedruis uittorende Notre-Dame-kathedraal is in ere hersteld. De winkels liggen vol met Japanse electronica` Franse wijn en Nederlands bier. Doi moi Zestien jaar nadat Noordvietnamese militairen en Vietcong-guerrilla's het zwaar verpauperde land herenigden onder communistisch bestuur` maakt het een tweede revolutie door. De 'doi moi'` oftewel Vietnams eigen 'perestrojka' raast door het verarmde Derde-Wereldland. Na jaren van centralistisch wan-bestuur heeft ook Hanoi zich` in navolging van Europese geestverwanten` vol overgave bekeerd tot het kapitalisme en zijn markt-economie. Maar volledige vrijheid van meningsuiting en vooral ook een democratisch` meer-partijenstelsel blijven voor de 66 miljoen Vietnamezen vooralsnog toekomstmuziek. Weinig te merken Na het zevende congres van de almachtige Communistische Partij` afgelopen juni` wees ook Vietnam Marx en Lenin de deur. Weliswaar noemt de nieuwe grondwet 'een socialistisch georiënteerde economie met een door de staat gereguleerd marktsysteem' nog altijd als hoogste ideaal` maar in de dagelijkse praktijk is daar weinig meer van te merken. Zo zijn erfpacht van staatsgrond en privébezit van kapitaalgoederen tegenwoordig openlijk toegestaan. Het gevolg is een commerciële opbloei` vooral in en rond Ho Chi Minh-stad` de altijd al vrijgevochten hoofdstad van het voormalige Zuid-Vietnam. De plaats gonst van de activiteit. Overal wordt gewerkt en meer nog gehandeld. Stereo's` computers` scooters` wasmachines en textiel vullen de winkels. De trottoirs zijn omgebouwd tot terrasjes` waar oude mannen continu expresso slurpen en mie-soep eten. Zelfs de lokale disco's draaien op volle toeren. Heineken Buitenlande investeerders zijn in het nieuwe Vietnam weer van harte welkom. Hanoi keurde sinds medio 1988 voor 2`1 miljard dollars aan projecten goed. Shell boort momenteel voor de kust van Da Nang naar olie. Heineken bouwt aan zijn eerste bierbrouwerij. Al die plotselinge zakenactiviteit kan echter niet verhullen dat Vietnam momenteel worstelt met gigantische financiële problemen. Het dreef namelijk tot voor kort volledig op de steun van het voormalig Oostblok. Alleen al de Sovjetunie schoof de Aziatische kameraden jaarlijks zo'n 1`1 miljard dollars toe` exclusief de omvangrijke militaire steun. Die hulp is nu verleden tijd. De eveneens sterk op Rusland georiënteerde handel is inmiddels ook ingestort. Vietnam kampt daardoor met een nijpend gebrek aan pesticiden en kunstmest. Boycot Hoewel Vietnam nog altijd een van Aziës armste landen is` krijgt het nauwelijks Westerse steun. De Verenigde Staten handhaven namelijk hun economische boycot van het land. Sinds Hanoi in 1978 Cambodja binnenviel (waaruit het zich ondertussen heeft teruggetrokken) om daar Pol Pots Rode Khmers te verdrijven` is het eveneens uitgesloten van leningen door internationale instanties waar de VS een belangrijke stem in hebben` zoals de Wereldbank en het Internationale Monetaire Fonds (IMF). Door dat Amerikaans economische embargo en het wegvallen van de Oosteuropese steun zijn de Vietnamezen` ondanks de 'doi-moi'-fanfare` nog altijd de stumpers van de regio. Het gemiddeld inkomen per hoofd bedraagt minder dan 400 gulden per jaar. Minstens eenvijfde van de beroepsbevoling is werkloos. Wanhoop De weliswaar snel groeiende bedrijvigheid kan de aanwas van werknemers niet absorberen` zeker niet nu Hanoi dit jaar om te bezuinigen zijn strijdkrachten (in 1979 nog 1`2 miljoen man sterk) begon te halveren. Daarnaast zette het ook nog zo'n 600.000 ambtenaren op straat` terwijl de 160.000 arbeiders in het buitenland wellicht binnenkort zullen terugkeren. In wanhoop trekken daarom nog dagelijks tientallen Vietnamezen illegaal in wrakke bootjes de zee op om te ontsnappen aan de nachtmerrie. Zo'n twee miljoen leven reeds buiten hun vaderland. Veel van die vluchtelingen zijn gezinsleden van militairen uit het voormalig Zuidvietnamese leger. Door dat 'besmet' familie-verleden ontzeggen de oppermachtige autoriteiten hen werk of een plaatsje in de collegebanken` beweren de asielzoekers. Zelfs Vietnamezen uit politiek 'verantwoorde' kring zien echter hun ontplooiingsmogelijkheden beperkt door de aandacht van Partij` politie en militairen. "Het leger is overal en houdt iedereen continu in de gaten"` aldus een Vietnamese die voor 1975 actief was in de anti-Amerikaanse illegaliteit. Politie Volgens Hanoi's ministerie van Binnenlandse Zaken zitten nog altijd 106 medewerkers van het voormalige Zuidvietnamese bewind vast in een heropvoedingskamp buiten Ho Chi Minh-stad. In 1975 deporteerden de autoriteiten minstens 100.000 'staatsvijanden' naar dergelijke centra. In de afgelopen 16 jaar pakte de politie daarnaast minstens 2000 Vietnamezen op vanwege beweerde subversieve activiteiten. Het bewind heeft tot nu toe opvallend pragmatisch gereageerd op de roep om meer democratische vrijheden. Maar van een 'doi moi' op politiek vlak` zoals in Oost-Europa` is zeker nog geen sprake. Alle media zijn in staatshanden` maar de Vietnamezen luisteren ongestoord naar de BBC en de Voice of America. In Ho Chi Minh-stad zijn buitenlandse publicaties` zoals de International Herald Tribune` gewoon op straat te koop. De religieuze vrijheid is groot. De katholieke kerken zitten dan ook bomvol. Sinds 1988 staan de autoriteiten zelfs incidenteel kleine` niet-politieke` demonstraties toe. Celstraf Maar de almacht van de Communistische Partij` waarvan de meeste leiders de 70 al ruim zijn gepasseerd` blijft de autoriteiten heilig. Haar zevende congres verwierp nadrukkelijk de optie van een meer pluralistisch stelsel. "...De (communistische) partij was` is en zal altijd zijn de enige politieke partij" in Vietnam` aldus een congres-document` geciteerd door dissident Bui Tin in het regionale kwaliteits-weekblad Far Eastern Economic Review. Hanoi drukt iedere` overigens sporadische` kritiek op de partij onmiddellijk de kop in. Zo moest eind vorig jaar Nguyen Dan Que` Vietnams eerste lid van Amnesty International voor de rechtbank verschijnen op de beschuldiging dat ze heimelijk een eigen onafhankelijke politieke organisatie zou hebben willen organiseren. De activiste kreeg daarvoor 20 jaar celstraf.

De giflozingen in de Maas gaan nog steeds door. Er zitten opnieuw matig giftige methylpyridines en het kankerverwekkende aniline in het Maaswater. Deze stoffen worden gebruikt in de verfindustrie of bij de vervaardiging van kunststoffen. Ze komen ergens in Wallonië in de Maas, en werden voor het eerst in december geconstateerd. Half januari was de concentratie zo hoog, dat er alarm gegeven werd. Het Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch (WBB) in Werkendam haalt daarom sinds 22 januari geen water meer uit de Maas. Er is nog een vooraad voor zes weken. Het WBB bleef in Keizersveer, waar het Maaswater ingenomen wordt, een lichte verontreiniging constateren. Reden voor het bedrijf om zelf op onderzoek uit te gaan. Een medewerker reed dinsdag de Maas langs, en nam monsters bij Lith, Belfeld en Eijsden. Die werden onderzocht door het Waterleidingbedrijf Rijn- en Kennemerland in Nieuwegein, waar een veel te hoog gehalte aan giftige stoffen geconstateerd werd.

Raadsel Het WBB sloeg alarm, en plaatste daarmee Rijkswaterstaat Limburg in Maastricht voor een raadsel. De afgelopen drie weken had Rijkswaterstaat op het meetponton in Eijsden namelijk geen verontrustende hoeveelheden gif meer geconstateerd. Misschien was er iets fout met de apparatuur op het meetponton. Dat blijkt niet het geval te zijn, zo werd gisteravond laat nog geconstateerd door het RIZA in Lelystad, dat verschillende watermonsters uit Eijsden onderzocht. Er was er nog een van gistermorgen bij.

Vissen Een woordvoerster van het RIZA meent het verschil tussen de twee uitkomsten te kunnen verklaren. Op het meetponton wordt het Maaswater voortdurend gecontroleerd. Dat gebeurt automatisch. Het is daarom niet mogelijk alle gifstoffen meteen te signaleren. Als er een enorme gifgolf zou komen, wordt die wel opgemerkt. Er zwemmen voortdurend vissen (goudwindes) in een bak met Maaswater. Is de giftigheid zo groot dat de vissen er last van hebben, dan loeit het alarm. Verder wordt elk uur een monster water genomen. Dat gaat in een fles, en na een dag - 24 monsters dus - wordt die fles naar Lelystad gestuurd. De woordvoerster van het RIZA: "Het is mogelijk dat in de monsters die het waterleidingebedrijf genomen heeft net een paar pieken van gif zaten. Daarom was de hoeveelheid boven de kritieke grens. Je kunt die monsters vergelijken met momentopnamen. Wij onderzoeken dagmonsters. Dat zijn mengsels die de gemiddelde kwaliteit water hebben. En die was niet alarmerend."

De werkloosheid in Belgisch-Limburg is in januari met met 4,2 procent gestegen.

Eind januari hadden er 33.200 Belgisch-Limburgers geen werk. Dat is ruim 15,6 procent van de beroepsbevolking.

De provincie Limburg schrapt 54 van de in totaal 707,5 formatieplaatsen binnen het provinciaal apparaat. Het afstoten van deze functies is een onderdeel van de reorganisatie van het provinciaal apparaat.

Hoeveel banen met deze 54 functies gemoeid zijn, kon gedeputeerde Bronckers (personeel) gisteren niet zeggen. In totaal heeft de provincie Limburg 750 mensen in dienst. Er vallen geen gedwongen ontslagen. Bij de 54 functies die vervallen zitten volgens Bronckers veertien vacatures die niet worden opgevuld. De ambtenaren die werken binnen de resterende veertig functies die verdwijnen, wil het provinciaal bestuur plaatsen op vacatures op andere afdelingen. De provincie Limburg moet reorganiseren om de gevolgen van de rijksbezuinigingen te kunnen opvangen. Gedeputeerde Staten willen taken afstoten en werkzaamheden privatiseren. Op 25 februari neemt het college van GS een besluit over het totale reorganisatieplan.

Een witte-boorden crimineel noemden ze hem in de Sittardse gevangenis De Geerhorst. De 29-jarige Rotterdammer Peter Vleemingkwam gisterenop vrije voeten, na een verblijf van ruim drie maanden in De Geerhorst. "Ach, eigenlijk had ik het nog niet zo slecht. Computer, printer, televisie met afstandsbediening en stereo had ik bij de hand. Maar je vrijheid ben je kwijt. En al die problemen` met de ontsnapping van drie weken geleden, het slechte eten en de strengere regels hebben de sfeer goed verziekt. Ik ben blij dat ik uit dit opberghuis weg ben". Zijn verschijning heeft iets van een zakenman: keurig donkerblauw pak, wit overhemd met bijpassende stropdas en kortgeknipte haren. Naast hem een dubbeldikke Samsonite koffer die uitpuilt van de paperassen. Papieren die bewijzen dat Vleeming de afgelopen maanden in De Geerhorst absoluut niet heeft stilgezeten. Integendeel. De meester in de rechten ontpopte zich als een van de felste actievoerders. Met name als het om het slechte eten ging. Keer op keer trok hij bij de teamleider van de afdeling en bij de voedingscommissie aan de bel. Praten, overleggen, praten en nog eens overleggen. Niets hielp. Zelfs een enquête die aantoonde dat het voedsel inderdaad beneden peil was, veranderde de situatie niet. Dit resulteerde eind december in een maaltijd-staking, waarbij ook gedetineerden van andere afdelingen hun eten lieten staan. De directie houdt overigens tot op de dag van vandaag vol dat het met het eten wel snor zit.

Somber Vleeming is somber over de nabije toekomst van De Geerhorst. "In Sittard moet de echte ontploffing nog komen. De sfeer is zo gespannen dat het zal uidraaien op een nieuwe opstand." De Rotterdammer kan zich voorstellen dat de acties in De Geerhorst tot wrevel hebben geleid bij de bevolking. "Ik kan me wel indenken dat de buitenwereld zegt: 'Wat klagen ze daar toch? Ze mogen blij zijn dat ze te eten krijgen.' Dat dacht ik ook, voordat ik hier zat. Maar als je nooit soep krijgt, half rauwe aardappels moet eten en koude zuurkoolslierten over je bord ziet hangen, dan gaat je honger snel over. Ik ben ook kilo's afgevallen. Het is gewoon niet te eten."

Machtspositie Hij praat rustig, weloverwogen en steekt af en toe een sigaret op. Hij is blij dat hij straks, als hij weer thuis is, normale maaltijden krijgt. Maar het ongenoegen over het eten is niet het enige waar Vleeming buikpijn van krijgt. "Het hele beleid in die inrichting klopt gewoon niet. Het personeel heeft een houding van: 'houd je mond anders volgen er maatregelen'. Ze hebben een machtspositie en die gebruiken ze ook. Er wordt tussen de directie, het personeel en de gedetineerden-commissie nauwelijks gepraat. Onze problemen worden gewoon niet serieus genomen. En als het dan naar buiten komt, worden er plotseling weer strengere maatregelen afgekondigd. De laatste paar weken mochten we niet meer kopiëren en overdag niet telefoneren. En tijdens de recreatie-uren moesten plotseling de deuren dicht, zodat je ook daar het gevoel had opgesloten te zitten. Interne maatregelen, noemen ze dat, maar daarmee los je de problemen niet op. Dat leidt er alleen maar toe dat alle partijen hun eigenwaarde verliezen", zegt Vleeming, die als 'luis in de pels' het leven van de directie behoorlijk zuur heeft gemaakt. Een directie die de klachten van Vleeming al enkele weken afdoet met 'interne zaken', waar niet meer met de pers over gepraat wordt.

Verlofpasje Maar ook nu hij vrij is, is De Geerhorst nog niet van hem af. Als oprichter van de Nederlandse Belangenvereniging voor Gedetineerden wil hij landelijk het "wanbeleid" van de Sittardse gevangenis aan de kaak stellen. "Het personeel zelf weet ook niet precies waar het aan toe is. Taken zijn niet goed verdeeld. Dat is de reden waarom je als gedetineerde allerlei routine- werkzaamheden zelf moet afchecken. Zelfs simpele dingen als een verlofpasje bijvoorbeeld, gaan regelmatig de mist in. Of de papieren gemaakt zijn, de data kloppen en het pasje klaarligt als je wil vertrekken, dat moet je allemaal controleren." Hij nuanceert zijn bewering met het voorbeeld van de foeriersdienst en de reclassering, die in zijn ogen wel goed werken.

Lakens Hij steekt nog een sigaret op, blaast een rookwolk uit en begint te lachen. Herinneringen aan de leuke momenten tijdens zijn detentie. Hij was een van de ooggetuigen van de geruchtmakende ontsnapping van de Colombiaanse drugsbaron en zijn Ierse metgezel. "Ongelooflijk hoe die mensen op hun dooie gemak weg konden wandelen". Vleeming deed ook een keer mee aan de nachtelijke transporten van drugs die via bungelende beddelakens van het ene naar het andere raam gingen. Toen hij gistermorgen de gevangenis verliet, liep hij een van de directeuren tegen het lijf, die hem kennelijk herkende als een van de actievoerders, getuige de ironische opmerking. "En u loopt nu zeker meteen naar de pers?".

Minister Maij-Weggen (Verkeer en Waterstaat) moet ervoor zorgen dat België het afval van de vroegere lood- en zinkmijnen in Kelmis en Plombières opruimt. Het giftige mijnafval vervuilt de rivier de Geul en daardoor ook de toch al vervuilde Maas.

D66-Kamerlid Eisma zal daar maandag op aandringen tijdens een Kamerdebat met Maij over vervuilde waterbodems. Volgens Eisma besteedt Maij ten onrechte geen aandacht aan deze vervuiling van zink, lood en cadmium. "Die onafgebroken aanvoer gaat maar jaren door en dat is niet alleen slecht voor de Maas, maar natuurlijk ook voor de volksgezondheid van de mensen die daar bijvoorbeeld volkstuintjes hebben en voor langs de rivier spelende kinderen", aldus Eisma.

Waarschijnlijk nog deze maand wordt de Sittardse gevangenis De Geerhorst het middelpunt van een protestdemonstratie waaraan honderden mensen zullen deelnemen.

De protestmars is een initiatief van de Nederlandse Belangenvereniging voor Gedetineerden (NBG) die de afgelopen weken in De Geerhorst werd opgericht. Het nieuws werd aangekondigd door mr. P. Vleeming, die gisteren na een verblijf van ruim drie maanden in De Geerhorst op vrije voeten kwam. De jurist, veroordeeld wegens valsheid in geschrifte, stond aan de wieg van diverse acties die de afgelopen tijd in de Geerhorst door gedetineerden op touw werden gezet.

Enige middel De NBG is mede een initiatief van Vleeming, die net als andere gedetineerden veel kritiek heeft op het gevangenisbeleid. "Deze protestmars is voor ons het enige middel om aandacht te vragen voor de problemen binnen de strafinrichting", aldus Vleeming, die de toekomstige activiteiten van de vereniging als ombudswerk ziet. Volgens de organisator worden in De Geerhorst rechten van gedetineerden geschonden en onaanvaardbare beperkingen opgelegd. Al eerder klaagden gedetineerden over het slechte eten en in december leidde de kwaliteit van het voedsel tot acties op verschillende afdelingen.

Steun De vereniging krijgt, volgens de ex-gedetineerde` steun van vier andere landelijke organisaties, maar welke dit zijn wil hij nog niet kwijt. De vereniging bestaat voornamelijk uit gedetineerden, ex-gevangenen en familieleden. De Geerhorst en de Staat der Nederlanden moeten zich mogelijk volgende week al verantwoorden voor de rechtbank in Den Haag. De Sittardse advocaat mr. H. Peters heeft daar een kort geding aangespannen in opdracht van enkele gedetineerden in De Geerhorst. Zij vinden dat ze te zeer beperkt worden in hun bewegingsvrijheid na de recente ontsnappingen uit de Sittardse gevangenis.

* Mr. P. Vleeming gisteren bij het verlaten van de Sittardse gevangenis De Geerhorst, waar hij ruim 3 maanden zat voor valsheid in geschrifte.

Slechts 24 leden van de staf van de multinationale luchtmobiele divisie komen naar Afcent in Brunssum. Zij krijgen daar een jaar de tijd om de divisie op te starten. Daarna vertrekken ze naar het nieuwe hoofdkwartier, dat in de buurt van Mönchengladbach moet komen.

"Deze multinationale luchtmobiele divisie past helemaal in de nieuwe NAVO- structuur", zegt voorlichter B. Stroom van Afcent, het NAVO-hoofdkwartier voor centraal-Europa. "Wij staan niet meer tegenover de oude dreiging uit Oost- Europa. In het verleden wisten we precies wie de vijand was en waar de aanval vandaan zou komen. Toen hadden we een verdediging zover mogelijk naar de grens met Oost-Europa." Nu die vijand en die dreiging zijn weggevallen, heeft de NAVO die starre verdedigingslinie verlaten. De dreiging is minder, dus kan volstaan worden met een kleinere troepenmacht. Die troepen moeten dan wel flexibeler en mobieler kunnen optreden. Die opzet ligt ten grondslag aan de luchtmobiele divisie. Op 1 april beginnen de 24 stafofficieren van de divisie in Brunssum met hun werk.

In Milsbeek komt mogelijk` als eerste in ons land` een viaduct voor dassen. Het gaat om een dassenbrug tussen de St.-Jansberg en het Reichswald. Natuurmonumenten heeft het idee aangekaart bij de Nederlandse en Duitse autoriteiten. Het gaat om een achttien meter lange pijp die boven de weg moet komen te hangen.

Een ensemble van het Limburgs Symfonie Orkest speelde vanaf een balkonnetje Divertimento's van W.A. Mozart. Het licht in de overbevolkte statenzaal van het Limburgse provinciehuis was gedempt. Extra sfeer voor een historisch moment: de ondertekening van het Verdrag van Maastricht.

Op 10 december waren de Europese regeringsleiders en hun ministers van Financiën en van Buitenlandse Zaken het in datzelfde Provinciehuis aan de Maas met elkaar eens geworden over de inhoud van dat verdrag van de Europese Unie. "De veilige landing in Maastricht", zoals Ruud Lubbers dat akkoord gisteren omschreef. Gisteravond werd dat verdrag ook daadwerkelijk in Maastricht ondertekend.

Samengepropt Heel het Europa van de Twaalf was voor deze feestelijke bijeenkomst naar Maastricht afgereisd. Ruim tweehonderd journalisten vonden de ondertekening de moeite waard om ook nog eens naar de Limburgse hoofdstad af te reizen. In de ronde statenzaal stonden zij samengepropt op de plek waar normaal vier Limburgse journalisten en een handvol toeschouwers de maandelijkse vergadering van Provinciale Staten bijwonen. Vanaf de perstribunes konden zij zien hoe onder andere de Nederlandse ministers Hans van den Broek en Wim Kok elkaar na het zetten van hun handtekeningen onder het verdrag hartelijk de hand schudden.

Fransen In totaal vierentwintig handtekeningen werden er gezet. Zelfs de op 9 en 10 december nog danig tegenwerkende Britten waren deze keer van ganser harte van de partij. Al straalde hun minister van Buitenlandse zaken Douglas Hurd dat niet bepaald uit. Een tijd lang leek het er op dat slechts tweeëntwintig handtekeningen gezet werden. De Franse delegatie kwam maar niet opdagen. Iedereen vreesde dat het Habash-debat in het Franse parlement danig uit de hand was gelopen. Ruud Lubbers en zijn Portugese ambtsgenoot Cavaco Silva overlegden al druk hoe zij dit gemis op protocolair verantwoorde wijze ongedaan konden maken, toen plotseling de deuren opengingen en Roland Dumas en zijn delegatie alsnog binnentraden.

Gered Het Verdrag van Maastricht was opnieuw gered. Onder het toeziend oog van commissaris der koningin Emile Mastenbroek, Maastrichts burgemeester Philip Houben, alle gedeputeerden en de camera's van de hele Europese tv-wereld konden in een zee van flitslicht alle namen worden gezet in het 3100 pagina's dikke boekwerk. Na afloop was er een beleefd maar spontaan applaus, dat ook het fraai musicerend ensemble van het LSO gold. Tijd voor champagne. In de lange wandelgang tussen statenzaal en de galerij waar het diner geserveerd zou worden, werd over en weer getoast. Lubbers met Kok. Van den Broek met Delors. Genscher met Dumas. Iedereen met iedereen. De zesenveertig allerhoogste gasten - inclusief Mastenbroek en Houben - dineerden daarna in de galerij waar de schilderijen van de Limburgse gouverneurs hangen.De resterende delegatieleden konden in allerlei vergaderzalen hun honger stillen.

Toekomst In de feestzaal van het provinciehuis was gelijktijdig een receptie voor gasten van premier Lubbers. Het waren medewerkers en sponsoren van de Top van Maastricht, die met een glas Limburgs bier of een glaasje Franse champagne in de hand op een groot videoscherm de ondertekening van het Verdrag van Maastricht hadden gezien. Daar hoorden zij de Portugese minister-president Cavaco Silva zeggen: "De stad Maastricht had al een plaats in de geschiedenis van Europa. Haar naam is vanaf nu onverbrekelijk verbonden aan de toekomst van Europa."

DSM mag van de Raad van State beginnen met proeven om de erfelijke structuur van bacteriën te veranderen in een speciaal daarvoor ingericht DNA-laboratorium. Een verzoek om schorsing van de vergunning die DSM daarvoor nodig heeft, ingediend door Gelener H. Geven en de Groen Links-fractie in die gemeente die de proeven te gevaarlijk vinden, is gisteren afgewezen.

Waarom het schorsingverzoek is afgewezen was gisteren niet te achterhalen. Opmerkelijk is de afwijzing wel, want de adviseur Beroepen Milieubeheer van het ministerie van VROM, die doorgaans een grote invloed heeft op de uitspraken van de Raad van State, beweerde tot twee keer toe dat het DNA-laboratorium door zijn ligging tussen de fabrieken op het DSM-terrein een potentieel gevaar vormt.

Explosie Als in een van de DSM-fabrieken een explosie plaats vindt, zo schreef de adviseur, kan het laboratorium ook flink beschadigd worden. In dat geval zouden bacteriën waarmee proeven zijn gedaan kunnen ontsnappen. De adviseur vond dat risico te groot en stelde de Raad van State dan ook voor de vergunning te vernietigen. Dat is dus niet gebeurd. DSM mag de experimenten, vooral bedoeld om zo zuiver mogelijke grondstoffen te krijgen onder andere voor de zoetstof aspartaam, gaan uitvoeren. Overigens gaat het om proeven die in de laagste, minst ingrijpende categorie van DNA-experimenten vallen.

Niet waterdicht Intussen hebben leden van vrijwel alle partijen in de Eerste Kamer vragen over DNA-experimenten gesteld aan minister Alders van Milieu. Die gaf eerder toe dat controle op hinderwetvergunningen in zijn algemeenheid in Nederland niet waterdicht is en de controle op DNA-experimenten in het bijzonder moeilijk is omdat er eigenlijk vrijwel niets bekend is over dat soort proeven en de mogelijke risico's ervan. Desondanks vindt Alders dat er geen reden voor ongerustheid is, want de bedrijven en instellingen die zich met DNA-proeven bezig houden zijn zich "over het algemeen goed bewust van hun verantwoordelijkheid en nemen de nodige veiligheidsmaatregelen in acht".

Richtlijn Daar nemen de Eerste Kamerleden echter geen genoegen mee. In een reeks aanvullende vragen vragen ze Alders om experimenten met genetisch materiaal, die niet aan de vereiste vergunningen voldoen, op te schorten totdat wettelijk is geregeld dat er betrouwbare en regelmatige controle kan plaatsvinden. Daarvoor is een Europese richtlijn in de maak. Voorts vragen de Eerste Kamerleden om een aanvullend onderzoek naar illegale proeven. Volgens een onderzoek van de Leidse universiteit blijkt namelijk 7% van de proeven te worden verricht zonder vergunning.

Maastricht wordt niet het decor van een een avonturenfilm. Drie dagen nadat het bericht wereldkundig werd dat in de Limburgse hoofdstad een 35 miljoen gulden kostende film zou worden opgenomen, komen alle betrokken partijen en filmaatschappijen tot de conclusie dat ze het slachtoffer zijn geworden van een grap.

Met name het bureau Pers Media van Jaap Groot (38) uit Hoorn voelt zich zwaar misbruikt. Hij verzorgde namelijk de publiciteit voor de totnogtoe onbekende firma Euro-Movie-Productions uit Luxemburg. Groot kreeg naar eigen zeggen een brief uit Luxemburg waarin hem, "tegen een redelijk honorarium", verzocht werd figuranten te werven voor de in Maastricht op te nemen film. Groot toog aan het werk, maar kreeg de afgelopen dagen steeds meer argwaan omdat hij tal van aan hem gestelde vragen door aspirant-figuranten en media niet kon beantwoorden. "Ik heb het telefoonnummer van die firma in Luxemburg gebeld, maar kreeg een particulier aan de telefoon die van niets wist."

In het nauw Samen met de Aalsmeerse firma Joop van den Ende is Groot intussen begonnen de zaak tot op de bodem uit de zoeken. De Aalsmeerse theater- en tv-producent werd aanvankelijk door Groot aangewezen als een van de betrokkenen achter de filmproduktie. Maar Van den Ende wist van niets, betichtte op zijn beurt Groot, die daardoor steeds meer in het nauw werd gedreven. Ook navraag bij filmproducenten en distributeurs in Nederland leverde meer vragen dan antwoorden op. Een woordvoerder van filmproducent Matthijs van Heijningen: "Ik kan u zeggen, 35 miljoen gulden voor een film is een heleboel geld. Een produktie van zo'n omvang, dat zouden we toch moeten weten. Maar we weten van niets." Dezelfde geluiden bij het Filmfonds, Nederlandse Bioscoopbond en Holland Film Promotion (meldpunt van filmproducties): "Nee, hoor, en Euro-Movie-Productions staat hier niet geregistreerd."

Juridisch Geconfronteerd met al deze ontkenningen, verzuchtte de Hoornse publicteitsman tenslotte: "Achteraf is het misschien niet verstandig geweest om niet onmiddellijk naar Luxemburg te bellen. Maar normaal gesproken doe ik dat ook niet met mijn opdrachtgevers." Groot zegt geen idee te hebben wie en waarom met hem een dergelijke grap heeft uitgehaald. "Ik heb al juridisch advies gevraagd, maar volgens mijn advocaat valt er weinig tegen te doen." Volgens Groot moet de bron van de 'grap' in Maastricht gezocht worden. "Ik ken daar niemand, ik heb ook geen idee hoe men daar aan mijn naam komt. We hebben hier maar een klein tweemansbureautje. Contacten met de filmwereld hebben we niet en die hoop ik ook nooit meer te hebben." In Maastricht voelt Benoit Wesly zich ook misbruikt. De Maastrichtse zakenman deelt samen met Joop van den Ende-festiviteiten een kantoor in de binnenstad. Daar liep het volgens hem gisteren storm met mensen die zich op wilden geven. Wesly: "En óók die figuranten zijn slachtoffers van deze grap," benadrukt hij.

De kaarten zijn geschud: het casino in Valkenburg verhuist naar Maastricht. Na de goklustigen vijftien jaar lang ontvangen te hebben in het Geulstadje, kiezen de casino-bazen voor een plaats waar het uitgaansleven minder afhankelijk is van de wisseling van seizoenen. Veel water is door Maas en Geul gestroomd voordat het zo ver was. De stichting Holland Casino's heeft geen haast gemaakt met de beslissing. Een even slimme als begrijpelijke zet: in de harde concurrentiestrijd ging met name Valkenburg geen zee te hoog in het presenteren van de meest ingrijpende miljoenenplannen om in de gunst van het casinobestuur te komen. In een laatste, wanhopige eindspurt werd zelfs het aantrekkelijke natuurgebied bovenaan de Cauberg aangeboden voor pretentieuze nieuwbouw, naast kuuroord Thermae 2000. Het heeft niet mogen baten: het casinobestuur verkoos een plekje aan het Maaswater boven de nabijheid van dampende thermaalbaden. Voor Maastricht betekent de komst van het casino een nieuwe opsteker: de Limburgse hoofdstad wordt eens te meer bevestigd in het idee dat de groei van de stad niet meer te stuiten is. Maar voor grote verliezer Valkenburg is het vertrek een enorme dreun. Niet alleen verliest deze plaats een belangrijke financiële injectie in de vorm van toeristenbelasting. Ook de ijver om een nieuwe, mondaine vorm van toerisme van de grond te tillen krijgt een gevoelige klap. Met het verdwijnen van het casino is de toekomst van Valkenburg even ongewis als die van een speelballetje op een roulettetafel.

De Nederlandse rechtsstaat wankelt, want in de procedure rond de uitbreiding van Maastricht Airport en het nachtvluchtenbeleid heeft de Nederlandse overheid zich niet aan het recht onderworpen, zoals dat van iedere burger verwacht wordt. Daarom zou een vereniging als de Vereniging Geen Uitbreiding Vliegveld Beek aan de rechter geen onrechtmatigheidsverklaringen of geboden of verboden meer moeten vragen, maar keiharde schadevergoeding wegens geluidhinder moeten eisen.

Dat was gistermiddag de bijdrage van prof mr. A.Q.C. Tak, hoogleraar in het staats- en bestuurrecht aan de RL in Maastricht, aan een studie-middag over de geluidhinderproblematiek rond Maastricht Airport in het Auditorium van het Maaslandziekenhuis in Sittard. De middag was een initiatief van artsen, RIAGG's en gezondheidsdiensten in Zuid-Limburg, bedoeld om het probleem van het uitbreidende vliegveld ook eens vanuit de medisch wetenschappelijke hoek, de milieuwetenschappelijke hoek en de rechtswetenschappelijke hoek te belichten.

Verstoord Voor een overvolle zaal onderbouwde Tak zijn stellingen met uitvoerige citaten uit de rechterlijke verboden van nachtvluchten. Hij constateerde echter dat geen van de rechterlijke uitspraken voor de Tweede Kamer aanleiding was geweest om de minister tot de orde te roepen en dat uiteindelijk ook alle rechterlijke veroordelingen niets hadden geholpen. Een van Taks conclusies was dan ook dat het systeem van evenwicht en wederzijdse controle tussen de drie traditionele machten in de staat, de rechtspreker, de wetgever en de politieke bestuurder, in Nederland danig verstoord is. Bovendien hebben noch afspraken, noch bindende regels, noch vergunningsvoorwaarden, strafbedreigingen of onrechtmatige daad-processen geholpen om de nachtvluchten in te perken. Naar Taks mening resteert alleen nog de schadevergoedingseis als dwangmiddel, omdat zelfs het Nieuw Burgerlijk Wetboek compensatie vooraf aan kleine belangengroepen als voorwaarde noemt voor de rechtmatigheid van overheidsbesluiten.

Niets gewonnen Als enige van alle sprekers op de studie-middag hield CDA-Kamerlid Leon Frissen een warm pleidooi voor uitbreding van de luchthaven op basis van de bekende economische argumenten. PvdA-Kamerlid Monique Quint-Maagdenberg wees op de afweging van de diverse belangen bij een uiteindelijke beslissing over de luchthaven eind dit jaar. "Wij hebben niets gewonnen, als we de hinder van Beek beperken, terwijl in België en Duitsland totaal geen normen gesteld worden", was haar conclusie.

Nachtvluchten zijn per definitie schadelijk voor de gezondheid. Ook bij een relatief gering aantal vluchten van een laag geluidsniveau van 35 tot 45 decibel, wordt de mens gestoord in zijn slaap ook al wordt hij er niet wakker van. Die storingen leiden tot een vermindering van het immuunsysteem, waardoor mensen vatbaarder worden voor infectieziekten en minder snel genezen van die ziekten.

Dat zei psychotherapeut dr. K. Altena, projectleider wetenschappelijk onderzoek naar lawaai en gezondheid aan de universiteit van Groningen, gisteren tijdens een studiedag over vlieglawaai en gezondheidsrisico's in Sittard.

Verboden Uit allerlei wetenschappelijke onderzoeken trekt Altena de conclusie dat regelmatige slaapstoornissen schadelijk zijn voor de mens en dat nachtvluchten boven dichtbevolkte gebieden eigenlijk verboden zouden moeten worden. Om de risico's te beperken vindt Altena dat voor Maastricht Airport gekozen moet worden voor ófwel een zeer beperkt aantal nachtvluchten (5) met vliegtuigen die voor 45 tot 55 decibel zorgen, ófwel een iets groter (10) aantal vluchten met stillere vliegtuigen die tussen de 35 en de 45 decibel produceren in de slaapkamers van omwonenden.

Prullenbak Altena verwijst daarmee de - naar zijn zeggen door de politiek verkeerd uitgelegde - risiconormen van de Duitse professor Griefahn naar de prullenbak. De regering wil juist die Griefahn-norm gaan toepassen rond het vliegveld en de omliggende huizen zodanig isoleren dat nachtvluchten in de slaapkamers niet meer dan 55 decibel geluid veroorzaken. Bij 55 decibel ontwaakt, volgens de grenswaarden van Griefahn, 10 procent van de mensen en dat zou een nog te aanvaarden risico zijn. Altena bestrijdt dat. "Allerlei wetenschappelijke onderzoeken tonen aan dat mensen al vanaf 35 decibel worden gestoord in hun slaap, hetgeen hun afweer vermindert en leidt tot stressklachten. Boven grofweg 45 decibel hebben storingen ook gevolgen voor de bloeddruk en het hart."

Onmogelijk Uit Altena's bevindingen trekt ir.J. Franssen van de stichting Natuur en Milieu de conclusie dat nachtvluchten op de nog aan te leggen Oost-westbaan van Maastricht Airport onmogelijk zijn tenzij een zeer omvangrijk gebied "super-isolatie" krijgt: minstens driedubbele beglazing en een dikke 'deken' dat 35 decibel geluid moet kunnen absorberen. Ook als de huidige noord-zuidbaan 's nachts open blijft voor de stilste, kleinere vliegtuigen, zijn hogere isolatiekosten volgens Franssen onvermijdelijk. Bovendien vindt Franssen dat bij de voorwaarden voor nachtvluchten de nacht van 21.00 tot 07.00 uur moet gelden en niet, zoals nu in de beschikkingen, van 23.00 tot 06.00 uur.

Twee gewapende overvallen op taxichauffeurs hebben de Heerlense politie donderdagavond handenvol werk bezorgd. De eerste overval vond rond 22.00 uur plaats op de Schelsberg, de tweede ongeveer drie uur later op de Akerstraat.

Om 21.45 uur donderdagavond stapten twee mannen bij het Heerlense station in de wagen van een 44-jarige taxichauffeur. Ze wilden naar de Schelsberg. Toen de taxi daar arriveerde, richtte een van de passagiers plotseling een vuurwapen op de chauffeur, en dwong hem te stoppen. De taxichauffeur moest uitstappen en zijn portefeuille, met daarin het volledige rittengeld van die dag, afgeven. Daarna gingen de overvallers er in de taxi vandoor. De wagen werd kort daarna door de politie leeg teruggevonden op het Belemnieterf.

Schermutseling Drie uur later volgde de tweede overval. Een 50-jarige taxichauffeur pikte rond tien voor één een passagier op in de buurt van een café aan het Wilhelminaplein. De man wilde naar de Akerstraat. Even voorbij de kruising van de Akerstraat met de Molenberglaan vroeg hij de chauffeur te stoppen. Toen die aan dat verzoek gevolg gaf, haalde de passagier plotseling een vuurwapen tevoorschijn en eiste geld. De taxichauffeur verzette zich, en er ontstond een schermutseling, waarbij de overvaller erin slaagde de sleutel uit het contact van de taxi te trekken. Daarna maakte hij zich zonder buit uit de voeten in de richting van de Burgemeester Waszinkstraat. De Heerlense politie is in beide gevallen op zoek naar getuigen (tel. 045-731731).

In de nacht van donderdag op vrijdag zijn in een woning aan de Brusselsestraat in Maastricht drie mensen overvallen en bestolen. Een van de slachtoffers werd door de overvallers meegenomen. De vrouw is later vrijgelaten. Ze meldde zich gisteren bij de politie.

Donderdagnacht rond 00.45 uur drongen vier mannen het woonhuis boven een theehuis binnen waar de slachtoffers, twee mannen en een vrouw, zich bevonden. Onder bedreiging van een vuurwapen en een mes werden ze geboeid en mishandeld. Nadat de overvallers geld en enkele sieraden bij zich hadden gestoken, namen zij de vrouw mee en sloten de beide mannen op in een kamer. Door een ruit in te slaan en te roepen wisten de achtergebleven slachtoffers de aandacht te trekken van enkele voorbijgangers, die hen bevrijdden. Die bevrijdden hen uit de benarde situatie. De politie is op zoek naar getuigen die omstreeks dat tijdstip een donkerkleurige auto met een Nederlands kenteken hebben zien rijden of andere inlichtingen kunnen geven (043-293864).

De Hogescholen in Limburg moeten intensief gaan samenwerken om te kunnen concurreren met de veelal grotere instellingen buiten de provincie. Door een bundeling van krachten maken de Hogescholen meer kans op gelden van provincie, rijk èn uit Europese fondsen.

Dat zei gedeputeerde Ger Kockelkorn van Cultuur gisteren bij het leggen van de eerste steen voor de nieuwbouw van de Academie Beeldende Kunsten en de Academie van Bouwkunst in Maastricht. Beide academies zijn onderdeel van de Rijkshogeschool Maastricht. Gedeputeerde Staten zijn evenals de minister van Onderwijs voorstander van één Centrale Holding Hogeschool Limburg. Kockelkorn kondigde aan dat het provinciebestuur nog deze maand hierover opnieuw met alle Limburgse Hogescholen van gedachten wil wisselen.

Waakzaamheid Volgens Kockelkorn dragen de beide academies, die nu een nieuw gebouw krijgen, "in belangrijke mate bij aan de optimalisering van het culturele klimaat in Limburg en de profilering van de regio op het gebied van kunst, vormgeving en mode. Dit heeft Limburg hard nodig, aangezien er ook voor de cultuur in onze provincie zwaar weer op komst is als gevolg van het door de rijksoverheid aangekondigde beleid." Hij wees erop dat waakzaamheid geboden blijft, ook al krijgen de academies nu eindelijk hun nieuwbouw: "Want voor we het weten zijn ze er in het westen des lands met de kassa vandoor."

Fusie Samen met Maastrichts wethouder Piet Neus van Onderwijs verrichtte Kockelkorn de officiële handelingen die horen bij het leggen van de eerste steen. Dat ook het gemeentebestuur van Maastricht zit te wachten op een fusie tussen de Limburgse Hogescholen, bleek wel uit de slotwoorden van de wethouder: "Laten we hopen dat dit tevens de eerste steen voor een Hogeschool Limburg blijkt te zijn."

De Roermondse advocaat mr. C. Noordhuis zal zich voor zijn juwelen-deal met een Heerlense crimineel voor de Raad van Discipline in Den Bosch moeten verantwoorden. De raad, een tuchtrechtcollege, kan advocaten berispen, schorsen of zelfs als advocaat laten verwijderen.

Mr. Noordhuis heeft volgens mr. Martens, deken van de Orde van Advocaten in het arrondissement Roermond, een gedragsregel overtreden. Noordhuis verzuimde de deken in te lichten over een overeenkomst die hij met een criminele cliënt in Heerlen gemaakt had. Noordhuis nam van de crimineel juwelen en sieraden als onderpand voor de kosten van zijn werkzaamheden aan. De sieraden werden later door Justitie tijdens een huiszoeking bij de crimineel in beslag genomen.

Toestemming In een brief liet de Roermondse advocaat vervolgens Justitie weten dat een aantal van die in beslag genomensieraden - enkele Rolex- en Cartierhorloges bezet met diamanten en briljanten - hem toebehoren. Justitie, die vreemd opkeek van de overeenkomst, lichtte vervolgens deken mr. Martens uit Venlo in. Mr. Martens, gisteren: "De Raad van Discipline moet nu maar oordelen. Duidelijk is dat mr. Noordhuis een gedragsregel overtreden heeft. Advocaten mogen voor hun werkzaamheden van cliënten alleen maar geld aannemen. Als ze andere regelingen treffen, moeten ze vooraf de deken om toestemming vragen. Dat heeft mr. Noordhuis niet gedaan."

Verdrietig Volgens mr. Martens heeft hij de Raad van Discipline niet ingeschakeld om te oordelen over de merkwaardige deal met de Heerlense crimineel. Martens: "Daar gaat het niet om. Al heb ik flink mijn wenkbrauwen gefronst toen ik die akte las." Mr. Noordhuis was de raadsman van de Heerlense crimineel, die wordt verdacht van het maken en verkopen van de chemische drug amfetamine. Op de eerste dag van de zitting, twee weken geleden, stapte mr. Noordhuis tot verbijstering van iedereen op als raadsman omdat hij te laat dossierstukken gekregen had. Voor de Maastrichtse rechtbank zat er toen niets anders op dan de zaak tot vrijdag 21 februari aan te houden. Noordhuis, gisteren: "Mijn opstappen had niets met die overeenkomst te maken. Ik was verdrietig dat ik me niet goed had kunnen voorbereiden. Intussen heb ik de verdediging van die man op zijn uitdrukkelijk verzoek weer op me genomen."

Naakt Mr. Noordhuis vindt de klacht maar flauwekul. Over Justitie is hij helemaal niet te spreken. "Ik vind het kinderachtig en zielig wat ze doen. Ze hebben bij mijn cliënt voor f 120.000 aan geld en sieraden in beslag genomen. Tegelijkertijd kreeg de man van de belasting een aanslag van f 90.000. De deurwaarder heeft zelfs het kinderbedje weggehaald. Dat vind ik diep treurig. Verdachten moeten blijkbaar naakt, zoals ze zijn geboren, voor de rechtbank staan."

De samenwerking tussen de conservatoria in Tilburg en Maastricht komt trager op gang dan verwacht. Het felle verweer van de Maastrichtse docenten die vreesden dat het Tilburgse conservatorium uiteindelijk Maastricht zou opeten, is mede oorzaak van de vertraging..

Rector Jacques Giesen van de Rijkshogeschool Maastricht: "We hebben heel serieus naar onze docenten geluisterd. Beide besturen hebben deze week afgesproken eerst na te gaan hoe de samenwerking juridisch in het vat gegoten moet worden. Kernpunt is de vraag of de samenwerking ook echt resultaten zal opleveren voor de zogenaamde tweede-fase-opleiding."

Bezorgd Die tweede-fase-opleiding was ook aanleiding voor de gesprekken die eind vorig jaar op gang kwamen. Minister Ritzen van onderwijs wil de conservatorium-opleiding in Nederland terugbrengen van zes naar vier jaar en alleen een kleine groep studenten een vervolgopleiding gunnen. Het nu begonnen gevecht gaat om de vestigingsplaatsen van de vervolgopleiding. Omdat Maastricht en Tilburg vreesden daarbij buiten de boot te vallen, begonnen ze gesprekken over samenwerking. Maastrichtse docenten toonden zich bezorgd dat Maastricht dan ook veren zou moeten laten in de basisopleiding.

Navelstaren Rector Giesen: "Hoewel ik persoonlijk vind dat we in Maastricht niet moeten blijven navelstaren, maar waar nodig moeten samenwerken met anderen, vind ik ook dat we moeten bekijken of samenwerking met Tilburg inderdaad effectief is. Je kunt wel eerst een uitgebreide samenwerking op gang gaan brengen, maar als daarna zou blijken dat de tweede fase-opleidingen tóch aan Tilburg en Maastricht voorbijgaan, schiet je het doel voorbij." Op dit moment voert de directeur van het Utrechtse Conservatorium T. Hartsuiker een onderzoek uit naar de situatie op het conservatorium in Maastricht. Daarbij wordt ook gekeken naar de sterke en zwakke kanten van de opleiding. In het gesprek met het Tilburgse College van Bestuur is deze week ook de vraag aan de orde geweest of de Maastrichtse Academie van Bouwkunst, eveneens onderdeel van de Rijkshogeschool Maastricht gaat samenwerken met de Tilburgse academie. Maastricht sprak tot dusver alleen met de Amsterdamse Academie van Bouwkunst.

De Raad van State buigt zich donderdag 13 februari over de aannemersaffaire in Meerssen.

Staatsraad mr. Boukema behandelt dan het beroep van het Limburgs Dagblad tegen de weigering van Justitie in Maastricht bekend te maken welke overeenkomst de gemeente Meerssen met vijf frauderende aannemers sloot. De Maastrichtse hoofdofficier mr. Fransen weigerde in december vorig jaar de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) toe te passen. Franssen: "Deze wet heeft geen voorrang boven de Wet op de Justitiële Documentatie en zijn uitvoeringsregelingen. Op grond van beide wetten acht ik het niet op zijn plaats informatie over de overeenkomst met de aannemers te verstrekken." Mr. Fransen vindt dat het Openbaar Ministerie het belang van openbaarheid voldoende in acht genomen heeft. Diezelfde donderdag behandelt een onafhankelijke Meerssense adviescommissie in een openbare hoorzitting het beroep van de lokale politieke partij Lokaal Demokraten tegen de gemeente Meerssen, die ook weigert iets over de afspraak met de aannemers te vertellen. B en W van Meerssen hebben voor dinsdagavond een raadsvergadering uitgeschreven, die geheel gewijd zal worden aan de aannemersaffaire.

Een patrouille- auto van de Venrayse gemeentepolitie heeft gisternacht met hulp van korpsen uit de regio een snelheidsmaniak van Ysselsteyn naar het Brabantse Grave achtervolgd. De snelheid liep in sommige dorpen op tot 180 kilometer per uur.

De patrouillewagen stond donderdagnacht omstreeks 02.00 uur op de Puttenweg in Ysselsteyn` toen een Pontiac met hoge snelheid voorbij kwam. De politie zette direct de achtervolging in. De bestuurder van de snelle Americaanse wagen reageerde niet op een stopteken. Vervolgens speelde zich een wilde achtervolging af` waarbij verschillende korpsen door tussenkomst van de politiecentrale in Den Bosch te hulp schoten. Gedurende de tocht werd de auto door meerdere politie- voertuigen tegelijk achtervolgd, maar hij ontkwam toch.

Sinds de oprichting van de Rijksuniversiteit Limburg, nu ruim zestien jaar geleden, hebben er 366 studenten de doctorstitel verdiend. De laatste promotie dateert van 23 januari jongstleden, terwijl het jaar 1991 voorlopig qua aantal (51) de kroon spant. Nog steeds is de faculteit geneeskunde het meest actief wat de promoties betreft. Met 26 promovendi bleven de artsen de overige disciplines ook het vorig jaar weer ruim voor. Gezondheidswetenschappen kwam in 1991 tot 17, terwijl rechten en economie op een magere 3 bleven steken. Wat rechten betreft komt daar volgens decaan prof. mr.F.Stroink binnenkort verandering in. Hij verwacht dat dit jaar veel studenten hun promotie-onderzoek kunnen afronden. in 1991 lag 30% hoger dan het jaar ervoor, toen 39 wetenschappers de eindstreep haalden. Tot nu toe heeft die stijgende lijn in 1992 nog geen vervolg gekregen. In de maand januari was Jan Zandbergen (geneeskunde) de enige promovendus. Procentueel was de stijging bij Algemene Wetenschappen het grootst. Daar ging men van 1 promotie in 1990 naar 2 in 1991, honderd procent erbij. Rechten en economie kenden een aanwas van ieder 50%, bij gezondheidswetenschappen lag dat op 21%.

Promotor Iedere promovendus wordt tijdens zijn onderzoek begeleid door een zogenaamde promotor, een ervaren steun en toeverlaat die in het verleden ook zelf met het promotiebijltje heeft gehakt. Aan het aantal keren dat een wetenschapper optreedt als promotor valt dus vaak ook iets te zeggen over zijn activiteit op onderzoeksgebied. Absolute toppers in 1991 waren wat dat betreft prof. dr. P.Knipschild en prof. dr. H.Philipsen, beide met vier promoties. Philipsen bij gezondheidswetenschappen, terwijl Knipschild zijn aandacht verdeelde over twee faculteiten: geneeskunde en gezondheidswetenschappen. Een jaar eerder kwam Knipschild nog niet verder dan één promotie, terwijl Philipsen toen goed was voor drie ceremonies.

Zeven De grootste achteruitgang boekte prof. dr. J. de Haan, die in 1990 maar liefst zes keer scoorde, terwijl hij een jaar later op één bleef steken. Samen met Philipsen voert hij echter wel de lijst over de laatste twee jaar aan: beiden scoorden zeven keer met een promotie.

Naam: dr. J.Derks Gepromoveerd: 12 december 1991 Proefschrift: Over polyhedrale kegels van coöperatieve spelen

Stelling: In Nederland zijn niet genoeg digitale opslageenheden voorhanden om een -waardig 60-persoons coöperatief spel in zijn geheel op te slaan.

"Ja, ik geef toe: deze stelling relativeert mijn proefschrift een beetje. Maar het is zelfs met alle computers in ons land eenvoudigweg niet mogelijk om zo'n speltheorie met zestig deelnemers te analyseren. Dat blijkt al als je probeert aan te geven hoeveel ruimte je ervoor al op papier nodig zou hebben. In mijn geval, waar je alleen maar bijhoudt of een bepaalde samenwerking tussen spelers in een spel winst (1-waardig) of verlies (0-waardig) oplevert, zou je al 101 bytes nodig hebben. Dat zijn honderd biljard lettertekens, ofwel vijftig biljoen pagina's tekst: een boek van vijftig miljoen kilometer dik. Ik ben even kwijt tot welke planeet dat van hieraf zou zijn, maar duidelijk is dat zo'n berekening in de praktijk onmogelijk is." "Een coöperatief spel is een wiskundig model voor een samenwerkingssituatie. Als er bijvoorbeeld zestig personen aan een spel meedoen, kan iedere deelgroep overgaan tot samenwerking. Eenvoudig gezegd: kijk naar het spel Risk of zelfs naar de Tweede Kamer, waar ook coalities worden gesloten. De essentie van de speltheorie is om dit coalitiegedrag te vertalen naar uitbetaling aan individuele spelers. In de Tweede Kamer bijvoorbeeld is iedere meerderheid al winnend, maar soms kan het meedoen van één persoon al tot winst leiden."

Dr. Jo Hermanns, directeur van het Medisch Kleuterdagverblijf (MKD) in Maastricht is benoemd tot hoogleraar algemene opvoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

gen op empirisch onderzoek van normale opvoedingssituaties. Hermanns blijft daarnaast directeur van het MKD in Maastricht.

De Venlose schlager 'Waat hebbe we 't toch good' is onbewtist winnaar geworden van 't Limburgse Vastelaovesleedjes Konkoer 1992. Met 64 van de 65 te behalen punten kwam het liedje van het duo F. Boermans en G. Aerts uit Venlo het beste uit de competitie tevoorschijn.

Vanuit het tot de nok gevulde zalencentrum De Harmonie in Linne, waar de finale gehouden werd, zond Omroep Limburg de 13 liedjes rechtstreeks uit. Op vijf plaatsen in Limburg (Bleyerheide, Geleen, Venlo, Vilt-Valkenburg en Weert) werden ze door vijf jury's beoordeeld. Op de tweede plaats eindigde de schlager Sjterrewals uit Tegelen van Piet en Suzanne van Bree met 51 punten. De derde plaats met 50 punten was weggelegd voor de Maastrichtse componist en tekstdichter Sjef Duchateau met Iech huur 'n herremenie.

Aartsbisschop Johannes Degenhardt van Paderhorn heeft een buitengerechtelijk strafproces geopend tegen de omstreden theoloog en psychotherapeut Eugen Drewermann. Degenhardt ontnam Drewermann op 9 januari zijn preekbevoegdheid. Vorig jaar werd de theoloog, die de theologie met de psychotherapie probeert te verbinden, al de leerbevoegdheid ontnomen als docent aan de katholieke theologische hogeschool in Paderborn. schriftelijk meedelen welke overtredingen hij tegen het kerkelijk recht heeft begaan. De aangeklaagde krijgt de kans zich binnen een bepaalde termijn te verdedigen, waarna de bisschop met twee deskundigen alle beschuldigingen moet bewijzen. Als hij schuldig wordt bevonden, kan Drewermann uit zijn priesterlijke functies worden gezet, maar hij kan ook worden geëxcommuniceerd. Verlaten In een verklaring van het bestuur van de Duitse bisschoppen wordt geconstateerd dat Drewermann met zijn jongste uitspraken heeft aangetoond dat hij "het geloof van de kerk" heeft verlaten. Dat heeft niet alleen betrekking op Drewermanns opvatting over de maagdelijke geboorte van Christus, maar ook op zijn visie op de betekenis van Christus' sterven aan het kruis en diens verrijzenis. De progressieve Duitse theoloog Norbert Greinacher meent dat de katholieke kerk zichzelf amputeert door een man als Eugen Drewermann uit haar gemeenschap te stoten. Hij beschouwt Drewermann als een van de weinige mensen in de kerk wier "bevrijdende boodschap" zeer veel mannen en vrouwen bereikt. "Hij bemoedigt en neemt angst weg", meent Greinacher. Volgens Greinacher toont het conflict tussen Drewermann en de aartsbisschop van Paderborn, Johannes Degenhardt, eens te meer aan, dat de kerk niet met conflicten kan omgaan. Hij noemt de uitzetting uit het priesterambt, waarmee Drewermann wordt bedreigd, "een zeer harde zaak in relatie tot vraagstukken van de leer van de kerk". Onzinnig De Duitse theoloog Eugen Drewermann gaat niet bij het Vaticaan in beroep tegen het preek- en doceerverbod dat aartsbisschop Johannes Degenhardt van Paderborn hem heeft opgelegd. Dat zou "net zo onzinnig zijn als dat U een muis zou zeggen in plaats van in de muizeval direct naar de bek van de kat te lopen", zei Drewermann.

Progressieve katholieke organisaties hebben geprotesteerd tegen de zaligverklaring van de oprichter van Opus Dei, Josemaria Escriva de Balaguer. De zaligverklaring op 17 mei is uitsluitend een "kerkpolitieke daad", bedoeld om de macht binnen de katholieke kerk van deze geheime organisatie te vergroten. Dit heeft het Europese netwerk 'De ontwakende kerk' in een verklaring gezegd. Het netwerk, waarin uit Nederland de Acht Mei Beweging is vertegenwoordigd, hield onlangs een vergadering in Chur. In de verklaring wordt het Vaticaan verweten voorbij te gaan aan de vele bezwaren tegen de zaligverklaring, die ook van bisschoppen en kardinalen afkomstig zijn. Vorige week maakte een vroegere medewerker van Escriva de Balaguer bekend dat de Opus Dei-oprichter een bewonderaar van Hitler was. Verder zou Balaguer de moord op zes miljoen joden in twijfel hebben getrokken. De brief van pater Vladimir Felzmann aan de nuntius in Engeland, waarin de beschuldigingen werden geuit, was vergezeld van een schrijven van kardinaal Basil Hume, waarin hij zijn vertrouwen in Felzmann uitspreekt. Van Opus Dei-zijde werden de beschuldigingen met kracht tegengesproken.

"Mensen die niet naar de kerk gaan` kunnen hun geloof niet op peil houden. Het verzandt in twee generaties." Dr. Martien van Hemert weet best dat nogal wat mensen daar voor zichzelf anders over denken. Maar "op je eentje geloven" is sociologisch grote onzin. Mensen kunnen overtuigingen alleen overeind houden` wanneer die van buitenaf ondersteuning krijgen. Volgens Van Hemert is er geen socioloog te vinden` die tot een andere slotsom is gekomen. De franciskaan dr. van Hemert is onlangs aan de universiteit van Nijmegen gepromoveerd op een proefschrift over achtergronden van kerkelijk gedrag. "Ik probeer te verklaren waar het van af hangt waarom mensen kerks zijn"` licht hij toe. Aan de orde komen vragen als: maakt het voor het kerkbezoek en het kerkelijk gedrag iets uit` welk pastoraal beleid er gevoerd wordt in een parochie? In Nederland en daarbuiten is over deze dingen eigenlijk niks bekend. Zoals ook onbekend is` hoe factoren als sociale achterstand en een hoge graad van echtscheidingen uitwerken op kerksheid. "Iedereen weet dat die invloed er moet zijn` maar hoe die zich afspeelt` is nauwelijks onderzocht"` aldus dr. Van Hemert.

Overlevingskans Daarom is het moeilijk een antwoord te geven op vragen als: wat moeten parochies doen om het hoofd boven water te houden? Wat biedt de beste overlevingskansen? Van Hemert heeft daar duidelijke opvattingen over. Allereerst dit: kerksheid krijgt op dit moment in Nederland geen enkele ondersteuning meer van buitenaf. Stad of dorp` het maakt geen enkel verschil meer uit` ook al beweren kerkelijke topmensen nog graag het tegendeel. "De kerk moet het helemaal zelf doen"` aldus Van Hemert. Alleen het gezin oefent op kerksheid nog invloed uit. Een andere conclusie: "Kerkmensen praten graag over de parochie als een gemeenschap, maar zoiets heeft geen invloed op het kerkelijk gedrag." Dit wil overigens niet zeggen` voegt Van Hemert eraan toe dat de sociale` maatschappelijke en communicatieve functies van een parochie niet van belang zouden zijn. Maar deze functies maken het kerkbezoek niet groter of kleiner.

Sociaal actief Opkomen voor zwakken en misdeelden mag een wezenlijke taak zijn van de kerk` een parochie die zich hierin sterk profileert` verwerft er geen grotere aantrekkingskracht door. Dr. Van Hemert: "Sociaal engagement maakt katholieken niet kerkser. Of het nu gaat om de opvang van mensen die op de een of andere manier in de verdrukking zijn gekomen` om kritische standpunten inzake kapitalisme` om de verburgerlijking van samenleving en kerk` om hulp aan de Derde Wereld of ook om de gemeenschapsopbouw in een parochie` dat alles staat los van kerkelijk gedrag." Deze zaken zijn niet onbelangrijk` maar ze bevorderen de kerkelijke deelname niet` noch positief noch negatief

Democratisch De mate van opleiding is voor katholieken ook geen factor voor kerksheid. Bij katholieken gaan hoog opgeleiden evenveel naar de kerk als laagopgeleiden. Van Hemert heeft verder vastgesteld dat opvattingen van katholieken over de kerk evenmin van invloed zijn op hun kerksheid. Ook al vinden katholieken dat de kerkstructuren veel democratischer moeten worden, het houdt hen voorlopig niet uit de kerk. Omgekeerd valt van meer democratie in de kerk geen toename van kerkelijk gedrag te verwachten` aldus Van Hemert.

Zingeving Waarin moeten parochies het dan wel zoeken voor de toekomst? De factoren die wel invloed hebben op de kerksheidzijn: godsgeloof en de christelijke zingeving van lijden en dood. Maar` zo heeft dr. Van Hemert vastgesteld` er loopt geen rechte lijn van godsgeloof en zingeving aan lijden en dood naar kerkelijk gedrag. Wil de kerk overleven dan moet ze mensen duidelijk maken dat zij hen iets te bieden heeft als het gaat over zingeving aan leven` lijden en dood. Alleen bij jongeren is een meer maatschappelijke opstelling van de kerk van invloed op hun kerkelijke participatie. De katholieke kerk zal hier nog een enorme kluif aan hebben. Want van alle kerkgenootschappen is het vertrouwen in de kerk bij katholieken in Europa het laagste en de Nederlandse katholieken spannen hierin op hun beurt weer de kroon.

"Altijd is de verdenking blijven bestaan dat de rooms-katholieke kerk wel meedoet aan de oecumene` maar alleen om te oogsten en binnen te halen. Dat is echter niet zo` al roepen sommige katholieken` hoog of laag` dat beeld wel eens op en al is de katholieke kerk taai in de oecumene. Maar de orthodoxe kerken zijn nog taaier." Dat zegt de nieuwe voorzitter van de Raad van Kerken in Nederland` de katholieke kerkjurist prof. dr. R. Huysmans. Hij volgt de gereformeerde godsdienstwetenschapper prof. D. Mulder op. Van meet af aan was het voor de Raad van Kerken duidelijk` aldus secretaris-generaal W. van de Zee` dat de opvolger vanMulder een katholiek moest zijn. Prof. Huysmans is hoogleraar kerkrecht aan de Katholieke Theologische Universiteit in Utrecht en al langer aktief in de oecumene. Zijn proefschrift in 1966 ging over het gemengde huwelijk en van 1978 tot 1986 was hij voorzitter van de St.-Willibrordvereniging voor oecumene. "Ik heb deze functie aangenomen om te laten zien dat een katholiek ook oecumenisch kan zijn. Daar is niet iedereen van overtuigd"` zegt Huysmans. In de ogen van de nieuwe voorzitter van de Raad van Kerken is ook de katholieke kerk door alle kerksplitsingen verminkt geraakt. "Ik denk dat de oecumene in Nederland in zekere zin stil staat. Men weet gewoon niet goed hoe men verder kan komen. Het blijkt gewoon veel ingewikkelder te zijn. En in het geloofsgesprek zijn we taai. Veel taaier dan op het gebied van de praktische samenwerking op maatschappelijk terrein. Hoewel ook daar veel obstakels zijn. Er zitten niet zo veel mensen te wachten op de kerk als het gaat over politiek-sociale problemen. Of je krijgt een deel van je achterban niet mee op dat terrein." Huysmans is ervan overtuigd dat de katholieke kerk haar oecumenische openheid en inzet pas zal verbeteren als haar dialoog met de orthodoxe kerken van het oosten verder komt. Daar zal de reformatie op moeten wachten. Die dialoog ligt heel moeilijk in de katholieke kerk. De oosterse kerken hebben zich immers nooit afgescheiden van de katholieke kerk` hetgeen naar katholiek gevoelen wel het geval is met de kerken van de reformatie. De oosterse kerken hebben met andere woorden even oude papieren als de westerse Romeinse kerk. En zij houden bovendien staande dat de katholieke kerk het in menig opzicht niet bij het rechte eind heeft. (ik heb ANP-collega gevraagd of ANP-foto niet een plaat van Huysmans op het net zou kunnen zetten. Hij zou zien wat hij doen kon.)

Franciscus. Drie van hen wonen in het glooiende landschap van het Beierse bisdom Regensburg. De vierde woont hoog in de Alpen van het Zwitserse Wallis. De overste, vader Bruno Friedrich leeft in Frauenbrünnl, even buiten het kuuroord Bad Abbach, in een eenzaam gelegen mini-klooster waar aankomende kluizenaars het vak kunnen leren. Maar er komen al jaren geen nieuwe kluizenaars meer. Bruno woont er alleen.

"Romantiek zult u hier niet vinden", zegt hij afwerend. "Het leven van een kluizenaar is doodnormaal. Zoals dat van iedere vrijgezel."Hoewel: vader Bruno heeft de centrale verwarming ("gekregen van de bisschop") uitgezet, terwijl de buitentemperatuur rond het vriespunt ligt. Ook binnen draagt hij een dikke jekker over zijn Franciskaanse pij. Hij heeft een baard omdat dat "iets mannelijks en een ernstige aanblik geeft". Bruno heeft het niet op journalisten. "Als ze van de kerkelijke pers zijn noemen ze ons helden; komen ze van gewone kranten dan schilderen ze ons af als narren, zonderlingen of klaplopers. Maar we zijn normale mensen ook al hebben we voor een leven in een kluis gekozen. Wij zijn strijders op een eenzame post." Bidden of werken Zelf deed Bruno die keuze 28 jaar geleden. "Ik was 45 jaar, ongehuwd, werkte bij een uitgeverij en was lid van het Maria-legioen. Als Maria-legionair had je een flink bid-program af te werken. Daar moest ik vroeg voor opstaan en dan viel ik later op mijn werk in slaap. Mijn baas zei wel eens: je moet kiezen tussen bidden of werken." "Ik leefde nogal solitair. Wanneer ik 's maandags weer op mijn werk kwam dacht ik wel eens: ik heb het hele weekend niemand gesproken. Niet dat ik het als een gemis voelde, maar het viel me gewoon op. Ik verbond er geen conclusies aan. Totdat ik eens bij mijn zus logeerde en daar een bakkerstijdschrift in handen kreeg. Daarin stond dat in het diocees Regensburg nog een orde van kluizenaars bestond." Stoeltjeslift "Een paar maanden later ben ik ingetreden. Dat was in 1963. Er kwam toen ook nog een Zwitser. Die is drie jaar jonger dan ik. Maar hij kon het hier in de buurt niet uithouden. Het leven in de kluis beviel hem wel, maar het was hem hier niet eenzaam genoeg. Hij is na enige tijd teruggegaan naar Zwitserland en bewoont nu een kluis hoog in de bergen. Als hij naar het dal wil, moet hij met de stoeltjeslift." "Toen wij waren ingetreden telde de orde elf leden. Het heeft negen jaar geduurd voor zich weer iemand bij ons aansloot. Dat was een bankemployé uit Frankfurt. Hij had de leiding van de effectenafdeling en moest hier in Bad Abbach een kuur doen in hetzelfde sanatorium waar ook een van onze broeders verpleegd werd. De employé was een vrome man die de hele dag de rozenkrans bad. Op zekere dag vroeg de medebroeder hem: wat dool je eigenlijk in de wereld rond? Kom toch bij ons. Nou, dat heeft die man dus gedaan en hij is gebleven."

Uitsterven "We zijn nu maar met ons vieren. Het is best mogelijk dat we uitsterven, maar dat betekent nog niet het einde van onze orde. Ook wanneer er geen kluizenaar meer in leven is, blijft de orde nog honderd jaar bestaan. Pas daarna wordt ze door Rome opgeheven. Maar voor het zover is, zal er wel weer iemand intreden. Denk ik. Hoop ik." "Maar ja, een kluizenaar heeft natuurlijk geen aantrekkelijk leven. We staan om half vijf op en een groot deel van onze dag is gevuld met bidden: het brevier, de rozenkrans, litanieën, tweemaal een half uur meditatie, dan nog lezen in de Heilige Schrift en andere vrome boeken en natuurlijk dagelijks naar de mis." "De rest van de dag besteden we aan handenarbeid, het schoonhouden van de kluis en de bijbehorende kerk of kapel en wat er zo al te doen valt. Ikzelf heb twee linkerhanden en moet voor echte reparaties dus iemand laten komen. Ik heb trouwens ook een werkster die eenmaal in de veertien dagen de grote poetsbeurt doet. Dit moederhuis is veel groter dan een normale kluis en ik ben nu te oud om het allemaal zelf bij te houden."

Woestijnvaders "Het leven in een een kluis is natuurlijk niet te vergelijken met de eenzaamheid van de vroegere woestijnvaders. Zo'n leven zou veel te zwaar zijn. Maar ook ons bestaan is al zwaar genoeg. Want het leven op de kluis is gevaarlijk en je moet al een goede conditie hebben om die eenzaamheid aan te kunnen." "Als overste ben ik verantwoordelijk voor het aannemen van nieuwe kluizenaars. In de bijna zes jaar dat ik dit doe, heb ik tussen de twintig en dertig aanmeldingen gehad. Ik heb er niet één aangenomen. Men verwijt mij wel dat ik te streng ben. Maar ik weet hoe zwaar het kluizenaarsleven is en als ik maar voor één procent twijfel, zeg ik nee tegen een kandidaat. Mensen die de maatschappij willen ontvluchten, moeten zeker geen kluizenaar worden. En labiele figuren ook niet."

Hoofd afgehakt Soms glipt er een tussendoor. "Zo is er vóór mijn tijd een geweest die had alle voorbereidende stadia doorlopen en bewoonde al een kluis toen hij tot de ontdekking kwam dat hij daar niet thuis hoorde. Hij verliet dus de orde, maar keerde na enige tijd terug, kreeg weer een kluis toegewezen en begon zich in te beelden dat een oudere medebroeder een complot tegen hem smeedde. Op zekere nacht is hij met een bijl naar die oudere medebroeder gegaan en heeft hem met een reusachtige klap zijn hoofd afgehakt. Het hing er nog maar aan het nekvel bij, stond in het politierapport."

"Zelf heb ik er eens één gehad die hier een paar dagen op proef kwam. Die man had iets met demonen. Hij hoorde 's nachts hoe de duivels met de vuilnisbakken rammelden en in zijn logeerkamer kon hij de duivels zelfs ruiken. Eerst dacht ik dat hij misschien een mysticus was, maar tenslotte heb ik hem toch naar huis gestuurd. Zulke mensen op een kluis? Daar komen ongelukken van."

Sober De kluizenaars leven zeer sober. Op woensdagen en vrijdagen wordt gevast. "We mogen met mate bier en wijn drinken, maar er zijn er ook die dit niet doen en die bovendien geen vlees en eieren eten. Over het algemeen geldt echter dat we de etenswaren die we krijgen ook mogen gebruiken." Broeder Michael is bijvoorbeeld dol op ijs. "Toen ik van de zomer net voor onze gezamenlijke retraite van iemand twee ijstaarten kreeg, heb ik er een weggegeven en een hebben we zelf opgegeten. Voor broeder Michael begon de retraite goed." Het gebeurt nogal eens dat een kluis overvallen wordt. "Er is bij ons werkelijk niets te halen. Een televisie-apparaat hebben we niet. We lezen ook geen kranten. Sommigen hebben een radiootje - ik heb er een gekregen van een dame hier uit de buurt. We mogen alleen naar het nieuws en naar kerkelijke uitzendingen luisteren." "Voor de rest zijn onze bezittingen schamel. Een paar boeken, een beetje huisraad. We leven van wat we krijgen. Bedelen mogen we niet. We hebben alle vier een beetje pensioen. Ikzelf heb wat vermogen meegebracht en dat aan de orde vermaakt. Maar in onze kluizen is niets te halen en toch komen ze er op af."

Verliefd De kluizenaars krijgen ook mensen op bezoek die een geestelijk gesprek willen. Bruno: "De pastoor van Frauenbrünnl had me eens een invalide vrouw op mijn dak gestuurd. Ik heb urenlang met haar gepraat maar zij werd verliefd op me. Ze belde me bij nacht en ontij op, dreigde met zelfmoord. Ik kon haar niet helpen en dat knaagde aan me want ik wilde haar graag helpen. Na enige tijd is ze dood in bed gevonden. Maar ze bleek een natuurlijke dood gestorven te zijn."

* Oudvader Bruno bij de moederkluis in Frauenbrünnl

Ozon mag dan nòg zo belangrijk zijn als bescherming tegen ultraviolette zonnestraling, in onze directe woon- en werkomgeving kan het worden gemist als kiespijn. Want het is een zeer agressieve en giftige chemische verbinding. Vervelend is echter, dat een toenemend aantal elektrische apparaten als bijverschijnsel ozon produceert. Dat geldt voor kopieerapparaten, maar bijvoorbeeld ook voor de zogenaamde laserprinters die je op steeds meer kantoren aantreft. Daar is sinds kort iets op gevonden: ozonfilters. Metalen tafeltjes met een soort schoorsteentje dat wordt aangesloten op de ventilator van de printer. De afgezogen lucht wordt over een koolstof schuif geleid, die de ozon afbreekt tot gewone zuurstof. De filters worden in Nederland op de markt gebracht door het Eindhovense bedrijfje Printer Technology Europe. Directeur Peter van der Vleuten is er min of meer bij toeval ingerold. Hij had een bedrijf dat hardware-accessoires levert voor computers en ontmoette op een vakbeurs een Deen die een bedrijf vertegenwoordigde dat ozonfilters maakte. Stilgezwegen "Van laserprinters en hun ozonproblemen had ik wel eens vaag iets gehoord", vertelt hij, "maar het fijne wist ik er ook niet van. Ik raakte met die man in gesprek en hoorde tot mijn verbazing dat in Denemarken al veertig tot vijftig procent van alle laserprinters van een ozonfilter is voorzien. In Nederland wist men praktisch nog van niets. Fabrikanten en leveranciers van laserprinters wisten natuurlijk hier ook wel dat hun apparaten ozon produceerden, maar dat werd met opzet een beetje stilgezwegen. Je wilt je klanten niet afschrikken, nietwaar?" Dus richtte Van der Vleuten prompt een nieuw bedrijfje op, Printer Technology Europe, en begon de Nederlandse computermarkt te bestoken met folders en andere promotiemateriaal. Daarin worden vooral de gevaren van ozon breed uitgemeten, kennelijk onder het motto: hoe banger de klant, hoe eerder hij zo'n filter aanschaft. Overdrijft hij niet een beetje? "Tja, dat is zo." Van der Vleuten aarzelt, verbazend genoeg, geen moment met zijn antwoord. "Natuurlijk overdrijven we een beetje. Ergens in de folder staat dat bloostelling aan ozon in ernstige gevallen tot een dodelijke afloop kan leiden. Terwijl uiteraard vaststaat dat er nog nooit een secretaresse overleden is als gevolg van de ozon-uitstoot van haar laserprinter. Maar van de andere kant heeft bijvoorbeeld het ministerie van Economische zaken onlangs besloten dat geen laserprinters meer mogen staan in ruimtes waar mensen werken. Dat zegt toch ook wel iets." Zwarte blokjes De ozonfilters werken volgens een eenvoudig systeem, dat de printerfabrikanten zelf ook al toepassen. Van der Vleuten toont zo'n printerfiltertje, een rechthoekig zwart blokje, met een langste zijde van een centimeter of vijf. Het filtertje bestaat uit een blokje koolstof dat wordt doorsneden door een netwerk van zeer fijne raten. De ozon reageert met de koolstof en wordt daarbij afgebroken tot gewone zuurstof. "Zo'n klein filtertje is natuurlijk maar zeer beperkt bruikbaar", legt Van der Vleuten uit. "De fabrikanten bouwen zoiets wel in, maar vergeten er dan bij te vermelden dat het regelmatig vernieuwd moet worden. Of het wordt zodanig bevestigd dat het nauwelijks te bereiken is, ook al zou je het willen vervangen, wat mensen natuurlijk ook nogal eens vergeten. Onze filters zijn onvergelijkbaar veel beter." Hij laat er zo een zien: een metalen tafeltje waar de printer gewoon bovenop kan worden gezet. Op één hoek zit een soort schoorsteentje dat wordt aangesloten op de ventilator van de printer. De uit de printer afgezogen lucht wordt over een schuif geleid van twintig centimeter in het vierkant die als filter dienst doet. Net als de door printerfabrikanten geleverde filtertjes, werkt het op het principe van de reinigende werking van koolstof. "Alleen werken onze filters veel beter, onder meer omdat het reinigingsoppervlak groter is." De filters zijn niet goedkoop: circa 1500 gulden per stuk. "We leveren dan ook vooral aan bedrijven en overheidsinstellingen", zegt Van der Vleuten. "Zulke grote organisaties hebben allemaal bedrijfsartsen en arbeidshygiënisten in dienst die zich met zulke problemen bezighouden. Allemaal willen ze evaluaties en richtlijnen om hun personeel gezond te houden. Sinds de ozon-uitstoot van laserprinters bekend is, hebben we ze hier al bij bosjes aan de deur gehad."

* Peter van der Vleuten: nog nooit een secretaresse aan ozonvergiftiging overleden.

Ozon is een vorm van zuurstof. Normaal gesproken komt zuurstof in de natuur als vrij element voor in de vorm van een molecuul dat twee zuurstofatomen bevat. O2 noemen de scheikundigen dat (O als zymbool voor zuurstof, 2 om aan te geven dat er twee atomen in het molecuul zitten). Onder bepaalde omstandigheden kunnen zich echter ook drie zuurstofatomen tot één molecuul verbinden. Die stof (O3) noemen we ozon. Ze wordt vooral gevormd onder invloed van krachtige elektische ontladingen, en heeft de kenmerkende, prikkelende geur die men wel eens ruikt na een forse onweersbui. Dat is dan ozon die zich heeft gevormd als gevolg van bliksemontladingen. Ozon is een tamelijk onstabiel molecuul. Bij kamertemperatuur zet het zichzelf langzaam om in gewone zuurstof (bij 20 graden duurt het drie dagen voordat de helft van een gegeven concentratie O3 is afgebroken tot O2). Hoe lager de temperatuur, hoe trager dat proces verloopt. Blootstelling aan ozon kan allerlei schadelijke gevolgen hebben, variërend van rode, prikkelende ogen tot keelpijn en kortademigheid. Als mensen gedurende een lange periode aan ozon worden blootgesteld, bestaat de kans op longaandoeningen.

Natuurlijk gaat hij ook nog naar het strand om te zonnen. Lekker lui onderuit een beetje rondkijken, maar ondertussen loert hij in de ziel. Ziet hij de knagende onzekerheid bij de kokette heupwiegende dame die voorbij komt, ontdekt hij het piepkleine hartje van de opgeblazen macho, die naast hem de haan staat uit te hangen. Het enige waar hij naar gekeken heeft zijn de tenen. Imre Somogyi léést tenen.

Mensen op sandalen zijn voor Imre Somogyi een open boek Karakter herken je aan de tenen

De grootste fout die ze maakte, was natuurlijk om op sandalen te komen solliciteren. "Niet nemen", had hij gezegd. "Die moet je niet nemen, dat is een klets. Die heeft alleen een grote bek, die kan alleen ouwehoeren." Waarschijnlijk had hij haar nog niet eens in de ogen gekeken. Haar tenen spraken boekdelen. Tenminste voor Imre Somogyi. Imre leest tenen. Al een jaar of tien. Tenen ? "Ja tenen." Automatisch kijkt hij naar beneden. Naar zijn voeten, naar de spiegels van zijn innerlijk. Toch ziet hij er normaal uit, heeft hij een normale baan als presentator van een populair wetenschappelijk programma bij een serieuze omroep, de NCRV. "Ik kan me die verbazing voorstellen", zegt hij. "Die had ik zelf ook, die heeft bijna iedereen die ik het vertel. Maar als je honderden voeten hebt gelezen en geanalyseerd en je merkt dat je gelijk hebt, dan is het wel even anders." Chacra's De tenen als de spiegel van het lichaam, als de manometers van de vijf chacra's, de kernenergiecentrales in het lichaam waar de mannelijke en vrouwelijke energie elkaar tegen komen. Chacra's, die lijntjes hebben naar andere delen van het lichaam. Ook naar de tenen, zo is de ontdekking van Imre. Verdriet en vreugde (het vuur-chacra in de keel) zitten in de grote teen, verlangen en gevoel (het lucht-chacra bij het hart) in de tweede tenen, agressie en creativiteit (het vuur-chacra van de zonnevlecht) in de middelste teen, liefde en gehechtheid (het water-chacra in de buik) spelen met de vierde teen en optimisme en angst (het aarde-chacra in het kruis) wonen in de kleine teen. Rechts huist het verstand, de linker voet herbergt het gevoelsleven. Imre ontdekte dat door de stand en de vorm van de tenen te bestuderen. Daaraan is af te lezen wat de sterke en minder sterke eigenschappen van iemand zijn, en hoe die persoon met zijn gevoel en verstand omgaat. Trek je panty of sokken uit en ik zeg wie je bent. Niemand is voor hem veilig, ook de macho op het strand niet, die zijn spieren laat bollen. Zijn kromme kleine linker teen is totaal verstopt en geeft aan dat hij de problemen met zijn seksualiteit verstopt achter dikke spierballen. De waarheid zit in een kleine teen. Tenenbijbel Imre Somogyi. Hij heeft van die ogen waarvan je nu nooit weet of hij het nu echt meent of niet. Hij geeft toe, dat hij in het verleden goed is geweest voor een paar stevige pratical jokes: "Maar dit is echt. Eerlijk." Tien jaar is hij met tenen bezig. Hij ontwikkelde een unieke theorie, die zelfs in Californië - het Walhalla van het alternatieve - niet bekend is. Na sterk aandringen van zijn omgeving besloot hij er een boek over te schrijven. "Goed zei ik, we gaan bij veertig mensen de tenen lezen en als we negentig procent scoren dan doe ik het." Hij was tevreden over de score en nu heeft hij zijn bijzondere kennis samen gevat in het boek 'Tenen Lezen' (*). Op de omslag geeft hij zichzelf met zijn eigen tenen bloot. Er zit een tenen-alfabet in en er worden zeventien gevallen behandeld en uitgelegd. De enige tenenbijbel ter wereld. Aan vertalingen in het Duits en het Engels wordt hard gewerkt. Als kind al was Imre geboeid door de medische wetenschap. Hij vond niets leuker dan het ontleden van de kip op zijn bord. En als iedereen gillend de biologie-les uitrende als de anatomie van een Guinees biggetje op het lesrooster stond, zat Imre vooraan. Sinds hij in zijn jeugd door een homeopaat van een kinderkwaal werd genezen is hij tevens gevallen voor de alternatieve geneeskunde. Toch werd hij geen arts, maar journalist. Hij deed de gijzelingen, de Golfoorlog. "Maar het is altijd iets negatiefs waarmee je bezig bent: hoe groter de stront in de wereld hoe drukker wij het hebben. Daar kun je mies van worden, daarvan raak je uit balans als je je niet ook met andere zaken bezig houdt. Geen goochelaar De tegenhanger werd zijn tweede liefde, de alternatieve geneeswijze. Hij volgde cursussen, deed weekendjes blinde darm en andere lichaamsdelen, volgde de cursus homeopathie van de Nederlandse Vereniging van Homeopatische Artsen en slaagde. Hij bekwaamde zich in de polariteitstherapie, een soort accupunctuur zonder naalden. Voetreflexzônemassage en de polariteitsmassage, waarbij emoties een belangrijke rol spelen, zijn daarvan een onderdeel. En daarmee zijn we bij de voeten aangekomen. "Verdriet zet zich vast in de keel. Je staat met een dikke keel op een begrafenis, zo zeggen we. Op een dag merkten we dat een vrouw, met een bal opgekropt verdriet het bij de massage van haar grote teen uitschreeuwde." Steeds meer verdiepten Imre en zijn vrouw zich in de relatie tussen pijn in de voet en emoties. Schoenen gingen voor hen open. Feestjes gebruikte hij om de theorie te toetsen. "Als ze een glas op hebben willen ze allemaal hun kwaliteiten bevestigd zien." Hij geeft toe dat hij zich af en toe voor de echte volle waarheid van veel kleine linker tenen in moest houden. Alleen hij en de echtgenote van de 'haan' kenden het werkelijke prestatieniveau. Hij lacht. Hij wil het wel nuchter houden, niet de goeroe uithangen. "Je moet het ontdoen van de mystificatie", zegt hij. "Ik ben geen helderziende en ook geen goochelaar. Het enige wat ik doe is kijken en vertellen wat ik zie. Tenen lezen heeft veel huilbuien veroorzaakt, dingen kwamen los die anders verborgen zouden blijven." Ontroerend Kijken naar de emoties aan het uiteinde van het lichaam, op de plek waar het lichaam aardt. De meeste tenen is hij vergeten, sommigen niet. Soms wordt hij stil van zoveel liefde, agressie, verdriet of angst. Een keer ontroerden tenen hem toen een collega hem een foto liet zien van de voeten van zijn pas geboren zoontje. "Ik begon spontaan te huilen. Ik had nog nooit zulke evenwichtige voeten gezien. Ik stond perplex. Dit kind doet vanaf zijn geboorte precies wat het wil, het zal zich door niets laten belemmeren. Het ontroerde mij dat ik zag hoe mijn vrienden de komende achttien jaar zouden moeten leven, wat ze mee zouden maken. Een karakter dat van geen wijken weet." Zes jaar na de geboorte van Christiaan hoort hij van zijn moeder nog regelmatig hoeveel gelijk hij heeft gehad, zo schrijft Imre in zijn boek. "Christiaan was vanaf de geboorte de baas. Zoiets in één oogopslag waarnemen, dat ontroert mij." Maar: wees mild in je ooordeel, is zijn devies. "Doe positief als je iemand zijn tenen leest. Als je daadkracht ziet, maar ook veel twijfel, wees dan niet hard. Zeg: Je kunt veel, als je maar wilt." Tenen lezen. Voortaan is het aan te raden als je naar een feestje gaat schone sokken te dragen en zeker je voeten te wassen. En solliciteer nooit in sandalen, want een 'Imre' kan je op gevoelige tenen trappen. "Oh ja, het was een klep", zegt hij. "Ze stond alleen maar bij de koffie-automaat te kletsen, en werken ho maar. Ze heeft haar proeftijd ook niet af gemaakt." ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ *) Tenen Lezen, Imre Somogyi, uitgeverij Fundament, postbus 135, 6800 AC Arnhem, f 39,50.

* Imre Somogyi ten voeten uit.

Van de honderd zestig-plussers die een heup breken zijn er vijfentwintig na één jaar dood

Meer brekebenen door osteoporose

Wervels` polsen en heupen zijn bij vrouwen veel

We worden steeds ouder - steeds méér mensen trouwens - maar ons skelet kan die weelde steeds minder dragen. Want de hoeveelheid bot in onze beenderen neemt met het klimmen der jaren alsmaar af. Osteoporose heet die toestand. Beenarmoede. En hoe minder bot` hoe meer kans op een breuk van heup of ruggewervels. Vooral vrouwen lopen een extra kans om na zo'n breuk voortijdig in een rolstoel te belanden. Is het te voorkomen? En als je het hebt` is er dan wat tegen te doen? Je zou denken dat onze botten de meest duurzame onderdelen van ons lichaam zijn. Dat is dan verkeerd gedacht. Het skelet is nooit af: we bouwen het voortdurend op en breken het tegelijkertijd weer af. In onze jonge jaren heeft de opbouw de overhand` als we oud zijn de sloop` en zo rond het dertigste levensjaar is er een soort evenwicht. Op dat moment is ons skelet het zwaarst en op zijn sterkst. Dat is een belangrijk gegeven` want hoe zwaarder onze botten zijn rondom ons dertigste levensjaar` hoe meer we later kunnen missen` en hoe minder kans op latere osteoporose en beenbreuk. Onderschatte kwetsuur Die afbraak gaat op een wat ingewikkelde manier, want er is verschil tussen man en vrouw en ook een verschil tussen het type bot. Botten zijn stutten van ons lichaam die met zo min mogelijk materiaal zo sterk mogelijk zijn gebouwd; een zuinig bouwprincipe dat je aan elke brug of hijskraan kunt afzien. Pijpbeenderen` zoals dijbeen en ellepijp` zijn hol. De dikte van die benen buis neemt geleidelijk af, zowel bij man als vrouw, zodat na het zestigste levensjaar de kans op een heupbreuk heel sterk toeneemt. Dit is een buitengewoon ernstige en zwaar onderschatte kwetsuur. Van de honderd mensen die een heup breken zijn er vijfentwintig na één jaar dood. Van de overlevenden belandt de helft als blijvend invalide in een rolstoel en is voor de rest van haar leven hulpbehoevend. Let wel` háár leven: vrouwen lopen namelijk een twee keer zo grote kans op een breuk van de heup dan mannen. Maar vrouwen lopen nóg een extra risico. Sommige botten` zoals de wervels en het uiteinde van het polsgewricht` zijn van binnen versterkt met beenbalkjes. Die balkjes kun je vergelijken met de spanten die aan hijskraan of brug hun innerlijke stevigheid verlenen. Geslachtshormonen - oestrogeen bij vrouwen` testosteron bij mannen - beschermen deze balkjes tegen afbraak. Maar terwijl bij mannen de produktie van testosteron tot op hoge leeftijd tamelijk stabiel blijft` zie je bij vrouwen al na hun veertigste een daling van het oestrogeen` en bij de menopauze een daling tot praktisch nul. Inzakkende wervels Bij vrouwen valt de bescherming weg` na de menopauze kunnen ze 35 tot 50 procent van hun botmassa verliezen` en dat is weer de reden dat breuken van pols en het ineenzakken van wervels bij hen al vanaf het vijfenveertigste levensjaar steeds meer voorkomen. Het ineenzakken van de wervels is anders dan een breuk van pols of heup niet te verhelpen. De patiënt heeft een tijd pijn` die na verloop van tijd weer wegebt` maar door de verkorting van de wervelkolom (soms tot 20 centimeter) kunnen inwendige organen als longen en darmen in de knel komen. Daar komt nog bij dat de maximale bothoeveelheid` de hoeveelheid bot rond het dertigste jaar` bij vrouwen toch al minder is. Ze hebben` vergeleken met mannen` stukken minder te missen. Om na de menopauze een dreigende osteoporose te keren zijn diverse middelen uitgeprobeerd. Maar fluor schijnt weinig te helpen` net zo min als het hormoon calcitocine of de bouwstof bifosfonaat (waar een paar jaar geleden zo veel over te doen was). Het enige wat echt en probaat helpt (tot 60 procent minder kans op breuk) is het na de menopauze aanvullen van dat oestrogeenhormoon. Daar is ook het nodige over te doen geweest. Men vreesde dat daarmee de kans op het krijgen van baarmoeder- of borstkanker zou stijgen. Dat blijkt heel erg mee te vallen. Als men bij dat oestrogeen ook nog het hormoon progesteron stopt dan is er géén grotere kans op baarmoederkanker en voor borstkanker misschien een licht verhoogd risico op langere termijn. Zuivel Maar tegen dat kleine` niet eens aangetoonde` risico staan enorme baten. Eventuele overgangsklachten verdwijnen` de kans op een breuk neemt met minstens de helft af en er treedt een aanzienlijke daling in van ziekte en sterfte aan hart- en vaatziekten. Onlangs bleek uit onderzoek (B.E. Henderson 1991) dat "bij vrouwen die gedurende meer dan vijftien jaar oestrogenen hadden gebruikt en nog steeds oestrogenen innamen` de sterfte 40 procent lager was in vergelijking met vrouwen die nooit oestrogenen hadden ingenomen." De Gezondheidsraad neemt wat die hormonen betreft een voorzichtig standpunt in. Ze raadt oestrogeen alleen aan als rond het vijftigste levensjaar de botmassa aan de lage kant is` zodat uiteindelijk een kwart van alle vrouwen voor deze behandeling in aanmerking komt. Verder komen ouderen met drie porties zuivel per dag (plakje kaas` bekertje yoghurt` glaasje melk) tegemoet aan hun grotere behoefte aan kalk. Lichaamsbeweging helpt` vooral als er zoals bij wandelen of dansen gewicht wordt verplaatst` en voldoende zonlicht staat borg voor een voldoende aanmaak van vitamine D. Maar de beste manier om osteoporose te voorkomen is om bij de opbouw van het bot een zo hoog mogelijke piek te bereiken rond het dertigste levensjaar` want wie veel heeft kan later veel missen. Dat gaat het beste met lichaamsbeweging waarbij veel druk wordt uitgeoefend in de lengte van de beenderen` dus draven` hollen of dansen hebben meer effect dan zwemmen of fietsen. Nou zou je denken dat bij de alom heersende fitness-rage de lichaamsbeweging bij onze jeugd goed verzorgd is. Niets is minder waar. De laatste 50 jaar zijn de spierkracht` de lenigheid en uithoudingsvermogen van jonge mensen geleidelijk aan verminderd. Kinderen hebben tegenwoordig minder mogelijkheden om zich naar behoren te bewegen. Er is nu TV` er zijn auto's` er is openbaar vervoer - en welke ouder durft zijn kind nog op straat laten voetballen? Daarbij heeft de overheid in zijn wijsheid besloten om gymnastiek-onderwijs op de basisschool tot een minimum te beperken. De Gezondheidsraad vindt dat een verdrietige zaak; kinderen zouden minstens drie uur per week gymnastiekles moeten krijgen.

* Lichaamsbeweging helpt` vooral als er, zoals bij dansen, gewicht wordt verplaatst.

Wie kent niet het verhaal van de twee verliefde beugeldragers die tijdens hun eerste kus hartstochtelijk aan elkaar vastgeketend werden? Of van de man die in een radiotoestel veranderde omdat de metalen draad van zijn beugel als antenne fungeerde? Fabels? Wie zal het zeggen. De beugel heeft in elk geval altijd op veel belangstelling kunnen rekenen. Voornamelijk omdat het een opvallende prothese is - en niet alledaags. Zeker niet voor oudere jongeren. De laatste jaren is de beugel meer en meer in beeld gekomen. Het ijzerwerk is 'aan de schaamte voorbij', zou je kunnen zeggen.

"De beugel is echt ingeburgerd. Niemand schaamt zich er meer voor."

De beugel is de laatste jaren helemaal in. Niet dat het een populaire mondversiering is geworden, maar men schaamt er zich minder voor dan vroeger. Wie, pakweg, tien jaar geleden nog met zo'n correctie-harnas in zijn mond liep, werd nageroepen voor alles wat maar van ijzer was, van 'Heras-hekwerk' tot 'schroothoop'. Tegenwoordig is de meest gestelde vraag: kun je er ook mee zoenen? Dat geeft al aan dat de leeftijd van beugeldragers niet meer beperkt is tot lagere schoolkinderen en brugsmurfen. Ook tieners en zelfs lichtelijk gevorderde twintigers lopen er nu mee. De beugel komt nadrukkelijker in beeld, en dat verschijnsel is al een aantal jaren gaande. Kijk maar eens goed rond op het plein van een willekeurige school. Je haalt er zó een aantal beugelbekjes uit. Tandarts Schijns sr. uit Maastricht heeft daar een logische verklaring voor. "Tegenwoordig hecht men meer waarde aan een mooi gebit. De beugel is echt ingeburgerd en de mensen schamen zich er ook niet meer voor". Toch laat niemand zich een beugel aanmeten voor zijn plezier. Krijgen we soms met z'n allen een steeds slechter gebit ? "Nee, het betekent niet dat onze tanden tegenwoordig schever staan, maar men wordt kritischer", meent Schijns' collega Tillmans. Tijdsbeeld Een rondje langs de tandheelkundigen in Limburg leert dat de toename vooral te maken heeft met esthetiek en minder met functionele gebitsklachten. Vroeger maalde niemand om een scheef tandje of een wat naar voren staand bovengebit. Begrijpelijk, want er kon toen ook nauwelijks iets aan gedaan worden. Maar in een tijd dat lelijke neuzen en onderkinnen operatief kunnen worden opgeschoond willen we ook het gebit perfectioneren. Een fietsenrek - een gebit met spleetjes tussen de tanden - past niet meer in dit tijdsbeeld. Het verschil tussen esthetische en functionele klachten is soms klein. Wie, bijvoorbeeld, zijn voortanden laat recht zetten doet dat vaak omdat hij slist of een kauwprobleem heeft. Dat je nu, meer dan vroeger, ook jongemensen van twintig met beugels ziet lopen, komt omdat ze alsnog iets willen corrigeren, wat men destijds in hun kinderjaren over het hoofd heeft gezien of niet echt 'beugelrijp' vond. Is 'beugelen' een rage? Moeilijk te zeggen. De toename is namelijk niet in cijfers uit te drukken. Niemand heeft bijgehouden met hoeveel leden het gilde der beugeldragers de laatste jaren is uitgebreid. Tandartsen en orthodontisten kunnen alleen vertellen dat ze "de indruk hebben dat meer mensen een orthodontische behandeling ondergaan". Taboe bij KLM Duidelijk is wèl dat het aantal orthodontisten fors is gestegen. Tegenwoordig hebben we er in Nederland zo'n 200 - en die hebben vrijwel allemaal een drukke praktijk. Twintig jaar geleden werkten in dit vakgebied nog maar twintig mensen. En vlak na de Tweede Wereldoorlog was er niet meer dan één. Ook nog geen full-prof, maar een tandarts, die orthodontie - het maken van beugels - er als hobby bij deed. Toch is de beugel nog niet overal geaccepteerd. Bij de KLM bijvoorbeeld "hebben we het liever niet", verklaart een woordvoerder. Mocht een beugeldraagster solliciteren naar de functie van stewardess, "dan zullen we haar vragen terug te komen zodra de beugel verwijderd is". Een woordvoerster van DSM in Heerlen heeft duidelijk meer moeite met het beantwoorden van de vraag of beugeldragers in aanmerking komen voor PR-functies binnen het bedrijf. Na lang twijfelen kiest ze haar woorden zorgvuldig. "Representativiteit hangt niet per definitie samen met brillen, beugels of het merk schoenen dat iemand draagt. Het gaat toch om het totaal van de uitstraling, goed uit je woorden kunnen komen en een verzorgd uiterlijk. Een binnenbeugel mag dan eigenlijk geen belemmering zijn." Of het in de praktijk ook zo werkt weet ze niet. "Er heeft hier nog nooit iemand met een beugel gesolliciteerd".

Plastic Representatief is het dus niet, maar er wordt wat aan gedaan. Een beugel is al lang niet meer alleen in grauw metaal te krijgen. Vanuit Amerika waaiden witplastic monturen over. Verhalen als zouden de witte plaatjes verkleuren van rook en rode wijn komen volgens tandarts Schijns uit fabeltjesland. "Natuurlijk verkleurt ieder plastic na verloop van tijd, zelfs de beste kwaliteit. Maar de kinderen die zo'n beugel krijgen zijn vaak nog niet op de leeftijd dat ze roken of wijn drinken. Je moet bij die beugels wel uitkijken dat de plaatjes niet tè wit worden. Veel mensen willen een prachtige witte tandpasta-glimlach, maar realiseren zich niet dat zoiets heel onnatuurlijk uitziet. Als die plaatjes een beetje grauwwit zijn, vallen ze echt niet op." Opvallend is wel dat de commercie nog niet heeft toegeslagen als het gaat om beugel-attributen. Brillen bijvoorbeeld zijn te krijgen in de meest in het oog springende kleuren en monturen. Beugels niet. Geen plaatjes in neonkleuren of elastieken in blauw en rood. Iemand die wèl een poging heeft gedaan de beugel wat minder saai te maken is tandtechnicus Tielemans in Weert. Hij bracht in 1990 de 'discobeugel' op de markt. Op de draad van een buitenbeugel maakte hij rode lampjes zo groot als speldeknopjes. Die knipperen op de maat van muziek of spraak. Aan de zijkant van de beugel zit een zwart snoertje dat verbonden is met een batterijkastje ter grootte van een kleine walkman. Het past makkelijk in een binnenzak en is bovendien leuk uitgevoerd in flitsende kleuren. "Ik heb dat vooral gemaakt om de draagbaarheid van een buitenbeugel te vergroten", legt Tielemans uit. "De meeste kinderen doen de beugel uit omdat het er raar uitziet. Zeker op feestjes worden ze liever niet gezien worden met zo'n grijs ding. Dat geknipper maakt het wat aantrekkelijker. Het is eigenlijk hetzelfde als met kleding. Kinderen willen er heel opvallend uitzien of juist helemaal niet. Met zo'n beugel val je dus wel op en ik merk dat het kinderen over een drempel heen helpt. Tegenwoordig willen ze allemaal dolgraag zo'n ding." Tandarts Tuinstra uit Maastricht` die zijn eigen dochter van zo'n exemplaar voorzag` verzekert dat het ook bijzonder "verkeersveilig" is. "Zo zien ze haar tenminste in het donker op de fiets." Over nieuwe attributen wordt nagedacht. Er is zelfs al wat in de maak, maar daar zegt Tielemans liever nog niets over met het oog op de concurrentie. We zijn benieuwd. En toch, wàt er ook verzonnen wordt om het leven van de beugeldrager te veraangenamen, iedereen is blij als het allemaal achter de rug is. De maandelijkse afspraak met de orthodontist is bepaald geen pretje. Wat de kiezendeskundige ook doet, fijn is het nooit. Behalve ... als de ijzerhandel eruit mag. Ook dat is in het begin geen lekker gevoel, maar allà, wie mooi wil zijn moet pijn lijden. En de wereld ligt voor je open. Eindelijk aan de slag als stewardess!

* Gaby Tuinstra (12) met haar discobeugel, met knipperende rode lampjes ter grootte van speldeknopjes. "Zo zien ze haar tenminste in het donker op de fiets", verzekert haar vader.

In tien jaar tijd is het imago van de auto veranderd van een begerenswaardige droom tot een maatschappelijke nachtmerrie. Er zijn al lieden die 'het blik op wielen' onze grootste bedreiging in vredestijd noemen. Op weg naar 8,8 miljoen auto's in 2010 dreigt Nederland namelijk één grote file te worden. Limburg is nòg een uitzondering, maar als we de 'verkeersdokters' van Rijkswaterstaat moeten geloven rukt ook hier het onheil op. Harde maatregelen lijken de enige remedie. 'We kunnen niet alleen honing aanbieden, er moet ook azijn geserveerd worden'. Blij dat ik rij of blij in de rij? Het requiem van het autootje.

Opzij, opzij, opzij. Maak plaats, maak plaats, maak plaats. We hebben ongelooflijke haast. Opzij, opzij, opzij Want wij zijn haast te laat. We hebben maar een paar minuten tijd. Via de speakers van de autoradio houdt Herman van Veen ons een spiegel voor. De man achter het stuur hoort het lied, maar de boodschap dringt niet tot hem door. Hij heeft haast. Hij wil door. Hij wil verder. Van A naar B, en dat het liefst zo snel mogelijk. Maar de realiteit is dat hij steeds moeilijker door kan rijden, steeds minder opschiet. Niet in de stad, waar de auto met een gemiddelde snelheid van 15 km/u even snel is de fiets. Maar ook niet op de meeste doorgaande- en autosnelwegen, waar je als automobilist alleen nog maar kunt dromen van limietsnelheden van 80 of 120 km/u. Nederland raakt verstopt. Ondertussen reageert menige asfaltridder zijn frustraties over het toenemende oponthoud af op zijn medeweggebruiker: zondagsrijder, idioot, wegpiraat, patser, Daf-maf. Toeterend en met de lichten flitsend probeert hij vrij baan te krijgen. Wie dit soort coureurs hindert of na de zoveelste dolle manoeuvre - met de wijsvinger aan het voorhoofd - voor gek verklaart, krijgt een grote bek of een klap voor z'n eigen. Tjokvol Met bijna zes miljoen auto's zijn de meeste Nederlandse wegen nú al tjokvol. Toch kwamen er vorig jaar weer 280.000 nieuwe bolides bij. In 2010 zullen er naar schatting 8,8 miljoen stuks rondrijden. Verhoudingsgewijs rijden nergens zo veel auto's als in ons land: 128 per vierkante kilometer. In onze steden slokt de (geparkeerde) auto al eenderde van alle ruimte op. Een auto verbruikt evenveel energie als een heel huishouden, produceert enorm veel herrie en broeikasgassen, verzuurt het milieu en doodt gemiddeld elke dag twee mensen. Dagelijks staan in Nederland 400.000 mensen in de file. Files die ons economisch gezien zo'n 400 miljoen gulden per jaar kosten. Nu staan ze nog vooral in de Randstad, maar als we de prognoses moeten geloven raakt ook het Limburgse wegennet binnen enkele jaren totaal verstopt. Hoe kan dit onheil nog gekeerd worden? Het botweg verhogen van de autokosten blijkt geen effect te hebben. Ondanks het 'benzinekwartje van Kok' steeg in 1991 het aantal kilometers dat we gemiddeld per auto aflegden met 2 procent tot 15.080 km. Het autobezit remmen door kostenverhogingen heeft bovendien als neveneffect dat tegelijk de status van de auto nog verder wordt verhoogd. Volgens de 'verkeersdokters' van het rijk zal het Nederlandse autogebruik in 2010 maar liefst zeventig procent hoger liggen dan in 1986. Oorzaak: de groei van de economie, de bevolking en de vrije tijd. Bovendien is er meer geld voor een tweede auto per gezin, kopen jongeren steeds eerder een auto, en blijven ouderen tot op hoge leeftijd doorrijden. Gevolg: Nederland wordt één grote opstopping. En Limburg helemaal, want juist in het zuiden ligt een ware explosie van het autobezit in het verschiet: van 419.000 nu naar ruim 610.000 auto's in 2010. Daarover straks meer. Benzine op bon Dus probeert de overheid met man en macht het uitdijende autogebruik een halt toe te roepen. "Doe de benzine op de bon", roept de ene nota. "Leg geen nieuwe wegen meer aan, zodat de files nog langer worden", roept de andere. "Laat even en oneven nummerplaten om de andere dag op de weg", meent een politicus. "Maak de benzine onbetaalbaar", roept een ander. Aan kreten geen gebrek. Op papier zijn er bij het rijk tal van alternatieven in de maak: verbeter het openbaar vervoer; stimuleer het gebruik van de fiets; bevorder het carpoolen; maak voor grote bedrijven collectieve vervoersplannen; geef het goederenvervoer over water en het spoor nieuwe impulsen. De auto-paranoia gaat zelfs zo ver dat er al speciale schoolprogramma's zijn voor kinderen van 10 tot 12 jaar. Op het gevaar af dat de lessen uitmonden in een collectieve milieu-brainwash, moeten de kinderen leren later een bewuste keuze te maken tussen auto, trein, bus en fiets. Ondertussen werken enkele grote autofabrikanten voor de volgende eeuw aan een futuristisch verkeerssysteem dat auto's electronisch achter elkaar koppelt, en met hoge snelheden over speciale rijstroken laat suizen. Een peperdure manier om opnieuw de trein uit te vinden? Hoe noodzakelijk, kostbaar en uitvoerbaar de alternatieven ook mogen zijn, alles valt of staat met de hamvraag: hoe krijg je de mensen zo ver dat ze hun auto laten staan? De auto is namelijk niet alleen een vervoermiddel. De auto is ook de optelsom van allerlei toegevoegde waarden: macht, status, begeerte, snelheid, mannelijkheid, vrijheid. Waarden die bij de trein of de bus nu eenmaal ver te zoeken zijn. 'Derde huid' De auto is voor menigeen tot een 'derde huid' verworden; een identiteitsdrager. De Kadett staat voor burgerlijk, de BMW voor yuppig en de Omega voor de working class hero. Wie de mens uit de auto wil krijgen, moet eerst doordringen tot het mysterie van het weergaloze, wereldwijde succes van het automobiel. Of nog dieper: tot de mythe van onze drang naar individualiteit. Maar zie, er gloort hoop uit onverwachte hoek. Nu ons klimaat omslaat, Tsjernobyl blijft stralen, het aantal patiënten met luchtwegenziekten stijgt, zeehonden sterven in de Noordzee en het drinkwater onbetrouwbaar wordt, is er iets wakker geschud: het collectieve milieubesef. In 1972 waarschuwde de Club van Rome al voor de hoge prijs van de Onbegrensde Economische Groei. In de kielzog van dat rapport groeit thans het besef dat de aarde langzaam sterft. En dat het onvoorstelbare - het einde van het leven zelf - toch voorstelbaar wordt. Zelfs koningin Beatrix gaf in haar kerstrede van 1988 uiting aan de nieuwe boodschap: 'We kunnen de (economische) winsten niet voor onszelf gebruiken, en de (ecologische) lasten lichtzinnig doorschuiven naar de toekomstige generaties'. Nu wordt volgens menige pro-autodeskundige een onevenredig groot deel van het milieubesef afgereageerd op de auto. Terwijl er op alle fronten veel grotere vervuilers en verspillers aan te wijzen zijn. De zure regen en het broeikasteffect kan de auto namelijk 'slechts' voor 18 en 15 procent worden aangerekend. Maar aangezien de rationele argumenten het in dit geval afleggen tegen de emotionele waarden die aan een auto kleven, is datzelfde milieubesef misschien het enige probate middel om de mens daadwerkelijk uit de auto te krijgen. Paria Confrontaties met smog-alarm, het broeikast-effect, verjaagde of uitstervende diersoorten, files, verspilling van brandstoffen, verkeersdoden en de verzuring van de bossen, moeten de automobilist tot inkeer brengen. Op sociaal gebied begint de anti-auto-lobby inmiddels de eerste punten te scoren. Wie nu nog de auto neemt voor het posten van een brief is niet alleen een dief van zijn eigen beurs en gezondheid, maar ook een soort paria van de straat. Sociaal gezien zit de autorijder al bijna in hetzelfde schuitje als de roker. En net als bij het roken worstelen bij het fenomeen auto diverse ministeries met tegengestelde belangen. Waar Verkeer en Waterstaat en VROM schermen met begrippen als 'bereikbaarheid' en 'leefbaarheid', hebben Econonische Zaken en Financiën te waken over 'werkgelegenheid' (b.v. Volvo / Nedcar) en 'accijns-inkomsten' (benzineverkoop). Hoe dan ook, het wordt een strijd van de langste adem. Want voorlopig blijven we - al dan niet tegen beter weten in - in ons autootje rijden. Het heilige vertrouwen dat het technische vernuft van de mens ook nu wel weer voor alle problemen een oplossing zal weten te vinden, gebruiken we als alibi. Dat geldt zeker voor Zuid-Limburgers, die maar liefst 10 procent meer van hun auto gebruik maken dan elders in Nederland. "In Zuid-Limburg wonen meer mensen op een kluitje dan in de Randstad (933.000 tegen 857.000 per km2)", beredeneert drs.L de Loo van Rijkswaterstaat in Maastricht. "Er worden hier 10% meer autoritten gemaakt, terwijl de afgelegde afstanden circa 20% korter zijn. Je zou dan ook zeggen, dat Zuid-Limburg een ideale markt is voor het openbaar vervoer." Woon-werkverkeer Jammer dan, van alle verplaatsingen in Zuid-Limburg gebeurt nog steeds 57% per auto. Circa eenderde van dat autoverkeer bestaat uit woon - werkverkeer, de rest zijn vrijetijdsritten. Toch is het actieplan van de Limburgse rijkswaterstaat (RWS) om de groei van het autoverkeer af te remmen, bijna volledig gefocusd op dat woon - werkverkeer. Deze zogenaamde 'Dikke Stroom' is namelijk tastbaar. Verkeersdeskundigen kunnen precies berekenen hoeveel woon - werk - autootjes, op welk tijdstip, waar naar toe rijden. Knelpunten te over: de A2 bij en door Maastricht, de Napoleonsbaan (Thorn-Venlo), de Mergellandroute, het traject Maasbracht - Roermond, de A76, en de meeste binnensteden. De kunst is nu de automobilisten uit die Dikke Stroom zo ver te krijgen dat ze op een andere manier naar hun werk reizen. Lukt dat niet, dan voorzien Rijks- en Provinciale Waterstaat binnen enkele jaren 'Randstad taferelen' op de Limburgse wegen: files, luchtverontreiniging, parkeerproblemen, verstopte binnensteden, geluidshinder en nóg meer verkeersdoden (99 in 1990). Diezelfde verkeersdeskundigen, stedebouwkundigen, ondernemers en politici moeten echter ook de hand in eigen boezem steken. Bij de aanleg van wegen, binnensteden, industrieterreinen, trein- en bustrajecten, buitenwijken en kantoorparken is jarenlang uitgegaan van het primaat van de auto. Hoeveel bedrijven zijn niet naar een lokatie buiten de stad verhuisd, alleen vanwege de parkeerplaatsen voor het autopark? Het industrieterrein 'Heide' bij Roermond, waar duizenden mensen hun brood verdienen, is jarenlang niet per bus bereikbaar geweest. Wie in Midden-Limburg woont en in Maastricht werkt is met het openbaar vervoer bijna twee keer zo lang onderweg als met de auto. In het prestigieuze uitbreidingsplan Randwyck in Maastricht zijn grote publiekstrekkers als het MECC en het Academisch Ziekenhuis neergeplempt, die alleen bereikbaar zijn via een wegennet dat eerder in Madurodam thuishoort dan in een provinciehoofdstad. Auto-pesters In een laatste poging het naderend onheil van totaal verstopte wegen vóór te zijn, werden in Noord-, Midden- en Zuid-Limburg Vervoerregio's opgericht. Dat zijn samenwerkingsverbanden van gemeenten, provincie, Kamers van Koophandel, openbaar vervoersbedrijven, ondernemersverenigingen en streekgewesten. Primair doel: 'De bereikbaarheid en het leefmilieu van Limburg waarborgen en het autogebruik beperken'. Met dien verstande dat het zakelijke verkeer en het goederenvervoer over de weg zoveel mogelijk moeten worden ontzien van 'nare maatregelen' vanwege het economische belang. De Vervoerregio's willen vermijden dat ze het predikaat 'auto-pesters' krijgen. 'We moeten eerst goede alternatieven bieden, vóórdat we maatregelen nemen tegen het autoverkeer', belooft coördinator ir. P.Jansen van de regio Zuid-Limburg in zijn huisbulletin. "Eerst investeren, dan plukken", vertaalt dr. F.van de Vooren van de Limburgse Rijskwaterstaat de situatie. Dat investeren slaat in dit geval op: het oplossen van knelpunten in het wegennet; de Maasroute moderniseren voor het goederenvervoer; het aanleggen van meer carpool-plaatsen (nu zitten in elke auto maar 1,2 personen); het opstellen van collectieve vervoersplannen voor bedrijven met veel werknemers; het openbaar vervoer (trein, bus) uitbreiden en beter op elkaar afstemmen; het verbeteren van fietsroutes, nieuwe bedrijven vestigen dicht bij openbaar vervoerpunten en het parkeren in de steden reduceren. Voor al deze plannen wordt de komende jaren landelijk het immense bedrag van 20 miljard gulden uitgetrokken. Kiezen of delen De vraag of het dat allemaal waard is; of de onheilsvoorspellingen van de heren deskundigen niet te zwartgallig zijn; of de auto niet te vanzelfsprekend als zondebok wordt aangewezen, doet Van de Vooren verontwaardigd reageren: "Onze prognoses zijn niet alleen betrouwbaar, maar ook aan de voorzichtige kant. Het toekomstbeeld kan alleen maar erger worden." De 'verkeersdokter' van Rijkswaterstaat, die zelf naar het werk fietst: "Sommige maatregelen zullen zeer onaangenaam zijn voor mensen die bij het woord bereikbaarheid denken aan 'bereikbaarheid tot voor de deur'. Willen we de automobiliteit echt indammen, dan kunnen we niet volstaan met het aanbieden van honing, er moet ook azijn geserveerd worden." "Het is nu echt kiezen of delen", schrijft ir.Jansen. "Doen we niets, dan staan we straks ook in Limburg samen in de file en brengen we het economische- en sociale leven langzaam tot stilstand.(-) We moeten nu kiezen voor het verbeteren van het alternatieve vervoer en voor selectief autogebruik." Jansen, Van de Vooren c.s. zijn hoopvol. In een enquête van de Vervoerregio Zuid-Limburg zegt 83% van ambtenaren die bij het project betrokken zijn 'ja' tegen het selectiever gebruiken van de auto. Van de bevolking zou al 53% overtuigd zijn van de noodzaak de auto vaker te laten staan. Wat volgens Van de Vooren niet wegneemt dat nog te veel burgers een houding hebben van: 'Stop de auto, begin bij de buren'. "We zullen de mensen met sterke argumenten en alternatieven overtuigen dat het zo niet langer kan." Het enige wat de heren plannenmakers niet in de hand hebben is het Nederlandse klimaat. Of ziet u uw buurman al bij wind en regen op het rijwiel naar het werk gaan; de walkman op het hoofd en meeneuriënd met Boudewijn de Groot: Hoe sterk is de eenzame fietser die kromgebogen tegen de wind, zichzelf een weg baant....

* Rijen blik wurmen zich als blinkende worsten de steden in. Een randstedelijke nachtmerrie wordt ook in Limburg steeds meer werkelijkheid. Hier de ochtendspits bij Ten Esschen in Heerlen.

VAN OP afstand lijken de daklozen van Amerika een anonieme massa` of een massa anonieme miserabelen. Maar wie dichterbij gaat ontdekt dat de berooiden die op koude winteravonden in downtown Washington staan te wachten op de gemeentebussen naar de slaapcentra` vaak ontroerend mooie` varianten vormen op het thema mens. Ik zoek ze nogal eens op. Op hun banken in Lafayette Park tegenover het Witte Huis` op hun stoeptegels onder de etalages van K Street` op luchtroosters of in hun portieken rond Dupont Circle of onder de brug met uitzicht op Watergate. Soms is er een muur van stank waarachter een dakloze zich onbenaderbaar heeft verschanst. Maar wat me altijd treft is de speciale kwaliteit die zoveel `straatmensen' aan hun onbarmhartige Amerikaanse wereld weten te geven. Zo is Mary voor mij niet de huiveringwekkend gelooide gezichtshuid, die nauwelijks is te onderscheiden van de Himalaya van vodden waarin ze woont. Ze is een karaktervolle vrouw met stijl. "Kom binnen"` zegt ze` als ik bij haar op de bank ga zitten. Soms heeft ze op me gerekend en "iets in huis gehaald": een zuurtje waarvoor ze haar hele doeken huis overhoop haalt om het te vinden.

ZE PRAAT over 'Sugar' met wie ze ooit getrouwd was en die nu in Alabama woont. Zes jaar geleden` ze leefde toen al jarenlang op straat in Washington` is ze hem daar in het diepe zuiden gaan opzoeken. "Hij woont in een prachtig huis met een rijke vrouw. We houden nog steeds van elkaar. Maar ik wilde hem niet verleiden en zijn huwelijk kapotmaken. Dus ben ik terug naar huis gegaan." Mary brengt haar nachten door in een daklozenverblijf in de binnenstad` dat overdag is gesloten. Elke dag sleept ze haar hele huis en haar gardarobe met zich mee op een boodschappenkarretje en in de twaalf plastic tassen die aan haar vierkante lijf bungelen. Naar haar bank` naar haar straatvriendin Suzie bij wie ze 's ochtends op de koffie pleegt te gaan` en naar de soepkeuken. "Sommige mensen verhuizen vier keer in hun leven. Ik verhuis vier keer per dag. Het is een druk bestaan"` zegt ze peinzend.

ART IS VAN een heel ander slag. Hij is alcoholist en woont met een achttal collega's` van wie één vrouw` in het triplex kampement onder de Whitehurst Freeway. Het kartonnen bord met Homeless. Need hamburger. Your quarter will be appreciated erop` deelt hij met Trevor. Om de beurt gaan ze een uur de auto's langs die stilstaan voor het stoplicht. Zo verdienen ze hun bier en als de zaken goed gaan een nacht` samen op een kamer` in een echt motel. "Ons record is 100 dollar in één spitsuur"` zegt Art lachend. Hij vindt zijn baan geenszins minderwaardig` maar erkent: "Wij daklozen hebben een imago-probleem". Art en Trevor hebben veel van de wereld gezien. De eerste als zeeman` de tweede als soldaat in Vietnam. Trevor heeft van zijn veteranenuitkering ooit een auto gekocht` die is gestolen. "Ik heb gevochten voor mijn land. Maar mijn land vecht niet voor mij"` vindt hij.

ZO KEN IK ook de kunstenaar en wetenschapsman Cabot` die dagelijks grootse plannen ontwerpt - en schetst op papier - om de Colorado River de andere kant op te laten stromen en om Californië aardschokproof te maken. Hij heeft officieel octrooi verkregen op tal van zijn projecten. "Ik ben een te onafhankelijk denker om in de Amerikaanse maatschappij te passen. Ik denk dat het arrogantie is"` vertrouwde Cabot me eens samenzwerend toe. Soms zie ik hem 's avonds krom en eenzaam in zijn lange kapotte jas` schetsboek onder de arm` naar Stepping Stones Shelter strompelen. Washington DC` een stad zo groot als den Haag` heeft zo'n 6000 daklozen. Vijf 'street people' zijn tot nogtoe deze winter in Washington overleden aan onderkoeling of bevriezing. Een nooit geïdentificeerde man stierf in een stormachtige decembernacht met 14 graden vorst op een ontluchtingsrooster langs Pennsylvania Avenue op 200 meter van het Witte Huis,de stralende woning van de president.

* De avond valt boven besneeuwd Washington; een dakloze gaat naar bed op een stoomrooster.

Mensen die de BBC kunnen ontvangen, hebben al kunnen genieten van de mooiste momenten uit 's werelds grootste en bekendste hondententoonstelling, Crufts in het Engelse Birmingham. Ik was zelf dit jaar ook weer van de partij, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik van de show als geheel meer opsteek van de samenvattingen op de televisie dan van het echte bezoek. In de enorme hallen van het National Exhibition Centre loop je nu eenmaal wat verloren tussen de honderden stands die van alles en nog wat te koop aanbieden, al blijft zo'n tentoonstelling qua sfeer op de televisie natuurlijk niet te evenaren. Het nieuwste snufje dat op Crufts werd gelanceerd was dit maal een Franse vinding en dat is, gezien de eeuwenoude rivaliteit tussen Frankrijk en Engeland, op zichzelf al een nieuwtje. Het betreft een speciale halsband voor honden die veel en vaak blaffen als ze alleen worden gelaten. Er hangt een cilindertje aan waarin een tamelijk geconcreerde citroenlucht zit. Iedere keer als de hond blaft komt er een wolkje citroengeur vrij, precies onder de neus en aangezien de meeste honden een bloedhekel hebben aan citroenen, dringt de boodschap 'blaffen = onaangenaam luchtje = straf' vrij snel door. Mishandeld Een klein legertje van gedragsdeskundigen, hondenpsychologen en wat dies meer zij heeft al enthousiast gereageerd op de anti-blaf-band, die overigens nog tamelijk prijzig is: £ 50. Maar ja, ruzie met de buren is ook niet alles, dus is het nog even wachten op de introductie in Nederland. Op niet-commercieel gebied bood Crufts ook de nodige bezienswaardigheden, zoals een demonstratieteam van doven-geleidehonden. Dat honden niet alleen de ogen, maar ook de oren van mensen tot op zekere hoogte kunnen vervangen is op zichzelf niet nieuw, maar het team dat in Birmingham aantrad was voor 70% gerecruteerd uit zogeheten rescue-homes. Honden die zijn mishandeld, op straat geschopt of op andere manieren onprettige ervaringen hebben opgedaan met mensen. Het vergt ongelooflijk veel geduld en vakmanschap om van dergelijke verschoppelingen goed inzetbare honden te maken, dus alle lof voor de Britten, die trouwens op dat gebied toch een naam hoog te houden hebben. Dat brengt me trouwens op de jaarlijkse ruzie tussen de Engelse Kennelclub, de organisator van Crufts, en de Engelse equivalent van de Nederlandse bond ter bescherming van honden. Traditioneel krijgen allerlei liefdadigheidsinstellingen op hondengebied ruim de gelegenheid om zich te presenteren op Crufts, maar de Kennelclub is niet zo gelukkig met de manier waarop de hondenbescherming haar boodschap wil overbrengen. Vorig jaar leidde dat ook al tot een rel omdat de Kennelclub de manshoge posters met daarop een stapel hondelijken - niet meer gewenste dieren die in een asiel waren afgemaakt - verre van kies vond. Accuzuur De bond hield echter voet bij stuk en week zelfs niet voor een dreigende rechtszaak. Alleen door de schokkende werkelijkheid te tonen, zo luidt hun redenatie, kun je mensen wakker schudden en zodanig bewerken dat ze nadenken voordat ze een hond kopen. Your dog may end up in this lot if you do not think before you buy, (Uw hond kan op deze hoop eindigen als u niet nadenkt voor u koopt) luidde ongeveer ook het onderschrift. De campagne kreeg door de rel trouwens in het hele land veel meer publiciteit dan de bond had mogen dromen, dus het doel werd wel bereikt. Dit jaar kwam de bond opnieuw met een schokkende poster: een foto van een hond die door zijn baas met accuzuur was overgoten omdat hij teveel blafte. En weer liet de Kennelclub weten niet gelukkig te zijn met die keuze. Tja, tussen al die keurig gekamde en in de watten gelegde honden die op Crufts verschijnen, is het inderdaad wel even schrikken als je een foto ziet van een hond met afschuwelijke brandwonden en poten waarvan het vlees grotendeels is weggevreten door zuur. Maar het dwingt je wel even stil te staan bij al die arme drommels die door een hel worden gejaagd door zogenaamde dierenliefhebbers. Ik heb dan ook een flinke donatie in de collectebus gedaan. Want voorlopig heeft de bond die posters vrees ik nog wel nodig.

Noord-Limburg is de Zuidlimburgse arrogantie moe. Na jaren beteuterd toezien hoe de zuiderlingen in de provincie de dienst uitmaakten, groeit tussen aspergevelden en meststallen het regionaal bewustzijn. Aangevoerd door Venlo richt Noord-Limburg zijn vizier op Brabant en het Ruhrgebied. En in het verre provinciehuis eist het misdeelde volksdeel heel militant een groter deel van de centen. Zuid-Limburg kan barsten. Bericht uit en over Venlo, hoofdstad van het Boze Noorden. "Het beste contact met het zuiden is geen contact."

"Aan de arrogantie uit het zuiden hebben wij hier zo langzamerhand een stinkende pesthekel"

Noord-Limburg is een rot eind rijden. De snelste route tussen Maastricht en Venlo loopt nog altijd via de 19e eeuwse Napoleonsbaan. Maastricht en Venlo hebben ieder wel een autoweg naar Eindhoven. Dat tekent de verhoudingen. Wie als Zuidlimburger al graag in Siebengewald, Overbroek of Smakt over de vloer wil komen, wordt het wel moeilijk gemaakt. Tussen Maastricht en Gennep ligt 120 kilometer slechte weg. En gebrekkige verbindingen zorgen voor slechte communicatie.

Het waren ogenschijnlijk zomaar wat berichten in de krant. Over de voorzitter van de Kamer van Koophandel in Venlo, die in zijn jaarrede meldde dat een fusie van de Limburgse Kamers er wat Venlo betreft niet komt. Nee, voor een fusie keken ze toch liever naar Eindhoven of Nijmegen. En over de hbo-scholen in Venlo die willen samenwerken met het Hoger Onderwijs Zuid-Nederland in Eindhoven. Fuseren met andere Limburgse Hogescholen? Daar gaan de handen in Venlo niet voor op elkaar. Maar er is meer aan de hand, daar in het noorden. Tussen de aspergevelden en de meststallen groeit het zelfbewustzijn. Dat was afgelopen jaren ook in het provinciehuis in Maastricht te merken. Noordlimburgse gemeenten sloegen er, al dan niet in groep, steeds vaker met de vuist op tafel. Drie nieuwe provinciale musea? Een moest zéker in Venlo komen. Als het museum er staat, is er weer een reden voor Zuidlimburgers eens vaker naar Venlo te gaan. Want daar wordt over geklaagd in de hoofdstad van het Boze Noorden. Voor Zuidlimburgers houdt de provincie bij Echt op. Ook wie niet van musea houdt, moet beslist naar Venlo, om eens temidden van Duitsers te winkelen, of natuurlijk voor een leuke voetbalwedstrijd. Ze hebben een club waar je gemakkelijk van kunt winnen.

Somberheid Zijn hoofd wordt roder en roder. Elke nieuwe vraag hoort Tjeu Sprengers, secretaris van de Kamer van Koophandel in Venlo, aan met stijgende verbazing. En dan schudt hij maar weer eens zijn grote hoofd over zoveel Zuidlimburgs onbegrip en arrogantie. Somberheid en neerslachtigheid in Noord-Limburg? Uh, een minderwaardigheidscomplex, hier? "U zit vragen te stellen alsof Venlo een beetje buitenland is." Alleen platteland? De Duitse steden een eind weg? "Man, u weet niet waar u over praat!" Ons gesprek woedt in zijn kamer. Tegenover mij hangt Tjeu Sprengers in het bankstel. Een berg van een kerel. Hij was me geadviseerd als typische Venlonaar, en altijd goed voor een paar quotes. Tjeu maakt het meer dan waar. Hij kan zich vreselijk opwinden en zegt dan smakelijke dingen. Toch begon het gesprek kabbelend. Tjeu verzekerde een echte Venlonaar te zijn. Was alleen in zijn studententijd een paar jaar de stad uit en woont sindsdien weer heel plezierig in zijn Venlo. Sprengers legt uit wat de KvK-voorzitter bewoog in zijn jaarrede. De economische contacten van Venlo zijn steviger met het zuidoosten van Brabant en het Ruhrgebied. Dan is het toch logisch om als KvK met die gebieden samen te werken? Met het zuiden hebben ze nooit zo'n economische band gehad. Sprengers kan zich een leven zónder zuiden voorstellen. De oost-west-as daarentegen is van levensbelang.

Niet lullen Noordlimburgers zijn anders. Hier kweekte de schrale zandgrond noeste werkers. Boertjes met acht kinderen die zich suf werkten om alle buikjes te vullen. De mentaliteit is bijgevolg niet lullen maar poetsen, zegt Sprengers plastisch. Het land heeft het karakter van de mensen gevormd. Noordlimburgers hebben het lot in eigen hand genomen en hard gewerkt zonder hulp. Dat is het verschil met het 'verwende zuiden'. Daar was de grond rijk en hadden ze industrie en steenkool. Toen de mijnen dichtgingen kwam de rijksoverheid met zakken geld om de boel weer op te krikken. "We hebben lang met gefronste wenkbrauwen de ruime subsidiemaatschappij in het zuiden bekeken", zegt Sprengers. Het idee dat in het zuiden veel meer centen te verdelen waren, is niet zomaar ontstaan. Ze hebben hier geruime tijd de provincie als een vader gezien die vijf kinderen had, maar de oudste vier wat meer zakgeld gaf. "Wij hebben daarom gezegd: dan naaien we onze eigen naad wel." Het misdeelde volksdeel heeft nooit op veel begrip of steun uit het zuiden kunnen rekenen. Laatst nog trof Sprengers een ambtenaar in het zuiden die bralde: "Zeg eens Tjeu, Echt dat ligt toch daar bij jullie, he?" Kan hij nòg woedend over worden. Zuidlimburgers schijnen zich slechts af en toe schoksgewijs te realiseren dat er ook een Noord-Limburg is. Tja, en dan is Maastricht recentelijk ook nog verblind door Europese pretenties. Laatst was er nog zo'n vertoning rond de voorfinanciering van het zuidelijke tracé van de A73, de autoweg die Venlo met Maasbracht moet verbinden. Ter vervanging van de oude Napoleonsbaan. Voor die A73 trok de Venlose Kamer 2,5 miljoen gulden uit, stelde er zelfs de eigen nieuwbouw voor uit. Wat deed de Kamer in Maastricht? Die gaf 100.000 gulden. "De gretigheid van Maastricht beperkt zich tot andere dingen dan de komst van die weg." Dan hapt Sprengers nog eens naar lucht voor een laatste oprisping: "Aan de arrogantie uit het zuiden hebben wij hier zo langzamerhand een stinkende pesthekel." Heel mooi, maar lang niet zo sterk als de historische woorden van oud-secretaris Frans van der Voort van de Venlose Kamer. Die zei: Het beste contact met het zuiden is geen contact. Ik stap de deur uit met de conclusie dat de eenheid in Limburg een fictie is. De enige plek waar Limburgers één zijn is het Oud Limburgs Schuttersfeest. Splitsing van de provincie Limburg in een regio Zuid-Limburg en een regio Noord- en Midden-Limburg is trouwens niet meer ècht ondenkbaar, sinds de CDA-Tweede Kamerfractie achter de regiovorming staat.

Platteland Noord-Limburg is platteland, groot in champignons, asperges en intensieve veehouderij. Groot zijn ook de veiling, het mestoverschot en het internationaal vervoerscentrum van Venlo ('Europa begint in Venlo'). Het stadje speelt met 65.000 inwoners regionaal centrum. Qua inwonertal valt daarbuiten alleen Venray (34.000) op. Verder is dit een land van dorpen. In totaal een kwart miljoen mensen. De bevolkingsdichtheid bedraagt 309 mensen per km2. Dunbevolkt dus, en sterk agrarisch met enige industrie rond Venlo. Het verstedelijkte Zuid-Limburg heeft, ter vergelijking, 635.000 inwoners en een dichtheid van 933 mensen per km2. Venlo is de vriendelijkste stad van Limburg, heeft veel bezienswaardige historische gebouwen en ligt in het hart van een van de bekendste vakantiegebieden van Nederland. Het staat allemaal in een folder die ik van Pim Dopheide krijg. Hij is directeur van de VVV-Venlo èn de Streek VVV Noord- en Midden-Limburg. Dopheide komt uit Den Helder, is pas anderhalf jaar in Venlo. Maar hij durft het aan om te zeggen dat Noord-Limburg ook op toeristisch gebied niets met het zuiden te maken heeft. Hele andere landschappen en accommodaties. "Ik zou niet weten hoe je aan Limburg promotion zou kunnen doen." In plaats daarvan zoekt hij samenwerking met toeristische instanties in Duitsland, Brabant en Gelderland. Dopheide merkt aan alles dat er culturele en maatschappelijke verschillen zijn tussen noord en zuid. Door het stedelijke karakter zijn ze daarginds wereldser. Het leven is er wat zwieriger. Dopheide noemt Maastricht bourgondisch en Venlo zakelijk. Nogal wat Noordlimburgers gaan een dag gezellig winkelen in Maastricht. Omgekeerd ziet Dopheide dat niet gebeuren.

Ongehoord In Venlo zoek ik al die bezienswaardige historische gebouwen die mij beloofd zijn, en vind slechts een handvol. Het stadhuis is ongehoord mooi, net als twee 16e eeuwse patriciërshuizen. Op de Maaskade staat nog tien meter stadsmuur. Elders enige gerestaureerde kerken. De rest van Venlo is weggebombardeerd in '44-'45 en zonder veel planning en fantasie in ijltempo opgebouwd. Maar het zal 's zomers best gezellig zijn. Wat overbleef van vroeger toont dat Venlo ook bouwkundig geen binding heeft met Roermond of Maastricht. Die twee steden staan vol Maaslandse renaissance, een sobere bouwwijze. Venlo past met zijn trapgeveltjes meer bij Den Bosch. Niet dat het allemaal veel uitmaakt, de toeristen die Venlo bezoeken is het toch niet te doen om stedeschoon. Jaarlijks komen zes miljoen Duitsers naar Venlo vanwege de goedkope koffie, sigaretten en Gemüse. De hele week, maar vooral zaterdags, denderen ze in Einkaufsstimmung met zwaar materieel de stad in, die fluks verstopt raakt. Tot grote onvrede van half Venlo. Venlonaren mogen niet veel op hebben met Zuidlimburgers, Pruisen zijn een categorie erger. De stad heeft een Deutsches Viertel. Rond het plein dat het volk Nolensplatz noemt, prijzen supermarkten en winkeltjes hun waar in het Duits aan en zijn bedragen enkel in Marken weergegeven. Salsa Mode heeft Schlussverkauf. De zaak die De Mop of De Mof heet - daar kom ik niet uit - verkoopt saftige Apfelsienen in riesen Tüten. Geurt en Gerrit Snetselaar, Die zwei Brüder von Venlo, zagen in 1961 als eersten handel in de Duitsers. Nu zijn ze schatrijk. De een woont al lang in Zuid-Frankrijk, de ander runt naast de supermarkt ook tennishallen en een imperium in onroerend goed.

Sexshops In het stadskantoor is het uitzicht vanuit de wethouderskamer op de verloederde Maaskade groots. Het is een allegaartje van sexshops, fritures ('petatte') en koffieshops. Wethouder Theo Stroeken van economische zaken weet het. Helaas heeft het armlastige Venlo geen geld om er iets aan te doen. Maar de overlast wordt in elk geval met verve bestreden. "De koffieshops die u daar ziet, zijn gesloten. Die gaan ook niet meer open." De wethouder grijpt na binnenkomst in zijn mahoniehouten-kamer onmiddellijk het woord om het daarna niet meer los te laten. Het gaat over bedrijfsterreinen, die hier trade-ports heten. Het eerste is uitverkocht, het tweede bijna in aanleg en het derde zit al in de pen. Dat wordt gigantisch, 500 hectare! Het grootste industrieterrein van Zuid-Nederland. En het aardige is dat ze de grond ook verkopen. Maar van al dat moois, daar weten ze in het zuiden "de ballen van". De berichtgeving over wat ze hier doen is ginds vreselijk slecht. Terwijl hij doorpraat en de ene na de andere glimmende folder over de trade ports van de vervoersstad (105 transport- en expeditiebedrijven) uit een kast trekt, hou ik m'n mond en schrijf: 'Wat de industriële ontwikkeling van de stad betreft gaat het fantastisch', 'Uniek in Limburg' en 'Binnenkort een nieuw Amerikaans bedrijf'. Ai, alleen de werkloosheid zit even niet mee, die is in Venlo dubbel zo hoog als op het platteland. Maar dat lost hij ook wel op. Wat Stroeken niet vertelt, is dat de NS pas besloten de spoorlijn Nijmegen-Roermond (via Venlo) voorlopig niet te verdubbelen en te elektrificeren. En de Betuwelijn gaat vanaf 1998 Rotterdam per spoor met het Ruhrgebied verbinden - elke 6 minuten een trein. Helaas loopt de lijn via Nijmegen, en liggen bijgevolg de trade ports van Venlo 65 kilometer te laag.

Eigen streek De wethouder noemt Zuid-Limburg navelstaarderig. Zuidlimburgers vinden alleen hun eigen streek belangrijk. Noord-Limburg interesseert ze niet omdat ze dat niet nodig hebben. "Maar ik verzeker u, die tijd komt nog! We zijn Zuid-Limburg nu al economisch ver vooruit." Hij steekt een vinger in de lucht. De laatste vijf jaar besteedt het provinciebestuur gelukkig meer aandacht aan Noord-Limburg. Komt omdat bestuurders als Stroeken de deur plat lopen in het provinciehuis. "En niet om te bedelen, hè. Ik probeer weg te halen wat ik kan in Maastricht." Na de woordenvloed, als ik al met de deurknop in de hand sta, roept Stroeken nog vlug: "Maak er geen negatief verhaal van". In een eethuis aan De Parade zit vorst Toine Hazenbosch van carnavalsvereniging de Jocus klaar. Ter afsluiting voor hem de prangende vraag wat we aanmoeten met Ons Limburg. Maar de vorst komt niet met grote gedachten. Ziet ook geen rivaliteit met het zuiden. Nee hoor, hij gaat binnenkort gewoon een pilsje drinken met De Tempeleers in Maastricht. Dan weidt hij aandoenlijk uit over wat hij wel herkent: de dorpse rivaliteit tussen Venlo, Tegelen en Blerick. Laatst vroegen "die van Blerick" of ze samen met de Jocus iets konden organiseren voor het feest '650 jaar Venlo'. "Hebben we natúúrlijk niet gedaan. Waarom zouden we iets organiseren met die van Blerick?" Hoogste tijd om afscheid te nemen.

MET HET woord gezetz kan ik niets, schreef ik enkele weken geleden. Het woord staat in het woordenboek van Heerlen en het zou betekenen: tientje van een rozenkrans. een eenvoudig Duits woordenboek staat dat Gesätz een strofe is. Hetzelfde woord? Ja, heeft J.A.M. van Es uit Maastricht ontdekt. Hij stuurt me een kopietje uit de brochure Bete täglich den Rosenkranz van het aartsbisdom Wenen. Daarin staat: Jedes Gesätzchen des Rosenkranzes beginnt mit dem Vater-unser.

MOOI. Mijn dromen gaan dan meteen naar een - ik zal het heel eenvoudig zeggen - zeer uitgebreide woordenlijst, opgeslagen in een computer. En ik kan via mijn tekstverwerker op de krant elk woord vinden. Zonder uit mijn stoel op te staan. Ik tik GEZETS in, met een tekentje erbij dat ik ook alle woorden wil die erop lijken, en hup, daar verschijnen Gesetz, Gesätz, Satz en de gezet wellicht. In de vorige eeuw, zo zou ik zien, werd Gesätz nog als Gesetz geschreven. Dat betekent wet, en ook: vastgestelde maat. Het woordenboek van de gebroeders Grimm geeft als voorbeelden: een afgesproken hoeveelheid tarwe, en: hoeveel meter meisjes per week dienden te spinnen. Maat dus, dan zit je al gauw bij het tientje van de rozenkrans. En bij Satz. Betekent ook strofe, en reeks` serie, set. Een rozenkrans heeft vijf sets. Nee, dan is tientje toch een mooier woord.

ZOU IK het nog meemaken, die droom? Ach, de woordenboeken van het Vlaams, Brabants en Limburgs zitten al voor een deel in de computer. De Vrije Universiteit Amsterdam heeft een kleine 2300 oorkonden uit de veertiende eeuw in de computer gestopt. Verschillende van die oorkonden stammen uit het huidige Belgisch-Limburg. Geschreven in het Maaslands. Nou hoeven we daar niet zo heel veel van te verwachten. Het gaat om rechtszaken, verkoop van van landerijen en huizen. Juridische taal. Er staan weinig huis-, tuin- en keukenwoorden in. In die stukken kun je wel allerlei klankverschijnselen nagaan. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de grens tussen ich en ik vroeger veel westelijker liep. Die gaat nu vanaf Venlo pal naar het westen, buigt bij Panningen naar beneden en verdeelt dan Belgisch-Limburg in ongeveer twee gelijke helften. De vorm ich is uiteraard vanuit het Rijnland opgerukt. Tot in Brabant misschien, maar is toen teruggedrongen, zoals wel met meer taalverschijnselen gebeurd is. Boeiende zaken.

MAAR WAAR wil ik heen? Ik wil aandacht vragen voor een wit gebied. Naast wat oorkonden hebben we uit het Maasland (ik gebruik die naam maar gemakshalve) wat literaire teksten. Veldeke, het Limburgse Leven van Jezus en de Limburgse Sermoenen (preken). Allemaal uit de tijd van vóór 1400. Daarna tellen we niet meer mee. Letterkundige werken zijn er niet, en wat er aan acten is, oorkonden, processtukken, dat is nog niet zo goed bestudeerd. Toch moeten daar schitterende woorden in staan. Of die heel veel verschillen van de woorden die de oudste generatie nu nog gebruikt, is de vraag. Maar mocht iemand de tijd hebben om vele honderden documenten uit de tijd tussen 1400 en zeg maar 1880 op te sporen, dan zou er eens (ik druk me voorzichtig uit) gedacht kunnen worden aan een geschiedenis van het Limburgs.

Circa honderdduizend voor- en tegenstanders van de Russische president Boris Jeltsin hebben gisteren in Moskou betogingen gehouden.

Ongeregeldheden deden zich niet voor. De twee groepen bleven gescheiden: de reactionairen op het Manegeplein bij het Kremlin, de Jeltsin-aanhang voor het Russische parlementsgebouw, het Witte Huis. De oproep om te demonstreren tegen het economische beleid van president Boris Jeltsin was afkomstig van conservatieve communisten, die pleiten voor een herstel van de oude Sovjetunie. De naar schatting 50.000 anti-Jeltsin demonstranten bestempelden het Russische kabinet als "de bende van Jeltsin die het volk besteelt". Voorts beklaagden ze zich erover dat Jeltsin er "in vijf maanden in was geslaagd het land te vernietigen, iets waarvoor Hitler vijf jaar nodig had". Eveneens zo'n 50.000 sympathisanten van de president waren door de groepering 'Verdedigers van het Witte Huis' opgetrommeld. Zij riepen leuzen als "Red Rusland van het Rode gevaar".

Roetskoj De Russische vice-president Aleksandr Roetskoj, die zich steeds duidelijker ontpopt als een tegenstander van Jeltsin, pleitte zaterdag tijdens een bijeenkomst van Russische nationalisten voor het uitroepen van een "economische noodtoestand" gedurende een jaar. Hij zei echter niet wat hij precies met een dergelijke uitzonderingstoestand bedoelde.

GOS De regeringsleiders van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) zijn er zaterdag tijdens beraad in Moskou niet in geslaagd knopen door te hakken over nijpende economische en militaire kwesties. Dat kwam onder andere doordat de Oekraïne niet bereid was een belangrijke vertegenwoordiger naar het overleg te sturen.

Gevechten Bij een aanval op een garnizoen van de nationale garde in de zich onafhankelijk noemende Zuidrussische regio Tsjetsjeno-Ingoesjetië zijn in de nacht van zaterdag op zondag zes mensen omgekomen en meer dan tien anderen gewond geraakt. In de Georgische regio Zuid-Ossetië, dat aansluiting wenst bij het Russische Noord-Ossetië, woedden gisteren eveneens gevechten.

Een vliegtuig met vijftig vakantiegangers uit Frankrijk en België en zes bemanningsleden is gisteren in Senegal verongelukt. Dertig van de inzittenden kwamen om het leven.

Tot de doden behoren volgens Club Mediterranee, die het toestel had gecharterd, vier bemanningsleden. Tien van de overlevenden zijn met ernstig letsel in een ziekenhuis opgenomen. De toeristen waren volgens Club Mediterrannee - op een Belgisch echtpaar na - Fransen. Het vliegtuig, een Convair 640 die Air Senegal voor Club Mediterranee had gecharterd van het Gambiaanse bedrijf Gamcrest, was om 4.30 uur uit Dakar opgestegen voor een vlucht van drie kwartier naar de zuidelijke badplaats Cap Skirring aan de Atlantische Oceaan. Het toestel stortte neer bij het dorp Kafunting, 200 km ten zuiden van Dakar. Naar de oorzaak van de ramp wordt een onderzoek ingesteld. Op het moment van de crash was het weer goed. De luchtvaartautoriteiten in de hoofdstad Dakar zeiden niet uit te sluiten dat het ongeluk is veroorzaakt door een navigatiefout van de piloot.

Terwijl directeuren van de Industrie Wallone op hoog water zitten te wachten om hun volgende stoot anilline te lozen willen CDA-politici milieu-organisaties als de Stichting Reinwater extra geld gaan geven om meer actie te voeren voor een schonere Maas. Een dergelijk plan is bijna even belachelijk als het massaal uitzetten van jonge zalm in de totaal vervuilde rivier in de hoop dat de diertjes niet na twee kilometer vergiftigd zijn. Als iets het failliet van milieu-politiek aantoont, is het dit plan wel. Nederland belooft Vlamingen al jaren een diepere toegang tot de haven van Antwerpen in de ijdele hoop, dat daarom Waalse directeuren hun smeerpijpen dichtdraaien. Als CDA-politici een schonere Maas willen, kunnen ze beter Waalse industriëlen dikke milieu-subsidies geven. Geld stinkt zelfs in België niet.

CDA-fractieleider Brinkman stelt zich te afstandelijk op tegenover het kabinet. Volgens vice-premier en PvdA-leider Kok moet Brinkman het meer opnemen voor de coalitie van CDA en PvdA. "Ik hoor nu steeds een ondertoon van: ik hoor er wel bij, maar ik wil er liever niet teveel bij gezien worden", aldus Kok zaterdag op een PvdA-bijeenkomst in Sittard.

Ook de gedoodverfde kandidaat voor het voorzitterschap, F. Rottenberg, vindt dat het CDA nadrukkelijker steun moet geven aan het kabinetsbeleid. Volgens Rottenberg moet zijn eigen PvdA het huidige kabinet tot inzet van toekomstige verkiezingen maken. "Een alternatieve coalitie met de VVD ligt te ver weg, zeker als Wiegel daar weer leider wordt. De sociale traditie van AR en KVP ligt hoe dan ook dichter bij de PvdA", aldus de kandidaat-voorzitter zaterdag.

Texel Minister Kok reageerde zaterdag op de toespraak van CDA-fractieleider Brinkman op Texel. De PvdA-fractie was daar vorige week nog lakoniek over. De opmerkingen van Brinkman over de wenselijkheid van de invoering van een ministelsel en van het vertragen van het plan-Simons waren volgens de PvdA "onhelder". Kok was feller in zijn kritiek, vooral na Brinkman opmerkingen over een grotere kostenbeheersing in de volksgezondheid. Kok zei dat Brinkman op hem een "wereldvreemde indruk" maakt. "Je moet van hem kiezen, maar je mag niets veranderen. Maar dan heb je je keuze toch al gemaakt. Wie nu een pas op de plaats wil maken om rust te kopen, schuift daarvoor de rekening naar weer naar de toekomst", aldus Kok.

Dees Volgens Kok is de door de CDA-fractieleider bekritiseerde kostenstijging in de volksgezondheid eerder de schuld van voormalig staatssecretaris Dees (nu VVD-Kamerlid) en de voormalige minister van WVC, Brinkman zelf. Kok gaf toe dat bij de voortgang van het plan-Simons moet worden gekeken naar de kostenontwikkeling. "Als er in de structuur van de volksgezondheid teveel winstnemingen zijn (door ziektekostenverzekeraars, red) en teveel monopolie-constructies, moeten we dat in het plan-Simons bekijken", aldus Kok.

M en R: Zie ook pagina 3

De regerende Hoge Staatsraad in Algerije heeft gisteravond de noodtoestand uitgeroepen. De raad bereidt voorts de ontbinding van het fundamentalistische Islamitische Reddingsfront (FIS) voor. Sinds vrijdag zijn bij botsingen tussen FIS-aanhangers en ordetroepen naar schatting veertig doden en meer dan tweehonderd gewonden gevallen.

de noodtoestand vanwege "de ernstige en voortdurende acties tegen de veiligheid van burgers en de openbare orde in een aantal plaatsen". De maatregel geldt voor een jaar. Krachtens de noodtoestand zijn alle betogingen verboden en kunnen plaatselijke bestuursorganen worden opgeheven. De Algerijnse instanties hebben een voor vrijdag geplande mars van het FIS verboden, maar de fundamentalisten hebben laten weten dat ze de betoging laten doorgaan.

Klacht De Algerijnse minister van Binnenlandse Zaken heeft voor het administratief tribunaal een klacht tegen het FIS ingediend. Op deze manier wil de minister "de procedure van opheffing en ontbinding" van het FIS in werking stellen, aldus een gisteravond uitgegeven communiqué. Als reden voor dit besluit worden "de veelvuldige schendingen van de wet" die het FIS gepleegd heeft, genoemd. "Deze procedure vindt plaats nadat het duidelijk is geworden dat het FIS door middel van subversieve acties doelen nastreeft die de openbare orde en de staatsinstellingen in gevaar brengen", aldus het communiqué.

Hoofdkantoor De Staatsraad liet gisteren het FIS-hoofdkantoor sluiten. Eenheden van de Algerijnse oproerpolitie arresteerden vijf FIS-functionarissen, onder wie enkele leden van het belangrijkste en machtigste comité binnen het FIS, de Madjlis Echoura. De Staatsraad is er niet in geslaagd het geweld te beteugelen dat zich de afgelopen week over alle steden van het land heeft verspreid. Daarbij zijn sinds het laatste vrijdaggebed veertig doden en meer dan tweehonderd gewonden gevallen, zo meldden kranten en de radio dit weekeinde op gezag van ziekenhuizen.

Sinds de opening van het opvangcentrum voor zwervers aan de Boschstraat in Maastricht is de overlast van daklozen en verslaafden in de wijk sterk afgenomen. Dat schrijven drie buurtbewoners in een brief aan het Boschstraatcomité. Dat comité heeft zich eind vorig jaar fel verzet tegen de komst van een tijdelijk opvanghuis. Het comité vreesde dat de bewoners van het opvanghuis de buurt veel overlast zou bezorgen. Het comité haalde eind vorig jaar honderden handtekeningen op om devestiging van het opvanghuis in de Boschstraat te voorkomen. "Niet iedereen die toen een handtekening heeft gezet, staat daar nog achter", zegt Servé Habets, huismeester aan het Lakenweversplein en een van de drie mensen die het comité nu een brief hebben geschreven. "Wij willen onze stem ook wel eens laten horen. Niet dat wij een conflict willen met het comité. Maar er zijn genoeg mensen in de buurt die vinden dat de overlast van zwervers en verslaafden de afgelopen maanden juist is afgenomen. Na tien uur 's avonds zwerft hier niemand meer rond en je vindt nauwelijks nog spuiten van verslaafden", zegt Habets.

Angst Volgens Habets werd het verzet tegen het opvangcentrum vorig jaar ingegeven door angst. "Ik moet eerlijk bekennen dat ik ook wel mijn twijfels heb gehad. Nu blijkt die angst ongegrond." Toch blijft het comité zich verzetten tegen het tijdelijke opvangcentrum en inspelen op angstgevoelens, vinden de drie briefschrijvers. Volgens Habets zal de gemeente bij het zoeken naar een plek voor een definitief opvangcentrum voor verslaafden steeds op weerstand stuiten. "Maar ik ben overtuigd dat dankzij een opvangcentrum de overlast in die betreffende buurt juist vermindert. Het opvanghuis in de Boschstraat toont aan dat je zo'n centrum in een drukke wijk moet vestigen waar de sociale controle groot is. En niet in afgelegen buurten." Het tijdelijk opvangcentrum aan de Boschstraat 60 werd vorig jaar door de gemeente geopend, vooruitlopend op de vestiging van een definitief opvanghuis. Omdat het pand aan de Boschstraat 60 per 1 maart verhuurd is aan het Europees Instituut voor de Journalistiek, is de gemeente met spoed op zoek naar een nieuw tijdelijk onderkomen voor zwervers. Intussen zoekt de gemeente ook naar een vestiging van een definitief opvanghuis.

Wat gaat er nu precies met de oude stadsschouwburg Bonbonnière in Maastricht gebeuren? Op die vraag kan voorlopig nog niemand het antwoord geven.

Onderhandelingen tussen de gemeente en potentiële exploitanten van de Bonbonnière zijn vertraagd. Bovendien dringt de Maastrichtse politiek erop aan om diverse amateurgezelschappen in de oude schouwburg onder te brengen.

Volgens theaterdirecteur Piet van Hest ziet het er naar uit dat deBonbonnière, tegen de tijd dat het Theater aan het Vrijthof eind maart officieel geopend wordt, nog steeds geen nieuwe gebruiker heeft. "Het was de bedoeling van de gemeente om het gebouw af te stoten, maar er zijn een aantal complicaties ontstaan." De onderhandelingen met geïnteresseerde buitenstaanders zijn vertraagd. Een van de belangstellenden is de Maastrichtse zakenman Benoit Wesly, die samen met Joop van den Ende zijn interesse heeft getoond heeft. Volgens Wesly is er echter nog geen sprake van onderhandelingen over de schouwburg. "Als het aan de Maastrichtse politiek ligt wordt het gebouw geschikt gemaakt voor behuizing van culturele gezelschappen, die nu elders in Zuid-Limburg met ruimteproblemen kampen", aldus Van Hest. De theaterdirecteur zou het betreuren als het pand vanaf eind maart leeg komt te staan. "Ik wil er graag programma's in onderbrengen. Het is het enige theater in de middenklasse in Zuid- Limburg, naast het Wijngrachttheater in Kerkrade," aldus Van Hest. "Maar daarnaast: het is doodzonde als een theater leegstaat. Dan begint de verloedering heel snel, hoor."

VANDAAG STAAT op de eerste dag van de Olympische winterspelen volgens het plaatselijk meteorologisch instituut de zon hoog aan de staalblauwe hemel boven de Savoie. Op de rotsmassieven rondom Albertville zal de eeuwige sneeuw glinsteren in het felle licht. De Spelen vinden in de Alpen een machtig en historisch decor. In de 16e eeuw strijdtoneel van de oorlog tussen Frankrijk en de Habsburgers.

MEER DAN 2000 atleten nemen aan de Spelen deel. Ze worden beschermd door ruim 9000 veiligheidsagenten. Speciaal getrainde gendarmes die tot hoog in de bergen speuren naar lieden met kwade bedoelingen.

DE CONTROLE is bijzonder scherp. Wie in een van de dorpen of stadjes in de Savoie gewoon naar de bakker wil om een stokbrood te kopen` stuit al gauw op een doorlaatpost` die het speciaal afgegeven identiteitsbewijs controleert.

DE OLYMPISCHE spelen vragen hun prijs aan de inwoners van de doorgaans rustige bergdorpen. Iedereen moet zich -net zoals in de oorlog- kunnen legitimeren als hij zich buiten een bepaalde zône begeeft. Naast de 9000 veiligheidsagenten heeft de organisatie ook nog eens 8000 vrijwilligers gecharterd om de Spelen in goede banen te leiden. 17.000 man` om elke hoek staat er wel een.

JEAN-CLAUDE Killy` die in 1968 in Grenoble een nationale held werd toen hij op zijn ski's naar drie Olympische titels gleed` heeft de Spelen naar Albertville gehaald. Doel: de regio economisch en toeristisch verder ontsluiten. Mede door enorme infrastructurele werken zal de Olympiade het departement echter 1.5 miljard gulden gaan kosten. En op de rand van een faillissement brengen. Waar de vorige Spelen in het Canadese Calgary nog een winst opleverden van ruim 60 miljoen gulden.

ER ZIJN GROTE aantallen bomen -er wordt over duizenden gesproken- gekapt op de Alpen-hellingen om plaats te maken voor Olympische toernooivelden of landingsplaatsen voor helicopters van de IOC-bonzen en hun gevolg. Een aantal bouwwerken zal maar één maand bestaan. De dure schaatspiste die in Albertville is aangelegd zal na de Spelen meteen worden afgebroken. In La Lechere op 21 kilometer van Albertville zal een groot gebouw dat dienst doet als perscentrum na de Spelen weer gedeeltelijk worden gesloopt. Ecologische wandaden` vinden biologen.

WAAROM IN hemelsnaam na de Olympiades in twee grote steden (Serajewo in 1984 en Calgary in 1988) plotseling zo'n massavertoning in het hart van de natuur ingericht? In moeilijke klimatologische omnstandigheden en onder belabberde geologische condities. In een Olympisch toernooiveld dat verspreid is over veertien plaatsen en over 1600 vierkante kilometer?

KILLY EN ZIJN mensen hopen dat zodra dit weekeinde het Olympisch vuur brandt en de aanzet naar het eremetaal wordt gegeven` de kritiek zal verstommen. Er kijken immers in de komende weken twee miljard mensen via de televisie naar de Savoie.

DE MOOIE droom van Jean-Claude Killy lijkt echter -gezien de enorme financiele tekorten en de schade die is aangericht in de natuur- straks te zullen eindigen in een ontnuchterend ontwaken.

De Valkenburgse hotelier Zurstrassen biedt zijn hotel Wilgenhof te koop aan. De verkoop van het gebouw aan Broekhem 71, plus de complete inventaris, vindt vandaag en morgen plaats.

De verkoop heeft volgens de eigenaar niets te maken met de problemen rond de opvang van vluchtelingen in het hotel. Zurstrassen kwam in het nieuws, omdat hij van het ministerie van WVC niet langer asielzoekers mag huisvesten. Het minmisterie zei vorig jaar het contract op, vanwege aanhoudende klachten vanvluchtelingen over de gang van zaken in het hotel en het optreden van de eigenaar.

Rijkswaterstaat wil de bedieningspost op de Sint Servaasbrug in Maastricht vernieuwen. De Sint Servaasbrug is opgenomen in de route die sinds 3 februari dag en nacht is opengesteld voor de scheepvaart. De bedieningspost moet daarom 24 uur per dag bemand zijn. Daar is de huidige bedieninspost niet op berekend.

De huidige bedieningspost is veel te klein en te laag en biedt onvoldoende zicht op de Maas richting Wilhelminabrug en Spoorbrug. Tot nu toe werd de post alleen gebruikt voor het heffen van de brug tussen zeven uur 's ochtends en zes uur 's avonds. In dat geval moest een werknemer van de sluis in Bosscherveld naar de Servaasbrug komen. De vernieuwing van de post is ook noodzakelijk omdat het personeel meer taken krijgt. Zo moeten vanaf de Servaasbrug scheepvaartgegevens (bestemming, lading) geregistreerd worden. Ook wordt de stuw in Borgharen in de toekomst per computer vanaf de Servaasbrug bediend. Volgens Rijkswaterstaat is dat in het belang van een beter beheer van de waterstand van de Maas en een meer gelijkmatige waterafvoer op de zogenaamde Grensmaas.

De Stichting Bijzonder Neutraal Basisonderwijs Eijsden mag op 1 augustus een nieuwe neutrale school openen. Gedeputeerde Staten hebben daar toestemming voor gegeven.

In maart vorig jaar toonde een door VVD en PvdA opgezette enquête in Eijsden naar de onderwijswensen aan dat er een grote behoefte bestaat aan een neutrale vorm van onderwijs. Die behoefte heeft geleid tot de vorming van de Stichting Bijzonder Neutraal Onderwijs Eijsden. Het bestuur van deze stichting onderhandelt nu met het gemeentebestuur en de katholieke basisschool Cramignon over een geschikte huisvesting. Het is onwaarschijnlijk dat de nieuwe school een eigen gebouw krijgt. De Onderwijsinspectie dringt erop aan de school te vestigen in het gebouw van de Cramignon. Het hoofdgebouw van de katholieke basisschool aan de Breusterstraat 43 wordt uitgebreid met negen lokalen, zodat de Cramignon haar twintig groepen in één gebouw kan huisvesten. De dependance aan de Breusterstraat 12 verdwijnt dan. De Onderwijsinspectie gaat er van uit, dat de Cramignon leerlingen zal verliezen aan de nieuwe neutrale basisschool. In dat geval kan de nieuwe school gebruik maken van de leegstaande lokalen in het gebouw aan de Breusterstraat 43. Woensdag 12 februari houdt het bestuur van de stichting eeninformatiebijeenkomst voor ouders van potentiële leerlingen. Belangstellenden zijn vanaf 20.00 uur welkom in de westvleugel van het gemeentehuis.

Binnenkort gaan ze een week op 'snuffelstage' bij diverse kinderdagverblijven. Daar verheugen ze zich op, de acht allochtone vrouwen die momenteel in Maastricht een cursus volgen die hen klaar moet stomen voor de officieel erkende opleiding Leidster Kindercentra (LKC). Die opleiding duurt twee jaar, maar met dat diploma op zak zijn de vrouwen nagenoeg zeker van een baan, omdat de kinderopvang de komende jaren drastisch wordt uitgebreid.

Vier ochtenden in de week zitten ze bij elkaar in het City Centrum en krijgen les in ondermeer Nederlands, omgangskunde en opvoedkunde. Soheila, Meygan, Tezie en Tuba uit Iran, Sylvia uit Curaçao, Kyung-hui uit Zuid-Korea, Dana uit Cambodja en Truong uit Vietnam volgen ook deze donderdagmorgen allemaal de lessen. "Ze laten het zelden afweten", zegt initiatiefneemster Anke Dirks van de Stichting Trajekt. "Zó gemotiveerd." Dat komt, zo laten Dana en Sylvia namens de groep weten, omdat het erg leuk is om te doen. "Ik werk erg graag met kinderen. Ik heb er zelf twee, maar die zijn al groot", aldus Sylvia, die al vijftien jaar in Nederland woont. "Ik heb als vrijwilligster wel al enige ervaring. Maar zonder diploma kun je een betaalde baan bij een dagverblijf of een peuterspeelzaal vergeten. Kinderdagverblijven gaan professioneler werken. Ze vragen steeds vakergediplomeerde leidsters. Ze willen niet meer alleen op vrijwilligers draaien. Deze cursus is een prima voorbereiding op de eigenlijke opleiding." Dana denkt dat ze de opleiding tot peuterleidster zonder dit zogenaamde voortraject niet zou redden: "We moeten in juni een toelatingsexamen doen voor de opleiding LKC. Zonder deze cursus zou ik daar niet eens aan durven meedoen. Nu heb ik echt goede hoop dat ik in september kan beginnen met de opleiding."

Stageplaatsen De opleiding LKC bestaat uit één dag school en zestien uur werken per week. Inmiddels heeft Anke Dirks via de Stichting Kinderopvang Maastricht (KiM) en de peuterspeelzalen acht stageplaatsen geregeld in de Limburgse hoofdstad. Ze weet bijna zeker dat alle acht vrouwen, die met grenzeloos enthousiasme de vooropleiding volgen, het tot gediplomeerd leidster zullen brengen. Allochtone vrouwen aan betaald werk helpen is niet het enige doel van dit zogenoemde Inter Kultureel Kinderopvang Project (IKKO-project). Het wil daarnaast meer buitenlandse kinderen werven voor de kinderdagverblijven en de peuterspeelzalen. "In Maastricht gaan maar heel weinig allochtone kinderen naar peuterspeelzalen", zegt Anke Dirks. "Dat heeft tot gevolg dat zij al met een forse achterstand het basisonderwijs ingaan. Ze hebben weinig of geen contact met andere kinderen gehad en spreken vaak geen Nederlands. Die achterstand lopen ze nooit meer in." Sylvia denkt dat het scheelt als een kinderdagverblijf ook allochtone leidsters heeft. "Dan zijn buitenlandse ouders eerder geneigd hun kind daarheen te brengen. Daar ben ik van overtuigd. Allochtone leidsters geeft buitenlandse ouders wat meer zekerheid dat zij en hun kinderen de eigen cultuur niet hoeven te verloochenen." Bovendien, vult Anke aan, leren Nederlandse en buitenlandse kinderen elkaar spelenderwijs accepteren.

Nationaliteit De vrouwen die deelnemen aan het IKKO-project kunnen het uitstekend met elkaar vinden. Sylvia: "Het verschil in nationaliteit en cultuur maakt het extra interessant. We vertellen elkaar over de gewoonten in onze landen. We steken van elkaar nog heel wat op. En van de docenten horen we natuurlijk veel over de Nederlandse gewoonten." Anke Dirks en de Stichting Trajekt zouden in het najaar graag met een tweede groep buitenlandse vrouwen van start gaan. "Maar ja, dat ligt aan de financiën. Voor deze cursus hebben we 50 mille gulden subsidie gekregen. Het is maarde vraag of we die subsidie krijgen. Vaak zijn instellingen als het Regionaal Pedagogisch Centrum wel bereid de opleiding zèlf te financieren. Maar de noodzaak van zo'n voortraject wordt niet altijd erkend. Terwijl de meestebuitenlandse vrouwen dat nodig hebben om het toelatingsniveau van een opleiding te halen."

Het casino-personeel, dat gisterochtend op de hoogte werd gesteld van de verhuizing naar Maastricht, begroette het nieuws met een luid applaus. Voor velen was het bovendien "kassa", want over de toekomstige vestigingsplaats waren, zoals dat in casinokringen hoort, de nodige weddenschappen afgesloten. De meeste croupiers en andere medewerkers hebben geen enkele moeite met de voorgenomen verhuizing.

Opbrengst

Een stuk minder enthousiast is het gemeentebestuur van Valkenburg. Waarnemend burgemeester Smeets spreekt van een "gevoelige aderlating". Het casino levert de toeristenplaats momenteel f 1,25 per casinobezoeker op. Vorig jaar bezochten 400.000 mensen het casino. De opbrengsten vormen een belangrijk aandeel van de gemeentelijke begroting. Ook investeerde Valkenburg een groot bedrag in het casino. Maar volgens Smeets zijn de financiële gevolgen niet eens hetbelangrijkste. "Een casino heeft veel secundaire effecten. Ook voor de kwaliteit van het toerisme is het vertrek een gevoelige klap."

Cauberg Vorige week nog besloot de Valkenburgse gemeenteraad de aandelen van het stuk grond bovenaan de Cauberg voor 2,6 miljoen te kopen van de BV Valkenburg Omhoog, voor nieuwbouw van het casino. De partijen kwamen toen overeen dat de koop niet doorgaat wanneer het casino zou vertrekken uit Valkenburg. Smeets noemt het desondanks verstandig de koop te laten doorgaan met het oog op mogelijke andere plannen. Hoewel de stichting Holland Casino's het besluit lange tijd voor zich uit schoof, voelt het Valkenburgse gemeentebestuur zich niet uitgespeeld tegenover Maastricht. "We leiden daaruit alleen af dat de beslissing moeilijk was." Met het oog op de grote investeringen die Valkenburg in het casino deed, vertrouwt Smeets erop dat de zaken correct zullen worden afgehandeld.

Nuytens Smeets heeft de hoop nog niet helemaal opgegeven. Hij wijst op het feit dat de ministers officieel nog een beslissing moeten nemen. Een actie om het tij te keren zal hij echter moeten overlaten aan zijn opvolger Nuytens. De nieuweburgemeester van Valkenburg wilde gisteren niet echt ingaan op deontwikkelingen, al maakte hij duidelijk het vertrek "zeer teleurstellend" te vinden. Eerder zei Nuytens het behoud van het casino voor Valkenburg absoluut noodzakelijk te vinden. "Maar ik geef liever geen commentaar, al jeuken mijn vingers. Ik ben pas vanaf volgende week in functie. Dan laat ik meer van me horen."

Thermae Kuuroord Thermae 2000 vindt de verhuizing vooral teleurstellend voor de gemeente. Woordvoerster Marlies Sobczak: "Voor de kwaliteit van het toerisme in Valkenburg zou het behoud van het casino een goede zaak zijn geweest. Maar wij verwachten geen bezoekersverlies als gevolg van de verhuizing. Thermae trekt toch een heel ander publiek." Tot de ingebruikname van de nieuwbouw in 1995 in Maastricht blijft het casino in Valkenburg gewoon verder draaien. Algemeen directeur Kroes van Holland Casino's zegt "met gevoelens van nostalgie" uit Valkenburg te vertrekken. "Hoewel wel eens wat problemen zijn geweest, houden wij prettige herinneringen aan die plaats."

De bouw van een hotel op de Gulpenerberg vormt een onmisbaar onderdeel van het in 1989 bijgestelde beleidsplan. De drie coalitiefracties in de Gulpense raad, CDA, PvdA en De Liège, vinden het hoogst merkwaardig, dat oppositiefractie Franssen het door de complete raad vastgestelde plan voor de bouw van een hotel alsnog wil schrappen.

Volgens Pvda-fractievoorzitter Ruud Verhoeven is het totale beleid, inclusief hotelbouw, ondergebracht in het basisplan voor recreatie, toerisme, natuur en landschap. "Dat plan is in 1990 door de hele raad vastgesteld. Het gaf aan hoe alles gefinancierd zou worden en was ook de grondslag voor miljoenen subsidies aan de gemeente. In augustus vorig jaar besloot de raad dat dit plan bindend zou zijn voor het nieuwe milieubeleid. Als de raad nu terug zou komen op die besluiten, voorzien wij catastrofale gevolgen voor debevolking. Gevolgen die in de miljoenen kunnen lopen", aldus Verhoeven namens de drie fracties. De coalitie voorziet een miljoenen-claim van de grondeigenaren als de raad besluit het bestemmingsplan van de Gulpenerberg te schrappen. Projectontwikkelaars, die al in dat gebied aan de slag zijn, zullen schadeverhalen op de gemeente, zo verwachten de drie fracties. "Daarnaast is alles erop berekend, dat wij uit toeristenbelasting en andere inkomsten van de te bouwen hotels een groot deel van het beleid betaald zouden krijgen. Als dat geld wegvalt, gaat de burger van Gulpen dat in de portemonnee voelen",verklaart de PvdA-fractievoorzitter. De coalitiefracties zijn "verbijsterd" over de opstelling van de fractie Franssen. "Ze doen net alsof ze nu overrompeld zijn door de plannen van projectontwikkelaars. Terwijl in juni vorig jaar hun fractiegenoot Roger Hupperichs nota bene schreef, dat het zaak is om zo snel mogelijk hotels enappartementen te bouwen. Daarbij plaatste hij de bouw van een hotel op de Gulpenerberg op de eerste plaats", aldus Verhoeven. De coalitie deelt wel de zorg van de fractie Franssen over de vraag hoe en waar op de Gulpenerberg gebouwd wordt. Verhoeven: "In december boden wij aan dat te bespreken en geen besluit te nemen als zij het er niet mee eens waren. Tot onze verbazing wezen zij dat aanbod af. Ze wilden het totale planwijzigen. De coalitie vindt dat er een hotel moet komen op de vlakke stukkenlandbouwgrond. Ver weg van de kwetsbare hellingen, buiten het zicht van het dorp, en ver weg van dierbare plekjes."

De familie Hendriks is het hartstikke beu. De weg langs de golfbaan in Voerendaal wordt, tegen de wil van de bewoners, afgesloten voor het sluipverkeer. Maar aan het sluipverkeer door de Spoorstraat in Ransdaal wordt niks gedaan, ondanks herhaalde verzoeken van de buurtbewoners.

"We vragen al zeker tien jaar om maatregelen", zegt mr. Maria Hendriks. "Ik heb die kwestie al aangesneden toen ik nog in de raadscommissie voor openbare werken zat. Mijn man heeft de politie erop aangesproken. Maar er gebeurt niks; de gemeente beantwoordt onze brieven niet eens." Volgens mevrouw Hendriks-Lemmen zijn het vooral bewoners van Ransdaal zelf die via de Spoorstraat rijden. "Voorbij het voetbalveld van SCKR kun je rechtsaf naar Voerendaal, en linksaf naar Craubeek en Klimmen", legt zij uit. "Daarmee vermijd je de drukte op de smalle Ransdalerstraat." De Spoorstraat leent zich echter niet voor al dat extra verkeer, meent mevrouw Hendriks: "De weg is op sommige punten bijzonder smal. Op die punten komen vooral de wandelaars in het gedrang. En er lopen nogal wat mensen over die Spoorstraat, hoor - de weg is nota bene opgenomen in het wandelpadenplan."

Afgesloten Sinds vele jaren is de Spoorstraat formeel afgesloten voor het doorgaand verkeer. Aan het begin van de weg staan verkeersborden die een inrijverbod aangeven. Alleen de boeren mogen met hun trekkers via de Spoorstraat naar de aanliggende landerijen rijden. In de praktijk wordt dat inrijverbod massaal genegeerd, constateert mevrouw Hendriks. "Er is ook geen enkele reden om die Spoorstraat te vermijden", zegt ze. "De afgelopen jaren is daar niemand bekeurd. Ik kan mij zelfs niet herinneren dat de politie hier ooit heeft gecontroleerd." De familie Hendriks wil dat de gemeente de Spoorstraat halverwege afsluit met een paar paaltjes. "De boeren hebben daar geen last van", vindt mevrouw Hendriks. "Als je in het midden een paaltje zet, kunnen de landbouwers van beide kanten gewoon hun land bereiken. Niemand hoeft om te rijden." Maar de gemeente Voerendaal wil daar kennelijk niet aan. "Wat heet", zegt mevrouw Hendriks boos. "De gemeente stimuleert het sluipverkeer hier nog! Elke oneffenheid in het wegdek wordt binnen de kortste keren hersteld. Onlangs is de weg zelfs nog voorzien van een nieuwe laag asfalt met kiezel."

Golfbaan De afsluiting van de Steinweg in Voerendaal is de druppel die de emmer in Ransdaal doet overlopen. "Dáár kan het kennelijk wel", concludeert mevrouw Hendriks. "Omdat de golfers blijkbaar gehinderd worden door het verkeer als zij van het ene gedeelte van hun baan oversteken naar het andere." Het "welbehagen van de happy few" telt voor de gemeente Voerendaal zwaarder dan de veiligheid van de wandelaars in Ransdaal, stelt mevrouw Hendriks vast. "En dat in een gemeente waar een socialist verantwoordelijk is voor het verkeer", zegt zij, doelend op PvdA-wethouder Walter Uitterhoeve.

Meer dan tachtig procent van de Britten wil dat koningin Elizabeth II, die donderdag het feit vierde dat ze 40 jaar op de troon zit, net als alle andere Britten belasting gaat betalen.

procent van 1.127 ondervraagde Britten dat de vorstin - die nu geen belasting betaalt - voortaan wordt aangeslagen voor belasting over haar inkomen. Driekwart van de ondervraagde personen is van mening dat prinses Margaret, de zuster van de koningin, de Hertog van York en prins Edward, haar twee jongste zonen, dienen te verdwijnen van de lijst van personen die jaarlijks een toelage van de staat krijgen.

Boutros Boutros Ghali, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, wil het aantal permanente leden van de Veiligheidsraad van de VN van vijf naar tien uitbreiden.

Dat schrijft het Duitse weekblad 'Der Spiegel' in de editie van zaterdag. lid worden van de Raad. De Veiligheidsraad telt nu vijf permanente leden, China, Groot-Brittannië, Frankrijk, de Verenigde Staten en Rusland, en tien wisselende, niet-permanente leden. Een woordvoerder van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat Bonn niet op de hoogte was van het voorstel van Boutros Ghali. Hij wees erop dat bondskanselier Helmut Kohl eerder deze week gezegd had dat Duitsland niet uit is op een permanente zetel. Boutros-Ghali heeft vrijdag overigens een ingrijpende reorganisatie aangekondigd van de top van de volkenorganisatie. Opzet van de reorganisatie is de VN slagvaardiger en minder bureaucratisch te maken.

Een geslaagde afronding van het wereldhandelsoverleg in het kader van de GATT (Algemene Overeenkomst inzake Tarieven en Handel) is noodzakelijk voor het handhaven van de wereldvrede. Dat heeft de Amerikaanse vice-president Dan Quayle gisteren gezegd op een seminar in München.

Het GATT-handelsoverleg zit momenteel vast op onenigheid tussen de VS en de EG over het opruimen van belemmeringen voor met name de handel in landbouwprodukten. Manfred Wörner, de secretaris-generaal van de Navo, viel Quayle bij. "Als deze kwestie niet bevredigend wordt aangepakt, lopen we het risico van een diepe crisis in de transatlantische alliantie", aldus Wörner.

Overdreven Minister Van den Broek van Buitenlandse Zaken wees de koppeling tussen de GATT en de Navo van de hand. "Het werkt niet als u zegt dat we akkoord moeten gaan in de GATT of dat u anders de Navo verlaat." Volgens Van den Broek zijn de beschuldigingen van de Verenigde Staten aan het adres van de Europese Gemeenschap over het opwerpen van handelsbelemmeringen overdreven.

Senator Op hetzelfde seminar verklaarde de Amerikaanse senator William Cohen zaterdag al dat de Europese houding ten opzichte van de GATT de steun van het Amerikaanse volk voor militaire aanwezigheid van de VS in Europa kan ondergraven. De VS zouden het aantal in Europa gelegerde troepen kunnen halveren tot 75.000, aldus de senator.

De Verenigde Staten willen Israël ertoe dwingen te stoppen met het koloniseren van bezet Arabisch gebied. Als Israël dit doet, kan het kredietgaranties van Washington krijgen. Dit heeft minister van Buitenlandse Zaken James Baker zaterdag gezegd.

De Israëlische regering, die garanties van de VS wil voor leningen tot een bedrag van tien miljard dollar, heeft tot nu toe geweigerd zich op een 'bouwstop' vast te leggen. "De Israëli's moeten een eind maken aan hun kolonisatie, dat is ons beleid", aldus Baker in een vraaggesprek met de tv-zender CNN. Baker stelde dat het verstrekken van kredietgaranties moet worden "gekoppeld aan de voorwaarde dat met nieuwe nederzettingen gestopt wordt" en dat "elke afronding van werkzaamheden dollar voor dollar afgetrokken wordt van de hulp aan Israël". Israël wil de kredietgaranties van de VS om joodse immigranten uit de voormalige Sovjetunie zich te helpen vestigen.

Levy De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken David Levy stelt zich op de partijdag (20 februari) van het regerende Likud-blok kandidaat als partijleider. Dat heeft Levy zaterdag bekendgemaakt. Met de kandidatuur neemt Levy het op tegen de huidige leider, premier Yitzhak Shamir. Levy is een verklaard voorstander van de vredesconferentie over het Midden-Oosten. Hij staat bekend als een veel flexibeler politicus dan premier Shamir. De 56-jarige Levy is niet de enige uitdager van Shamir. Vorige maand kondigde de rechtsradicale minister van Volkshuisvesting Ariël Sharon al aan het partijleiderschap te ambiëren. Israëlische militairen hebben zaterdag in Zuid-Libanon drie Palestijnen gedood die probeerden de joodse staat binnen te dringen, zo is in veiligheidskringen vernomen.

Het barre winterweer in grote delen van het Midden-Oosten houdt aan. In het oosten van Turkije kwamen gisteren bij nieuwe lawines twee mensen om.

De nieuwe lawineslachtoffers vielen in de oostelijke regio Elazig, waar zaterdag elf mensen in schuivende sneeuwmassa's omkwamen. Het dodencijfer van de lawines in de Turkse Kurdenregio is nu opgelopen tot boven de 200. Tweeduizend bergdorpen zijn door de sneeuw volledig van de buitenwereld afgesneden. Reddingswerkers hebben zaterdag in het zuidoosten van Turkije 35 overlevenden onder de sneeuw vandaan gehaald. Ook de Kurden in het noorden van Irak zuchten onder de strenge winter. Volgens Amerikaanse militairen, die na de Golfoorlog in het gebied zijn achtergebleven, zijn op sommige plaatsen complete dorpen onder een laag sneeuw van soms meer dan tien meter verdwenen. Ook Syrië, Libanon, Israël en Jordanië worden geteisterd door hevige sneeuwval. Overstromingen hebben aan negen Jordaniërs het leven gekost. In Bayrut stortte na hevige regen- en sneeuwval een in aanbouw zijnde flat in. Daarbij kwam een man om het leven.

Het parlement van de Servische enclave Krajina in Kroatië heeft gisteren in buitengewone zitting het vredesplan van de Verenigde Naties aanvaard. Het door president Milosevic van Servië gecontroleerde tv-nieuws deelde mee dat het deelparlement in meerderheid akkoord was gegaan. President Milan Babic van de Krajina noemde de zitting echter illegaal en zei zich niets te zullen aantrekken van de uitkomst. Babic is tegenstander van de komst van een 10.000 leden tellende VN-vredesmacht naar 'zijn' gebied.

Paspalj Babic was niet aanwezig op de parlementsvergadering` die door voorzitter Paspalj in het stadje Glina was belegd. Volgens schema had het parlement pas vandaag in Knin` de hoofdstad van de Krajina` bijeen zullen komen. "Ik ga ervan uit dat de officiële zitting morgen gewoon door zal gaan en dat de meerderheid van de leden aanwezig zal zijn", liet Babic gisteravond telefonisch vanuit Knin weten. Volgens hem zal er gewoon over zijn eerdere voorstel tot het houden van een referendum worden gesproken. "Als president heb ik het recht een besluit van het parlement met een veto te treffen` maar dat hoef ik nu niet eens te doen. Dit is een illegaal besluit zonder rechtskracht"` aldus Babic. Babic is tegenstander van het vredesplan omdat de veiligheid van de Serviërs in de enclave volgens hem onvoldoende wordt gegarandeerd. Het vredesplan is wel geaccepteerd door de leiders van Kroatië en Servië.

Er moet naast de huidige werkloosheidsuitkering nog een regeling komen voor werklozen, die voorziet in een lagere uitkering en die onafhankelijk is van het inkomen van de partner.

Werknemers moeten kunnen kiezen voor de huidige of de nieuwe ww-regeling. Dit voorstel heeft de vice-voorzitter van de FNV, Adelmund, zaterdag gedaan tijdens een studiedag in Den Haag over de toekomst van de verzorgingsstaat. Zij noemde dit een 'overgangsmodel' naar het zogeheten 'mini-stelsel', dat de FNV heeft afgewezen. Een mini-stelsel houdt in dat uitkeringen dalen tot het sociaal minimum, waarbij werknemers daar bovenop zichzelf bijverzekeren. In Adelmunds voorstel is er een volksverzekering tegen werkloosheid, en kiest de werknemer voor de ene of de andere uitkering als hij nog werkt. Die keuze kan weer veranderen als het inkomen of de thuissituatie verandert, meent Adelmund. Tweeverdieners zullen volgens haar veelal voor de nieuwe regeling kiezen, omdat die economische zelfstandigheid garandeert. Mensen die in hun eentje een gezin moeten onderhouden zullen daarentegen blijven kiezen voor de huidige regeling.

Zowel de CDA-partijvoorzitter Van Velzen als CDA-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Brinkman heeft zich zaterdag uitgesproken tegen een speciale wet om werklozen uit minderheidsgroepen aan werk te helpen.

Brinkman en Van Velzen spraken op een congres over minderheden van het Intercultureel Beraad van het CDA. In 1990 dreigde minister De Vries (Sociale Zaken) met een wet te komen om mensen uit minderheidsgroepen meer kansen op werk te geven. De werkgevers waren fel tegen zo'n wet en sloten samen met de werknemersorganisaties het zogenoemde minderheden-akkoord. Daarin beloofden de sociale partners binnen vier à vijf jaar de werkloosheid onder etnische minderheden terug te brengen tot het gemiddelde werkloosheidspeil. Vorige week bleek dat met het minderheden-akkoord nauwelijks resultaten zijn geboekt.

SER Over enkele weken zal de Sociaal Economische Raad (SER) minister De Vries adviseren over de eventuele invoering van de 'Wet Bevordering Arbeidskansen'. Van Velzen noemde het nog veel te vroeg om de wet in te voeren. Hij wil de werkgevers meer tijd geven om de belofte uit het minderheden-akkoord waar te maken. Volgens de partijvoorzitter is het bovendien onzeker of een nieuwe wet veel allochtonen aan werk zal helpen. De 'Wet Bevordering Arbeidskansen' verplicht werkgevers op geen enkele manier om allochtonen aan te nemen. Wel moet ieder bedrijf een plan opstellen om te komen tot een groter aantal allochtonen in het personeelsbestand.

VVD Zowel Brinkman als Van Velzen keerde zich zaterdag tegen de bezwaren van de VVD tegen de opkomst van islamitische scholen. Beide CDA'ers juichten de oprichting van dit soort scholen juist toe. Brinkman: "Juist islamitische scholen benadrukken het belang van integratie. Het gaat dan ook niet aan om, zoals sommige partijen doen, verkrampt te reageren op het ontstaan van islamitische scholen."

Archeologen hebben in het zuiden van België de stoffelijke resten gevonden van enkele tientallen soldaten die in 1745 tijdens de Slag van Fontenoy zijn gesneuveld.

Dat heeft onderzoeksleider Philippe Soleil gisteren bekendgemaakt. Bij het Henegouwse plaatsje behaalden de Fransen een overwinning op een geallieerd leger van Engeland, Oostenrijk en de Republiek der Verenigde Nederlanden. De stoffelijke resten kwamen bloot te liggen toen bouwvakkers een bouwput wilden graven op de plek waar een suikerfabriek moet komen te staan. Soleil verklaarde dat meer dan zestig skeletten werden opgegraven. Het is voor het eerst dat slachtoffers van de veldslag bij Fontenoy zijn geborgen. Bij de veldslag zijn 5.000 soldaten om het leven gekomen. De Fransen verloren bij de Slag bij Fontenoy slechts 900 militairen. Tijdens de slag schijnt de Franse maarschalk De Saxe behoorlijk zeker te zijn geweest van de overwinning. Voor de strijd losbarstte, zou De Saxe de Engelsen hebben toegeroepen; "Tirez les premiers, Messieurs les Anglais" (Schiet u maar eerst, eerwaarde Engelsen).

Een inderhaast opgericht comité Vrienden van Start is in Geleen begonnen met het verzamelen van handtekeningen voor het behoud van de lokale omroep Start. De actie is ingegeven door vrees voor het opstappen van de Programmaraad, waardoor Start de zendmachtiging zal verliezen.

De Programmaraad constateerde deze week dat de kwaliteit en de kwantiteit van de Startprogramma's achteruitholt sinds dertien medewerkers na een conflict met het bestuur werden weggestuurd. Mede daarom heeft de Raad geëist dat het bestuur binnen twee weken duidelijke antwoorden geeft op een groot aantal vragen en dat het een gesprek aan gaat met de weggestuurde groep. Tot die tijd schort de Programmaraad zijn werk op, en dreigt hij met opstappen als de antwoorden niet bevredigend blijken. "Dat zou het einde van Start betekenen en dat willen we absoluut niet", zo licht een van de comité-leden de handtekeningenactie toe. Hij benadrukt dat de mensen die Start benadert - voor het merendeel 'gewone' inwoners van Geleen en Beek - niet worden gevraagd partij te kiezen in het conflict binnen Start. "We willen alleen maar laten blijken dat wij vinden dat de lokale omroep nooit het slachtoffer mag worden van een conflict tussen welke partijen ook", aldus het comité.

Bemiddelaar Gisteravond stonden er al zo'n honderd handtekeningen op de lijst. Ze worden binnenkort aan de gemeenteraden van Beek en Geleen aangeboden, omdat die beslissen over de representativiteit van de Programmaraad. Dit weekeinde beraadt de Programmaraad zich over de door het bestuur aangekondigde bemiddelingspoging. Het Startbestuur heeft al een bemiddelaar gevonden en vraagt de Programmaraad ook een bemiddelaar aan te wijzen. In een brief laat het Startbestuur met zoveel woorden weten gedwongen te zijn tot de bemiddeling door het dreigement van de Programmaraad. Voor wat het conflict met de weggestuurde medewerkers betreft vindt het bestuur dat het 'juist gehandeld' heeft.

CDA-wethouder Bart Hoedemakers, die in Geleen ruimtelijke ordening en economische zaken in zijn portefeuille heeft, voelt er niet veel voor om de omgeving van station Lutterade te bestemmen als bedrijventerrein, zoals de Kamer van Koophandel opperde in een visie op de Westelijke Mijnstreek.

Hoedemakers is het wel in grote lijnen eens met de constatering van de Kamer van Koophandel dat er eigenlijk nu al teveel kantoorvestigingen in Zuid- Limburg zijn, en dat de bestemming kantorencentrum voor Lutterade waarschijnlijk niet haalbaar is. Aan de andere kant vindt Hoedemakers het gebied ook te belangrijk voor Geleen om alleen maar als bedrijventerrein te fungeren. "Lutterade heeft toch een wat andere betekenis dan bijvoorbeeld Krawinkel, dat aan de rand van de gemeente ligt. Je zou, als kantoorvestigingen inderdaad onhaalbaar zijn, kunnen denken aan een mix van winkels, woningen en kleinere kantoren voor dat gebied. Maar dat is mijn persoonlijke mening. Besluiten over Lutterade zijn nog helemaal niet gevallen. Alleen is in de structuurvisie globaal aangegeven dat het gebied geschikt zou zijn voor kantoorvestigingen", aldus Hoedemakers.

Samenwerkingsverb and Volgens hem is er voorlopig ook geen echte duidelijkheid te verwachten, nu de afdeling stadsontwikkeling de handen nog vol heeft aan het centrumplan. "Als dat allemaal in de uitvoerende fase zit, kunnen we verder werken aan de structuurvisie en de onderdelen daarvan. Vooralsnog neem ik de visie van de Kamer van Koophandel voor kennisgeving aan. Over een paar jaar kan het er economisch gezien heel anders voorstaan. Wie weet of de behoefte niet aantrekt", zei de wethouder deze week. Over het gebied Lutterade is wel al afgesproken dat de gemeente niet alléén plannen zal ontwikkelen. Het moet een zogeheten private- public-partnership worden, een samenwerkingsverband tussen de overheid en projectontwikkelaars. Daarvoor hebben zich volgens Hoedemakers al enkele gegadigden gemeld.

De dood van een nogal zeldzame zwarte zwaan heeft de afgelopen dagen nogal wat deining veroorzaakt in Sittard. Het beest is waarschijnlijk mishandeld.

Helaas geen incident. Volgens Guy Limpens, hoofd van de gemeentelijke plantsoenendienst, komt diefstal en mishandeling van eenden, zwanen en andere dieren op vijvers en beken steeds meer voor. Limpens denkt dat ook de zwarte zwaan is opgejaagd of mishandeld. Ofschoon ze thuishoort in het park, werd de zwaan enkele kilometers verderop in de Dr. Schaepmansstraat gewond aangetroffen. Limpens is ervan overtuigd dat de zwaan die afstand niet vliegend heeft overbrugd.

Schuw Het dier werd gevonden met een uitgerekte vleugel en een lam pootje. "Normaal geneest dit soort blessures vlot", weet Limpens. "Veel erger was het dat het beest helemaal schuw was geworden. Het beste kun je een dier dan in zijn vertrouwde omgeving terugzetten, anders wordt het alleen nog maar erger." Dus werd de zwaan teruggebracht naar het park. Enkele Sittardenaren ergerden zich eraan dat ze daar, in hun ogen, aan haar lot werd overgelaten. Kinderen probeerden tevergeefs de gehavende zwaan weer op de been te krijgen. Ook de telefonades van A. Flenterie en enkele anderen mochten niet baten. Zij namen contact op met politie, gemeente, dierenarts, dierenbescherming, dierenkliniek, dierentehuis en zelfs de dierenambulance. "Er gebeurde helemaal niets", aldus Flenterie. "We werden van het kastje naar de muur gestuurd."

Achterwege Limpens benadrukt dat de gemeente de dieren in het park en elders uitstekend verzorgt. "Wat die kinderen hebben gedaan,is uitstekend bedoeld, maar ze hadden het beter achterwege kunnen laten. De zwaan werd er alleen maar schuwer door. We hebben haar geregeld verzorgd en gecontroleerd en met andere instanties, zoals dierenbescherming, overleg gepleegd. Er was echter geen aanleiding om verdere maatregelen te nemen. Onze ervaring leert dat een gewond dier het beste in de eigen omgeving kan opknappen. Helaas is dat deze keer niet gebeurd. Als we de zwaan in de dierenambulance hadden gestopt, was ze nog eerder gestorven."

De zeven gemeenten van het Streekgewest Westelijke Mijnstreek hebben de provincie beloofd in april bekend te maken waar zij in hun gemeente nieuwe standplaatsen voor woonwagens zullen aanleggen.

De provincie drong vrijdag in een gesprek met de gemeenten aan op een snelle uitvoering van het provinciaal spreidingsplan, dat vooral bedoeld is om het regionale woonwagencentrum in Sittard te ontlasten. Veel gemeenten maakten tot nu toe weinig haast met het aanleggen van nieuwe standplaatsen. Eerder deze week liet de oppositie in de Sittardse raad nog weten 'erg pessimistisch' te zijn over de uitvoering van het spreidingsplan. Deraadsfracties sloten zelfs niet uit dat de afbouw van het regionale kamp wordt uitgesteld tot na de raadsverkiezingen van 1994.

Onbekende advertentie-verwervers hebben onlangs zes ondernemers uit de regio Heerlen opgelicht. De acquisiteurs verklaarden medewerkers te zijn van het magazine van het Heerlense De Weverziekenhuis. Zes ondernemers stonken erin en betaalden de onbekenden, in de veronderstelling daarmee een advertentie in het De Wevermagazine te kopen.

De duistere parktijken van de uitgevers kwamen aan het licht toen zij de Kamer van Koophandel in Heerlen benaderden voor het plaatsen van een advertentie in het De Wevermagazine. De Kamer had geen interesse. Even later kreeg een medewerker van de Kamer van Koophandel in Heerlen te horen dat een ondernemer uit Heerlen door dezelfde uitgevers was benaderd. Die ondernemer had wel 'zaken' gedaan met de uitgevers. Een woordvoerder van het Heerlense De Weverziekenhuis vermoedt dat de advertentiewervers afkomstig zijn uit het noorden van het land. "Als ze dit soort praktijken ook elders in den lande plegen, kunnen daar forse bedragen mee gemoeid zijn." De politie is van de zaak op de hoogte. Maar het blijkt uiterst moeilijk te zijn de namen van de acquisiteurs te achterhalen.

De gemeente Kerkrade gaat zich beter wapenen voor de strijd tegen de drugsoverlast. In de nieuwe Algemene Plaatselijke Verordening (APV), die binnenkort aan de raad wordt voorgelegd, zijn regels opgenomen die vooral het aanpakken van problemen rond koffieshops en huisdealers makkelijker maken. De nieuwe bepalingen zijn grotendeels ontleend aan de APV van buurgemeente Heerlen.

In de nieuwe Kerkraadse APV wordt het exploiteren van een 'inrichting voor het verstrekken van alcoholvrije drank' aan een speciale vergunning gebonden. Worden de voorschriften van die vergunning overtreden dan kan de gemeente de zaak laten sluiten. Daarvan is bijvoorbeeld sprake als zich, naar het oordeel van de gemeente, zaken voordoen die gevaar opleveren voor de openbare orde en zedelijkheid, zoals drugshandel. De APV bevat in de nieuwe opzet ook een aantal regels die speciaal gericht zijn tegen huisdealers. Kerkrade vat deze vorm van drugshandel zeer ernstig op, omdat alles zich midden in drukke woonbuurten afspeelt, en dus een heleboel mensen onaanvaardbare overlast bezorgt. Eind vorig jaar heeft de Kerkraadse politie al een gerichte campagne gevoerd, waarbij met extra mensen en materieel speciaal de huisdealers werden aangepakt. De nieuwe APV-regels maken het de gemeente mogelijk om in het belang van het woon- en leefklimaat in de buurt woningen te ontruimen of dicht te spijkeren als er sprake is van drugsgebruik of drugshandel. Tegen de straathandel in verdovende middelen kan de politie optreden in het kader van de Opiumwet. Als extra zekerheid is in de APV echter ook nog een gemeentelijk verbod tegen drugshandel op de openbare weg opgenomen.

De drinkwatervoorziening voor onder meer de regio Aken komt in gevaar als in 1992 net zo weinig neerslag valt als in de drie voorgaande jaren.

Dat beweert Franz-Josef Antwerpes, minister-president van de Duitse deelstaat Noordrijn Westfalen. De regio Aken, maar ook Kerkrade, Simpelveld, Vaals en een deel van Heerlen, betrekken sinds vele jaren water uit de Eifel. In de Eifel liggen kolossale waterreservoirs. Deze opslagplaatsen raken echter leger en leger, omdat in 1989, 1990 en 1991 minder neerslag is gevallen dan gebruikelijk. Antwerpes vindt de situatie steeds nijpender worden en heeft opgeroepen om spaarzaam om te springen met het drinkwater. Hij vindt dat het dagelijks gebruik per persoon (gemiddeld 149 liter per dag) omlaag gaat. Ook overweegt de minister-president eventueel de bouw van nieuwe reservoirs. In 1972 was in de regio Aken ook sprake van een dreigend tekort aan water. In dat jaar zijn zelfs maatregelen genomen om het verbruik te beperken. Onder meer het sproeien van tuinen en het wassen van wagens was toen taboe. Een woordvoerder van de Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) was gisteren nog niet op de hoogte van de problemen aan de andere kant van de grens. Volgens de zegsman betrekt de WML jaarlijks acht miljard liter water uit de Eifel voor Kerkrade, Simpelveld, Vaals en Heerlen. Hij denkt dat een eventuele stagnerende watervoorziening vanuit Duitsland geen gevolgen heeft voor Nederland. De WML kan namelijk ook drinkwater van andere leveranciers betrekken.

Wijkcentrum De Kleikoel in Landgraaf wordt met onmiddellijke ingang voor een maand gesloten omdat in het gebouw asbesthoudend materiaal is verwerkt. Volgens de gemeente Landgraaf bestaat er geen gevaar voor de volksgezondheid. De gebruikers van het buurthuis worden aanstaande maandag tijdens een voorlichtingsavond door de Stichting Welzijnswerk Landgraaf, de eigenaar van het gebouw, op de hoogte gebracht. De Kleikoel werd in de jaren zeventig gebouwd. Op de vloer liggen vinyltegels waarin twee procent wit asbest is verwerkt. De dakrand, aan de buitenkant van het gebouw, bevat een bekleding waarin 25 tot 30 procent asbest zit. Tijdens een inspectie van De Kleikoel, afgelopen week, is het asbesthoudend materiaal aangetroffen. De inspectie werd uitgevoerd omdat het wijkcentrum binnenkort dienst moet gaan doen als opvangcentrum voor kinderen. Daarvoor moet De Kleikoel verbouwd worden. De gemeente besloot na het onderzoek het gebouw meteen te sluiten. De zes verenigingen en instellingen die het wijkcentrum nog gebruiken worden tijdelijk elders ondergebracht. De kerkdiensten die in het weekend in het centrum opgedragen worden, verhuizen naar het parochiehuis. Deskundigen gaan de komende twee weken onderzoeken hoe het asbest verwijderd moet worden. Daarna begint de opruiming. Rond 10 maart moet De Kleikoel weer gebruiksklaar zijn. De schoonmaak kost een halve ton en komt voor rekening van de gemeente.

De middenstand van Voerendaal maakt een eigen plan voor het centrum van het dorp. De winkeliers zetten grote vraagtekens bij het centrumplan van de gemeente. De ondernemers twijfelen of het plan van de gemeente financieel wel haalbaar is. Afgelopen september stemde de gemeenteraad van Voerendaal in met het centrumplan. De gemeente wil een nieuwe winkelpassage aanleggen tussen het Kerkplein en de Looierstraat. Een grote supermarkt en een nieuw buurthuis moeten de grote trekpleisters van het nieuwe centrum worden. De plaatselijke middenstand heeft weinig vertrouwen in dat plan. Vijf winkeliers hebben zich onlangs verenigd in het Ondernemerscollectief Voerendaal. De stichting heeft inmiddels een gespecialiseerd adviesbureau ingeschakeld voor het opstellen van een 'contra-expertise'. "Het gaat te ver om te zeggen dat wij geen vertrouwen hebben in het centrumplan van de gemeente", zegt slager M. Quadakkers, de woordvoerder van de nieuwe stichting. "Maar het lijkt ons wel zinvol om de ontwikkelingen in het centrum van Voerendaal kritisch te blijven volgen." Het adviesbureau heeft inmiddels enquêtes gehouden in het centrum van Voerendaal, waarbij zowel winkeliers als klanten ondervraagd werden. Op basis van die gegevens zal het bureau straks een alternatief centrumplan uitwerken, dat via de winkeliersvereniging wordt doorgesluisd naar de gemeente. Bij de gemeente ligt overigens al een alternatief plan van de AGB-fractie op tafel. De oppositiepartij heeft vooral moeite met het nieuwe gemeenschapshuis; volgens AGB heeft een dorp als Voerendaal genoeg aan een klein zaaltje.

Er gebeuren merkwaardige dingen in politiek Heerlen. PvdA-wethouder Jos Zuidgeest kondigde vorige week aan dat hij zomaar uit twee werkgroepen vertrekt. In een ervan, de werkgroep taakopdracht recreatie van het Streekgewest, zit hij als afgevaardigde van de gemeente Heerlen. Het is op zijn zachtst gezegd vreemd dat een gemeentelijk afgevaardigde zomaar uit een werkgroep opstapt, zonder daarvan op z'n minst vooraf zijn achterban, in dit geval de gemeenteraad, op de hoogte te brengen. Maar merkwaardiger nog is het gedrag van de PvdA-fractie. Nauwelijks had Zuidgeest zijn opzienbarende stappen bekend gemaakt, of PvdA-fractieleider Arie Kuyper riep in het openbaar dat dit niet kon. nam de merkwaardige stappen van Zuidgeest terecht zo hoog op dat ze twijfelde aan de vraag of Zuidgeest nog wel te handhaven was als wethouder. Het PvdA-bestuur besloot de zaak vervolgens door te schuiven naar de fractie, zo liet de voorzitter na afloop van die vergadering weten. Een fractiewoordvoerder bevestigde donderdagmiddag nog eens dat de 'kwestie Zuidgeest' die avond inderdaad binnen de fractie aan de orde zou komen. Diezelfde woordvoerder wilde daar 's avonds laat plotseling geen woord meer over kwijt. En pas vrijdagmiddag liet de PvdA-fractie uiteindelijk schriftelijk weten dat de positie van de wethouder nooit ter discussie heeft gestaan. Als de PvdA-Heerlen meent dat ze op deze manier nog geloofwaardig overkomt, dan gelooft ze in sprookjes.

Jos Zuidgeest mag van zijn fractie wethouder van financiën in Heerlen blijven. Het afdelingsbestuur van de PvdA-Heerlen ontkent dat zijn positie ter discussie heeft gestaan.

vergadering van de PvdA- fractie, afgelopen donderdagavond, gaf het bestuur van de partij gistermiddag een verklaring.Uit die verklaring blijkt dat de positie van Jos Zuidgeest voor de partij nooit in het geding is geweest. Ondanks dat een woordvoerder van de fractie donderdagmiddag nog liet weten dat de fractie zich die avond weldegelijk zou buigen over 'de kwestie Zuidgeest'. Het PvdA-bestuur geeft in zijn verklaring wel toe dat de politieke ontwikkelingen van de laatste dagen in die vergadering aan de orde zijn geweest. Daarmee doelt de PvdA op het onverwachte opstappen van Jos Zuidgeest, eind vorige week, als voorzitter van de werkgroep nieuwbouw gemeentehuis en als lid van de werkgroep taakopdracht recreatie van het Streekgewest. Zuidgeest beschuldigde zijn collega-wethouder Savelsbergh ervan dat hij achter zijn rug om zaken regelde met de architect die de plannen voor de gemeentelijke nieuwbouw maakt. Daarom stapte Zuidgeest uit die werkgroep.Zowel PvdA-fractievoorzitter Arie Kuyper als zijn CDA-collega Hans Goyen keurden Zuidgeest's beslissing af. Naar aanleiding van het opstappen van de wethouder uit beide werkgroepen, vroeg de Groepering Heerlen Noord aan burgemeester Van Zeil om een extra punt over deze kwestie aan de raadsagenda van komende dinsdag toe te voegen. Gaat de burgemeester niet op dat verzoek in, dan wil Heerlen Noord een aparte, ingelaste raadsvergadering beleggen om aandacht aan de 'kwestie Zuidgeest' te kunnen besteden. Van Zeil reageerde tot nu toe nog niet op het verzoek.

Vandaag, de openingsdag van de Olympische Winterspelen in Albertville, is de nieuwste Nederlandse zender gaan draaien: TV Plus` uitsluitend in breedbeeldtelevisie. Het gaat hier nog om D-2MAC en niet om het einddoel HDTV. De echte supertelevisie begint pas - mondjesmaat - bij de Zomerspelen` over enkele maanden en ook dan weer voor een select gezelschap.

D-2MAC is een voorloper van HDTV en is ondermeer bedoeld als leerschool voor straks. TV Plus is een club van vijf instanties die allemaal baat hebben bij nieuwe televisienormen: Philips` PTT Telecom` het NOB` de NOS en het commerciële station FilmNet.

Onderzoek Voordat TV Plus begon was er een uitgebreid klantenonderzoek. Het gaat om honderden miljoenen en straks om miljarden guldens. Je mag dus wel eerst gaan onderzoeken of er een markt bestaat voor deze dure nieuwigheden. Daartoe heeft de club een onderzoek gehouden bij diegenen die onlangs een breedbeeld-tv kochten. De uitslagen zijn niet onverwacht: de eerste kopers zijn 'vernieuwers' met een dikke portemonnee, die graag trendsetter zijn en tot de groep 'veelkijkers' behoren: ze zitten dus uren en uren per dag voor de buis. Verdere gegevens: gemiddelde leeftijd 55 jaar` 50% was hoger opgeleid` 50% lager` de gemiddelde gezinsgrootte was tweeëneenhalve persoon. De belangrijkste redenen om zo'n ding in huis te halen (er moet nu nog een kleine tien mille voor worden neergeteld) zijn: de nieuwe beeldverhouding (16:9, dus een breedte die bijna tweemaal de hoogte is; de klassieke televisie heeft 4:3)` de uitstekende` vooral rustige beeldkwaliteit met 100 herz (is nu nog 50 herz en dat trilt)` de moderne techniek en het grote formaat. Natuurlijk speelt ook het verlangen om het nieuwste van het nieuwste te bezitten een rol` ook al heb je er niet veel aan.

Foefjes Een hogere prijs heeft liefhebbers nooit afgeschrikt. De eerste kleurentelevsie kostte vaak meer meer dan een maandsalaris. Om precies te zijn: 22,7% van de gezinsconsumptie. Bij breedbeeld is dat 19`15. Maar over 5 jaar` weten de rekenaars` moet dat drastisch veranderd zijn. Dan kost een breedbeeld nog ongeveer 4.500 gulden en dat is 7`5% van de gezinsconsumptie (die dan op f 59.850 wordt geschat). De stap van zwart wit destijds naar kleur was groter dan die van kleur naar breedbeeld. Waarom die dure foefjes? De oude televisie voldoet immers nog prima. Mis` zeggen de deskundigen van de club van vijf. De beperkingen van de huidige techniek zijn niet meer te pruimen` vooral niet bij grotere beeldformaten. Voor indrukwekkende verbeteringen moeten nieuwe wegen bewandeld worden: HDTV. Daartoe moet het aantal beeldlijnen verdubbeld worden (van 625 naar 1250; het menselijk oog kan nog net 1000 beeldlijnen onderscheiden) en van essentieel belang is een stap-voor-stap-invoering waarbij de nieuwe beelden ook nog op de oude kasten zijn te zien (maar niet zo mooi natuurijk en ook niet zo breed). Hiertoe is het MAC-systeem in leven geroepen: Multiplexed Analogue Components.

Taalkeuze Eerst krijgen we D-2MAC in de conventionele 4:3 verhouding en vervolgens de breedbeeld (16:9). In die fase zijn we dus nu met Albertville beland. D-2MAC is al een aanzienlijke verbetering van de beeldkwaliteit en biedt digitaal geluid en taalkeuze. Er zitten liefst 8 geluidskanalen vast aan het systeem zodat bij een sportevenement acht verschillende commentaarstemmen worden meegezonden. De Nederlander hoort dan Ruud ter Weijden` maar dan zijn er voor de liefhebbers nog 7 andere Europese talen ter beschikking. Het plezierige van de nieuwe normen is dat ze vaststaan` ook in Europees verband. Met breedbeeld krijg je niet dat gehannes zoals met video en televisie: technieken die niets van elkaar willen weten. Geoefend De technici hebben al met breedbeeld-tv geoefend, onder meer bij de skikampioenschappen van Italië. Een compleet technisch leger is nu in Albertville neergestreken. De Spelen zullen naar verwachting door 2 miljard mensen bekeken worden. De tv-teams zijn multinationaal. Overal staan enorme wagens opgesteld plus ontelbare portable camera's. Er zijn complete studio's. 7000 journalisten en technici moeten de Winterspelen thuis bezorgen. De beelden gaan omhoog naar vier satellieten die ze weer naar 50 grondstations neerstralen. Dan gaan ze weer omhoog en omlaag` naar de diverse omroepen. In totaal heeft zo'n beeld dan een reis afgelegd van ruim 140.000 kilometer. Hoe snel ook` dit betekent dat bijvoorbeeld de slagen van onze schaatsers met een halve seconde vertraging in de huiskamer arriveren.

* Breedbeeld-tv, voorlopig alleen nog voor de happy few.

Rudi Carrell is door tv-minnend Duitsland andermaal met een prijs bedeeld. Het tv-programmablad Hörzu onderscheidde de Nederlandse showmaster voor de derde keer met de Gouden Camera.

De redactie van het blad Hörzu had zijn lezers de vraag gesteld: "Televisie '91 - Wie was het beste?" Van de ruim 221.000 inzenders spraken 21.735 (9,8 procent) zich uit voor "der Rudi". De Nederlander had een voorsprong van 2.000 stemmen op nummer twee, Hape Kerkeling. Carrell nam in 1974 voor het eerst de Gouden Camera mee naar huis. Het publiek koos hem dat jaar tot populairste showmaster. In 1982 kreeg Carrell de Camera voor zijn satirische programma "Rudi's Tagesshow".

'eredivisie van huizenland'. Dat gaat weliswaar op voor sterren als Ron Brandsteder, Linda de Mol, Mies Bouwman, Marco Bakker en André van Duin, maar de rest moet met aanzienlijk minder genoegen nemen. Frank Kramer, bijvoorbeeld, woont twee hoog in Amsterdam. Maar die verdient dan ook niet zoveel als Pierre Kartner, die door zijn succesvolle activiteiten als componist en zanger aardig in de slappe was zit. Pierre (vader Abraham) Kartner zit dan ook comfortabel in de eredivisie. Zijn 'optrekje' aan de Montenslaan in Breda, een straat die is uitgehakt in het Mastbos, is een authentieke Rietveld-villa. De architect en meubelontwerper Gerrit Rietveld (1888-1964) heeft het rond 1920 ontworpen en gebouwd. "In opdracht van directeur Klep van de kachelfabriek Etna", weet de 55-jarige Kartner. "Ik ben verliefd op dit paleisje", zegt Pierre. "De waarde? Ik weet het niet. Het is maar net wat iemand er voor wil geven. Ik weet wel dat de grond hier 600 gulden per vierkante meter kost. Er staan niet veel huizen. Er wonen in deze straat onder anderen een arts, een bankdirecteur en een directie-lid van Skol. Burgemeester Ed Nijpels woont hier om de hoek." Blokkendoos De stijl van Rietveld kenmerkt zich vooral door een zakelijke, strakke vormgeving. De leek die Kartners exclusieve woning als een blokkendoos betitelt, pleegt in de ogen van de kenner heiligschennis, maar geeft wel een treffende typering. Aan de voorkant veel beton, stenen en rechte lijnen. De achterzijde bevat veel glas. Daar ligt ook een gitaarvormig zwembad. Een idylle op een perceel van maar liefst 2.500 vierkante meter. "En optimale privacy", constateert Kartner. "Van voren geen inkijk door de bomen en de achtertuin is ook helemaal omzoomd met groen." Toch heeft hij het architectonisch kunstwerk niet helemaal intact gelaten. Kartner wijst naar de linkerhoek. "Daar was een daktuin. Ik heb er een bij het huis passend stuk op laten bouwen en dat is een ruime werkkamer geworden. Piano, zithoek, apparatuur: het staat er allemaal in. Ik heb er een zwevende vloer in laten leggen, zodat ik 's nachts kan doorwerken zonder dat er iemand last van heeft. In de ramen zit dubbel glas. Als het te warm is, kan ik met mijn gasten op het dakterras gaan zitten." Oorspronkelijk bevatte het pand aan de rechterzijde twee garages. "Van eentje heb ik een kantoor gemaakt. Daar zit mijn secretaresse. De andere heb ik vergroot, zodat mijn wagen en die van mijn vrouw er in geparkeerd kunnen worden." Ook de indeling van de woning is compleet veranderd. "De keuken was te klein. Ze hadden immers vroeger geen huishoudelijke apparaten. We hebben de keuken vergroot en er een kookeiland in gemaakt." De keuken heeft de afmetingen van een huiskamer van een premie-A-woning. Bruin overheerst. Net als in de living, die uit drie delen bestaat. Leer en hout Het interieur, dat haaks staat op wat Rietveld creërde, noemt Kartner oud-modisch. "Mijn vrouw Annie en ik houden van leer en hout. Als Lee Towers hier komt zegt hij: Bij mij thuis is alles wit. Hier ligt een krant scheef, daar peuken in de asbak. Dat kan bij hem niet, want dan ziet het er niet meer uit. Lee komt hier graag. Hij vindt het knus, gezellig, warm. Rietveld hield van modern en strak. Dat is zo kil." Verse bloemen fleuren de woonkamer op en veel planten. Talrijke schemerlampjes, schilderijen en prenten aan de muren, perzen op het parket. Elk plekje is benut om iets neer te zetten en overal ligt of staat wel iets wat er eigenlijk niet thuishoort. "Ach, we zijn gemakkelijke mensen." Neem de biljartkamer. "Sinds de dood van mijn vader, vijf jaar geleden, heb ik niet meer gebiljart. Dat deden we altijd op zondag. Nu ligt er 'rommel' op het biljart." Het huis van Kartner is van alle gemakken voorzien, maar beslist geen showroom. "We leven erin en daarom moet het leefbaar zijn. Het is groot, maar de binnenkant lijkt op die van honderdduizend andere huizen. Annie en mijn zoon zijn meer thuis dan ik. Ik ben er weinig, maar ik denk dat ik daarom juist ten volle geniet van mijn huis. Op Aruba praat niemand over de zon. Die schijnt daar elke dag. Als ik hier de straat inrij, denk ik: Uniek."

* Pierre Kartner voor zijn architectonisch kunstwerk. "Ed Nijpels woont hier om de hoek."

Orion, een stichting die zich in Midden- en Noord-Limburg bezig houdt met communicatie-problemen tussen ouders en kinderen, komt veelvuldig bij mensen over de vloer met een videocamera. De beelden, die van alledaagse gezinssituaties worden gemaakt, geven de ouders achteraf een helder inzicht in de knelpunten. En herkenning is het begin van elke oplossing. De camera als troubleshooter in problemen met kinderen.

Met twee bronzen WK-medailles is Christine Aaftink Nederlands meest succesvolle schaatster in de periode tussen Calgary '88 en Albertville '92. Tijdens de afgelopen twee WK's pakte de 25-jarige sprintster uit Baambrugge op vijf van de acht afstanden een medaille. Zij gaat de favorietenrol voor de 500 en de 1000 meter in Albertville dan ook niet uit de weg. "Ik heb er al over zitten denken wat ik zal doen als ik straks op dat podium sta."

Christine Aaftink gaat in Albertville op jacht naar wereldfaam

Precies een jaar geleden overwoog Christine Aaftink serieus met schaatsen te stoppen. De resultaten bleven ver achter bij de verwachtingen. Toen daar nog eens een hoog oplopende ruzie met sprintcoach Eppo Bleeker bijkwam` was voor Aaftink de lol er helemaal af. Het conflict resulteerde uiteindelijk in het ontslag van Bleeker` die nog voor het wereldkampioenschap in Inzell op non-actief werd gezet.

Haar studie bewegingswetenschappen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam` die ze inmiddels voltooid heeft` werkte in haar relatie met Bleeker meer in haar nadeel dan in haar voordeel. "Omdat ik zelf ook een beetje afweet van fysiologie` kon ik me met bepaalde dingen niet verenigen. Als ik dan ergens kritiek op had` zag Eppo dat als een aanval op zijn werk` op zijn vakmanschap. Op die manier konden we niet communiceren en ontstond er een breuk. Alles wat ik zei` vatte hij op als kritiek. Door al die problemen ging ik twijfelen aan mezelf." "Ik vind het vervelend om hem nu nog een keer zwart te maken. Ik denk niet dat het ooit nog goed komt tussen Eppo en mij. Ik heb hem nog een keer getroffen` op een feestje van de sponsor. Die ontmoeting verliep heel vervelend` want Bleeker neemt mij de hele affaire echt kwalijk. Dus ligt er een probleem. Terwijl ik iemand ben die met iedereen goed op wil schieten. Daarom heb ik me dat conflict heel erg aangetrokken. Ik wil met niemand ruzie hebben. Ik heb thuis drie dagen zitten janken. Ik kon er niet tegen als iemand erover opbelde. Het was een ontzettend hectische tijd."

Vlucht In die dagen ontvluchtten Christine Aaftink en de andere sprintsters Nederland. Het verblijf in Baselga di Pine` waar de vrouwen een wereldbekerwedstrijd afwerkten` werd plotsklaps verlengd. "De jongens van de sprintploeg kwamen later naar Baselga. Mijn moeder heeft hen nog extra spullen meegegeven` want ik had maar kleren voor een weekeinde meegenomen. Ik vond het toen wel prima om even weg te zijn van thuis." Thuis is de ouderlijke woning in Baambrugge` dat Aaftink beschrijft als 'een klein plaatsje'. "We hebben een kruidenier` een groeteman en een bakker. Ja` van alles een. Kom ik na een wedstrijd bij de bakker` dan beginnen ze meteen over het schaatsen. In een stad ben je veel anoniemer. Na het WK in Tromso in 1990 had de bevolking zelfs liedjes ingestudeerd. Kreeg ik zomaar een aubade. Daar stonden ze toen ik thuis kwam` met oranje vlaggetjes met daarop mijn afbeelding. Zelfs de burgemeester van Abcoude was gekomen. Hartstikke leuk toch. Doordat ik veel van huis ben` ontgaat me nog wel eens iets wat er in het dorp gebeurt."

Beschermd "Ik ben heel beschermd opgegroeid. Super beschermd. Ik heb op een christelijke lagere school gezeten` waar alles perfect voor je geregeld was. Toen kwam ik opeens op een VWO in Amsterdam te zitten. Dat was crisis in die jaren. Op het Augustinuscollege was het echt een puinhoop. Ik moest overal zelf achteraan. De blanken waren er in de minderheid. Dat was vechten om het hoofd boven water te houden. Voor mijn ontwikkeling is dat wel goed geweest. Want als je in de sport niet tegen tegenslagen kan.... Je moet blijven vechten` maar dat moet je wel geleerd hebben. Een soort mechanisme om tegenslagen te verwerken. Het Augustinus-college was daarom een goede keuze."

Spelletjes Met spelletjes wilde Christine Aaftink als kind al de beste zijn. "Dat lukte meestal ook` omdat ik fysiek veel sterker was dan mijn leeftijdgenoten. In elk geval groter. Ik heb laatst van de ijsclub Baambrugge een oude foto gekregen van toen ik negen was. Je ziet allemaal van die hummeltjes en daar steek ik dan bovenuit. Ik weet nog dat ik een keer met de bus mee moest en echt van de chauffeur op m'n kop kreeg` omdat ik een kinderkaartje nam. Daar werd ik zo kwaad om. Ik was nog een kind` maar ik moest een kaartje voor volwassenen nemen. 'Neem je moeder in de maling'` zei die chauffeur. Ik kon wel janken` zo onrechtvaardig vond ik dat." "Nee ik ben als meisje nooit gepest vanwege mijn lengte. Het is opvallend` maar wel geaccepteerd. In Japan was ik vorig jaar wel een bijzonderheid om te zien. Temeer omdat ik blond ben. Bij de wereldbekerwedstrijden daar waren heel veel schoolkinderen. Die werden helemaal wild van me." "Als ik mezelf zie schaatsen op televisiebeelden` zit ik nog altijd met het zweet in m'n handen te kijken. Het ziet er zo sloom uit. Als je schaatst` heb je een veel mooier beeld van jezelf. Ik kan m'n bewegingsritme wel verhogen` maar dan gaan er andere dingen mis. Dan maak ik m'n slag niet meer af."

Blair Met afgunst volgt Christine Aaftink de bewegingen van Bonnie Blair` die maandag in Albertville haar Olympische titel op de 500 meter verdedigt. "Ik vind het magnifiek om haar te zien rijden. Ze is zo ontzettend vechtlustig. Blair rijdt nu een stuk beter dan vorig jaar; 1991 was geen goed jaar voor haar." Tot haar voornaamste concurrentes op de 500 meter die maandag wordt gereden, rekent Aaftink verder de Chinese Qiabo Ye en de Duitse sprintsters Angela Hauck en Monique Garbrecht. "Met name Garbrecht zou wel eens voor een verrassing kunnen zorgen. Vorig jaar won ze op de tweede dag van het WK opeens beide afstanden. Tijdens de wereldbekerwedstrijden in december in Albertville reed ze ook een hele sterke 1500 meter. Ik verwacht haar vooral op de 1000 meter."

Niet nuchter De vrouwen rijden de kilometer op vrijdag 14 februari. Dat zal Christine Aaftink er niet van weerhouden om 'uit haar dak te gaan' als ze op de 500 meter goud wint. "Ik zou er niet zo nuchter onder kunnen blijven als Yvonne vier jaar geleden in Calgary. Ze stond op het podium alsof ze net de IJsselcup gewonnen had. Natuurlijk` ze was in supervorm en kon na de eerste medaille nog meer goud winnen. Toch zou ik er meer van proberen te genieten. Je mag toch best tonen dat je er blij mee bent. Als je de beelden van Yvonne tijdens de huldiging terugziet` daar spreekt geen enkele emotie uit. Ik zou niet weten waar ik het zou moeten zoeken. Sporters zijn rare mensen. De een gaat heel anders om met succes dan de ander. Ik heb al zitten te denken wat ik zou doen op het podium. Nee` ik weet het nog niet` maar ik sta er ook nog niet."

Rondebord Tijdens de 'goldrush' van Van Gennip stond Christine Aaftink in Calgary naast de baan. "Ook ik heb Yvonne nog gecoacht. Omdat Henk Gemser ziek was` vroeg Egbert van 't Oever mij om het rondebord vast te houden. Zelf was ik toen toch al uitgeschaatst. Ik werd 17e op de 500 en 12e op de 1000 meter. Op de 1000 meter reed ik een nieuw Nederlands record` maar dat raakte natuurlijk ondergesneeuwd door de prestaties van Yvonne." In stilte hoopt Christine Aaftink dat de rollen in Albertville omgekeerd zijn.

De Olympische 500 meter op de schaats. Hoofdrollen: Uwe- Jens Mey en Dan Jansen. Voorstelling: zaterdag 15 februari in Albertville. Als er twee schaatsers zijn die kunnen afrekenen met de door een Amerikaanse journalist gelanceerde en inmiddels klassieke uitspraak dat het zien van een schaatswedstrijd ongeveer zo boeiend is als kijken naar het groeien van gras, zijn het wel Mey en Jansen. Aan de opvoering van hun spektakelstuk ging dit seizoen een fascinerend psychologisch spel vooraf. De Duitser scherpte zijn vier jaar oude wereldrecord aan, de Amerikaan counterde zes dagen later met een nieuwe topper, die twee-honderdste seconde sneller was. Hun enige onderlinge duel dit seizoen werd gewonnen op 12 januari in Davos door Mey.

Omgedraaid De plaats die Jan Ykema vier jaar geleden innam, wordt door geen van beiden begeerd. Ykema, nu makelaar in opleiding, won in Calgary zilver op het kortste Olympische schaatsonderdeel. Hij was dit seizoen op afstand een aandachtig toeschouwer. "Al vraag je me dat over dertig jaar, ik blijf het volgen. Er is een tijd geweest dat Jansen alles kon, meer dan Mey. De laatste jaren is dat een beetje omgedraaid. Vlak voor de Spelen komt Jansen weer om de hoek kijken. Die heeft zwarte herinneringen aan vier jaar geleden. Ik geef Mey de beste kans. Jansen is een krachtmens met een goede techniek. Als je het nu over pure techniek hebt, dan spreken we over Mey."

Contact Met de Duitser heeft Ykema het altijd uitstekend kunnen vinden. "Jansen was een beetje een stille jongen. Het contact met de toenmalige Oostduitsers was vele malen beter dan met de Amerikanen. Mijn humor sloeg niet zo aan bij die twee. Maar Uwe lachte toch meer dan Dan. Op de baan hebben die heren mij jarenlang het leven knap zuur gemaakt. Mey stond meer in het leven dan Jansen. Dat bleek wel in de etablissementen, waar je je collega's zoals bekend beter leert kennen dan op de vertrouwde ijsbaan. De laatste jaren werd Mey nog wat losser, hij is gewoon een werelburger geworden."

Automatisme Acht jaar geleden eindigde Ykema op de Olympische 500 meter als veertiende. "Zij waren ook niet in de picture. Jansen reed wel hard, maar dat was kantlijnenwerk, in hun termen dan. Als je de wedstrijden bekijkt, dan is Mey in tachtig procent van de gevallen sneller geweest. Mey valt niet op de 500 meter. Dat is zo'n automatisme. Jansen gaat ook niet echt vaak onderuit. Als de ene de binnenbaan loot en de ander buiten, dan wint de schaatser in de binnenbaan. Starten ze allebei buiten, dan wint Mey. Want Jansen kan de bocht niet helemaal houden. Hij komt er wel goed uit, maar moet veel te veel meters maken."

Vergelijkbaar Hedman Bijlsma, in zijn vrije tije schaatshistoricus, kan zich een vergelijkbaar titanengevecht op de 500 meter niet herinneren. "Of het moet in 1972 zijn geweest toen Erhard Keller en Hasse Börjes menig robbertje uitvochten. Ik geloof dat de strijd Mey-Jansen uniek is. De competitie tussen die twee anderen duurde anderhalf jaar; Mey en Jansen zijn al veel langer bezig. Dat duel werd ook niet zo beleefd als nu." Op 4 maart 1972 evenaarden de Duitser Keller en de Zweed Börjes het door de Fin Leo Linkovesi gevestigde wereldrecord (38,0). Olympisch goud was naar Keller gegaan.

Bewondering Bijlsma: "Ook voor de oorlog heb ik niet één dergelijke competitie gevonden. Misschien afgezien in de jaren vijftig tussen Sergesjev en Grisjin. Toch lag de rivaliteit anders: Sergesjev heeft nooit op grote toernooien geschaatst." Sergesjev was wereldrecordhouder van 1952 tot '55. Grisjin, Olympisch kampioen in 1956 en '60, was de eerste die onder de 40-secondengrens dook. Mey mocht zich in het recente verleden verheugen in de aanwezigheid van Nederlandse aanhangers. Marga Broekhuis was de drijvende kracht achter een club, die de toenmalige DDR-schaatsers steunde. Een trui met de Oostduitse vlag en een spandoek voor Mey liggen in de kast. "Na de Wende is de club uiteengevallen. Uit bewondering voor het Oostduitse schaatsen is er destijds mee begonnen. Voor zover ik weet, heeft DJ geen georganiseerde fans in Nederland. Nu zou ik mijn voorkeur niet durven uitspreken. Vanwege het drama dat DJ in Calgary met de dood van zijn zuster heeft meegemaakt, verdient hij mijn sympathie."

Geheimen

Wopke de Vegt, sprintcoach bij de KNSB, spreekt in andere termen. Hij kent de schaatsers niet zo. "Hun trainers ken ik beter. Geheimen, die zijn er niet. Beide schaatsers hebben hun eigen stijl. Technisch geef ik licht de voorkeur aan Mey. Maar ik geloof dat Jansen beter in staat is een snelle binnenbocht te verwerken. De indruk bestaat dat Mey stabieler is. Dat wordt dan gebaseerd op dat verhaal van Jansen van vier jaar geleden. Daarmee ben ik het niet eens. Qua stabiliteit zie ik geen verschil. Ik geloof dat een Amerikaan onder hoogspanning iets extra heeft."

Grenzen De Vegt acht de grenzen op de sprint nog niet bereikt. Voor dit seizoen mikt hij op nog een wereldrecord, al zal dat waarschijnlijk niet in Albertville worden verwezenlijkt. "De start van Mey en het rondje van Jansen, daarnaast de perfecte ijsconditie en luchtvochtigheid. Dan schaats je 36 blank. Maar dan is er wel een opening van 9,65 of zeker niet meer dan 9,70 vereist. Ik zie ze dit seizoen nog wel tot 36,2 komen. Ik durf niet echt te kiezen. Als een verdwaalde Japanner zijn dag heeft, kan die er misschien tussen komen. Maar waarschijnlijk lijkt me dat niet."

Het CDA wil dat minister Maij-Weggen meer geld uittrekt voor de Nederlandse milieu-organisaties, zodat die actie kunnen ondernemen tegen de vervuiling van de Maas in België. De PvdA zal die wens steunen. Het CDA vraagt vandaag aan Maij om extra geld tijdens een overleg over de waterbodems. Woordvoerder Esselink denkt aan organisaties als Reinwater en Natuur en Milieu. Naast juridische stappen die Maij tegen België moet nemen, kan ook extra subsidie aan deze organisaties helpen, zegt Esselink. Volgens hem heeft onderhandelen met België over de lozingen op dit moment weinig zin, omdat het buurland zonder regering zit. Zijn PvdA-collega Feenstra, die het plan wel steunt, vindt dit een slecht argument. "Ook toen België wel een regering had, schoten we geen meter op met onderhandelen."

Het toeristisch treintje Li Trimbleu dat in oktober van het vorig jaar in Dalhem bij Luik verongelukte, zal niet meer rijden. Ook de spoorlijn wordt niet meer heropend, omdat in België een nieuwe wet op komst is die toeristentreintjes streng reglementeert. Het ongeluk met het treintje dat een gesloten kolenmijn als stopplaats had, kostte aan zeven mensen het leven. Zij kwamen onder twee kantelende rijtuigen terecht. Zevenendertig passagiers raakten gewond. Omdat het treintje niet meer zal rijden, besloot de raad van bestuur van Li Trimbleu onlangs een toeristische rondvaartboot aan te schaffen. Op het schip, Le pays de Liège, kunnen 150 mensen een plaats vinden. De boot werd het afgelopen weekeinde in Luik gepresenteerd. Het resultaat van het onderzoek naar het treinongeluk is nog steeds niet bekend. In juni komt de zaak voor de rechter.

De gerechtelijke politie van Brussel heeft een man uit Antwerpen aangehouden, die ervan wordt verdacht medeplichtig te zijn aan hasjsmokkel vanuit Marokko. In deze zaak zijn de Limburgers R.G. uit Kerkrade en J.P. (39) uit Roosteren vorige week door een Marokkaanse rechtbank elk tot zeven jaar cel veroordeeld. De nu gearresteerde Belg is de zaakvoerder van het leasebedrijf uit Antwerpen dat voor de vrachtauto had gezorgd, waarin de Marokkaanse douane eind december 2500 kilo hasj vond. Die partij zat verstopt tussen geconcentreerde tomatenpuree. G. en P. waren met die auto onderweg. Uit het onderzoek is gebleken dat de man uit Antwerpen enkele dagen voor Kerstmis eveneens in Marokko is geweest. Een dag later liep het Limburgse duo daar tegen de lamp. Het tweetal werd het vorige week door de rechtbank in Tanger tot zeven jaar veroordeeld.

Italië Uit dat onderzoek van het parket in Hasselt is gebleken dat de geleasde vrachtauto via een im- en exportbedrijf uit Neerpelt was gecharterd. De direkteur van dat bedrijf, de uit Helmond afkomstige J.P. (28), zit in Italië vast. Samen met de 45-jarige J.W. uit Vlodrop werd P. half januari in de grensplaats Aosta gepakt, nadat 52,2 kilo hasj in hun huurauto was gevonden. Beide mannen hebben tijdens het voorarrest ontkend iets met die vondst te maken te hebben.

Een 42-jarige Maastrichtenaar en een 21-jarige stadgenoot zijn zaterdagnacht door de politie aangehouden, omdat ze een Maastrichtse taxichauffeur hadden mishandeld en vernielingen hadden aangebracht aan de taxi en het gebouw van de taxicentrale.

De mannen stapten samen met twee vrouwen bij de Geusselterhoof in de taxi en wilden naar de wijk Malberg. Tijdens de rit gaven ze de chauffeur ongewilde aanwijzingen. Zo moest de taxirijder andere auto's inhalen en door rood licht rijden. Nadat de chauffeur duidelijk had gemaakt niet van die opmerkingen gediend te zijn, gaf één van de mannen de chauffeur een klap. De chauffeur reed daarop naar de taxicentrale aan de Malbergsingel. Daar vielen over en weer klappen en vernielden de twee Maastrichtenaren een ruit van de centrale en van de taxi. De gealarmeerde politie sloot de twee mannen in. Volgens de politie had het duo nogal wat gedronken. De taxichauffeur werd met een op vier plaatsen gebroken arm opgenomen in het Academisch Ziekenhuis Maastricht.

Burgemeester en wethouders van Meerssen hebben de gemeenteraad opgeroepen voor een openbare vergadering, morgenavond om 19.00 uur in het Bestuurscentrum. Enig agendapunt is een verklaring van het college over de reacties op de getroffen regeling tussen B en W en de aannemers die betrokken waren bij de aanbesteding van het gemeentehuis,

De aannemersaffaire heeft de gemoederen in politiek Meerssen hoog doen oplopen. Zo hoog zelfs, dat de coalitie Nieuw Meerssen, CDA en VVD enkele weken geleden uit elkaar spatte. Nieuw Meerssen zegde de samenwerking met CDA en VVD met onmiddellijke ingang op vanwege het stilzwijgen van het college over de affaire. De kwestie zorgde eind januari ook voor chaotische taferelen in de gemeenteraad. Oorzaak daarvan was een brief van PvdA-raadslid Mieke Bayer, waarmee zij burgemeester en wethouders wilde dwingen de inhoud van de overeenkomst met vijf frauderende aannemers bekend te maken. Bayer zag het zwijgen van het college als "een regelrechte uiting van wantrouwen" ten opzichte van de gemeenteraad.

"Meneer, als u de sociaal-democraten zoekt, kunt u beter buiten blijven." De oudere heer voor de ingang van de Sittardse schouwburg zegt het met een lach, máár welgemeend. Binnen wil die zaterdagochtend het gewest Limburg van de PvdA hardop nadenken over de toekomst van de partij en de rol van de PvdA in de vaderlandse politiek.

Buiten heeft een aantal leden van de Socialistiese Partij de protestborden tegen de WAO-plannen van het kabinet weer eens van zolder gehaald. Tenslotte komt vice-premier en politiek leider van de PvdA Wim Kok naar Sittard. Hem willen de SP-ers nog eens onder de neus wrijven hoe onzalig zijn WAO-plannen waren en zijn. De handvol demonstranten moet geduld hebben. Kok komt pas tegen lunchtijd. De eerste twee uur van de bijeenkomst zijn voor de drie kandidaat-voorzitters van de PvdA: Felix Rottenberg, Bob Suurhof en Ineke van Dijck.

Droevig Wanneer de opkomst voor deze gewestelijke themadag representatief is voor de Limburgse PvdA anno 1992, dan is het nog steeds droevig gesteld met die partij. PvdA-Limburg-voorzitter Arie Kuijper had al zo'n voorgevoel en de grote zaal door een gordijn in tweeën laten delen. Maar ook van die halve schouwburgzaal blijft meer dan de helft van de rode stoelen onbezet. Ongeveer honderd mensen kiezen op deze stralende zaterdag niet voor een heerlijk verblijf in de buitenlucht. Tenslotte komt Wim Kok. Die reageert beslist op de Texel-troonrede van CDA- kroonprins Brinkman. Dus is journalistiek Nederland aanwezig. Veel pennen en schrijfblokken en ook de camerateams van NOS en RTL4 zijn van de partij.

Troelstra Felix Rottenberg krijgt als enige een solo-optreden. Hij moet eerder weg. Wanneer Rottenberg zijn verhaal wil afsteken, blijkt de microfoon niet te werken. "Ik kan wel spreken zonder microfoon. Dat deed Troelstra ook. Ik heb er geen enkel probleem mee een theaterzaal zonder microfoon toe te spreken", steekt Rottenberg zijn zelfvertrouwen niet onder stoelen of banken. Felix Rottenberg zegt wat hij te zeggen heeft. Hij krijgt pas een spontane reactie uit de zaal op het moment dat hij zegt 'als ik voorzitter word...'. "Nooit", roept iemand vanuit de zaal en Rottenberg reageert met de woorden 'ook goed'. Rottenberg heeft het zijne gezegd en veel mensen verlaten de zaal op zoek naar een kop koffie en een gesprek. "Ik wind me een beetje op over dit soort bijeenkomsten", moet de Kerkraadse PvdA-fractievoorzitter Hans Bosch van het hart. Bosch ziet op PvdA- vergaderingen altijd dezelfde gezichten en dat stoort hem. PvdA-gedeputeerde Ger Kockelkorn zegt het later treffend: "Het is een veeg teken als de voorzitter alle vragenstellers in de zaal met de voornaam kent."

Way of life Als later in de zaal de Heerlense senator Nic Tummers zegt 'Socialisme is a way of life', reageert Joost Schoenmakers Bergen opgetogen: "Ik ben blij dat het woord socialisme nog eens wordt uitgesproken." Maar hij zegt meer dat behartenswaardig is. Bijvoorbeeld dat het verschijnsel politiek forum een achterhaalde vorm is. Statenlid Willem Peeters uit Schinnen vindt het vreselijk dat de PvdA de jongeren niet meer aan zich weet te binden. "Maar wat hebben jonge mensen ook op dit soort bijeenkomsten te zoeken. Niets, helemaal niets!" Kandidaat-voorzitter Bob Suurhof bedient de anti-forum-leden op hun wenken. "Laten we even eerlijk zijn. Wordt u nou vrolijk van deze dag? Nee. Een gevoel van en nou de beuk erin krijg ik hier niet van." Suurhof wil forumdiscussies tot een minimum beperken en liever gezellig bij een glas met de achterban discussiëren. "Dat lijkt mij voor jonge mensen ook aantrekkelijker." Voor Bob Suurhof is duidelijk dat er twee soorten mensen zijn: mensen die het met de PvdA eens zijn en mensen die het met de partij oneens zijn. Voor de mensen die het met de PvdA oneens zijn, is de partij volgens hem te vaag, te onduidelijk. "We moeten de duidelijkheid terugbrengen, zodat we de mensen die heel dicht bij ons staan terugwinnen." Dat gebeurt volgens hem echter niet op politieke forums, braderieën of bingoavonden.

Knokken Wim Kok zit al in de zaal en de roep om de politieke leider wordt steeds luider. Voorzitter Arie Kuijper blijkt een goed democraat te zijn en geeft de zaal de zin. Wim Kok houdt met de tv-camera's op hem gericht een actuele politieke toespraak. Maar hij heeft ook een interne peptalk. "Ik heb vertrouwen in de toekomst. Ik heb vertrouwen in ons zelf. Maar we zijn er nog lang niet", zegt Kok, die zijn partijgenoten oproept er weer voor te gaan knokken. "Ik heb er zin in. Als jullie dat ook hebben, komen we een heel eind. Dat zal ik je vertellen!" Arie Kuijper is na de toespraak van Kok zo verstandig om de draad van het forum niet opnieuw op te pakken. Een aantal leden gaat naar de bar om de discussie voort te zetten in een gezelligere atmosfeer. Maar velen vertrekken ook meteen. Tenslotte is het al drie uur en zijn op zaterdag de supermarkten maar tot vijf uur geopend.

DSM mag experimenteren met de erfelijke structuur van bacteriën omdat het bedrijf heeft toegezegd dat er geen proeven met ziekteverwekkende micro-organismen zullen worden gedaan. Daarom vindt de Raad van State de experimenten toelaatbaar, ook al ligt het laboratorium op een gevaarlijke plaats, temidden van chemische fabrieken.

Het was juist die gevaarlijke omgeving die omwonende Harrie Geven en de Groen Linksfractie in Geleen ertoe bracht bezwaar aan te tekenen tegen de vergunning die de provincie heeft afgegeven voor de proeven met het DNA, de moleculen die de erfelijke eigenschappen van alle levende wezens bepalen. Ook de adviseur beroepen milieubeheer van het ministerie van VROM vond het risico van een explosie in een nabij gelegen fabriek, waardoor het laboratorium beschadigd zou kunnen worden en de 'bewerkte' bacteriën in de buitenlucht terecht zouden komen, te groot. Hij adviseerde de Raad van State dan ook tot twee keer toe de vergunning te schorsen.

Eind vorige week bleek echter dat de Raad van State dat advies niet heeft opgevolgd. Uit de schriftelijke motivatie blijkt dat de toezegging van DSM om nooit met ziekteverwekkende organismen te zullen experimenteren de doorslag heeft gegeven. Daarnaast heeft de Raad van State zwaar laten wegen dat in de vergunning strenge voorschriften voor het bewaren van de DNA- moleculen zijn opgenomen.

Vreemd Voor Harrie Geven is de kous daarmee niet af. Hij gaat in een zogeheten bodemprocedure proberen de Raad van State alsnog van gedachten te laten veranderen. Hij vindt dat de toezegging van DSM om niet met ziekteverwekkende bacteriën te werken minimaal in de vergunningsvoorwaarden moet worden opgenomen. Bovendien vindt hij het vreemd dat opnieuw aan de provincie als het orgaan dat de vergunning heeft verleend, een controlerende taak wordt opgelegd. "In het ambtsbericht van de adviseur was immers duidelijk opgenomen dat de provincie heeft verzuimd de externe risico's te onderzoeken. Daarvoor heeft de provincie ook niet de nodige deskundigheid in huis, zo is al toegegeven. Niettemin krijgt die instantie toch weer de controle toegewezen. Dat vind ik heel vreemd", aldus Geven.

De samenwerking tussen de vier landelijke muziekfederaties, FKM, KNF, ANUM, en NFCM, vordert. De vier organisaties buigen zich momenteel over een plan om al in 1993 onder één vlag landskampioenschappen te organiseren.

Onder druk van het ministerie van WVC moeten de vier federaties gaan samenwerken. Op diverse terreinen is dat inmiddels gebeurd. Het houden van gezamenlijke kampioenschappen is de volgende stap. Tot nu toe hielden de vier muziekorganisaties ieder jaar hun eigen landstitelstrijd. In het voorstel dat nu op tafel ligt, worden de gezamenlijke kampioenschappen straks verdeeld over drie aparte concoursen. Een wedstrijd in de basisklasse voor korpsen uit de derde, tweede en eerste afdeling, in de middenklasse voor de afdelingen uitmuntendheid en ere en in de topklasse voor de superieure- en concertafdeling.

Bij toerbeurt Korpsen die in het najaar goede resultaten behalen op de concoursen van de Limburgse bond worden, net als nu al, in januari van het jaar daarop afgevaardigd naar de kampioenswedstrijd van de FKM. Als ze ook daar goed voor de dag komen, krijgen ze een uitnodiging voor de gezamenlijke landstitelstrijd die waarschijnlijk in maart gehouden zal woren. De wedstrijden voor de harmonie- en fanfare-orkesten worden bij toerbeurt georganiseerd door drie van de de vier muziekfederaties. De NFCM komt hiervoor niet in aanmerking, omdat deze federatie al jaren de vaste organisator is van de Nederlandse Brassbandkampioenschappen. Deze traditie blijft in de nieuwe opzet gehandhaafd. Dat betekent dat de bij de Limburgse bond aangesloten brassbands straks concurrentie krijgen van de toppers uit noordoost-Nederland. Ook in de tamboerwereld wordt gestreefd naar een gezamenlijke landstitelstijd in 1993. Of dat lukt is nog maar de vraag, want eerst moeten de reglementen op elkaar worden afgestemd.

is zaterdag in de late middag het stoffelijk overschot gevonden van een tot nu toe onbekende persoon. Tien politiemensen hebben gisteren de hele dag gezocht naar sporen in de directe omgeving van de vindplaats, maar zonder resultaat. Volgens de politie is er sprake van een misdrijf. Een wandelaar zag zaterdag dat in het bos de aarde omgewoeld was. Toen hij de situatie ging verkennen vond hij een kledingstuk en zag hij een hand onder de aarde. De wandelaar waarschuwde daarop direct de politie. Vanwege de invallende duisternis werd het sporenonderzoek uitgesteld tot zondag. Wel werd de omgeving afgezet en bewaakt.

Opgegraven Zondagochtend is het stoffelijk overschot opgegraven door de technische recherche. Over de doodsoorzaak, identiteit en geslacht kon de politie gisteren nog niets meedelen. Ook is niet bekend hoe lang het slachtoffer onder de grond heeft gelegen. De stoffelijke resten zijn naar het Gerechtelijk Geneeskundig Laboratorium in Rijswijk overgebracht. Daar wordt vandaag sectie verricht.

Team Voor het onderzoek is een 25 man sterk team van het Regionaal Recherche Bijstands Team geformeerd. De leiding is in handen van de Roermondse officier van justitie mr. J. Eland.